1 Buka Zagađenje bukom Autori: Marija Pirgova, Kliment Mindjov Ključni koncepti/sadržaji Trajanje Uticaj različitih tipova buke na ljudsko zdravlje Dva školska časa Razred VII — IX Mjesto Učionica, na otvorenom Nastavni materijali Flip čart, video materijal Zeleni paket Nastavni predmeti Fizika, Biologija, Građansko vaspitanje, Tehnika i informatika Ciljevi nastave Nastavne metode Učenik/učenica treba da: • nabroji različite izvore, nivoe i tipove buke; • analizira ukupnu prisutnost buke; • nabroji načine za smanjenje zagađenja bukom. Izlaganje, video prezentacije, terenska istraživanja, ilustracija, diskusija, debata Uvod Sposobnost registrovanja zvuka je funkcija od vitalnog značaja za ljudski opstanak i komunikaciju. Pa ipak, nijesu svi zvuci poželjni. Neželjeni zvuci, za koje se obično koristi izraz „buka”, potiču od ljudskih aktivnosti, kao što su saobraćaj, industrija i poslovi u domaćinstvu. 76 Zagađenje bukom Buka Buka često izaziva nervozu. Osjećaj nervoze nastaje ne samo zbog ometanja komunikacije i sna, već i zbog uznemiravanja za vrijeme obavljanja raznih drugih aktivnosti. 1 Ometanje sna Ometanje sna je vjerovatno najuočljiviji efekat buke u okruženju, odgovoran za slabljenje kvaliteta spavanja. Da bi se obezbijedio neometani san, pojedinačni incident buke (kao npr. prolazak aviona ili automobila) ne smije prekoračiti 55 decibela (dB). Ometanje komunikacije Nivo ometanja govorom ili muzikom zavisi od nivoa buke u odnosu na nivo kojim se prenosi željena informacija. Povišen stepen buke zahtijeva od sagovornika da povise glasove i/ili da se fizički približe kako bi se razumjeli. Nivoi buke od oko 35 dB ometaju govornu komunikaciju. Normalna govorna komunikacija postaje nemoguća u pratnji buke od oko 70 dB. Psihofiziološki efekti Najuobičajeniji efekti na ljude su psihološki stres i, u slučajevima viših nivoa buke, kardiovaskularni problemi. Negativni uticaji na mentalno zdravlje, radni učinak i produktivnost takođe su uočeni i zabilježeni u istraživanjima. Može se zaključiti da izlaganje buci utiče stresno na zdravlje, zato što proizvodi mjerljive promjene u krvnom pritisku i brzini otkucaja srca. Efekti buke na divlji životinjski svijet još uvijek nijesu u potpunosti sagledani. Aktivnosti Uvod 1 Postavite sljedeća pitanja: • • • • 2 3 4 Možemo li slušati zvuke u našoj okolini? Zašto ih nekad opisujemo kao „muziku za uši”, a nekad kao „zaglušujuću buku”? Šta podrazumijevamo pod „zvukom”, a šta pod „bukom”? (Zvuk je vid energije koji putuje u talasima. Buka se može definisati kao neželjen, uznemiravajući ili bolan zvuk koji ometa proces slušanja, razbija koncentraciju i umanjuje efikasnost osobe za vrijeme obavljanja neke aktivnosti ili proizvodi stres ili bolesti.) Koji zvuci ili koja buka vas plaši? Pustite učenicima video materijal Buka i tražite da ukratko, u jednoj rečenici rezimiraju poruku filma. Neke od najboljih odgovora napišite na tabli. Ukratko rezimirajte informacije iz uvoda i poglavlja Buka sa CD-ROM-a. Podijelite informacioni list Različiti nivoi buke i pokušajte utvrditi jasniju razliku između nivoa buke koju izazivaju različiti izvori u našoj okolini. Objasnite da se jačina (glasnoća) buke mjeri u decibelima. Osim toga, zvuci imaju i frekvenciju (zvuci iste jačine s višom frekvencijom neprijatniji su od onih s nižom). Jačina zvuka od 75dB može biti opasna za ljudski sluh. Oštećenja slušnog aparata registrovana su u slučajevima produženog izlaganja buci jačine preko 85dB. Buka od 120dB je bolna, a zvuci koji prekoračuju 180dB mogu biti smrtonosni. Aktivnosti van učionice 1 2 3 Prošetajte do raskrsnice ili drugog mjesta u vašem gradu/selu koje je opterećeno saobraćajem. Obratite pažnju na osobenosti različitih zvukova i specifičnu atmosferu mjesta. Napravite šetnju po prirodi (tihi park ili mjesto van grada/sela, nabolje u šumi). Tražite od učenika da zatvore oči i da se koncentrišu na zvuke. Neka komentarišu harmoniju zvukova. Zagađenje bukom 77 1 Buka Diskusija 1 Poslije povratka u učionicu pokrenite diskusiju: • • • Koji su glavni izvori buke? (saobraćaj, željeznica, industrijske aktivnosti, neke aktivnosti povezane sa slobodnim vremenom — koncerti, diskoteke, auto-trke, skuteri na vodi itd.) Napišite odgovore na tabli. Koje su lokacije najbučnije u vašem gradu/selu, i zašto su bučne? Napišite odgovore na tabli. 2 3 Objasnite da je broj ljudi izloženih negativnim efektima buke prevelik. Koristite primjere iz teksta Buka u Evropi i sa CD-ROM-a. 4 Neka učenici predlože sredstva za smanjenje buke. Pomozite im informacijama iz teksta Mjere za smanjivanje zagađenja životne sredine bukom. Napišite odgovore na tabli. Naglasite da je buka često zanemarena kao ekološki problem. Jedan od razloga je i činjenica da se ljudsko uvo prilagođava različitim nivoima buke. Ova karakteristika, ipak, dovodi postepeno do gluvoće i nemogućnosti uočavanja širokog spektra zvukova. U nastavku... Neka učenici podijele svoje utiske s lokacija s različitim nivoima buke: • Učenici nadareni za glumu mogu odigrati „zvučne slike” za odjeljenje koristeći pantomimu, performans, itd. • Učenici nadareni za pisanje mogu svoje utiske pretočiti u sastave. • Oni koji vole da crtaju, mogu likovno predstaviti zvuke i buku. • Muzikalni učenici mogu komponovati pjesme. Organizujte priredbu za javnost gdje će učenici predstaviti svoje radove. Pozovite roditelje, predstavnike lokalnih vlasti i novinare i prodiskutujte na ovu temu. Procijenite da li možete napraviti akcioni plan. Buka u Evropi Buka je postojan i ozbiljan ekološki problem u Evropi. Procijenjeno je: • da je oko 450 miliona ljudi u Evropi (65% stanovništva) izloženo visokim nivoima buke (tokom 24 sata 55dB), što izaziva nervozu i uznemirenje; • da je oko 113 miliona ljudi (17%) izloženo buci od preko 65dB, jačini na kojoj su opasni efekti buke uočljivi; • oko 10 miliona ljudi izloženo je neprihvatljivim nivoima buke (tokom 24 sata 75dB). U velegradovima je postotak ljudi izloženih neprihvatljivim nivoima buke dva do tri puta veći od nacionalnog prosjeka. Opšte je usvojeno mišljenje da nivo spoljne buke ne treba da prelazi 65dB tokom dana, a u stambenim naseljima treba da bude ispod 55dB. 78 Zagađenje bukom Buka 1 Inženjersko-tehnološka rješenja • • • • • • • 2 Zakonske mjere • • • • • • 3 Planski pristup upotrebi zemljišta i izgradnji Smanjivanje emisija buke poboljšanim rješenjem izvora (razvoj proizvoda koji ne proizvode buku) Mjere kojima se ometaju putevi buke (pregrade, zvučna izolacija oko mašina) Mjere za zaštitu javnosti od buke (upotreba dvoslojnog ili troslojnog stakla, projektovanje fasada) Razvoj novih putnih površina i guma koje smanjuju buku Nove tehnologije auto-motora Efikasniji planovi upravljanja saobraćajem Informativni list Mjere za smanjivanje zagađenja životne sredine bukom Utvrđivanje graničnih vrijednosti buke Uvođenje zona buke duž saobraćajnica i oko aerodroma Zakonom utvrđene granične vrijednosti emisije buke za proizvode Opšti zahtjevi za sve akustične pojave Kotrola iz rekreacionih izvora na lokalnom nivou, kroz izdavanje dozvola Ograničavanje brzine Obrazovanje i informisanje • • • • • Poboljšan monitoring/nadzor buke u urbanim područjima Povećan broj kvalifikovanih stučnih lica Pokretanje odgovarajućih istraživačkih i razvojnih projekata Jačanje svijesti javnosti obezbjeđivanjem mjerodavnih informacija Uticanje na promjene ponašanja koje vode smanjenju buke 79 Informativni list Buka Različiti nivoi buke Potpuna tišina 0 - 20 dB Šuštanje lišća 30 dB Mirna urbana područja u gradovima između 2:00 i 4:00 ujutru 40 dB Normalna konverzacija u zatvorenom 50 dB Auto koji se ne kreće 50 dB Auto u prolazu, brzine 50 km/h 60 - 80 dB Kamion 50 km/h 78 - 92 dB Motorcikl 50 km/h 75 - 100 dB Voz 100 km/h 100 dB Diskoteka 85 - 103 dB Najveća buka koju proizvodi brzi voz brzine 300 km/h 110 dB Mlazni avion pri polijetanju 110 dB Vojni sukobi niskog intenziteta 105-120 dB Oštećenje sluha moguće 0 10 20 30 40 50 120 - 140 dB 60 70 80 90 100 Jačina zvuka u decibelima (dB) 80 110 120 130 140 150
© Copyright 2024 Paperzz
