Glasnik Antropolo{kog dru{tva Srbije / Journal of the Anthropologycal Society of Serbia Novi Sad, vol. 44, str. 299-305, 2009, UDK 572(05), ISSN 1820-7936 KVANTITATIVNA ANALIZA SKELETA NEUROKRANIJUMA I VISCEROKRANIJUMA UDK 572.71.087 Du{an [u{~evi}1, @eljko Karan2, Zoran Obradovi}2, Zlatan Stojanovi}1, Goran Spasojevi}1, Ilija Baro{3, Sa{a Dragi}3, Ilija Rami}3 Univerzitet u Banjoj Luci, Medicinski fakultet 1Katedra za anatomiju 2Katedra za sudsku medicinu 3Studentska sekcija za morfologiju Izvod: Na standardizovanoj seriji koja se sastoji od 46 rendgenograma u L-L projekciji prikupljenih od ispitanika razli~itog doba i pola mjereni su i izra~unati sljede}i parametri: kranioselarni indeks, povr{ina sfenoidnog sinusa, povr{ina turskog sedla, du`ina baze lobanje, ugao baze lobanje. U toku ispitivanja koriste}i antropometrijske ta~ke do{li smo do mogu}nosti da konstrui{emo dva trougla sa zajedni~kom hipotenuzom nazion-bazion. Trougao baze lobanje koji povezuje nasion, tuberculum sellae i basion i tzv. trougao lica koji povezuje nasion, prosthion i basion. Mjere}i povr{inu i vrijednosti uglova i stavljaju}i ih u korelacioni i alometrijski odnos sa prethodno navedenim mjerama do{li smo do izuzetno interesantnih rezultata. Klju~ne rije~i: antropometrijske ta~ke, bazalni ugao, sfenoidni sinus, kranioselarni indeks Uvod Na oblik, veli~inu i polo`aj neuralnog dijela lobanje (neurokranijuma) tokom filogenetskog i ontogenetskog razvoja ~ovjeka, prvenstveno uti~e enormna encefalizacija (razvoj mozga), dok je visceralni dio (viscerokranijum) pod uticajem aparata za `vakanje. Kako oba dijela izgra|uju skelet glave kao jedinstvenu, uskla|enu cjelinu, oni moraju biti zavisni jedan od drugoga, ali i od polo`aja i stava cijelog tijela. Posljedice takvog me|usobnog uticaja nazivamo korelacijama i one su bile predmet na{eg istra`ivanja. Uticaj mozga na lobanju ~ovjeka je o~igledan on svojom veli~inom dovodi do {irenja lobanjske {upljine: ~eona kost se uspravlja i izbo~uje naprijed a potilja~na kost nazad pri ~emu se neurokranijum nadnosi na viscerokranijum a lobanjska baza dobija karakteristi~an kifoti~an pregib ozna~en kao kifoza baze lobanje. Nastanak kifoze lobanjske baze tuma~i se uspravnim (bipedalnim) stavom ~ovjeka odnosno uspravnim hodom koji je na neki na~in podstrek za razvitak mozga odnosno encefalizacije. 299 Du{an [u{~evi} i sar. Kvantitativna analiza skeleta neurokranijuma i viscerokranijuma U dosada{njim ispitivanjima na standardizovanoj seriji 46 L-L rentgenograma osoba razli~ite starosti i pola bez evidentnih intrakranijalnih patolo{kih promjena autori su do sada mjerili sljede}e parametre: · ugao baze lobanje · povr{inu sfenoidnog sinusa · povr{inu turskog sedla · kranioselarni indeks · du`inu baze lobanje · povr{inu tzv. trougla baze lobanje · povr{inu tzv. trougla lica. Cilj rada Precizno izmjeriti parametre baze lobanje i potvrditi ili odbaciti njihovu korelaciju. Materijal i metode Pri mjerenju su kori{}ene internacionalno utvr|ene kraniometrijske ta~ke. Sva mjerenja su izra~unata precizno, u nekoliko navrata, uz kori{}enje “inter-observer” metode (mjerenja od strane needukovane osobe). Svaki izmjereni rezultat je unet u bazu podataka nakon ~ega je izvr{ena deskriptivna i standardna statisti~ka analiza za svaki parametar posebno a u daljem toku i korelacija izme|u pojedinih parametara, {to je predstavljeno tabelarno i grafi~ki. Rezultati ovog istra`ivanja ve} su izneti na sli~nim skupovima uz odre|ene zaklju~ke i meritorno prodiskutovani. Ovom prilikom poku{a}emo da iznesemo korelacione odnose izme|u du`ine baze lobanje te povr{ina kranijalnog i facijalnog trougla. Du`ina baze lobanje 300 Du{an [u{~evi} i sar. Kvantitativna analiza skeleta neurokranijuma i viscerokranijuma Trougao baze lobanje (kranijalni) i trougao lica (facijalni) Rezultati Du`ina Povr{ina Povr{ina Povr{ina Bazalni baze trougla baze trougla turskog ugao lica lobanje lobanje sedla (cm2) RTG br: Pol Dob KSI Povr{ina sinusa (cm2) 1. M 1968 6.74 4.94 0.73 123 12.40 12.65 39.10 2. @ 1990 6.56 3.82 0.52 124 12.30 13.68 37.05 3. @ 1982 6.58 2.57 1.22 118 12.30 15.26 39.24 4. M 1932 6.36 7.41 0.56 107 11.80 14.94 30.09 5. @ 1983 6.28 3.30 0.86 130 11.80 10.64 41.44 6. @ 1982 5.84 4.88 1.03 121 12.80 15.96 33.06 7. @ 1974 6.65 3.95 1.10 115 12.30 12.32 35.84 8. @ 1959 8.02 4.80 1.02 114 11.50 13.39 32.96 @ 1950 8.57 3.50 1.17 112 12.00 14.58 39.42 ... 46. Tabela 1. Srednje vrijednosti kraniometrijskih parametara Table 1. Average values of craniometric parameters Parametar Srednja vrijednost Standardna devijacija Du`ina baze lobanje 12.04 2.69 Povr{ina kranijalnog trougla 13.83 3.54 Povr{ina facijalnog trougla 37.36 9.78 301 Du{an [u{~evi} i sar. Kvantitativna analiza skeleta neurokranijuma i viscerokranijuma Grafik 1. Vrijednosti povr{ina kranijalnog i facijalnog trougla u odnosu na dob Graphic 1. Values of areas of cranial and facial triangle dependence of age Grafik 2. Vrijednosti du`ine baze lobanje u odnosu na pol Graphic 2. Values of cranial base length in regard to sex Grafik 3. Vrijednosti povr{ina trougla baze lobanje i trougla lica u odnosu na pol Graphic 3. Values of areas of cranial and facial triangle in regard to sex 302 Du{an [u{~evi} i sar. Kvantitativna analiza skeleta neurokranijuma i viscerokranijuma Grafik 4. Vrijednosti povr{ine trougla baze lobanje u odnosu na dob Graphic 4. Values of areas of cranial triangle dependence of age Grafik 5. Vrijednosti povr{ine trougla lica u odnosu na dob Graphic 5. Values of areas of facial triangle dependence of age Diskusija Gould je 1977. godine postavio hipotezu da je pove}anje veli~ine mozga u odnosu na du`inu baze lobanje najva`niji uzrok ekstremne bazikranijalne fleksije i ostalih “pedomorfnih” karakteristika ljudske lobanje. Kasnije su Ros i Ravosa prona{li da je bazikranijalna fleksija kod nehominoidnih primata zna~ajno povezana sa pove}anjem veli~ine mozga u odnosu na du`inu baze lobanje. Me|utim, kada se vrijednosti bazikranijalne fleksije ~ovjeka uporede sa onima koje su pretpostavljene na osnovu vrijednosti kod nehominoida, dobija se jasan zaklju~ak da je baza lobanje “modernog” ~ovjeka manje flektirana u odnosu kako bi trebalo da bude prema veli~ini mozga. Kako su Ros i Ravosa (1993) naglasili: ”Pove}anje fleksije baze lobanje zna~ajno omogu}ava pove}anje volumena lobanje bez pove}anja njene du`ine... Iako mozak postaje ve}i, udaljenost izme|u razli~itih dijelova mozga je minimizirana. Ako bi se mozak pove}avao izdu`ivanjem, onda bi udaljenost izme|u rostralnog i kaudalnog pola mozga rasla, istovremeno pove}avaju}i du`inu putanje nervnih impulsa”. 303 Du{an [u{~evi} i sar. Kvantitativna analiza skeleta neurokranijuma i viscerokranijuma Me|utim, fleksija baze lobanje ne mo`e biti redukovana ispod 90° bez zna~ajnog rearan`iranja kompletne arhitekture lobanje. Postoji velika vjerovatno}a da je ugao baze lobanje limitiran. Sve ovo implicira da se proces rasta mozga a time i lobanje, odvija kroz jo{ neke mehanizme osim bazikranijalne fleksije. Jedan od tih mogu}ih mehanizama je i lateralna ekspanzija u lobanjskoj {upljini iznad petroznih i temporalnih kostiju. Sumiraju}i prethodne studije, mo`emo zaklju~iti da relativna veli~ina mozga, naro~ito du`ina baze lobanje, predstavlja va`nu determinantu stepena savijanja (angulacije) bazikranijuma. Trenutno postoji mala empirijska podr{ka hipotezi da su polo`aj glave, vrata i tijela direktno povezani sa varijacijama baze lobanje, naro~ito sa njenom savijeno{}u u srednjoj sagitalnoj ravni. Zaklju~ci Na osnovu istra`ivanja i mjerenja razli~itih parametara baze lobanje iz pro{le i ove sada{nje studije do{li smo do sljede}ih zaklju~aka: Povr{ine turskog sedla i sfenoidnog sinusa pokazuju statisti~ki i alometrijski zna~ajnu korelaciju na ispitivanim uzorcima. Vrijednosti bazalnog ugla ne pokazuju statisti~ki i alometrijski zna~ajnu povezanost sa povr{inom turskog sedla i sfenoidnog sinusa. Vrijednosti du`ine baze lobanje i povr{ina kranijalnog i facijalnog trougla pokazuju visoko signifikantnu povezanost. Vrijednosti du`ine baze lobanje i bazalnog ugla pokazuju laku signifikantnu povezanost. Ne postoje evidentne polne razlike kod ispitivanih parametara. Vrijednosti povr{ina kranijalnog i facijalnog trougla su gotovo linearne prirode u odnosu na starenje. Vrijednosti povr{ina trougla baze lobanje i trogla lica ne pokazuju statisti~ki i alometrijski zna~ajnu povezanost. Literatura Robert A. Koenigsberg et al.; Evaluation of Platybasia with MR Imaging; American Journal of Neuroradiology 26:89-92, January 2005. DANIEL E. LIEBERMAN et al. The Primate Cranial Base: Ontogeny, Function, and Integration, YEARBOOK OF PHYSICAL ANTHROPOLOGY 43:117–169 (2000). Daniel E. Lieberman & Robert C. McCarthy. The ontogeny of cranial base angulation in humans and chimpanzees and its implications for reconstructing pharyngeal dimensions, Journal of Human Evolution (1999) 36, 487–517 Article No. jhev. 1998.0287 Available online at http://www.idealibrary.com on. Dr. Tvrtko [vob, ELEMENTI MEDICINSKE ANTROPOLOGIJE; “Svjetlost” Sarajevo 1976. Gray s anatomy, Churchill Livingstone 1995. Jelena Krmpoti}-Nemanji}, ANATOMIJA ^OVJEKA, Jugoslavenska medicinska naklada, 1981. Srboljub @ivanovi}, MEDICINSKA ANTROPOLOGIJA, Beograd 1997. Branislav Goldner, et al. KLINI^KA RENDGENOLOGIJA ENDOKRINOG SISTEMA, De~je novine, Beograd 1989. str. 39-41, 60-62, 76, 106, 473. 304 Du{an [u{~evi} i sar. Kvantitativna analiza skeleta neurokranijuma i viscerokranijuma David Sutton et al. TEXT BOOK OF RADIOLOGY AND IMAGING, Churchill Livingstone 1998. str. 1498. QUANTITATIVE ANALYSIS OF SKELETON NEUROCRANIUM AND VISCEROCRANIUM Summary The measurements and calculations were performed on standardized series comprised of 46 rentgenograms in L-L projection collected from persons of different age and both sexes. The following are the measured parameters: cranio-sellar index, area of sphenoidal sinus, area of sella turcica, cranial base length, cranial base angle. During examination using anthropometric points, we were able to construct two triangles with a common hypotenuse nasion-basion. First triangle, so called scull base triangle connects three points nasion-basion-turkish saddle tubercle. Second triangle, known as triangle of the face connects prosthion-nasion-basion. Measuring areas of the triangles and putting them in correlative relation with earlier quoted measures, we came to the very interesting results. Key words: anthropometrical points, basal angle, sphenoidal sinus, cranio-sellar index 305
© Copyright 2024 Paperzz