Glasnik Antropolo{kog dru{tva Srbije / Journal of the Anthropologycal Society of Serbia
Novi Sad, vol. 46, str. 229-235, 2011, UDK 572(05), ISSN 1820-7936
TRANSVERZALNA DIMENZIONALNOST
SKELETA MLADIH FUDBALERA
572.781.087:796.332.071.2-057.87
Miroslav Smaji}1, Ilona Mihajlovi}1, Bogdan Tomi}2
1Fakultet
sporta i fizi~kog vaspitanja, Novi Sad; 2Sportska akademija, Beograd
Izvod: Poznavanje strukture pojedinih antropolo{kih sposobnosti i karakteristika sportista, samim tim i njihov razvoj, predstavlja osnovni uslov za uspe{no
upravljanje procesom sportskog treninga.
Cilj istra`ivanja je utvr|ivanje transverzalne dimenzionalnosti skeleta mladih
fudbalera.
Uzorak ispitanika ~ini ukupno 120 fudbalera razli~itih uzrasnih kategorija FK
„Vojvodina”, i to: mla|i pioniri (11-12 godina) – 30 ispitanika, stariji pioniri (13-14 godina) – 30 ispitanika, kadeti (15-16 godina) – 30 ispitanika i omladinci (17-18 godina) –
30 ispitanika. Za procenu transverzalne dimenzionalnosti skeleta izmerene su {irina
ramena i {irina karlice. Testiranje zna~ajnosti razlika izme|u razli~itih uzrasnih
kategorija, kao i odstupanje od o~ekivanih vrednosti izra~unato je pomo}u „t–testa” i
univarijantne analize varijanse (ANOVA).
Na osnovu dobijenih rezultata mo`e se zaklju~iti da prose~ni rezultati pokazuju
op{tu tendenciju pove}anja rezultata mera transverzalne dimenzionalnosti skeleta
tretiranih u ovom istra`ivanju od mla|ih ka starijim uzrasnim kategorijama. Mere
varijabilnosti ukazuju na to da su omladimci najhomogeniji kod {irine ramena i kod
{irine karlice. Najheterogeniji kod {irine ramena su stariji pioniri a kod {irine karlice
mla|i pioniri.
Klju~ne re~i: transverzalna dimenzionalnost skeleta, mladi fudbaleri.
Uvod
Transverzalne osobine kao jedan od pokazatelja rasta organizma ~oveka,
rezultat su slo`enog procesa ontogenetskog razvoja i delovanja bioti~kih i abioti~kih
faktora u odre|enoj sredini. U ranijim istra`ivanjima u na{oj zemlji konstatovane su
prose~ne vrednosti ovih karakteristika, kao i faktori koji uti~u na njihovo
ispoljavanje. Radi utvr|ivanja indeksa trupa i ekstremiteta {kolske dece izra~unavan
je akromio-ilija~ni indeks koji je odre|en vrednostima {irine karlice i {irine ramena
(Bo`i} i Gavrilovi}, 1973). Uporednom analizom devojaka i mladi}a ustanovljene su
varijacije relativne {irine karlice odnosno bikristalnog indeksa (Bo`ic, 1973).
Utvr|eno je da relativna {irina karlice kod mladi}a od 18 godina iznosi 15,89, a kod
devojaka 16.49 sa izra`enom polnom razlikom u korist devojaka. Srednje vrednosti
{irine karlice se kod oba pola, ne menjaju se u uzrastu od 15 do 19 godina. U istra`ivanjima dece i omladine (Savi} i sar. 1997), izra~unavani su relativna {irina karlice,
229
Miroslav Smaji} i sar.
Transverzalna dimenzionalnost skeleta mladih fudbalera
relativna {irina ramena i akromioilija~ni indeks, a na osnovu pola, godina i zna~aja
zavi~ajnog porekla, odnosno sredinskih faktora. Utvr|eno je da potomci Crnogoraca
doseljenih u Vojvodinu imaju zna~ajno {iru karlicu i ramena u odnosu na
starosedeoce Vojvodine i Crne Gore. Ispitivanjem {kolske dece i omladine u Ni{kom
regionu (Kozarov 1986) utvr|eno je da srednje vrednosti {irine ramena devoj~ica
prema{uju de~ake nakon 14-te godine, dok je razlika u {irini karlice naro~ito izra`ena
izme|u 9-te i 15-te godine u korist devoj~ica. Kod dece uzrasta od 1 do 20 godine u
Indiji (Reddy i Rao, 2000) utvr|eno je da se {irina ramena i karlice kao i ve}ina
antropometrijskih karakteristika pove}avaju sa uzrastom kod oba pola.
Uporedo sa poznavanjem strukture pojedinih antropolo{kih osobina kod
nesportista veoma je bitno poznavati i njihove karakteristike kod sportista razli~itih
sportskih disciplina, s obzirom da to predstavlja jedan od osnovnih uslova za uspe{no
upravljanje procesom sportskog treninga (Mihajlovi} 2008, Maksimovi} i sar. 2008,
Madi} i Popovi} 2007). Uspeh u fudbalskoj igri zavisi od mnogih dimenzija psihosomatskog statusa li~nosti sportiste, kao {to su: morfolo{ke karakteristike, funkcionalne, motori~ke i kognitivne sposobnosti, konativne karakteristike, motivacija,
sociolo{ke karakteristike i dr.
Na osnovu istra`ivanja (Momirovi} 1969, Kureli} i sar. 1975) koja su se bavila
problematikom utvr|ivanja strukture morfolo{kih karakteristika, utvr|eno je da
morfolo{ki prostor predstavljaju naj~e{}e tri morfolo{ke dimenzije: longitudinalna
dimenzionalnost skeleta, volumen i masa tela i potko`no masno tkivo. Faktor
transverzalne dimenzionalnosti skeleta kao i neke druge dimenzije se nisu pojavljivale
u mnogim istra`ivanjima, {to je zavisilo od broja i prirode antropometrijskih varijabli.
Zbog toga je cilj ovog istra`ivanja bio da se utvrdi transverzalna dimenzionalnost
skeleta mladih fudbalera.
Materijal i metod
Uzorak ispitanika ~ini ukupno 120 mladih fudbalera razli~itih uzrasnih
kategorija FK „Vojvodina”: mla|i pioniri (11.5±0.5 godina) – 30 ispitanika, stariji
pioniri (13.5±0.5 godina) – 30 ispitanika, kadeti (15.5±0.5 godina) – 30 ispitanika i
omladinci (17.5±0.5 godina) – 30 ispitanika.
Za procenu transverzalne dimenzionalnosti skeleta izmerene su {irina ramena
([IRRAM) i {irina karlice ([IRKAR). Merenje je izvr{eno pomo}u skra}enog
antropometra po Martin-u (Sieber-Hegner). Izra~unati su osnovni deskriptivni
statisti~ki parametri. Testiranje zna~ajnosti razlika izme|u fudbalera razli~itih
uzrasnih kategorija, kao i odstupanje od o~ekivanih vrednosti izra~unato je pomo}u
„t–testa” i univarijantne analize varijanse (ANOVA). Dobijeni podaci prikazani su
tabelarno a interpretirani su po uzrasnim kategorijama i po pojedinim varijablama.
Rezultati
U Tabelama 1. i 2. prikazani su deskriptivni statisti~ki parametri posebno za
svaku uzrasnu kategoriju i po tretiranim karakteristikama.
[irina ramena de~aka postepeno raste sa hronolo{kom staro{}u (Tabela 1), a
kretala se u dijapazonu od 331,57mm (11-12 godina) do 422,70mm (17-18 godina).
Niski koeficijenti varijabilnosti ukazuju da su sve uzrasne kategorije dosta homogene
230
Miroslav Smaji} i sar.
Transverzalna dimenzionalnost skeleta mladih fudbalera
u ovoj varijabli. Uo~ava se da je grupa de~aka uzrasta 13-14 godina najheterogenija,
dok su de~aci uzrasta 17 – 18 godina najhomogeniji.
Tabela 1. Osnovni deskriptivni statisti~ki parametri {irine ramena mladih fudbalera
Table 1. Basic descriptive statistical parameters of shoulder widht of young footballers
Varijable
11-12
13-14
15-16
17-18
N
30
30
30
30
X
331,57
376,43
414,10
422,70
Min
280,00
295,00
365,00
381,00
Max
366,00
430,00
452,00
470,00
S
21,85
32,26
22,86
20,14
Sx
3,99
5,89
4,17
3,68
Sk
-0,52
-0,60
-0,29
0,25
V (%)
6,59
8,57
5,52
4,76
t
-6,19*
-5,32*
-1,49
statisti~ki zna~ajno na p<0.01
Na osnovu vrednosti skewnesa (Sk) uo~ena je blago izra`ena asimetri~nost sa
negativnim predznakom (Sk=-0,60) kod de~aka uzrasta 13 – 14 godina, {to ukazuje na
ve}i broj ispitanika sa ni`im vrednostima ove karakteristike. Kod de~aka starijih
uzrasta simetri~nost podataka nije zna~ajnije naru{ena.
Najve}i apsolutni porast {irine ramena je izme|u dve najmla|e uzrasne grupe
(44.86mm) a najmanji je izme|u 15-16 i 17-18 godina (8,6mm). Testiranjem
zna~ajnosti razlika aritmeti~kih sredina izme|u pojedinih uzrasnih kategorija, uo~ava
se da su razlike statisti~ki zna~ajne za grupe 11-12 i 13-14 godina i za grupe 13-14 i
15-16 godina na nivou zna~ajnosti p<0,01, dok za grupe 15-16 i 17-18 godina razlike
nisu statisti~ki zna~ajne. Dobijeni podaci ukazuju na to da razvoj fudbalera u ovoj
varijabli te~e u skladu sa prirodnom dinamikom razvoja.
Varijabilitet u {irini ramena je ve}i izme|u grupa (MSbg=51908,49), nego unutar
grupa (MSwg=611,63), a ustanovljeno je da izme|u grupa postoji statisti~ki zna~ajna
razlika u ovoj varijabli na nivou zna~ajnosti p<0,05.
[irina karlice se pove}ava sa starenjem (Tabela 2). Najni`e prose~ne vrednosti
su kod de~aka uzrasta 11-12 godina, a najvi{e kod de~aka uzrasta 17-18 godina. Ova
karakteristika pokazuje sli~nu varijabilnost kao {irina ramena, jer kao mera
transverzalne dimenzionalnosti skeleta ima veliku ulogu u definisanju telesne {irine.
Sve uzrasne kategorije su uglavnom homogene u ovoj varijabli. Najhomogeniji su
de~aci uzrasta 17-18 godina, a najheterogeniji u uzrastu 11-12 godina.
231
Miroslav Smaji} i sar.
Transverzalna dimenzionalnost skeleta mladih fudbalera
Tabela 2. Osnovni deskriptivni statisti~ki parametri {irine karlice mladih fudbalera
Table 2. Basic descriptive statistical parameters of pelvic widht of young footballers
Varijable
11-12
13-14
15-16
17-18
N
30
30
30
30
X
239,37
261,90
281,10
285,20
Min
195,00
223,00
250,00
257,00
Max
279,00
299,00
321,00
316,00
S
22,41
22,24
15,14
14,79
Sx
4,09
4,06
2,76
2,70
Sk
-0,25
0,19
0,25
0,19
V (%)
9,36
8,49
5,39
5,19
t
-3,94*
-3,74*
-1,15
* statisti~ki zna~ajno na p<0.01
Vrednost skewnesa, ukazuje da su dobijeni podaci uglavnom usagla{eni sa
normalnom raspodelom. Najve}a asimetri~nost je kod de~aka uzrasta 11 – 12 godina i
15 - 16 godina.
Najve}i apsolutni porast {irine karlice je izme|u dve najmla|e uzrasne grupe
(22,53mm) a zatim se njegove vrednosti postepeno smanjuju. Razlike su statisti~ki
zna~ajne izme|u grupa 11-12 i 13-14 godina, kao i 13-14 i 15-16 godina na nivou
zna~ajnosti p<0,01.
Varijabilitet u {irini karlice je ve}i izme|u grupa (MSbg=13141,17), nego unutar
grupa (MSwg=361,29) a izme|u grupa postoji statisti~ki zna~ajna razlika u ovoj
varijabli na nivou zna~ajnosti p<0,05.
Varijabilnost ispitivanih karakteristika je u granicama koje su i ranije zabele`ene za ove osobine. Manje variranje ovih antropolo{kih karakteristika je verovatno
uslovljeno njihovom ve}om genetskom predodre|eno{}u.
Diskusija
U radu je sprovedeno istra`ivanje transverzalne dimenzionalnosti skeleta ({irine
ramena i {irine karlice) fudbalera mla|ih uzrasnih kategorija. Uzrast je zna~ajan
~inilac u razvoju {irine karlice i {irine ramena (Savi} i sar. 1997). Uo~ena je tendencija
linearnog pove}anja rezultata mera transverzalne dimenzionalnosti skeleta od mla|ih
ka starijim uzrasnim kategorijama. Najve}i apsolutni porast za obe karakteristike je
izme|u dve najmla|e uzrasne grupe a zatim se postepeno smanjuje. Ovo je u
saglasnosti sa ispitivanjima Raki} (2009) gde je utvr|eno da nema zna~ajnijeg
pove}anja {irine ramena i karlice kod de~aka posle 17-te godine. Ispitivanja su
232
Miroslav Smaji} i sar.
Transverzalna dimenzionalnost skeleta mladih fudbalera
pokazala da je pubertetski skok razvoja telesne visine povezan sa pubertetskim
skokom razvoja {irine karlice (11 i 13 godina) kod de~aka a kod devoj~ica sa
pubertetskim skokom razvoja {irine ramena (9 i 11 godina) i da oni nastupaju dve
godine ranije nego pubertetski skok razvoja ostalih parametara (Bo`i}, 1986).
Pra}enjem Japanskih adolescenata mu{kog pola zapa`eno je da najdu`i rast imaju
{irina karlice i {irina ramena (Csukés i sar. 2006). Za akromio-ilija~ni indeks je
karakteristi~no da raste, kod devoj~ica uzrasta 15 godina vi{e nego kod de~aka {to
ukazuje na pravougaonost trupnog dela tela devoj~ica dok su de~aci sa trupom izgleda
obrnutog trapeza (Bo`i} i Gavrilovi} 1973). Sli~no je dobijeno ispitivanjem relativne
{irine karlice, gde je utvr|eno da je ona ve}a kod devojaka nego kod mladi}a i da se
srednje vrednosti relativne {irine karlice u `ivotno doba 15-19 godina ne menjaju sa
uzrastom (Bo`i} 1973). Savi} i sar. 1997 su, kao {to su potvrdila i prethodna
istra`ivanja, ustanovili da se {irina karlice pove}ava, usporavaju}i rast nakon
puberteta, sa izuzetkom {irine ramena kod de~aka jer se akromioilija~ni indeks
smanjivao uporedo sa rastom, tako da je kod de~aka uzrasta 18 godina konstatovana
najni`a vrednost ovog indeksa. Akromioilija~ni indeks kod de~aka se u periodu
puberteta ne{to pove}a, a zatim ponovo pokazuje trend opadanja, {to podrazumeva
pove}anje {irine ramena u odnosu na {irinu karlice. To je u skladu sa ve}om
dominacijom trapezoidnog oblika trupa u osoba mu{kog pola.
Omladinci su najhomogeniji u tretiranim merama transverzalne dimenzionalnosti skeleta, dok su stariji pioniri najheterogeniji u {irini ramena a mla|i pioniri u
{irini karlice. Vrednosti transverzalnih dimenzija su ve}e u odnosu na vrednosti koje
su dobijene u skorijim istra`ivanjima dece i omladine u Vojvodini adekvatnog uzrasta
(Raki}, 2009). Najverovatnije da su ove razlike nastale kao rezultat efekata specifi~nog trena`nog procesa u fudbalu.
Upore|uju}i prose~ne vrednosti sa ranijim istra`ivanjima adekvatnih uzrasnih
grupa (Radosav 1984) uo~avaju se statisti~ki ve}e vrednosti kod dana{njih fudbalera.
Fudbaleri uzrasta 15-16 godina (kadeti) imaju {iru karlicu za 20,00 mm, a uzrasta
17-18 godina (omladinci) za 11,56 mm u odnosu na fudbalere koji su ranije testirani.
Prate}i promene nekih antropolo{kih karakteristika u periodima 1939/40., 1969/70. i
1991/92. godine zapa`eno je pove}anje visine, mase, {irine ramena i {irine karlice kod
oba pola ([tefan~i} i Tomazo-Ravnik 1998). Dobijeni podaci nisu u saglasnosti sa
istra`ivanjima sekularnih promena transverzalnih karakteristika kod nesportista u
Vojvodini (Raki}, 2009), u kojima je utvr|eno da se dana{nji u~enici karakteri{u u`im
trupom, tj ni`im vrednostima {irine ramena i karlice. Ovo mo`da ukazuje da trend
akceleracije transverzalnih karakteristika postoji kod sportista ali ne i kod
nesportista. Dobijeni rezultati ukazuju na potrebu dodatnih ispitivanja na ve}em
uzorku sportista.
Zaklju~ak
Obe tretirane karakteristike u ovom istra`ivanju imaju tendenciju porasta od
najmla|e ka najstarijoj uzrasnoj kategoriji. Najve}i prira{taj u obe varijable je izme|u
mla|ih i starijih pionira.
Testovi zna~ajnosti razlika aritmeti~kih sredina u obe karakteristke pokazuju
najizra`enije statisti~ki zna~ajne razlike izme|u mla|ih i starijih pionira, i izme|u
starijih pionira i kadeta.
233
Miroslav Smaji} i sar.
Transverzalna dimenzionalnost skeleta mladih fudbalera
Omladinci su najhomogeniji u tretiranim varijablama, dok su stariji pioniri
najheterogeniji u varijabli {irina ramena a mla|i pioniri u varijabli {irina karlice.
Dobijene razlike u odnosu na ranija istra`ivanja, su verovatno uslovljene kako
akceleracijom tako i boljom selekcijom tj. zahtevima koje name}e savremeni fudbal.
Literatura
Bo`i} V. O relativnoj {irini karlice kod omladinaca u postpubertetsko doba. Glasnik ADJ. 1973;
10: 147-153.
Bo`i} V. i Gavrilovi} @. Indeksi trupa i ekstremiteta {kolske dece iz Novog Sada. Glasnik ADJ.
1973; 10: 95-106.
Bo`i} V. Telesni rast i razvoj u~enika od 7 – 18 godina. Zbornik Matice srpske za prirodne nauke.
1986; 71: 131- 144.
Csukés A., Takai S., Baran S. (2006). Adolescent growth in main somatometric traits of Japanese boys:
Ogi longitudinal growth study. HOMO – Journal of Comparative Human Biology, 57: 73-86.
Kozarov G. Fizi~ki razvoj {kolske dece i omladine. Univerzitet u Ni{u, Medicinski fakultet,
Biolo{ki institut. 1986.
Kureli} N, Momirovi} K, Stojanovi} M, Radojevi} \, Viski}-[talec N. Struktura i razvoj
morfolo{kih i motori~kih dimenzija omladine. 1975; Beograd: Institut za nau~na istra`ivanja
Fakulteta fizi~kog vaspitanja Univerziteta u Beogradu.
Madi} D, Popovi} B. Morfolo{ki i posturalni status de~aka sa aspekta inicijalne selekcije za
sportsku gimnastiku. U Zbornik radova „Antropolo{ki status i fizi~ka aktivnost dece,
omladine i odraslih“. 2007; 21-30.
Maksimovi} N, Obradovi} B, Milo{evi} Z. Relacije socio-ekonomskih karakteristika i fizi~ke
aktivnosti dece u slobodnom vremenu, U: G. Bala (ur.), Antropolo{ki status i fizi~ka
aktivnost dece i omladine Vojvodine. 2008; 31- 55.
Mihajlovi} I. Funkcionalne promene u trena`nom procesu vrhunskih sportista. Sport science.
2008; 1 (1): 45-49.
Momirovi} K. Faktorska struktura nekih morfolo{kih varijabli. 1969; Zagreb: Institut za
kineziologiju.
Radosav R. Karakteristike nekih obele`ja psihosomatskog statusa fudbalera razli~itih uzrasnih
kategorija. 1984; Novi Sad: Fakultet fizi~ke kulture.
Raki} R. Zna~aj nekih faktora sredine na rast i razvoj dece i adolescenata u Vojvodini. Doktorska
disertacija. 2009; Novi Sad: PMF – Departman za biologiju i ekologiju.
Reddy P.Y., Rao A.P. Growth pattern of the Sugalis-a tribal population of Andhra pradesh, India.
Annals of Human Biology. 2000; 27 819: 67-81.
Savi} M., Bo`i}-Krsti} V, Pavlica T. i Raki} R. [irina karlice, {irina ramena i njihovi odnosi kod
u~enika od 7 do 18 godina u Vrbasu i Nik{i}u. Glasnik ADJ. 1997; 33: 67-78.
[tefan~i} M., Tomazo-Ravnik T. (1998). Fifty-two years of secular trend in Ljubljana school
shildren. In secular Growth Changes in Europe E.B. Bodzaar and C. Susanne (Eds) Eötrös
University Press, Budapest, pp: 281-295.
TRANSVERSAL SKELETON DIMENSION
OF YOUNG FOOTBALLERS
Summary
Knowledge of the structure of some anthropological abilities and characteristics
of sportsmen as well as their development represent the basic condition for successful
management of the process of sports training.
234
Miroslav Smaji} i sar.
Transverzalna dimenzionalnost skeleta mladih fudbalera
The aim of this research is to determine transversal skeleton dimensions of
young footballers.
The sample of examinees consists of 120 footballers of different age categories
from “Vojvodina” football club, namely: junior pioneers (aged 11-12) – 30 examinees,
senior pioneers (aged 13-14) - 30 examinees, cadets (aged 15-16) - 30 examinees and
youth (aged 17-18) - 30 examinees. For transversal skeleton dimension, young footballers were measured for shoulder width and pelvic width. The testing of significant
differences between footballers of different age categories as well as deviation from
ex pected val ues were cal cu lated by “t-test” and univariate variance analysis
(ANOVA).
On the basis of the results obtained, it can be concluded that average results
show a general tendency of increase of results of transversal skeleton dimension from
younger to older age categories. Variable measures show that youth examinees are
most homogenous in the shoulder width and in the pelvic width. Variable measures
show that senior pioneers examinees are most heterogenous in the shoulder width
whereas junior pioneer examinees are most heterogenous in terms in the pelvic width.
Key words: transversal skeleton dimension, young footballers.
235
© Copyright 2024 Paperzz
