Glasnik Antropolo{kog dru{tva Srbije / Journal of the Anthropologycal Society of Serbia Novi Sad, vol. 44, str. 207-215, 2009, UDK 572(05), ISSN 1820-7936 RAZLIKE U IZVO\ENJU TESTOVA KOORDINACIJE U ZAVISNOSTI OD VISINE UDK 572.512:796.012.2-055.15 Igor [panovi}, Damjan Jak{i}, Boris Popovi} Fakultet sporta i fizi~kog vaspitanja, Novi Sad Izvod: Na uzorku ispitanika od 707 de~aka, starosti od 9 do 15 godina (AS=11,8 i S=1,64), podeljenih u {est uzrasnih kategorija od po godinu dana, pra}en je razvoj koordinacije u kriti~nom, pubertetskom periodu. Pra}enje je uzimalo u obzir dve grupe ispitanika koje su, na osnovu zate~ene visine, klasterizovane u dve podgrupe, niski i visoki. Primenjeni testovi za procenu koordinacije, iako pokazuju veoma visoke koeficijente produkt moment korelacije sa nivoom statisti~ke zna~ajnosti od p=0,000, pokazali su razli~itost u samom trendu. To autore navodi na zaklju~ak da je, iako su generalno gledano, testovi procenjivali koordinaciju, svaki od njih imao i svoj pod-domen. Na samom kraju autori rada zaklju~uju da je u ovom izrazito burnom periodu u `ivotu jedinke linearnost porasta kvaliteta koordinacije finih pokreta i kod ni`ih i kod vi{ih ispitanika uo~ena, dok je kod testa koordinacije celog tela, odnosno reorganizacije dinami~kog stereotipa, ta linearnost u kriti~nom periodu bitno naru{ena. Klju~ne re~i: pubertet, taksoni, uzrasne kategorije, trend Uvod Koordinacija je bazi~na motori~ka sposobnost koja se svojim specifi~nostima znatno isti~e u odnosu na druge motori~ke sposobnosti. Smatra se da je koordinacija najneistra`enija motori~ka sposobnost. Bez obzira na to, preko svojih indirektnih pokazatelja, njeni faktori nam mogu ukazati na nivo njene razvijenosti i uspe{nosti. Najzna~ajniji faktori koordinacije su: uzrast, kognitivni faktor, prethodno motori~ko iskustvo, emotivno stanje, koncentracija pa`nje i motivacija. Kognitivni faktor koji je itekako primetan u koordinaciji svoje upori{te nalazi u Fleishman-ovoj (1955, prema: Ho{ek, 1981) definiciji da je koordinacija motori~ka inteligencija. Ovo je vi{e puta i potvr|eno u pre|a{njim istra`ivanjima npr. Ismaila i Grubera (1967), Mejov{eka (1975). Ipak, postoji i drugi pristup, koji je tako|e baziran na prethodnom, ali mu je glavni cilj bio da ubla`i efekte prethodnog pristupa, ali, i {to je jo{ va`nije, omogu}i sistemati~niji uvid u su{tinu fenomena koordinacije pokreta. Ovaj pristup, u teoriji nazvan i kao funkcionalni, koji teorijsko poreklo vodi od postavki Bernsteina (1947), Anohina (1970), ^haidzea (1970) i empirijski zasnovanim postavkama Kureli}a i sar. (1975), Gredelja i sar. (1975), baziran je na identifikaciji funkcionalnih mehanizama latentno sadr`anih u slo`enom sistemu funkcionisanja centralnog nervnog sistema. 207 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine U svakoj od ovih pretpostavki uzrast se izdvaja kao najzna~ajniji i najsveobuhvatniji. Osim toga, iskustva Ho{ekove (1981) govore o tome da se u odre|ivanju {to egzaktnije strukture koordinacije nailazi na jedan problem koji je generator novog problema. Naime, istra`iva~i se uglavnom sla`u da koordinacija ozna~ava motori~ku sposobnost izvo|enja slo`enih struktura kretanja. Me|utim, pritom se svi suo~avaju sa pote{ko}ama diferenciranja sposobnosti izvo|enja slo`enih struktura kretanja od ostalih motori~kih sposobnosti, a posebno onih koje su ve} davno egzaktno definisane, kao {to su snaga i brzina pokreta. Ako uzmemo u obzir veliku mobilizaciju energije koja je potrebna za izvo|enje, odnosno mobilizaciju muskulature efektora, postavlja se pitanje da li se radi o manifestaciji sposobnosti koordinacije ili snage?! Sve ovo govori o veoma tankoj liniji izme|u motori~kih sposobnosti koju je katkad i gotovo nemogu}e postaviti. Pubertet predstavlja drugu fazu ubrzanog rasta (tzv. pubertetski porast u visinu) koji nastupa u periodu od 13. do 16. godine kod de~aka (Medved i sar., 1989a i Medved i sar., 1989b). Taj period naglog izrastanja, odnosno pove}anja telesne visine, karakteri{e ne{to sporiji nervno-mi{i}ni razvoj zbog ~ega dolazi do funkcionalnog dizbalansa koji se najvi{e manifestuje u efikasnosti koordinacije. Ova naru{enost se uglavnom obja{njava poreme}ajem kinestezije koju uzrokuje neprilago|enost organizma na pove}an krak poluge telesnih segmenata. Istra`ivanja koja su se bavila ovom problematikom ukazuju da postoje kolebanja kod rezultata koji su dobijeni procenjivanjem koordinacije koja uglavnom potvr|uju ~injenicu o naru{enosti ispoljavanja koordinacije u periodu od 12. do 16. godine kod de~aka (Metiko{ i sar., 2003). Interesantno je bilo ispitati da li takav trend razvoja koordinacije u tom senzitivnom periodu va`i i za vi{e i za ni`e de~ake u okviru iste uzrasne grupe, {to je ujedno i predstavljalo osnovni cilj ovog rada. Materijal i metod Istra`ivanje je vr{eno na 707 de~aka, osnovno{kolaca, uzrasta od 9 do 15 godina, iz ~etiri vojvo|anska grada: Novog Sada, Ba~ke Palanke, Sombora i Sremske Mitrovice. Prose~na starost ispitanika iznosila je 11,8 decimalnih godina (S=1,64). Ispitanici su na osnovu uzrasta podeljeni u {est uzrasnih kategorija od po godinu dana. Istra`ivanje je sprovedeno manjim delom u periodu mart-maj 2006. godine, u delu koji se odnosio na mla|e{kolski uzrast (do 11 godina starosti) i drugim delom u periodu mart-maj 2007. godine, koji se odnosio na starije{kolski uzrast. Istra`ivanje je deo nau~noistra`iva~kog projekta koji je realizovao Fakultet sporta i fizi~kog vaspitanja iz Novog Sada „Antropolo{ki status i fizi~ka aktivnost stanovni{tva Vojvodine“, a koji je finansiran od strane Pokrajinskog sekretarijata za nauku i tehnolo{ki razvoj. Ispitanici su bili podvrgnuti antropometrijskim merenjima i motori~kim testiranjima. Iz ne{to obimnije baterije mera i testova, za ovaj rad bile su interesantne: Telesna visina, Poligon natra{ke i Slalom sa tri lopte. Navedena dva motori~ka testa pokrivali su hipotetski istu latentnu dimenziju, koordinaciju, ali svaki na svoj na~in. Da je re~ o testovima koji imaju isti zadatak procene izra~unat je Pirsonov produkt moment koeficijent korelacije, koji je imao cilj da potvrdi hipotetsku tvrdnju. 208 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine Redukcija uzorka je morala biti izvr{ena postupkom normalizacije u varijabli visina i to u okviru svake od uzrasnih kategorija. Normalizacija je izvr{ena Kolmogorov-Smirnov testom. Kao neophodnost za to je statisti~ka procedura koja je u nastavku usledila, a koja je imala cilj da grupi{e (klasterizuje) uzorak u dve grupe na osnovu visine. Dakle, taksonomskom analizom do{lo se do podela unutar uzrasnih kategorija na vi{e ispitanike i ni`e. Potom, multivarijantnom analizom varijanse utvr|ena je razlika izme|u uzrasnih kategorija ispitanika po sistemu niski sa niskima i visoki sa visokima, na osnovu kojeg }e se uo~iti da li postoje razlike izme|u uzrasnih grupa ispitanika u multivarijantnom prostoru koordinacije. I na samom kraju, univarijantnom analizom varijanse, utvrdilo se da li postoje razlike u pojedina~nom kvalitetu izvo|enja testova koordinacije izme|u susednih grupa. U slu~aju gde su te razlike prime}ene, LSD post-hoc testom utvr|ene su ta~ne i statisti~ki zna~ajne razlike izme|u kojih od uzrasnih kategorija, me|usobno susednih, je statisti~ka zna~ajnost prime}ena. Rezultati U Tabeli 1 prikazane su vrednosti Kolmogorov-Smirnov testa normalizacije, ali tek nakon tre}eg izbacivanja autlajera. Kao {to se iz prilo`enog mo`e videti, normalna distribucija varijable telesna visina postignuta je kod svih uzraznih kategorija od po godinu dana, osim kod tre}e uzrasne kategorije (11-12 godina), gde nije bilo mogu}e uo~iti autlajere zbog ~ega normalizacija nije postignuta. To je potkrepljeno i Grafikom 1, gde su prikazani rezultati svih ispitanika i gde se jasno uo~ava sva veli~ina disperzije rezultata i nemogu}nost normalnog distribuiranja na osnovu ove antropometrijske karakteristike. Tabela 1. Kolmogorov-Smirnov test normaliteta distribucije Table 1. Kolmogorov-Smirnov’s test of normality of distribution Uzrasna kategorija Varijabla Kolmogorov-Smirnov df p 1. 9-10 godina 117 0,200 2. 10-11 godina 130 0,200 3. 11-12 godina 146 0,043 4. 12-13 godina Telesna visina 118 0,200 5. 13-14 godina 112 0,200 6. 14-15 godina 79 0,200 Legenda: df - broj stepeni slobode, p - statisti~ka zna~ajnost Kolmogorov-Smirnov testa Prethodni postupak normalizacije imao je najve}i zna~aj zbog samog nastavka operacionalizacije iz razloga {to je naredna odabrana analiza u postupku taksonomska anlaliza, koja je izuzetno osetljiva na prisustvo autlajera, jer, ako se oni ne izbace, dolazi do stvaranja pseudotaksona i potom pogre{nog zaklju~ivanja. Dakle, u slede}oj tabeli taksonomskom analizom dobijeni su subuzorci u okviru svake uzrasne kategorije koji su dalje odredili tok primene statisti~kih procedura. 209 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine Grafik 1. Neujedna~enost telesne visine prikazano Q-Q dijagramom kod dvanaestogodi{njaka Graph 1. Unevenness of Body height in 12-year-old children presented by Q-Q diagram Tabela 2. Grupisanje na osnovu taksnomskog postupka i razlike izme|u klastera posle taksonomizacije Table 2. Clustering based on cluster analysis and differences between clusters after the analysis Uzrasna kategorija Varijabla Od 9-10 godina Od 10-11 godina Od 11-12 godina Od 12-13 godina Telesna visina (mm) Centroidi inicijalnog klastera Centroidi finalnog klastera Vi{i Ni`i Vi{i Ni`i f p 1541 1271 1440 1343 243,92 0,000 1659 1256 1504 1389 212,85 0,000 1671 1359 1565 1459 242,02 0,000 1797 1411 1644 1515 205,46 0,000 Od 13-14 godina 1834 1448 1709 1549 273,17 0,000 Od 14-15 godina 1910 1539 1790 1652 135,14 0,000 Legenda: univarijatni f-test; p - statisti~ka zna~ajnost univarijatnog f-testa Iz Tabele 2 mo`e se primetiti kolike su vrednosti centroida inicijalnog klastera, pre taksonomizacije, unutar svake od uzrasnih kategorija. Nakon, za svaku od uzrasnih kategorija razli~itog broja iteracija, do{lo je do pode{avanja centroida i definisanja pripadnosti svakom od klastera. Da postoji razlika izme|u klastera unutar svake od uzrasnih kategorija, a po zavr{enoj taksonomskoj analizi, utvr|eno je univarijantnom analizom varijanse, gde se jasno mo`e uo~iti da je primetna statisti~ki zna~ajna razlika izme|u, ve} sada jasno definisanih, vi{ih i ni`ih ispitanika u okviru svih uzrasnih kategorija. U narednoj tabeli prikazan je broj ispitanika unutar svake uzrasne kategorije sa ta~nom pripadno{}u svakoj od kategorija. Na samom kraju mo`e se primetiti da je broj ispitanika sa 707 sa po~etka redukovan procesom normalizacije na 702 ispitanika. 210 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine Tabela 3. Broj ispitanika unutar svake od grupa u okviru uzrasnih kategorija Table 3. Number of participants in each group within age categories Vi{i Ni`i Klaster 9-10 godina 57 60 117 56 74 130 78 68 146 61 57 118 51 61 112 34 45 79 702 Ukupno Vi{i Ni`i Klaster 10-11 godina Ukupno Vi{i Ni`i Klaster 11-12 godina Ukupno Vi{i Ni`i Klaster 12-13 godina Ukupno Vi{i Ni`i Klaster 13-14 godina Ukupno Klaster 14-15 godina Vi{i Ni`i Ukupno Redukovan broj ispitanika: Tabela 4. Razlike izme|u uzrasnih kategorija u multivarijantnom i univarijantnom prostoru uzimaju}u u obzir klasterizaciju Table 4. Differences between age categories in multivariante and univariante space depending on clustering Varijabla Poligon natra{ke (0,1 s) Slalom sa tri lopte (0,1 s) Uzrasna kategorija 9-10 godina 10-11 godina 11-12 godina 12-13 godina 13-14 godina 14-15 godina Ukupno 9-10 godina 10-11 godina 11-12 godina 12-13 godina 13-14 godina 14-15 godina Ukupno AS 1940,21 1810,09 1730,53 1660,20 1490,74 1360,91 1680,03 4490,84 4120,93 3710,10 3510,93 3130,18 3100,23 3690,52 Fv=100,6 Vi{i S f p 480,71 550,94 530,05 520,94 80,62 0,00 570,14 310,69 540,15 1600,48 810,02 680,11 630,21 200,61 0,00 570,43 720,91 1020,30 Pv=0,00 AS 1670,84 1680,68 1550,92 1470,12 1430,00 1370,50 1550,42 4670,30 4280,66 3600,62 3450,60 3300,27 3060,12 3800,02 Fn=11.9 Ni`i S f p 420,45 560,79 450,74 380,40 40,58 0,00 320,56 330,28 450,13 1210,74 1240,94 740,82 560,68 240,88 0,00 480,43 610,66 1040,67 Pn=0,00 Legenda: AS - aritmeti~ka sredina, S - standardna devijacija, f - univarijatni f-test, p - statisti~ka zna~ajnost univarijatnog f-testa, F - multivarijatni F-test, P - statsiti~ka zna~ajnost multivarijatnog F-testa 211 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine Naredna tabela prikazuje razlike izme|u ispitanika pripadnika razli~itih uzrasnih kategorija. Primetno je da u multivarijantnom prostoru koordinacije i kod vi{ih i kod ni`ih ispitanika postoji statisti~ki zna~ajna razlika izme|u ispitanika pripadnika razli~itih uzrasnih kategorija. Ta statisti~ka zna~ajnost je na najvi{em mogu}em nivou od P=0,000. Dalje, ako posmatramo pojedina~no varijable Poligon natra{ke i Slalom sa tri lopte, primenom univarijantne analize varijanse, uo~avamo da i kod vi{ih i kod ni`ih ispitanika postoje statisti~ki zna~ajne razlike izme|u uzrasnih kategorija. Ko je nosilac te razlike utvr|eno je Post Hoc LSD testom (Least Significance Difference ªnajmanja statisti~ki zna~ajna razlikaº) i to je prikazano u narednoj tabeli. Tabela 5. Razlike izme|u susednih kategorija za svaki test Table 5. Differences between near categories for each test Varijabla Poligon natra{ke (0,1 s) Slalom sa tri lopte (0,1 s) Uzrasna kategorija 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 2 3 4 5 6 2 3 4 5 6 Razlika AS 13,12 7,56 7,33 16,46 12,83 36,91(*) 41,83(*) 19,17 38,75(*) 2,95 Vi{i Gre{ka AS 9,67 9,27 9,06 9,30 10,16 16,99 16,29 15,92 16,35 17,86 p 0,17 0,41 0,41 0,07 0,20 0,03 0,01 0,23 0,01 0,86 Razlika AS -0,84 12,76 8,80 4,12 5,50 38,64(*) 68,04(*) 15,02 15,32 24,16 Ni`i Gre{ka AS 7,78 7,16 7,67 8,48 9,74 15,96 14,71 15,74 17,41 20,00 p 0,91 0,07 0,25 0,62 0,57 0,01 0,00 0,34 0,38 0,22 *-statisti~ki zna~ajno Primenom pomenutog LSD Post Hoc testa na motori~ki merni instrument Poligon natra{ke ne uo~ava se statisti~ki zna~ajna razlika ni kod jedne od uzrasnih kategorija de~aka, ni za vi{e ni za ni`e taksone. To govori u prilog ~injenici da postoji linearan trend razvoja koordinacije celog tela, a inspekcijom jedne od prethodnih tabela vidimo da je taj trend po pravilu uvek u korist boljih rezultata. Grafik 2. Trend razvoja telesne visine Graph 2. Development trend of Body height 212 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine Kod testa Slalom sa tri lopte statisti~ki zna~ajna razlika i kod vi{ih i kod ni`ih ispitanika uo~ava se izme|u desetogodi{njaka i jedanaestogodi{njaka i jedanaestogodi{njaka i dvanaestogodi{njaka, ali interesantno je bilo da se razlike kod vi{ih de~aka javljaju i izme|u pretposlednje i poslednje uzrasne kategorije, {to samo govori u prilog tezi o izuzetno burnom razvoju koordinacije u domenu finih pokreta, koja prolazi kroz izuzetno zna~ajnu fazu svog razvoja. Trendovi analiziranih varijabli prikazani su i grafi~ki u grafikonima od 1 do 3. Grafikon 3. Trend razvoja u testu Poligon natra{ke Graph 3. Development trend in test Obstacle course backwards Grafikon 4. Trend razvoja u testu Slalom sa tri lopte Graph 4. Development trend in test Slalom with 3 balls Diskusija Rezultati ovog istra`ivanja potvr|uju rezultate ranijih istra`ivanja kao i hipotezu autora rada da se sa uzrastom efikasnost ispoljavanja koordinacije pobolj{ava. Linearan porast telesne visine sa uzrastom prati linearan trend pobolj{anja ispoljavanja koordinacije u testu Poligon natra{ke, i kod vi{ih i kod ni`ih de~aka. Izuzetak predstavlja jedino uzrast oko 10. godine, kada koordinacija bele`i izvesnu stagnaciju kod ni`ih de~aka. Taj trend pobolj{anja je evidentan, ali nije statisti~ki zna~ajan. Rezultati tako|e potvr|uju pretpostavku da su ni`i de~aci imali ve}i uspeh u izvo|enju ovog testa koordinacije zbog njegove specifi~nosti koja se ogleda u savladavanju prepreka, koje smanjuju efikasnost izvo|enja kod vi{ih ispitanika. Izuzetak 213 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine predstavlja poslednja uzrasna kategorija, gde je uo~eno da obe grupe imaju gotovo identi~ne rezultate u ovom testu. [to se motori~kog testa Slalom sa tri lopte ti~e, koji je motori~ki svakako zahtevniji, tako|e je primetan trend pobolj{anja rezultata sa uzrastom, ali u prili~no diskontinuiranoj formi, pogotovu kada je re~ o ni`im de~acima. Statisti~ki zna~ajne razlike izme|u susednih grupa uo~ene su kod prve i druge uzrasne kategorije i kod vi{ih i kod ni`ih de~aka, kao i izme|u ~etvrte i pete uzrasne kategorije kod vi{ih de~aka. Uo~ava se da kod uzrasta de~aka od aproksimativno 12 godina dominaciju preuzimaju de~aci vi{i rastom. Ovo se mo`e objasniti ~injenicom da duga~ke poluge omogu}avaju da se, bez ve}eg u~e{}a kompenzatornih pokreta, savlada raspolo`ivi prostor. Duga~ki mi{i}i, koji pored toga imaju i velik popre~ni presek, sa aspekta regulacije tonusa osiguravaju maksimalnu funkcionalnost, tj. brzu promenu uvek ta~no i fino doziranog tonusa (Guyton, 1973). Radi se naime o tome da duga~ki mi{i}i dozvoljavaju znatno ve}i raspon regulacije kod promene intenziteta kontrakcije nego kratki. Kratka i relativno masivna muskulatura te{ko posti`e optimalan stepen relaksacije. Sve ovo posebno dolazi do izra`aja kada su promene tonusa ili pravca kretanja uslovljene ta~no izra`enim vremenskim intervalima. Prema tome, sposobnost re{avanja i realizacije motori~kih problema kod kojih je nagla{eno i prostorno i vremensko ograni~enje, {to zna~i sposobnost maksimalnog usagla{avanja i pode{avanja zadate strukture pokreta sa unapred fiksiranim komponentama prostora i vremena, direktno je i pozitivno povezano sa morfolo{kom strukturom u kojoj dominira longitudinalnost. Ovo istra`ivanje je pokazalo da podela ispitanika u okviru iste uzrasne grupe na vi{e i ni`e mo`e da smanji negativan efekat pubertetskog dizbalansa pre}enog naglim porastom tela u visinu i neadekvatnog nervno-mi{i}nog razvoja. Ipak, sve zaklju~ke treba uzeti sa izuzetnom rezervom, jer je istra`ivanjem dokazano da i neke naizgled logi~nosti, da su ni`i nu`no i koordinisaniji, bitno osporene i da za to osporavanje postoji zna~ajna teorijska neuro-fiziolo{ka osnova. Literatura Anohin, P. K. (1970). Filosofskij smysl kiberneti~eskih zakonomernostej (kiberneti~eskie aspekty v izu~enii raboty mozga). Moskva: Nauka. Bernstein, A. M. (1947). O postroenii dvi`enij. Moskva: Medgiz. ^haidze, L. V. (1970). Ob upravljenii dvi`enijami ~eloveka. Moskva: Fizkultura i sport. Gredelj, M., Metiko{, D., Ho{ek, A. i Momirovi}, K. (1975). Model hijerarhijske strukture motori~kih sposobnosti. I. Rezultati dobijeni primjenom jednog neoklasi~nog postupka za procjenu latentnih dimenzija. Kineziologija, 5 (1-2), 7-81. Guyton, A. C. (1973). Medicinska fiziologija. Zagreb-Beograd: Medicinska knjiga. Ho{ek-Momirovi}, A. (1981). Povezanost morfolo{kih taksona sa manifestnim i latentnim dimenzijama koordinacije. Kineziologija, 11, 5-108. Ismail, A. H. i Gruber, J. J. (1967). Integrated Development (Motor Aptitude and Intellectual Performance). Columbus: Charles E. Merrill. Kureli}, N., Momirovi}, K., Stojanovi}, J., [turm, \. i Viski}-[talec, N. (1975). Struktura i razvoj morfolo{kih i motori~kih dimenzija omladine. Beograd: Institut za nau~na istra`ivanja. Martinovi}, D. (2003). Postignu}a u nastavi fizi~kog vaspitanja (motori~ke, morfolo{ke i psiholo{ke karakteristike). Interprint: Beograd. 214 Igor [panovi} i sar. Razlike u izvo|enju testova koordinacije u zavisnosti od visine Medved, R., Matkovi}, B. R., Mi{igoj-Durakovi}, M., Pavi~i}, L. (1989a). Neki fiziolo{ko-funkcionalni pokazatelji u djece i omladine mu{kog spola od 8. do 18. godine `ivota. Medicinski vjesnik, 21 (1-2), 5-9. Medved, R., Mi{igoj-Durakovi}, M., Matkovi}, B. R., Pavi~i}, L. (1989b). Pokazatelji rasta {kolske djece i omladine mu{kog spola od 8. do 18. godine `ivota. Medicinski vjesnik, 21 (1-2), 1-4. Mejov{ek, M. (1975). Relacije kognitivnih sposobnosti i nekih mjera brzine jednostavnih i slo`enih pokreta. Doktorska disertacija, Zagreb: Fakultet za fizi~ku kulturu. Metiko{, D., Mrakovi}, M., Prot, F., Findak, V. (1990). Razvojne karakteristike op}e motori~ke sposobnosti u~enika. Kineziologija, 22 (1-2), 21-24. DIFFERENCES IN PERFORMING TESTS OF BOY’S CO-ORDINATION DEPENDING ON HEIGHT Summary The sample of 707 examinees aged from 9 to 15 years (mean: 11.8; standard. deviation: 1.64), divided in 6 age categories per year, was monitored in terms of development of co-ordination in the critical, puberty period. Monitoring included two groups of examinees, which were classified in two subgroups by height. The test applied, even though manifesting high coefficients of correlation’s product moment (sig. 0.000) was showed a difference in trend. This has led the authors to the conclusion that, even though the tests generally assessed co-ordination, each test had its own co-ordination’s subspace. At the very end, the authors conclude that in this extremely rough period of a life of an individual, a linear growth of quality co-ordination of fine movements with shorter and taller examinees can be noticed. On the other hand, when testing co-ordination of the whole body, i.e. reorganization of a dynamic stereotype, this linear growth in the critical period is substantially disordered. Key words: puberty, clusters, age categories, trend 215
© Copyright 2024 Paperzz