ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ ΕΛΕΝΑ, ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ, ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός- Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας Απευθύνεται σε όλους, ανεξάρτητα από ηλικία, εκπαιδευτικό επίπεδο, επαγγελματικό αντικείμενο κ.ά. Αποσκοπεί στο να ανταποκριθεί στις συγκεκριμένες ανάγκες του ατόμου, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή (εκπαιδευτικές, επαναπροσανατολισμού, επαγγελματικές κ.ά.) Στοχεύει στην παροχή συμβουλευτικής στήριξης και πληροφόρησης προκειμένου το άτομο να πάρει ορθές αποφάσεις για το σχεδιασμό της σταδιοδρομίας του. Υποστηρίζει το άτομο έτσι ώστε να διερευνήσει τον εαυτό του, τις ανάγκες του αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και ενεργεί, εκπαιδεύει το άτομο στην επίλυση προβλημάτων και στην προετοιμασία για τη λήψη σημαντικών αποφάσεων, ενισχύει την καλλιέργεια βασικών δεξιοτήτων για τη διαχείριση της σταδιοδρομίας. Ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός Ο κύριος στόχος του θεσμού είναι η στήριξη του/της μαθητή/τριας στα διάφορα στάδια της αναπτυξιακής του πορείας έτσι ώστε να πάρει ορθές εκπαιδευτικές και επαγγελματικές αποφάσεις σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες και τα ενδιαφέροντά του, που θα του επιτρέψουν τη δυναμική ένταξή του στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός συναντάται με διαφορετικό περιεχόμενο και διαφορετικούς στόχους ανάλογα με τη βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία εφαρμόζεται. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ότι:    στην Α/θμια εκπαίδευση ο κύριος στόχος είναι η προεπαγγελματική διαπαιδαγώγηση και ευαισθητοποίηση, στη Δ/θμια ο κύριος στόχος είναι η προσωπική διερεύνηση και η στήριξη στη λήψη πρώτων εκπαιδευτικών και επαγγελματικών αποφάσεων ενώ στην Τρ/βάθμια εκπαίδευση ο κύριος στόχος υπηρεσιών προσανατολισμού είναι η προετοιμασία για την επαγγελματική ένταξη και την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη. 1 Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Εφαρμόζεται ως μάθημα στην Γ’ Γυμνασίου και στην Α’ Γενικού και Επαγγελματικού Λυκείου. Υποστηρίζεται με το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων Αγωγής Σταδιοδρομίας καθώς και τις Ημέρες Σταδιοδρομίας, που πραγματοποιούνται στα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας. Λειτουργούν Κέντρα Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού (ΚΕΣΥΠ) σε επίπεδο δήμων καθώς και Γραφεία Συμβουλευτικής- Προσανατολισμού σε επίπεδο σχολικών μονάδων (ΓραΣΕΠ). Ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον υπό το πρίσμα του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΣΕΠ) Το οικονομικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από: • ρευστότητα, αβεβαιότητα, δυσκολία μακροπρόθεσμης πρόβλεψης, έλλειψη σταθερών • υψηλές -συχνά μεταβαλλόμενες- απαιτήσεις τεχνολογικές, κοινωνικές • αλλαγές στις αξίες και τις νοοτροπίες • πολυπολιτισμική συνύπαρξη- συχνές μετακινήσεις για σπουδές και εργασία • νεοεμφανιζόμενες μορφές απασχόλησης -π.χ. τηλεεργασία, ηλεκτρονικό εμπόριο κ.ά.-, νεοεμφανιζόμενα επαγγέλματα • παγκοσμιοποίηση αγορών • επαναπροσδιορισμός εργασιακών σταθερών, δικαιωμάτων, ιεραρχιών και εργασιακής κινητικότητας • συχνές εναλλαγές μεταξύ εργασίας- ανεργίας μετακινήσεις πληθυσμών- ευκολία στις Ο ΣΕΠ χρησιμοποιείται από τα υποσυστήματα για την ενίσχυσή τους αλλά μπορεί να συμβάλει δυναμικά και στην -εκ των έσω- αλλαγή τους. 2 Ο/η Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού στα ΚΕΣΥΠ & τα ΓραΣΕΠ Διαθέτει ερωτηματολόγια διερεύνησης ενδιαφερόντων, έρευνες σχετικές με την αγορά εργασίας, προφίλ επαγγελμάτων, βάσεις δεδομένων για σπουδές και επαγγέλματα. Συναντά ατομικά τον κάθε ενδιαφερόμενο μαθητή ή/και την οικογένειά του για συμβουλευτική στήριξη και πληροφόρηση. Επισκέπτεται σχολεία και τάξεις μαθητών για ομαδικές ενημερώσεις. Συνεργάζεται με εκπαιδευτικούς αλλά και φορείς εντός και εκτός της εκπαίδευσης και της αγοράς εργασίας. Κύριοι στόχοι του Συμβούλου Επαγγελματικού Προσανατολισμού Η ανάδειξη/ενίσχυση της φωνής του ενδιαφερόμενου. Η στήριξη στη διαδικασία αυτοδιερύνησης- πορεία προς την καλύτερη κατανόηση του ποιος είμαι, τι θέλω, τι μπορώ. Η διεύρυνση των οριζόντων, των επιλογών και των πιθανών συνδυασμών μεταξύ τους. Η ενεργή συμμετοχή με γνήσιο ενδιαφέρον στο ατομικό σχέδιο δράσης- ζωής του ατόμου. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της εξατομικευμένης δουλειάς του Συμβούλου, λοιπόν, είναι να υποστηρίξει, να διευκολύνει, να εμψυχώσει, να προτρέψει, να αναδείξει, να διευρύνει και να συνεξετάσει και όχι να συμβουλέψει και να πάρει αποφάσεις αντί του ενδιαφερόμενου. Οι γονείς και ο ρόλος τους στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των παιδιών τους Οι γονείς: Είναι ενήλικοι με εμπειρίες. Ήταν/είναι οι ίδιοι μαθητές, εργαζόμενοι, άνεργοι κ.ά. Γνωρίζουν αρκετά καλά, έστω και από συγκεκριμένη οπτική, την οικογενειακή ιστορία αλλά και το παιδί τους. Συνήθως νοιάζονται, αγωνιούν, ενδιαφέρονται, φροντίζουν, προστατεύουν, είναι γενικότερα διαθέσιμοι για το/α παιδί/ιά τους, είναι δηλαδή αρκετά καλοί γονείς στο ρόλο τους- κανείς δεν είναι τέλειος! 3 Σχετικά με τη συμβολή τους στον προσανατολισμό… είναι αναγκαίο να συμπεριφέρονται όπως και σε άλλα θέματα, ως γονείς και όχι ως ειδικοί, πανεπιστήμονες, που κατέχουν τη μοναδική και μόνη αλήθεια, επομένως καλούνται: να συζητούν, να ρωτούν, να προτείνουν, να ενθαρρύνουν, να μοιράζονται, να εμψυχώνουν, να εγείρουν προβληματισμούς, να συμβουλεύουν Πάνω από όλα: να αφουγκράζονται και να ακούν με προσοχή ακόμα και τα λόγια που δε λέγονται σε μια συζήτηση. Οι γονείς, ως συνήθως, καλούνται να λειτουργήσουν με 3 διαφορετικούς τρόπους ως προς το θέμα του Επαγγελματικού Προσανατολισμού: • • • Προληπτικά: Από τα πρώτα έτη του παιδιού με το διάλογο, την καλλιέργεια της υπευθυνότητας μέσα στην καθημερινότητα του παιδιού, τη μετάδοση της εμπειρίας τους, την ενίσχυση της πρωτοβουλίας και την ενεργοποίηση του παιδιού, για να πάρει σταδιακά τα θέματα που το αφορούν στα χέρια του. Θεραπευτικά: Να δώσουν την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, όταν βλέπουν πως το παιδί τους είναι σε περίοδο που καλείται να πάρει αποφάσεις, που δυσκολεύεται να δει ποια είναι η καλύτερη επιλογή, που νιώθει ανασφαλής από την επιλογή που έχει κάνει, να μοιραστούν τις όποιες ανησυχίες και να το βοηθήσουν να προχωρήσει άμεσα στο επόμενο βήμα αξιοποιώντας την εμπειρία του (και οι αρνητικές εμπειρίες είναι πηγές μάθησης… ) Διορθωτικά-Αποκαταστασιακά: Στην περίπτωση που καταλάβουν ότι ο νέος/-α επέλεξε ένα δρόμο που δεν του ταιριάζει, οι γονείς θα πρέπει με την αγάπη και τη φροντίδα τους να βοηθήσουν να αξιολογήσει μία επιλογή η οποία μοιάζει να είναι ατυχής. Θα πρέπει να επισημάνουν πως τίποτα δεν τελειώνει εδώ, ενώ παράλληλα η γνώση και η εμπειρία που έχουν αποκτηθεί μπορούν να αποδειχθούν πολύ χρήσιμες για το επόμενο βήμα (τίποτα δεν πάει χαμένο!). Για να σχεδιάσουμε το επόμενο βήμα, στηριζόμαστε στο προηγούμενο. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις μπορούν να φανούν χρήσιμες οι ασχολίες κατά τον ελεύθερό μας χρόνο (χόμπι) ή οι γνωριμίες-δίκτυα και εμπειρίες που απορρέουν από αυτές. Οι γονείς καλούνται να συνεργαστούν με τις υπηρεσίες Προσανατολισμού (ρόλοι συμπληρωματικοί) αφήνοντας όμως τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον/ην ίδιο/α ενδιαφερόμενο/η. 4