pdf

ORIGINAL ARTICLE
Etiologija limfadenopatije dječije dobi
Edo Hasanbegović, Senada Mehadžić,
Pedijatrijska klinika Kliničkog centra Univerziteta u Sarajevu
SAŽETAK
Cilj rada Utvrditi etiologiju i stepen rasprostranjenosti limfadenopatije kod djece.
Metode Uzorak je obuhvatao 150 djece, uzrasta od 0-15 godina,
kojima je na Pedijatrijskoj klinici u Sarajevu, tokom 2008. godine,
dijagnosticirana limfadenopatija. Analizirani su dob, spol, etiologija i distribucija rasprostranjenosti limfadenopatije.
Corresponding author:
Edo Hasanbegović,
Pedijatrijska klinika Kliničkog centra
Univerziteta u Sarajevu,
Patriotske lige 81, 71000 Sarajevo,
Bosna i Hercegovina
Phone: ++ 387 33 566 428; 566 400;
Fax: ++ 387 71 566 525;
E-mail: [email protected]
Rezultati Nije bilo statistički signifikantne razlike (p>0,05) u
spolnoj i dobnoj strukturi ispitanika. U etiologiji limfadenopatije
prednjačile su infekcije, kod 94 (62,7%), te malignomi, kod 20
(13,3%) pacijenata. Najčešće izolovani uzročnici infektivnih limfadenopatija bili su virusi kod 65 (69%) i bakterije kod 26 (28%)
pacijenata. U etiologiji malignih limfadenopatija najčešće su bile
zastupljene leukemije, i to akutne limfoblastne leukemije kod 11
(55%) i akutne mijeloične leukemije kod dvoje (10%) djece. Regionalna limfadenopatija bila je zastupljena kod 103 (68,7%), a
generalizirana kod 47 (31,3%) pacijenata. Kod regionalne limfadenopatije najčešće su bile zahvaćene regije vrata, kod 83 (80,5%),
aksile, kod 8 (7,8%) i prepone, 5 (4,8%) pacijenata.
Zaključak Regionalne i generalizirane limfadenopatije uslovljene
su etiologijom bolesti i značajno su utjecale na prognozu bolesti.
Ključne riječi: limfadenopatija, etiologija, djeca
Originalna prijava:
13. maj 2009.;
Korigirana verzija:
11. august 2009.;
Prihvaćeno:
16. septembar 2009.
Med Glas Ljek komore Zenicko-doboj kantona 2010; 7(2):132-136
132
Hasanbegović et al Etiologija limfadenopatije kod djece
UVOD
Limfadenopatija je termin koji se upotrebljava za
uvećane limfne čvorove i predstavlja jedan od čestih dijagnostičkih problema u pedijatrijskoj praksi.
Smatra se da limfni čvor veći od 1 cm, u jednoj
ili više regija, predstavlja limfadenopatiju, mada
se njihova veličina razlikuje od regije do regije.
Limfadenopatija može biti regionalna ili generalizirana. Regionalna limfadenopatija podrazumijeva
povećanje jednog ili više čvorova u jednoj regiji,
a generalizirana podrazumijeva povećanje limfnih
čvorova u dvije ili više regija (2). Limfadenopatija može biti uzrokovana infektivnim i neinfektivnim uzročnicima. Infektivne limfadenopatije ili
limfadenitisi mogu biti uzrokovani bakterijama,
virusima, gljivama, protozoama ili parazitima.
Neinfektivne limfadenopatije uzrokovane su imunološkom reakcijom u limfnim čvorovima ili malignom infiltracijom limfnih čvorova (1, 2).
U diferencijalnoj dijagnozi limfadenopatije najvažnije je etiološki razjasniti uzrok nastanka limfadenopatije, odnosno prepoznati na vrijeme maligne bolesti limfnog i nelimfnog tkiva, koje se
prezentiraju povećanim limfnim čvorovima (3).
Cilj ovoga rada je utvrditi etiologiju i učestalost
regionalne i generalizirane limfadenopatije kod
djece, liječene na Pedijatrijskoj klinici u Sarajevu,
u jednogodišnjem periodu. Budući da je dječija
limfadenopatija čest diferencijalno- dijagnostički
problem u pedijatrijskoj praksi, rezultati ovoga
istraživanja poslužit će ljekarima primarne, sekundarne i tercijarne zdravstvene zaštite, koji se
bave liječenjem djece za brzu i tačnu trijažu, dijagnostiku i terapiju ovog stanja. Naime, u našoj
zemlji nije bilo sličnih istraživanja, a slične studije rađene su u Turskoj i Austriji (4-6).
ISPITANICI I METODE
U ovome retrospektivno-prospektivnom istraživanju obuhvaćena su sva djeca, uzrasta od 0-15
godina, kojima je na Pedijatrijskoj klinici Kliničkog centra u Sarajevu dijagnosticirana limfadenopatija, u periodu 01. 01. do 31. 12. 2008.
godine. U studiju su uključena djeca kojima je
prvi put postavljena dijagnoza limfadenopatije.
Izvor podataka bile su istorije bolesti i anketni
upitnik koji je posebno pripremljen za ovu studiju. Anketni upitnik sadržavao je slijedeće elemente: opšte podatke o pacijentu (ime i prezime,
datum rođenja); ličnu i porodičnu anamnezu;
nalaz kliničkog pregleda; laboratorijske pretrage
(sedimentacija, kompletna krvna slika, transaminaze, bakar, beta-2-globulin); mikrobiološke
pretrage (bris guše i nosa) i serološka analiza na
Ebstein-Barrov virus (EBV) i citomegalovirus
(CMV); radiološku pretragu grudnog koša (Rtg);
ultrazvučni pregled (UZ) vrata i abdomena; te citološke i patohistološke pretrage.
Virusna etiologija bolesti dokazivana je serološkim pretragama na EBV-u i CMV-u, te na temelju
hematoloških pretraga (u perifernoj krvnoj slici leukopenija s limfocitozom, monocitozom i atipičnim limfocitima, uz isključenje druge etiologije).
Prema dobnim skupinama formirane su tri grupe
ispitanika: 0-5, 6-10 i 11-15 godina. Prema etiologiji limfadenopatije ispitanici su podijeljeni u
dvije grupe, infektivnu i neinfektivnu, a prema
stepenu rasprostranjenosti, na regionalnu i generaliziranu limfadenopatiju. Pod infektivnim limfadenopatijama podrazumijevane su one kod kojih
je, na osnovu laboratorijskih i mikrobioloških
pretraga, potvrđen infektivni uzrok bolesti. Neinfektivne limfadenopatije podrazumijevale su
maligne, autoimune i atopijske bolesti. U akutne
limfadenopatije uključili smo one koje su trajale
1-2 mjeseca, a kod kojih je, nakon tog vremena,
došlo do smanjenja promjera limfnih čvorova do
ispod 1-1,5 cm; a u kronične limfadenopatije one
koje su trajale duže od 2 mjeseca, te su limfni
čvorovi ostali povećani više od 1,5 cm poslije završene terapije.
U statističkoj obradi podataka korištene su standardne metode deskriptivne statistike (mjere centralne tendencije, mjere disperzije). Za testiranje
značajnosti razlika među uzorcima korišteni su
parametarski i neparametarski testovi signifikantnosti (medijan hi kvadrat test- X²-test, Studentov
t-test). Statističke hipoteze testirane su na nivou
značajnosti od 95% (p< 0,05).
Ovo istraživanje odobrili su etički komiteti Kliničkog centra Univerziteta u Sarajevu i Medicinskog fakulteta u Sarajevu.
REZULTATI
Ukupno je ispitano 150 djece, od kojih je 97
(64,66%) bilo dječaka, a 53 (35,34%) djevojčice
(1,8:1) (p = 0,826). Interval starosne dobi pojave
bolesti iznosio je 0,3-15 godina za dječake i 0,615 godina za djevojčice.
133
Medicinski Glasnik, Volumen 7, Number 2, August 2010
Tabela 1. Etiologija limfadenopatije s obzirom na spol djece
Infektivna
Maligna
Ostala*
Nepoznata
Dječaci
(n=97)
59
13
6
20
97
Djevojčice (n=53)
35
7
6
4
53
Ukupno
(n= 150)
94
(62.7%)
20
(13.3%)
12
(8%)
24
(16%)
150
Tabela 3. Etiologija regionalne i generalizirane limfadenopatije
Ukupno
Infektivna Maligna Ostala* Nepoznata
Regionalna
Dječaci
(n=63)
37
8
3
15
Djevojčice
(n=40)
27
6
3
4
Ukupno
(n=103)
64
(62,1%)
14
(13,6%)
6
(5,8%)
19
(18,5%)
Dječaci
(n=34)
22
5
2
5
8
1
4
0
*autoimune bolesti (n=6) , atopijske bolesti (n=4) i ciste glandule
parotis (n=1) i glandule tireoidee (n=1).
Iako je u svim dobnim skupinama (0-5, 6-10 i 1115 godina) broj dječaka s limfadenopatijom bio
veći od broja djevojčica, 45, 38 i 14, odnosno 28,
20 i 5, razlika nije bila statistički značajna (p > 0
,05).
Najčešće zabilježena bila je infektivna etiologija
limfadenopatije, kod 94 (62,7%) pacijenta, a maligna limfadenopatija kod 20 (13,3 %) pacijenata
(Tabela 1).
Virusi su bili najčešći uzročnici infektivnih limfadenopatija, kod 65 (69%) djece, i to EbsteinBarrov virus (EBV) kod 15 i citomeglovirus kod
12, te drugi virusi kod 38 pacijenata. Bakterije su
bile uzročnici kod 26 (28%) djece, i to Staphylococcus aureus kod 7, Streptococcus beta haemoliticus kod 6, Streptococcus pneumoniae i Bartonella henselae svaki kod 3, te Mycobacterium
tuberculosis kod 7 djece.
Analiza etiologije malignih limfadenopatija pokazala je da su najčešće bile zastupljene leukemije, i to najčešće akutne limfoblastne leukemije
(ALL), kod 11 (55%) djece (Tabela 2).
Od limfadenopatija druge etiologije, koje su bile
zastupljene kod 12 (8%) pacijenata, autoimune
bolesti su nađene kod šest i atopijske bolesti kod
četvoro djece (u istom broju kod dječaka i djevojčica), dok je kod jednog dječaka i jedne djevojčice ustanovljena cista glandule parotis, odnosno
cista glandule tireoidee.
Tabela 2. Distribucija maligne limfadenopatije prema
etiologiji*
ALL AML CML HL
NHL RMS PNET Ukupno
Dječaci
9
1
1
0
2
2
0
15
Djevojčice
2
1
0
1
0
0
1
5
Uku11
2
1
1
2
2
1
20
pno (55 %) (10%) (5 %) (5 %) (10%) (10%) (5 %) (100 %)
*ALL, akutna limfoblastna leukemija; AML, akutna mijeloična
leukemija; CML, kronična mijeloična leukemija; HL, Hodgkin limfom; NHL, Non-Hodgkin limfom; RMS, rabdomiosarcoma; PNET,
primitivni neuroektodermalni tumor
134
Genera- Djevojčice
lizirana
(n=13)
Ukupno
(n=47)
30
(63,8%)
6
6
(12,8%) (12,8%)
5
(10,6%)
*autoimune bolesti (n=6), atopijske bolesti (n=4), ciste glandule
parotis (n=1), ciste glandulae tireoidee (n=1).
Regionalna limfadenopatija bila je češće zastupljena, kod 103 (63 dječaka i 40 djevojčica) djece
(68,7%), a generalizirana kod 47 (34 dječaka i 13
djevojčica) (31,3%) djece, bez statistički značajne razlike (p= 0,253).
I regionalne i generalizirane limfadenopatije, u
oba spola, bile su najčešće infektivne prirode,
u 64 (62,1%), odnosno u 30 (63,8%) slučajeva
(Tabela 3).
Kod regionalnih limfadenopatija najčešće je bila
zahvaćena regija vrata, kod 83 (55 dječaka i 28
djevojčica) (80,5%) djece, zatim regije aksile
kod osam (podjednako kod dječaka i djevojčica)
(7,8%), prepone kod pet (četiri dječaka i jedne
djevojčice) (4,8%), te u regijama medijastinuma
i abdomena kod četvoro (tri dječaka i jedne djevojčice), odnosno troje (dva dječaka i jedne djevojčice) djece (3,9%, odnosno 2,9%).
Akutna limfadenopatija bila je češće zastupljena
od kronične, u 103, odnosno 47 (68,7%, odnosno
31,3%) djece (Tabela 4).
DISKUSIJA
Od ukupno 150 pacijenata s limfadenopatijom, u
našoj studiji, bilo je više dječaka od djevojčica u
odnosu (1,8:1), što odgovara opisanim podacima
iz literature (4, 5). Schaffer i saradnici, dva puta
Tabela 4. Način javljanja i stepen rasprostranjenosti limfadenopatije*
Regionalna (n=103) Generalizirana (n=47)
Akutna (n=103)
68
35
Kronična (n=47)
35
12
* p = 0.398
Hasanbegović et al Etiologija limfadenopatije kod djece
veći broj dječaka s limfadenopatijom u odnosu na
djevojčice, objasnili su činjenicom da su novorođenčad, dojenčad i djeca do tri godine muškog
spola, osjetljivija na bakterijske i virusne infekcije
zbog razlike na nivou spolnih kromosoma i zbog
više koncentracije IgM antitijela kod muške djece,
a djevojčice tek u dobi od oko tri godine starosti
dosežu nivo IgM antitijela muške djece (7).
U etiologiji limfadenopatije u ovom istraživanju prednjačila je infektivna i maligna, (62,7%,
odnosno 13,3%). Visoka prevalencija malignih
limfadenopatija u našoj studiji (13,3%) rezultat je velikog broja djece upućene iz primarne
zdravstvene zaštite, gdje je i postavljena sumnja
na malignitet. Infektivna limfadenopatija, koja je
inače puno češća, ne zahtijeva pregled i liječenje
hematologa na klinici.
Infektivna etiologija, u nekim istraživanjima, zastupljena je i do 81% slučajeva, a maligna 1624% (4, 5, 8).
U studiji Granado RMJ i saradnika, iz 1992. godine, pronađeno je 16% limfadenopatija maligne
etiologije, što je slično našim rezultatima (8).
Virusna etiologija limfadenopatije, u našoj studiji, imala je značajno učešće, kako u regionalnoj,
tako i u generaliziranoj limfadenopatiji (69%), te
zatim bakterije (28%). Najčešće izoliran bio je
EBV (21,7%), što je u skladu s rezultatima drugih studija (6). Relativno mali broj mikrobiološki
potvrđenih bakterijskih izolata može se tumačiti
činjenicom da je 50% naših pacijenata već bilo
pod antibiotskom terapijom, kada su došli na
našu kliniku. U nekim istraživanjima procenat
bakterijskih infekcija bio je i do 35% (9, 10).
Prema podacima iz literature, prevalencija tuberkulozne etiologije od 15-32% bila je znatno veća
nego u našoj studiji (4,7%) (11).
Regionalna limfadenopatija, u našem istraživanju, bila je češće zastupljena i kod akutnih i
kod kroničnih limfadenopatija, što je u skladu s
objavljenim podacima (4, 5). Prema podacima u
literaturi, najčešće zahvaćena regija kod infektivne etiologije bila je cervikalna, a zatim aksilarna
i ingvinalna, što je u potpunosti u skladu s našim
rezultatima (3). Osim toga, cervikalna limfadenopatija javlja se i u više od 70 djece oboljele
od limfoma (Hodgkin i Non Hodgkin) (12). Osim
u regijama dostupnim fizikalnom pregledu, limfadenopatija može biti hilarna, medijastinalna i
abdominalna (13, 14). Druga po učestalosti je
aksilarna limfadenopatija, što je također u skladu
s našim rezultatima. Prisustvo supraklavikularne
limfadenopatije postavlja temeljnu sumnju na
malignu etiologiju (12, 15). U dvije trećine slučajeva cervikalna limfadenopatija udružena je s
medijastinalnom masom (16). Ove različite lokalizacije maligne limfadenopatije, već pri prvom
kontaktu s pacijentom, mogu usmjeriti dijagnostiku prema malignom oboljenju. Limfadenopatija predstavlja veliki diferencijalno-dijagnostički
problem za ljekara, te treba imati na umu da je
zastupljenost regionalne i generalizirane limfadenopatije uslovljena etiologijom bolesti. Najčešći uzrok nastanka i regionalne, i generalizirane
limfadenopatije, jesu infekcije izazvane virusima
i bakterijama, ali je značajan broj limfadenopatija
maligne etiologije (leukemije), na što uvijek treba misliti ukoliko povećani limfni čvorovi dugo
traju i nema pozitivnog odgovora na antibiotsku
terapiju.
ZAHVALE/IZJAVE
Komercijalni ili potencijalni dvostruki interes ne
postoji.
LITERATURA
1.
2.
3.
Camitta B. The lymphatic system. U: Kliegeman
BM, Behrman RE, Jenson HB. Stanton BF, urednici.
Nelson textbook of pediatrics. 18. izd. Philadelphia:
Saunders Elsevier, 2007:1677- 9.
Stunzner D, Mangge H, Schenkeli R, Deutsch J.
Peripheral lymphadenopathy in childhood-recommandations for diagnostic evaluation. Klin Pediatric
2000; 212: 277-82.
Bazemore AW, Smucker DR. Lymphadenopathy and
malignancy. Am Fam Physicians 2002; 66:210310.
4.
5.
6.
Oguz A, Karadeniz C, Temel E, Citak E, Okur F.
Evaluation of peripheral lymphadenopathy in children. Pediatr Hematol Oncol 2006; 23: 549-61.
Ceyda K, Aynur O, Ustun E, Gulyuz O, Ayse D. The
etiology of peripheral lymphadenopathy in children.
Pediatr Hematol Oncol 1999;16:525-31.
Benesch M, Kerbl R, Winsberger A, Stunzner D,
Mangge H, Schenkeli R, Deutsch J. Peripheral
lymphadenopathy in childhood-recommandations for diagnostic evaluation. Klin Pediatric 2000;
212:277-82.
135
Medicinski Glasnik, Volumen 7, Number 2, August 2010
7.
Schaffer A J, Avery ME. Infections. U: Schaffer
AJ,Avery ME, urednici. Disease of the newborn.
3. izd. Philadelphia: W.B. Saunders Company, 1997:
632-5.
8. Granado RMJ, A Guisasola FJ, Gomez MI, Bobillo del AH, Quirus B, Mateos Otero JJ. Diagnostic
evaluation of cervical adenopathies in childhood. An
Esp Pediatr 1992; 37:233-7.
9. Schleiss MR. Streptococcal infection. Pediatr Infect
Dis J 2002; 21:796-7.
10. Trobs RB, Grafe G, Muller P, Handrick W. Bacterial
cervical lymphadenitis- surgical aspect. Klin Pediatr
2003; 215:208-12.
11. Batra V, Ang JY, Asmar BI. Tuberculosis. South
Med J 2003; 96:206-8.
12. Howard SC, Metzger MI, Hudson MM. Pediatric
Hodgkin lymphoma. U:Antillon FA, Bernoala E,
Sierrasesumaga I, urednici. Pediatric oncology. Pearson Education, 2006.
13. Hasanbegović E. Kliničke i hematološke karakteristike dječijih leukemija. ed Arh 2006; 60 (Suppl.
2):84-86.
14. Dahl GV, Weinstein HJ. Acute myeloid leukemia in
children. U: Hoffman R, Benz EJ, Shatil SJ, Fuzie
B, Colie HJ, urednici. Hematology: Basic principles
and practice. Philadelphia: Churchil Lyvingstone,
2004:1121-33.
15. Rue D, Thomas RK, Behringer K, Diehl V. From
Hodgkin disease to Hodgkin lymphoma: biologic
insights and therapeutic potential. Blood 2005; 105:
4553-60.
16. Predojević-Samardžić J, Roganović J. Limfomi u
djece. Pedijatrija danas 2009; 5:51-61.
Etiology of lymphadenopathy in childhood
Edo Hasanbegović, Senada Mehadžić
Pediatric Clinic, Clinical Centre University of Sarajevo
ABSTRACT
Aim To establish etiology and level of prevalence of lymphadenopathy in children. Methods: One
hundred and fifteen children aged 0-15 years with diagnosed lymphadenopathy at the Pediatric Clinic
in Sarajevo during 2008 were included in the study. It analyzed age, sex, etiology and distribution and
prevalence of lymphadenopathy.
Results There was no statistically significant difference (p > 0,05) according to gender and age of children with lymphadenopathy. Leading etiological causes of lymphadenopathy were infections in 95%
(62,7 %) and malignancies in 20 (13,3 %) cases. The most frequent isolated microorganisms were viruses in 65 children (65 %) and bacteria in 26 (28%) of children. Most frequent causes of malignant lymphadenopathy were acute lymphoblastic leukemia in 11 children (55 %) and acute myeloid leukemia in
two (10%) children. Regional lymphadenopathy was more frequent than generalized lymphadenopathy,
in 103 children (68,7%) and 47 (31,3 %) children, respectively. Most frequent localizations of regional
lymphadenopathy were neck, axillae and groin, in 83, 8, and 5 (80,5 %, 7,8%, 4,8%) children.
Conclusion The regional and generalized lymphadenopathies in children depend on their etiology and
have significant prognostic value for the disease.
Key words lymphadenopathy, etiology, children
Original submission: 13 May 2009.; Revised submission: 11 August 2009.; Accepted: 16 September 2009
136

Download Report