Sistematika • Sistematika ili biološka klasifikacija- naučna disciplina koja se bavi izučavanjem raznolikosti organizama i njihovom klasifikacijom u hijerarhijski sistem taksonomskih kategorija... • Dio sistematike koji se bavi principima, metodama i pravilima klasifikacije je označen kao taksonomija. • Nomenklatura je dio sistematike koji se bavi imenovanjem taksona. • Međunarodni kodeks nomenklature • Takson je opšti naziv sa sve taksonomske kategorije, bez obzira na njihov rang. • Osnovne taksonomske kategorije Osnovne taksonomske kategorije • • • • • • • Carstvo (Regnum) Razdio (Divisio) Klasa (Classis) Red (Ordo) Familija (Familia) Rod (Genus) Vrsta (species) • • • • • • • Reg. Plantae Div. Magnoliophyta Cl. Magnoliopsida Ordo: Rosales fam: Rosaceae g. Rosa L. (politipski rod) Rosa canina L. (šipurak) • Po Kodeksu, svaka jedinka pripada odredjenom broju taksona, pri čemu se vrsta smatra za osnovnu taksonomsku jedinicu. • Vrsta je jedina realna kategorija koja postoji u prirodi. Ostale su vještačke tvorevine ... • Binarna nomenklatura .... (izuzeci: Capsella bursa-pastoris ili Veronica anagalisaquatica) • • • • • • • Carstvo (Regnum) Razdio (Divisio) Klasa (Classis) Red (Ordo) Familija (Familia) Rod (Genus) Vrsta (species) Subspecies Subregnum Subdivisio Subclassis Subordo Subfamilia Tribus Sekcija Serija Varijetet Forma Subtribus Subsekcija i Subserija Subvarijetet i Subforma • Imenovanje rodova (♀ rod) Pancicia (u čast Pančića) Wulfenia (u čast Wulfena) Ramondia (u čast Ramonda) … Arenaria, Lithospermum (arenarius= pješčan, lithos= stijena, sperma= sjeme)…. • Imenovanje vrsta (epiteti) alba, lutea, reptans, verna, perfoliata, monetegrina, blecici … (alba- bijela, lutea- žuta, reptans- puzeća, verna- proljećna …) • Autorstvo, sinonimi, homonimi Cerasus avium (L.) Moench – trešnja (syn. Prunus avium L.) homonimi: Myosotis collina Hoffm. & M. collina auct non Hoffm. • Taksoni višeg ranga dobijaju ime dodavanjem tipskog nastavka na korijen riječi ... (Pr. Rosaceae, Rosales, Rosidae) Sistematska kategorija (osnovne i dopunske) Biljke Alge Gljive Divisio -phyta -phyta -mycota Subdivisio -phytina -phytina -mycotina Classis -opsida -phyceae -mycetes Subclassis -idae -phycidae -mycetidae Superordo -anae Ordo -ales Subordo -ineae Superfamilia -acea Familia -aceae Subfamilia -oideae Tribus -eae Podtribus -inae • Stara Aristotelova podjela na 2 carstva …. Animalia & Plantae .... • Monera, Animalia, Plantae • Monera, Protocista, Animalia, Plantae • Vitekerov sistem klasifikacije (1969): I Prokariote (bez jedra, auto ili heterotrofni, sa bespolnim vidom razmnožavanja) II Protociste (eukariotski jednoćelijski ili višećelijski oblici, bez diferenciranih tkiva, auto- ili heterotrofni, sa polnim i bespolnim ciklusom) III Biljke (eukariotski, autotrofni, nepokretni organizmi, sa polnim ciklusom) IV Životinje (eukariotski, višećelijski, pokretni, heterotrofni organizmi, sa polnim ciklusom) V Gljive (Eukariotski, višećelijski, heterotrofni i nepokretni organizmi, sa polnim ciklusom) • Vezeova podjela na 6 carstava I- Eubakterije II- Arhebakterije III- Protisti IV- Gljive V- Biljke VI- Životinje • Podjela na 3 domena I- Bakterije II- Arhea III- Eukariote Osobine prokariota • • • • • • • • Male ćelije do 10 mikrona Nukleoid Pojedinačne ćelije ili kolonije Prosta dioba, bez mitotičkog aparata Anaerobi, aerobi Metabolička raznovrsnost Energetski procesi vezani za ćelijsku membranu Flagele jednostavne Osobine eukariota • Ćelije krupnije od 10 mikrona • Jedro • Diferencijacija na tkiva, organe… • Mitoza, polno razmnožavanje • Isključivi aerobi • Metabolička uniformnost • Energetski procesi vezani za posebne organele … • Flagele složene građe Još neke osobine prokariota • Cirkulatorna DNK, plazmidi • Gram pozitivne: ćelijski zid homogen, sa 90% peptidoglukana (murein), boje se ljubičasto. • Gram negativne: dvoslojan ćelijski zid od lipopolisaharida i proteina, boje se crveno. • Prosta dioba, fragmentacija i pupljenje (konjugacija, transdukcija …) • Razlagači … • Carstvo Archaea (domen Archaea) (ćelijsi zid glikoproteinski i polisaharidni, bez mureina, enzimi nalik eukariotskim ...) - Metanogene Halofilne Termofilne Arhea bez ćekijskog zida Methanococcus spp. Carstvo Eubacteria (domen Bacteria) Modrozelene bakterije- Cyanobacteria Cirkularna DNK Ćelijski zid 70s ribozomi Rezervne materije Plazmidi citoplazma Flagelum (bič) Membrana za fiksaciju azota Hrolofil a Fikocijanin Fikoeritrin Fotosintetska membrana Mezozomi ( ćelije za bespolno razmnožavanje) (ćelije za azotofiksaciju) Nostoc spp. galertni omotač Chroococcus Simbioza sa gljivama- lišaj ... Anabaena spp. Puprurne bakterije Zelene bakterije Thiothrix spp. Rhodospirillum spp. Fotosistem I Sumpor ili organska jedinjenja kao donor elektrona … Carstvo gljiva- Fungi - Ćelijski zid hitinske prirode (kombinovan sa različitim polimerizovanim uglenimhdratima: celuloza, hemiceluloza, pektin). - Nemaju plastida i asimilacione pigmenate. - Heterotrofan način ishrane (saprofiti i paraziti)- apsorptivni heterotrofi - Glikogen kako glavna rezervna materija, rjeđe masti - Tip tjelesne organizacije: jednoćelijski (kvasci) i višećelijski Spore Razmnožavaju se binarnom diobom, bespolno- sporama i polno: izogamijom, heterogamijom i oogamijom Jedrova opna se ne dezintegriše na početku kariokineze, već se u metafazi prekida i obavija jedra ćerki ćelija! Hifa Hifa Micelijum Cenocitna hifa Haustorija Septirana hifa - Jedra micelijuma su tokom većeg dijela ciklusa haploidna. - Zigot je jedini diploidni stadijum u ciklusu razvića -Spore su dio kako bespolnog, tako i polnog ciklusa - Gameti se uglavnom produkuju mitotičkom diobom i diferencijanjem haploidnih ćelija, (n + n) izuzetno mejozom diploidnih spajanje jedara= (2n) (n) (n) (n) (n) Klasifikacija razdio: Chytridiomycota razdio: Zygomycota razdio: Ascomycota razdio: Basidiomycota Razdio: Chytridiomycota Paraziti i saprobi ...sa neseptiranim micelijumom Pokretne zoospore i gameti, sa jednim bičem! Olpidium brassicae Sporangija i zoospore Synchitrium endobioticum Razdio: Zygomycota Saprobi ili paraziti... Zigospore- trajne spore za preživljavanje nepovoljnih uslova Plazmogamija (zigogamija, gametangiogamija) Zigosporangija sa zigosporama sporangiofor Buđi ... Mucor spp. rizoidi stolone Rhizopus spp. Životni ciklus Zygomycota Razdio: Ascomycota Višećelijski septirani jednoćelijski Askusi na himenijumu Askusi Askokarp (plodonosno tijelo) atopecija plijesan pečurka kvasac Askusi na himenijumu Askusi peritecija Plodonosno tijeloaskokarp Askusi Muške i ženske hife (gametangije) micelijum kleistotecija Životni ciklus Ascomycota (uopšteni) dikariontska hifa • Neke askomicete su paraziti biljaka (pepelnice ili kovrdžavost lista breskve ..) ... konidija askusi konidiofor haustorija Erysiphe spp. Taphrina spp. • Oko 20% askomikotina su lihenizirane gljive (tj. stupaju u simbiozu sa zelenom algom ili cijanobakterijom) Verpa conica- smrčkovica Peziza vesiculosa- zdjeličarka Tuber spp.- tartuf Morchella conica- smrčak RAZDIO: BASIDIOMYCOTA Helvella crispa- rebrašica Bazidije Bazidiospore Bazidiokarp Klasifikacija Klasa: Basidiomycetes- pečurke Parazitske patogene gljive Klasa: Teliomycetes (rđe i garke) koje ne formiraju bazidiokarpe, a u Klasa: Ustomycetes čijem ciklusu razvića se javljaju mirujuće urediniospore i teliospore! Teliospore Ustilago maydis Puccinia graminis Boletus edulis (vrganj) Predstavnici roda Lactarius imaju micelijum sa sistemom mliječnih cijevi koje izlučuju različito obojen “sok”, koji je često karakterističan za vrstu Lactarius deliciosus Agaricus bisporus - šampinjon Amanita muscaria - muhara Kvasci- nisu taksonomska kategorija!!! (jednoćelisjki oblici koji se uglavnom razmožavaju pupljenjem ili bespolno!) Saccharomyces cerevisiae je pekarski kvasac. pupoljak Razmnožava se pupanjem i askosporama, koje se produkuju kada se kvasac nadje u sredini bez dovoljno hrane, ali sa povećanom količinom kiseonika. Primjena u industriji alkoholnih pića. Vrste roda Torula (T. kephir, T. ellipsoidea) su značajne u dobijanju kefira i mliječnih napitaka koji sadrže alkohol Fungi imperfecti- Deuteromycetes (nesavršene gljive) • Vještački stvorena i jako heterogena taksonomska kategorija NE srodnih gljiva, kod kojih polni ciklus nije zabilježen (“Fungi Imperfecti”). Većina ovih gljiva su askomicete ... • Micelijum je visećelijski i na njemu se razvijaju brojne konidiofore sa konidijama. • Žive saprofitski u zemljištu, ali i kao paraziti na živim organizmima. Penicillium Penicillium roquefortii i P. camamberti izazivaju sazrijevanje sireva. Penicillium notatum i P. chrysogenum sluze za dobijanje antibiotika penicilina i njemu sličnih. konidiofori Lišajevi- Lichenes -Nekad smatrani za proste organizme nalik mahovinama .... -Mali ekosistemi sačinjeni od minimum 2 komponente: miko- i fotobionta. Presjek kroz talus lišaja Mikobiont svojim okruženjem modifikuje fotobionta (gube ćelijski zid i mogućnost polnog razmnožavanja). • Mutualistička simbioza • Alge koje najčešće ulaze u sastav lišaja su jednoćelijske zelene alge iz rodova Trebouxia i Trentepholia. Od Cijanobakterija to je rod Nostoc. • U imenovanju lišanja ključnu igra mikobiont • Fotomorfe ( Pr. Sticta canariensis) Lobus sa zelenom algom kao fotobiontom Lobus sa cijanobakterijom kao fotobiontom • Razmnožavaju se vegetativno (=fragmentacija- izidije, soredije) i polno (plodonosna tjelašca- apotecije). Plodonosna tijela Sticta canariensis Plodonosna tijela Cladonia spp. • Osnovni tipovi talusa lišajeva: listasti žbunasti korast Lobaria pulmonaria (L.) Hoffm. Evernia prunastri (L.) Ach. Graphis scripta Peltigera horizontalis (Huds.) Baumg. Cetraria islandica (L.) Ach. Još nešto o lišajevima ... • Konzumenti CO2, pa igraju ulogu u održavanju ravnoteže gasova atmosfere • Stvaraju zemljište • Čuvaju zemljište od isušivanja i erozije • Lišajevi su dobri indikatori zagadjenja vazduha. Različite vrste su posebno senzitivne na odredjene koncentracije SO2 • Upotreba: u tradicionalnoj ili oficijelnoj medicini (Lobaria pulmonaria, Cetraria islandica), parfimeriji (Evernia prunastri i Pseudevernia furfuracea), ishrani (Umbilicaria esculenta). Carstvo Protista (protozoe, alge, sluzave i vodene gljive) Sluzave i vodene gljive Zajedničke odlike sa gljivama Osobenosti - Heterotrofi - Glikogen - Hitinski ili celulozni ćelijski zid Klasifikacija na 3 razdjela Myxomycota Dicytosteliomycota Oomycota - Ne formiraju micelijum - Stvaraju pokretne bičoliko ili ameboidne stadijume - Fagotropija - neke gljive skladište mikolaminarin (sličan mrkim algama) Myxomycota- plazmodijalne sluzave gljive Pucanje etalije i oslobađanje spora etalija 3 jasne faze u ciklusu razvića: plazmogamija, kariogamija, mejoza Mejoza- nastanak spora Formiranje sporangija (etalija) spora Klijanje spore sklerocije Stemonitis spp. zoospore miksamebe Plazmogamija Kariogamija Zreli plazmodijum SPOROFIT Mladi plazmodijum zigot Cribraria spp. Dictyosteliomycota- celularne sluzave gljive Miksamebe Pseudoplazmodijum Solitarne miksamebe sporae spora drška Bespolni ciklus Agregacija pseudoplazmodium Faza kulminacije Polni ciklus (makrociste) Faza mobilizacije Dictyostelium spp. Oomycota- vodene gljive ili plijesni Uglavnom vodeni, ali i suvozemni organizmi Jednoćelijski ili razgranati cenocitni oblici Celulozni ćelijski zid Zoospora (sa dva biča), oogamija Bespolni ciklus Zoospore dvobičevite!!! (2n) Zoosporangija 2n vegetativne “hife” Polni ciklus Plasmopara spp. mejoza Anteridija (n) Oospore (2n) Phytophtora spp. Oogonija (n) Kariogamija Alge- ekološka kategorija!!! Podjela na 9 razdjela: • Euglenophyta- euglenoidne alge • Cryptophyta- kriptomonadine • Rhodophyta- crvene • Dinophyta- dinoflagelate • Haptophyta- haptofite • Baccilariophyta- silikatne alge • Chrysophyta- zlataste alge • Phaeophyta- mrke alge • Chlorophyta- zelene alge Razdio: Rhodophyta • Uglavnom bentoske makroalge- koralne alge • Hlorofil a i d, fikobilini (fikoeritrin i fikocijanin) • Nemaju pokretne stadijume!!! • Nemaju cetriole već polarne mikrotubularne prstenove • Floridea skrob • Smjena 3 generacije!!! • Agar agar Muški gametofit (n) Tetraspore (n) Tetrasporofit (2n) Spermatangija sa nepokretnim spermatozoidima Karpogonijum na ženskom gametofitu Karpospore (2n) Karposporofit (2n), koji ostaje na ženskom gametofitu Razdio: Baccilariophyta Silikatni oklop!!! Epiteka, hipoteka Hlorofil a i c, fukoksantin Hrizolaminarin (slično zlatnim algama) • Prosta dioba, polno razmnožavanje • • • • Razdio: Phaeophyta • Morske bentoske alge • Hlorofil a i c • Laminarin Smjena generacija: Izomorfna- Ectocarpus Heteromorfna- Laminaria Fucus- gametofit nedostaje, kao i bespolan način razmnožavanja Izomorfna smjena generacija Izomorfna smjena generacija- Ectocarpus zoospora (2n) izogamija zigot (2n) gameti (n) Mejosporangije (redukciona dioba) mejospora (n) GAMETOFIT (sa gametangijama) mitosporangija (ne dolazi do redukcione diobe!) SPOROFIT (sa 2 tipa sporangija) Heteromorfna smjena generacija- Laminaria spp. Gametofit nedostaje- Fucus spp. Razdio: Chlorophyta Chlamidomonas spp. jednoćelijska alga bičevi • Autotrofne alge, jednoćelijske, sifonalne, kolonijalne, končaste, kormoidne, planktonske, bentoske ... • Hlorofil a i b- kao kod viših biljaka, karoteni, ksantofili • Skrob kao rezervna materija • Ćel. zid celulozno-pektinske prirode Crvene strecice- polni ciklus Zelene strelice- bespolni stigma jedro Kontr. vakuola pirenoid Volvox spp. (kolonijalna zel. alga) Spirogyra spp. (spiralni hloroplasti) Končaste alge Zygnema spp., zvjezdasti hloroplasti Izomofna smjena generacija Ulva lactuca (listoliki talus) Cladophora spp. Enteromorpha spp.
© Copyright 2024 Paperzz
