Αξιότιμοι κύριοι Υφυπουργοί, Αξιότιμε κύριε Περιφερειάρχα, Εκπρόσωποι των τοπικών Αρχών, Κυρίες και κύριοι, Η Κοινωνική Οικονομία περιλαμβάνει επιχειρηματικές και μη-κερδοσκοπικές δραστηριότητες που έχουν ορατό κοινωνικό συντελεστή. Τυπικοί οργανισμοί που συναντούμε στην Κοινωνική Οικονομία είναι τα ιδρύματα, τα σωματεία, οι συνεταιρισμοί, οι αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, τα ιδιωτικά αλληλασφαλιστικά ταμεία και οι κοινωνικές επιχειρήσεις. Αυτές οι τελευταίες είναι επιχειρήσεις με κοινωνικούς σκοπούς και κοινωνική ανταποδοτικότητα. Ξέρουμε πως οι φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας είναι καλοί εργοδότες, προσφέρουν πολλές θέσεις εργασίας πανευρωπαϊκά, αντέχουν στην κρίση και προσφέρονται για αναπτυξιακό πειραματισμό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγνωρίζοντας την αξία της Κοινωνικής Οικονομίας, υιοθέτησε το χειμώνα του 2011 την «Πρωτοβουλία για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις». Εδώ, θα σας μιλήσω εν συντομία για τις ευκαιρίες που δημιουργούνται, τόσο για τους ανέργους όσο και για τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης. Όπως βλέπετε και στην πρώτη διαφάνεια, η Πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις περιλαμβάνει άμεση δράση σε τρεις βασικούς τομείς:    Οικοδομείται ένα βιώσιμο τραπεζικό σύστημα ειδικά για τους οργανισμούς της Κοινωνικής Οικονομίας. Θεσπίστηκαν και ήδη λειτουργούν ειδικές κοινωνικές τράπεζες, σήμερα δύο τον αριθμό, τα Ευρωπαϊκά Ταμεία Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας (European Social Entrepreneurship Funds). Είναι όπως οι συνηθισμένες εμπορικές τράπεζες, μόνον που αυτές χορηγούν το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτήσεών τους σε κοινωνικές επιχειρήσεις. Προχωράει ένα σύνολο από μελέτες για την χαρτογράφηση της προσφοράς και της ζήτησης επενδύσεων κοινωνικής τραπεζικής, καθώς και πιλοτικές δράσεις που να ευνοούν τις μικροπιστώσεις, δηλαδή την παροχή δανείων μικρού ποσού και με χαμηλό επιτόκιο για επιχειρηματικό πειραματισμό. Σχεδόν ένα δισεκατομμύριο ευρώ θα διατεθεί πιλοτικά απευθείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για νέες πολλά υποσχόμενες κοινωνικές επιχειρήσεις, σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για να αναπτύξουν την σχετική τεχνογνωσία υποστήριξής τους και σε τράπεζες ως εξασφάλιση για να διοχετεύσουν δάνεια σε πρωτοβουλίες κοινωνικής οικονομίας. Είναι το Πρόγραμμα για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία. Επίσης, στο νέο ΕΣΠΑ του 2014-2020, οι κοινωνικές επιχειρήσεις θα χαίρουν ειδικής προτίμησης και στοχευμένης στήριξης. Διοικητικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει ότι είναι απαραίτητο για να χαρτογραφηθεί η Κοινωνική Οικονομία και οι νέοι πρωταγωνιστές της, οι κοινωνικές επιχειρήσεις. Ήδη έχουμε στα χέρια μας τα προκαταρκτικά συμπεράσματα της πανευρωπαϊκής έρευνας. Στατιστικά στοιχεία, πιστοποιήσεις, ειδικές πληροφορίες, όλα αυτά συγκεντρώνονται μέσα από μελέτες και ειδικά προγράμματα. Τρίτον, η Commission προωθεί την απλούστευση του καθεστώτος ίδρυσης και λειτουργίας των οργανισμών της Κοινωνικής Οικονομίας, διαμορφώνοντας νέες μορφές καταστατικών που να είναι κοινές για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Μελετώνται και άλλα μέτρα, όπως το να μπορεί να λαμβάνει μια κοινωνική επιχείρηση περισσότερα χρήματα από το ΕΣΠΑ σε σχέση με τις συμβατικές επιχειρήσεις για τις οποίες το όριο Επιδοτήσεων Ήσσονος Σημασίας (De Minimis) είναι στις 200.000 ευρώ ανά τριετία. Οι δράσεις της «Πρωτοβουλίας για τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις» υποστηρίζονται από την τεχνοκρατική συμβολή μιας Ομάδας Εμπειρογνωμόνων καθώς και μιας Υπό-Ομάδας που ασχολείται με το πώς θα μετριέται η κοινωνική ωφέλεια από τη λειτουργία των νέων κοινωνικών τραπεζών και από τα χρήματα που θα δώσει η Commission στον τομέα της Κοινωνικής Οικονομίας. Οι εργασίες της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την Κοινωνική Επιχειρηματικότητα θα ολοκληρωθούν το 2017. Θέλω να σας βεβαιώσω πως η χώρα μας έχει ισχυρή φωνή και συμμετέχει ενεργά στην όλη διαδικασία, που φιλοδοξεί να κτίσει μια Ενιαία Αγορά της Κοινωνικής Οικονομίας στα χρόνια που έρχονται. Για την Ελλάδα και για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις του Νόμου 4019/2011, υπάρχουν σήμερα πολλές χρηματοδοτικές ευκαιρίες. Ήδη, ΚΟΙΝΣΕΠ, Δήμοι και Περιφέρειες μπορούν να λάβουν μέρος στις προσκλήσεις της Commission στο πλαίσιο του Προγράμματος για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία. Όμως, η πιο σημαντική πηγή ποιοτικών κεφαλαίων δεν είναι άλλη από το μεγάλο πρόγραμμα HORIZON 2020 προϋπολογισμού ογδόντα δισεκατομμυρίων ευρώ. Όλοι μπορούν να λάβουν μέρος στο πρόγραμμα χρηματοδοτήσεων ανάλογα με την περίπτωση: ιδιώτες, επιστήμονες, μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, οργανισμοί και ινστιτούτα, δημόσιοι φορείς και μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, κοινωνικοί εταίροι, καθώς και φορείς της κοινωνικής οικονομίας, όπως οι κοινωνικές επιχειρήσεις. Οι προσκλήσεις εστιάζουν στις προκλήσεις των καιρών, χωρίς στεγανά, ή τεχνητούς περιορισμούς, ενθαρρύνοντας την υποβολή καινοτόμων προτάσεων. Πράγματι, οι προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος δεν περιέχουν αυστηρές υποδείξεις, δεν περιγράφουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ούτε επιβάλλουν κάποια συγκεκριμένη μεθοδολογία υλοποίησης. Επίσης, για πρώτη φορά επιδιώκεται ξεκάθαρα η επίτευξη στόχων σχετικών με την κοινωνική καινοτομία (social innovation), εξέλιξη πολύ σημαντική για την αναμόρφωση του μοντέλου ζωής των ευρωπαϊκών λαών και την αντιμετώπιση της κρίσης. Χωρίς κανένα αποκλεισμό και με έμφαση στην ελεύθερη αγορά και τις εμπορικές εφαρμογές, η αξιολόγηση των προτάσεων γίνεται επί τη βάσει τριών κριτηρίων: Αριστεία, Κοινωνική Επιδραστικότητα, Ποιοτική Εφαρμογή. Κάθε κριτήριο βαθμολογείται με μέγιστο τις πέντε μονάδες και βαθμολογικό βήμα τη μισή μονάδα. Μια άριστη πρόταση λαμβάνει δεκαπέντε μονάδες. Πειραματισμοί στην κοινωνική πολιτική, νέες μέθοδοι κυβερνητικότητας, δικτύωση των κοινωνικών εταίρων και εισαγωγή πρότυπων θεσμών είναι μεταξύ των πεδίων όπου η κοινωνική καινοτομία μπορεί να επιδείξει υποσχόμενα αποτελέσματα. Ταυτόχρονα ενισχύεται η πλευρά της ζήτησης (demand side): η προτυποποίηση, η καινοτομία στις διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων και δημοσίων προκηρύξεων, μέτρα για κέντρα υποστήριξης χρηστών όπως τα one-stop shops. Όλα τα παραπάνω αναμένεται να ενισχύσουν την ενεργό ζήτηση νέων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά και έρχονται ως άμεσες απαντήσεις σε κενά σχεδιασμού από τα οποία μπορεί να υποφέρουν κάποιες κατά τα άλλα πολύ σημαντικές υπηρεσίες ή αξιόλογα προϊόντα, που όμως δε βρίσκουν ένα πετυχημένο δρόμο προς την αγορά και τους τελικούς χρήστες. νομικής και κοινωνικής κρίσης. Πρόσφατα ψηφίστηκε και η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία 2014/24 για τις δημόσιες προμήθειες. Οι αρχές οφείλουν να εξετάζουν τη διαδικασία μέσω της οποίας παράγονται προϊόντα και υπηρεσίες. Έτσι αποκτούν το δικαίωμα να αναθέτουν συμβάσεις σε όσους φορείς απασχολούν εργαζομένους προερχόμενους από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Πρόκειται για τις Συμβάσεις που είναι Ανατιθέμενες Κατ Αποκλειστικότητα. Στο άρθρο 20 αναφέρεται: «Τα κράτη μέλη μπορούν να παραχωρούν κατ’ αποκλειστικότητα το δικαίωμα συμμετοχής σε διαδικασίες δημόσιων προμηθειών σε προστατευόμενα εργαστήρια και οικονομικούς φορείς που έχουν ως κύριο σκοπό την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη προσώπων με αναπηρία ή μειονεκτούντων προσώπων ή να προβλέπουν την εκτέλεση των συμβάσεων αυτών στο πλαίσιο προγραμμάτων προστατευόμενης απασχόλησης, εφόσον περισσότεροι από τουλάχιστον 30 % των εργαζομένων στα εργαστήρια, τους οικονομικούς φορείς ή τα προγράμματα αυτά είναι εργαζόμενοι με αναπηρία ή μειονεκτούντες εργαζόμενοι». Σήμερα, έχουμε ΚΑΙ δημοσιότητα ΚΑΙ υποστήριξη για τις καινοτόμες μορφές επιχειρήσεων όπως είναι οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις. Σε ένα περιβάλλον επίμονης αποεπένδυσης και διαλυτικής ανεργίας, θα το πληρώσουμε ακριβά αν δεν αξιοποιήσουμε τις υπάρχουσες ευκαιρίες ή αν κατασπαταλήσουμε τους διαθέσιμους πόρους σε πράγματα κακομελετημένα ή εικονικά. Σας ευχαριστώ θερμά Δρ. Ιωάννης ΝΑΣΙΟΥΛΑΣ Εμπειρογνώμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής Οικονομίας ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Nasioulas I. & Maris N. (2011). Towards the Digital Social Economy. Institutionalizing collective action in the ever-evolving web. Sociology Study Journal. Vol. 1, Number 5, Serial Number 5, October 2011. David Publishing. ISSN 2159-5526. 2. Nasioulas I. & Zoras K. (2011). On the civic foundations of the non-profit sector. The social and political origins of voluntary institutions. Sociology Study Journal. Vol. 1, Number 4, Serial Number 4, September 2011. David Publishing. ISSN 2159-5526. 3. Nasioulas I. (2011) Greek Social Economy at the crossroads. Law 4019/2011 and the institutionalization challenge. CIRIEC Collection of Working Papers 2011/10. ISSN 2070-8289. 4. Nasioulas I. (2011). The Social Economy in Greece. LAP Lambert Academic Publishing. ISBN: 978-3-8443-9142-8 5. Nasioulas I. (2012). Greek Social Economy Revisited: Voluntary, Civic and Cooperative challenges in the 21st century. Peter Lang Verlag. ISBN 978-3-63162355-8 6. Nasioulas I. (2012). Social Cooperatives in Greece. Introducing new forms of social economy and entrepreneurship. International Review of Social Research. 2/2012. ISSN 2069-8267 7. Εθνική ανταπόκριση για την Ελλάδα στην έκθεση: CIRIEC. (2012). Study on the situation of the Social Economy in the European Union and candidate countries. European Economic and Social Committee. 8. Νασιούλας Ι. & Τσομπάνογλου Γ. (2008). Κοινωνική Οικονομία στις Τοπικές Δομές Κυβερνητικότητας – Προοπτικές Ελέγχου και Αξιολόγησης. Στο: Τσομπάνογλου Γ. (επιμ.). (2008). Η ανάδυση της κοινωνικής οικονομίας. Παπαζήσης, 409-421. ISBN: 978-960-02-2233-3. 9. Νασιούλας Ι. (2012). Η Κοινωνική Οικονομία της Ελλάδος και το Κοινωνικό της Κεφάλαιο. Μια συνολική, θεσμική και εθνικολογιστική αναγνώριση. Πρόλογος: Γεώργιος Ο. Τσομπάνογλου. Δεύτερη Έκδοση: Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικονομίας. ISBN: 978-618-80232-0-8 10. Νασιούλας Ι. (2013). Η Κοινωνική Οικονομία στην Ατζέντα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στο: Γεώρμας Κ. (2013). Προσεγγίσεις στην Κοινωνική Οικονομία. Εναλλακτικές Εκδόσεις. 11. Νασιούλας Ι. (2013). Κοινωνικές Επιχειρήσεις. Clusters και Δίκτυα στην Κοινωνική Οικονομία. Θεωρία, ευρωπαϊκή εμπειρία και η ελληνική πραγματικότητα. Προλογίζει η Prof. Cristina Barna. Εκδόσεις του Ινστιτούτου Κοινωνικής Οικονομίας. 12. Νασιούλας Ι. (2013). Πρόλογος στο βιβλίο: Πουτιός Χ. (2013). Ανδρισμοί και Πόλεμος. Ιστοριογραφικές προσεγγίσεις στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες από το 19 ο αιώνα ως και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκδόσεις Ελληνική Πρωτοπορία.