Εισαγωγικές σημειώσεις: 1.Το παρόν pdf -κεφάλαιο είναι εκείνο που στο You’re in the army now.pdf είχαμε
αναφέρει ότι αν δεν μας προέκυπτε στην πορεία τίτλος ακόμη καλύτερος θα το ονομάζαμε «Οι μαλακίες
κομμένες» ή www.omk.info . Αφού όμως προέκυψε καλύτερος τίτλος κι αφού ανοίξαμε το Πηγαδάκι Γ.Α και το
www.ΜΜΕχωρίςΜΜΕ.info που το εμπεριείχαν δεν χρειάστηκε να ανοιξουμε το www.omk.info .
2.Επειδή μας ακούνε και μαθητές (ίσως. Όχι σίγουρα, μα το ελπίζω) θα σπάω τις εδώ θεματικές ενότητες σε μικρά
αυτοτελή βήματα αύξουσας πολυπλοκότητας, όπως σε ένα δύσκολο κεφάλαιο φυσικής δεν βάζουμε τις ασκήσεις σε
τυχούσα σειρά αλλά τις βάζουμε με σειρά αφ’ενός αύξουσας δυσκολίας, αφ’ετέρου με σειρά που κάποιες που
βοηθάνε και σε λύση άλλων ασκήσεων, να έχουν ήδη λυθεί πριν φτάσουν τα παιδιά στις άλλες. Οι πολύ γεροί
μαθητές βέβαια δεν χρειαζονται την τέτοια βοήθεια, αλλά αυτές που λύνουμε εντός τάξεως κατά την παράδοση
ακόμα ενός νέου θέματος, όλοι έτσι τις διαλέγουμε, όπως άλλωστε κάνει και το βιβλίο με τα λυμένα παραδείγματα
στην θεωρία…
Πριν λίγους μήνες (Οκτώβρη ή Νοέμβρη) σε φυσική κατεύθυνσης Γ Λυκείου, ένας μαθητής, διετής
διότι είχε μείνει από απουσίες, έρχεται με ακουστικά και την ώρα του μαθήματος δεν τα βγάζει, του
λέω να τα βγάλει, δεν τα βγάζει , του το ξαναλέω, με ξαναγράφει, του προσθέτω ότι του βάζω
απουσία ακόμα και αν μείνει μέσα στην τάξη και απαντάει «μας ζάλισες τ’αρχίδια», ένας άλλος
χειροκροτάει ξεκαρδισμένος και καταενθουσιασμένος, οι υπόλοιποι μαθητές με κοιτάνε σε στυλ
«κύριε προχωρήστε στο μάθημα και αν δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα θα σας δείξουμε κατανόηση
αντί να σας το θυμίσουμε ποτέ ότι συνέβη… κλπ», του λέω να βγει έξω, σηκώνεται πολύ νωχελικά,
του λέω «μη μου τρως άλλο χρόνο. Φύγε» και πάω να τον πιάσω από τον αγκώνα να ξεκουνηθεί και
να πάρει τα πόδια του, μου λέει «μη μ’ακουμπάς ρε βλάκα» (ο ενθουσιασμένος συμμαθητής
παραληρεί πλέον από χαρά) του λέω «έλα στο γραφείο στο διάλειμμα», κάνουμε το μάθημα, πάω
στον σύλλογο στο διάλειμμα και λέω στους συναδέλφους ότι κάτι έγινε για το οποίο θα φωνάξω τον
άμεσα εμπλεκόμενο, τον φωνάζω, μας λέει «Πωω-πω, για μένα μαζευτήκατε τόσο πολλοί;» , λέω τα
καθέκαστα και ότι δεν ζήτησα την συγκέντρωση για δημόσιες συγγνώμες κλπ αλλά για δημόσια
απάντηση στις εξής ερωτήσεις αφού πρώτα τις σκεφτεί: 1) Γιατί έρχεσαι στο σχολείο αφού έρχεσαι
χωρίς βιβλία χωρίς τετράδια, χωρίς στυλό, και άρα δεν θέλεις να μάθεις τίποτε; 2) Γιατί δεν πας σε
άλλο σχολείο αφού οι μεν συμμαθητες σου φύγανε οι δε καθηγητές σου προφανως δεν σου τραβούν το
ενδιαφέρον; 3) Πώς σχεδιάζεις να περάσεις αφού δεν μαθαίνεις τίποτε; Με αντιγραφή; Με ρουσφέτι;
Με τσαμπουκά; Τελειώνει το διάλειμμα, ορίζουμε άλλη συνάντηση να’ρθουν και εκπρόσωποι του
δεκαπενταμελούς , έρχεται και λέει: «Αν το ζήτημα είναι ότι πρόσβαλα τον Αλεβίζο έχω να πω ότι και
εμένα με έχει προσβάλει μέσα στην τάξη. Με έχει πει και μαλάκα και βλάκα». Λέω «Ααα! Τώρα
εξηγείται. Κάτσε όμως να μην μπερδεύουμε τους παρευρισκομένους. Έχω πει ποτέ άνθρωπο μαλάκα
ή βλάκα για κάποιο λάθος σε άσκηση στον πίνακα;» «Όχι» «Πότε και πώς έγινε λοιπόν αυτό; Σε
ξαναείχα πρόπερσι στην Β στο τμήμα που όταν γύριζα στον πίνακα έβαζε κάποιος κάτι ηχητικά εφφέ
με τραγούδια, παλιατζήδες, ρεψίματα, κλανιές κλπ, είπα «δεν με ενδιαφέρει να μάθω ποιός είναι αλλά
βγαίνω από την τάξη πέντε λεπτά για να του εξηγήσετε να το κόψει γιατί αλλιώς θα πάει όλη η χρονιά
με υποβαθμισμένο μάθημα, αφού έτσι κι αλλιώς στην φυσική ο καθηγητής πρέπει να γυρνάει και προς
τον πίνακα», επέστρεψα σε πέντε λεπτά αλλά μόλις γύρισα στο πίνακα όχι απλώς ξαναέιχαμε τα ίδια
αλλά είχαμε και χειροκροτήματα, και τότε σας είπα «Δηλαδή εδώ μέσα υπάρχει αφ’ενός ένας
μαλάκας που δεν μπορείτε να τον πείσετε να μη σας υποβαθμίσει το μάθημα και που θα τον έχετε
προϊστάμενό σας και εδώ και ίσως και εκτός σχολείου αργότερα είτε τον ίδιο ή κάποιον άλλο
μαλάκα σαν κι αυτόν, και αφ’ετέρου έχετε και κάποιους βλάκες που στο γράψιμο που τους κάνει ένας
μαλάκας θεωρούν ότι η καλύτερη απάντηση είναι να πουν στον εαυτό τους, από εγωισμό, ότι δεν
τους έχει γραμμένους και απλώς δεν μπορούν να τον πείσουν αλλά ότι τους αρέσει και τους ίδιους η
επαναλαμβανόμενη σαχλαμάρα, αρα τον χειροκροτούν, αντί τουλάχιστον να μη του δινουν καμιά
οντότητα με την σιωπή τους. Τι μένει τώρα; Να μου πείτε οτι δεν σας προστάτεψα παίζοντάς το
εξουσία και φωνάζοντάς σας έναν-έναν να ρουφιανέψετε=να καταγγείλετε χωρίς να είστε ορατοί και
αυθαιρετώντας με αποβολή κάποιου με βάση έναν ανωνυμολόγο; Σκεφτείτε και μόνοι σας ποιος
θέλετε να είναι εξουσία εδώ, η μαλακία; η βλακεία; το επίπεδο του μαθήματος; και αν δεν βρίσκετε
λύση απλώς πληρώστε φροντιστήριο και γράφετε εδώ απλώς εργασίες και τεστ, και ακούτε όσα θα
παραδίδω με μπακγκραουντ τα ηχητικά εφφέ αν δεν βαρεθείτε την επανάληψη ούτε εσείς ούτε ο
μαλάκας» Κι ετσι πήγε όλη η χρονιά. Και έρχεσαι τώρα να πεις ότι σε πρόσβαλα ως μαλάκα σαν να
στο είπα προσωπικά ενώ παρέμενες απρόσωπος και ενώ πρόσβαλα την πράξη που την ξαναλέω
πράξη ενός μαλάκα, και λες ότι σε είπα και βλάκα, δηλαδή χειροκροτούσες τον εαυτό σου μαζί με
τους υπόλοιπους βλάκες τους επίσης απρόσωπους; Και ξαναγίνεσαι βλάκας και για τον πρόσθετο
λόγο ότι μόνος σου αυτή την στιγμή καρφώνεσαι ότι εσύ ήσουν ο μαλάκας και για το ότι θεωρείς
ότι είτε οι καθηγητές, είτε οι γονείς σου θα πάρουν το μέρος σου να υπερασπιστούν την μαλακία που
έκανες;». Πήρε μια τεσσάρα, με ρώτησε σε μια εκδρομή αν του κρατάω μούτρα, του είπα να ρωτήσει
κάποιους φίλους του που’βλεπα στον Λέντζο αν πάντα δεν τους λεω να τον φωνάζουν, έφτασε πάνω
από τριακόσιες απουσίες, ξαναέμεινε.
Τέλος 1ου θέματος
1
Γιατί το «οι μαλακίες κομμένες» το ξεκινήσαμε με αυτό; Διότι έχει σε ένα σημείο έχει την ίδια δομή
με τα «μπινελίκια προς κωλοδέκανο»στα εδώ λινκ που ειχαμε βαλει στο pde.gr(2ο απ’τα τρια αρχικα*)
http://www.pde.gr/index.php?topic=28689.msg669342;topicseen#new
ΤΟ «Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΤΕΡΜΑ» ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ Ή ΠΡΕΠΕΙ ΚΙ ΑΥΤΟ ΤΕΡΜΑ; )
Σε άλλα θέματα, βέβαια, ουδεμία σύγκριση υφίσταται: το κωλοδέκανο που είδαμε μπορούσε να
σκεφτεί αλλά είχε κακοήθεια ενώ ο πιτσιρικάς δεν ήταν κακοήθης, αλλά απλώς επιπόλαιος κι απλώς
δεν καθόταν αρκετά να σκεφτεί.
Και για να μη νομίζει κανείς αναγνώστης ότι «κάνω τον μάγκα» απλώς λέω ότι η μαγκιά προϋποθέτει
1)ουσιαστικό ρίσκο 2) σοβαρό λόγο να πάρεις το ρίσκο κι όχι απλώς ρίσκο για φιγούρα κλπ . Αλλά τι
ρίσκο παίρνεις όταν ξεχέζεις ανώνυμους; Ακόμα και στο δικαστήριο να’θελε να με πάει το
κωλοδέκανο θα’πρεπε πρώτα να πει το όνομά του και μετά να μου πει να επαναλάβω όσα είπα. Αν το
έκανα θα ήταν ρίσκο, αλλά το αν θα ήμουν σοβαρός ή αναλισκόμενος σε μαλακίες βρίζοντάς τον και
προσωπικά είναι άλλο θεμα (Ιδιοσυγκρασιακά, ναι θα το’κανα, αλλά δεν θα το ονόμαζα μαγκιά αφου
το ρισκο (ή μαλλον το σιγουρο προστιμο) θα ηταν για γελοιο θεμα). Η δε πλάκα είναι ότι κι ένας
δικηγόρος θα του’λεγε προφανώς «Αν δεν πεις ποιος είσαι εσύ ο θιγόμενος ως «κωλοδέκανο» και δεν
τον πείσεις να το επαναλάβει με το όνομά σου τότε ΔΕΝ υπάρχει εξύβριση», κι ένα δικαστήριο θα του
εξηγούσε δημοσίως τα εξής: «Και αν τον πείσεις να σε βρίσει και αν κερδίσεις την δίκη ΔΕΝ
σημαίνει ότι αναιρείται το οτι ισχύει το ότι είσαι κωλοδέκανο. Καταδίκη για δημόσια εξυβριση
σημαίνει απλώς οτι «είσαι μεν κωλοδέκανο αλλά δεν πρέπει να στο λένε και δημοσίως γιατί και τα
κωλοδέκανα δικαιούνται να διαμαρτύρονται για την ηθική βλάβη». Αν θέλεις να αναιρέσεις και την
κατηγορία ότι είσαι κωλοδέκανο πρέπει να κάνεις μηνυση για συκοφαντική δυσφήμηση και πρέπει
το δικαστηριο να ελέγξει αν εχει δίκιο για όσα σου προσάπτει κλπ κλπ…..» (Ξερω από νομικά; Όχι,
απλουστατα εχω ήδη πληρωσει προστιμο για καποιον που καποτε ειπα καραγκιοζη (πάλι για ζήτημα
εκπαιδευσης, αλλά ιδιωτικής, πριν διοριστω) αλλά το δικαστηριο του είπε «δεν παραπέμπεται για το
ότι σου ειπε ότι λες αρλουμπες περι Αριστοτέλη ούτε για το ότι τις θεωριες σου για την παιδεια πρέπει
να τις λες μονο σε ψυχίατρο που πληρωνεις με την ωρα ως ασθενης του, παραπεμπεται μονο για το
«αντε χασου ρε καραγκιοζη» Δηλαδη ναι, εισαι καραγκιοζης, το ελέγξαμε, δεν σε εκθέτει με κατι
ψευδες αλλά με κάτι αληθες , αλλά παρ’όλο που όντως εισαι καραγκιοζης δεν εχει δικαίωμα καποιος
να σε εκθετει δημοσιως χωρίς να πληρωνει και το δεον προστιμο». Και βεβαια την μηνυση ο
άνθρωπος την εκανε με το όνομά του, όχι φλου. Ιδιοσυγκρασιακα πολύ θα χαρω να εμφανιστει με το
όνομά του το κωλοδεκανο. Αλλά ότι οι τέτοιες μαλακιες θα είναι άξιες της προσοχης οιουδήποτε
τριτου δεν το εγγυωμαι. Εγγυώμαι όμως ότι τα υπόλοιπα, από δω και περα, δεν θα αναφερονται σε
ιδιοσυγκρασιακά δικά μου (δεκαδες σελιδες είναι, λες να ασχολουνται με έναν; τι διαλο!) Πάμε λοιπόν
σε πιο σημαντικά θεματα που θα είναι όχι απλώς αξια προσοχης (εννοώ της προσοχής οποιουδήποτε
είναι διατεθειμενος να σκεφτεται) αλλά θα είναι και πολύ διδακτικά (και μάλιστα όχι από πλευρας
ατακομαχιών αλλά ουσιας). Και για να τελειωνουμε με τα δικαστικά, και να καθησυχασουμε μετα
πολλών ευχαριστιών συναδέλφους που με ξερανε από συνυπηρεσία και μου τηλεφωνησαν να προσέχω
τωρα που με τους επίορκους κλπ μπορει να μην πληρωνεσαι ώσπου να δικαιωθεις δικαστικά αν π.χ σε
μηνυσει γονιός που λογόφερες π.χ για βαθμούς παιδιού (προσφατο γεγονός στην Λακωνία νομιζω, λες
το ίδιο κωλοδεκανο να’βγαλε και αυτο το νόμο; Τόσο πανύβλαξ ήταν; Δεν ηξερε ότι ετσι κάθε τοπικός
κομματονταβατζής/κομματοτραμπούκος θα μπορουσε να δημιουργει κενο να φέρνει καναν ανηψιο
εκπαιδευτικο;) Πριν φύγουμε προς άλλα ας κανουμε μια ανακεφαλαίωση:
Αν ο μαθητής ήθελε να παει στο δικαστηριο θα έπρεπε εκει να πει «το ξερουμε κυριε προεδρε οτι
μαλάκας ημουν, κι εγω το ξερω και ο συνήγορός μου και οι γονείς μου και οι παντες το ξερουν,
αλλά παλεύουμε υπέρ των δικαιώματος του εν γένει μαλάκα, να λέει μαλακίες είτε ενυπόγραφες είτε
και όχι». Και ο μεν μαθητής και οι γονείς του που δεν είναι σουρρεαλιστές, μεταμοντέρνοι κλπ (ούτε
σαν εκείνους τους κυριολεκτικούς (!) μαλάκες στον Αγιο Φραγκίσκο που κάνανε πορεία υπέρ των
δικαιωμάτων τους και με ρώταγαν μαθητές «Μήπως ξέρετε τι εννοούν; Τους την έχει απαγορέψει
κανείς; Ποιος ασχολείται;») δεν θα διενοούντο να πανε να πούνε τέτοια πραγματα σε δικαστήριο (το
πολύ-πολύ να φώναζε στον μαθητή ο πατέρας του το γνωστό στοργικό σλόγκαν «κόψε την πρωινή,
θα σε καταστρέψει») αλλά το κωλοδέκανο στο Υπουργείο Παιδείας (ποιός ξέρει;!) μπορεί να θέλει
κατάθεση στεφάνου στον άγνωστο κωλοδεκανέα. Φεύγουμε, ξεκινώντας με καμιά μαλακία που η
αναίρεσή της να είναι πιο εποικοδομητική…
Τέλος 2ου θέματος
*1ο ηταν το Σκέψεις περί Αναίρεσης απεργίας από ΟΛΜΕ από troll Τέρμα η κωμωδία
2
Το πανδαιμόνιο μιας αίθουσας ή μιας σχολικής αυλής παρά την όλη τρικυμία εν κρανίω που
δημιουγεί, κι επίσης μέσω της τρικυμίας αυτής που λαμβάνει χώρα σε σχετικώς μικρό χώρο και σε
χρονικά περιορισμένες (π.χ. 6-ωρες) δόσεις, είναι μια μικρογραφία της τρικυμίας που λαμβάνει χώρα
σε πολύ μεγαλύτερες κλίμακες χώρου και χρόνου, στην εκτός σχολικής αυλής κοινωνία. Έτσι οι
καθηγητές έχουν ένα «εργαστήριο» όπου για πολλά μπορούν και αποκτούν μια ολική οπτική όπως σε
μικρές γυάλες ή δεξαμενές οι ερευνητές των φαινομένων στα ρευστά αποκτούν πείρα καλύτερα από το
να χάνονται σε ολόκληρα πέλαγα ή έστω λιμάνια και τελικά να πνίγονται σε μια κουταλιά νερό. Στα
παρακάτω βάζω να συνυπάρχουν στο ίδιο διάλειμμα ή ιδια διδακτική ή εξεταστική ώρα πράγματα που
μπορεί να συνέβησαν όχι στο ίδιο δεκάλεπτο ή την ίδια ώρα ή την ίδια μέρα, ή και χρονιά, αλλά η
συσσώρευσή τους τους δημιουργεί αλληλοδιαφωτισμούς που κάνουν τα συμπεράσματα πιο ανάγλυφα
αντί να δημιουργεί αλληλοσυγχύσεις που να μας μπουκώνουν το μυαλό ή μας θολώνουν την εικόνα:
Ένα Σεπτέμβρη έδιναν φυσική δυο μετεξεταστέοι (συνονόματοι μάλιστα, αν και ο ένας ήταν Αλβανός
κι ο άλλος Έλληνας) Ο Έλληνας ειχε ήδη μείνει μια χρονιά κι αν κοβόταν θα παρακολουθούσε και
τρίτη χρονιά την τάξη (ή θα πήγαινε στην εργασία, την ανεργία, ή την θητεία). Ήθελα να του βάλω
κάμποσες δυο μονάδες παραπάνω να περάσει, συμφώνησε κι ο συνάδελφος που θα τον εξετάζαμε
μαζί, εγώ θα του’κανα “student friendly” την εξέταση στις ασκήσεις, ο συνάδελφος στις ερωτήσεις
πολλαπλής επιλογής (=-τι έβαλες στην 1; -Α – Μια καλύτερη απάντηση; -Β -Μια ακόμα καλυτερη; Δ; -Το λες με τη καρδια σου; -Γ; =Έετσι μπράβο, μη μου το χαλάς) Από δικαιοσύνη βοηθήσαμε εξ
ίσου τον Αλβανό συνονόματό του. Αλλά ο συνονόματος χρωσταγε δυο τρια μαθήματα και πέρασε ο
Έλληνας χρώσταγε πάνω από δέκα και δεν πέρασε. Πήγε να δουλέψει πλέον και επίσης γράφτηκε στο
νυχτερινό (κάθε εμπόδιο για καλό). Την άλλη χρονιά ο Αλβανός δεν διάβαζε καθόλου. Στο πρωτο
διαγώνισμα έγραψε πολύ άσχημα και τον ρωτησα «Πώς σκοπεύεις να περάσεις;» «Όπως πέρσι» «Μα
εισαι και γκαντέμης. Ουτε μια από τις πολλαπλής επιλογής τουλάχιστον δεν σου’κατσε στο ΠΡΟΠΟ
σε αυτο. Λοιπόν: δεν ξέρω τι θα κανετε, έστω και με λυσάρια, γραψτε μου εργασιες τις ταδε και τάδε
ασκήσεις απο το βιβλίο, κάτι θα μετρησουν». Ανεβηκε στο 14, οι άλλοι όμως πηγανε 18, 19 ,…»
«Γιατί εγώ τόσο κάτω;» «Όπως περσι δεν είπες; Το ίδιο συστημα εκανα αλλά αυτην την φορα
ωφέλησε τους άλλους» (σαν το ανέκδοτο με την «σουπα ταυρομαχίας» και τον τουριστα στην Ισπανία
«Γιατι σήμερα τοσο μικρη η μερίδα; Τα αρχίδια του ταύρου δεν ητανε;» «Σήμερα δεν νικησε ο
ταυρομαχος». Αλλά δεν το’πα, μην φανει σαν υπονοούμενο για το ποιος είναι πιο «άντρας» κλπ ενώ
λεγόταν απλώς σαν «Κάθε μερα Πάσχα είναι;». Παρομοίως δεν ειπα σε άλλη περίπτωση, σε κοπέλλα,
το στιχάκι του σπουργιτιού του Αρκά «σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, εσύ είσαι τόσο
βλακας που θα βρεθεις στην Θράκη» ουτε καν μετριασμένο σε «αν ήσουνα αγόρι θα σου’λεγα «σαν
βγεις κλπ κλπ …»» διότι θα φαινόταν σαν σαρκασμός ενώ απλως θα ήταν το στο πνεύμα του «δεν
εχεις ακούσει ότι για να χειριστούμε την τεχνητή νοημοσύνη πρέπει πρώτα να βαζουμε και λιγη
απ’την βιολογική μας;» κι αυτό διότι έβαλα διαγώνισμα για τον νόμο του Φαραντεϋ της φυσικής και
μου εγραψε τον νομο του στην ηλεκτροχημειας που δεν είχε καν σχεση με το βιβλιο (κοινώς μαθαινε
να χρησιμοποέι τα χάι τεκ σκονακια), άλλωστε εκτός αίθουσας ήμασταν σε όλα μέλι γάλα και από
ευγένεια, αμφοτέροθεν, και από τα πάντα και με την ίδια και με την φίλη της, η οποία μέσα στην τάξη
με κούφανε με την εξής στιχομιθία: «Έμαθα κάνετε διακρισεις. Πάτε μετά το 6-ωρο και κανετε κι
άλλο μάθημα στο εργαστήριο. Θα έρθω κι εγω» «Μα τι μας θέλεις; Εκεί παμε σαν σε κρυφό σχολειό
για να κανουμε τις ζόρικες ασκήσεις που δεν προλαβαίνουμε εδώ γιατί εσύ κι οι φίλη σου δεν βάζετε
γλώσσα μεσα σας και προλαβαίνουμε μονο τα εύκολα» «Οχι, , θα ερθω» «Και τι θα γινει; Θα
ψαχνουμε και άλλη ωρα στο 8-ωρο για να μεινουμε μονοι;» «Θα ερθω» «Ε, ελα. Μπορει να φυγουν
οι αλλοι» «Δεν θα ερθω» «Χαιρομαι» «Ναι αλλά δεν θα ερθω επειδή δεν το θελω εγω , όχι επειδή
δεν με φωναξατε. Φευγω αφού πρώτα ήρθα με τον τσαμπουκά μου» «Εξ ίσου ευγνώμων σου είμαι για
όποιον λόγο κι αν φύγεις» Εμεινε από απουσιες, άλλαξε σχολειο, πετυχαιθηκαμε στον δρομο, εκτός
σχολειου όλα μελι γάλα όπως, εκτός αιθούσης, και με τη φιλη της που είναι ακόμα εδώ (αλλά άλλαξα
τμήμα εγω την επόμενη χρονιά, μπας και καποιος συναδελφος μπορει καλυτερα να της βαλει μυαλο,
εγω δεν τα καταφερα). Επίσης μια φορά δεν καταφερα να προσεξω μηπως με την μανία μου για
συναφή ανέκδοτα πω καμια χοντράδα. Μια φορα πέτυχα στον δρόμο κάποιον που είχε την τόλμη να
αφήσει το σχολειο χωρις το περιφημο «χαρτί»* και να φυγει μεταναστης «ρε γιατί χαθηκες; Απο
μαθηματα θα περναγες, γιατί να μεινεις από απουσιες;» «Πήγα στο Βέλγιο κυριε» «Ανθρακωρύχος;»
«Όχι κυριε , δουλειά γραφείου κανω». Εγώ βέβαια το’πα λογω της ταινιας «Για μια πεντάρας νιάτα»
για την σκηνή με τον Νικήτα Πλατύ μπουζουξή στον περίφημο «Ανθρακώρυχο» (που πιθανον, τότε,
*(το απολυτήριο τον παραλογισμό του οποίου πολλοι από κεινους, που με τελειως παραλογους
«τσαμπουκαδες» καθονται να το διεκδικησουν, χρεώνουν σε εκεινους που θέλουν και απολυτήριο για
να τους προσλαβουν. Σιγά μην το χρεωσουν και σε εμας ότι τους «κραταμε» (π.χ και για δευτερη
χρονιά κλπ) στο σχολειο για να’χουμε εργασιακές θεσεις. Ας φυγουν και θα δουμε τι θα κανουμε κι
εμεις οι εκπαιδευτικοι μετα τις συγχωνευσεις. Εκτος κι αν θέλουν μεν να μας αφησουν άνεργους αλλά
να παρουν κι ένα«χαρτί»στα γρηγορα.Θα τα εξετάσουμε όλα αυτά και στα σοβαρα,αμέσως παρακάτω)
3
ήταν σχόλιο στο τραγούδι «μες στου Βελγίου τις στοές» . Ο πιτσιρικάς ήταν βεβαια αγέννητος κατά
πολλες δεκαετίες τότε αλλά υπήρχε και μεγάλη πιθανότητα να τοξερε είτε από Τηλέοραση ειτε από
γιουτιουμπ* γιατί τον ενδιεφερε πολύ το θέατρο και έπαιζε και πολύ καλα σε σχολικες παραστασεις.
Τέλος πάντων δεν εγινε παρεξήγηση, χαρήκαμε αμοιβαίως, άλλωστε δεν θα χαθούμε, τις πιο συχνές
εξοδους στον Λέντζο με δυο φίλους του τις κάναμε, που δεν θα χαθούμε όπως δεν χαθήκαμε με ένα
μαθητη μου από την ιδιωτική παιδεία που τωρα έχει την ηλικία των συναδέλφων στο σχολείο (μεταξυ
45και 50) και όπως δεν χαθήκαμε με τους μαθητές από την Γλώσσα που βρίσκονται Αθήνα, απλως
λογω κλεισίματος Λέντζου αραιωσαμε λίγο γιατί εκει βρισκόμασταν πιο συχνά (όμως με τα
Γλωσσόπουλα βρεθηκαμε στο λουκουματζίδικο «Αιγαίο» στην Πανεπιστημίου). Άρα θα τον βρουμε
στο Βέλγιο από το ιντερνετ καφε στην Ασπασίας, λίγο πιο κει από τον Λέντζο καφε εδώ. Για την ώρα
ας βαλουμε ως κατακλειδα οτι βγαζουμε το καπέλο σε καποιον που αντι να κατηγορει κατι και
παραλογως να παραμενει σε αυτο έκανε το ένα από τα δυο μη παράλογα που έπρεπε. Ή να προσπαθει
να κάνει κάτι μη παράλογο μεσω αυτού (όπως π.χ. κάνω και εγώ**) ή να φυγει χωρίς χαρτί (όπως π.χ.
έκανε και αυτος)…Φοβερή συμπτωση: Έκανα διακοπή να πάω για ψωμί και εφημεριδα και έπεσα
στον ίδιο τον κύριο Χρήστο: τον Λέντζο! (απέναντι μενω) Χειραψίες…και μετά μου εξηγησε πως ο
ιδιοκτητης που τον έδιωξε δεν βρήκε να νοικιασει το μαγαζι ούτε με λιγο κάτω από τα μισά, και ο
ίδιος θα του πει οτι με λιγο πάνω από τα μισά επιστρεφει…Ευχήθηκα την τέτοια επιστροφή και σε
εκεινον και σε εμάς, και στους εργαζομένους του, που τους πετυχαίνω ανέργους στην λαϊκή που
ξεκινάει μπροστά απο το καφέ. Κι άλλη φοβερή σύμπτωση: Πήρα «Ελευθεροτυπία» και «Εφημερίδα
Συντακτών», και στην Σαββατοκυριακάτικη «εφ-συν»*** βρήκα το άρθρο «Ο Αριστοφάνης, το
νόμισμα και οι πολιτικοί» που ούτε παραγγελία να ήταν για το πού το πάει η εδώ κουβέντα μας. Ας
ολοκληρώσουμε αυτό που λέγαμε: …Πριν παμε στα σοβαρα που για δευτερη φορά αναβάλαμε (τα
αφήσαμε για εντός Λέντζου κυρίως ή για ιντερνετ) ας τελειώνουμε με όσα θεωρούμε μπουρδες
αίθουσας ή αυλής Αλλά επειδή μεχρι στιγμής όλοι οι Παγκρατιώτες (πλην του μετεξεταστεου που
πηγε για τριτη επαναληψη ταξης) που ειδαμε ήταν Αλβανοί (δηλαδη κι οι δυο μαθητες της πρωτης
σελιδας επίσης Αλβανοί ήταν) ας δουμε και δυο Έλληνες στους οποίους απευθύνθηκε το «οι
μαλακίες κομμένες», έναν αντιεξουσιαστη του σχολειου και έναν εξωσχολικό. Μετα έναν Αλβανό
ακόμη. Και μετα θα πάμε με λεπτομέρεια σε τρεις Αλβανούς, με ονόματα μη κομμένα**** διότι τους
απευθυνόμαστε με ευγνωμοσύνη για το παράδειγμά τους προς όλους, Έλληνες και Αλβανούς, τους
απευθυνόμαστε εκ μερους της Ελληνικής Παιδείας (Αν κάποιος Έλληνας θεωρει ότι δεν τον
εκπροσωπω ας ακουσει πρώτα σε τι τους θεωρω παραδειγματα και μετα, επωνύμως ή ανωνύμως , ας
μου στείλει τα επιχειρήματά του για το πού και γιατι διαχωριζει θεση και θατα συμπεριλαβω στο
παρόν κεφαλαιο). Ξεκιναμε με τον εξωσχολικο που εχει και την ηλικια να επηρεαζει τον σχολικο, κι
όχι το αντίστροφο: με ακουσε να λεω Ελλάδα χωρις να το λεω απαξιωτικά (αλλά σε σχεση με
Θεοδωράκη) και μου είπε «Αυτή τη λεξη την λέει και η «Χρυσή Αυγή». Εισαι μαζι της;» Απάντηση:
«Ε, κι ο Γιωργάκης λέει την λέξη «διεθνισμός». Είσαι μαζί του; Ο Μιχαλολιάκος είπε την λέξη
Τσόμσκυ. Αν παψεις να διαβαζεις ή να αναφέρεις τον Τσόμσκυ για να μη σε παρουν για Χρυσαυγίτη
τότε η Χρυσή Αυγή έχει βρει καταπληκτική μεθοδο να καταργει την επίδραση των ενεργά
σκεπτόμενων απλως αναφέροντάς τους αφού υπάρχουν άνθρωποι σαν και σενα που κάνουν σαν τους
σκύλους που αμα μυρισουν κατουρα άλλου σκύλου σε κολώνα τοτε την θεωρουν ιδιοκτησια του
άλλου και ψαχνουν αλλού να κατουρήσουν; Λοιπον; Θα έπαυες να αναφερεις Τσόμσκυ επειδη τον
ανέφερε ο Μιχαλολιακος; Δηλαδή μόνο το ονομα του θα ειχες σκοπο να αναφερεις; δηλαδη απλως να
πουλησεις μούρη σε μη σκεπτομενους; Δεν θα ανεφερες και τις σκεψεις του; Ούτε την δική σου
*(ΥΓ:Τελικά δεν την βρίσκω την σκηνη να υπαρχει, αν καποιος τη βρει θα με υποχρεώσει να μου την
στειλει και να του την στειλω. Εννοώ τον διάλογο : -Το τραγουδι μου λέγεται «Ο Ανθρακώρυχος» -Σας
παρακαλώ κύριε: «Ο Ανθρακωρύχος»! Γιατί «Ανθρακώρυχος»; - Έτσι έχει πιο πολύ βάθος
ΥΥΓ: 1)Το βρηκα το όλον : http://vimeo.com/37372584 και
2)με γκουγκλ στο Νικήτας Πλατύς Για μια πεντάρας νιάτα βγαινουν και διαφορα μικρης διαρκειας που
όλα θα αξιζουν και σίγουρα καποιο τους θα εχει και τον διάλογο αυτόν …
** «και εγώ», εννοώ ότι δεν είπα ότι «μονο εγω» (;!) κανω μη παραλογα πραγματα!!! Θα δουμε σε
λιγο ορισμους, δια παραδειγματος, παραλόγων και μη παραλόγων πραγματων
***σελ.9 . 1-2 Ιουνίου. Από Δευτέρα θαναι αναρτημενο τα αρθρο που θα αναφερω, αρα ισως δεν θα
αναρτησω το παρόν pdf Κυριακή βραδι όπως σχεδίαζα αλλά θα περιμενω για να συμπεριλάβω εδώ
και το αρθρο (λίγο παρακατω, αφου πρώτα ολοκληρωσω αυτό που διέκοψα για να παω για
εφημεριδα)
****Ονόματα κοβω για να αναιρω (με επιχειρηματα) τρόπους σκέψης και όχι να θίγω πρόσωπα. Δεν
βλέπω σε τι θα εξυπηρετουσε, εν προκειμένω τουλάχιστον, το όνομα αυτου που σκεφτεται με λάθος
τρόπο. Αν για οποιοδηποτε λόγο θελει καποιος να λεω και το όνομά του (το δικό του.Όχι καποιου
τριτου!) ας μου το πει (Κανονικα τα επιχειρηματα του αρκουν για να πειθουν αν σκεφτομαι εγω με
λαθος τροπο ή οι τροποι σκεψης που θιγω)
4
εκδοχή για το τι εννοει ποιητης και αν εννοεί όσα λεει ο Μιχαλολιάκος; Δεν θα προσπαθούσες να
να διαχωρισεις Τσόμσκυ από Μιχαλολιάκο; Επίσης, επιστρέφοντας στην αρχική λέξη Ελλάδα αντί
Τσόμσκυ, τι θαλεγες σε μια μαθητρια που ρωταει «Φωνάζετε υπερ των Παλαιστινίων όταν ζητανε
πατριδα. Κι εγω που ειμαι Ελληνίδα θέλω πατρίδα. Εμένα γιατι με χεζετε;». Επίσης, στην άλλη την
μικρή, την δεκαεξαρα απ’την Κοζάνη που σε αφιερωμα για τον Παναγούλη την Πρωτομαγια ρώτησε
τον Χαρδαβέλα «Χούντα τότε , χουντα και τωρα. Ξέρετε να μας πειτε όλοι εσεις εκει γιατι τοτε βγήκε
ένας Παναγούλης ενώ τωρα δεν βγήκε;» τι θα απαντούσες; Ότι δεν σε φωναξε ο Χαρδαβελας; Ή ότι
σε αποστομωνει ο Πρετεντερης ή δεν σου δινει χρόνο ή «μιλάει πάνω σου Μακρή» για να μην
ακουγεσαι ; Εδώ σε αποστομωνει κανένας; Φυλας τις απαντησεις σου για εκει που σε αποστομωνουν ή
σε αποστομώνει το να σου δινουν βημα όση ωρα θέλεις*; Η μικρή δεν ρωταει για βηματα ή για χρονο.
Ούτε ρωταει αν θεωρεις τον Σωκράτη ή τον Χριστο ή τον Γκάντι πρόβατα και «σφάξε με αγά μου
ν’αγιάσω». Πιστευεις στην βια; Μαγκια σου αλλα γιατί δεν την χρησιμοποιείς εναντιον στοχου καλα
φυλασσομενου που αν πιαστεις σε πηρε και σε σηκωσε; Δεν πιστευεις αρκετα σε αυτό που κανεις; Ή
δεν θεωρεις ώριμη ακομα την εποχή παρα μονο για γιαούρτια ή το πολύ-πολύ για κουκούλες, πετρες
και μολότωφ ; Πες το Μπορει και ναχεις δίκιο. Αλλα μη παπαριαζεις τους ανωριμους ότι ξερεις και
πολύ περισσοτερα από την κυρά Κατίνα επειδή ξερεις αρκετά περισσότερα από μια γυναίκα που την
κράταγαν χρονια σε κοτετσι στο Κωσταλέξη, ενώ κι η κυρά Κατινα, ήδη εδώ και καιρό, ξερει πια
περισσοτεραα από εκεινη. Εκτός κι αν θεωρεις ότι εχει δικιο όποιος μαλάκας λεει «Εγω κορόιδο δεν
πιανομαι, βρειτε πρωτα ένα τροπο να μη βγαινουν Λαλιωτηδες και Πάγκαλοι με κολλυβα
Παναγούληδων και μετα ξυπνηστε με να σας κανω την τιμη να σας στηριξω» Ρε ηλιθιε , το ότι καν
εχουμε το χάλι που εχουμε κι όχι ακομα χειρότερο οφείλεται στο ότι υπαρχουν Παναγούληδες που
εχουν κανει την υπερβαση να ξερουν ότι η πραγματικη αντεπανασταση σε καθε επανασταση δεν είναι
τα τανκς αλλά τα λαμογια που θα ανεβουν με τον τροπο αυτό και θα την βουλιαξουν τη βαρκα που
από κει μπαζει, αλλά αν αντι εστω να τρομπαρουν καποιοι τα νερα που μπαζει, απλως να τρομπαρουν
ειπαμε κι όχι να βγαλουν και το φιδι από τη τρυπα σαν τους Παναγούληδες, δηλώνουν ότι θα
κοιμουνται από τα αλλο πλευρο και όταν ανακαλυφθει το πώς δεν θα βγαινουν λαμογια σε πλατες
ηρωων τοτε να τους ξυπνησουν να συμμετάσχουν και αυτοι, αν ετσι σκεφτονται και το θεωρουν και
μαγκια και επαναστατικοτητα λες και δεν ξερουν οτι οι ηρωες πάντα «κορόιδα» είναι αυτων που
απλως από ξένα κολλυβα ζουν ελευθεροι ενώ απ’αυτους που συντηρούν την ελευθερια δεν ζουν όλοι
για να την χαρουν και πραγματωμενη στον κοσμο κι οχι μονο στο όραμά τους που εχουν στην καρδια
τους.Μηπως ο Παναγούλης ηταν κορόιδο Αρμοδίων κι Αριστογειτόνων που τυρρανοκτόνοι έγιναν για
ερωτικους λογους;ε αει σιχτιρ δεν μιλαω αλλο σε μαλακες πολλα αφιερωσα στην μηδενικότητά τους.
Τι λεγαμε; Όχι δεν το λεω σε εσενα, σε υποθετικό πρόσωπο μιλούσα…Εμεις τι λεγαμε;» Λίγο πολύ
τελειωσαμε με τον εξωσχολικό(εκτος αν εχει τιποτε να πει ειτε ο ιδιος ειτε οποιοσδηποτε του μοιαζει*)
Παμε στον ενδοσχολικο ομόλογό του που είναι 13-14 χρόνια νεότερος (αλλά που από παπαγαλία του
παραπάνω καθοδηγητή** νιώθει ήδη σαν βετεράνος καποιου θεματος και ήδη μπλαζέ εναντίον
του «Ψυχή βαθειά» του Βούλγαρη). Λοιπόν: Λες στα παιδια να σου φερουν φωτογραφιες τους απ την
πορεία τους που ειδαμε στο ΥΓ της 17Ν στο Aλ(SOS)ΠαγκράτιΝιούζζ.pdf και να πουν ιδεες κι αυτός
σου φέρνει φωτογραφίες από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο στο Σύνταγμα όταν του’βαλαν
*Εξυπακούεται ότι οσες σελιδες θελει μπορει οποιοσδηποτε να μου στειλει να αναρτησω σαν απαντηση! Και ούτε
τον κουφό θα κανω, θα απαντω (τι διαλο! Σεντονια ολοκληρα κρεμάω για διαβασμα και δεν θα διαβαζω τις,
συνηθως πολύ συντομοτερες, συζητησεις;!) Θα σταματησω να θεωρω υποχρέωσή μου την απαντηση αν γινει
κανα πηγαδακι του εξης τυπου (που πολύ συνηθιζεται δυστυχως) Ξεκιναει ένας με ένα θεμα, του απανταει
κάποιος , απανταει στον δευτερο ενας τριτος για άλλο θεμα κλπ κλπ. Στις 5-6 απαντησεις το θεμα δεν εχει καμια
σχεση με το αρχικο. Μπορει ναναι και πιο ενδιαφερον το καινουργιο θεμα, να το κρατησουμε το καφενειο ανοιχτο
μεχρι να βαρεθουν, δεν λεω, αλλά όχι και δεσμευτουμε ότι θα συμμετεχουμε σε παν ότι προέκυψε για κουβεντα!
Αν π.χ. το θεμα έφευγε από Παναγούλη προς πλατεια Ταξιμ (που είναι και σημερινο) βεβαιως και θα συμμετειχα.
Αν το θέμα εφευγε απο Ταξιμ σε Ταξιμ σε κουβέντες που να εδειχναν ότι το μονο σημειο που συμφωνουν
Ελληνες μεταξυ τους είναι το ότι οι Τουρκοι εχουν δικαιωμα να πινουν αλκοολ και να μαχονται εναντιον του
δικου τους Ομερ Πριόνι, ε τοτε θα επρεπε να συμμετασχω κιολας; Πούσσυ Ράιοτ είναι οι ανθρωποι; ΟΚ, τοχουν
το δικαιωμα. Είναι μαγκιά τους να αμυνονται δυναμικά επί αυτου; Είναι. Αλλά να δευτερολογησουμε κιόλας επι
αυτου; Όχι να συνεχισουμε στα πραγματικά ζόρια τους; (=το ότι, όπως και μεις με τον δικομματισμο, εκεινοι με
ακομα χειροτερο τροπο δεν εχουν τριτη επιλογη και είναι μεταξυ στρατηγων και Ισλαμιστων και το ξυλο θα το
τρωνε κι από τους δυο αυτοί που δεν αντιπροσωπεύονται από κανενα και ένα μερος τους πότε θα το χρησιμοποιεί
η μια πλευρα ποτε η αλλη εναντιον του αντιπαλου δεους του). ΟΚ, η σοβαρή ανάλυση θελει δικο της χώρο. Όχι
εδώ. Και θελει «προτζεκτ» με ειδικους. Μπορουμε όμως, παρακατω, να βαλουμε λιγο υποβαθρο που θα βοηθούσε
*Πιο επακριβώς: από παπαγαλία των σιωπών του παραπάνω καθοδηγητή. Δεν είπε και τιποτε ο άνθρωπος !
Απλως είπε ότι την λεξη «Ελλάδα» την λεει και η Χρυση Αυγή. Κατι μου λεει όμως ότι ακομα και αν μίλαγε θα
ενεπιπτε σε εκεινα για τα οποία οι σιωπηλοι παιρνουν παρασημο την ρηση ενός αρχαιου «σιωπώντας, αν εισαι
βλακας φερεσαι σαν σοφος και αν εισαι σοφος φερεσαι σαν βλακας» και που οι μη σιωπηλοι παιρνουν το
παρασημο Μαρκ Τουαιν «Είδες; Καλυτερα να σιωπας και να σε νομιζουν για βλάκα παρά να ανοιγεις το στομα
σου και να είναι σιγουροι» Αν κάνω λαθος ας παει στην προηγούμενη (κόκκινη ) υποσημείωση.
5
μοσχαροκεφαλες και σου λέει και κάποια αναποδογυρισμενη παραφραση του Σαρρή σε στυλ
«Άσχημη πόλη όμορφα καιγεσαι», οπότε απλως του λες «Αυτά που εχουν τετοια αισθητική να τα
παίξετε σε δικη σας γιορτη, να βαλετε χρήμα-ρεφενέ, χρονο και κοπο για δικό σας σάιτ, και να εχετε
επισκεψιμότητα αναμεταξύ σας όσοι έχετε την ιδια αισθητική και δεν σκυλοβαριέστε ο ένας τις
σαχλαμάρες του άλλου. Κι όχι να παρασιτείτε βάζοντάς τα τσοντα στα όσα κανουν άλλοι και να
δημιουργειτε σε εαυτους και αλλήλους την ψευδαίσθηση ότι ακομα και ξύνοντας τα αρχιδια σας
κανετε αρκετό εφφέ». Τους δινεις το λινκ με το «Εισαι παιδί στα 19 σου χρόνια» (βλ. λινκ:
http://www.youtube.com/watch?v=sTm3FVMODXM ) κι αυτός σου λέει «διαφήμιση του ΠΑΜΕ
θαναι που δεν το παω, βαλ’τε μας το «δεν πα’να μας χτυπαν με όλμους και κανονια» του Ασιμου, και
ναι μεν συμβαινει να σεβομαι τις μαλακιες που κανει το ΠΑΜΕ 48 φορές παραπανω και βαλε * από
την λογική του νεαρού μας φιλου (που θυμίζει την λογική των σκύλων που λεγαμε που απλως
μυριζουν την κολωνα αν κατούρησε καποιο κόμμα αντι να διαβαζουν και τα επιχειρηματα ή τους
στιχους κλπ) αλλά τυχαινει και να εκτιμω πολύ τον Άσιμο** μα και να μην ξερω το συγκεκριμενο
τραγουδι, τον ευχαριστω για το γηρασκω αει διδασκομενος και ακουω το τραγουδι αλλά, μετα από
πολλά***, καταλήγω στο ότι μου το πρότεινε με μια λογική που αν την ακουγε ο Άσιμος θα του
έλεγε, στην καλυτερη περιπτωση, την περιφημη ατακα «Μάλλον παρανόησες έναν εσφαλμενο μου
συλλογισμό» (θα αναφερθει διεξοδικά στο *** κι αυτό) Πριν κλεισουμε θεματικη ενοτητα, και μαζι
της όλο το «οι μαλακιες κομμένες» (ή εστω όλες οι χοντρομαλακιες. Ψιλοχοντρομαλακιες όλο και
κάπου θα ξαναμπουν) ας πουμε και μια Αλβανο-Ελληνική ντουετο που ακουσαμε και ας φανταστουμε
πως ελεχθη διπλα-διπλα στην αυλή με τις παραπανω παπαριες του διεθνιστή, ενώ ελέχθη στην τάξη
που καθόταν οι δυο διαδοχικα σε απολυτηριες εξετασεις. Με φωναξαν για διευκρινησεις (σε
απλουστατα θεματα) τους εδωσα σαν υπόδειξη «Βάλτε ΘΜΚΕ» μου ειπαν να τους το θυμισω, τους
είπα ότι ξεκιναει από «Θ» κι εφυγα. Αν με ρωταγαν στη αυλη θα τους τα’λεγα πιο λεπτομερως …
*(ακριβές νοημα της φρασης «48 φορές παραπανω και βαλε»: για τον εν λογω αντιΠΑΜΕιτη αρκει όπως αμέσως
θα δουμε κατω από τον μια σελιδα αναιρεση, για την αναιρεση μαλακιων του ΠΑΜΕ χρειαστηκαν 48 σελιδες
άρα….κλπ » (τέλος παντων πες 40 φορες γιατι αλλαξαμε μια σκαλα τη γραμματοοσειρα) Αιτιολογηση του γιατι
«πάνω από 48» Να διαβαστουν οι 48 σελιδες του • Συζήτηση με σκεπτόμενη μαθήτρια για τον Θεοδωράκη τον
καιρό που ίδρυε την ΣΠΙΘΑ.pdf
**(αυτό δεν αντιφάσκει με το ότι όταν μου λενε οι πιτσιρικαδες «και τι είναι ο Θεοδωρακης μπροστα στον
Άσιμο;» εξηγώ (βλ. λινκ στην * ακριβώς από πανω ) για ποιο λογο είναι «ότι οι Αλπεις μπροστα στον
Λυκαβηττο» (γαμω την τρελλα τους)
*** με παραξενευει που ακούω την γυναικεια φωνή να «παρεντιθεται» με τον τροπο που «παρεντιθεται» ο
Ριτσος μεσα στο «καπνισμενο τσουκαλι», λέω «αρα το «φλαμπουροκουβαλιστρες» ο Άσιμος (στο «μονο ενας
σεισμός μας σωζει…» αν θυμαμαι καλα) δεν το’λεγε για τον Ρίτσο τον ίδιο (και τον στιχο «με τοσα φλαμπουρα
λαμπει ο ουρανος…») αλλά για οπαδους με παρωπιδες, ακουω παρακατω «δεν είναι ανθρωπινα τα μεροκάματα
μας», λεω «ενα το κρατούμενο (σαν ερωτημα) ο Άσιμος σαν «παγωσε η τσιμινιερα» , κι άλλο ενα το κρατουμενο
να βλέπω αντιεξουσιαστη, ελέω Ασιμου και μονο, να μη λεει «δεν μας χεζεις ρε Νταλαρα κι εσυ και τα
μεροκαματα;», αλλά , άκου «συμπτωση μετα από ενα χρονο»**** , μου στέλνει εθελοντικό προτζεκτ νεαρότερος
μαθητης, γκεστ σταρ στο δικό μας πρότζεκτ αλλά μέλλων φυσικός , που περιεχει μεταξύ αλλων και το εξης (ρε
μήπως όντως σκεφτονται πιο πολυ και διαβαζουν πιο πολύ και ψαχνουν πιο πολύ οι φυσικοί;)
Επί χούντας τραγουδούσα υβριστικά [...Είμαστε μεις οι τυχεροί μύστες, αγωνιστές... (και στα χειροκροτήματα
απαντούσα..)...τρίχες κατσαρές! χέστες!! κοπροψωλοαντεροσκόποι..υπολογιστές!!!..] ή [ο δικός μου ρυθμός
ταλαντεύεται ορθός, συναντιέται γυμνός με το χαρο.-.κουρδιστός μου ο λαός μαραζώνει ζαβός, βολοδέρνει μη χάσει
το κάρο...κ.τ.λ] Στη μεταπολίτεψη συνεπαρμένος από το δυνατό απεργιακό ρεύμα, μπήκα στα εργοστάσια, έφτιαξα
την κίνηση "για ένα πολιτικό καφενείο", κόντρα στα πάντα έκανα εκδηλώσεις στις γειτονιές...., αλλά έκανα και το
χειρότερο έγκλημα απέναντι στον εαυτό μου. Ενώ δέ δέχτηκα τη λογοκρισία του κράτους, έφαγα στη μάπα τη
λογοκρισία όλων των νεόκοπων επαναστατών* αριστεριστών και βάλε.... κι έγραψα για τον κόσμο: (...δεν είν
ανθρωπινά τα μεροκάματά μας...) και τέτοιες τρίχες. Τραγούδια δηλ που αναπαράγουν την εργατίστικη συνείδηση,
που θεωρούσα και θεωρώ τη χειρότερη αρρώστεια και κινητήρια δύναμη όλου του καταπιεστικού συστήματος. Αυτός
είναι κι ο κυριότερος λόγος που δεν υπήρχε αυτή η κασσέτα. Αρκετά από τα κομμάτια της μου την σπάνε.Τώρα (μιας
και υπάρχουν κι άλλες, καινούριες) έχεις τη δυνατότητα κουρδιστέ ηλίθιε να την ξαναφάς στη μάπα, μιας και την
έχεις δει απλός ακροατής, χωρίς να δημιουργείς ο ίδιος τίποτα........
*Το ρεφραίν του τραγουδιού.. "θα το δείξει κι ο καιρός είμαι ο πιο δυνατός θνητός" ο β' στίχος είναι απότο '72: "θα
χορεύει κι ο θεός μοναχός του και ατός θεός." Μου 'χανε πει πως αναπαράγω θεοκρατικές ιδέες κι 'γώ
συμβιβάστηκα και το άλλαξα σε "προλετάριος λαός". Ε! Είμαι μαλάκας!!!
Άρα; Άρα δεν εχω άδικο να «λεω νο θενκς σε προτασεις και ιδεες προερχόμενες από αγραμματους ξερόλες
παπαγαλους μουγγων δοκησισοφων της επαναστασης και απλως να τους αφιερώνω, αλλά στα σοβαρα, αυτό που
λεω στα αστεια σε όσους δινουν λευκή κόλλα: «Πάλι αντιγράφατε ρε;» «Εμεις;» «Αφού ίδια γραπτά εχετε.
Λευκές κόλλες» Αλλά σε τετιους θαυμαστες του Άσιμου θα αφιερώσω, εκ μερους του Ασιμου σαν άμεση
συνεπεια της παραπανω δήλωσής του, μια πολύ καλυτερη ατάκα (που από συναδελφο φυσικό την έμαθα, την
έλεγαν ως φοιτητες από ατακα έργου του Γουντυ Άλλεν (το «νευρικός εραστης» οπου την ελεγε σε ουρα σινεμα
(σε καποιο ξερολα κατά συμπτωση) ο Μαρσαλ Μακ Λούαν (βλ. Βικιπαιδεια)). «Μάλλον παρανοησες έναν
εσφαλμενο μου συλλογισμό»
**** «συμπτωση μετα από ενα χρονο»=σχήμα οξυμωρο; Όχι: Εννοω οτι δεν ηξερε οτι αναρωτιομουνα
6
4η θεματική ενότητα
Πες ότι ένας Αλβανος μαθητης που είναι διετής της τριτης Λυκειου, απο απολυτήριες εξετασεις κι όχι
από απουσιες (και που άρα δεν χρειαζεται να επαναλαβει την ταξη αλλά μονο τις εξετασεις χρειαζεται
να ξαναπαρει) φευγει για την πατριδα του, ξαναερχεται τον Ιουνιο, και το μονο που δεν σου λέει είναι
να του πληρωσει η Ελλάδα και τα εισιτήρια αφου αν δεν ειχε κοπει δεν θα χρειαζοταν να ξαναρθει.
Και πες ότι όταν τον ρωτας «σοβαρά, δεν ξερεις τι είναι το ΘΜΚΕ;» σου απανταει ο Έλληνας
αντιεξουσιαστής «γιατι σαμπως ξέρω εγώ;» θεωρώντας (βλ. «λήψη του ζητουμενου») ότι προφανώς
και οφείλεις να του γραψεις τις λυσεις στον πινακα να τις αντιγραψει* και άρα από αντιρατσισμό να
τις γραψεις και για τον φίλο του, ο οποίος με την σειρά του θεωρει ότι μετα από τις ενοχές που
«επρεπε» να’χεις για τα εισιτηρια που πλήρωσε πρεπει σίγουρα να του χαρισεις ένα καλο απολυτηριο,
και επειδη δεν είναι μοναχοφάης, πρεπει να το παρει και ο αντιεξουσιαστης, αλλιώς εισαι σύμβολο της
παραλογης εξουσιας. Μια από τις πολλές προφανεις απαντήσεις είναι: «Και γιατι ναχω ενοχές;
Να’παιρνες τους βαθμους σου και να ξαναπηγαινες για Τρίτη λυκειου σε σχολειο της πατριδας σου,
πρωινό ή νυχτερινο (αν δουλευες) αφου εκει ησουν. Δεν σε διωχνει κανενας. Σου’πε αυτος εδώ ότι
εδώ είναι ευκολα και τον πιστεψες; Από αυτόν να τα ζητήσεις τα εισιτηρια. Πες του «Ρε: πώς την
ειδες Δουλέμπορος; Τι με κουβαλησες εδώ; Ασε που με θιγεις κιόλας υπονοώντας ότι είμαι γυφτος
αφου είναι σαν να ήρθα με το σκεπτικό «Μαθαμε πώς τον παιρνετε, πλακώσαμε κι οι γυφτοι»»
Αποστομωτικο επιχείρημα. Τι να αντιτεινει ο άλλος ; Ότι είναι ρατσιστης ο συνομιλητης του επειδη η
φράση του ενέχει απαξιωτικη θεωρηση των γυφτων; Με την ίδια λογική που κατηγορήθηκε ο
Κουνδουρος για σεξισμό γιατι τόλμησε να οργισθει που την ωρα που τον στραγγαλιζε ο ένας
διαρρηκτης ο άλλος του φώναζε «Σκότωσέ τον τόν πούστη». Και τι να αντι-αντιτείνει ο έτερος
άλλος; «Στην πατριδα μου ούτε είναι μπουρδελο να μου κανουν τετοια χάρη, ούτε θελω να κανω να
πεσει το επιπεδο, αλλιώς ευχαριστως να καλουσαμε τους Ελληνες να ερχονται εκει για ευκολα
απολυτηρια με την συνδρομη των Αλβανών αντιρατσιστων και εμεις να ερχόμαστε σε εσας για ευκολα
απολυτηρια με την συνδρομή των Ελλήνων αντιρατσιστων. Μονο τα εισιτηρια θα ηταν προβλημα
αλλά αν γινοτανε μαζικά θα ερχόμασταν ο ένας στον άλλο με τσάρτερ, αλλωστε το ταξι από
Συνταγμα ως αεροδρομιο είναι ακριβοτερο από τσαρτερ Αθηνα-Βελγιο» Ροζ απολυτηριο θα λεγοταν
αφου το όλο κονσεπτ ειναι σαν του σεξουαλικου τουρισμου. Με πουτανες τους καθηγητες βεβαια
Βεβαια δεν εχουν ακόμη φτασει σε τετοιο «όπερ άτοπο» τα πραγματα, τουλαχιστον όχι ρητώς. Άρα;
Άρα «ΘΜΚΕ είναι εκεινο το θεωρημα που αρχιζει με Θ και πλέον ου» Απίστευτο κι όμως αληθινό:
Μια φορα που ειπα ότι αρχιζει με ½ ένας το εγραψε το θέμα!!!!!! Ολόσωστα. Και συναδελφος του ειπε
«Εσύ απεδειξες ότι κυριολεκτικά η αρχή είναι το ήμισυ του παντός». Ε, άντε να βοηθαμε ως εκει. Ως
το ½ . Και πλεον ου.
Αλλιώς; Αλλιώς απλουστατα το παιχνιδι λέγεται «συναγωνισμός ποιος θα φτασει όσο πιο κοντά
γινεται στον πατο του βαρελιου. Και ει δυνατον πως θα συνεργαστούμε να τον ξεκολλησουμε και να
τον κανουμε να παει ακομα πιο κατω.
Πριν καμια δεκαρια χρονια μια Γαλλιδα καθηγήτρια που παραιτηθηκε κι εγινε δημοσιογραφος, η
Νατάσα Πολονί, ειχε γραψει ένα βιβλιο που λεγοταν «Τα χαμενα παιδιά μας » (μεταφραστηκε
αμέσως) , και εκει μεταξυ άλλων έλεγε ότι προσπαθώντας να βρουμε σαν βαση κοινης Ευρωπαϊκής
κουλτουρας ένα ελαχιστο κοινό παρονομαστη, αφαιρωντας π.χ. τον Ρακινα από την Γαλλικη παιδεια
και τους ομολογους του από άλλες χωρες παραγουμε βαρβαρους χωρις ικανοτητες ουτε γραφης , ουτε
αριθμησης….
Στο αρθρο της Σαββατοκυριακάτικη «εφ-συν»που λεγαμε (Ο Αριστοφάνης, το νόμισμα και οι
πολιτικοί | Εφημερίδα των συντακτών ο συγγραφευς (Ν. Μπινιάρης) αφ’ενός μιλάει για το το
αντίστοιχο στην οικονομία (λέγεται νόμος του Gresham (o οποίος ήταν λορδος που έζησε τον καιρό
του Ερρίκου το 8ου ) αλλά πρωτοδιατυπώθηκε από τον Αριστοφάνη στην κωμωδία του «Βάτραχοι»)
αφ’ετέρου μιλαει για την εφαρμογη στην υποβαθμιση της ποιότητας των πολιτικών.
Πού δενουν αυτά τα δυο; Πολιτική και παιδεία; Προφανώς στο εξής φινάλε (για το οποίο και
ενθουσιαστηκαμε και το θελαμε εδώ): «Οι σύγχρονοι μελετητές ισχυρίζονται πως οι πολιτικοί δεν
έχουν κίνητρο να είναι έντιμοι και ειλικρινείς διότι μπορούν να επιτύχουν το σκοπό τους με εύκολη
εξαπάτηση των ψηφοφόρων. Η εξαπάτηση έγκειται στο ότι οι πολίτες δεν έχουν αρκετές πληροφορίες
για να αξιολογήσουν τους ενδιαφερόμενους οι οποίοι θέλουν να κάνουν καριέρα στην πολιτική. Αυτή
τη φορά όμως δεν πρέπει να αποτύχουμε. Οφείλουμε να ψάξουμε καλά κάθε πληροφορία για όλους
τους επίδοξους ηγέτες, να μάθουμε για αυτούς και τις προθέσεις τους για μας. Αν δεν το κάνουμε θα
μας ταιριάζει το δέντρο που θα κρεμαστούμε (αν δεν είμαστε ήδη κρεμασμένοι), μια και θα είμαστε
*(διοτι «δεν θεωρειτε ότι είναι καλο να εχω και ενα καλο απολυτηριο; Εγω τους εβαλα αυτους
παλαβούς νομους που απαιτούν ναχω και καλο βαθμο;». Τελευταια φορα που τόχα ακούσει αυτό είχα
πει «τι άλλο θελει ενας μη παλαβός αντιεξουσιαστής για να μη υποταχθει στις παλαβές συμβάσεις;
Μετα τον καλό βαθμό να βρεί και μια καλη προικα;»)
7
σαν τους βατράχους που πιστεύουν πως τα κοάσματά τους είναι μελωδίες στα αυτιά των Μουσών και
του Απόλλωνα». Κοινώς η πασίγνωστη αλήθεια ότι έχουμε τους πολιτικούς που αξίζουμε οφείλεται
και στο ότι εχουμε την παιδεια που αξίζουμε που με τη σειρα του οφείλεται και στα δικάς μας
κουσούρια που είδαμε. ΟΚ,ας σοβαρέψουμε. Πού το παμε με όλα αυτά; Πρωτα μια ανασκόπηση
γκρινιας και μετά παμε πιο περα:
1) Συμμαχωντας με βαση κοινά κουσούρια, που τα βαφτίζουμε αρετές για την παραγωγη
μηδενικού προϊοντος και αρνητικής τάξης μας παιρνει ο διαλος μια ώρα αρχήτερα.
2) Το μονο εποικοδομητκό που εχει η γκρινια γενικά είναι να αναβαθμίζει ( ή έστω να κρατάει
σε φόρμα) τους αναβαθμίσιμους σε διαφορους κλάδους, όπως π.χ. η ερωτηση της 16-αρας
γιατι δεν υπαρχουν Παναγούληδες σημερα*. Μετα από τόσες σελιδες γκρινιας (και μάλιστα
με μικρη γραμματοσειρα) όλο και καπως σαφεστερη ιδεα μπορεί ισως να μεινει ως προς το τι
να απαιτουν οι νεοι από όσους κανουν ινδαλματα ως προς την ικανοτητα αντιμετωππισης
σημερινων αδιεξόδων (και, σε όσους εχουν φιλοδοξίες, όλο και καπως σαφεστερη ιδεα
μπορεί ισως να μεινει ως προς το τι να απαιτησουν απο τον εαυτό τους)
3) Τον Μάη του ’68 οι φοιτητες χρησιμοποιουσαν τρόπους σκεψης που ειχαν μαθει από τον
Καστοριαδη, τον Γκωσσε, τον Μορεν κλπ για να μη τους τυλιγουν με επιχειρηματα οι
αυθεντιες-καθηγητες τους. Μα στην Ελλάδα τωρα στα Λύκεια οι αυθεντιες σαν πάπες και
γκουρου ειναι δεν είναι οι καθηγητες ώστε να χρειαζονται καποιο σοφοι να μορφωσουν τους
μαθητες για το πώς να αναιρουν την αυθεντια τους. Αυθεντιες σαν πάπες και γκουρου, και
εξουσια επίσης, είναι οι ξερόλες μαθητες που μπροστά σε κάθε ερωτηση χασκουν σαν
στήλες άλατος και δεν χρειαζονται σοφοί για να αναιρεσουν την εξουσια των σιωπων τους,
απλώς λιγη γκρίνια εκ μερους της κοινης λογικης την οποια και διδάσκουμε στους
συμμαθητες τους για να μη τους παιρνουν οσο σοβαρα δεν χρειαζεται να τους παιρνουν. Αν
αυτό που κανουμε είναι πράξη αυθεντιας κλπ ας μας αναιρεσουν οι ξερολες ρωτώντας
συμβουλες από τους καθοδηγητες τους που νομιζουν πως ακομα ζουν τον καιρο του ’68 που
και όχι τη παρωδια του. Το παιζουμε εξουσια; Με τι; Δινει αποβολές αυτό το πηγαδακι;
Βάζει απουσιες; Έχει μέσα; Γνωριμίες ; Λεφτα; Εφφέ; Τηλεοπτικό χρόνο; Στήλη σε
εφημεριδα; Τίποτα δεν έχει; Ούτε και θελει ναχει. Σκοπός του…
4) …Σκοπός του είναι να βοηθησει να ξαναζωντανεψει η εποχή σαν της υποσημ. * αλλά με μια
προσθήκη. Οι μεν λίγοι που έχουν τα φοντα να στραφουν και σε άλλους κλάδους που θα
μπορουσαν να βρουν διεξόδους στα Ελληνικά ή παγκοσμια αδιεξοδα, αν υπαρχουν διέξοδοι,
π.χ. να γίνουν και οικονομολογοι ή μαθηματικοί τυπου Κέυνς κλπ Αυτά οι λίγοι. Οι δε
«πολλοί» μορφωνόμενοι σοβαρά κι όχι με τον τροπο του υπουργειου να μπορούμε να
αναγνωριζουμε τους σοβαρους, αν υπαρξουν, να ξερουμε ποιους να θαυμαζουμε και να
χειροκροτουμε και να μιμούμαστε σε όσα μπορούμε και να τους στηριζουμε σε όσα μονο
αυτοί μπορούν, δηλαδή στις λυσεις που θα προτείνουν και να αξιζουμε ο ένας τον άλλο υπο
υπό την δημιουργικη εννοια και υπο την απαξιωτική έννοια . Πάντα μονο ετσι λυνόταν ότι
λυνοταν, όχι βαφτιζοντας τα προβληματα «λυσεις» και ζωγραφιζοντας πόρτες και παραθυρα
στους τοιχους (και βαφτιζοντας λυτες τους ημιμαθεις που ξεφύλισσαν κανα δυο σελιδες από
κανα τυφλοσουρτη της επαναστασης και παρανοώντας ακομα και τον Ασιμο), ουτε
βαφτίζοντας «σαλονάτους» τους Θεοδωράκηδες (!!!!!!!) που είναι το αρχετυπο του
προικισμενου που, αντι να φυγει καπου όπου η ελιτ μπορουσε, για να μην τον φαει η
μαρμαγκα που ετρωγε τους πολλους, εμεινε εδώ να την πολεμησει μαζι τους και η μονη
μαρμάγκα που τον (ψιλο)«έφαγε» κάπου, ήταν η μαρμάγκα της βλακειας και των κόμπλεξ
των καθοδηγητων που τον (χοντρο)«έβγαλε» από τα μυαλά των πιτσιρικαδων (όπου βεβαια
είναι πολύ απλό να επιστρεψει τέτοιος ογκόλιθος που είναι)
Λοιπόν; Τι θα γινει ; Ετσι θα το πάμε; Θα γίνουμε σαν τους μαλάκες στα τηλεοπτικά παραθυρα που
αρκούνται στο να βρίσκουν τα λάθη ενας του αλλου για να μην συμμαχησει κανενας με κανενα και
να μη κανει κανενας τιποτε, αλλά για όλους να φταινε μονο ( ή περισσοτερο») οι υπόλοιποι; Από τον
εαυτό μας μονο ειρωνεία ή γκρινια απαιτουμε να κανει; Όχι. Να τι απαιτούμε:
*Τον καιρό του Παναγούλη αν είχες ίνδαλμα τον Παπανικολάου που έγινε Ολυμπιονίκης έκανες 8 ώρες
την μέρα προπόνηση, αν ήσουν της επιστήμης κι είχες ίνδαλμα τον Χριστοδούλου (που στην μέση της Β
Λυκείου πήγε για δοκτορά φυσικής στην Αμερική και σε δυο χρόνια έκανε πρωτοποριακές ανακαλύψεις
στις μαύρες τρύπες) διάβαζες 15 ώρες την μέρα, και αν ήσουνα ζόρικος κι είχες ίνδαλμα τον Παναγούλη
ή τον Θεοδωράκη είχες μάλλον πιαστεί και κάνανε άλλοι προπόνηση 8 ώρες την μέρα, οι ΕΣΑτζήδες από
τους οποίους εσύ απλώς έτρωγες 8 ώρες την μέρα ξύλο…Και μετα από τους 12 αθλους του Ηρακλή
ήσουν ειδηση και εδινες συνεντευξη. Τωρα οι δημοσιογραφοι θεωρουν είδηση ακόμα και τις
συνεντευξεις που δινουν ο ενας στον άλλο. Ο δε Αϊνσταϊν όταν τον ρωτησαν πως του φαινονταν η
διασημοτητα που ειχε στην Αμερική απαντησε «Στην Γερμανια τα Νομπελ αναγγέλονταν στην τελευταια
σελιδα μαζι με τα αποτελεσματα φουτμπωλ. Στην 1η σελιδα γραφανε για υποθεσεις όπως πόλεμοι κλπ»
8
1)Από δω και μπρος θα δινουμε και θετικά παραδειγματα. Ξεκινωντας με τους τρεις Αλβανούς
μαθητές που λεγαμε , τον Λόρις, τον Δημήτρη και τον Αλέξανδρο. Κι αλλάζουμε και γραμματοσειρά
προς μεγαλυτερα γραμματα γιατί τα μικρά ταχαμε για να φαινονται κατω από 10 οι σελιδες γκρινιας
και ειρωνείας. 2) Η λέξη κλειδι για να μην ειμαστε σαν τους μαλακες αλληλοκατηγορους στα
τηλεοπτικά παραθυρα είναι «ναι, φταινε και οι άλλοι, ή και, ίσως, μόνο οι άλλοι, αλλά αν δεν κανουμε
μια ψιλοϋπέρβαση σε αυτό, να βρουμε τι σκατα θετικό εχουν για να συνεργαστουμε θα μεινουμε στο
τιποτα, σαν τους παραθυριωτες. Αρα ξαναξεκιναμε από όσα μας ενωνουν με αυτους τους οποίους
καταξεχεσαμε.
5η θεματική ενότητα
Η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει
τη δική σου μελαγχολία
κι έρχεται η στιγμή για ν’ αποφασίσεις
με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις.
Σαββόπουλος(στο «Οι παλιοί μας φίλοι»
Μελαγχολία έχουμε όλοι την στιγμή αυτή, την αλλαγή της ζωής την βλέπουμε όλοι ,
δεν χρειάζονται εξηγήσεις για να καταλάβουμε τι λέει ο ποιητής. Αλλά στο «να
αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις» ποιος από μας δεν έχει
πρόβλημα; Παλιότερα , τον καιρό του Πολυτεχνείου ή τον καιρό του πολέμου ξέρανε
πιο εύκολα ποιος είχε το δίκιο και η απόφαση ήταν στο να καλλιεργήσεις τις
δυνάμεις που χρειάζονταν για να πολεμήσεις και να βρεις το θάρρος να τις
χρησιμοποιήσεις. Ακόμη και τον καιρό του Εμφυλίου, με μέλη της ίδιας οικογένειας
να είναι σε αντίθετες παρατάξεις, μπορούσες να δεις σε μια κατάσταση τι
αντιπροσώπευε την βαρβαρότητα ή την ηθική, την καταστροφή ή την δημιουργία και
να πάρεις θέση, έστω αλλάζοντας στρατόπεδο. Τώρα που, μπροστά στα μάτια μας
πλέον και ούτε καν κρυφά, βλέπουμε την στρατηγική καταστροφής μιας-μιας των
πατρίδων όλων μας και του πολιτισμού του καθενός μας, τώρα που μέσω δημιουργίας
προσφύγων και ισοπέδωσης προς τα κάτω εργασιακών δικαιωμάτων όλων μας και
χρησιμοποίησης των εργατών μιας ομάδας για να στύβεται η άλλη, ποιος μπορεί να
πει «θα πάω με τους μεν και θα αφήσω τους δε»; Βασισμένος σε τι; Εθνικότητα ;
Τάξη; Ποιος δεν θα πουλήσει ποιόν; Ποια συσπείρωση εναντίον ποιού κοινού
εχθρού; Για ποιόν κοινό σκοπό; Με ποιο κοινό υπόβαθρο ή έστω κοινό συμφέρον;
Αντί να βάλουμε χρόνο να καταλάβουμε ο καθένας ενημερωνόμενος και
ενημερώνοντας ο ένας τον άλλο και συζητώντας για το τι συμβαίνει σε όλους μας,
ξοδεύουμε , μικροί και μεγάλοι, μέρες ολόκληρες συζητώντας για το αν οι μικρότεροι
των μαθητών, τα παιδάκια που κλείνουν σχολεία μιλώντας για δικαιωμα
καπνισματος σε ολο το χωρο της αυλής εκπροσωπούν ή εμποδίζουν τους
μεγαλύτερους, ή γιατί τα αιτήματά τους για πλήρη εργαστήρια και βιβλιοθηκες δεν
μπορούν απλά να τα διατυπώσουν στους καθηγητές τους χωρίς καταλήψεις και
ιστορίες, όταν μάλιστα ένας λόγος μη πληρότητας είναι τα σπασίματα από την
προηγούμενη κατάληψη*, ή γιατί αντί να θέλουν φτηνότερα σάντουιτς δεν
ετοιμάζουν μόνοι τους ένα από το σπίτι, ή αν για όλα αυτά τα απλούστατα
χρειάζονται κατανόηση ή τιμωρία αν κάνουν και ζημιές που κοστίζουν κλπ κλπ.
Καλό είναι να συζηταμε για τις καταλήψεις μα συζηταμε; Ή λετε «κλεινουμε το
σχολειο και αν θελετε συζητηση να την κανουμε όταν ανοιξουμε για να χασουμε κι
άλλο μαθημα» και ετσι αποδεικνυεε ότι τα παιδια παιζει; Τέλος παντων , παμε
παρακατω, υποθέτοντας ότι δεν παιδιαριζουμε. Το αυτονόητο θα ήταν να
προσπαθήσουν να καταλάβουν πρώτα τις σοβαρότερες καταστάσεις οι μεγαλύτεροι
*Μερος αυτων ηταν από συζητησεις ένα ή δυο χρόνια μετά μια καταληψη με τεράστια σπασίματα (επι
Στυλιανιδη, που τον ειχε δειξει ο Λαζοπουλος να περιφερεται στα σπασμενα σε στυλ «και στην κομη
στεφανι φορει γινωμενο από λιγα χορταρια πουχαν μεινει στην ερημη γη»
9
μαθητές και οι καθηγητές και μετά να εξηγήσουν σε κάποια ανοιχτή συζήτηση και
στους μικρότερους τι συμβαίνει, ή αν δεν κατάλαβαν καλά τα αιτήματά τους να τους
ρωτήσουν για να τα καταλάβουν, και όλοι μαζί να σοβαρευτούμε γιατί αν για κάθε
βήμα χρειαζόμαστε τόσο χρόνο εκτόνωσης τότε ώσπου να ρίξουν τις τιμές στο
κυλικείο όχι απλώς θα μας έχει αδειάσει η κρίση το ψυγείο στο σπίτι και δεν θα
μπορούμε να κάνουμε ούτε μόνοι μας ένα σάντουιτς για να μη το πληρώνουμε
ακριβά στο κυλικείο, αλλά θα μας έχει πάρει και τα σώβρακα. Αν δυσκολεύουμε τα
απλά, πώς θα αντιμετωπίσουμε τα δύσκολα που για να καταλάβεις τον τρόπο που σε
καταστρέφουν χρειάζεται να είσαι και οικονομολόγος και κοινωνιολόγος και
..ιστορικός και..και..και..; Καλύτερα δεν θατανε να βάζανε ως αιτήματα προς
καθηγητές να μιλάνε πότε-πότε στην τάξη για την κρίση και για όσα θέματα ιστορίας
μένουν έξω από τα σχολικά βιβλία κι όχι μόνο για τα μαθήματα που λέει το
υπουργείο; Να μιλάνε δηλαδή και για εξωσχολικά θέματα αλλά με τους μαθητές να
συζητάνε σοβαρά και υπεύθυνα και όχι για να χάνουν μάθημα. Και πάνω απ’ όλα
όλοι οι μαθητές να μιλήσουν με τους εκλεγέντες εκπροσώπους τους για να
συνυπογράψουν έναν κανονισμό που υπεύθυνα να τους εκπροσωπεί και να τον
τηρούν και να καθορίζει υποχρεώσεις και δικαιώματα και των ίδιων και όχι μόνο των
ενηλίκων π.χ. τι πράγματα οι ίδιοι θεωρούν ότι πρέπει να προστατεύουν από φθορές
και να ζητούν και από τον εαυτό τους να πληρώνει ζημιές αντί μόνο να απαιτούν με
θράσος την αποκατάσταση ζημιών που οι ίδιοι προκαλούν. Αν δεν ξεκινήσουμε από
αυτά τα τοπικά και εσωτερικά τότε να μην έχουμε και ψευδαισθήσεις ότι θα
επηρεάσουμε, ή καν θα καταλάβουμε, τι συμβαίνει σε μεγαλύτερες κλίμακες
πανεθνικές, πανευρωπαϊκές κλπ.
Τέλος πάντων το εδώ πλαίσιο, τουλάχιστον αυτή την στιγμη, δεν προσφέρεται για
αναλύσεις σαν αυτές των άρθρων και δοκιμίων αλλά για αναλύσεις που απευθύνονται
και σε ευαισθησίες ανθρώπινες. Άρα ας βάλουμε μια πολύ περιληπτική κατακλείδα
στα οικονομικά θέματα και ας πάμε σε άλλα που όμως άπτονται όχι μόνο των
Ελληνικών θεμάτων αλλά της διεθνούς κατάστασης στην οποία έχουμε βρεθεί. Πιο
επακριβώς, δεν εννοούμε τον διεθνισμό με τον οποίο πολλοί, ακόμη και
προοδευτικοί, μιλάνε για την χώρα τους σαν να μην την αγαπάνε περισσότερο
απ’ότι αν ήταν περαστικοί τουρίστες. Εννοούμε τον διεθνισμό με τον οποίο
καταλαβαίνουμε και τους πολίτες άλλων χωρών και την δική τους μεγαλύτερη αγάπη
για την δική τους χώρα που χάνεται ή που γίνεται κι εκείνη έρμαιο διαδικασιών που
την καταστρέφουν όπως η κρίση καταστρέφει τώρα την δική μας, μετά την
καταστροφή άλλων και πριν την καταστροφή όσων άλλων έχουν σειρά.
Εν συντομία το θέμα, όπως στην αρχή (πριν καν σκασουν οι φουσκες στη Δυση)
φαινόταν είναι ότι μετά από κάτι αιώνες οργίου εκμετάλλευσης εκατοντάδων
εκατομμυρίων ανθρώπων στην Ασία και την Αφρική, και στην Λατινική Αμερική
επίσης, που ζούσαν με συνθήκες εργασίας και διαβίωσης αδιανόητες για μας στην
Ευρώπη και στην Αμερική, οι συνθήκες για αυτούς άλλαξαν προς το λίγο, ή
ελάχιστα, καλύτερο αλλά αυτό, μεταφρασμένο σε εργατικές ανθρωποώρες των,
λεγόμενων, πιο πολιτισμένων χωρών αποτελεί τεράστια καθίζηση εργασιακών
δικαιωμάτων σε αυτές. Οπότε η κάθε χώρα φυσικό είναι να προσπαθήσει να μην
εισπράξει η ίδια την ζημιά και ει δυνατόν να την περάσει σε άλλους. Τελικά πιο
πάνω απ’ όλους επιπλέουν όχι αυτοί που προσπαθούν να μην εισπράξουν ζημία
αλλά και να επωφεληθούν και να κερδίσουν, και συνήθως δεν είναι κράτη αλλά
εταιρίες, τράπεζες, ιδιώτες, που ελέγχουν πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης. Και σαν
τρόπο να πραγματοποιούν τα κέρδη τους βρήκαν και το συνεχές ανακάτεμα
πληθυσμών μέσω οικονομικών μεταναστών ή προσφύγων ξεσπιτωμένων από χώρες
10
σε εμπόλεμη κατάσταση ή σε πολυετή ξηρασία κλπ. Αφού πρώτα τους
εκμεταλλευτούν όσοι τους μεταφέρουν στον εντός εισαγωγικών «πολιτισμένο
κόσμο» τάζοντάς τους καλύτερη διαβίωση ύστερα τους εκμεταλλεύονται οι ντόπιοι
γδάρτες με κακοπληρωμένη και ανασφάλιστη εργασία, οι ίδιοι γδάρτες
εκμεταλλεύονται και τους συμπατριώτες τους λέγοντας το γνωστό «επειδή είμαι
πατριώτης θα πάρω στην δουλειά εσένα, αλλά δεν θα μου ζητήσεις περισσότερα
απ’ότι οι ξένοι» και μετά οι ίδιοι γδάρτες ζητάνε από το κράτος να δώσει στους
ίδιους καλύτερη σύνταξη ενώ οι ίδιοι δεν έδωσαν στα ασφαλιστικά ταμεία τις
εισφορές που χρειαζόταν να γίνει σωστά αυτό. Στο τέλος οι μεν ριγμένοι εργαζόμενοι
εχθρεύονται τους δε ως ανταγωνιστές τους στις δουλειές, και επίσης εχθρεύονται οι
μεν τις χώρες που τους φιλοξενούν και εχθρεύονται οι δε τις χώρες προέλευσης των
άλλων , αντί ο καθένας να τα βάλει με τα λαμόγια της δικής τους χώρας για να
βοηθήσει και αυτήν να αναπτυχθεί και τον εαυτό του να προκόψει. Φαίνεται ότι το
μίσος προς αλλοεθνείς εκμεταλλευτές ή ανταγωνιστές είναι για όλους ευκολότερο
από την αλληλεγγύη προς ομοεθνείς ομοίους και συνεργάτες στην αντιμετώπιση
ομοεθνών εκμεταλλευτών. Όταν πια έσκασαν και οι φούσκες στη Δύση τα πραγματα
έγιναν πολύ χειροτετα και πολύ πιο ορατά. Σε αυτό το στάδιο διάσπασης
βρισκόμαστε παντού αυτή την στιγμή και όλοι ξέρουμε με τι συνέπειες στην ζωή
όλων μας. Και αν βάλουμε και τον παράγοντα από-προσανατολισμού της νεολαίας με
συστηματική στέρηση μορφωτικών ερεθισμάτων και πληροφόρησης, και με
διασπορά ναρκωτικών σε προσιτές τιμές για να καταστρέφονται περισσότεροι ,
βλέπουμε ότι τα ζόρια που έρχονται δεν είναι μικρότερα από αυτά που άλλες φορές
για να τα υποστείς χρειαζόταν να ηττηθείς σε πόλεμο. Τώρα για να εκμεταλλευτείς
την κατάσταση αρκεί να κάνεις τους πάντες να είναι σε πόλεμο κατά όλων των
διπλανών τους στον ανταγωνισμό για λίγες μπουκιές ψωμί και με κριτήριο διάσπασης
την γλώσσα, την θρησκεία, την εθνικότητα, το εισόδημα. Κι έτσι τον κοινό εχθρό που
διαιρεί για να βασιλεύει δεν τον πολεμάει κανείς εκεί που θα μπορούσε να παίζει
εντός έδρας, στην πατρίδα του, την οποία και αγαπάει και στην οποία θα είχε και την
βοήθεια των συγγενών του στις δυσκολίες του, και τον πολεμάει μεταξύ ξένων που
ανταγωνίζεται και υποπτεύεται και που κι εκείνοι ανταγωνίζονται και υποπτεύονται
αυτόν. Στην τέτοια κατάσταση φτάσαμε στο τέλος. Ενώ κάποτε είχαμε ξεκινήσει από
το να αγαπάμε τους ξένους και να αγαπούν την χώρα που τους φιλοξενεί, τώρα
φτάσαμε να μισούμε τους ξένους και να μας μισούν κι εκείνοι, και να μισούμε και
την χώρα μας αφού οι χειρότεροι από μας φέρονται και στους συμπατριώτες τους και
στους ξένους εξ ίσου εκμεταλλευτικά ……………………………
Επιστρέφω στα μικρα γραμματα γιατι τελικα δεν τελειωσα με τα μπινελικια και θα νιωσω ότι
προσβαλλω όσα παιδια αναφερω σαν παραδειγματα αν μετα ξαναγυρισω στα χεσίδια*. Αλλά τα
χεσίδια τωρα δεν είναι σε παιδια ή καν σε καθοδηγητες τους, στον Πάγκαλο είναι. Πώς προέκυψε
αυτος; Πολλαπλώς: Μάλλον καπου ξαναειπαμε ότι ειχε πει πριν 5-10 χρονια ότι οι εκπαιδευτικοί
νιάζονται μόνο για τα ιδιαίτερα (και μαλιστα των 5 χιλιάδων (δρχ) την ώρα ; 25; Δεν θυμάμαι) και
ότι ξυρίζονται μόνο για να πάνε στα μπουζούκια (και ότι 15 μέρες έκανα να ξυριστώ όταν το διάβασα
αυτό , ενώ πριν ξυριζόμουν κάθε δέκα) και ότι τι περίμενε ο σπαγγοραμένος ; Υπουργός κυβέρνησης
που απαγέρευε τα ιδιαίτερα ήταν, και λεφτάς ήταν, και καλούσε για εγγόνια του ιδιαιτερά που είτε
θα παρανομούσε είτε θα ήταν εκτός δημόσιας παιδείας και θα ήταν και φίρμα συστημένη, ε, ήθελε
και έκπτωση; Και το τοιουτοτρόπως μεροληπτικό στατιστικό δείγμα το θεώρησε σοβαρό γκάλλοπ για
το πόσο διεφθαρμένη είναι η εκπαίδευση και γενικότερα η Ελλάδα; Να πήγαινε ο γελοιος να διαβάσει
το • Ενός φάρου δεκάδες έπονται.pdf Και ας του πω κι εγώ ένα διαφορετικά μεροληπτικό δείγμα που
προσωπικά το θεωρώ παράσημο και για μένα και για τον κυριολεκτικό λαδωτή μου. Πατέρας που είχε
ένα γιο στην Γ΄ λυκείου κι έναν στην α΄γυμνασίου περιμενε να αποφοιτήσει κι ο μικρός και μετα μου
έφερε ένα τενεκέ λάδι «Γιάννη στο οφείλω από πολύ καιρό για όσα κάνεις για τα παιδιά μας αλλά
δεν ήθελα να νομίσεις ότι το έκανα για βαθμούς στον μικρό”(κι όχι γιατί χρειαζόταν σπρωξιμο,
*Αρα τελικά ή με τιποτε δεν βγαινουν τα χεσιδια κατω από 10 σελίδες ή ισχύει ότι είμαι από κεινους
για τους οποίους βγήκε το «η μονη περιληψη που ξερουν να κανουν είναι η αλλαγή γραμματοσειράς»
11
άριστος ήταν και ειχε ηδή παρει υποτροφια! Εννοούσε μη νομίσω ότι μου τοδωσε για να ριξει τον
«αντίζηλο» άριστο ή μη νομισουν τρίτοι για μενα ότι έκανα τετια λαδιά) Άρα; Επειδη ο Παγκαλος ζει
με το δειγμα που συναγωνιζεται πώς να κατεβασει τον πάτο και όχι πώς να ανεβασει την οροφή
σημαινει ότι απεδειξε κατι παραπάνω από το εξης;: «αφου ειχαμε πλειοψηφια και βγηκαμε αρα σας
περιφρονουμε σαν λαό διοτι όσοι εκλεγετε ανθρωπους σαν κι εμας και σαν τους δεξιους μας
καθρεφτες, ειστε περισσοτεροι από όσους μας φτυνουνε»(δηλαδή; Τι λέει; «Εγώ στην θεση σας
ουδέποτε θα καταδεχόμουνα να ψηφισω μαλάκες σαν εμενα»; Σαν εκεινον με τον διχασμο
προσωπικοτητος στον Αρκά που έλεγε «Δεν ειμαστε το ίδιο! Άλλο εγω κι άλλο εγω».
Αυτοερωταπαντησεις: (Εγω και εγω ; Κατά φωνη; Λες να τρελλαθηκα κι εγω; Ίσως . Θα δουμε)
1)Πότε μου’ρθε και τον θυμηθηκα; Απ: Το • Ενός φάρου δεκάδες έπονται.pdf πριν μπει στο
Πηγαδακι οπου τα αρχικά μπινελικια δεν παραηταν ορατα ειχε μπει στις αναρτησες περι απεργιας,
ΟΛΜΕ, κωλοδεκανου κλπ και μόλις μπηκε οι αναγνωσεις αρχισαν να ανεβαινουν με ένα ρυθμο που
μ’εκανε να δω τον Πάγκαλο σαν, κατά την γνωστή εικόνα, να εφτυνε εναντια στον άνεμο και να
υφιστατο το φυσικο αποτελεσμα. 2)Δεν ντρέπομαι να λεω μεγαλοφωνως ότι του το κράταγα 5-10
χρόνια; Απ: Και 10 κι άλλα τοσα. Ντροπη δεν ειναι ναχεις τετοιες εκκρεμότητες, ντροπη είναι να τις
εχεις με τροπο που να βραζεις στο ζουμι σου και να μην παραγεις «εργο», «τάξη» κλπ κλπ ή να
βραζεις και να «δημιουργεις» σαν ρομποτ με αυτοματο πιλοτο. Ακομα και αν μονο τα λινκ που
εγραψα στον πινακα περιεχομενων δει κανεις θα καταλαβει γιατι οι φιλοι μου με λένε «Σταχανωφ» ,
κι επίσης ακ΄μη και αν μονο την πλάκα που’χουνε δει θα καταλαβει γιατι με λένε «Λαφαργκικο
Σταχανωφιστη ή Σταχανωφικο Λαφαργκιστη» (αν νεοι θελουν να μαθουν τι ηταν ο Σταχανωφ και τι
ο Λαφάργκ να ρωτησουν γερους ή την Βικιπαιδεια) Άρα γιατι να ντρεπομαι; Οι κοπρίτες πελατες κι η
κοπρομηχανη που ψηφιζαν να ντρεπονται που ουτε Σταχανωφ ουτε Λαφαργκ υπήρξαν 3)Δεν
ντρεπομαι να λεω ότι δεν μου’ρχονται αστραπιαια αλλά σε δεκαετιες τα χεσιδια; Απ: Μα ακριβως αν
εχεις δεκαετιες καταγεγραμμενου υλικού εχεις να παιρνεις και να συνδυαζεις αστραπιαία. Αλλιως θα
τρέχεις και δεν θα φτανεις, θα πεταει μια κουραδα ο Παγκαλος μετα αλλος κι άλλος κι άλλος …και
θα αλλαζεις συνεχώς πορεια σαν μεθυσμενος…Ενταξει, τα’παμε καπου, δεν τα’παμε; Τις κουραδες
τους δεν τις μαζευεις για να τις βάλεις σε κουραδολογιο, αλλα για να τις τις φορεσεις καπέλλο,
σλαπστικ δεν είναι το μεχρι στιγμής παιχνιδι; (Α! Για ναχουμε καλο ρωτημα. Μαζευω κουραδες δεν
σημαινει αρχεία με τσιτατα τους; Ουτε ένα δεν εχω. Αρχεια εννοώ π.χ λινκ σαν τα περι φαρου, να
βαζεις ένα φαρο και η άμεση αγαπη των αναγνωστων να είναι σαν ανεμιστηρας προν τον οποιο ειχε
παει να φτύσει ένας Παγκαλος). 4)Δεν θα’πρεπε να του τα στελνω αυτά για να μη λεει ότι του τα
γραφω πισω απ’τη πλατη του; Ετσι δεν γινεται στα σωστα γουεστερν; «Γκρινγκο εβγα εξω να
τραβηξουμε» Απ: Δηλαδη θα ήμουν σοβαρός αν παριστανα τον μαλακάκο τον Μπους να παριστάνει
τον Κενιν Κοσνερ λέγοντας “γιο’ρ ταιμ ις απ, Σανταμ, καμ’αν αουτ». Όποιος το πιστευει να στειλει
τα χεσιδια μου στο γραφειο του Παγκαλου. 5)Καλα ειλικρινα δεν θα χαιροσουνα να βρει τον μαστορή
του από καποιον που δεν γραφει στα παπαρια του; Απ: Να βρει; Δεν βρηκε; Και οντως χαρηκα. Όπως
κι όλοι οσοι τομαθαν. Τι διαλο; Πριν λιγες μερες , εκει που γραφανε αρθρα για«επιλεκτική
αμετροέπεια Πάγκαλου» και εδινε εκεινος συνεντευξεις τυπου «Δεν διαφωνω με την διαφωνια αλλά
με το γιαουρτι», κοινως έκανε προπροπή σε γιαούρτι διοτι εννοούσε «την διαφωνια σας μπορω να την
γραψω στα παπαρια μου, διοτι ή εχετε βημα αλλά ειστε πιο χαζοί από μενα ή είστε πιο εξυπνοι από
μενα αλλά δεν εχετε βημα που να μην γραφω στα παπαρια μου, όπως γραφω τα Ελληνικά βήματα»
ξαφνικά πετυχε στο εξωτερικό, σε μια ουρα για καφε τον Γκρεγκ Πάλαστ (ΜπιΜπιΣι, Νιου Γιορκ
Τάιμς, Γκάρντιαν) και εγινε το εξης* (βλ. γκουγκλ με απλως τις λεξεις Γκρεγκ Πάλαστ Πάγκαλος )
τουπε τις γνωστες του παπαριες ότι μονο φασιστες κομμουνιστες και συνωμοσιολογοι αντιδρουν στη
λιτοτητα κι ο Πάλαστ τουπε να του παρει συνεντευξη στον καφε γιατι θέλει να τον ρωτησει γιατί δεν
πρεπει ιδιος να πάει φυλακη και κεινος εφυγε και ο Παλαστ** πλην μια οικονομικης
επιχειρηματολογιας περι Ελλάδας έγραψε «ο χοντρομπασταρδος δεν μου’πε τι είναι τα παιδια που
λιποθυμουν από την πεινα: Φασιστες , κομμουνιστες ή συνωμοσιολογοι;» 6)Εγω προτρεπω σε
γιαούρτωμα τους μαθητες; Απ: Το να ρωταει καποιος αυτό το πράγμα σε μενα, που (όπως αργοτερα θα
φανει) ειμαι κωμωδιογραφος είναι σαν να ρωταει ένα τραγωδο αν το να μιλαει για φονο είναι όξυνση
κινητρων αρα προτροπή ή είναι εκτονωση άρα πρόληψη. Και τα δυο μπορούν να συμβουν. 7)Είναι
σωστό να λεει τετια πραγματα ο Πάλαστ οταν εχει μικρα παιδια ο Παγκαλος;Απ:Επειδη τοκανε στο
παρελθον θεμα ο Παγκαλος με τις εφημεριδες,θαπρεπε να ντρεπεται.Αποφάσισες να προκαλεσεις; ΟΚ.
Άρα ανεβηκες στο ριγκ. Τι θα πεις;«Μη με δειρεις με βλεπει το παιδι λάιβ στη ΤιΒι».Να μην ανεβαινε.
*Στην πραγατικοτητα! Ούτε να το’χε σκηνοθετησει ο Γουντυ Αλλεν (σαν την συναντηση σε ουρα
ενός σπαζαρχιδη με ένα πασιγνωστο διανοούμενο (Μακ Λουαν) που’χε φανταστει, για πλάκα στον
«Νευρικο εραστη» όπως λεγαμε πριν λιγο εκει με τον Ασιμο…
**Ο Πάλαστ είναι ο δημοσιογράφος που εφυγε νυχτα από Αμερική επι Μπους για την ερευνα που
έκανε για τις σχεσεις οικογενειας Μπους ως πετρελαιάδων με την οικογενεια Μπιν Λαντεν και για
την σχεση του αδελφου του Μπους , κυβερνητη Φλώριδας, με νοθεια στις προεδρικες εκλογες.
12
6η θεματική ενότητα
Λόρις
http://www.youtube.com/watch?v=80bYaZcYP8s&feature=relmfu
http://www.youtube.com/watch?v=e_pgsiwruRM
.………………………
………………………
Ο Λόρις γύρισε γιατί οι γονείς του δεν βρίσκανε πια πουθενά δουλειά.
Ο Λόρις ποτέ δεν θα χαθεί
Ούτε ποτέ θα χαθούμε μεταξύ μας
Αλλά στην απογοήτευση τύπου «Κρίμα να φεύγουν παιδιά σαν τον Λόρις από την
Ελλάδα…» υπάρχει η τέλεια ατάκα που δείχνει ότι, στον βαθμό που αυτό δεν λέγεται
ασυναίσθητα κι απλώς από κεκτημένη ταχύτητα καλωσύνης, συνιστά κατά βαθος
ρατσιστική νοοτροπία.Σύντομη αναδρομή και μετά η ατάκα:
5) Πριν δεκαετίες υπήρχε ένα φιλμ αντιρατσιστικό, το «Μάντεψε ποιος θα’ρθει το
βράδυ» όπου καποιοι γονεις έχουν πολλες αντιρρήσεις στο να παντρευτεί η κόρη
τους έναν μαύρο παρ’όλο που είναι χειρούργος εγκεφάλου και καθηγητής ιατρικής
στο Χάρβαντ, αλλά στο τέλος οι γονείς ενδίδουν.
6) Κάποιος λοιπόν ευστοχότατα απάντησε σε μια συνομιλία (ναι μεν σε λάιφσταιλ
περιοδικό, αλλά η αλήθεια να λεγεται: ευστοχότατα) : «Είπες το «Μάντεψε ποιος
θα’ρθει το βράδυ»; Εννοείς το περίφημο αντιρατσιστικό επιχείρημα που λέει ότι αν
είσαι χειρούργος εγκεφάλου και καθηγητής ιατρικής στο Χάρβαντ και υποψήφιος
για νόμπελ τότε δεν χρειάζεται να έχεις κανένα κομπλεξ κατωτερότητος μποστά
στον μέσο λευκό;».
7) Αν βάλουμε όπου μέσο λευκό τον μέσο Έλληνα θα δουμε ότι τον Λόρις μόνο με όχι
με τέτιου είδους απογοήτευση ΔΕΝ πρέπει να τον αποχαιρετούμε. Μεγάλε Λόρις
εσένα δεν σου ευχόμαστε όπου και να πας να εισαι μεγάλος αφού θα είσαι ούτως ή
άλλως. Σε όλους τους άλλους ευχόμαστε να γνωρίσουν εσένα, ή να γνωρίσουν έναν
Λόρις , όπως εμεις γνωρίσαμε εσένα…
1)
2)
3)
4)
7η θεματική ενότητα
Δημήτρης
Πήγαμε με τον Δημήτρη στο ιντερνετ καφε στην Ασπασιας λιγο παραδίπλα από Λέντζο, του
επαιξα τα λίνκ του Λόρις , το οποίο ειχε γνωρίσει και του καναμε έκπληξη (με τσατ; Με
τηλεφωνο; Δεν θυμάμαι. «Λόρι σε βλεπουμε με τον Δημήτη και είπα να στην πέσουμε για
έκπληξη αλλά ο Δημήτρης λέει δεν ξέρει αν τον θυμάσαι, μια φορά μόνο συναντηθήκατε, σε
πάρτυ αν ακαταλαβα καλά; » «Τι λέτε κύριε; Ξεχνιέται ποτέ ο Δημήτρης;!»….
………………………………….
Αλέξανδρος
Ο λόγος που ήρθα κύριε στο «πρότζεκτ για την εννοια της επανάστασης» ήταν μήπως και
καταλάβω γιατι οι Έλληνες πιστεύουν ότι αποτελεί διαμαρτυρία το να καταστρεφουν τη
χώρα τους
Δημήτρης
Κύριε εκεινη την φωτοτυπία με τα λόγια του Παναγούλη μπορω να την κρατήσω; Για την
φωτογραφια δηλαδη γιατι την διάβασα τόσες φορές αυτή την ώρα που την έμαθα απ’εξω
……………………………………
Σαν ενθύμιο απ’το πρότζεκτ να’χετε και να ανταλλάσσετε αυτά τα δυο*….:
*«Καλα εσύ σκοτωθηκες νωρίς», «Χαμογέλα ρε, τι σου ζητάνε;»
13
«...Υπό μια έννοια χάρηκα που αστόχησε η βόμβα μου κατά ένα μέτρο όταν περνούσε το
αυτοκίνητό του. Είμαι αγωνιστής, όχι δολοφόνος. Και το να πολεμήσεις εναντίον μιας
χούντας δεν σημαίνει να σκοτώσεις τον ηγέτη της που είναι απλώς ένας παλιάτσος-μαριονέτα
που την παίζουν ξένα συμφέροντα, ούτε να σκοτώνεις τους τελείως αναλώσιμους
αστυφύλακες ή στρατιώτες της, εκ των οποίων αν κάποιους σκότωνα δεν θα μπορούσα να
αντέξω τις τύψεις. Το να πολεμήσεις μια χούντα σημαίνει να την αφοπλίσεις, και αυτό
σημαίνει οτι ένας μεγάλος αριθμός στρατιωτών δεν θα υπακούσει τις εντολές της, και το να
τους προτρέψει κάποιος σε κάτι τέτοιο σημαίνει οτι θα τους αποδείξει πως είναι ανθρωπίνως
δυνατόν να αντέξει τις συνέπειες αυτής της ανυπακοής, όπως απέδειξα γράφοντας στον
ηγέτη σας οτι είναι παλιάτσος σε όλες τις αιτήσεις χάριτος που μου φέρατε να υπογράψω για
να μη εκτεθεί το καθεστώς σας ενώπιον των διεθνών οργανισμών που είχαν αντιρρήσεις για
την εκτέλεσή μου, και για να μη φανείτε ταυτόχρονα ανίσχυροι ενώπιον των ανθρώπων που
θέλατε να τρομοκρατήσετε. Η αγόρευσή μου δεν είναι περιφρόνηση του στρατοδικείου, διότι
εσείς ούτε δικαστήριο είστε αφού είστε απλώς προϊστάμενοι βασανιστών, μερικοί μάλιστα
απο τους οποίους διαθέτουν νοσηρή σεξουαλική φαντασία με απωθημένο να γίνουν
χειρούργοι, και ούτε και στρατιωτικοί είστε διότι δεν είστε στρατιώτες αλλά λιποτάκτες. Εγώ
λιποτάκτησα απο τον στρατό σας για να υπηρετήσω την πατρίδα μου, όπως την υπηρετώ
κάθε μέρα στον θάλαμο βασανιστηρίων, εσείς λιποτακτήσατε απο την χώρα σας με το να μη
λιποτακτήσετε απο έναν στρατό που δέχεται διαταγές εναντίον της χώρας του και του λαού
της. Αλλοίμονο στο έθνος που με κάθε τύραννο που γεννά δεν γεννά κι έναν τυραννοκτόνο.»
Αλέξανδρος Παναγούλης
Κείμενο: Συνδυασμός από αγόρευση, από συνέντευξη και από κατάθεση.
Φωτογραφία: Προσεξτε τα ματια των φρουρών.
Πάμε στην 8η θεματική ενότητα
14
15
16
Κώστας:
Το πρότζεκτ μας είχε σαν αντικείμενο την κατανόηση του τι εστί
επανάσταση τόσο στον ακτιβισμό όσο και στην σκέψη και την τέχνη.
Επίσης είχε σαν αντικείμενο την απάντηση στην ερώτηση αν αυτοί οι
τρείς τομείς αλληλοεπηρεάζονται στην διαδικασία της επανάστασης.
Άννα:
Η Ελλάδα όπως την ξέραμε, αλλά και άλλες χώρες όπως ακούμε κάθε
μέρα, θα γίνουν χαμένες Ατλαντίδες; Ισχύει ή είναι υστερία; Ή και
παραπλάνηση; Παλεύεται ή όχι; Μπορούμε τουλάχιστον να το
συζητήσουμε στην τάξη ή να βρούμε ιστότοπους που να συζητάνε
υπεύθυνα όσα δεν εμπιστεύομαστε να ακούμε στα ΜΜΕ;
Έλντα:
Στην πορεία καταλάβαμε ότι δεν ήταν μόνο ένα πρότζεκτ για κατι έτοιμο
και στατικό που περιμένει να το ψάξουμε και να το ανακαλύψουμε μια
και καλή, αλλά ήταν κάτι που τα συμπεράσματά του θα πρέπει να τα
αναπροσαρμόζουμε μέρα με τη μέρα , και μάλλον για όλη μας τη ζωή,
αφού οι εξελίξεις τρέχουν και θα τρέχουν.
Γαβριέλλα
Ένα από τα ερεθίσματα που έκαναν τη δική μας ομάδα να εστιαστεί στο
παρόν ήταν ότι εκει που μελετούσαμε βιογραφίες του Χίτλερ, που κι
αυτός σαν επανάσταση ανέβηκε στην εξουσία, όπως και η χούντα της
21ης Απριλίου στην Ελλάδα, είδαμε το Χ.Α της «Χρυσής Αυγής»
χαραγμενο με μαχαίρι στην πλάτη μετανάστη. Είχε νόημα να μελετάμε
το παρελθόν ή ήταν εγκυκλοπαιδική ασχολία καλή μόνο για χόμπυ;
Χριστίνα (Π):
Ακόμη και αν δεν ήταν απλό χομπυ αλλά έρευνα, το να πλησιασουνε
θέματα όπως ο π.χ. ο Ελληνικός Εμφύλιος, από την άποψη του ιστορικού
θα ήθελε πολύ περισσοτερη ερευνα από ότι ένα προτζεκτ για να δουμε
ποιοι μελέτησαν δεκαετιες ολόκληρες το θεμα αυτό και πού κατέληξαν.
Έχει όμως σημασία για το σύγχρονο γιγνεσθαι το να ξέρουμε αν ήταν οι
Αριστεροί που έκαναν προβοκάτσια στους δεξιους ή οι δεξιοι που έκαναν
προβοκάτσια στους αριστερούς για να ξεκινήσει το όργιο σφαγής και τα
μετεπειτα οργιο του «Ουαι τοις ηττημενοις»;
Άννα:
Εχει σημασία το να συζητάμε το αν σε περίπτωση που θα επικρατουσε
το αντιπαλο δέος τα πράγματα θα ήταν ειδυλλιακά ή αν το ιδιο ουαί τοις
ηττημενοις θα εφαρμοζόταν αντίστροφα;
Θρασύβουλος:
Μια σημασία την εχει. Βλέποντας τα πρόσφατα της Λιβύης και τα
τωρινά της Συρίας , και πράγματα που ακουμε από τους μεγαλύτερους
περι Γιουγκοσλαβίας το ’99, αναρωτιόμαστε αν άνθρωποι σαν τον Τζην
Σαρπ που θεωρείται σαν ο συνεχιστής του Γκάντι και πατέρας της
μεθοδολογιας της Ειρηνικης επανάστασης που δημιουργουσε τις
17
επαναστασεις στις πλατείες , δουλευουν τον εαυτό τους ή αυτους που
τους παίρνουν στα σοβαρά, αφου μπροστά στα ματια μας ειδαμε ότι η
ειρηνική ανατροπή ήταν στην πραγματικότητα προσκληση να επέμβουν
ξένες υπαρδυναμεις που κάθε άλλο παρά ειρηνική ανατροπή εκαναν και
που οδήγησαν σε εμφυλίους με αποτελέσματα συχνά απρόοβλεπτα και
από τους ειρηνιστές και από τις δυνάμεις επέμβασης
Αθηνά:
Αυτό όμως θα μπορούσαμε να το έχουμε μαθει και απλώς μελετώντας
προσεκτικά την ιστορία του σχολείου και ευχαριστούμε την κυρία
Φόρτη για την ειρηνική της παρέμβαση στο πρότζεκτ μας με το να μας
στείλει τα συμπεράσματα που έβγαλε ήδη από την αρχαιότητα ο
Θουκυδίδης που μελετώντας τον Κερκυραϊκό εμφύλιο πόλεμο στον
οποίο οι ολιγαρχικοί βοηθήθηκαν από τους Σπαρτιάτες και οι
δημοκρατικοί από τους Αθηναίους
Χριστίνα:
Kατέληξε στο ότι ειρηνευτική επέμβαση απ’εξω δεν γίνετα ποτέ για τη
ειρηνευση αλλά για το ίδιο συμφέρον της κάθε εξωτερικής υπερδύναμης
και καταλήγει σε μια κλιμάκωση βίας που ποτέ δεν θα εφάροζαν οι
αντιμαχόμενοι επι των συμπατριωτων αντιπάλων τους αν ήταν μόνοι
τους χωρις ξένη επέμβαση. Άρα αυτό είναι το δίδαγμα της δικής μας
ομάδας που μελέτησε τις λεγόμενες ειρηνικές επαναστάσεις και που
επίσης αναρωτήθηκε αν αξίζει να μελετάμε και την ιστορία αντι να
ορμάμε κατ’ευθειαν στην δράση. Και όσον αφορα την δική μας κλιμακα,
ας αναρωτηθούμε που κατέληξαν οι καταλήψεις όταν μερικοί κάλεσαν
βοήθεια εξωσχολική από τους χώρους που αντιμάχονται ο ένας τον άλλο
για θέματα που δεν σχετίζονται με ζητηματα παιδειας γενικά ή
λειτουργίας ενός σχολειου ειδικά.
Κώστας:
Προσωπικά θα ήθελα να καλύψω το θέμα της διαφοράς εξεγερσεων και
επαναστάσεων τόσο φιλοσοφικά όσο και εμπειρικά μέσω της ιστορίας,
αλλά βλέποντας και πόσο οι εξελίξεις τρέχουν κατάλαβα ότι χρειαζεται
να βρω ένα τροπο που να σταθμίζω πόσο θα εντρυφώ στην θεωρία και
πόσο στην πράξη, αλλιώς θα εχει δίκιο όποιος πει και για τους
σκεπτομενους το γνωστό ποιημα του Μπρέχτ για τους αδιάφορους, το
οποίο ας το επαναλάβουμε για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να
μαθαινουν οι νεότεροι.
«.Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν κομμουνιστής.
18
Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν Εβραίος.
Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα δεν είχε απομείνει κανείς για να
αντιδράσει.»
Θρασύβουλος:
Μελετώντας μερικά πράγματα για τον πόλεμο του Βιετνάμ επιλέξαμε
από εκεί να κρατήσουμε ένα σχετικά μικρό και όχι πολύ γνωστό συμβάν
που όμως θεωρούμε ότι οι δημιουργοί του είναι πιθανώς
επαναστατικότεροι από παρα πολλούς ακτιβιστές και σίγουρα πολύ πιο
ανθρώπινοι. Μελετήσαμε την ιστορία του Τζωρτζ Μίζο, Ινδιάνου της
Αμερικής, λοχία στον πόλεμο του Βιετνάμ που μετά τον πόλεμο βρήκε
τον αξιωματικό των Βιετκογκ που είχαν σκοτωσει τους άντρες του σε
ενέδρα και μαζί οργάνωσαν το χωριό φιλίας στο οποίο τα μεγάλωσαν
κανονικά και όχι σαν παιδιά ενός κατώτερου Θεού τα παιδάκια που
γεννήθηκαν με τερατόμορφες αναπηρίες λόγω των χημικών που είχαν
ρίξει στα δάση του Βιετνάμ οι Αμερικανοί για να πέφτουν τα φύλλα των
δέντρων και να μη μπορούν να κρύβονται οι Βιετκογκ. Μας έκανε
εντύπωση το Βιετναμέζικο φιλότιμο που ακόμη και ολικά ανάπηροι
άνθρωποι ούτε ζητιάνεψαν επιχορηγήσεις ούτε τις διεκδίκησαν με
τσαμπουκά αλλά ζήτησαν μόνο γη να μένουν μαζί και ο καθένας τους
θέλησε να μάθει μια δουλειά που να γίνεται χρησιμοποιώντας όποιο
μέλος του σώματός του δεν είχε αναπηρία για να προσφέρει στις
προσπάθειες αυτάρκειας και αυτοδυναμίας του χωριού, και αυτό έκανε
αρτιμελείς εθελοντές να τους βοηθούν με βάρδιες ακομη και ερχόμενοι
από τα εξωτερικό. Στο χωριό γινόταν καλλιέργειες λαχανικών,
κτηνοτροφία, ιχθυοκαλλιέργεια, κοπτική-ραπτική και επίσης πολιτιστικές
εκδηλώσεις.
Λία:
Επίσης εντύπωση μας έκανε, αλλά εντυπωση από την αντίστροφη
πλευρά, το ότι επιστημονικοί εγκεφαλοι σε δεξαμενές σκέψης στην
Αμερική προγραμμάτιζαν την δημιουργία όπλων που δεν σκοτώνουν
αλλά δημιουργούν αναπηριες και αυτό το σκέφτονταν υπολογίζοτας
ψυχρά ότι έναν νεκρό τον θάβεις και τελειώνεις ενώ ένας ανάπηρος
απασχολεί κόσμο και έτσι δημιουργώντας πολλους ανάπηρους κάνεις
αναπηρη και την οικονομία μιας χώρας. Τέλος, μελετήσαμε για τον
μεγάλο άγνωστο ευεργέτη της ανθρωπότητας, σημαντικότερο από
πολλούς επαναστάτες, τον Στανισλάφ Πετρώφ, Ρώσσο αξιωματικό που
τον καιρό του Ψυχρού Πολέμου στην βάρδια του ένας κομπιούτερ από
τυχαίο λάθος θεώρησε ότι εγινε πυρηνική επίθεση από Αμερική και
αυτόματα πήγε να σημάνει πυρηνική αντεπίθεση και εκείνος τον
σταμάτησε, θεωρώντας ότι δεν έχει νόημα νίκης το να πεις «οι άλλοι
19
είχαν 30 εκατομμύρια θύματα , εμείς μόνο 25 εκατομμύρια, άρα
νικήσαμε».
Νίνα:
Αναρωτηθήκαμε γιατί το Νόμπελ της Ειρήνης το πήρε ο Ομπάμα όταν
υπήρχαν άνθρωποι σαν την Ιρένε Σέντλερ που πρόσφατα πέθανε στα 98
της και για την οποία μάθαμε από την κυρία Δημητροπούλου ότι έσωσε
από τους Ναζί 2.500 παιδιά και μετά τον πόλεμο βοήθησε να
ξαναενωθούν οι οικογένειές τους αν οι γονείς τους είχαν επιζήσει από τα
στρατόπεδα συγκέντρωσης ή να βρουν γονείς να τα υιοθετήσουν.
Μελετήσαμε την δική της βιογραφία και όχι του Νομπελίστα Ομπάμα
Στέλλα:
Και όταν είδαμε φωτογραφίες της Ιρένε Σέντλερ σκεφτηκαμε ότι
πραγματικά ισχύει αυτό που λένε «μια εικόνα ίσον χιλιες λέξεις» και
αντί άλλης για εικαστικής παρέμβασης σας δείχνουμε την μορφή της και
το βλεμμα της και στα νιατα της και στα γεράματα
Ραφαέλα:
Σαν άλλη μια τέτοια παρέμβαση θεωρήσαμε και άλλον ένα Άνθρωπο με
Α κεφαλαίο που, αν και άγνωστος στους περισσότερους, φέτος οι
επιστολές που στάλθηκαν στην επιτροπή για το Νόμπελ Ειρήνης ήταν
περισσότερες από οσες στάλθηκαν για όλους μαζί τους υπόλοιπους
υποψήφιους, και τον έκαναν έναν μεταξύ των επικρατέστερων
υποψηφίων για το βραβείο. Τέτοιος άνθρωπος είναι ο Έλληνας
ιερωμένος, πάτερ Γερβάσιος Ραφτόπουλος που δεν υπάγεται σε κανένα
Μητροπολίτη και επί 35 χρόνια ακολουθεί μία ατελείωτη πορεία αγάπης
προς τον πάσχοντα συνάνθρωπο, τον έγκλειστο των φυλακών. Με την
συνδρομή απλών ανθρώπων έχει απελευθερώσει πάνω από 15.000
άπορους φυλακισμένους, για διάφορα μικροαδικήματα εξαγοράσιμων
χρηματικών ποινών από τις φυλακές 90 κρατών της γης που έχει
επισκεφτεί, χωρίς διάκριση θρησκεύματος, ιδεολογίας ή εθνικότητας!
20
Χριστίνα (Μ):
Μελετησαμε και για τον Ντέϊβ Γκρόσσμαν , ψυχολόγο του
Αμερικανικού στρατού κι αξιωματικό που παραιτήθηκε απ’την θέση του.
Έλεγε ότι οι στατιστικές των δυο παγκοσμίων πολέμων έδειξαν ότι η
πλειοψηφία των στρατιωτών στα χαρακώματα ρίχνουν άσχετα κι όχι στο
ψαχνό αν δεν κινδυνεύουν από εχθρό που βρίσκεται από πάνω τους είτε
από δικό τους αξιωματικό που τους επιβλέπει. Οι Αμερικανοί
στρατιωτικοί δεν το θεώρησαν αυτό σαν ένα ενδιαφέρον εύρημα για την
ανθρώπινη φύση αλλά σαν ένα ελάττωμα της στρατιωτικής εκπαίδευσης
που έπρεπε να διορθώσουν για να κάνουν την πλειοψηφία των
στρατιωτών να προσπαθεί να σκοτώσει. Τα αποτελέσματα, και
δολοφονικά και αυτοκτονικά, ας μη τα ξαναλέμε, τα ακούμε από τις
ειδησεις κάθε τόσο.
Ειρήνη:
Στην φύση όμως ενός πρότζεκτ σαν το δικό μας είναι όχι μόνο να
ψάχνουμε για παλιο υλικό που να είναι ακομη επίκαιρο αλλά και να
σταματάει να πληροφορείται για τα παροντα αν κατι συμβεί. Όταν τον
Νοέμβριο πέθανε ο Χρόνης Μίσσιος αναρωτηθήκαμε γιατί γίνονταν
επικήδειοι και έντονες συζητήσεις και γιατί αναφέρονταν ως «παντού
έκθετος και πουθενά ένθετος». Ρωτώντας και τους γονείς μας μάθαμε για
τα βιβλία του και ψάχνοντας στο γκουγκλ μάθαμε και για αναρτησες στο
youtube με τίτλο «Ο Χρόνης Μίσσιος διαβάζει Χρόνη Μίσσιο». Ας τον
ακουσουμε να διαβάζει ένα τμημα του βιβλίου «Χαμογέλα ρε , τι σου
ζητάνε;» , στο οποίο του μιλάει ένας φίλος του τον οποίο πηγε να δει
στο Δαφνί. Ο φίλος του τον αποκαλεί «Σαλονικιό», έτσι ήταν γνωστός
στους κύκλους του ο Χρόνης Μίσσιος.
http://www.youtube.com/watch?v=owwBgiQ6hoA
Φωτεινή:
Ας δούμε όμως , εστω σε περιληψη με δικά μας λόγια, και άλλα
επεισόδια με φίλους του από τα νιάτα τους, όλα τους, όπως πάντα,
πραγματικά και όχι αποτελέσματα φαντασίας μυθιστοριογράφου, τόσο
στο βιβλίο του αυτό όσο και στο πρώτο του το «Καλά , εσυ σκοτωθηκες
νωρις».
21
Ελπίδα:
Ας προσπαθήσουμε όμως, όσο γίνεται, να δείξουμε λιγάκι και μια άλλη
ζωντάνια τους που είχαν τα λόγια του και τα λόγια των φίλων του,
ζωντάνια για την οποία τόσο αγαπήθηκαν και τόσο διαβαστηκαν.
Δημήτρης:
Βγαινουμε απ’το δικαστήριο με τον κολλητό, πιτσιρικάς εγώ, γύρω στα
εικοσιπέντε εκεινος
Αλέξανδρος:
«Ρε, κατάλαβες τι ποινή πήραμε; Από πέντε φορές ισόβια ο καθένας κι
από τρείς εις θάνατον Τρελλοί είναι; Τι λέτε κύριε πρόεδρε; Αν μας
εκτελέσουν έστω και μια φορά, άσε πια πέντε , φορές, πώς θα ζήσουμε
να υπηρετήσουμε τα ισόβια; Αν ζήσουμε να υπηρετήσουμε τα ισόβια
έστω και μια φορά –τι τρεις;- για τα ισόβια τότε πώς θα μας
εκτελέσουν;»
Δημήτρης:
«Πιωμένοι ήταν πρωϊ-πρωϊ; Εμεις για να πάμε στο δικαστήριο φορέσαμε
και τα καλά μας, δανεικό σακάκι απο τον αδελφό μου φόρεσα για να
τιμήσω τον χώρο του δικαστηρίου και αυτοι κοπανάγανε τσίπουρα πρίν
έρθουν; Και μετά πάρε νάχεις;»
Αλέξανδρος:
Έρχεται κι ο φύλακας , εκείνος ο χλεμπονιαρης ο τσιφούτης «Μπρός,
στην κλούβα γρήγορα μην αγριέψω» «Να αγριέψεις; Δεν άκουσες ρε
καραγκιόζη τι ποινή πήραμε; Απο δώ και πέρα το μόνο που μπορείς να
μας κάνεις είναι να μας τα κλάσεις».
Δημήτρης:
Ξαφνικά νασου κι η μανα μου, χτυπιότανε και τους καταριότανε
«Υπάρχει Θεός, θα το βρούνε οι ξεδιάντροποι...» «Έλα ρε μάνα
ψυχραμία, πήγαινε σπίτι να ηρεμήσεις, μη μας σαλτάρεις κι εμάς. Έλα
αύριο να πάρεις το σακκάκι μη το χαλάσω στην εκτέλεση». Μ’ακουει η
γρια και πάρτην κάτω, πριν καταλάβω κι εγω τι της είπα, Χλάάάτς μου
κολλάει μια σφαλιάρα ο κολλητός:
Αλέξανδρος:
Τέτοιες μαλακίες λένε στη μάννα τους ρέέ;
Νίνα:
Ξέροντας ότι το ροκ ήταν μουσική επαναστατική ειχαμε αρχικά θελήσει
να μελετησουμε τους στίχους του “Blowing in the wind” και του
«Stairway to heaven», δηλαδή της «Σκάλας προς τον ουρανό» των Λεντ
Ζέππελιν. Αλλά με αυτά που ακούμε για τη Ελλάδα του τότε και με αυτά
που ζουμε με τη Ελλάδα του τωρα ας διαβασουμε απλως δυο-τρεις
χαρακτηριστικές στροφές της ελληνική αντίστοιχης σκάλας στον
ουρανό που έγραψε το ’73 ο Τουρνάς και αργότερα τραγούδησε μαζί του
ο Μητροπάνος:
22
Ελπίδα:
Το Ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο
που το χορεύεις σταυρωμένος στο κενό
Το Ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο
δική μας σκάλα για δικό μας ουρανό
Σαν σταυρωμένος και τριγύρω σου Ρωμαίοι
Χασκογελάνε και μιλούν για μοιρασιά
εσύ διψάς όπως διψούν μιλιούνια νέοι
Κι αυτοί να παίζουν τη ζωή σου στα χαρτιά
Νίνα:
Σαν σταυρωμένος σε σταυρό που δεν τον βλέπουν
Παραπατάς, τρεκλίζεις κι όλα με ρυθμό
Κι έχεις φρουρούς κι αφεντικά να επιβλέπουν
Πως αν διψάσεις ξύδι θα 'χεις για νερό
Το Ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο
που το χορεύεις σταυρωμένος στο κενό
Το Ροκ το Ελληνικό είναι ζεϊμπέκικο
κι εμένα η μοίρα μου να σου το τραγουδώ
Ελπίδα:
Είχαμε επίσης θέλήσει να δούμε την πορεία των Μπητλς από παιδιά του
Λίβερπουλ που απλώς τραγουδούσαν για τους έρωτες των νέων μέχρι
την ωριμότητά τους που στράφηκαν στο αντιπολεμικό κίνημα και την
Ινδική φιλοσοφία και που ένας από αυτούς, ο Τζων Λέννον, έγραψε το
«Δώστε μια ευκαιρία στην ειρήνη», το «Ιmagine» και το «Make love not
war». Μεταφράσαμε διάφορα τραγουδια τους αλλά με τα όσα
εξελίσσονται σήμερα μαλλον έπρεπε να μεταφράζουμε Ελληνικά
τραγούδια στα Αγγλικά παρά τα αντιστροφο ακόμα και αν φύγουμε από
τους Μπητλς και παμε στους Clash ή στο Punk Rock
Χριστίνα (Μ):
Δεν εκφραζει καλύτερα και εμας και τους ξενους νεους ένα τραγουδι
σαν το εξης του Μανου Ελευθερίου μελοποιημένο από τον Θεοδωράκη;
Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά
να την ξεμοναχιάσει μες στη νύχτα;
ουρλιάζουν και σφυρίζουν φορτηγά
σαν ψάρι μ’ έχουν πιάσει μες στα δίχτυα
23
Για κάποιον μες στον κόσμο είν’ αργά
ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;
Ελπίδα:
Ποιος τη ζωή μου, ποιος παραφυλά
στου κόσμου τα στενά ποιος σημαδεύει;
πού πήγε αυτός που ξέρει να μιλά
που ξέρει πιο πολύ και να πιστεύει;
Για κάποιον μες στον κόσμο είν’ αργά
ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά;
Κατερίνα:
Τέλος πάντων σαν πιο ενδεικτικό για την σοβαρότητά των Clash
τραγούδι τους ας συγκρατησουμε το «London calling» του 79 ή 80, όπου
αφού πληροφορούν το ακροατήριο για τα πολύ χοντρά ζόρια που μας
πλησιάζουν όλους σε πλανητικό επίπεδο και για το ότι ούτε το
συγκεκριμένο Λονδίνο ούτε κανένα άλλο Λονδίνο δεν διαθέτει λύσεις,
αλλά μάλλον εκπέμπει SOS κλιματικό, διατροφικό κλπ και αφού θεωρεί
ότι η λύση επαφίεται σε κατοίκους εκτός πόλεων που, πιο δυναμικοί,
ίσως βρουν πώς να επιπλεύσουν, δίνουν σαν μήνυμα αισιοδοξίας απλώς
το ότι νιώθουν ότι κάποιοι από τους ακροατές και οι ίδιοι γνέφουν ο
ένας στον άλλο οτι το αμοιβαίο μήνυμα ελήφθη, και οδηγούνται σε ένα
χαμόγελο.
Βασίλης:
Σαν πολύ ενδεικτικό παράδειγμα τους πώς μπορεί να μελετηθεί η σχέση
μουσικής και επανάστασης , τόσο στο περιεχόμενο όσο και στην μορφή
που για έναν μουσικό ή και έναν έμπειρο ακροατή είναι αδιαχώριστα
διαλέξαμε τους Pink Floyd που υπήρξαν πρωτοπόροι και επαναστάτες
σε διάφορους τομεις, κοινωνικούς και ηθικούς. Η έρευνά μας σε αυτούς
έγινε με επιλογή διαφόρων λινκ που θεωρήσαμε ότι αναδείκνυαν πιο
ανάγλυφα κάποια χαρακτηριστικά , είτε από πλευράς μελωδίας και
ρυθμού και ηχητικών εφφέ, είτε από πλευράς προβληματισμού και
μηνυμάτων. Επικεντρώθηκαν, κι επίσης πρωτοστάτησαν τόσο στο
λεγόμενο Proggressive Rock , ή Prog, όσο και στο Psychedelic Rock,
αλλά πρωτοτύπησαν και στο ότι αντίθετα με ότι θα αναμενόταν λόγω
της ενασχόλησής τους με το Psychedelic Rock, ήταν εναντίον των
ψυχεδελικών ουσιών… Εστιάσαμε όμως και σε παραδείγματα λινκ που
αναδείκνυαν τα προβλήματα ρατσισμού, της αγάπης για το χρήμα, την
εκμεταλλευση των δισκογραφικων εταιριών στους πολυαριθμους τοτε
καλλιτεχνες και μουσουργους αλλά και το δόλωμα στο οποίο που
μπορούσε να τσιμπήσει ο καλλιτέχνης για να βολευτεί (βλ. στίχο riding
24
on the gravy train, καβαλώντας το τραίνο με την σάλτσα) στο κομματι
Have a Cigar)
Χριστίνα (Μ):
Αναρωτηθήκαμε βέβαια όλοι στην ομάδα μας για το αν το Ελληνικό ροκ
με τον Ελληνικό στίχο θα μας ήταν εξ ισου , περισσότερο ή λιγότερο
κατανοητό για όσα περιγράφει είτε λόγω της γλώσσας , είτε λογω του
τρόπου ανάλυσης , είτε του ότι τωρα που εχουν πεσει οι μάσκες τα
πραγματα είναι πιο σαφή. Σαν πολύ ενδεικτικό τραγούδι θεωρήσαμε το
«Όμορφη πόλη άσχημα καίγεσαι» του Γιώργου Σαρρή αλλά πολύ
εντυπωσιακό ήταν και το γεγονός ότι τα τραγουδια του Νικόλα Άσιμου,
γραμμένα ήδη πριν από 20 χρόνια περιγραφουν, τις τωρινες καταστάσεις
σαν ακόμα να ήταν κι ο ίδιος παρών. Για αυτά όμως το πρότζεκτ μας θα
θεωρούσε οτι θα εμπλουτιζόταν πολύ από τις γνώσεις του φίλου Βασίλη
Δρίγκου και θεωρησαμε πολύ διαφωτιστικές τις γνώσεις του για
τραγούδια του Νικόλα Ασιμου που περιείχαν και αυτοκριτική έως και
αυτοσαρκασμό καποιων νεανικών αντισυστημικων τάσεων που δρούσαν
με ανακλαστικά που τις έκαναν και τις ιδιες ένα ειδος κατεστημενου.
Μπορει Ελληνική μουσική να διδαξει και ξενους κάποια πράγματα που
τωρα όλοι χρειάζονται; Ειτε ναι ειτε όχι, ενα είναι το σιγουρο, ότι μπορέι
να διδάξει εμας.
Αγάπη-Νεφέλη εναλλάσσονται:
Η σχέση του Ελληνικού τραγουδιού με την επανάσταση μπορεί να
παρουσιαστεί με μεγαλύτερη διαύγεια αν μελετήσουμε διάφορους
ορισμούς του Έντεχνου Ελληνικού τραγουδιού ανάλογα με τις διάφορες
λειτουργίες του. Η ομάδα μας ήδη μελέτησε το ελληνικό έντεχνο τραγούδι
που εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1950 – αρχές δεκαετίας του
1960 με πρωτεργάτες τους Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη σε
σχέση με τον ορισμό του Μίκη Θεοδωράκης που το ορίζει σαν: «ένα
σύγχρονο σύνθετο μουσικό έργο τέχνης που θα μπορεί να αφομοιωθεί
δημιουργικά από τις μάζες» δημιουργώντας έτσι μια ηθελημένη
επαναστατική πράξη, με στόχο να δοθεί ένα άλλο νόημα στο τραγούδι και
μια ελπίδα στο λαό.Κύριοι εκπρόσωποί του στην αρχή ήταν ο Λοϊζος, ο
Θεoδωράκης καθώς και ο Χατζιδάκις.
Πάνω απ’όλα σκοπός μας ήταν να μιλήσουμε για παραδείγματα
τραγουδιών ή να ακούσουμε παραδείγματα τραγουδιών ή και να τα
τραγουδήσουμε οι ίδιοι. Προέχει όμως το να διαβάσουμε προσεχτικά
τους στίχους για να μπορέσουμε πιο εύκολα να εστιάσουμε στο νόημα
των στίχων. Μετά μπορούμε να τους νιώσουμε βαθύτερα μπαινοντας και
στην μελωδία τους .
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Κράτα το χέρι, μη μ΄ αφήσεις
Έλα κι αρχίζουν οι ειδήσεις
25
Και στην οθόνη βγαίνει τώρα
Κεφάλι που τα ξέρει όλα
Λάβρος κατά των αδυνάτων
Δεξί εξτρέμ των δυνατών
Άγγελος των μικρών θανάτων
Ντελάλης όλων των δεινών
Όσες "αλήθειες" κι αν μου πούνε
απ΄ το δελτίο των οχτώ
Ακόμη κι αν πυρποληθούνε
πιστεύω μόνο τον καιρό
Αχ! τον κακό τους τον καιρό
Αν διαφωνείς, θα σε μαλώσει
Ξέρει ποιο είναι το σωστό
Κι αν δει πως δε σε πιάνει η δόση
Σε πιάνει από τον λαιμό
Τρέμει να μην αλλάξει ο αέρας
Να μην γυρίσει ο τροχός
Στο πλάνο της καινούριας μέρας
Φοβάται μήπως μείνει εκτός
Σ αυτό το τραγούδι κατακρίνεται ευθύτατα το δελτίο των 8 και όλα τα
δελτία ειδήσεων όπου δημοσιογράφοι φερέφωνα μας τορπιλίζουν το μυαλό
με άχρηστες πληροφορίες κινδυνολογίες και φρούδες ελπίδες.
Διαβάζουμε και κάτι από τον Θανάση Παπακωνσταντίνου που κατά την
γνώμη μας δείχνει σε όλους μας την διαυγέστερη, τιμιότερη και
αξιοπρεπέστερη στάση προς τα πράγματα:
Η μέρα φεύγει ποιος την κλέβει
ήξερα μα ξέχασα
όσοι δουλέψαν κι όσοι παιδέψαν
τα λερωμένα πέταξαν
Κι εσύ αποσπερίτη μου
του δειλινού ταιριάζεις
άδολα είναι τα μάτια σου
και μην τα κατεβάζεις
Οι πολιτείες πάντα χορεύουν
σε ρυθμό κιρκαδιανό
τα φώτα ανάβουν να προλάβουν
της νύχτας το μετέωρο
Κι εσύ αποσπερίτη μου
26
του δειλινού ταιριάζεις
άδολα είναι τα μάτια σου
και μην τα κατεβάζεις
Τα βήματά μας άθελά μας
είναι δώρα ακριβά
γι΄ αυτούς που μένουν και περιμένουν
το σούρουπο μιαν αγκαλιά
Κι εσύ αποσπερίτη μου
του δειλινού ταιριάζεις
άδολα είναι τα μάτια σου
και μην τα κατεβάζεις
Μες στο σκοτάδι θα `ρθουν πάλι
μακρινές μαρμαρυγές
να ψιθυρίσουν να θυμίσουν
τρεις απανωτές φορές
Σ’αυτό το τραγούδι του ο Παπακωνσταντίνου παρομοιάζει τον
αποσπερίτη με τους σημερινούς ανθρώπους οι οποίοι δεν πρέπει να
σκύψουν το κεφάλι.Πρέπει να συνεχίσουν να παλεύουν για κάτι
καλύτερο ακόμα κι αν αυτό δεν θα έρθει ποτέ.
Μελετησαμε και τον διάλογο των δυο γενεων μεσω μουσικής στην
συνομιλία μεσα στο ίδιο τραγουδι του Βασίλη Παπακωνσταντίνου με το
συγκρότημα «Σκιές» αλλά ο καλύτερος τρόπος να τελειωσουμε δεν είναι
είναι ούτε με την αυτοκριτική μέσω Άσιμου που έγινε σε αλλους
καιρους, ούτε με τον διαλογο αυτό, αλλά με τον τρόπο που ένας αλλος
έντεχνος, πολύ κοντυτερα στην γενιά μας , ο Αλκίνοος Ιωαννιδης,
ξαναενσάρκωσε τα καλύτερα στοιχεια των Ελλήνων καλλιτεχνών το
έντεχνου: 1) Σκεφτονταν 2)Ήταν παροντες να συνοδευσουν τον κόσμο σε
όλες τις δοκιμασιες του 3)Έπαιρναν θεση και απέναντι στην εξουσία με
κριτική και απέναντι στον κόσμο όταν κι ο κόσμος χρειαζόταν αυτοκριτική
. Ας κλεισουμε λοιπον όχι με καποιο τραγουδι του αλλά με αποσπασματα
από ανάρτησή του μια ημερομηνία πολυ σημαδιακή για το 2013, την 25
Μαρτίου.
Δεν θα πω για τους άλλους. Λίγο με ενδιαφέρει η ποιότητα και η στάση τους
σε τέτοιες στιγμές. Ούτε και περίμενα καλύτερη αντιμετώπιση. Όσο και να
τους βρίσω, χαϊδεύω τα αυτιά μας και τίποτα δεν αλλάζει.
Θα πω για εμάς, και συγχωρήστε με: Ερχεται η μέρα που η μάσκα τραβιέται
βίαια. Η μέρα που το αληθινό μας πρόσωπο φανερώνεται, θέλουμε-δεν
θέλουμε, αφτιασίδωτο και τρομακτικά αληθινό. Πρέπει να το κοιτάξουμε, είναι
θέμα ζωής και θανάτου. Πρέπει να το ρωτήσουμε, να μας πει ποιοι είμαστε.
Γιατί μόνο αυτό γνωρίζει.
Γυρνάμε απότομα, για να αντικρίσουμε μια τρύπα στον καθρέφτη. Πού
απουσιάζει το πρόσωπό μας; Το ξεχάσαμε σε μικρά, ταπεινά,
27
εγκαταλελειμμένα σπίτια, στη σκόνη χαμηλών, πλύνθινων ερειπίων, στους
τάφους αγράμματων, ακατέργαστα σοφών παππούδων. Εκεί αφήσαμε
θαμμένες τις αληθινές καλημέρες, τη συγκίνηση των στίχων, την αλληλεγγύη
των ανθρώπων κι ό,τι πολύτιμο δεν μετριέται σε χρήμα. Έκτοτε,
προχωρήσαμε στον «σύγχρονο κόσμο» απρόσωποι, γυμνοί, παλεύοντας να
κρατήσουμε το νήμα της ύπαρξής μας άκοπο, μέσα σε εποχές δύσκολες,
μέσα σε ένα τοπίο που δεν μας μοιάζει. Γίναμε αρχοντοχωριάτες,
επενδύοντας στα χειρότερα χαρακτηριστικά των δύο συνθετικών της λέξης.
«Εχω γάμο» λέγαμε και στεκόμασταν καλοντυμένοι σε γκαζόν ξενοδοχείων, με
φακελάκια στα χέρια, χωρίς αληθινή, από καρδιάς ευχή. «Και οι γάμοι μας, τα
δροσερά στεφάνια και τα δάχτυλα, γίνουνται αινίγματα ανεξήγητα για την ψυχή
μας». Ούτε αινίγματα, ούτε τίποτε. Όλα απαντημένα, όλα πεζά. Μεγάλα και
άδεια. Απομείναμε αναίσθητοι μπροστά στο ιερό, ζώντας ένα γυαλιστερό,
αντιαισθητικό, άχαρο, ανέραστο, ανίερο, ξοδεμένο παρόν. Χωρίς μνήμη, χωρίς
όνειρο, διαζευγμένοι από το είναι μας.
Τα καλύτερα παιδιά μας τα πουλήσαμε. Τα αφήσαμε να σπαταλούν τη ζωή
τους σε λογιστικά βιβλία, σε γραφεία εταιρειών, σε άψυχους λογαριασμούς.
Τα κάναμε σκλάβους με τίτλους διευθυντικού στελέχους. Τα ταΐσαμε χρήματα,
τα σπουδάσαμε χρήματα, τα μάθαμε να σκέφτονται χρήματα, να υπηρετούν
χρήματα, να ονειρεύονται χρήματα, να παντρεύονται χρήματα, να γεννάνε
χρήματα, να είναι χρήματα. Μιλούν άπταιστα τα χειρότερα Αγγλικά (αυτά της
δουλειάς) και άθλια τα καλύτερα Ελληνικά (τα Κυπριακά). Όταν τα χρήματα
λείψουν, από πού θα κρατηθούν; Αντικαταστήσαμε το γλέντι στην πλατεία του
χωριού με το σκυλάδικο. Τον έρωτα με το στριπτιζάδικο. Τα αναγκαία για την
επιβίωση, με ένα τζιπ γεμάτο άχρηστα ψώνια. Τον ελεύθερο χρόνο με την
υπερωρία. Κάναμε το παιγνίδι των παιδιών υπερπαραγωγή, σε πάρτι
γενεθλίων κατά παραγγελία. Ξεχάσαμε ποια είναι τα βασικά συστατικά της
ύπαρξής μας, ως ατόμων και ως κοινωνίας, αντικαθιστώντας τα με ό,τι μάς
γυάλισε στη βιτρίνα. Γίναμε ό,τι μας έπεισε ο διαφημιστής, η τηλεόραση ή το
περιοδικό να γίνουμε. Καταντήσαμε οπαδοί ομάδων, φανατικοί, με μαχαίρια
και μίσος. Εφηβος, προτού σιχαθώ όλες τις ομάδες εξίσου, ήμουν με την
Ομόνοια. Μια μέρα που έπαιζε με το ΑΠΟΕΛ, αρρώστησε ο τυμπανιστής των
αντιπάλων. Ήρθαν στην άλλη κερκίδα και μου ζήτησαν να πάω στη δική τους,
για να παίξω το τύμπανο. Πήγα ευχαρίστως.
Πέρασε ο καιρός, αλλάξαμε. Ξεχάσαμε. Χωριστήκαμε σε κόμματα και τα
ψηφίσαμε τυφλά, διχαστήκαμε με τρόπο αταίριαστο στην ιστορία και την
παράδοσή μας. Σε μια σταλιά τόπο, λέγαμε «οι άλλοι». Πήραμε τα χειρότερα
χαρακτηριστικά της Ελλάδας και τα κάναμε αξιώματα……………………..
Να πάει στο καλό τέτοιος εαυτός, να μην ξανάρθει. Καθόλου μην τον
κλάψουμε, καθόλου μη μας λείψει. Στον αγύριστο! ….Τι κρατιέται αναλλοίωτο
μέσα στον χρόνο, κάτω από την επιφάνεια που βουλιάζει; Πού ακριβώς
βρίσκεται ανεξίτηλα χαραγμένος ο βαθύς Χαρακτήρας, που μας επιτρέπει,
όταν όλα αλλάζουν, να λέμε ακόμη «Εμείς»; Μπορούμε σήμερα να
αποφασίσουμε ξανά, ο καθένας για τον εαυτό του και όλοι μαζί, ποιοι είμαστε.
Τι είναι σημαντικό και τι όχι. Τι αξίζει να προσπαθήσουμε μέχρι τέλους. Ποια
λόγια αξίζει να πούμε προτού φύγουμε, πώς αξίζει να σταθούμε και απέναντι
σε τι, προτού πεθάνουμε. Κι αυτό, μπορούμε να το κάνουμε, ακόμη και
νηστικοί, άνεργοι και άστεγοι. Ήταν όμως αδύνατον να το κάνουμε χορτάτοι
28
και υποταγμένοι, με έναν εαυτό-καταναλωτή, εξαρτημένο και
ευχαριστημένο…..
Μείναμε σε σκηνές, στο ύπαιθρο, για χρόνια. Χάσαμε για πάντα τα σπίτια, τα
χωριά και τις ζωές μας. Περιμέναμε κάθε μέρα, για χρόνια, αγνοούμενους που
δεν γύρισαν. Για δεκαετίες, ακούγαμε αεροπλάνο και στρέφαμε έντρομοι τα
μάτια στον ουρανό. Χιαστί ταινίες στα παράθυρα, μη σπάσουν από τον
βομβαρδισμό που μπορούσε ανά πάσα στιγμή να ξαναρχίσει. Τα παιδιά που
έβγαλαν το σχολείο διαβάζοντας με το κερί στα αντίσκηνα, χειμώνες στη σειρά,
βρίζονταν στην Ελλάδα από τους Ελλαδίτες, γιατί τους έτρωγαν τις θέσεις στα
πανεπιστήμια. Η Μεγάλη Μαμά τίποτα δεν κατάλαβε. Κι ακόμη δεν
καταλαβαίνει. Γιατί, μπορεί η Κύπρος να είναι Ελληνική, όμως, πόσο λίγο
Κυπριακή είναι η Ελλάδα! Πόσο λίγο Ελληνική είναι η Ελλάδα! Όταν κλαίγαμε
το '74, κλαίγαμε για τα σπίτια μας. Σήμερα θα κλάψουμε για τις επαύλεις μας;
Τότε, κλαίγαμε για το χωριό μας. Θα κλάψουμε σήμερα για την τράπεζα; Τότε,
για τους τάφους των γονιών μας. Σήμερα για τα χρέη μας; Τότε, για τις ζωές
μας. Σήμερα για τις δουλειές μας; Δεν νομίζω...
Οι Κύπριοι προσφυγοποιούμαστε ξανά στην ίδια μας την πατρίδα. Χάνουμε
ξανά τη ζωή όπως τη χτίσαμε, όπως νομίζουμε πως τη διαλέξαμε, όπως
νομίσαμε πως μας ανήκει. Και φοβόμαστε. Είναι ανθρώπινο. Όμως, τι
πραγματικά φοβόμαστε; Ότι θα πεινάσουμε; Πεινάσαμε και παλιότερα. Ότι θα
κρυώσουμε; Κρυώσαμε χρόνια. Ότι θα μείνουμε μόνοι; Πάντα μόνοι ήμασταν.
Ότι θα πονέσουμε; Από πόνο άλλο τίποτε... Ότι θα μας κατακτήσουν; Πάντα
κατακτημένοι υπήρξαμε.
Θα τα καταφέρουμε, το ξέρουμε καλά! Γιατί, τελικά, δεν φοβόμαστε τίποτε.
Γιατί, τελικά, το μόνο που φοβόμαστε, είναι το υποχρεωτικό κοίταγμα στον
καθρέφτη. Το μόνο που μας φοβίζει, είναι το μόνο που πραγματικά έχουμε: το
αληθινό μας πρόσωπο. Ας το ξεθάψουμε, ας το θυμηθούμε, ας το κοιτάξουμε.
Ενώ όλοι, φίλοι και εχθροί, μας αγριοκοιτάζουν, ενώ η μάσκα μας πέφτει
νεκρή, αυτό θα μας χαμογελάσει.
Χριστίνα (Π):
Όμως το κλείσιμο ας το κανουμε με κατι άλλο που και Κυπριοι και
Ελληνες της γενιας μας ειχαμε την τυχη και την ευτυχια να τα
προλαβουμε ζωντανο κι υγιες και που μπορει να είναι ο φάρος μας για το
πού πρέπει να προσπαθούμε να κατευθυνθούμε και για να το
αναστησουμε και για να μας αναστησει :
http://www.youtube.com/watch?v=YnDvx7lpDJo *
29
9η θεματική ενότητα
Ένας από τους πολύ γνωστούς ορισμούς της παιδείας εστιάζεται στο να μαθαίνουν μαθητές
πώς σκέφτηκαν εφευρέτες, στρατάρχες, ευεργέτες, μεταρρυθμιστές κλπ σε συνθήκες
προστατευμένης (και απλής) αίθουσας κι όχι μάχης (ή εργαστηρίου) κλπ. κλπ, (και να τα
μαθαίνουν όλα όλοι οι μαθητές, όχι μόνο όσοι θα ασχοληθούν με κάτι σχετικό). Σε συνθήκες
μάχης πόσοι προλαβαίνουν να μάθουν να σκέφτονται στρατηγικά, οργανωτικά, διοικητικά,
ή για το αν η μάχη είναι μέρος δίκαιου πολέμου κλπ; Αν δεν μάθουν κι απ’όλα αυτά οι
μαθητές ή οι ενήλικοι πολίτες τι θα μάθουν;: Είτε μάνουαλ με οδηγίες για το πώς θα γίνουν
καλύτεροι γιάπηδες είτε μάνουαλ για μολότωφ. Και οι των μεν μάνουαλ απλώς θα γίνουν
καλύτεροι γραμματείς γιάπηδων (γραμματείς με μάστερ) οι του δε μάνουαλ δεν θα γίνουν
ούτε Παναγούληδες ούτε Τσε, αλλά πύρινα στρουμφακια (σαν κι αυτά που έκαψαν τον
τελευταίο συρμό ηλεκτρικού προς Κηφισια κι αφησαν και προκήρυξη …«για να δουμε τις
φατσες των προλετάριων που τιμωρούμε να γυρίσουν με τα πόδια γιατί δεν κατεβηκαν στις
πρόσφατες διαδηλώσεις», το μόνο που έλειπε για να είναι πλήρως στρουμφάκια ήταν κανα
σατανικό «χεχεχε!») και το πολύ-πολύ, να γινουν Ράμπο και Σβαρτσενέγκερ της αντίπαλης
προς τον Σταλλόνε παράταξης. Βέβαια σιγά-σιγά «μεγαροποείται» και η παιδεία αυτή. Το να
μάθεις για το «Άξιον Εστί» απλώς σε περιβάλλον ανθρώπων που διέθεσαν ακριβότατο
εισιτήριο και να διαβάσεις μόνο αφιερώματα σε φυλλάδια με τα οποία ακριβά ιδιωτικά
σχολεία επιδεικνύουν την σοβαρότητά τους σε πελάτες που τα παιδιά τους θα γίνουν όχι
γραμματείς γιάπηδων αλλά οι γιάπηδες-γιάπηδες (από κείνους όμως που κατά βάθος
«θαχουν και παιδεία και καλές προθέσεις» αλλά δεν θα τους βοηθάει ο καιρός αφού θα
«έχουν ατονήσει οι μαζες» και απλώς θα πηγαίνουν σε καμιά βιβλιοπαρουσίαση αριστερού
σε βραδιά εκδοτικού οίκου) δεν βοηθάει και σε πολλά, αφού η ποιοτικότητα που προάγει
είναι αυτή με την οποία μαθαίνεις για την χώρα σου σαν να διάβαζες ποιοτικό αφιέρωμα σε
αυτή από την Νάσιοναλ Τζεογκράφικ, που θα σου μάθαινε μεν και για τις άλλες χώρες όσο
ποιοτικά όσο σου μαθαίνει για την χώρα σου, αλλά για την χώρα σου θα σου μάθαινε όσο
ποιοτικά όσο θαχε μάθει και στους ξένους γι’αυτήν, εν ολίγοις θα γινόσουνα πολίτης του
κόσμου όχι αγαπώντας τον πλανήτη σου, και την ζωή σε αυτόν, όσο παθιασμένα όσο
άνθρωποι άλλων εποχών αγαπούσαν τη χώρα τους και την ζωή σε αυτήν, αλλά αγαπώντας
τον πλανήτη σου (και την χώρα σου) το πολύ-πολύ όσο άνευρα όσο οι, έστω πιο
πεφωτισμένοι , εκ των τουριστών. Όταν λέμε «χώρα σου» εννοούμε, όταν μιλάμε σε κάτοικό
της, κάθε χώρα, όχι μόνο την Ελλάδα όταν μιλάμε σε Έλληνες)
Εδώ θα κανουμε το πείραμα να φανταστούμε μια δημόσια διάλεξη για «σχετικώς δύσκολα»
θέματα αλλά προς γενικό κοινό. Το αν ένας επίμονος παππούς που θα δουμε στο ακροατήριο
θα μπορούσε να είναι και πραγματικό πρόσωπο κι όχι μόνο υποθετικό το αφήνουμε στην
εκτίμηση εκεινων των αναγνωστών που έχουν διαβάσει για τον υπαρκτότατο 19-χρονο
Βαγγγέλη, ηλεκτροτεχνίτη και φαντάρο, που πρωταγωνιστεί στο δισέλιδο You’re in the army
now.pdf του πίνακα περιεχομένων. Για το αν και γιαγιάδες μπορεί να υπάρχουν στο
ακροατήριο παραθέτω απλώς διάλογο με γιαγιά σε αιθουσα αναμονής αγροτικου ιατρείου
(στην Γλώσσα Σκοπέλου) Ακούστηκε απ’έξω μια κοπέλα να φωνάζει σε μια άλλη ότι αγόρασαν
με τον άντρα της κάτι καινούργια πλακάκια για το μπάνιο: «Οι κοπέλες , σήμερα που
δουλεύουν, αντί να ξεκουράσουν τον άντρα τους ή αντί να βάλουν στην μπάντα περισσότερα,
έχουν απαίτηση απ’αυτόν να βγάζει ακόμα παραπάνω γιατί με το που βγάζουν κι αυτές δεν τον
αφήνουν να πει «όχι», άμα ξοδεύουν. Και πού να τις βρουν τις δουλειές οι άντρες αφού τις
μισές τις πήραν οι γυναίκες; Άσε και τους αυτοματισμούς. Από τον φάρο τρεις οικογένειες
ζούσαν. Πάλι καλά που πρόλαβαν και πήραν σύνταξη. Τώρα ανάβει αυτόματα. Γι’αυτό μένουν
ανύπαντροι οι νέοι. Και σάμπως έχουν δυο μισθούς; Αφού γίνανε μισοί οι μισθοί και που
δουλεύουν δυό πάλι τα ίδια παίρνουνε (αναφέρεται στα πολύ πριν τη κριση, τότε που λεφτα
(ψιλο)όντως υπήρχαν) . Απλώς η γυναίκα δεν χρειάζεται να παρακαλάει για να κάνει το λούσο
της όπως εμείς μια φορά. Και καλά εδώ, αμ’στην πόλη; Δεν ακούω από συγγενείς μ’ εκεί;
Ναχεις μια κοπέλλα για τα παιδιά πουναι μικρά και δεν παν σχολείο, μια κοπέλα για τους
γονιούς’σ για να μη μένουνε μαζί’σ, ή για τα πεθερικά σ’ , ή και για τους δύο αν δεν έχεις
αδέλφια και κουνιάδια να μοιραστείτε τα έξοδα. Κι άμα μεγαλώσουν τα παιδιά να πληρώνεις
και γκαρσονιέρα του γιού για να μην πάρει κακό παράδειγμα η κόρη, να της πάρεις και της
30
κόρης’σ αυτοκίνητο, και της γυναίκας’σ βέβαια. Αμ’πόσα θα πληρώσεις με έναν και δυό
μισθοί; Ύστερα λέμε τους Αλβανοί κλέφτες. Αμ’ποιος θα χρειαστεί να κλέψει; Εκείνοι σε ένα
σπίτι μένουνε , μικροί μεγάλοι, κι όλοι δουλεύουνε.Και κοιτάνε τα μικρά οι γιαγιάδες . Κι
ύστερα τα παιδιά προσέχουν τους παππούδες αν έχουνε καμιά δυσκολία. Ποιος θα χρειαστεί να
κλέψει, αυτοί που έχουμε πολλά μεροκάματα με ένα σπίτι ή οι άλλοι που έχουνε πολλά σπίτια
και λίγα μεροκάματα;».
Σχόλια:
1. Σε τι αυτή η γυναίκα θα δυσκολευότανε να παρακολουθήσει μια σοβαρή εκπομπή για τα
ουσιώδη μας θέματα (δεν εννοώ αραιολογική εκπομπή σαν του Πρετεντέρη («Ανατροπή»),
εννοώ μια πυκνή σαν του Σαββίδη («Ανιχνεύσεις»). Οι πυκνές τελικά είναι πιο εύκολες, διότι
στις αραιές χάνεσαι γιατί ξεχνάς από πού έρχονταν το περιεχόμενο και πού πήγαινε, και τι
τελικά κατεδείχθη. 2. Πόσο θα δυσκολεύονταν να κάνει ένα βήμα ακόμα , βλέποντας έγκριτο
αναλυτή του μεταναστευτικού ζητήματος ή και μόνη της , και να πει αυτό που
επιγραμματικά έβαλε ο Μητρόπουλος ως πλακάτ στα χέρια του γνωστού του χαρακτήρα με
την φουστανέλα: «Θέλουμε μόνο νοσοκόμα για τον παππού, συνοδό για την γιαγιά, μπέϊμπυ
σίττερ για τα παιδιά, καθαρίστρια για το σπίτι και εργάτες για τα χωράφια χωρίς ΙΚΑ. Οι
άλλοι να φύγουν Ζητάμε αυστηρή μεταναστευτική πολιτική».
2. Θα πει κανείς που είναι «πιο» σοφιστικέ: «ναι αλλά βάζω στοίχημα ότι αυτή η ίδια που σε
αυτά είναι ξεφτέρι, την Κυριακή θα ανάβει το κεράκι της και απ’τις εγγονές της θα θέλει να
κάνουν θρησκευτικό γάμο. Κι ότι του άντρα της θα του κάνει νηστεία την Σαρακοστή, αν
τυχόν είναι άθεος.
Όκεϋ , πες ότι ακόμα κι ο ίδιος λέει
«Όκεϋ, δεν είμαι θρήσκος σαν τις γυναίκες, αλλά πριν πεθάνω θα μεταλάβω, μήπως και
υπάρχει Θεός, ναχουμε και μια καβάντζα για το παραπέντε αφού ο Χριστός είπε ότι και του
παραπέντε οι πιστοί σώζονται.». Αλλά μέχρι τότε θαμαι άθεος, και θα κάνω ότι μου λέει η
συνείδησή μου, ανεξάρτητα από το τι μου λένε οι παπάδες. Εγώ αν είναι να πιστέψω θα
πιστέψω στον Θεό, όχι στους παπάδες»
Σημείωση: Αυτος ο τύπος παππού δεν είναι υποθετικός (λιαν δεδομένος ήταν πριν κανα δυο
γενιες) , ούτε βεβαίως ο «πιο» σοφιστικέ τύπος που προηγήθηκε είναι υποθετικός (λιαν
δεδομένος είναι τωρα) Την δε την ένστασή του και κουβέντες μέχρι τύπου «τι σόϊ κατάλοιπα
ήταν αυτά πουχανε φαντάροι που κοινωνάγανε πριν πάνε στην Πίνδο;» και «τι σόϊ άθεος
ήταν ο Καζαντζάκης που επειδή αγαπούσε τα παιδιά γινότανε νουνός και βάφτιζε αβέρτα;» κι
άλλα τύπου «τα παιδία παίζει» τάχω ακούσει με τα αυτιά μου). Ας φανταστούμε μια
υποθετική συζήτηση μεταξύ αυτού του άθεου-μεν-αλλά-και-θρησκευτικού-«οπορτούνα»
παππού και του «πιο» σοφιστικέ άθεου σε (υποθετικά!) τηλεοπτικά παράθυρα με αφορμή
κάποιο φιλοσοφικό θέμα που άπτεται π.χ. της θεολογίας ή της ηθικής
Λοιπόν:
«Δεν κατάλαβα την ερώτηση τι σόϊ κατάλοιπα είχανε οι φίλοι μου που κοινωνούσανε πριν
φύγουν για την Πίνδο; Τι υπονοείτε; Ότι ήθελε λιγότερα κότσια να πας στην Πίνδο να
πεθάνεις για να υπερασπιστείς τα παιδιά σου την γυναίκα σου και τους γονείς σου ή τις
οικογένειες άλλων που και αντιστροφως θα πολέμαγαν και για την δική μου οικογένεια,
από το να μείνεις πίσω να τσακωθείς με την μάννα σου ή τη γυναίκα σου για το ότι άμα πεις
«δεν πιστεύω» σου λένε «μη βλαστημάς»; Η, πες πώς πίστευαν κι οι φίλοι μου. Λοιπόν;
Ήθελε λιγότερα κότσια να πάνε να σκοτωθούν για αυτά που είπαμε από το να ρισκάρουν να
πάνε και στην κόλαση αν δεν κοινωνήσουν; Είστε σοβαροί; Με τέτοια ασχολείστε; Θαταν
σοβαρός άθεος ο Καζαντζάκης αν αντί να λέει «Ο λαός δεν διδάσκεται, διδάσκει» για όσους
κοινώνησαν και πήγαν να σκοτωθούν έλεγε «Να τολμούσαν να πεθάνουν ακοινώνητοι» ή
αντί να εμπνέει και να εμπνέεται τέτοιο ήθος με τους γονείς που κουμπάριαζε καθόταν να
λέει ότι πυρήνας των βιβλίων του δεν είναι το ήθος αυτό αλλά το αν θα βαφτίσει το παιδί
στην εκκλησία ή στο δημαρχείο; Με τέτοια καταγίνεστε εσείς από τότε που έγινα
ογδοντάρης και μετά και δεν παρακολουθώ τις εξελίξεις; Τέτοια εμείς ούτε καν στο
καφενείο δεν καταδεχόμασταν να τα συζητήσουμε, τα αφήναμε να τα συζητάνε οι
γυναικούλες και απλώς τους δείχναμε κατανόηση λέγοντας «τι να γίνει; Έτυχε ναχω θρήσκα
31
γυναίκα ή θρήσκα μάννα κλπ. Τι να κάνω; Να τη σκοτώσω;». Και γιατί είμαι εγώ
οπορτούνα; Για τα μεταφυσικά μου; Είστε εσείς , εσείς προσωπικά όχι ο Χώκινγκ, σε θέση
να μου αποδείξετε ότι δεν σας δουλεύουν οι φυσικοί για την προσελήνωση, τις υπερχορδές
και τις μαύρες τρύπες περισσότερο απ’ότι δουλεύουν εμένα οι μεταφυσικοί περί εξ ίσου μη
ορατού παράδεισου και κόλασης; Και οπορτούνα θαμουνα αν απ’όλα αυτά έβγαζα κάτι υπέρ
εμού και εις βάρος των συνανθρώπων μου. Εγώ σε όλα αυτά, όταν συναντούσα παπάδες που
δεν ήταν με τον λαό αλλά διασπείρανε φοβίες π.χ. για να καταφέρουνε αριστερούς να
υπογράψουν, τους πήγαινα κόντρα. Αν κάποιος γινότανε κομμουνιστής, ή δεχότανε να
τραβήξει τα ίδια, θεωρώντας ότι οι κομμουνιστές ήταν σαν τους πρώτους χριστιανούς ή ότι ο
Χριστός δεν είπε ότι σταυρώθηκε για μας ώστε όσοι από μας τον πιστέψουμε να έχουμε
καθαρίσει με Παράδεισο και να μπορούμε ατιμώρητα να γινόμαστε γκάνγκστερ όπως τα
λένε οι Αμερικάνοι του Μπούς, αλλά είπε ότι όποιος θέλει να τον ακολουθήσει να άρει τον
σταυρόν αυτού, τότε όποιος με τέτοιο σκεπτικό πήγαινε στην Μακρόνησο ήταν οπορτούνας
για παράδεισο ή ηλίθιος του Χριστού όπως οι άλλοι ήτανε ηλίθιοι του Στάλιν κι αυτό ήθελε
λιγότερα κότσια και λίγοτερο μυαλό και λιγότερη ανθρωπιά απ’ότι όποιος δεν πιανόταν ούτε
κορόϊδο του Χριστού ούτε του Στάλιν; Και είχε περισσότερο οπορτουνισμό απ’ότι το να
μην αναμειχθεί; Κι είμαι οπορτούνας εγώ κι όχι οι επιστήμονες που ξέρουν κι από
υπερχορδές και προσεληνώσεις αλλά δεν τους πειράζει που τις αποφάσεις για τον κόσμο τις
παίρνουν αγράμματοι και γκάνγκστερ στους οποίους αν πάνε κόντρα θα θεωρηθούν
φανατικοί και θα τους κόψουν τα κονδύλια έρευνας; Και γιατί είμαι φανατικός της
στραβομάρας μου εγώ που φυλάω μια καβάντζα σε όσα δεν ξέρω μπας και πάω κόλαση παρά
το όσα δύσκολα και τα όσα καλά έκανα, και δεν είστε φανατικοί της στραβομάρας σας εσείς
που φυλάτε μια καβάντζα μη σας πουν αγράμματους όσοι ξέρουν υπερχορδές, ή γιατί δεν
είναι φανατικοί αυτοί που ξέρουν υπερχορδές αλλά τις πεποιθήσεις τους εναντίον του
κράτους τους δεν τις λένε φωναχτά μη και τους πούνε ότι μιλάνε από ένστικτο αλλά χωρίς
στοιχεία για το θέμα διότι μόνο στις υπερχορδές είναι διαβασμένοι; Και γιατί να είναι
διαβασμένοι μόνο εκεί; Μπας κι αν χάσουν λίγο χρόνο εκεί θα τους πάρει την θέση στα άλλα
θέματα κάποιος που δεν θα χάνει χρόνο στην πολιτικοποίηση; Και μετά είμαι εγώ ο
φανατικός κι ο οπορτούνας κι όχι εσείς που δεν είστε καν αμαθείς σαν και μένα αλλά
ημιμαθείς και ειδικοί; Δηλαδή αν ήσασταν εσείς οι αμαθείς πόσο χειρότεροι από μένα θαχατε
γίνει; Και αν ήμουνα εγώ ο σπουδαγμένος πόσο καλύτερος από σας θαχα γίνει; Αν τώρα
είμαι δέκα φορές πιο σωστός , τότε θαμουνα εκατό; Ή μήπως τότε θαμουνα εγώ όσο
οπορτούνα όσο εσείς κι εσείς όσο σωστός όσο εγώ; Μα αν είναι έτσι τότε η μόρφωση κάνει
κακό. Μα αυτό δεν θέλω να το πιστέψω. Απλώς παύω να σας θεωρώ αντιπρόσωπους της
μόρφωσης και θεωρώ μορφωμένους όχι εσάς αλλά τον Φλέμινγκ που ανακάλυψε την
πενικιλίνη κι έσωσε κόσμο. Εσείς τι κάνατε;» Aς φανταστούμε τώρα και μια υποθετική
παρακολούθηση από τον παππού αυτόν μιας δημόσιας διάλεξης/συζήτησης για ένα βιβλίο το
οποίο μπορεί να θέσει επί τάπητος πολλά ενδεικτικά θέματα:)
Βιβλιοπαρουσιαστής: -Το ’82 ένας μεγάλος Αμερικανός βιολόγος, ο νευροφυσιολόγος
Ρότζερ Σπέρρυ που είχε πάρει και το νόμπελ βιολογίας και ιατρικής για τις μελέτες του για
τις λειτουργίες και την σύνδεση των δυο ημισφαιρίων του εγκεφάλου, έγραψε, ένα βιβλίο με
τίτλο «Επιστήμη και ηθική προτεραιότηττα» που είχε ως κέντρο του μια καταπληκτική
ανάλυση του Σπέρρυ ως βιολόγου για το ζήτημα αν μπορεί η σημερινή επιστήμη αφ’ενός να
γεφυρώσει το παραδοσιακό χάσμα μεταξύ ύλης και πνεύματος , εγκεφάλου και εαυτού κλπ,
και αφ’ετέρου να πάρει θέση στο αν η ύπαρξη ελεύθερης βούλησης είναι αντιεπιστημονική
ψευδαίσθησή μας και κακώς νομίζουμε ότι δεν είμαστε προκαθορισμένα αυτόματα και ότι
δήθεν μπορούμε να παρέμβουμε σε οτιδήποτε. Το βιβλίο εκδιδόταν από ένα μεγάλο εκδοτικό
οίκο, δεν θυμάμαι ποιόν , αλλά θυμάμαι ότι το τμήμα του που είχε αναλάβει το βιβλίο αυτό
είχε τον υπότιτλο «Σύγκλιση», προφανώς εν προκειμένω αναφερόταν στην γεφύρωση άλλου
ενός χάσματος, θα εξέδιδε και άλλα τέτοια γεφυρώματα από άλλους στοχαστές. Το
αποτέλεσμα της ανάλυσης ήταν ότι η ελευθερία δεν είναι ψευδαίσθηση, άρα και η ηθική δεν
είναι κάτι παράλογο όπως θα ήταν αν είμασταν προγραμματισμένα αυτόματα, και άρα
μπορούμε να παρέμβουμε στην ιστορία, εξ ού και ο τίτλος «Επιστήμη και ηθική
προτεραιότητα» και το βιβλίο επίσης περιείχε, σαν συνέπειες αυτής της διαπίστωσης,
32
προτάσεις σε άλλους κλάδους, στις ανθρωπιστικές επιστήμες και στην τέχνη, να μεριμνήσουν
για το πώς να διαδοθεί το πόϊντ ευρύτερα στον πληθυσμό και να μη μείνει στην ακαδημαϊκή
κοινότητα, γιατί το πόϊντ χρειαζόταν στον άνθρωπο, ιδίως στην εποχή μας. Κι επίσης το
βιβλίο είχε στην αρχή του μια θαυμάσια αφιέρωση «Στις μελλοντικές γενεές που ελπίζουμε
να υπάρξουν». Μέχρι εδώ το βιβλίο έτσι πάει λίγο-πολύ, ξαφνικά όμως ο Σπέρρυ
ξεσπαθώνει σε στυλ «Έρχονται οι Ρώσοι», εναντίον μιας άλλης απειλής, όχι της πυρηνικής
ούτε της οικολογικής: αναφέρει ότι οι Ρώσοι που θεωρούσαν ότι ο άνθρωπος είναι σαν το
σκύλο του Παυλώφ, πρόσφατα προσπαθούν να αλλάξουν την επίσημη φιλοσοφία τους προς
κατευθύνσεις παρόμοιες με το πόϊντ το δικό του περί ύπαρξης ελεύθερης βούλησης και μη
ψευδαισθητικής παρέμβασης στα πράγματα, και σίγουρα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα έχουν
πλεονέκτημα σε τέτοιες ξαναγραφές της ιστορίας σε σύγκριση με τις δημοκρατίες…
Παππούς: -Και είναι τόσο κακό να αλλάξεις κρυφά μια κρατική φιλοσοφία που υποτίθεται
ότι θεωρεί τον άνθρωπο σκύλο του Παυλώφ και να την κάνεις θεωρία που τον θεωρεί
άνθρωπο με ελευθερία, ηθική ευθύνη, ηθική προτεραιότητα, ελευθερία της βούλησης;
Μακάρι να άλλαζαν και αυτοί με την ελεύθερη οικονομία που εννοούν «ελεύθερη ληστεία»
έτσι κρυφά την θεωρία τους να την αντικαθιστούσαν νύχτα με μια σαν του Σπέρρυ.
Βιβλιοπαρουσιαστής: -Βεβαιότατα! Σίγουρα αξίζει μια τέτοια αλλαγή και χρήση, ακόμα
και να πείς «λάβετε φάγετε , τούτο εστί το σώμα μου» ως προς το να λογοκλαπείς, έτσι δεν
είναι; Δεν μπορούμε να φανταστούμε βέβαια τον Πυθαγόρα να λέει στους σφαγείς του ότι
τους απαγορεύει να χρησιμοποιούν το θεώρημά του, έστω χωρίς να τον δίνουν ως
βιβλιογραφία. Κάποιος που ενδιαφερότανε για τον εκπολιτισμό του ανθρώπου θα χαιρόταν
αν οι σφαγείς του μαθαίνανε γεωμετρία και ανθρωπεύανε λιγάκι. «Λάβετε φάγετε τούτο
εστί το έργον μου» δεν θάλεγε αν είχε την ευκαιρία; Σιγά μην έθετε ο Πυθαγόρας θέμα
κοπυραϊτ του Πυθαγόρειου θεωρήματος στους σφαγείς αυτού και των μαθητών του! Να τους
εκπολιτίσει δεν θάθελε έστω και λογοκλεπτόμενος απο αυτούς; Τι άλλο θάθελε; Τι να τόκανε
να τον δώσουν ως βιβλιογραφία; Να μπεί στον πίνακα αναφορών; να πάρει μονιμότητα;
ερευνητικά κονδύλια; Προαγωγή; Νόμπελ; Πάντως οι Πυθαγόρειοι, στην εσωτερική
διδασκαλία, δεν καταχώρησαν την σφαγή τους και το κάψιμο της σχολής τους μόνο στην
βαρβαρότητα κατά αθώων αλλά και στον θείο και στον αιτιακό κύκλο ανταπόδοσης γιατί
θεωρούσαν πώς κάποιο άγος είχαν, δεν θυμάμαι τι είχαν κάνει στους κατοίκους ποιάς πόλης.
Μόνο οι Αμερικανοί δεν έχουν κανένα τέτοιο άγος;
Παππούς: -Τέλος πάντων, τι κατηγορεί τους Ρώσους ότι κάνουν; Συνωμοσία του καλού αντί
του κακού;
Βιβλιοπαρουσιαστής: -Χαχα! Ωραία το είπες παππού, εννοώ ωραία το τοποθετείτε κύριε!
Όκεϋ λοιπόν, ας πούμε ότι αυτά που λέμε τώρα είναι χιούμορ, διότι στο κάτω κάτω ο Σπέρρυ
ίσως, ή μάλλον, δεν κατηγορεί τους Ρώσους ότι δεν τούδωσαν βιβλιογραφική αναφορά αλλά
ότι δεν έκαναν και ορατή αυτοκριτική για την επίσημη φιλοσοφία του κράτους τους που ήταν
τόσα χρόνια ντετερμινισμός, άλλο αν η αυτοκριτική τους έπρεπε να είναι ότι δεν
εφαρμόζουν πραγματικά την επίσημη φιλοσοφία του κράτους τους που είναι ο διαλεκτικός
υλισμός. Ντετερμινιστική επίσημη φιλοσοφία τους κράτους έχουν τα καθεστώτα που
πιστεύουν στην ελεύθερη αγορά κι όχι τα Μαρξιστικής πνοής. Τα δε περί Λυσένκο ή τα
περί ομοιοτήτων και διαφορών Παυλώφ και Σκίννερ είναι τελείως άλλη συζήτηση και την
αφήνουμε. Αλλά τώρα ας το δούμε και χωρίς πλάκα: Δεν θα’χε ακούσει ο Σπέρρυ οτι
πρώτα ο Μάρξ απέδειξε, έστω στον εαυτό του, και με τα κριτήρια απόδειξης της φιλοσοφίας
της εποχής του που έβριθε από αναλύσεις των τέτοιων θεμάτων, ότι μπορούμε να
παρέμβουμε στην ιστορία και μετά άρχισε τις δηλώσεις το τύπου «αρκετά τον κατάλαβε η
φιλοσοφία τον κόσμο, τώρα πρέπει και να τον αλλάξουμε», δεν ξέρει ο καθένας δηλαδή ότι
με αυτή τη σειρά , όπως κι ο Σπέρρυ ο ίδιος, σκέφτηκε κι ο Μάρξ; Μετά την τέτοια
βεβαιότητα για δυνατότηττα επέμβασης σκέφτηκε και για τους νόμους της ιστορίας και πώς
να δημιουργήσει αλλαγές, όπως ο Σπέρρυ μετά την βιολογικοφιλοσοφική απόδειξη για
δυνατότητα επέμβασης σκέφτηκε για αλλαγές, μέχρι και για βοήθεια από άλλους κλάδους,
καλλιτεχνικούς, για διάδοση του πόϊντ. Όκεϋ, αφού δεν ήξερε καν ότι είχε ξαναγίνει πόϊντ με
τέτοιο σκεπτικό, πώς να αναρωτηθεί τι σόϊ βοήθεια από τέχνη, ποίηση, μουσική κλπ είχε ήδη
υπάρξει για όλα αυτά τα πράγματα; Τέλος πάντων, εντός του κλάδου του, ούτε καν είχε
ακούσει ότι η Μαρξιστική διαλεκτική θα ήθελε να ήταν όχι το ισοδύναμο αλλά το αντίθετο
33
του Νευτώνειου ντετερμινισμού––τον οποίο θεωρούσε σαν μη διαλεκτικό, ή και χύδην,
υλισμό και θεωρούσε σαν στοχαστή της πλάκας τον Κόντ του θετικισμού––δεν είχε
ακούσει λοιπόν ο Σπέρρυ ότι η Μαρξιστική διαλεκτική θα ήθελε να ήταν όχι το ισοδύναμο
αλλά το αντίθετο του Νευτώνειου ντετερμινισμού από του οποίου τα παράδοξα είχε και ο
Σπέρρυ τέτοια ωραία ιδέα για το πώς να ξεφύγει; Και όσον αφορά τις «αλλαγές που κάνανε
στην ζούλα», ζούλα εννοεί το ότι είναι αδιάβαστος ο ίδιος; Ο ίδιος αυτά τα είπε σε βιβλίο το
’82, ή ίσως και το ’83, το δε ’80 τα είπε σε επιστημονικό περιοδικό πριν τα πει στο βιβλίο,
αλλά από πόσα χρόνια πριν κυκλοφορούσε η «Διαλεκτική λογική» του Ιλιένκωφ που
ξεκίναγε με την φράση «η ιστορία της φιλοσοφίας θα μπορούσε να δοθεί με το να περιγραφεί
με ποιόν τρόπο αντιλαμβάνονταν την φράση του Παρμενίδη «ταυτόν είναι και νοείν».... ο
Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Λάϊμπνιτς, ο Καρτέσιος, ο Σπινόζα, ο Κάντ, ο Χέγκελ, , ο Φίχτε, ο
Σέλλινγκ , ο Φόϋερμπαχ, ο Μάρξ, ο Λένιν..» Λες το «ταυτόν είναι και νοείν» να ήταν ξένο
προς τον δυϊσμό νου και εγκεφάλου; Ή λες ξαφνικά ο Ιλιένκωφ να πήρε εντολή απο το
κόμμα να τα μεταγράψει όλα αυτά μέσω φιλοσοφίας Σπέρρυ και να στείλανε στην Σιβηρία
τον εκδότη του βιβλίου που ήξερε ότι γράφτηκαν «μετά τον Σπέρρυ» και κυκλοφόρησαν με
πλαστές ημερομηνίες για να καμαρώνουν οι Ρώσοι ότι δεν χρειάστηκαν δυτικούς για να τα
σκεφτούν; Καλά λοιπόν, το να έχει στόκο κάνας Αμερικανός που δεν ξέρει δικαιολογείται.
Το να μην ξέρει ιστορία φιλοσοφίας, καν στην συντομία της δίτομης επίτομης ιστορίας
της φιλοσοφίας που έγραψε ο Ράσελ για να μορφώσει το ευρύ κοινό και όπου έγραφε και
ρητότατα οτι ο, Αμερικανικός μάλιστα, ινστρουμεναλισμός έχει πολλές παραλληλίες με τον
Μαρξισμό στα ζητήματα αυτά, χωρίς να έχει νομίσει κανένας από τους ινστρουμενταλιστές
ότι ο Μάρξ τους τα βούτηξε χρόνια πριν τα γράψουν, το να μην ξέρει καν ιστορία
φιλοσοφίας λοιπόν ο Σπέρρυ, δημιουργεί τα τραγελαφικά που είδαμε . Τέλος πάντων, μετά
το θαυμάσιο φιλοσοφικο-βιολογικό πόϊντ και την ανοητότατη Ρωσοφοβία του, φόρεσε ––το
’86 νομίζω; Πρέπει να τσεκάρω ημερομηνίες––φόρεσε λοιπόν την τήβενο να δώσει εκείνος
τα πτυχία και τα διδακτορικά στο πανεπιστήμιο που ανήκε και με εκείνον ως ομιλητή
απονομής εκείνη τη χρονιά η απεύθυνση πήρε τον τόνο «έρχονται οι Ρώσοι», είπε ότι πρέπει
να προετοιμάζονται για πόλεμο, κι ότι βέβαια οι επιστήμονες πολεμάνε αλλιώς, με το μυαλό
κλπ αλλά πάντως πολεμάνε, δεν ιδιωτεύουν μακριά από το κοινό καθήκον, και έτσι έγινε
ομόλογος του Σταλλόνε στο αντιΡωσικότατο Ρόκυ2, απλώς για ακροατήρια με υψηλότερο
Αϊ Κιου , και αυτό στο καθαρώς επιστημονικό, όχι στο ολικό Αϊ Κιου στο οποίο κι ο ίδιος ο
Σπέρρυ και όμοιοί του αποδείχθηκαν βλάκες, όταν σε λίγο με τον Γκορμπατσώφ και την
περεστρόϊκα όλα αυτά βγήκαν βλακείες, και καταχάρηκαν άλλοι αφελείς, π.χ ο
υποφαινόμενος, άνθρωποι σαν και μένα που με την σειρά μας βγήκαμε βλάκες όταν όλα τα
του Γκορμπατσώφ αποδείχθηκαν σαχλαμάρες τις οποίες οι μη βλάκες αναλυτές, όπως ο
Καστοριάδης, προέβλεπαν από καιρό, και … τέλος πάντων σιγά-σιγά φτάσαμε στο 1999 και
τους ανθρωπιστικούς βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία που ξύπνησαν και τους
τελευταίους μας πια, από κει και πέρα τα νέα είναι πρόσφατα πια, τα ξέρουμε όλοι πια απ’τις
ειδήσεις. Θέλετε να σχολιάσετε παππού; εννοώ κύριε.
Παππούς:-Μια απορία μούμεινε: Γιατί ήθελε να πληροφορήσει τον κόσμο ο σοφός αυτός
ότι οι άνθρωποι ήταν ελεύθεροι; Έχει υπάρξει ποτέ άνθρωπος που έχει πει «πριν πάω να
κάνω πράξη όσα χρειάζονται για να νιώθω ελεύθερος θα περιμένω από τους σοφούς να μου
αποδείξουν γιατί είμαι ελεύθερος μπας και τα κάνω πράξη από ψευδαίσθηση και πιαστώ
κορόϊδο;». Εγώ θα περιμένω τους σοφούς να μου πουν αν είμαι ελεύθερος; ή θα κάνω ότι
κάνω και αυτοί θα το δουν και θα το αναλύσουν και θα το βάλουν σαν ένα ακόμα δεδομένο
στις θεωρίες τους για να αποδείξουν γιατί ο άνθρωπος είναι ελεύθερος;»
…Τέλος παντων ουτε από αυτό ψιλοξεχαστηκε το βιβλιο του Σπερρυ, ουτε από τις περι Ρωσσικης
φιλοσοφιας ανοησιες του που ετσι κι αλλιως λιγοι καταλαβαν ότι ανοησιες ηταν, από καποια
επιχειρηματα βασισμενα σε μη αυστηρες εικασιες ξεχαστηκε…
Βιβλιοπαρουσιαστής: -Όσον αφορά το θέμα του επαναπροσδιορισμού αξιών στο στάδιο
ξεκαθαρίσματος σχέσης επιστήμης-θρησκείας της εποχής μας, βοηθάει να καταλάβουμε
πρώτα όσα αφορούν την αντίφαση και συμβατότητα επιστήμης και θρησκείας στην εποχή
μας. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της εξέτασης , από τις δυνατότητες της εποχής μας, των
τριών παρακάτω θεμάτων: 1. των διαφορών και ομοιοτήτων «γεννηθήτω» με μπιγκ μπάνγκ
και «γεννηθήτω» με βιολογική εξέλιξη
34
2. του δυισμού ύλης ψυχής 3. της φύσης της επαφής με κάποιο ηθικό νόμο μέσα μας. Με
σύντομο και πυκνό τρόπο ας κάνουμε πρώτα μια επανάληψη-περίληψη προαπαιτουμένων
γνώσεων και μετά ας αναλύσουμε το θέμα του επαναπροσδιορισμού αξιών χωρίς καθόλου
να απομακρυνόμαστε από τα τεκταινόμενα γύρω μας που επειγόντως θα χρειάζονταν τον
τέτοιο επαναπροσδιορισμό, δηλαδή ας χρησιμοποιήσουμε τα τεκταινόμενα, κι όχι κάποια
είτε υποθετικά είτε άλλης εποχής παραδείγματα, για να καταλάβουμε το αντικείμενό μας, και
αντιστρόφως. Τα προαπαιτούμενα θα δούμε ότι δεν περιλαμβάνουν περισσότερες γνώσεις
απ’ όσες μπορεί κανείς να βρει ξεφυλλίζοντας, και σχεδόν μόνο κοιτάζοντας τα σχήματα και
τις λεζάντες τους, σε ένα βιβλίο «βιολογίας γενικής παιδείας Β Λυκείου» της εποχής μας.
Το μπιγκ μπανγκ βέβαια θέλει γνώσεις πολύ περισσότερες από του λυκείου, αλλά αυτό το
σημείο της σχέσης επιστήμης και θρησκείας δεν παίζει, άμεσο τουλάχιστον, ρόλο στα
θέματα αξιών άρα δεν θα αναφερθούμε σε αυτό. Το τρίτο θέμα, απαιτεί γνώσεις του
βιολογικού κλάδου της ηθολογίας, που ναι μεν δεν εμπεριέχεται στα βιβλία του Λυκείου
αλλά η κατανόηση βιβλίων του κλάδου αυτού δεν χρειάζεται ούτε καν τα βιβλία Β Λυκείου.
Ακόμη και από το δημοτικό μπορεί κανείς να τα διαβάσει και να τα απολαύσει, τόσο εύκολα
και τόσο πολύ όσο αν έβλεπε ένα ντοκυμαντέρ για ζώα. Απλώς θα παραπέμψουμε λοιπόν
στα βιβλία του Κόνραντ Λόρεντς (ενός από τους νομπελίστες ιδρυτές του κλάδου της
ηθολογίας) «Επιθετικότητα» και «King Solomon’s ring» για το θέμα αυτό και θα
διηγηθούμε μερικά μέρη τους και θα επικεντρωθούμε στα όσα χρειάζονται επανάληψηπερίληψη γνώσεων της Β λυκείου για να κατανοηθούν:
Επανάληψη-περίληψη:
Από τη στιγμή που οι βιολόγοι κατάλαβαν ότι το σχήμα του μακρομορίου που λέγεται
ΝτιΕνΕϊ και ο τρόπος αναδιπλασιασμού του δείχνει τον τρόπο τόσο της κληρονομικής
μεταβίβασης χαρακτηριστικών των εμβίων όσο και τον τρόπο σιγανής εξέλιξης των
χαρακτηριστικών σε γενιές επί γενιών, και που ύστερα κατάλαβαν με ποιόν τρόπο δίνει
οδηγίες για την δημιουργία των πρωτεϊνών στα έμβια και με ποιόν τρόπο οι πρωτεϊνες εκτός
από δομικά υλικά είναι καταλύτες , δηλαδή βοηθάνε, με το σχήμα τους, να συμβαίνουν
γρήγορα όλες οι μοριακές διαδικασίες, όπως έναν γκαραζιέρη τον βοηθάει το σχήμα των
εργαλείων του, και έτσι βοηθάει και στην δημιουργία νέου ΝτιΕνΕϊ απο το παλιό με
διπλασιασμό––όχι απλώς βοηθάει , είναι και απαραίτητο––από τη στιγμή λοιπόν που τα
παιδιά έχουν μάθει και αυτά, το νέο πρόβλημα κότας-αυγού είναι το εξής: Αν το ΝτιΕνΕϊ
έγινε πριν τις πρωτεϊνες πώς διπλασιαζόταν χωρίς αυτές; Αν οι πρωτεϊνες έγιναν πριν το
ΝτιΕνΕϊ με ποιόν μηχανισμό γινόταν η σύνθεσή τους , αφού τώρα αυτός ο μηχανισμός που
ξέρουμε θέλει οδηγίες γραμμένες στο ΝτιΕνΕϊ; Τέλος πάντων, αυτή την στιγμή ο τρόπος του
«γενηθήτω η ζωή», από την χρονική άποψη, θέλει ιδέες για να ξεκαθαρίσουν αυτό το
ερώτημα και το πού βρίσκονται όλες οι θεωρίες για το ζήτημα αυτό μπορείς να το δει κανείς
με απίθανη πληρότητα και κατανοησιμότητα στα δυο βιβλία του John Casti “Paradigms
Lost”, “Paradigms Regained” όπου θα δει και τι εστί Τσόμσκυ ως γλωσσολόγος. Πάμε τώρα
στα περί ψυχής του δεύτερου ερωτήματος, π.χ. στο αν ένας προχωρημένος κομπιούτερ
μπορεί να εμφανίσει ιδιότητες σαν αυτές που θεωρούμε ψυχικές μας ιδιότητες, στο αν αυτό
μας κάνει να είμαστε τέτοια ρομπότ, στο αν ομάδες από μακρομόριά μας μάς κάνουν να
μοιάζουμε με έναν προχωρημένο κομπιούτερ, το αν ομάδες από μακρομόριά μας μπορούν
να εμφανίζουν ιδιότητες σαν αυτές που θεωρούμε ψυχικές μας ιδιότητες, και στο αν η παλιά
απάντηση του Πλατωνικού Σωκράτη––ότι ο τρόπος που κατοικεί ή δεν κατοικεί η ψυχή στο
σώμα μας είναι σαν τον τρόπο που κατοικεί ή δεν κατοικεί η μελωδία στις χορδές μιάς
κιθάρας, εννοώ άρπας––βοηθάει ή δεν βοηθάει σε τίποτε την απάντηση του παραπάνω
ερωτήματος, τόσο στο πλαίσιο των κομπιούτερ όσο και στο πλαίσιο των ομάδων από
μακρομόρια εμβίων. Υπάρχει ο εξής τρόπος να αρχίσει κανείς τόσο την ερώτηση όσο και
την απάντηση από νωρίς στον έφηβο, ακόμη και πριν πάρει τα όποια μαθήματα φιλοσοφίας
… Πολλά απ’αυτά που δεν είπαμε ακόμη αλλά θα πούμε τα έχει πολύ ωραία ο Κάστι, και
πάλι, αλλά κανείς δεν τα’χει τόσο ωραία όσο ο Ζάκ Μονό στο βιβλίο «Το τυχαίο και η
αναγκαιότητα» που έγραψε πριν σαράντα σχεδόν χρόνια, στα κεφάλαια μεταξύ των
κεφαλαίων «Δαίμονες του Μάξουελλ» και «Μοριακή οντογένεση», ίδίως αυτό. Κρίμα που
δεν παραθέτει εδάφια και του Μονό ο Κάστι, θα βοηθούσαν πολύ το πολύ παρόμοιο του
πόϊντ, εδώ όμως θα τα πούμε όπως θα τα λέγαμε σε ένα παιδί ένα χρόνο πριν τελειώσει το
35
λύκειο, δυό τρία χρόνια αργότερα ας διαβάσει τον Μονό, ή τον Κάστι ή και τους δυό.
Μάλλον πιο πολύ θα μας βοηθήσει να κάνουμε τις χορδές να’ναι χορδές ρακέτας του τένις
αντί χορδές άρπας, δεν κάνουμε καμιά φοβερή πρωτοτυπία που να ξεφεύγει μακράν πέραν
του Σωκράτη βεβαίως αλλά θα δούμε ότι αυτό πιο ανάγλυφα θα μας δείξει τη φύση του
θέματος: Αν κάποια μόρια χορδών και ξύλου έχουν μπει σε ομάδες που να αποτελούν
ρακέτα και κάποια άλλα μόρια, καουτσούκ, έχουν μπει σε ομάδα που να αποτελεί μπαλάκι
του τένις τότε υπάρχει κανείς που, για να δει με τι γωνία θα αλλάξει τροχιά το μπαλάκι, θα
αναλύσει το σύστημα μόριο-μόριο αντί να πει ότι, τουλάχιστον για ρακέτα ακίνητη και
στερεωμένη, γωνία πρόσπτωσης =γωνία ανάκλασης; Όχι, όλοι με τον δεύτερο τρόπο θα το
λύσουν. Υπάρχει κανείς που αμφιβάλει ότι κι αλλιώς να το’λυναν εκεί θα κατέληγαν; Όχι.
Άρα υπάρχει κανείς που θα’λεγε ότι για τα μεν συστήματα λίγων μορίων ισχύουν οι νόμοι
της συνήθους φυσικής αλλά για τα συστήματα πάρα πολλών μορίων πρέπει να βάλουμε
στους νόμους της φυσικής κι άλλους όρους που να αναφέρονται στα μαθηματικά σχήματα
που τα μεγάλα συστήματα μπορούν να πάρουν; Μάλλον όχι. Τα βιολογικά συστήματα
περιέχουν πάρα πολλά μόρια, τα δε μόρια αυτά είναι ήδη πολύ μεγάλα. Οι πρόσθετες
ιδιότητες που έχουν τα τέτοια μεγαλοσυστήματα σε σχέση με τα συστατικά τους είναι σαν
τις, υπό μια έννοια πρόσθετες, ιδιότητες της ρακέτας; Ή είναι νέοι νόμοι που δεν έχουν
ακόμα βρεθεί; Όταν η μοριακή βιολογία ήταν ακόμη εν τω γεννάσθαι πολλοί από τους
ιδρυτές της ήταν φυσικοί που φιλοδοξούσαν να οδηγηθούν από τα πειραματικά της δεδομένα
σε πρόσθετους νόμους φυσικής σαν νέοι Κολόμβοι. Στην πορεία βρήκαν αυτά που είπαμε για
τα σχήματα του ΝτιΕνΕϊ, των πρωτεϊνών και την λειτουργία τους. Αυτά ήταν νέοι νόμοι; Νέα
ήπειρος; Ή αντί για Αμερική οι Κολόμβοι αυτή τη φορά ξαναβρέθηκαν στην Ινδία αλλά σε
φοβερά της μέρη που κανείς δεν τα’χε ξαναδεί από την χερσαία οδό; Ο Μονό και οι πιο
πολλοί θεωρούν το δεύτερο. Μερικοί, οι λεγόμενοι ολιστές σε αντιδιαστολή με τους
λεγόμενους αναγωγιστές, θεωρούν το πρώτο, λέγοντας ότι στα μεγάλα συστήματα το όλον
υπερβαίνει το άθροισμα των μερών του και πιθανώς το κάνει μέσω νέων νόμων που μπορούν
να εκδηλωθούν μόνο σε νέα μεγέθη και νέα επίπεδα πολυπλοκότητας, άρα είναι ένα είδος
δημιουργίας που εξαρτάται από τι μορφές έχει εκάστοτε εμφανίσει η πορεία της
πολυπλοκότητας. Οι αναγωγιστές τύπου Μονό θεωρούν σαν επουσιώδη παιχνίδια με τις
λέξεις τις διαφορές αυτές, και προτιμούν να αποκαλούν «νέα εκδήλωση» ή και «αποκάλυψη»
τις νέες ιδιότητες που εμφανίζονται αλλά όχι δημιουργία. Βλέπουμε ότι σε ένα τόσο απλό
παράδειγμα ήδη φάνηκε πως μια απλή λειτουργία, εκδηλότατη και συνηθέστατη μοιάζει με
πρόσθετη ιδιότητα της ύλης άπαξ και η ύλη αρχίζει να δημιουργεί πλούτο σχημάτων.
«Εκτός» απ’την ύλη της ρακέτας και της μπαλίτσας άρχισε να παίζει ρόλο και η φύση τους ,
η ρακετωσύνη και η μπαλωσύνη, υπο την έννοια του σχήματός τους. Πολύ περισσότερο θα
μοιάζουν σαν ιδιότητες πρόσθετες, νέες, ή και αντιφάσκουσες με τις συνήθεις και
χοντροκομένες ιδιότητητες της ύλης σε συστήματα λίγων σωμάτων, οι ιδιότητες ομάδων
από πρωτεϊνες και από άλλα μεγαλομόρια όταν δεν θυμίζουν απλώς ρακέτες και μπαλάκια
αλλά και κατσαβίδια ή εργοστάσια ή τηλεφωνικά δίκτυα κλπ.κλπ. Ανεξαρτήτως του αν
μπορούν είτε οι ολιστές είτε οι αναγωγιστές να αποδείξουν αφ’ενός ότι διαφέρουν από του
αντιπάλους τους και αφ’ετέρου ότι έχουν δίκιο αυτοί κι όχι οι απέναντι, θα έπρεπε να
θεωρούμε ότι το να ονομάσουμε ψυχή κάτι απλώς σαν αυτά αφαιρεί κάτι από το δέος, την
ποίηση, το μυστήριο που της αποδίδουμε και από την έμπνευση που μας δίνει το να
θεωρούμε ότι , κυριολεκτικά, μας «εν-ψυχώνει»; Αυτό μάλλον εξαρτάται περισσότερο από το
τι συνέπειες έχουν αυτά και από την σημασία τους στην καθημερινή ζωή και συμπεριφορά
ιδίως σε σχέση με την ηθικότητα ή ανηθικότητα των αποφάσεών μας… Πριν προχωρήσουμε
ας δούμε όσα είπαμε και με τα λόγια που θα τάλεγαν οι παράγραφοι του Μονό:
«Η τάξη, η δομική διαφοροποίηση, η απόκτηση λειτουργιών, —όλα αυτά εμφανίζονται από
ένα τυχαίο μείγμα μορίων τα οποία δεν έχουν καμιά δραστηριότητα και εγγενή λειτουργική
ικανότητα πέραν της ικανότητας να αναγνωρίζουν τους συντρόφους με τους οποίους θα
κτίσουν την δομή. Και ενώ σε σχέση με τα ριβοσώματα και τους βακτηριοφάγους δεν
μπορούμε πια να μιλάμε για δημιουργία κρυστάλλων αφού αυτά τα σωμάτια είναι ενός
βαθμού πολυπλοκότητας , δηλαδή μια τάξης, πολύ πάνω από του κρυστάλλου, σε τελευταία
ανάλυση είναι επίσης αληθές ότι όλες οι ενεχόμενες χημικές αντιδράσεις είναι βασικά της
ίδιας φύσης με εκείνες που κατασκευάζουν έναν μοριακό κρύσταλλο. Όπως σε έναν
36
κρύσταλλο, η ίδια η δομή των συναθροισμένων μορίων συνιστά την πηγή της «πληροφορίας»
για την κατασκευή του όλου. Αυτές οι επιγενετικές διαδικασίες επομένως συνίστανται
ουσιαστικά στο εξής: το ολικό σχέδιο ενός σύνθετου πολυμοριακού οικοδομήματος
περιέχεται εν δυνάμει στην δομή των συνιστώντων του μερών, μα έρχεται σε πραγματική
ύπαρξη μόνο μέσω της συνάθροισής τους. Η ανάλυση αυτή σαφώς ανάγει την παλιά διαμάχη
μεταξύ προ-διαμορφωτιστών και επιγενετιστών σε μια τετριμμένη σοφιστεία και
στρεψοδικία περί λέξεων. Καμιά προ-διαμορφωμένη και πλήρης δομή δεν προ-υπήρχε
πουθενά, αλλά το αρχιτεκτονικό σχέδιο για αυτήν ήταν παρόν στα ίδια της τα συνιστώντα
μέρη. Μπορεί επομένως να έλθει στην ύπαρξη αυθόρμητα και αυτόνομα, χωρίς εξωτερική
βοήθεια και χωρίς έγχυση πρόσθετης πληροφορίας. Η αναγκαία πληροφορία ήταν παρούσα,
αλλά χωρίς να έχει εκφραστεί, στα συνιστώντα μέρη. Το επιγενετικό κτίσιμο μιας δομής δεν
είναι μια δημιουργία, είναι μια αποκάλυψη» (τα πλάγια τα βαζει ο ίδιος ο Μονό, όχι ο
υποφαινόμενος)
Στην προΣωκρατική Ελλάδα υπήρχε μεγάλη απορία αφ’ενός για το νόημα της θεωρίας του
Παρμενίδη ότι δεν υπάρχει αλλαγή, π.χ κάθε κίνηση, είναι ψευδαίσθηση, αφ’ετέρου για το
πώς, αν ίσχυε κάτι τέτοιο θα συμβιβαζόταν με τις θεωρίες του Ηράκλειτου για την συνεχή
μεταβολή και κίνηση των πάντων με τον ίδιο τρόπο που συνεχώς μεταλλάσσεται η φωτιά.
Μερικοί θεωρούσαν και σαν απόδοση νοήματος στην θεωρία του Παρμενίδη και σαν λύση
της αντίφασής της με την θεωρία του Ηράκλειτου, το ότι στο «τι το ον;» οι Πυθαγόρειοι
απαντούσαν «ο αριθμός», αφού μετά απ’αυτό μπορούσε κάποιος να πει ότι η φύση υπακούει
μαθηματικούς νόμους που όντως παραμένουν όσο αμετάβλητοι όσο το ον του Παρμενίδη
αλλά και η εξέλιξη των πάντων σύμφωνα με τους νόμους αυτούς θα μπορούσε να περιγράφει
τον κόσμο αλλαγών του Ηράκλειτου. Σαν τέτοια αμετάβλητα όντα αργότερα θεώρησε κι ο
Δημόκριτος τα άτομα του αλλά οι συνδυασμοί ατόμων που άλλαζαν συνεχώς επίσης
συμφιλίωναν τον κόσμο της μη αλλαγής με τον κόσμο της αλλαγής. Ο Πλάτων ήθελε να
βασίσει και τις μορφές της βιολογίας σε ένα αμετάβλητο κόσμο μαθηματικών νόμων , σαν
της γεωμετρίας και των αριθμών, ενώ ο Αριστοτέλης έβλεπε τον πλούτο αυτών των μορφών
πιο πολύ σαν τον Ηράκλειτο. Τελικά μπόρεσε, έστω στις μέρες μας, κάτι σαν τη θεωρία του
Πυθαγόρα και σαν την θεωρία του Δημόκριτου να συμφιλιώσει την Πλατωνική με την
Αριστοτελική άποψη; Ή κάτι, αντίστροφα, σαν τις μορφές της βιολογίας, να εξηγήσει την
ύπαρξη μαθηματικών νόμων που να υπακούει η φύση; Απάντηση: Άλλοι θεώρησαν αδύνατον
με τους , αρμονικούς αλλά, υπό μιαν έννοια, μη πλούσιους νόμους της επίγειας φυσικής και
της αστρονομίας, να εξηγήσουν τον πλούτο των φαινομένων και ιδιοτήτων των εμβίων και
εμψύχων, της βιολογίας και προσπάθησαν να βρουν επιχειρήματα γιατί τέτοια προσπάθεια
αναγωγής της ψυχολογίας και βιολογίας στην φυσική θα ήταν καταδικασμένη. Συνήθως
αυτοί ήταν φιλόσοφοι, όπως ο Σοπενάουερ κι ο Καστοριάδης (σε μια εκ των ασχολιών του
και εκ των ερωτήσεων και εικασιών του), ή ήταν μεταμαθηματικοί , που προσπάθησαν να
αποδείξουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη όσο και να εξελιχθεί δεν θα γίνει σαν την φυσική
νοημοσύνη, άρα δεν είμαστε απλώς εξελιγμένοι κομπιούτερ ή εξελιγμένα ρομπότ , μα καμιά
φορά ήταν και αστροφυσικοί , όπως ο Χόϋλ που προσπάθησε να αποδείξει ότι ούτε η ηλικία
της γης, ούτε όλοι του σύμπαντος δεν αρκούν να δημιουργήσουν έμβια από τα άβια
συστατικά τους άρα το σύμπαν ξεκίνησε με την ζωή ήδη υπαρκτή υπό κάποια έννοια. Κι
άλλοι, όπως ξαναείπαμε, παρέμειναν αναγωγιστές , δηλαδή προσπάθησαν να δουν αν όση
φυσική οδηγεί στην χημεία είναι αρκετή και να εξηγήσει γιατί τα μεγαλομόρια μπορούν
όντως να δημιουργήσουν το ξεδίπλωμα ιδιοτήτων που έχουν πλούτο όσο μεγάλο όσο οι
ιδιότητες των εμβίων, και είδαμε με ποια λόγια του Μονό περιγράφεται το τι έκαναν, και
είδαμε με ποιο περίπου τρόπο θα αναδιατύπωνε κάποιος αναγωγιστής την περί ψυχής
θεωρία του Πλάτωνα. Η δε πορεία από την φυσική με τους αμετάβλητους μαθηματικούς της
νόμους προς χημεία και προς μεγαλομόρια και βιομόρια και προς την τελική «όχι δημιουργία
αλλά αποκάλυψη» των επιγενετικών ιδιοτήτων μιας δομής χωρίς την προ-ύπαρξη σχεδίου
εξηγεί με ποιον τρόπο, τελικά, ξανασυμφιλιώνεται το Παρμενίδειο ον με το Αριστοτελικό
γίγνεσθαι της βιολογίας, χωρίς να χρειάζεται, με Πλατωνικό τρόπο, να υπάρχουν και για την
βιολογία νόμοι μαθηματικοί σαν της φυσικής. Αν όσα είπε ο Μονό από κάπου χάνουν, π.χ. αν
σε κάτι σχετικό με τις πρωτεϊνες και το ΝτιΕνΕϊ σαν αυγό και κότα (ως προς το ποιο
37
γεννήθηκε πρώτο) δεν αρκεί τελικά καμιά προσφυγή τύπου «γεννήθηκαν και τα δυο από
ΑρΕνΕϊ που δρα και σαν καταλύτης και σαν μηχανισμός παραγωγής αντιγράφων» (που είναι
η συνηθέστερη ελπίδα) και αν ο αναγωγισμός είναι καταδικασμένος είτε σε ορατό σφάλμα,
είτε στο να μένει πάντα πρόγραμμα, τότε όλα είναι πιθανά, φίφτυ-φίφτυ από τις
Πλατωνικές τέτοιες μορφές μέχρι και την πιθανότητα, ελλείψει πολλών άλλων, ότι οι
μαθηματικές μορφές της φυσικής είναι σαν της βιολογίας (κι όχι αντιστρόφως!) αλλά στο
νου κάποιου υπεροργανισμού (!). Αν όσα είπε ο Μονό δεν χάνουν από πουθενά, τότε οι
βιολογικές ιδιότητες εξηγούνται (απλώς εξηγούνται υπό την έννοια ότι βαίνουν παράλληλα,
όχι ότι προβλέπονται κιόλας, τίποτα δεν προβλέπεται τελείως στα προβλήματα με πολλά
σώματα) από την ύπαρξη μαθηματικών νόμων για τη φύση. Αλλά το πώς υπάρχουν αυτοί
είναι ακόμα όσο ακατανόητο όσο όχι μόνο τον καιρό του Αϊνσταϊν που έλεγε «το πιο
ακατανόητο πράγμα είναι γιατί ο κόσμος είναι κατανοητός» αλλά όσο και τον καιρό του
Αναξαγόρα και όσων προΣωκρατικών πρωτοδιατύπωσαν την ιδέα της ύπαρξης νόμων που
υπακούει το σύμπαν, ή ο κόσμος κλπ. , τέλος πάντων ας μην παρα-υπεισέλθουμε στις
ομοιότητες και διαφορές των όρων παν, κόσμος σύμπαν, των λατινικών για αυτά, των
αγγλικών , των Γερμανικών, των Σανσκριτικών, των Χάιντεγγεροελληικών, των Σουαχίλι ,
των Αφρικανικών, των Ινδιάνικων, τώρα, παλιά , νεολιθικά κλπ κλπ, ας υπογραμμίσουμε
μόνο μια κάπως πρόσφατη διασαφήνιση (από Φόϋερμπαχ και από Μπούμπερ*) του γιατί η
προΣωκρατική έννοια του παγκόσμιου νου δεν ήταν ανθρωπομορφική, αταβιστική,
ανιμιστική κλπ κλπ αλλά αντίθετα ήταν πολύ αλληλοδιαφωτιστική με την Εβραϊκή ιδέα περί
προσωπικού Θεού**: Άλλο το να πεις ότι ο Θεός έχει νου όπως κι ο άνθρωπος, κι άλλο να
πεις ότι υπάρχει ένας παγκόσμιος νους κι ότι ο τρόπος που εκδηλώνεται μέσω της ύλης των
πλανητών είναι το να έχουν οι πλανήτες μαθηματικές κανονικότητες στις τροχιές τους, ο
τρόπος που εκδηλώνεται μέσω της ύλης των μοχλών είναι να έχουν μαθηματικούς νόμους
που δουλεύουν και στην τεχνική εμπειρία, ο τρόπος που εκδηλώνεται μέσω της ύλης χορδών
σε κιθάρες είναι το ότι χτυπώντας τις χορδές τους σε σημεία μαθηματικώς περιγράψιμα με
απλό τρόπο να δίνουν ήχο ευχάριστο σε όλους, και ο τρόπος που εκδηλώνεται μέσω της
ύλης μέσα στο σώμα μας είναι να έχουμε την ικανότητα για λογική, για μαθηματικά, για
απόλαυση μουσικής κλπ. Άλλο λοιπόν το να πούμε ότι ο Θεός έχει νου όπως θα’χε και
γενειάδα ή άρμα να σέρνει τον ήλιο σε κανονική τροχιά παίζοντας ταυτόχρονα και άρπα ενώ
οδηγούσε , κι άλλο το να πούμε , αντίστροφα, ότι ο άνθρωπος σκέφτεται, χαίρεται τη
μελωδία κλπ επειδή η ύλη του μετέχει σε κάτι θείο και παγκόσμιο ή μάλλον συμπαντικό.
Ακόμα κι ο πιο τεχνοκράτης δυτικός θα καταλάβαινε ότι άλλο το ένα και άλλο το άλλο.
Μπορεί βέβαια να τα θεωρούσε λάθος και τα δύο αλλά δεν θα τα θεωρούσε ίδια. Ή μπορεί
να θεωρούσε σωστά μόνο τα περί πλανητών και μοχλών και μόνο σαν να όριζαν υπό ποίαν
έννοια χρησιμοποιούμε σαν σχήμα λόγου το ότι υπάρχει παγκόσμιος νους, δηλαδή ότι
υπάρχουν μαθηματικοί νόμοι που υπακούει ο φυσικός κόσμος και, αν αυτό δημιουργεί και
δέος, είναι το ίδιο δέος που ο Αϊνσταϊν εξέφραζε λέγοντας «το πιο ακατανόητο πράγμα είναι
το γιατί ο κόσμος είναι κατανοητός». Υπάρχουν ίσως και Θεοί ανθρωπομορφικοί,
αταβιστικοί, ανιμιστικοί, μα δεν είναι σαν την εικόνα που είπαμε. Όχι όμως ότι αποτελεί
σοβαρό κριτήριο η ευκολία που ένας δυτικός θα θεωρούσε τις θρησκείες των φυλών της
Αφρικής σαν μη έχουσες καμιά σχέση με την αποδεκτότερη εικόνα που λέμε. Όπως λοιπόν
δεν είναι τόσο ανθρωπομορφικό, αταβιστικό και ανιμιστικό το να εννοούμε τα παραπάνω για
την κίνηση των πλανητών, για την λογική, για τα μαθηματικά και για την χαρά της μουσικής
ή για το πάθος και άλλων λειτουργιών-βιωμάτων-δυνατοτήτων του ανθρώπου, π.χ. των
ερωτικών ή των πολεμικών–ολόκληρο δωδεκάθεο λειτουργιών υπήρχε– γιατί δεν είναι,
τουλάχιστον εξ ίσου, αποδεκτό το να κάνουμε την ίδια αντιστροφή και για άλλες
λειτουργίες-δυνατότητες-ικανότητες-βιώματα του ανθρώπου, και να λέμε ότι ο άνθρωπος
έχει όσα θεωρούμε προσωπικά χαρακτηριστικά, π.χ. χαίρεται να τον αγαπάνε και να αγαπάει,
επειδή κάτι με την ίδια, έστω αφηρημένη, έννοια είναι πρόσωπο, αγάπη κλπ με τρόπο
*Στο κεφάλαιο «Το Αιώνιο Εσύ» στο βιβλίο του Μάρτιν Μπούμπερ «Εγώ και εσύ».
**Την οποία βέβαια ο Αϊνσταϊν ούτε καν δέχτηκε την πρόταση του Μπούμπερ να την συζητήσουνε ,
μένοντας στο θαυμασμό του μόνο για τις απόψεις περί γεωμετρικού Θεού του Σπινόζα και για τις
απόψεις περί «γεωμετρίας σαν θεωρητικής φυσικής των στερεών σωμάτων» των αρχαίων Ελλήνων
38
παγκόσμιο και συμπαντικό; Το μισό αυτής της άποψης στη φιλοσοφία το περιγράφουν σαν
άποψη των προΣωκρατικών Ελλήνων, το άλλο μισό σαν την συνεισφορά των Εβραίων στον
φιλοσοφία του μονοθεϊσμού*. Για ένα δε αναγωγιστή τύπου Μονό, η μόνη διαφωνία ή
συμφωνία που θαχε μ’αυτά θα ήταν «αφού όμως οι δομές μεγαλύτερης τάξης, εννοώ οι πιο
περίπλοκες συναθροίσεις μορίων που έχουν υπάρξει, είναι οι άνθρωποι, άρα η ούτως-ειπείν
«προσωπότητα» του Θεού αποκαλύπτεται (και όχι δημιουργείται επαναλαμβάνουμε) μέσα από
τον άνθρωπο. Το τι θα υπερέβαινε κάτι τέτοιο, αν αυτό μας φαίνεται λίγο, είναι κάτι που δεν
το συζητάμε καν μέχρι να προκύψει η παραμικρή ιδέα για το πώς, ή γιατί, καν υπάρχουν οι
μαθηματικοί φυσικοί νόμοι, που αν κατάλαβα καλά ο Χώκινγκ (στο «Χρονικό του χρόνου»)
το θεωρεί ερώτημα που θα μπορεί να αρχίσει να μας απασχολεί μόνο άπαξ και βρούμε μη
αυτοαντιφατική φυσική θεωρία για να φτάνουμε ως το Μπιγκ Μπάνγκ».
*Είδαμε ένα από τα σημεία επαφής δυο φιλοσοφιών. Από διαφορές ας σημειώσουμε μόνο την εξής
μία (από επισήμανση του Άγγλου φιλοσόφου Guthrie): Στην Ελληνική χρήση, αντίθετα απ’ότι στην
Εβραϊκή, η λέξη Θεός δεν αναφέρεται σε κάτι που υπερβαίνοντας, ως όλον, την εμπειρία μας και
ευρσκόμενο πολύ μακριά της έστω και σαν μερική επαφή με αυτό, θέλει ειδικές διαδικασίες και
πορείες για την όποια συνάντησή του και δεν ξέρουμε , ή δεν ξέρουν οι άλλοι για μας, αν όντως
υπήρξε η επαφή αυτή. Η λέξη «θεός» έμπαινε π.χ. στην εξής Ελληνική έκφραση «είναι θεός να
συναντάς ένα φίλο σου μετά 30 χρόνια» και σήμαινε την εντονότατη, κι όχι φευγαλέα και αμφίβολη,
αίσθηση , εν προκειμένω χαράς, που καθιστά κάτι αξιοσημείωτο και αξιομνημόνευτο που πολλοί
μπορεί να τοχουν νιώσει αλλά κάποιος π.χ. δεν τοξερε ακόμα ότι υπήρχε ή πόσο έντονο ήταν κλπ.
Αυτές τις απόψεις των τέτοιων αναγωγιστών οι μη αναγωγιστές δεν θα τις άλλαζαν σε τίποτα, το
πολύ-πολύ να θεωρούσαν ασυνέπειά τους το να τις ασπάζονται κι εκείνοι και να τους κατηγορούσαν
ότι δεν έχουν τελείως αποδείξει ότι ο πλούτος ιδιοτήτων που βλέπουν στην ζωή δεν έπεται από την
φυσική με την οποία ξεκινάνε. Αναγωγιστής ή μη αναγωγιστής τι θάλεγε για τα άλλα ζητήματα που
στον 20ο αιώνα επικαλέστηκαν και την βιολογία; Π.χ. οι ναζί επικαλέστηκαν Δαρβινικές της όψεις
για θεωρητική βάση του ρατσισμού τους. Ο Καζαντζάκης επικαλέστηκε Μπεργκσονικές της
αναδιατυπώσεις για θεωρητική βάση της «ζωτικής ώθησης» που έβλεπε μέσα στους Ζορμπάδες του
και τους καπετάν Μιχάληδές του, ή τον Οδυσσέα του και τον Χριστό του και, γενικότερα, αυτούς που
ονόμαζε «σωτήρες του Θεού» στην «Ασκητική» που είχε και την έκφραση αυτή ως υπότιτλο. Η
κοντινότερη όμως , προς όσα (π.χ. Μπούμπερ-ικά) είδαμε, μορφή τέχνης και ταυτόχρονα μορφή
ανάλυσης και της ιστορίας του πολιτισμού και του τωρινού κομβικού του σημείου είναι οι ιδέες του
Σικελιανού για τον βιολογικό Θεό ο οποίος σαν αιωνίως σε οδύνες τοκετού γυναίκα γεννά την ζωή
και σαν αιωνίως μαχόμενος αγωνιστής σαν τον Χριστό φωνάζει από τον Σταυρό της εποχής του «ως
σας έκραζα, συντρόφοι»** προς όλες τις άλλες εποχές και γενιές διότι μέσα από τον άνθρωπο, την πιο
εξελιγμένη μορφή τάξης της ύλης, αποκαλύπτονται και οι δυνατότητες και βουλήσεις του Θεού, και
μόνο με τα χέρια του ανθρώπου κι όχι με κάποια δικά του που είναι αφηρημένα και δυνητικά , μπορεί
κι ο ιδιος να πολεμάει, και μόνο με το κορμί της ζωής και πάνω απ’όλα του ανθρώπου, κι όχι με
κάποιο άσαρκα αφηρημένο δικό του, μπορεί να λαχταράει την ζωή και να την γεννάει.
Για να ξεμπερδευουμε με την τετριμενη δοκησισοφια όσων νομιζουν ότι είναι ελευθερα και συγχρονα
πνευματα επειδη ξερουν περισσοτερα απ’ την θεολογια της κυρα Κατινας του ’70 ας παρουμε και την
άλλη πασιγνωστη ανθρωπομορφικη εικονα ότι τους πλανήτες τους κρατούν στις τροχιές τους κάποιοι
άγγελοι: Ο θεολόγος (καλόγερος) του 5ου (νομίζω) μ.Χ αιώνα, ο Ιωάννης ο Φιλόπονος, έγραψε τις
γραμμές «να μου πουν αυτοί οι ανόητοι πού ακριβώς είδανε στις γραφές ότι άγγελοι κρατάνε τους
πλανήτες στις τροχιές τους. Δεν θα μπορούσε ο Θεός να τους κρατάει στις τροχιές τους με την ίδια
δύναμη που η γη τραβάει τα αντικείμενα προς τα κάτω;…Και όσον αφορά την ιδέα του Αριστοτέλη
ότι για να κινείται το βέλος που έφυγε από το τόξο χρειάζεται να το ακολουθούν, για να του ασκούν
δύναμη, κινήσεις του αέρα που ξεκινούν από την χορδή του τόξου, δεν θα ήταν απλούστερο να
υποθέσουμε ότι το κρατάει η ώθηση που αρχικά έλαβε και σταματάει βαθμιαία από τις αντίθετες
δυνάμεις που του ασκούνται από τον αέρα στην πορεία του;» (η τέτοια διαύγεια περί και βαρύτητας
και αδράνειας, τόσο νωρίς, δεν ήταν κανένα μυστικό κρυμμένο σαν σε πλοκή του Ουμπέρτο Έκο,
όλοι ξέρανε ότι ο Γαλιλαίος τα διάβαζε αυτά (σε μετάφραση του Όκκαμ νομίζω. Η ακριβής ιστορία
υπάρχει και στην ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας του Ράσσελλ και στην ιστορία ελληνικής
φιλοσοφίας του Γεωργούλη (στον τόμο που γράφει για την πατερική περίοδο). Για τον Ιωάννη
τονΦιλόπονο εγραφε και το βιβλιο της ιστορίας των επιστημων η οποία μπήκε δυο τρεις χρονιες (επι
Αρσενη ή Ευθυμίου) και καταργήθηκε μετα ).
**(τελευταια φράση στο «Πνευματικό Εμβατήριο» που μελοποιήθηκε από Θεοδωράκη και που
μερος του εγινε «Υμνος του ΠΑΣΟΚ «..σπρωχτε με στηθος και με γόνα» και που έκανε μερικους
(συνηθως ολιγοφρενεις) να νομιζουν ότι ο Σικελιανός είναι ο πρασινος ομόλογος «Χερι-χερι-με τον
Καρατζαφέρη)
39
…Πηδάμε , μεταξύ αλλων , και μια φημολογουμενη κοντρα Καστοριάδη-Γιαναρά στην Γαλλία πριν μισο αιώνα…
Βιβλιοπαρουσιαστής:- Λοιπόν: Υπάρχουν, πρώτον, κύτταρα σαν και αυτά που
συνεργάζονται σ’εμάς και σ’όλα τα ζώα και τα φυτά, επίσης υπάρχουν κύτταρα όπως τα
βακτήρια, λίγο πιο πρωτόγονα, που άλλα τους μας προκαλούν αρρώστειες και άλλα τους μας
παρέχουν ουσίες που εμείς τις χρησιμοποιούμε σαν αντιβιοτικά και εκείνα τις χρησιμοποιούν
σαν όπλα επιβίωσης στην μάχη τους με εκείνα τα βακτήρια που βλάπτουν και εμάς,
υπάρχουν τέλος και κύτταρα όπως οι αποικοδομητές που ζούν μετατρέποντας τα νεκρά
κύτταρα ζώων ή φυτών, π.χ. πεσμένα φύλλα ή τους νεκρούς στα νεκροταφεία, σε ανόργανες
ουσίες έτοιμες να ανακυκλωθούν, δηλαδή να χρησιμοποιηθούν από τα φυτά για να
ξανασυνθέσουν μεγαλομόρια της ζωής, να φαγωθούν ως φυτά από τα ζώα κλπ. Τέλος,
υπάρχουν και οι ιοί που μέσα τους έχουν μηχανισμό, ή μάλλον απλώς μάννουαλ οδηγιών,
αναπαραγωγής τους και οπλικούς μηχανισμούς. Δεν έχουν ούτε οργανίδια παραγωγής
ενέργειας ούτε μηχανισμούς να προσλαμβάνουν όσες πρώτες ύλες, δηλαδή ανόργανα υλικά,
χρειάζονται για να αναπαραχθούν, ούτε μηχανισμούς να συνθέσουν όσα εργαλεία ή όσα
όργανα τους χρειάζονται για να υφίστανται και να πολλαπλασιάζονται. Όλα τα παραπάνω
υλικά και την ενέργεια, ακόμα και το ούτως ειπείν φωτοτυπικό μηχάνημα παραγωγής
αντιγράφων τους, το κατάσχουν από το κύτταρο πάνω στο οποίο βρήκαν να παρασιτήσουν
και το οποίο, αφού μέσα του αναπαραχθούν σε χιλιάδες αντίτυπα το αφήνουν όχι απλώς
νεκρό μα και λεηλατημένο και ρημαγμένο. Δεν είναι καν ομόφωνο μεταξύ των βιολόγων αν
οι ιοί θα έπρεπε να θεωρούνται έμβια ή απλώς παρασιτικοί μηχανισμοί που υπήρξαν απλώς
επειδή η ύπαρξή τους κάπου χωράει μέσα στους μηχανισμούς με τους οποίους η γύρω τους
ζωή λειτουργεί και αναπτύσσεται. Αυτά στην ζωή και στην βιολογία. Στην ιστορία και στην
ιδεολογία απ’την άλλη μεριά υπάρχουν λαοί που ζουν από την γεωργία και την κτηνοτροφία
και, σε πιο πρόφατες εποχές, από αυτές συν από την βιομηχανική εργασία και παραγωγή,
υπάρχουν και λαοί με ηγέτες όπως ο Τζέγκις Χάν ή ο Χίτλερ που ανακάλυψαν ότι μέσα σε
όλα αυτά χωράει και ένας άλλος τρόπος επιβίωσης. Να μην αναπτύσσεις γεωργία ή
κτηνοτροφία αλλά μόνο πολεμική τέχνη, και, στα των ημερών μας , να μην αναπτύσσεις
άλλες βιομηχανίες αλλά μόνο τις πολεμικές. Και με την υπεροπλία που αποκτάς επενδύοντας
μόνο στα όπλα, να υποδουλώνεις αυτούς που έχουν γεωργία και κτηνοτροφία , ή έχουν και
άλλες βιομηχανίες, και μετά να τους δίνεις μόνο όση τροφή χρειάζονται αφ’ενός για να
δουλεύουν σε χωράφια, ζώα και εργοστάσια που τους έχεις κατάσχει, και αφ’ετέρου για να
αναπαράγονται για να σου δίνουν και άλλους δούλους. Όλη δε την υπόλοιπη παραγωγή
τροφής και ενέργειας να την παίρνεις εσύ. Αυτό λέγεται «οικονομία διαρκούς πολέμου».
Αργοτερα προστέθηκε και η παράγραφος «διαρκής μάχη κατά της τρομοκρατίας» για
κατάσχεση πηγών ενέργειας. Οι φιλοσοφικοί υποστηρικτές όσων ηγετικών ομάδων
ανακάλυψαν και αυτή τη δυνατότητα παρασιτισμού επί του κορμού της ζωής, πότε
επικαλέστηκαν Δαρβινικές μάχες για βελτιστοποίηση της ζωής, πότε Νιτσεϊκές για
βελτιστοποίηση αξιών αντί γονιδίων. Τέτοια προσπαθούσαν όσο προσπαθούσαν ακόμα να
θεωρήσουν τον παρασιτισμό κάτι σαν ζωή ισότιμη με την ζωή των κυττάρων. Πιο πρακτικοί
υποστηρικτές απλώς συνέχιζαν αυτό που έκαναν οι κονκισταδόρες κλπ τότε που δεν υπήρχε
ακόμη Δαρβίνος ή Νίτσε να τους λεηλατήσουν κι αυτούς, διέδιδαν δηλαδή και στους άλλους
και στον εαυτό τους ότι οι άλλοι δεν ήταν άνθρωποι αλλά ανθρωποειδή, ή ότι ήταν άνθρωποι
μεν αλλά ειδωλολάτρες ή και κανίβαλοι, δαιμονοποίηση του αντιπάλου κλπ, τα ξέρουμε και
από τα σύγχρονα νέα, που μέχρι κι ότι ο Σαντάμ παίρνει βιάγκρα είπε στο ΣιΕνΕν εκείνη η
συμπατριώτισά μας η Παρισούλα, εκ του Κυπαρισούλα, που ήταν ερωμένη δαίμονος, ούτωςειπείν, αντί να σκεφτεί κι ότι ο λόγος που, όπως το έθετε, μπορούσε και την
«επισκεπτόταν ο Σαντάμ πολλές φορές» ανά ερωτική νύχτα ήταν ότι έστελνε και τους
σωσίες του να περνάνε από το δωμάτιό της για να καλλιεργήσει και τον αντρικό του μύθο,
αλλιώς γιατί να φεύγει μέχρι να του ξανασηκωθεί, τόσες υπογραφές είχε να βάλει; δεν τις
έφερνε κι αυτές στο δωμάτιό της να τις κάνει μαζί με το μετα-οργασμικό τσιγάρο κλπ;
Αγνωμοσύνη προς την τύχη της: πού θα ξαναβρεί άντρα με πολλούς σωσίες έτσι ώστε να
κάνει τόσο πολύ έρωτα χωρίς καν να χρειάζεται ενοχές ότι κάποιον κεράτωσε αφού μπορεί
να κάνει ότι δεν κατάλαβε ότι ήταν σωσίες; Τι λέγαμε; Τέλος πάντων αυτά έκαναν όσοι
προσπαθούσαν να δείξουν ότι οι αποικιοκράτες, δουλέμποροι, γενοκτόνοι, κονκισταδόρες
κλπ που ζούσαν με οικονομία διαρκούς πολέμου δεν ήταν εμβιοειδή παράσιτα αλλά ισότιμα
40
έμβια. Μήπως τους δαιμονοποιώ κι εγώ, άντε καλέ, ιδέα μου θα’ναι. Εγώ τέτοιο πράμα; Το
εννοώ: Τι παθαίνουν από μένα , εγώ μόνο πλάκα τους κάνω, αυτοί στα θύματα της δικής τους
δαιμονοποίησης δεν κάνουν μόνο πλάκα, πρώτα τους πίνουν το αίμα και μετά τους αφήνουν
να πεθάνουν αν καν είναι φιλάνθρωποι και θέλουν να χαρίσουν ευθανασία, γιατί δεν είναι
πάντα έτσι ακόμα κι όταν έχεις κίνητρα όχι ενός παράφρονα σαδιστή αλλά απλώς
οικονομικής βελτιστοποίησης , αύξησης κερδών. Ας μην ξεχνάμε ότι κι ο Μάρλον Μπράντο
Κούρτς στο «Αποκάλυψη τώρα» ήταν εμπνευσμένος από την τακτική των Βέλγων στο
Κονγκό που για να επιβάλλουν καλύτερους ρυθμούς συλλογής χυμού απ’τα
καουτσουκόδεντρα έκοβαν χέρια στα παιδάκια που έβγαζαν λιγότερο χυμό από άλλα. Ποιοί
εκτελούσαν τις ποινές; Διόρισαν αστυνομικούς κανίβαλους. Μιά φορά δηλαδή βρήκαν όντως
κανίβαλους, και αντί να τους εκχριστιανίσουν ή να τους κρεμάσουν όπως έκαναν με τους
αποκληθέντες κανίβαλους , τους διόρισαν αστυνομικούς. Σίγουρα αν οι γονείς των παιδιών
μάζευαν τις δυνάμεις του μετά τα δικά τους καουτσουκόδεντρα και σκότωναν κάναν τέτοιο
κανίβαλο θα επικηρύσσονταν από τους Βέλγους ως τρομοκράτες, όπως οι τρομοκράτες του
Ιράκ που σκοτώνουν όσους εκπαιδεύουν οι Αμερικανοί για να κάνουν το έργο τους όταν
φύγουν, για ναναι κι αυτοί ήσυχοι ότι η χώρα βρίσκεται σε καλά χέρια. Πιο μετριοπαθείς
απολογητές της οικονομίας διαρκούς παρασιτισμού, ίσως από κάποιο γνώθι σ’αυτόν της
παρακμής τους, ή ίσως διότι απλώς ήταν παράσιτα επί παρασίτων που βρήκαν έτοιμους
υπόδουλους κληρονομώντας τους από προγόνους πολεμιστές , μα που οι ίδιοι δεν θα είχαν
μπορέσει να τους υποδουλώσουν και σαν γνώθι σ’αυτόν είχαν μόνο την επίγνωση ότι δεν
μπορούν να είναι δουλέμποροι παρ’όλο που θα ήθελαν, άρχισαν να προσπαθούν να
υποστηρίξουν τον ρόλο τους παρομοιάζοντας την λειτουργία τους με την λειτουργία των
αποικοδομητών, ότι πεθαίνουν όχι μόνο οι οργανισμοί αλλά και οι πολιτισμοί, για να
ανακυκλωθούν φρέσκοι, και ότι οι ίδιοι και οι όμοιοί τους βοηθάνε, με τον πόλεμο, την
γενοκτονία και το δουλεμπόριο, την αποσύνθεση και ανακύκλωση που ανανεώνει τους
χυμούς της ζωής και άρα βοηθάνε τελικά την εξέλιξη να βελτιστοποεί τα έμβια όντα. Δεν
έχει καν σημασία να δούμε αν αυτή η αποικοδόμηση μόνο σαν λέξη μοιάζει με την
αποδόμηση που λένε οι μεταμοντέρνοι αποδομιστές που για λίγο χρόνο έγιναν και σχεδόν
μέϊν -στρήμ διανόηση και που για καθόλου χρόνο δεν έγιναν παραπάνω από περιθώριο του
περιθωρίου οποιασδήποτε προσπάθειας για πράξη ή καν για διαύγεια, γιατί αυτοί όχι μόνο
τίποτε δεν μπορούν να ξαναγεννήσουν, πολλώ μάλλον να το γεννήσουν βελτιωμένο, μα
ούτε καν να διαλύσουν τίποτε στα σοβαρά μπορούν παρά μόνο με τον γνωστό τρόπο που
έχουν , να εμπνέουν στους ήδη διαλυμένους την αυτοεικόνα ότι συντελούν σε κάτι
ουσιαστικότερο από τη παρακμή που κληρονόμησαν και που την ανακυκλώνουν. Εννοώ ότι
αυτοί είναι παράσιτα επί ήδη παρασίτων επί παρασίτων, δηλαδή ούτε καν ιοί, πολλώ δε
μάλλον δεν είναι το πολιτιστικό ανάλογο των αποδομητών της βιολογίας, και ας μη
χάνουμε χρόνο αφού η περεταίρω αναφορά σε αυτούς θα γελοιοποιούσε και την
σοβαρότητα που είχε το θέμα που εξετάζουμε, λοιπόν: Με την ανακάλυψη του ηλεκτρονικού
μικροσκοπίου τέρμα οι αναλογίες των παρασίτων της οικονομίας διαρκούς πολέμου με τους
τόσο πολύτιμους για την ζωή αποικοδομητές, αφού παρα-έγινε σαφής και πασίγνωστη η
τεράστια διαφορά δομής, μηχανισμών και λειτουργιών μέσα τους. Πριν το ηλεκτρονικό
μικροσκόπιο όλα περίπου παρόμοια μας φαίνονταν, ιοί και βακτήρια και αποικοδομητές, όλα
μικρόβια και σκουλήκια τα λέγαμε συλλήβδην, ενώ τώρα είναι σαφές: Αν η βελτιστοποίηση
που οδήγησε μέχρι την ζωή όπως την ξέρουμε βασιζόταν στον ανταγωνισμό μεταξύ οπλικών
συστημάτων, όπως ο ανταγωνισμός μεταξύ κρατών στο επίπεδο δημιουργίας πιο
καταστροφικών όπλων και πιο ικανών να διαπερνούν τις άμυνες του εχθρού, τότε η ζωή δεν
θα είχε προχωρήσει πέρα από τους ιούς , ή μάλλον δεν θα’χε φτάσει καν ως αυτούς αφού
αυτοί για να υπάρχουν πρέπει να παρασιτούν επί κυττάρων που προϋπάρχουν και που δεν
λειτουργούν μόνο επί τη βάσει μηχανισμών καταστροφής, παρά μόνο αμυντικών. Άρα κάτι
άλλο οδήγησε την ζωή μέχρι το κύτταρο και όχι οι μηχανισμοί τύπου ιού. Και αυτό το
επιχείρημα ισχύει ανεξάρτητα από το αν πιστεύουμε ότι για να φτάσουμε από τα ανόργανα
στα μεγαλομόρια και στο κύτταρο αρκούν οι νόμοι της συνήθους βιολογίας ή χρειάζεται η
παρέμβαση κάποιου μηχανισμού πιο μυστηριακού ή και ιερού ή και θείας προέλευσης,
«δημιουργιστικού» όπως το λένε τώρα (όχι φυσικά για δημιουργία ολόκληρου Αδάμ ή Εύας
(!) αλλά του λειτουργικού μεγαλομορίου από τα ανόργανα συστατικά του) «είπαμε: ο μη
41
αναγωγισμός και η θρησκεία μοιάζουν κάπως, αλλά τα όσα μας ενδιαφέρουν δεν διαφέρουν
καν από όσα λέει ο σοβαρός αναγωγιστής. Όταν λοιπόν οι οπλικοί μηχανισμοί
ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο με σκοπό την βελτιστοποίηση, αυτό που συμβαίνει δεν είναι
ότι βελτιώνεται η ζωή αλλά μόνο τα όπλα. Αφού μάλιστα η εν προκειμένω ζωή αναφέρεται
και στους ανθρώπους που είναι χειριστές των όπλων και αφού αυτοί δεν βελτιώνονται αλλά
εξαχρειώνονται με την συμμετοχή σε πολέμους χωρίς απώλειες, άρα;…. Όπως είπε κι ο
Γάλλος στρατηγός του ΝΑΤΟ το ’99, στρατιώτης χωρίς διακινδύνευση να πεθάνει για τον
λόγο πολέμου στον οποίο πιστεύει και συμμετέχει δεν διαφέρει σε τίποτε από τον δολοφόνο.
Εκεί είναι η διαφορά δολοφόνου από στρατιώτη. Ο δολοφόνος δεν εξελίσσει την ζωή στην
δική του παράταξη, την πάει πίσω, μόνο την απέναντι μεριά βοηθάει να βγει βελτιωμένη, αν
βγει ζωντανή. Μόνο ο στρατιώτης έτσι που τον όρισε ο Γάλλος στρατηγός πάει μπροστά την
ζωή. Αυτό μπορούμε να το δούμε και απ’το φιλμ «Ό τελευταίος Σαμουράϊ» με τον Τόμ
Κρούζ όταν τα όπλα των σαμουράϊ νικηθηκαν απ’τα αυτόματα μυδραλιοβόλα, αλλά ηθικά
νίκησαν οι Σαμουραϊ. Και κάπου έχω ακούσει την παρατήρηση, στον Χάνσον ήτανε; ότι
στον Τρωϊκό πόλεμο που πάλευαν εξ ίσου ζωντανοί άνθρωποι και όχι άνθρωποι με παράσιτα
που είχαν υπεροπλία , αυτός που τον τραγούδησε ήταν μεν Έλληνας , αλλά σαν πρότυπο
λεβεντιάς έβαλε Τρώα που μάλιστα έχασε σε μονομαχία και το πτώμα του ατιμάστηκε από
τον νικητή. Όσον δε αφορά την χρήση του Γάλλου στρατηγού του ΝΑΤΟ και τελευταίου
Σαμουράϊ τύφλα να’χει η γνωστή ατάκα του Χέγκελ απ’την «φιλοσοφία της ιστορίας» ότι με
την πυρίτιδα άλλαξε ο ψυχισμός του ανθρώπου αφού ένας αχρείος μπορούσε να σκοτώσει
έναν ανδρείο από απόσταση χωρίς να διακινδυνεύσει καν να τον πλησιάσει. Ο Μάμφορντ
μάλιστα λέει ότι νικητής του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ήταν ο Χίτλερ αφού μεθόδους
του τις πήραν οι Αμερικανοί και τις χρησιμοποίησαν. Ακόμη και προσωπικό του
χρησιμοποίησαν με το «ή Νυρεμβέργη ή δουλεύετε για μας», νικητής σε πόλεμο δεν είναι
αυτός που επιβιώνει σαν βιολογική οντότητα αλλά αυτός του οποίου οι σκοποί για τους
οποίους πολέμησε επικρατούν. Ας αναρωτηθούμε όμως τώρα και για το αν ένας τύπος στην
θέση π.χ. του Ράμσφελντ ιός ή αποικοδομητής. Μήπως τον αποπροσωποποιώ; Όκεϋ ας το
αλλάξω λοιπόν: Ας αναρωτηθούμε δηλαδή για το αν ο Ντόναλντ , Ντόναλντ είναι το μικρό
του Ράμσφελντ, είναι ιός ή αποικοδομητής. Παρομοίως για τον Πωλ Γούλφοβιτς και τον
Ρίτσαντ Πέρλ, που όλοι τους είναι κι απ’το Πρίνστον , ο Ράμσφελντ που είναι και μποξέρ
ήταν κάπως περαστικός από κει, οι άλλοι όμως κανονικότατα. Βέβαια , ως γνωστόν,
υπάρχει και μια πλύση εγκεφάλου που παθαίνουμε πέφτοντας στην γνωστή λούμπα με την
οποία τα τεστ πολλαπλής επιλογής μας υποβάλλουν και μας επιβάλλουν ιδέες με το να μας
κάνουν εμμέσως χαρακτηρισμούς όταν δεν αφήνουν άλλη επιλογή. Ιός ή αποικοδομητής ο
Ρίτσαρντ; Που είναι η επιλογή «πρόσωπο, άνθρωπος σαν και σένα και μένα»; Γιατί δεν
υπάρχει σαν επιλογή; Να υπήρχε κι ας την αποκαλούσαμε λάθος. Ή καλύτερα γιατί να μην
υπάρχει και αυτή η επιλογή και επίσης η «άνθρωπος με μιά κάποια έλξη προς την
κανταβερίνινη, τα σκατά και την διανόηση-μαϊμού»; Εγώ αυτήν την απάντηση θα διάλεγα.
Αν τουλάχιστον δεν είχα την επιλογή να πώ «Υπηρέτης που έχει ως κύριό του μεγαλο-ιούς
σαν τις απρόσωπες απάνθρωπες οπλοβιομηχανίες που είναι αφηρημένες άβιες οντότητες με
συγκεκριμένα και δηλητηριώδη αποτελέσματα πάνω στις έμβιες οντότητες του πλανήτη». Αν
είχα την επιλογή αυτή θα ταλαντευόμουνα ανάμεσα στις δυό αυτές απαντήσεις . Αν τον
ήξερε ο Μπέρτραντ Ράσσελλ θα’χε γράψει διαφορετικά το «γιατί δεν είμαι Χριστιανός».
Εκεί δεν έλεγε μόνο ότι εξανίσταται σαν σκεπτόμενος, άσε πια σαν ειδικός της λογικής, με
τους Χριστιανούς αλλά και ότι εξανίσταται σαν ειρηνιστής με τον Χριστό τον ίδιο. Με τους
χριστιανούς εξανίστατο όχι μόνο με τις αντιφάσεις τους σε ιδέες και πράξεις που ξένιζαν ή
και ξεκλήριζαν τους Ινδιάνους, εξανίστατο ήδη με το που χρησιμοποιούσαν την λογική του
τύπου «Βήμα1: παρατηρούμε ότι όλες οι καλές πράξεις ανταμείβονται στην ζωή και όλες οι
κακές τιμωρούνται Βήμα 2: Επειδή όμως παρατηρούμε και ότι κάποιες καλές δεν αμείβονται
και κάποιες κακές δεν τιμωρούνται άρα, βήμα 3, υπάρχει μια άλλη ζωή όπου οι καλές που
δεν ανταμείφθηκαν θα αμοιφθούν κλπ.κλπ» Δεν ξέρω αν όντως υπήρξαν τόσο παράλογοι
χριστιανοί στην πατρίδα του, ή έστω σε υπολογίσιμα ποσοστά που λένε κι όσοι μετράνε
ψήφους, ή αν τους εφεύρε γιατί ήθελε απλώς να πει το ευφυολόγημα, μα ας το δεχτώ αφού
ωραίο ευφυολόγημα ήταν. Σαν ειρηνιστής όμως εξανίστατο με τον Χριστό που αποκαλούσε
τους Φαρισαίους «υιούς εχιδνών». Έλεγε ότι ειρηνιστής σαν τον Χριστό δεν έπρεπε να μιλάει
42
με τόση εμπάθεια για κανέναν, ούτε καν για τους Φαρισαίους. Δεν λέμε ότι αν ήξερε τον
Ρίτσαρντ ο Ράσσελλ θα’λεγε ότι αυτόν ειδικά δικαιούτο ο Χριστός να τον λέει «υιό
εχιδνών». Λέω ότι αν ο Ράσσελλ ήξερε όσα έδειξε το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο για ιούς,
βακτήρια και αποικοδομητές θα τον έλεγε δούλο του κυρίου του ο οποίος είναι ο μεγαλο-ιός
που λέγεται οπλοβιομηχανία, και θα το’λεγε κι ας ήταν τόσο μη-εμπαθής που τον πείραζε
ακόμη και το να το ακούει αυτό για τους Φαρισαίους. Όπως θα το’λεγε και για τους
επιστήμονες στα θινκ-τανκς που για κάνα εξτρα δολλάριο ως χαρτζηλίκι κάνουν
κονσάλτινγκ μήτινγκ με θέματα σαν το αν είναι καλύτερα να κατασκευάζεις όπλα που
προκαλούν μόνιμη αναπηρία παρά όπλα που σκοτώνουν, αφού με τους νεκρούς τελειώνεις
μόλις τους θάψεις ενώ με τους ανάπηρους πρέπει να ασχολείται ολόκληρη ομάδα
πληθυσμού ισοβίως, άρα κάνεις ανάπηρη και την οικονομία τους πολύ περισσότερο απ’ότι
με τους νεκρούς που έτσι κι αλλιώς τους αναπληρώνεις γεννώντας νέα εργατικά χέρια που
θα στήριζαν την οικονομία. Πάντως μέχρι στιγμής δεν έχουν ακόμα καταφέρει οι
νεοσυντηρητικοί να διαστρέψουν τόσο το γούστο των γυναικών τους, των ερωμένων τους
και των παιδιών τους που να ρισκάρουν το να δούνε αν θα τους αγαπούσαν ή αν θα
εμπνέονταν ερωτικά από αυτούς όταν τους λένε την αλήθεια. Εννοώ ότι οι πιλότοι του ’99
για να εμπνεύσουν αγάπη και σεβασμό στα παιδιά τους, ή αγάπη και έρωτα στις γυναίκες
τους και στις κοπέλες τους, κι όχι μόνο να εμπνεύσουν φορο-απαλλαγές τους στον Κλίντον,
σίγουρα δεν θα τους έλεγαν ότι η λεβεντιά ανήκε στους Γιουγκοσλάβους που φόραγαν
κονκάρδα με στόχο στην καρδιά και κάνανε τις αλυσίδες ανθρώπινων ασπίδων στα κτίριά
τους όπως όλοι βλέπαμε. Από πλευράς αξιών χρειάζεται μέχρι στιγμής να αυτοκτονεί το
έθνος που σκοτώνει με υπεροπλία, εννοώ ότι ύστερα με λογοκλοπή εμφανίζει σαν δικιά του
την λεβεντιά του αντιπάλου, για να τον σεβαστούν τα παιδιά του. Δεν εννοώ ότι προσθέτει
το έγκλημα της λογοκλοπής, αντιθέτως εννοώ ότι πάλι καλά που ακόμα αισθάνεται
υποχρεωμένος, λόγω ντροπής, να ξεγελάσει τα παιδιά του, κι έτσι τα παιδιά του παίρνουν,
σωστές αξίες έστω έμμεσα από τους αντιπάλους, οπότε ναι μεν ο αντίπαλος έχει πεθάνει
βιολογικά αλλά υπαρξιακά και αξιακά έχει νικήσει λόγω της απόκρυψης και μη μετάδοσης
των αξιών του νικητή. Αυτό εννοώ αυτοκτονία του νικητή, που είναι καλή για να συνεχίζει η
ζωή αλώβητη στο ύψος της που έχει μέχρι τώρα κατακτήσει. Βέβαια αν συνεχίσει η πολεμική
ντροπή τους για καιρό και γαμηθει και η παιδεία τους ακόμη περισσότερο, ίσως τότε την
καταντήσουν και την ευρύτερη ζωή που κυλάει γύρω τους να’χει γίνει σκατά σαν τα μούτρα
τους και τότε δεν θα’ναι πια αλώβητη. Τότε πια θα έχουν όντως νικήσει, και μάλιστα την
ζωή την ίδια, όχι κάποιο κράτος. Αυτή η προοπτική θα ανησυχούσε και τον Μάμφορντ που
φοβόταν μήπως με τις προόδους της γενετικής μπορέσει ο άνθρωπος να επέμβει στην εξέλιξη
για να βελτιστοποιήσει την ζωή με τα χυδαιότατα κριτήρια περί βελτίωσης, τα οποία έχει
όχι η ζωή της ηλικίας δισεκατομμυρίων ετών και δοκιμών αλλά η ελεύθερη αγορά, όπως
έλεγε. Μπροστά σ’αυτήν την προοπτική, τα παρακάτω λόγια του Τσόμσκυ το ’99, κατά την
διάρκεια των ανθρωπιστικών, όπως τους έλεγε, βομβαρδισμών, παρωδώντας την γλώσσα
του ΝΑΤΟ, δεν είναι αφορμή για θυμό ή για κατάθλιψη αλλά, συγκριτικά, είναι αφορμή για
νοσταλγία για χαμένο παράδεισο, κοινώς κάθε πέρσι και καλύτερα, ήδη πολλοί δεν
νοσταλγούν τον παλιό, καλό, ψυχρό πόλεμο, αντί τον τωρινό θερμό με την χυδαιότερη
δυνατή έννοια του θερμού πολέμου, δηλαδή της ασύμμετρης υπεροπλίας; Α!: Τα λόγια του
Τσόμσκυ , σε ένα του άρθρο καθώς γινόταν οι βομβαρδισμοί, ήταν «Η Αμερική θέλει να
δώσει με την υπεροπλία της το μήνυμα ότι πάνω απ’τον ουρανό της υδρογείου κινείται ένας
Γιαχβέ , οξύθυμος, κυκλοθυμικός, όχι κατ’ανάγκη δίκαιος , και ενίοτε μέχρι και τρελός, και ο
οποίος σαν τον Μαφιόζο της γειτονιάς , στραμπουλάει ή και σπάζει χέρια για να ξέρουν οι
άλλοι ότι πρέπει να την εισπράττει την προστασία που απαιτεί να του πληρώνουν»
Προφανώς όμως καλύτερα είναι να ελπίσουμε μαζί με τον Μάμφορντ αυτό που έλεγε
αστεϊζόμενος για το τι επιτύμβιο θάθελε , αρκεί βέβαια να έβγαινε η ελπίδα του αληθινή:
«Ενθάδε κείται ένας ανόητος που πολύ θα χαιρόταν αν μάθαινε ότι τίποτε από όσα τόσο
απρόθυμα προέβλεψε δεν επαληθεύθηκε». Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι δεν θα γίνουν τα
πράγματα τόσο άσχημα που οι ανησυχίες του Τσόμσκυ να φαίνονται σαν ευχές εν συγκρίσει,
και ας συνεχίσουυμε, επομένως, να γινόμαστε θηρία από θυμό, για την νέα τάξη των
πραγμάτων που με τον βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας όλοι πια καταλάβαμε ότι
ήρθε…(Κοιτώντας προς παππού:) …Τελείωσα, παρακαλώ πείτε αυτό που θέλατε
43
Παππούς: - Ευχαριστώ, πάρα πολύ ωραία κι αυτά, αλλά θα πω μόνο εκείνα που ήθελα και
πριν, γιατί αυτά που μόλις είπατε ήταν σαφέστατα και δεν έχω απορίες ενώ με τα άλλα ίσως
έχω και μερικές, λοιπόν: Πρώτα-πρώτα πείτε μου αν καλά κατάλαβα από κείνα που λέγατε
με τους Εβραίους και τον προσωπικό Θεό και τον βιολογικό Θεό που φωνάζει μέσα μας και
που με το δικό μας κορμί είτε πολεμάει είτε χαίρεται την ζωή, απαντήστε μου λοιπόν δυο
ερωτήσεις: 1. Σε περίπτωση που ισχύουν όλα αυτά, σωστά συμπεραίνω ότι παράδεισος είναι
ο κόσμος όπου ζούμε αν μπορούμε να τον κάνουμε έτσι και για τον εαυτό μας κι ο ένας για
τον άλλο και αν δεν μας εμποδίζουν είτε καταστροφές , είτε άνθρωποι, είτε φοβίες για το τι
θα γίνει μετά θάνατον; Και κόλαση είναι και πάλι ο κόσμος που ζούμε αν για τους αντίθετους
λόγους δεν μπορούμε να τον κάνουμε παράδεισο; 2. Και αν κάτι άλλο ισχύει τότε όλοι μας,
ένας-ένας αργότερα το μαθαίνουμε, δεν υπάρχει κανείς να το ξέρει, είτε είναι προφήτης είτε
άγιος. Καλά τα έπιασα όσα άκουσα σε κείνο το σημείο; Και, ούτως ειπείν, αυτού του Θεού
παπάς ένιωθε ο Θεοδωράκης που τον εχω ακουσει να λέει σε συνεντευξη ότι γι’αυτό φόραγε
πάντα μαύρα ως μαέστρος; Και πραγματικά μόνο στη συναυλία στην Μακρόνησο φόρεσε
άσπρα. Αν και νομίζω πως η απάντηση είναι απλώς ότι κατά βάθος κι οι άλλοι παπάδες πάλι
παπάδες του ίδιου Θεού είναι ακόμη κι αν δεν το ξέρουν, αφού οι Θεοδωράκηδες δεν καναν
κατι διαφορετικό απ’το να άρουν τον Σταυρόν αυτών και να κάνουν τα ίδια που έκανε ο
Χριστός και οι πρώτοι Χριστιανοί που τον ακολούθησαν. Εννοώ δεν φαίνεται σαν καμιά
αίρεση ή φράξια.
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Δεν θα μπορούσα να φανταστώ καλύτερο τρόπο να ειπωθούν όσα
σωστότατα συμπεράνατε. Δεν ξέρω τι λένε οι υπόλοιποι παρόντες.
Παππούς: -Και κάτι ακόμα: Για να πω την αλήθεια δεν πολυκαταλαβα τι είναι ο
αναγωγισμος του οποίου είναι αντιπαλοι και ο Γιανναρας και ο Καστοριαδης και υπέρμαχος
ο Μονό αλλά κατάλαβα ότι το επιχείρημα που δανειζεται από την επιστημη ο Γιανναράς για
να πάει κοντρα σε αυτόν , από έναν αστροφυσικό αν θυμαμαι καλά, είναι διαφορετικο από
το επιχείρημα που δανειζεται ο Καστοριάδης, από έναν μεταμαθηματικο, που αν καταλαβα
καλα, η επιστημη που λεγεται μεταμαθηματκά δεν σνοπμπαρεται από την επιστημη όπως η
μεταφυσική…Τα’πιασα σωστά μεχρι στιγμης; Να συνεχισω ή χρειάζονται διορθωσεις;
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Αν ετσι τα πιασατε χωρις να πολυκαταλαβαινετε, αναρωτιόμαστε
όλοι πως θα τα πιανατε αν πολυκαταλαβαινατε κιολας. Συνεχίστε, τέλεια τα πατε…
Παππούς: -Αυτοι οι δυο είναι αντιαναγωγιστες αλλά εχουν μεταξυ τους λιγοτερα κοινα από
όσα εχει ο καθενας με τον Μονό που ειναι αντίπαλός τους αναγωγιστης; Αυτα μήπως είναι
και λιγο τρέλλα σαν τον εκδοτικο οικο που ενώ ονομαζόταν «Συγκλιση εκανε την τριχα
τριχια στις διαφορές Αμερικανικης και Ρωσσικής φιλοσοφίας μόλις άρχισαν να συγκλινουν;
Μηπως εχει καμια σχεση με τα περι Βυζαντιου που το οσο διαφερουν ο Γιανναράς και
Καστοριαδης το ξερουμε κι απο τις εφημεριδες ακομη κι αν δεν εχουμε διαβασει βιβλια τους;
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Κατά την γνώμη μου εχει σχεση με το ότι ενώ ο Καστοριαδης ήταν ο
ειδικότερος στο θεμα του ρολου του λεγόμενου «φαντασιακού» στο κοινωνικο και ιστορικο
γιγνεσθαι ειχε τετια απαγορευση στον εαυτο του να πει την λέξη «θρησκεια» , λέξη η οποια
ειναι ο πιο γνωστος όρος για τον τρόπο παρεμβασης του φαντασιακου στο γιγνεσθαι, που
παντα το’λεγε μεσω του συνδυασμου βιολογιας, μεταμαθηματικων, γλωσσολογιας και
ψυχαναλυσης για να το πει χωρις χασματα μεγαλυτερα από τα τωρινα ερωτηματικα της
γνωσης που τελικα ελαχιστοι καταλαβαιναν τι ελεγε ακομα και όταν ήταν σοφα όσα ελεγε.
Αυτό το χασμα επικοιωνιας επιδεινωνοταν και από το δυσνόητό του γραψιμο, υπηρξαν κι
άλλοι σοφοί και πανεπιστημονες όπως ο Μαμφορντ που μελετησαν τα ιδια θεματα αλλά τα
γραψιμο τους δεν ειχε τετιο επικοινωνιακο προβλημα και πολλα από τα ιδια θεματα τα
παρουσιασαν πιο κατανοητα.
Παππούς: -Και μια τελικη ερωτηση πριν συνεχισετε: Όλοι αυτοι που τσιταρουν Καστοριαδη
όταν γραφουν καμια φορα στις εφημεριδες τα ξερουν όλα αυτά επειδη εχουν διαβασει βιβλια
του;
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Τις πιο πολλες φορες τον τσιταρουν απλως επειδη ετυχε κατι εκει να
το διαβασουν, όχι επειδη ετυμολογεί το «κατά τον Καστoριάδη…» Είναι δηλαδη σαν εκεινο
τον Σαιξπηριστή κακοποιο στον Λούκυ Λουκ που όλο έλεγε «Όπως ειπε κι ο Ερρίκος ο 8ος
καληνυχτα» , όπως ειπε κι ο Αμλετ «να πηγαινω τωρα» Αλλα όταν τον συνελαβε ο Λουκυ
Λουκ λέγοντάς του «να ζει κανείς ή να μη ζει;» αυτό δεν του θυμισε τιποτε από Σαιξπηρ,
44
Ετσι και αυτά που είναι σκετος Καστοριαδης, αναντικαταστατος, πολλοι δεν ταχουν καν
παρατηρησει.
Παππούς: - Σας ευχαριστω πολύ κυριε βιβλιοπαρουσιαστά. Συνεχίστε …
Βιβλιοπαρουσιαστής:- Κι εγώ σας ευχαριστω. Συνεχίζω:…
Παππούς: -Μπορω να πω ένα ανεκδοτο για την φύση του μπερδεματος που κανουν σε μας
τους ασπουδαστους οι Γιανναραδες με τους Καστοριαδης που την μπαινουν από διαφορεικη
μερια στον αναγωγισμο;
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Όλοι ειμαστε όλο αυτια
Παππούς: -Ως ναυτικός είχα μάθει κάτι λίγα εγγλέζικα και μια φορά μουδειξε ο εγγονός μου
μια γελοιογραφία. Ένα κοτοπουλάκι ρωτάει τη μαμά του «μαμά, είμαι άνθρωπος;» «Όχι είσαι
κότα» «Γεννιούνται οι κότες;» «‘Όχι βγαίνουν από αυγό» «Τα αυγά δεν γεννιούνται;» «‘Όχι
τα αυγά get laid» «Οι άνθρωπου δεν get laid;» «Μερικοί ναι. Οι άλλοι είναι κότες» Η τελική
κατάσταση του κοτόπουλου είναι ένα τεράστιο ερωτηματικό πάνω απ’το κεφάλι του». Άμα
βάλεις το γιατί και η θρησκεία και ο μη αναγωγισμός την πέφτουν για διαφορετικό λόγο αλλά
με παρόμοια επιχειρήματα στον αναγωγισμό που κι αυτός έχει διαφορετικές συνέπειες σε
ανθρώπους που τον προσλαβάνουν με δυο διαφορετικούς τρόπους, τότε η όλη κατάσταση
είναι σαν να μπερδεύεις τον απλό άνθρωπο όπως μπερδεύτηκε το κοτοπουλάκι με το διπλό
νόημα του κότα και του get laid κι αυτό μου θύμισε το μπέρδεμα του απλού ανθρώπου που
αν έβλεπε τέτοιο είδος διαφωνίας Καστοριάδη-Γιανναρά θα τους έλεγε «μας εμπαίζετε
κύριοι;» , άσε πια που στο ξεμπέρδεμα δεν παίζει ρόλο παρά μόνο η διευκρίνηση αυτή και
όχι το ναχει όντως απαντηθεί το αν ισχύει ή όχι ο αναγωγισμός, αφού κατά τον Μονό ο
αναγωγισμός δεν λέει λιγότερο πλούσια πράγματα από τον μη αναγωγισμό. Αυτό για το κακό
που κάνει το μπέρδεμα. Ευχαριστω.
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Απλως χειροκροτω. Σας ευχαριστουμε…Συνεχιζω: Ο Κόνραντ
Λόρεντς ήταν ένας από τους βιολόγους που ίδρυσαν την ηθολογία την μελέτη δηλαδή των
ζώων σε κατάσταση ελεύθερης ζωής κι όχι αιχμαλωσίας, θεωρώντας πως όπως κι η μελέτη
ενός ανθρώπου αν ζούσε χρόνια σε κλουβί δεν θαταν ακριβώς μελέτη ανθρώπινου όντος
αλλά παραμορφωμένου ανθρωπίνου όντος, έτσι κι η μελέτη ενός πιθήκου ή λιονταριού ή
πουλιού ή ψαριού κλπ σε κλουβί ή γυάλα για μεγάλο μέρος της ζωής τους δεν θα ήταν
μελέτη πιθήκου ή λιονταριού ή πουλιού ή ψαριού κλπ. Συγκατοικούσε με ζώα σε μια μεγάλη
φάρμα από τότε που γεννήθηκε (κι ο πατέρας του ζωολόγος ήταν, με παρόμοιους
προσανατολισμούς) μέχρι τα 90 του, και βάλε, που πέθανε. Ζούσε μαζί τους, μιλούσε μαζί
τους κι έγραψε ένα βιβλίο για το πώς κάποιος, υπό μίαν έννοια, μιλάει με πάπιες, χήνες,
κάργιες κλπ . Με την γυναίκα του μεγάλωσαν τα παιδιά τους μαζί με τα ζώα που
μοιράζονταν τη φάρμα τους μεγαλώνοντας τα δικά τους μικρά εκεί. Κατέληξε σε
συμπεράσματα περί του τι κοινωνική ζωή λαμβάνει χώρα π.χ. κατά την σουλατσάρισμα
μπρος πίσω που κάνουν όλη μέρα οι χήνες, συγκεκριμένα: συμβαίνουν αρραβώνες, γάμοι,
μοιχείες, αντιζηλίες, έρωτες χωρίς ανταπόκριση, μονομαχίες, επιδείξεις ιεραρχικής
ανωτερότητας, επιδείξεις μαγκιάς και επιδείξεις ιπποτισμού ή φροντίδας και προστασίας κλπ,
και συμβαίνουν με τρόπους που φωτίζουν και τα αντίστοιχα ανθρώπινα αντίστοιχα. Κι από
κει έφτασε σε συμπεράσματα και συνέπειες που ξεκινούν από την φύση των αρχετύπων μέχρι
την φύση της γλώσσας, από την φύση των ιδεών περί εξέλιξης μέχρι την φύση της αίσθησης
του χώρου (και μάλιστα είχε την έδρα του Καντ στην γενέτειρα του φιλοσόφου για ένα
διάστημα) κι από την φύση της επιθετικότητας μέχρι την φύση της θρησκείας. Επίσης έγραψε
απλά και σύντομα βιβλία που κινούνται από απολογισμούς συνομιλιών του και αστεϊσμών
του με τα ζώα, σαν να φορούσε «Το δαχτυλίδι του βασιλιά Σολομώντα» (όπως ονομάζεται το
μυθικό μαγικό δαχτυλίδι το οποίο επέτρεπε στον κάτοχό του να συνομιλεί με τα ζώα, και που
ο Λόρεντς θεωρούσε περιττό γιατί θεωρούσε την συνομιλία αυτή δυνατή για όλους και χωρίς
μάγια) μέχρι προσπάθειες παρέμβασης στην πορεία του πολιτισμού που επεσήμαιναν αυτά
που θεωρούσε «Τα οκτώ θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας». «Κομματάκια ξύλο
απ’τον πάγκο του δασκάλου», που λέει κι ο ιδιωματισμός, έγιναν ολόκληρα βιβλία ή φιλμ
από ανθρώπους που ενέπνευσε. Για παράδειγμα το έργο με την κοπελίτσα με το φτερωτό
ποδήλατο που δίδαξε στα χηνάκια πώς να πετάνε διότι την είχανε πάρει για μαμά τους
σχετιζόταν με μια ανακάλυψη κι ένα περιστατικό απ’τη ζωή του Λόρεντς: ήταν μια φορά
γονατιστός πάνω από αυγά χήνας έτοιμα να ανοίξουν γιατί ήθελε να παρατηρήσει την
45
διαδικασία και σε λίγο παρατήρησε ότι οι νεοσσοί κλαίγανε ακόμα κι όταν η μαμά τους ήταν
παρούσα, αλλά σταμάταγαν το κλάμα όταν πλησίαζε ο ίδιος, κι έτσι συνειδητοποίησε ότι τα
χηνάκια, όχι όμως και τα άλλα πουλιά όπως έλεγξε άλλη φορά, θεωρούν μαμά τους το ον που
θα αντικρύσουν βγαίνοντας από το αυγό. Επίσης συνειδητοποίησε από το κλάμα τους ότι τον
αναγνώριζαν μόνο όταν τον έβλεπαν στα τέσσερα όπως τον είχαν πρωτοδεί (όταν σηκωνόταν
όρθιος ξανα-έκλαιγαν) κι έτσι συνειδητοποίησε ότι για να μην αφήσει ορφανά , εν ονόματι
της εμπειρικής επιστήμης, τα καϋμένα τα συγκεκριμένα χηνάκια, θα έπρεπε για κάποιο
αρκετό διάστημα να κάνει, όσες δουλειές γινόταν, στα τέσσερα και κοντά στα χηνάκια επί
αρκετές ώρες της ημέρας. Τα έκανε όλα αυτά και ενώ τα έβγαζε βόλτα στον κήπο αυτός
μπροστά τους στα τέσσερα και κακαρίζοντας σαν χήνα και κοιτώντας κάθε τόσο πίσω του
πάνω απ’τον ώμο του μην χάθηκε κανένα μη βλέποντάς τον όπου τα χορτάρια ήταν
ψηλότερα απ’τα χηνάκια, γινόταν αντιληπτός από τους περαστικούς και θεωρήθηκε μάλλον
αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, και όταν αργότερα σήκωσε φράχτη μη συμβούν κι άλλα
τέτοια και χάσει και το τουπέ του και όποιο καλό όνομα τουχε μείνει στο χωριό, παρέστη η
ανάγκη να ελέγξει κάτι στη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι κάργιες χωρίς όμως να
αναγνωριστεί από αυτές σαν το ίδιο πρόσωπο που έβλεπαν σε κάποιο άλλο πλαίσιο, ή σε
κάποιο άλλο χρόνο , δεν θυμάμαι, ίσως επρόκειτο για πείραμα με δύο διαλέκτους, αλλά δεν
έχει σημασία αυτή τη στιγμή, κι έτσι φόρεσε ένα αποκριάτικο κουστούμι διαβόλου ή
Μεφιστοφελή πουχε ντυθεί μια φορά και όταν σκαρφάλωσε στα ψηλά κλαριά να
συνομιλήσει με τις κάργιες κράζοντας κι αυτός, έγινε και πάλι αντιληπτός από τους
συγχωριανούς του που είδαν τον σοφό ντυμένο διάβολο να κράζει, πάνω σε ένα δέντρο και
γύρω του να πετάνε κάργιες. Τέλος πάντων, υπάρχουν κι ακόμη αστειότερες ιστορίες εκείνο
το βιβλίο, ιδιαίτερα ένα συμβάν με ένα όχι και τόσο έξυπνο όρνιο που τρομοκράτησε τις
προσκεκλημένες της γυναίκας του για τσάϊ στο σαλόνι τους…και με ένα πιθηκάκι (πουχε
μάλιστα και φιλία με τα παιδιά του Λόρεντς και τους πήγαινε μπανάνες όταν ο Λόρεντς
τάβγαζε στην αυλή αλλά μέσα σε κλουβί (εννοώ σκεπαστό μεγάλο πάρκο δωματίου σαν
αυτό που βάζουμε εμείς τα μωρά) για να μη τα πολύ-περιεργάζονται και τα βλάψουν τα άλλα
ζώα) Όκεϋ, μόλις και μετά βίας μπορώ να εμποδίσω τον εαυτό μου να πει την ιστορία με το
πιθηκάκι και την ιστορία με το όρνιο αλλά επειδή ένα από τα πράγματα στα οποία υπάρχει
λόγος να πάμε είναι ένα πόϊντ του Λόρεντς για το χιούμορ, δεν θέλω να νομίσουμε ότι το
πόϊντ του για το χιούμορ είναι τα αστεία μέρη της βιογραφίας του, άρα ας τις παρακάμψω…
Παππούς: -Μα αφού το ξεκαθαρίσατε για να μη μπερδευτούμε γιατί να εμποδίσετε τον
εαυτό σας να μας πει τις ιστορίες την στιγμή που κι εμάς μας ενδιαφέρουν, αν απηχώ και
τους άλλους. Αν περιμένετε δε να σας το προτείνει κάποιος , να!: σας το πρότεινε ο
υποφαινόμενος.
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Σωστά, σωστά, δεν θα πάρει πολύ χρόνο ούτως ή άλλως: άλλωστε
μόνο το όρνιο είναι εκτός κύριας γραμμής, τώρα που το ξανασκέφτομαι η ιστορία με το
πιθηκάκι δεν είναι καν εκτός θέματος, άρα ας την πω αργότερα όταν το πόϊντ θα φτάσει στο
δέον σημείο. Το όρνιο λοιπόν αυτό τοχε αγοράσει από κλουβί ζωολογικού κήπου ο Λόρεντς
για να το φέρει στο κτήμα να ζει ελεύθερο. Εκείνο τον αγαπούσε πολύ κι όλο τον έπαιρνε
από πίσω πετώντας όταν πήγαινε εκεί κοντά με το ποδήλατο. Κάποτε που πήγε μακρύτερα ,
σε συνέδριο, με ανοιχτό αμάξι πάλι τον πήρε από πίσω και , όπως φοβόταν ο Λόρεντς ότι θα
συμβεί, όντως δεν ήξερε να γυρίσει πίσω έτσι που απομακρύνθηκε μέχρι να τον χάσει απ’το
οπτικό του πεδίο. Μια φορά , αργότερα, πήγε σε άλλη πόλη με τραίνο, κι εκεί που περίμενε
στον σταθμό το τραίνο της επιστροφής είδε το όρνιο ψηλά στον ουρανό. Ήθελε να το
φωνάξει, μα δίσταζε γιατί η κραυγή του ήταν πολύ στριγγή, και θα τον παίρνανε για τρελό.
Μα ξαφνικά είπε «εν ονόματι της επιστήμη θα το πράξω» και έβγαλε την κραυγή. Ο κόσμος
γύρω του αλαφιάστηκε, μαμάδες αρπάξαν τα παιδιά τους και τρέχαν, αυτός δεν συνέχισε και
τα πράγματα γύρω του πήγαν να καλμάρουν. Ξαφνικά απάντησαν, αργά έστω, τα
ανακλαστικά του όρνιου, που έβγαλε την ίδια κραυγή και άρχισε να πετάει με κάθετη
εφόρμηση, σαν στούκας, προς τον σταθμό, ξανάτρεχε ο κόσμος να κρυφτεί ή να
προστατεύσει τα παιδιά του, το όρνιο ήρθε και έκατσε στον ώμο του Λόρεντς και
ξαναηρέμησαν, όσο γινόταν, τα πράγματα μα το κρετσέντο αγωνίας έγινε στην επιστροφή
στο σπίτι, όπου συνέβη πάνω-κάτω αυτό που ο Λόρεντς είχε το προαίσθημα ότι θα συμβεί
επειδή την ήξερε την χαζομάρα του: δεν τουκοψε του όρνιου ότι δεν γίνεται ο Λόρεντς ναναι
46
και δίπλα του , με τον ώμο κάτω απ’τα πόδια του, και στο σαλόνι όπου όταν το όρνιο
γύρναγε από πτήσεις στην περιοχή όρμαγε να τον βρεί απ’το ανοιχτό παράθυρο κι έτσι μόλις
είδε το σπίτι έφυγε απ’τον ώμο του και όρμησε να τον βρει, που τον είχε επιθυμήσει κιόλας,
στο σαλόνι βρίσκοντας πάλι ανοιχτό το παράθυρο. Ο Λόρεντς έτρεξε να προλάβει ότι
μπορούσε να προλάβει και φτάνοντας στο σαλόνι ή σκηνή ήταν η εξής: Η γυναίκα του και
φιλενάδες της καθόταν ακίνητες με κλειστά μάτια και με άσπρα πρόσωπα γύρω απ’το
τραπέζι. Και στη μέση το όρνιο φτερούγιζε επί τόπου σαν ελικόπτερο γυρίζονας γύρω απ’τον
εαυτό του μήπως και δει τον Λόρεντς τον οποίο δεν έβλεπε. Γιατί άσπρα πρόσωπα;: Απ’το
τόσο κοντινό φτερούγισμα σηκώθηκε απ’τα φλιτζάνια το τσάϊ και πήγε πάνω τους και επίσης
ή ζάχαρη απ’τη ζαχαριέρα και κόλλησε πάνω στα υγρά από το τσάϊ πρόσωπά τους. Πάμε
όμως σιγά-σιγά στο πόϊντ του Λόρεντς για το χιούμορ που λέγαμε ότι έχει σημασία να δούμε:
Λοιπόν: Ξέρουμε ότι ένας τρόπος με τον οποίο τα αρσενικά ζώα προσπαθούν να
προσελκύσουν ένα συγκεκριμένο θηλυκό ζώο που έχουν επιλέξει να φλερτάρουν––πολλές
φορές δεν προσπαθούν να στείλουν γενική κλήση προς πάσαν θηλυκή που θα την λάβει ––
είναι με το να τους αφιερώσουν, σαν ερωτική απεύθυνση, έναν χορό που θα περιλαμβάνει και
συμβολικές κινήσεις μάχης, σαν να έλεγαν στο θηλυκό «αυτός είναι ο τρόπος που θα
πολεμήσω για να σε προστατεύσω αν παραστεί ανάγκη». Ακόμη και οι ομοφυλόφιλοι χήνοι
χορεύουν αυτό τον χορό ο ένας εραστής προς τον άλλο. Μπάϋ δε γουέϋ, αν μια χήνα έχει
τύχει να ερωτευτεί τον ένα από τους δύο , τότε τους ακολουθεί όλη μέρα, και όταν πάνε να
κάνουν έρωτα μεταξύ τους παρεμβάλλεται μεταξύ τους και τότε και οι δύο χήνοι , μια ο ένας
μια ο άλλος, της κάνουν έρωτα, λες κι έτσι λένε «είμαστε φίλοι και δεν αξίζει μια γυναίκα να
μας χωρίζει» με τρόπο που να μη θεωρούν ούτε ότι απάτησαν τον εραστή τους ούτε ότι
απατήθηκαν από αυτόν. Θυμίζουν βέβαια, κι αυτά κι άλλα που θα δούμε στις μονομαχίες,
συμπεριφορές Ομηρικών ηρώων, ο δε Λόρεντς παρατηρεί ότι, και γενικότερα, συμπεριφορές
που νομίζουμε ότι τις έχουμε μόνο κατόπιν ελλόγου σκέψεως τις μοιραζόμαστε με πολλά
ζώα, π.χ. την περίοδο αρραβώνα ως έλλογη δοκιμή ταιριαστής συμβίωσης, όπως επίσης
συχνά μοιραζόμαστε συμπεριφορές σαν π.χ. την εξής: χήνοι με παράλληλη σχέση μοιχείας
κτίζουν φωλιά για την σύζυγο αλλά δεν κτίζουν φωλιά για την ερωμένη. Προχωρούμε: Κατά
τον Λόρεντς, ο τρόπος που αρσενικά ζώα λένε στην αγαπημένη τους «σ’αγαπώ» είναι με το
να κάνουν προς αυτήν μια κίνηση «ως-εάν-έκαναν-επίθεση» και ξαφνικά, τελευταία στιγμή,
να αλλάζουν κατεύθυνση και να χτυπάνε ένα κοντινό αντικείμενο ή και ένα άλλο ζώο που
έτυχε να περνάει. Ούτως ειπείν, αυτές οι σαν-λέξεις κινήσεις-σύμβολα για το «σ’αγαπώ»
είναι «αυτές είναι οι κινήσεις που ποτέ δεν θα κάνω εναντίον σου». Είναι επίσης γνωστό ότι
τα πιο πολλά ζώα αγριεύονται άμα τους χαμογελάσεις , διότι το να γυμνώσεις τα δόντια σου,
όπως στο χαμόγελο, είναι γι’αυτά καμπανάκι σταντμπαϋ σαν να τα γυμνώνες για να τους
επιτεθείς και να τα δαγκώσεις. Συνδυάζοντας τις δύο ιδέες ο Λόρεντς κάνει την εικασία ότι
το ανθρώπινο χαμόγελο ήταν, για την περίοδο της ανθρωπότητας πριν την ομιλία, η σανομιλία κίνηση που αντιστοιχούσε προς το «σ’αγαπώ» που λένε τα ζώα με την ως-εάν-γιαεπίθεση κίνηση που κάνουν τα ζώα. Το «γυμνώνω τα δόντια μου μα δεν σε δαγκώνω ώστε
να ξέρεις την διάθεση που νιώθω για σένα» έγινε ο τρόπος να μεταδίδεται σε οπτικούς όρους
η γλυκειά διάθεση που κάποιος ένιωθε για κάποιον άλλο πριν οι λέξεις μέσω κινήσεων
δώσουν τη θέση τους στις λέξεις μέσω ήχων, πιθανώς πριν περάσουν από φάσεις, ή
συνυπάρξουν με φάσεις, ή υπάρξουν πριν από αυτές φάσεις , στις οποίες άλλοι ήχοι, όχι
λέξεις, ήταν επαρκής ομιλία, όπως στα ζώα ή όπως οι μελωδίες ακόμα είναι σ’εμάς τους
ανθρώπους ακόμη και χωρίς λόγια. Αυτό το γύμνωμα των δοντιών χωρίς δάγκωμα ίσως είναι
η απαρχή του χαμόγελου και του γέλιου. Αλλά για να πάμε στο τελικό πόϊντ του Λόρεντς
χρειαζόμαστε μια ακόμα παρατήρησή του: Θεωρεί πολύ παραπλανητική και εγωκεντρική εκ
μέρους του ανθρώπου την εντύπωση ότι η επαφή του με τη ζωώδη του φύση θα τον έκανε
πολύ επιθετικό και ότι οι λογικές του λειτουργίες και ικανότητες, που εκτελούνται μέσω του
εγκεφαλικού του φλοιού (ο οποίος είναι ένα πρόσφατο δημιούργημα της εξέλιξης κι επίσης
είναι πολύ πιο τελειοποιημένος στον άνθρωπο απ’ότι στα άλλα ζώα και τον διαφοροποιεί από
αυτά σε πολλά κεντρικότατα γνωρίσματα) τον κάνουν λιγότερο επιθετικό είναι λανθασμένη:
τα ζώα περιμένουν να ξαναμεγαλώσει ο πληθυσμός ενός είδους που κυνηγούν ως τροφή πριν
το ξανακυνηγήσουν, αν τον δουν να μειώνεται, ενώ ο άνθρωπος , όπως συχνά λένε, είναι το
είδος που θα χρησιμοποιούσε τον ορθολογισμό του για να σκοτώσει την τελευταία φάλαινα
47
για να βγάλει λεφτά πουλώντας μπαλένες. Θεωρεί ότι η επαφή με στοιχεία του ασυνειδήτου
μας που είναι ζωώδη μας κάνει πιο πολιτισμένους και όχι το αντίστροφο, κι επίσης θεωρεί ότι
ένα από τα στοιχεία μέσω των οποίων η θρησκεία μας κάνει λιγότερο επιθετικούς είναι με το
να μας φέρνει σε επαφή με τέτοια προ-λογικά στοιχεία του ασυνειδήτου μας που μας κάνουν
τόσο ειρηνιστές όσο είναι τα ζώα. Και θεωρεί ότι πολλές από τις φαντασμένες μας
αντιλήψεις περί των διαφορών μας από τα ζώα, ειδικά ως προς την λογική μας και την
ελευθερία βούλησής μας είναι, ειρωνικά για μας, ακριβώς τα σημεία όπου ακολουθούμε
μοντέλα συμπεριφοράς σαν και αυτά που ακολουθούν τα ζώα, είδαμε ήδη π.χ. ότι τα περί
περιόδου αρραβώνα για ελεύθερη δοκιμή κι επιλογή των μελλοντικών μας συντρόφων
υπάρχουν και σε πολλά είδη ζώων. Άσε πια πόσο η σύγκριση είναι εις βάρος μας ως προς
την διαφορά συμπεριφοράς συζύγων που δέρνουν τις γυναίκες τους επειδή δεν μπορούν να
δείρουν το αφεντικό τους ενώ τα ζώα μπορεί να χτυπήσουν ένα περαστικό για να θυμίσουν
στις γυναίκες τους ότι τις αγαπούν και ότι δεν θα τους έκαναν ποτέ κάτι τέτοιο. Επίσης
αρχηγοί κρατών που συζητάνε για πόλεμο και ειρήνη σε ατέρμονες συνεδριάσεις, όπως και
Ινδιάνοι αρχηγοί που αποφασίζουν ενώ καπνίζουν την πίπα της ειρήνης και σκέφτονται αν η
μη επίθεση εκθέτει την χώρα τους ή την φυλή τους στα μάτια της αντίπαλης χώρας ή φυλής,
ή τους εαυτούς τους στα μάτια της δικής τους χώρας ή φυλής, ως δειλούς, έχουν τα
αντίστοιχά τους σε μονομαχίες μεταξύ ζώων, στις οποίες ψάρια μπλέκουν τις μασέλες τους
και τράγοι μπλέκουν τα κέρατά τους και σπρώχνουν σχεδόν ακίνητοι για ώρες, για να
ελέγξουν με ρεαλιστικό τρόπο αν η δύναμη που έχουν τους παρέχει τα προσόντα για να τα
βάλουν με τον συγκεκριμένο αντίπαλο, και αν εκτίθενται ως δειλοί ενώπιον όσων τους
βλέπουν. Συνήθως η υποχώρηση μπροστά σε ανώτερο αντίπαλο δε τους εκθέτει ως δειλούς,
αυτό που τους εκθέτει ως δειλούς είναι το να μη τολμήσουν να φτάσουν καν στο στάδιο του
να μπλέξουν μασέλες ή κέρατα για να ελέγξουν, σαν σε μπρα-ντε-φερ αν τους παίρνει να
μονομαχήσουν. Η μπόντυ λάνγκουατζ της αξιοπρεπούς υποχώρησης είναι ότι αυτός που
παραδέχεται ανωτερότητα αντιπάλου, κατά την υποχώρηση , αφήνει συνήθως ακάλυπτο το
πιο ευαίσθητο σημείο του σώματός του, εκείνο όπου μια δαγκωνιά ή ένα χτύπημα ράμφους
θα μπορούσε να είναι και θανατηφόρο, και συνήθως ο δυνατότερος αντίπαλος έχει αρκετό
ιπποτισμό να μη κάνει χρήση της ευκαιρίας. Εκείνο το αστείο συμβάν με το πιθηκάκι θα
ταίριαζε μεν να ειπωθεί κι εδώ αλλά ας μη διακόψουμε τώρα αυτό που λέμε, θα θυμηθώ να
το πω αργότερα. Αυτά όχι μόνο φαίνονται, από πολλές απόψεις, πιο αξιοπρεπή κι ελεύθερα, ή
ακόμα και πιο ορθολογικά, από πολλές καταστάσεις με ανθρώπους, οι οποίοι συνήθως
φτάνουν σε μπλέξιμο εκ του σύνεγγυς μόνο αν έχουν , ή νομίζουν πως έχουν, τόσο πιο
τελειοποιημένα όπλα που δεν υπάρχει ρίσκο (κι αυτή η στάση βέβαια ορθολογισμό δείχνει,
αλλά μόνο ορθολογισμό), αλλά επίσης όλα αυτά φαίνονται πολύ παρόμοια , παρατηρεί ο
Λόρεντς, με την ανθρώπινη συμπεριφορά στη μυθολογία ή στην ιστορία για την ιπποτική
στάση είτε στον καιρό των Ομηρικών ηρώων είτε των ιπποτών: ο ένας από τους μονομάχους
αποκαλυπτόταν, έβγαζε δηλαδή το κράνος του, και γονάτιζε κι έσκυβε μπροστά στον
δυνατότερο ή πιο έμπειρο μαχητή ώστε είτε να του δοθεί είτε να του χαριστεί το θανατηφόρο
χτύπημα. Επίσης ο Λόρεντς εικάζει ότι ένας από τους λόγους που οι άνθρωποι είναι όλο και
πιο θανατηφόροι είναι ότι τα όπλα τους σκοτώνουν από όλο και μεγαλύτερη απόσταση, κι ότι
αν για να σκοτώσουν χρειαζόταν να έρθουν σε επαφή σώμα με σώμα με τον αντίπαλό τους
και να νιώσουν τον πόνο τους και την αγωνία του στον θάνατο, θα ταυτίζονταν αρκετά για να
έχουν περισσότερες αναστολές περί αυτού. Αλλά συνάδελφοί του, αναλύοντας το θέμα μέσω
μοντέλων που μπορούν να μελετηθούν μέσω θεωρίας των παιγνίων, λένε ότι το αμφισβητούν
αυτό κι ότι απέδειξαν ότι ο λόγος που τα ζώα σκοτώνουν λιγότερο συχνά απ’τον άνθρωπο
άλλα ζώα του είδους τους, δηλαδή ζώα που δεν τα βλέπουν ως τροφή, δεν είναι η ταύτιση με
τον αντίπαλο αλλά ο φόβος των δοντιών του και των νυχιών του στο δικό τους σώμα. Αυτά
δεν ανακύπτουν σε περίπτωση ζώων που τα βλέπουν ως τροφή αφού κανένα ζώο δεν θα
βάσιζε την διατροφή του σε ζώα ίσης ή μεγαλύτερης σωματικής δύναμης. Και τώρα ας δούμε
ένα ακόμη πόϊντ όπου το πάει ο Λόρεντς όταν παίρνει τα συμπεράσματά του, ή τις εικασίες
του, για την αγάπη και το χαμόγελο ως γύμνωμα των δοντιών χωρίς δάγκωμα και συνδυάζει
με αυτά τα πρόσθετα στοιχεία, για τη σχέση των ζώων με την ειρήνη και την επιθετικότητα
και την σχέση της θρησκείας προς τη ειρήνη και το ζωώδες υπόστρωμα του ανθρώπου. Είναι
ένα πόϊντ που το θεωρεί τόσο ελπιδοφόρο που το βάζει σε αυτό που αποκαλεί «επίλογο
48
αισιοδοξίας» κι επίσης το θεωρεί τόσο κρίσιμα σημαντικό σε περίπτωση που ισχύει που
νιώθει ακόμα και την ανάγκη να απολογηθεί προς τον αναγνώστη του για το ότι διεκδικεί την
πάρα πολύ συγκεντρωμένη προσοχή του μήπως τυχόν κι ο αναγνώστης τον θεωρήσει σαν
πολύ αλαζόνα και καθόλου συνετό, την στιγμή που ολόκληρος Γκαίτε είχε κάποτε πει ή
γράψει κάτι που περίπου έλεγε «η σιωπή κάποιου για κάποια ζητήματα μπορεί να μην
οφείλεται στο ότι αδιαφορεί για αυτά ή ότι αγνοεί την σπουδαιότητα τους , αλλά μόνο στο ότι
γνωρίζει ότι δεν έχει τίποτε να προσφέρει για να κάνει την κατάσταση του ανθρώπου
λιγότερο οδυνηρή»…Α! θυμήθηκα : Λέει ο Γκαίτε: «Δεν εμφανίζομαι γιατί δεν έχω τίποτε να
πω που θα βοηθούσε την ανθρωπότητα να βελτιωθεί» κι ο Λόρεντς λέει «Ο λόγος που δεν
είμαι φαντασμένος όταν εμφανίζομαι ενώ ο Γκαίτε δεν εμφανιζόταν είναι ότι πιστεύω πως
τα συμπεράσματα που έφτασα παρατηρώντας τα ζώα, όταν κατανοηθούν θα θεωρηθούν
τόσο αυτονόητα και τετριμμένα όσο πραγματικά είναι» Ας δούμε μερικές ακόμα
λεπτομέρειες: Ο Λόρεντς λέει, ή αναφέρει κάποιον που λέει, ότι ο άνθρωπος είναι το τραγικό
ζώο που βρίσκεται σε θέση τύπου «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» ως προς το ότι :1 αν
ελευθερώσει την δημιουργικότητά του ελευθερώνεται και η επιθετικότητά του 2. αν
καταπιέσει την επιθετικότητά του χάνεται και η δημιουργικότητά του 3. Η επιθετικότητα που
μπορεί να ελευθερώσει είναι ικανή να καταστρέψει και τον εαυτό του και όλη την ζωή στην
γη. Ύστερα λέει ότι το χιούμορ είναι μια λειτουργία που φέρνει σε επαφή το λογικό του
ανθρώπου με το παράλογο και με το ασυνείδητο και επίσης είναι μια εκτόνωση της
επιθετικότητας του ανθρώπου με μη καταστροφικούς τρόπους, όπως το γύμνωμα των
δοντιών του ανθρώπου στο χαμόγελο δεν είναι για να δαγκώσει, κι έτσι το χιούμορ δεν
ξεριζώνει την δημιουργικότητα αφού ούτε και την επαφή με την επιθετικότητα ξεριζώνει. Κι
έτσι, σε μια εποχή χωρίς πίστη, ίσως ο άνθρωπος μέσω του χιούμορ προχωράει προς την
ειρήνη όπως άλλες φορές προχωρούσε προς τα κει μέσω της θρησκείας. Υπό μιαν έννοια το
χιούμορ γίνεται θρησκεία με τρόπο που μπορεί να σώσει από την εξαφάνιση την
δημιουργικότητα του ανθρώπου και να σώσει και τη ζωή στη γη από την επιθετικότητα του
ανθρώπου. Στο πλαίσιο αυτό αναλύει ο Λόρεντς κάποιες ιδέες του Τσέστερτον για το πώς το
χιούμορ παίρνει την θέση της θρησκείας αλλά ας μη επιμείνουμε περαιτέρω. Λοιπόν:
πιθανές αμφιβολίες ή ενστάσεις που θα μπορούσε να έχει κανείς για την οπτική του Λόρεντς
ολικά: άπαξ και διαβάσει κανείς τον Μάμφορντ μπορεί να έχει κι άλλη μια ένσταση, και πριν
τον διαβάσει όμως μπορεί να έχει διάφορες , τις οποίες συναντάει αν συζητήσει για τον
Λόρεντς με φίλους του με ενδιαφέροντα διαφορετικά από την ανάλυση της αίσθησης του
χώρου κλπ. Ας δούμε μερικές από τις πιο αναμενόμενες αντιρρήσεις: Η αντίρρηση που
αποκτά κανείς στον Λόρεντς μετά την ανάγνωση του Μάμφορντ είναι ότι η εικόνα του
ανθρώπου σαν του τραγικού ζώου που είναι στο μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα κλπ ίσως είναι
βεβιασμένη λόγω του ότι ο άνθρωπος , και ο Λόρεντς, δεν έχουν επαρκή κατανόηση των
ριζών του πολέμου. Εξ ίσου βεβιασμένο, και για τον ίδιο λόγο, ίσως είναι το συμπέρασμα ότι
ο άνθρωπος διαφέρει από τα άλλα ζώα επειδή η δημιουργικότητά του συνδέεται τραγικά με
την επιθετικότητα. Η αντίρρηση όπως την έχει διατυπώσει ο ίδιος ο Μάμφορντ στην
αναφορά του στο βιβλίο του Λόρεντς «Επιθετικότητα» είναι: Καλή ζωολογία, κακή
κοινωνιολογία , αφού δεν εξηγεί τι συνέβη λίγες χιλιάδες χρόνια πριν τις μέρες μας και
άλλαξε τον τρόπο που γινόταν ο πόλεμος. Άρα ίσως και το συμπέρασμα του Λόρεντς για την
σχέση δημιουργικότητας και επιθετικότητας είναι βεβιασμένο λόγω του τρόπου που
βασίζεται στην εικόνα του ανθρώπου στις λίγες τελευταίες χιλιάδες χρόνια που ο Λόρεντς,
ούτως ή άλλως, καθόλου δεν μελέτησε. Πάμε στις άλλες αντιρρήσεις: Υπάρχουν κι άλλες
ανθρώπινες δυνατότητες, εκτός από το γέλιο, που ίσως έχουν εξ ίσου βαθειά και σημαντικά
υποστρώματα. Μόνο αν έχουμε υπερ-εστιάσει στην πιθανότητα ότι δημιουργικότητα και
επιθετικότητα συνδέονται βαθιά θα εστιάσουμε τόσο πολύ πλέον στον σωτήριο ρόλο του
γέλιου σαν ειρηνικού γυμνώματος δοντιών. Ας δούμε και άλλες λειτουργίες με βαθειές ρίζες
κι ας εξετάσουμε και το αν είναι σημαντικές για το θέμα πόλεμου και ειρήνης. Η εστίαση του
Λόρεντς στο γέλιο δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζει προς το να σκεφτόμαστε ότι το
γέλιο είναι κάτι μοναδικό και όχι απλώς μέρος ενός πιο ολοκληρωμένου συνόλου στάσεων
προς τον κόσμο που όλες αγγίζουν βαθειά και σημαντικά υποστρώματα: Δεν είναι ο χορός
κάτι παρόμοιο;: που αγγίζει και συνειδητό και ασυνείδητο, και που αγγίζει και το ανθρώπινο
και το ζωώδες μας μέρος, και που είναι ικανό να εκφράσει και τα βάϊμπς ειρήνης μέσα μας
49
και τα πολεμικά αφού υπάρχουν χοροί του πολέμου, και που μπορεί όσο και το γέλιο να
εκτονώσει την επιθετικότητα με μη βίαιους τρόπους. Ακόμη και το ποδόσφαιρο εκτονώνει
πολεμοχαρείς ανάγκες και, έτσι κι αλλιώς, δεν κάνουν μερικές φορές οι νεανικές συμμορίες
τουρνουά μπρέϊκ-ντανς αντί οδομαχιών; Εκτός από τον χορό δεν είναι και το σεξ κάτι τέτοιο
παρά την επιθετικότητα που συχνά γεννά η αντιζηλία; Και δεν είναι η τρυφερότητα, ακόμη
και στον πιο ασεξουαλικό και μη οργασμο-γενή ή οργαμο-στρεφή γάμο εξ ίσου ικανή να
αγγίζει υποστρώματα όσο πρωταρχικά όσο των πρωτογόνων γύρω από μια φωτιά κλπ , αν ο
πρωτογονισμός είναι το κριτήριο βάθους μιας ψυχικής κατάστασης; Δεν είναι η αγάπη για τη
μαγειρική και δεν είναι το να δίνεις σε παιδιά και συζύγους λιχουδιές για να νιώσουν
ευχαρίστηση , εξ ίσου πρωταρχικά και πρωτόγονα πράγματα και που εξ ίσου οδηγούν σε
αισθήματα ειρήνης γαμήλιους συντρόφους με νοοτροπίες συμβατές στο θέμα αυτό; Δεν είναι
η αγάπη για την μουσική και τον χορό , ή και για την επιστήμη ακόμη, ή και για τις
τεχνοκρατικές εφευρέσεις, πράγματα που μπορούν εξ ίσου να οδηγούν σε τέτοια βάϊμπς;
Ακόμη και αν μόνο η τέχνη και η μουσική και η θεωρητική φυσική τύπου Αϊνσταϊν είναι
επαρκώς προ-λογικές για να δώσουν χειροπιαστά την αίσθηση πρωταρχικότητας και
πρωτογονισμού, και ακόμα και αν η πιο εφαρμοσμένη επιστήμη βασίζεται στο λογικό και
στον εγκεφαλικό φλοιό κλπ , η αγάπη για τα θέματα αυτά (τα οποία είναι αρμοδιότητος του
λογικού εγκεφαλικού φλοιού) όντως λαμβάνει χώρα μέσω λειτουργιών προ-λογικών και όχι
βασιζομένων απλώς στον φλοιό. Αν όλες αυτές οι ικανότητες/λειτουργίες μας δεν είχαν
κάποια ουσιώδη σημασία τότε οι Έλληνες δεν θα είχαν προσπαθήσει να ολοκληρώσουν
αρμονικά το πάνθεόν τους με θεούς δώδεκα ειδών πρωταρχικών βάϊμπς. Γιατί, μπάϋ δε
γουέϋ, δεν είχαν κι έναν θεό του γέλιου επίσης αλλά μόνο της μουσικής, του έρωτα, του
πολέμου, της γνώσης, της τεχνολογίας, του σπιτιού, κλπ κλπ; Ίσως γιατί όλοι οι θεοί
μπορούσαν να γελάνε, όπως κι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να γελάνε, ενώ μόνο μερικοί
άνθρωποι μπορούν να συνθέτουν ή να παίζουν μουσική, να παρα-βασίζουν την δυνατότητά
τους για κέφια στην δυνατότητα ερωτικά περιπετειώδους ζωής ή στο να γίνουν στοχαστές
κλπ, και άρα υπήρχε κι ένας θεός που ειδικευόταν μόνο σε μια ιδιαίτερη από τις
λειτουργίες/ικανότητες αυτές. Ίσως το ίδιο ισχύει και για το χορό, δεν υπήρχε θεός του
χορού* διότι όλοι οι θεοί χόρευαν, όπως όλοι οι άνθρωποι χόρευαν, τουλάχιστο τον καιρό
της δημιουργία της ομιλίας με τη βοήθεια του χορού**Το να έχουν θεό του χορού θα ήταν
σαν να είχαν θεό της ομιλίας ή της όρασης ή της ακοής. Οι άνθρωποι θα έλεγαν «Τι
χρειάζεται ολόκληρος πάτρων θεός απλώς για την ειδικότητα της ομιλίας; Έχουν κανένα
ειδικό ταλέντο όσοι μιλούν; Σιγά το δύσκολο! Δεν υπάρχει κανείς χωρίς την ικανότητα
«συμβολικού χειρισμού και κατανόησης μηνυμάτων από σύμβολα φτιαγμένα από ήχο»!
Αυτή η ικανότητα είναι απλώς μια περίφραση για την λέξη «συνομιλία» και ήταν μια
δυνατότητα στο νευρικό σύστημα κάθε ανθρώπου , απλώς πήρε καιρό να ανακαλυφτεί και,
(λιγάκι) να καλλιεργηθεί και να εξελιχθεί , αλλά κατά το μέγιστο μέρος της υπήρχε και
απλώς περίμενε να ανακαλυφτεί, όχι να εφευρεθεί και να μας προστεθεί . Αν άνθρωποι που
μπορούν να μιλάνε υπήρχαν εξ αρχής τότε θα μπορούσαν να διδάξουν ομιλία σε όλα τα
νήπια όσο εύκολα όσο στα τωρινά, αλλά η αυτοδιδασκαλία των ανθρώπων πήρε χρόνο
απλώς διότι όλοι μαζί την ανακάλυπταν σιγά-σιγά και την αποκτούσαν την δυνατότητα. [τον
καιρό των αρχαίων, βεβαίως, μάλλον απλώς θα λέγανε: «Από πάντα δεν μιλούσαμε;
Ανακαλύφτηκε η ομιλία όπως ανακαλύφτηκε η μουσική; Άρα τι χρειάζεται θεός ειδικός
γι’αυτήν;»] παρομοίως δεν χρειάζεται θεός για όραση, ακοή κλπ. Αυτά τα πράγματα ούτε καν
χρειάστηκε να περιμένουν να ανακαλυφτούν, κι ούτε καν ήταν αποκλειστικώς ανθρώπινο
προνόμιο. Είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει μαζί με όλη την ζωή, αν και από την άποψη
*Ο ομιλητής εδώ, κι ο αναγνώστης, πρέπει να σκεφτούν (λίγο) παραπάνω με το δεδομένο, (που μόλις
ελέγξαμε από γκουγκλ βάζοντας «εννέα μούσες») ότι υπήρχε όμως μούσα του χορού (Τερψιχόρη) και
επίσης μούσα της κωμωδίας (Θάλεια) , άλλο βέβαια μούσα της κωμωδίας και άλλο του γέλιου, δεν
γράφουν όλοι κωμωδίες αλλά από γέλιο όλοι ξέρουν…
**Βλέπε 1ο τόμο του «Ο μύθος της μηχανής» του Μάμφορντ (στα Ελληνικά υπάρχει στις εκδόσεις
«Νησίδες» μεταφρασμένο από τον Βασίλη (Τομανά) που βλέπουμε και ξαναβλέπουμε στο παρόν
κεφάλαιο και άλλα κεφάλαια αυτού του σάιτ.(Αν κάποιος θεωρεί ότι τον γυροφέρνουμε για πώληση
τότε ναρθει να του δανείσουμε το αντίτυπό μας να φωτυπήσει το εν λόγω κεφάλαιο (περί
γλωσσολογίας, αφού εδώ τσίμπησε))
50
εντοπισμού του πώς ακριβώς δουλεύουν με σκοπό το να τις διδάξουμε σαν λειτουργίες και σε
ένα κομπιούτερ , είναι εξ ίσου σαν θεϊκές. Τέλος πάντων, ας μη φεύγουμε από το θέμα που
είχαμε αρχίσει…Λοιπόν: άρα το γέλιο δεν είναι κάτι το μοναδικό σε σχέση με τις βάϊμπς
ειρήνης. Αλλά βέβαια ούτε και καμιά από τις αντιρρήσεις αυτές θα έκανε τον Λόρεντς , ούτε
για μένα ούτε για κανέναν άλλο, λιγότερο μοναδικό και μικρότερη μορφή απ’ότι τον
θεωρούσα πριν σκεφτώ ή πριν διαβάσω τέτοιες ενστάσεις. Και όκεϋ, κάτι όντως την
επηρέασε την εντύπωση που είχα γι’αυτόν αλλά δεν μπορώ να σας πω γιατί μόνο ελάχιστα,
παρά μόνο αν σας δώσω λεπτομερείς εξηγήσεις άνευ των οποίων θα έχετε κάθε δικαίωμα να
πείτε ότι χρησιμοποιώ διπλά μέτρα και σταθμά κι ότι ο ΑντιΑμερικανισμός μου με τυφλώνει
και δεν βλέπω ομοιότητες ενός Αυστριακού σοφού στις μέρες των Ναζί με μερικούς
Αμερικανούς διανοούμενους στις σημερινές μέρες του Πάτριοτ Ακτ: Όκεϋ: αν τυχόν δεν
είχατε ακούσει κανένα απ’τα θαύματα που είδαμε δεν έφταιγε κανένα λάθος στη Σουηδία ή
στη Νορβηγία όπου απονέμονται τα διάφορα Νόμπελ και το Νόμπελ ειρήνης αντιστοίχως ,
όπως σε τέτοιο λάθος οφείλεται το ότι ο Μάμφορντ δεν πήρε ποτέ το Νόμπελ για κάποιο
θέμα (ο Λόρεντς και δυο από τους συνιδρυτές της ηθολογίας , ο Karl von Frisch και ο
Nikolaas Tinbergen πήραν το Νόμπελ βιολογίας και ιατρικής το 1973*) αλλά πιθανώς
έφταιγε περισσότερο ένα δικό του λάθος το οποίο ο ίδιος το αναγνώρισε, τουλάχιστον μια
σύντομη παράγραφο για το θέμα αυτό είδα στο βιβλίο του για την επιθετικότητα. Εκεί, στο
πλαίσιο της ψυχολογία του όχλου αν θυμάμαι καλά, παραδέχεται ότι ακόμα κι ένας
σπεσιαλίστας στα θέματα επιθετικότητας, όπως ήταν ο ίδιος, και με συμπεράσματα σαν τα
δικά του για την ανθρώπινη φύση, μπόρεσε , έστω περαστικά, να γίνει ένας ηλίθιος του
Χίτλερ ή κάτι τέτοιο, δεν μπόρεσα να καταλάβω τι ακριβώς από το βιβλίο, μόνο αργότερα ,
με το γκουγκλ, βρήκα ότι κάπου έδωσε μια πάσα στους ρατσιστές ως εξελικτικός βιολόγος,
προπολεμικά βέβαια κι όχι όταν είδε με τα μάτια του σε τι θα χρησιμοποιούσαν τέτοια
πράγματα…Ας δούμε και κάτι πιο πρόσφατο που πάει παράλληλα με τα συμπεράσματά του
για την ανθρώπινη φύση. Ο Ντέϊβ Γκρόσσμαν , ψυχολόγος του Αμερικανικού στρατού κι
αξιωματικός που παραιτήθηκε απ’την θέση του, ανέφερε σε ραδιοφωνική συνέντευξή του
στην εκπομπή “We the people” του Τζέρρυ Μπράουν στην Όκλαντ ότι οι στατιστικές των
δυο παγκοσμίων πολέμων έδειξαν ότι η πλειοψηφία των στρατιωτών στα χαρακώματα
ρίχνουν άσχετα κι όχι στο ψαχνό αν δεν κινδυνεύουν από εχθρό που βρίσκεται από πάνω
τους είτε από δικό τους αξιωματικό που τους επιβλέπει. Οι Αμερικανοί στρατιωτικοί δεν το
θεώρησαν αυτό σαν ένα ενδιαφέρον εύρημα για την ανθρώπινη φύση αλλά σαν ένα
ελάττωμα της στρατιωτικής εκπαίδευσης που έπρεπε να διορθώσουν για να κάνουν την
πλειοψηφία των στρατιωτών να προσπαθεί να σκοτώσει** (τα αποτελέσματα, και
δολοφονικά και αυτοκτονικά, ας μη τα ξαναλέμε, τα ακούμε και από Ιράκ κι Αφγανιστάν
συνεχώς) . Άλλα ενδιαφέροντα μέρη της συνέντευξης εκείνης αφορούσαν το γεγονός ότι το
τελετουργικό ηρωικής επιστροφής στρατιωτών είναι το μόνο πράγμα που δρα σαν κάθαρση
στην ενοχή που είναι εγγενής στον φόνο ακόμα κι αν κάποιος σκοτώνει ως στρατιώτης. Το
ότι η επιστροφή από το Βιετνάμ δεν περιείχε τέτοια υποδοχή ηρώων συνεισέφερε στα γνωστά
σύνδρομα (που είδαμε και στο Ράμπο 1, αν και, εκ των υστέρων τουλάχιστον, φαίνεται ότι ο
μόνος λόγος για τον οποίο το Χόλυγουντ ξανασκάλισε την υπόθεση, τον ίδιο καιρό που
έβγαλε και το Ρόκυ 2, δεν ήταν το να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για τα προβλήματα των
βετεράνων (ανθρώπων δηλαδή που είχαν σπρωχτεί και προς ακραίους κινδύνους (σε καιρό
δε που τα μη ιδανικά κίνητρα της κυβέρνησής τους δεν ήταν ευρέως προφανή) και,
*Σχετικά δε με το θέμα αν είχε διατελέσει και παιδί θαύμα λένε ότι την πρώτη θέση στο πανεπιστήμιο
την πήρε 10 χρονών μετά από ένα άρθρο του στην πτηνολογία αλλά ο διορισμός ανεκλήθη αμέσως
μόλις αυτοί που τον έκαναν έμαθαν την ηλικία του.
**Στο γκουγκλ βρίσκουμε, εκτός από τον πίνακα περιεχομένων με το ποιες δεκαοκτώ από αυτές τις
συνεντεύξεις εξέδωσε με τίτλο “Dialogues” ο Τζερρυ Μπράουν, την εξής φράση από την συνέντευξη
του Γκρόσσμαν που είχε τίτλο «Ο μύθος περί δολοφονικού ενστίκτου»: «Υπάρχει μέσα στα
ανθρώπινα όντα ένας φυσικός μηχανισμός ασφαλείας, ας τον πούμε «σύστημα ανοσίας στη βία». Ο
μέσος άνθρωπος είναι βαθειά αδιάφορος στο να σκοτώνει άλλους και ο στρατός έχει αναγκαστεί να το
αντιμετωπίσει αυτό εδώ και χιλιετηρίδες» Πολλές (12 ή 13 νομίζω) από τις συνεντεύξεις αυτές
μετέφρασε και εξέδωσε , με τίτλο «Η άλλη Αμερική» , στις «Νησίδες», ο Βασίλης Τομανάς (βλ. και
υποσημ** της προηγούμενης σελίδας)
51
αργότερα, ειχαν σπρωχτεί στην πλήρη απόρριψη από την κοινωνία) αλλά το να
χρησιμοποιήσει εκείνη την ευαισθησία σαν πρόσχημα για να ξεκινήσει λίγο αργότερα μια
προληπτική αποενοχοποίηση για ανθρώπους που όταν θα έφταναν στην ηλικία στράτευσης
θα γινόταν οι πιλότοι των «ανθρωπιστικών βομβαρδισμών» του 1999 από το ΝΑΤΟ και μετά
θα πήγαιναν στο Ιράκ αφού πρώτα θα είχαν δεχτεί στρατιωτική εκπαίδευση που θα διόρθωνε
τα λάθη της ανθρώπινης φύσης που έχει ζωώδεις αναστολές ενώπιον του φόνου)
Α! Μην ξεχάσουμε και την αστεία ιστορία με το πιθηκάκι που ανέφερε ο Λόρεντς, αν μη τι
άλλο σαν κάθαρση δική μας από όλα αυτά τα τελευταία που λέγαμε: Είχαμε πει ότι μετά
από την δοκιμή και σύγκριση δυνάμεων πριν την έναρξη μονομαχίας, που συνήθως αρχίζει
μόνο μεταξύ παρόμοιας δύναμης αντιπάλων, ο πιο αδύναμος υποχωρεί αφού πρώτα προβάλει
στον ισχυρότερο, αφύλακτη, την μεριά του που θα μπορούσε να δεχτεί την πιο βλαπτική
επίθεση. Οι πίθηκοι προβάλουν τον κώλο τους σκύβοντας κιόλας. Δηλαδή η κίνηση αυτή δεν
σημαίνει περιφρόνηση προς εκείνον που του δείχνουν τον κώλο τους αλλά σεβασμό από τον
οποίο υποκλίνονται. Και μάλιστα προσβάλλεται ο υποχωρών αν ο ισχυρός δεν καταχωρήσει
κιόλας την υποχώρηση. Με ποιόν τρόπο;. Είδε μια φορά ο Λόρεντς γέρο πίθηκο που πήγε να
τα βάλει με νεαρότερο και κατάλαβε ότι δεν τον έπαιρνε και υποχώρησε,αλλά επειδή ο νέος
απλώς τον αγνόησε κι έφευγε κορδωμένος ο γέρος επέμενε να τον τρέχει μπροστά του και να
του ξανακάνει την ανάποδη υπόκλιση μέχρι που ο άλλος θυμήθηκε την παράλειψή του ,
τούκανε κάτι «ψευδογαμικές», όπως τις λέει ο Λόρειντς , κινήσεις στον κώλο, κι ο άλλος
έφυγε ήσυχος πλέον. Το πιθηκάκι λοιπόν του Λόρεντς την πρώτη φορά που μπήκε στο
σαλόνι είδε τις καρέκλες με ψηλή ράχη και τις πήρε για όντα ψηλά κλπ και του ενέπνευσαν
το δέος και πήγε μπροστά σε όλες , μία-μία, και τους έκανε την ανάποδη υπόκλιση για να
τους υποβάλλει τα σέβη του. Σημειωτέον ότι αυτές οι συμπεριφορές είναι έμφυτες, δεν
μιμήθηκε το πιθηκάκι κάποιον άλλο που έκανε υπόκλιση, Το περιστατικό με τον γέρο πίθηκο
ο Λόρεντς τοχε δει σε κλουβί ζωολογικού κήπου.
Παππούς:-Έ, ρε, Σπαθάρης που χρειάζεται!
Νεαροί στο ακροατηριο: -Αυτό πού κολλάει;
Παππούς:-Αα, πουλάκια μου , ξύπνιοι είστε; Κι εγώ νόμιζα ότι κοιμόσασταν με ανοιχτά
μάτια άπαξ και έφυγε η κουβέντα από το αν ήμουνα οπορτούνα εγώ που ήθελα καβάντζα μη
πάω κόλαση, μήπως ήταν ασυνεπής άθεος ο Καζαντζάκης που πήγαινε στην εκκλησία για
κουμπαριές, και ψαρωμένοι από την θρησκεία όσοι φαντάροι του ’40 κοινωνούσαν πριν πάνε
στο μέτωπο. Τελικά, αφού τσιμπήσατε και με τον Σπαθάρη, δεν ήταν ακριβώς η θρησκεία το
πρόβλημά σας αλλά το ότι θέλατε να υπάρχει κάτι για εύκολη κουβέντα για ναχετε κάτι να
πείτε, σαν την πεθερά μου που ήθελε να μιλάμε συνεχώς για τον καιρό για ναχει κάτι να λέει
κι αυτή. Χαίρομαι που δεν ήταν η θρησκεία το πρόβλημά σας ή λυπάμαι που νέα παιδιά
έχετε ανακλαστικά σαν μιας υπέργηρης; (πριν γίνει υπέργηρη η πεθερά μου γλωσσοκοπάνα
ήταν, επί παντός θέματος, όχι μόνο για τον καιρό). Όπως και ναχει χαίρομαι που ήσασταν
ξύπνιοι και ακούγατε αυτή την υπέροχη συζήτηση άλλο αν λυπάμαι που δεν συμμετείχατε
πιο ενεργά. Ποτέ δεν είναι αργά. Σοβαρά δεν καταλάβατε γιατί είπα «Πουσαι Σπαθάρη!». Τι
έκανε ο Σπαθάρης για την μόρφωση του κόσμου; Ή ούτε κι αυτό το ξέρετε και μόνο τα
κουσούρια των άλλων συγκρατείτε; ή μάλλον όσα θεωρείτε εσείς κουσούρια, ακούς εκεί
κουσούρι του Καζαντζάκη οι κουμπαριές!
Νεαροί: -Ο Σπαθάρης έβαζε γνώσεις από βιβλία ιστορίας του σχολείου σε επεισόδια του
καραγκιόζη για να μαθαίνουν ιστορία οι αναλφάβητοι του ακροατηρίου π.χ.«Ο Καραγκιόζης
κι ο Μεγαλέξαντρος»
Παππούς:-Κι εσείς τι είστε; Αλφαβητιζούμενοι; Ξέρατε τίποτα για όλα τα θαυμάσια που μας
παρουσίασαν οι κύριοι ; Και που δεν ήταν απλώς εγκυκλοπαιδικά ούτε άσχετα με όσα
απασχολούν την ανθρωπότητα είτε σας αδιέξοδα είτε σαν λύσεις. Και γιατί δεν
συμμετείχατε; Αφού δεν ήταν τίποτα πανδύσκολα, αφού κι εγώ τα καταλάβαινα, άρα
περιμένατε να βρείτε κουσούρι για να μιλήσετε κι επειδή δεν βρήκατε δεν είπατε τίποτε; Α!
κατάλαβα. Αν μιλάτε για κουσούρι τότε είστε ανεξάρτητα πνεύματα και δεν καπελώνεστε,
και αν είναι και κουσούρι που σηκώνει έντονο χέσιμο τότε έχετε και στυλ επαναστάτη με την
έντονη καταγγελία. Πούσαι Σπαθάρη;
*Υπαρχει κι άλλος κυριος, αλλα εδώ τον προσπερασαμε, παρουσιαζε τον Μαμφορντ
52
Νεαροί*: -Γιατί το λέτε και το ξαναλέτε αυτό; Για να κάνει ο Σπαθάρης σε μας τους
αναλφάβητους μαθήματα σε Λόρεντς και Σικελιανό και Καστοριάδη εκλαϊκευμένους σε
επεισόδια καραγκιόζη; Για να δούμε: Γίνεται; «Ο Καραγκιόζης στη φάρμα του Λόρεντς», «Ο
Καραγκιόζης και το Πνευματικό Εμβατήριο». Μπαα! Χλωμό.
Παππούς:-Δεν καταλάβατε. Καραγκιόζης είμαι εγώ, εσείς είστε Χατζηαβάτες. Τα επεισόδια
με μένα γράφτηκαν και παίχτηκαν κιόλας, ήταν οι συζητήσεις που έκανα, και που θα κάνω,
με τους κυρίους που θα δινουν εδώ δαλεξεις. . Σε κάθε επεισόδιο καραγκιόζη υπάρχει κι ο
Χατζηαβάτης που συνήθως ο Καραγκιόζης τον δέρνει στο τέλος γιατί συνήθως εκπροσωπεί
τις εξωπραγματικές όψεις του θέματος του τίτλου του επεισοδίου, π.χ πότε γίνεται
νεόπλουτος, πότε κυριλέ, πότε ξενομανής, πότε λαμόγιο, πότε νοσόφοβος κλπ. κλπ Με σας
το επεισόδια θαχαν τίτλους σαν «Ο Χατζηαβάτης άθεος συνδικαλιστής», «Ο Χατζηαβάτης
αναρχικός ακτιβιστής» , «Ο Χατζηαβάτης σε σεμινάριο φιλοσοφίας», κλπ κλπ. Διαφωνείτε;
Νεαροί: -Εσύ ειδικά μάλλον δεν θασουνα καραγκιόζης αλλά μετακαραγκιόζης.
Παππούς:-Δεν ξέρω αν το λες με την έννοια του μετακομμουνιστή που λέει ο Καραμπελιάς,
ή όπως θα λέγαμε «Και καραγκιόζης και μετακαραγκιόζης και ματαξανακαραγκιόζης» αλλά
μ’άρεσε γιατί ήταν το πρώτο πράμα που ένιωσα ότι τοπατε χωρίς τα αυτιά σας να ταχετε
ανοιχτά μόνο για το πού θα βρείτε καμιά μαλακία να κάνετε κριτική, και μάλιστα εύκολη
μαλακία για εύκολη κριτική. Κάτσε όμως να σας πω όσα σας έχω μαζέψει να σας σούρω,
ακόμα και αν αλλάξατε κάπως με όλα αυτά γιατί δεν ξέρω πόσο γρήγορα θα υποτροπιάσετε
και πόσο αργά θα τα σκεφτείτε από μόνοι σας σαν αυτοκριτική. Τον εγγονό μου τον
πληροφορικάριο εγώ τον έκανα άνθρωπο με κάτι μπινελίκια και σφαλιάρες που τουχωσα την
κατάλληλη στιγμή. Τον είδα πουλεγε ότι δεν τους τάλεγε καλά τα μαθηματικά ο δάσκαλος
και να πάει φροντιστήριο. Κοιτάω τι μάθημα είχαν, δεν ήταν τίποτα από τα
καινούργια τα περίεργα μαθηματικά, τάξερα κι εγώ, τάχα φυλαγμένα μάλιστα σε κάτι
τετράδιά μου παλιά που μας έβαζαν οι δικοί μας δάσκαλοι και τα γράφαμε , ταχα κρατήσει
για επαναλήψεις, τα διάβασα σε κάτι εξετάσεις για τα καράβια, ακόμα τα κρατάω ενθύμιο,
έστω σαν κίτρινα κουρέλια πουχουν γίνει οι σελίδες τους πια, λέω στον πατέρα του «άσε να
πληρώνω εγώ το φροντιστήριο αλλά θα χειριστώ εγώ το θέμα», πάει σε φροντιστήριο,
επαναπαύεται, διάβαζε ακόμα λιγότερο, σε λίγο «δεν μας τα λέει καλά ο φροντιστής», «Τι
θέλεις; Ιδιαιτερά;» «Ναι» «Να στον πάρω». Ακόμα λιγότερο διάβαζε. Σε λίγο ««Δεν μας τα
λέει καλά ο ιδιαιτεράς» «Να σου πάρω και δεύτερον να του ρωτάς τις απορίες πουχεις από
τον πρώτο;» «Πάρε μου». Έρχονται οι διαγωνισμοί,, γράφει 5. Τον αρχίζω στα μπινελίκια και
κάνα δυο σφαλιάρες, τον βάζω όλο το καλοκαίρι να διαβάζει μόνος του και μόνο εμένα ναχει
να ρωτάει και με σφαλιάρα και χέσιμο άμα ρώταγε από τεμπελιά για να μη σκεφτεί,
20 το Σεπτέμβρη, καμάρωσε, γλυκάθηκε, δεν ξανάπεσε από 20, κανα 19 έπαιρνε και
στενοχωριότανε και σκιζόταν μόνος του και έμαθε κι από αυτοκριτκή και έμαθε και να
καταλαβαίνει τι δεν ξέρει για να ρωτάει ή να διαβάζει. Πάμε στο δικό σας νηπιαγωγείο: Εσείς
τοχετε βρει, αν σας πει κάποιος κάτι που δεν το καταλαβαίνετε με την πρώτη τότε, έτσι
αετούς που θέλετε να θεωρείτε τους εαυτούς σας, τον αρχίζετε ότι δεν καταλαβαίνει αυτός
καλά τι θέλει να σας πει γιατί ο Αϊνσταϊν όσα καταλάβαινε καλά ήξερε να τα πει και στον
θυρωρό του. Ακούτε να δείτε , τον βίο του Αϊνσταϊν τον διάβασα κι εγώ, αρχικά από
καχυποψία μπας και τον αγόρασε ο εγγονός μου γιατί καβάλησε το καλάμι με το 20-άρι σε
*Η έννοια υπό την οποία τα περί παππού και νεαρών δεν είναι υποθετικά είναι η εξής: Τα περί
Λόρεντς τα διηγήθηκα στον μακαριτη Νίκο στη ΓλώσσαΣκοπέλου και μου είπε: «Γιάάννη, μου μιλάς
για γίίγαντα τώρα, τώρα μου μιλάς για γίίγαντα» (πολύ πριν φτάσουμε στο Νόμπελ και στα περί
προσφοράς θέσης όταν ήταν 10 χρονών). Τα διηγήθηκα και σε Τροτσκιστή και μου είπε ότι δεν
διαβάζει Λόρεντς γιατί άκουσε ότι είναι Ναζί (πες ότι έτσι είναι. Μα αν αυτά που ανακάλυψε είναι
σημαντικά δεν πρέπει να τα χρησιμοποιήσουν οι μη Ναζί; Ή δεν πρέπει να τα χτυπήσουν αν
συνδέονται οργανικά με τον Ναζισμό του; Το αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν οι ανακαλύψεις εξαρτάται
από τον αριθμό των αναγνωστών τους; Και η αξιοποίηση των στοχαστών έγκειται στο γεγονός και
μόνο της ανάγνωσής τους; Μήπως μπερδεύουμε την ανάγνωση με την ψήφο; (και μάλιστα το είδος
ψήφου που την ρίχνουμε και που μέχρι να την ξαναρίξουμε σε 4 χρόνια δεν ξανασκεφτόμαστε για
κανέναν άλλο τρόπο με τον οποίο να κάνουμε κάτι για το κόμμα που ψηφίσαμε ή την χώρα που αυτό
υπηρετεί ή θα υπηρετούσε) Εντάξει, η ανάγνωση είναι μεν και ψήφος, αφού βασίζεται στην επιλογή
και την προτίμηση, αλλά δεν έχει τον χαρακτήρα ανταμοιβής ή τιμωρίας όπως (έχει καταντήσει να)
έχει η ψήφος ή όπως (έχουν καταντήσει να) αξίζουν οι εφημερίδες!)
53
ένα διαγώνισμα, κι αυτό Σεπτεμβριάτικο για κουμπούρια, ο βίος λοιπόν του Αϊνσταϊν λέει
επίσης ότι η πρώτη του δουλειά ήταν σε γραφείο ευρεσιτεχνιών όπου ήταν, ως φυσικός,
επιφορτισμένος να ακούει τους τρελούς εφευρέτες που μπορεί να μην είχαν κανένα πτυχίο
αλλά σκεφτόταν, και ναι μεν πολλές φορές ήταν τρελά πράματα όσα έλεγαν αλλά υπήρχαν
και φορές υπήρχαν σοβαρές ιδέες σε όσα έλεγαν. Ο ίδιος ο Αϊνσταϊν έλεγε πόσο τον ωφέλησε
αυτή του η θητεία στο να μη θεωρεί μια παλαβή ιδέα λάθος με την πρώτη αλλά να την
εξετάζει προσεκτικά. Μουκανε εντύπωση και το ότι σε κάποιο υπουργείο, κάποιος Γερμανός
είχε την ιδέα να πει να δημιουργηθεί εργασιακή θέση για τέτοιο πράμα. Σήμερα θαταν πολύ
προχωρημένο, και οι Γερμαναράδες ήδη τοκαναν πριν πάνω από 100 χρόνια. Σε σας τώρα:
Αν κοτζάμ Αϊνσταϊν καθόταν να βλέπει μπας κι οι παλαβομάρες του άλλου έχουν κάτι
πολύτιμο που δεν πρέπει να πάει χαμένο, και το θεώρησε κι ωφέλιμο για τον ίδιο και την
επιστήμη πούφτιαξε, τότε εσείς γιατί δεν το κάνετε; Θάπρεπε να σας πληρώνει το δημόσιο
για να το κάνετε όπως πλήρωνε κι αυτόν; Ή και τότε θα το σνομπάρατε ως
δημοσιοϋπαλληλίκι; Ή θα δεχόσασταν την θέση «απλώς για ναχετε το δικαίωμα της
απεργίας» που λένε; Είστε όλοι δηλαδή ατίθασοι επαναστάτες με το να ψαχουλεύετε, χωρίς
καν μισθό, να βρείτε τις μαλακίες ο ένας του άλλου αντί να βρείτε τι από τις μαλακίες του
άλλου δουλεύει; Κι όταν βρείτε γίγαντα χωρίς μαλακίες τότε δεν τον διαβάζετε καθόλου
αφού χωρίς αντιρρήσεις θα σας έπαιρναν για οπαδούς. Και όλη αυτή την παρωδία την
θεωρείτε ακτιβισμό; Και όσοι έχουν σκεφτεί για όσα παρέλαβαν με διάβασμα από άλλους,
όπως οι κύριοι στις εδώ διαλέξεις , κι οι Καστοριάδηδες κι οι Γιανναράδες, κι οι
Καραμπελιάδες και οι Λόρεντς και οι Μάμφορντ είναι γραμματιζούμενοι που θα
καταγράφουν τα πεπραγμένα του ακτιβισμού σας μήπως; Είστε για τα μπάζα με τέτοιες
Κατινιάρικες αυταρέσκειες που ούτε βλαχαδερά δεν έχουν. Καλά τόλεγε ένας μακαρίτης
φίλος μου στα καράβια, Νίκος, ότι είμαστε απόγονοι εκεινού που μαύρισε τον Αριστείδη τον
δίκαιο χωρίς καν να τον ξέρει απλώς και μόνο επειδή δεν άντεχε κάθε μέρα να ακούει να τον
λένε «δίκαιο». Κι ότι άνθρωπος σαν τον Αθανάσιο Διάκο, την σούβλα από μας την γλίτωσε
απλώς γιατί μας πρόλαβαν οι Τούρκοι, γιατί αν ζούσε όλο και κάτι καλό θάκανε που θα μας
την έσπαγε και θα τον σουβλίζαμε εμείς. Λοιπόν; Ο Γιανναράς δεξιός, ο Λόρεντς ναζί, ο
Μάμφορντ κουλτουριάρης , ο Θεοδωράκης υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου του Μητσοτάκη,
για ακόμα πιο ύποπτους λόγους από τα λεφτά και την δόξα, αφού κι απ’τα δύο ήδη είχε, άρα
σφαιρική η μη ενημέρωση αν δεν ακούσουμε τίποτε από κανένας τους, Α! Κι εγώ
ξενόδουλος, μουπαν δυο καλές κουβέντες οι κύριοι κι εγώ χέστηκα απ’την χαρά μου και
γλείφω την ιντελλιγκέντσια, άρα ούτε την κριτική που σας κάνω τώρα μην ακούσετε. Α! Εγώ
ξέρω να κάνω κριτική και στον Γιανναρά και στον Καστοριάδη μετά απ’όσα άκουσα. Εσείς
ξέρετε; Εννοώ όχι απλώς να πω καμιά μαλακία τύπου δεξιός ο Γιανναράς, κομπλεξικός ο
Καστοριάδης με το μη πει καμιά κουβέντα παραπάνω υπέρ Ελλάδας και τον πάρουν οι
Ευρωπαίοι για μεροληπτούντα, π. χ ο Χατζιδάκις έλεγε ότι ο ίδιος έχεζε την Ελλάδα συνεχώς
αλλά αν άκουγε ξένο να την χέζει γινότανε θηρίο, ο Καστοριάδης έλεγε ότι την αγάπη
πουχει για την Ελλάδα την εκδηλώνει με το να τσαντίζεται διπλά άμα ακούει ότι Έλληνας κι
όχι ξένος έκανε καμιά μαλακία,, μας καταϋποχρέωσε. Οκέϋ, πες ότι αυτό δεν τολεγε από
επαρχιώτικο κόμπλεξ ντροπής αλλά από γνήσιους λόγους. Ή και πες ότι ήταν επαρχιώτικα
κομπλεξικός. Αποτελεί αυτό λόγο να μην ρωτάω για τις ιδέες του ή αποτελεί αυτό επιχείρημα
εναντίον των ιδεών του αν τις ακούσω ή τις διαβάσω;
….Από τα περι θρησκειας παει η συζητηση στους φανατικους βομβιστες αυοκτονιας και το αν
ναι μεν είναι μαγκες αφου βαζουν βομβς αλλά είναι και θεούσοι αφύ πιστευουν ότι θα πανε
στον παραδεισο . Η συζητηση είναι πολύ πολύ εκτενης , την προσπερναμε για πιθανη παραθεση
της σε καταλληλοτερο ο πλαισιο στο μελλον («συγκρουση πολιτισμών»,μεταναστευση, Σαρία,
κλειτοριδεκτομές, Καστοριάδης, κλπ και βάζουμε εδώ
μονο την καταληξη: …..
Παππούς: -Πού γεννηθήκατε;
Νεαροί: Το παιδί στη Σάμο…Εμείς οι δυο στην Αθήνα
Παππούς: -Εσένα τι σου θύμιζε ο Παράδεισός των Παλαιστινιων; Κάτι μεταφυσικό;
Νεαρός: -Όχι. Την Σάμο μου θύμιζε, που είναι καταπράσινη, στα μη καμένα εννοώ.
Παππούς: -Σε τι φάση τους σκέφτηκες τους βομβιστές αυτοκτονίας;
Νεαρός: -Όταν βγάζουν την αναμνηστική φωτογραφία με φόντο τον Παράδεισο.
54
Παππούς: -Τι σημαίνει η λέξη Παράδεισος σε κείνες τις γλώσσες, ξέρετε; Περιβόλι
σημαίνει. Άρα;
Νεαρός: -Όταν θέλουν να πάνε στον Παράδεισο δεν κάνουν, αν το δεις από μια πλευρά, κάτι
πολύ διαφορετικό από μας όταν πάμε για διακοπές εκεί που καταγόμαστε, αν εκεί είναι
ωραία, ή εκεί απ’όπου κατάγονται φίλοι μας που μας φιλοξενούν ή έστω μας συνιστούν το
μέρος. Απλώς το κάνουν με τρόπο που να ασκεί πίεση να γίνει συλλογικά κάτι για π.χ. την
Γάζα κι όχι να πάνε διακοπές οι ίδιοι μόνο. Τέλος, πάντων εννοώ ότι καταλαβαίνω αυτό που
λες ότι κατά βάθος την εδώ ζωή είναι στο χέρι μας να την κάνουμε παράδεισο. Και πολλώ
μάλλον την καταλαβαίνω όταν εννοούμε όχι αυτοκτονιες αλλά παράδεισο-παράδεισο,
διακοπών δηλαδή και έρωτα κλπ κλπ
Αθηναίοι νεαροί: -Και με την ίδια λογική που για ναχουμε τα μούτρα να πούμε στους
μετανάστες ότι δεν ήρθανε με το ζόρι πρέπει να αποσύρουμε, έστω συμβολικά, το στρατό
μας από κει που με την συμβολική μας στήριξη βοηθάμε τους Αμερικάνους να βομβαρδίζουν
άρα τους βγάζουμε με το ζόρι…πρέπει και για νάχουν τα μούτρα οι Ισραηλινοί κι οι
Αμερικάνοι που τους λένε φανατικούς του υπερπέραν, να τους δώσουν εδάφη όχι σαν σε
στρατόπεδο συγκέντρωση αλλά σαν αυτά που τους πήραν κι ήταν σαν περιβόλια και μετά
να δούνε αν ψάχνουν άλλον Παράδεισο.
Παππούς: - Τελικά τα είχατε και τα παρα-είχατε ανοιχτά τα αυτιά σας σε όσα λέγαμε με τους
κυρίους. Τύφλα ναχει ο Αϊνστάιν και το πόσο άνοιγε τα αυτιά του να ακούει τι σοφίες
υπήρχαν μέσα σε παλαβομάρες ερασιτεχνών, ή και τρελών, εφευρετών. Να το ψάξουμε πού
κόλλαγε η δουλειά ή να πούμε ένα «Πορεύου και μηκέτι αμάρτανε» διότι υπάρχουν πιο
ενδιαφέροντα πράγματα για ψάξιμο;
Νεαρός: -Παππού, είσαι ταλεντάρα. Σοβαρά στο λέω, όχι για να το παίξω Ψιννάκης. Τύφλα
ναχει ο Σωκράτης που εκμαίευσε από τον έφηβο δούλο μια περίπτωση του Πυθαγόρειου
θεωρήματος.
Παππούς: -Εγώ δεν είπα «δούλο» κανέναν. Αναλφάβητους σας είπα.
Αθηναίοι νεαροί:-Ούτε κι ο φίλος μας εννοεί κάτι τέτοιο. Δεν το λέει αυτομειωτικά.
Άλλωστε είναι γνωστό ότι οι δούλοι τότε είχαν περισσότερα δικαιώματα από τους
ελεύθερους των 700 ευρώ σήμερα. (ΥΓ: Προφανώς αυτό το γραψαμε 2009!) Ακόμη και κοινωνικώς
εξετίθετο ο κύριός τους αν δεν τους πήγαινε σε γιατρό σε περίπτωση ατυχήματος.
Παππούς: -Γηράσκω αεί διδασκόμενος
Νεαρός: -Εσύ ειδικά να λες το άλλο, το «διδάσκω αεί γηρασκόμενος» Οι κύριοι τι λένε;
Οι «κύριοι» σχεδόν ταυτόχρονα: -Εμείς γηράσκουμε αεί διδασκόμενοι, υπό την έννοια ότι
ο παππούς είναι μια τεράστια εκπαιδευτική εμπειρία για μας*.
Παππούς:-Κύριε ομιλητά, να διδαχτούμε κι εμείς τίποτε, τώρα που ξέρουμε ότι σας ακούνε
όλους και άλλα 6 αυτιά κι όχι μόνο τα δικά μου δύο; Τελειώσατε με τις μεγάλες αφηγήσεις
ή έχουν συνέχεια;
Αθηναίοι νεαροί:-Παππού να ρωτήσουμε πρώτα εσένα κάτι εμείς; Πως και δεν έχεις
καβαλήσει το καλάμι με τέτοιο μυαλό πουχεις; Άλλοι πουχουμε δει το καβαλάνε με πολύ
λιγότερο; Ή το παίζεις;
Σαμιώτης νεαρός: -Να απαντήσω για πάρτη σου παππού και να μου πεις αν κάνω λάθος.
Παππούς:-Εδώ δεν ξέρω καλά-καλά να απαντήσω εγώ, εσύ από πού έχεις στοιχεία; Με ξερις
κι από παλιά;
Σαμιώτης νεαρός: -Σε ξέρω απ’αυτό πουπες για κριτική στον Καστοριάδη. Ότι ίσως δεν
θέλει να τα απλοποιεί πολύ όσα καταλαβαίνει καλά για να συνεχίζει να θεωρεί ότι κάτι πολύ
σοβαρό κάνει. Ενώ εσύ τοχεις δει αλλιώς το θέμα: αν κάτι σου φαίνεται ακόμη μη απλό τότε
θεωρεί ς ότι δεν το κατάλαβες καλά. Οπότε δεν σου μένει περιθώριο για αυταρέσκεια αφού
ότι μαθαίνεις το θεωρείς έτσι κι αλλιώς πολύ απλό, άρα ότι δεν έκανες και τίποτα. Και
χαίρεσαι μόνο με την σκέτη χαρά της κατανόησης, που λένε, και με το ότι το κάνεις
κατανοητό και σε πολλούς. Καλά τα λέω;
*Έχει νόημα να λέμε τέτοια αν είναι σικέ ο διάλογος και τέτοιος παππούς δεν υπάρχει κι είναι απλώς
υποθετικός; Όχι. Μα ας πάρουμε έναν υπαρκτό 19-άρη που γνώρισα στον στρατό, τον Βαγγέλη, κι ας
αναρωτηθούμε τι θα τον εμποδίζει ναναι τέτοιος παππούς σε τέσσερις 19-ετίες. Μα αυτά τα βαλαμε
στο λινκ: You’re in the army now.pdf
55
Παππούς:-Ότι τα λες καλά τα λες , αυτό που δεν ξέρω είναι αν είναι για μένα αυτά που λες,
μου φαίνεται ότι στα ενέπνευσε ο γίγαντας που έλεγε γιατί δεν θεωρεί τον εαυτό του κάνα
Γκαίτε. Νασαι καλά για την φαιά ούσια όμως και την καλή πρόθεση, ευχαριστώ. Λοιπόν;
Προχωράμε; Κύριε ομιλητά:
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Παππού, μου επιτρέπετε να σας απευθύνομαι έτσι ελπίζω, πριν
ξεκινήσω μη ξεχάσουμε …
Παππούς:-Στον ενικό αγόρι μου, εννοώ κύριε ομιλητά, στον ενικό, όλοι φάγαμε ψωμί κι
αλάτι μαζί στο δωμάτιο αυτό, όχι μόνο εγώ με τους εγγονούς μου από δω, με τα δικά σας
ερεθίσματα και μαλλώσαμε και φιλιώσαμε, μια οικογένεια είμαστε πλέον όλοι.
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Εντάξει παππού υπό τον όρο ότι κι εσείς θα μας μιλάς στον ενικό, και
τα εγγόνια σας φυσικά
Παππούς:-Έγινε λεβέντες μου. Λέγε, τι θάλεγες και σε διέκοψα;
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Μη ξεχάσουμε ότι είχες πει πως θα μας έκανες μια κριτική, συν τοις
άλλοις και για να μη σε πάρει κανείς ότι γλείφεις κάποιους που είπαν μια καλή κουβέντα για
σένα. Ο μεν τέτοιος λόγος της κριτικής προφανώς εξέλιπε αν είχε ποτέ υπάρξει, η κριτική
όμως καθ’εαυτή είναι πάντα ευπρόσδεκτη και αναμενόμενη.
Παππούς:-Α!: Ο Κατσαρός στο «Αντισταθείτε», πούμαθα απ’τον εγγονό μου ότι ο
Γκαϊφύλιας τοβγαλε και σε ροκ, τάκουσε σε ραδιοφωνική εκπομπή του Παπαχρήστου, του
γνωστού Παπαχρήστου του Πολυτεχνείου, ενώ έλεγε τα διάφορα «αντισταθείτε» π.χ το
«αντισταθείτε σ’εκείνον πουφτιαξε ένα μαγαζάκι και λέει «καλά είμαι εδώ»» έλεγε, στο
τέλος, ή κάθε τόσο; δεν θυμάμαι, έλεγε λοιπόν «αντισταθείτε και σε μένα που σας ιστορώ».
Με όλη αυτή τη δουλειά που κάνετε εσύ κι οι φίλοι σου εδώ πέρα και μας δίνετε αυτά τα
ερεθίσματα, και που είναι δουλειά που θέλει τόσο χρόνο, δεν είναι βέβαια σωστό να σας
κρίνουν με το επιχείρημα που λέει: «Αφού εσείς που τα μάθατε όλα αυτά δεν βρήκατε να
κάνετε για τα αδιέξοδα και τίποτε άλλο από το να μας μεταφέρετε όσα μάθατε άρα γιατί να
τα διαβάσουμε και να τα σκεφτούμε και μείς; Για να τα πούμε και σε άλλους όπως εσείς σε
μας, και να μη γίνει τίποτε; Άρα προτιμούμε την πράξη και δεν σας ακούμε καθόλου μην
χάνουμε χρόνο» Χώρια που αυτό είναι φαύλος κύκλος δεν κάνει καν τον κόπο να σας πει
«Για να συμμετέχετε και στην πράξη και να κάνετε και αυτά είναι ζόρι, άρα να καθήσουμε
λίγο να σας αντικαταστήσουμε στο πόστο σας για να σας δούμε και στην πράξη, και αν μας
είναι δύσκολο να σας αντικαταστήσουμε εκεί , τότε να σας αντικαταστήσουμε σε κάτι από το
βιοποριστικό σας ή σε κάτι άλλο, είναι-που-είναι χρονοβόρο να κάνεις δυο δουλειές, θεωρία
και πράξη, μη σας λέμε να κάνετε και τρεις, αφού βιοπορίζετε κιόλας, τα δε βιβλία σας με
αυτές τις μορφωτικές σας παρουσιάσεις τα δίνετε δωρεάν, αν κρίνω απ’το ότι εδώ ούτε
εισιτήριο πληρώσαμε ούτε μας διαφημίσατε κάτι που δίνετε επί χρήμασι κάπου αλλού». Tο
ότι βιοπορίζετε το τεκμαίρω απ’το στυλ σας, δεν ξέρω αν οι αρχαίοι Έλληνες θα σας σίτιζαν
δωρεάν σε κάνα πρυτανείο για τις υπηρεσίες σας σε κάτι, ξέρω όμως ότι δεν θα δεχόσασταν
δωρεάν σίτιση από κανένα νεοελληνικό κοπριτανείο.
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Μα σε τι έγκειται η κριτική; Αυτά υπεράσπιση δεν είναι;
Παππούς:-Ε, όταν τελειώσετε με το καλό όλα αυτά που γράφετε και λέτε, και τα αναρτήσετε
για να τα ιστορείτε σε πολλούς, αφού ξεκουραστείτε λιγάκι, θα πρέπει σαν αντίστοιχο του
«αντισταθείτε και σε μένα που σας ιστορώ» να πείτε και «αν δεν τα κάνω κι εγώ κάποιο
είδος πράξης όλα αυτά τότε να με χέσετε που αντί να δίνω και παράδειγμα του τι εννοούν
αυτά σαν πράξη δίνω λαβή να δυσφημούνται, έστω στους ήδη τεμπέληδες που έτσι κι
αλλιώς δεν θα τα διάβαζαν, ότι οδηγούν τελικά στην απραξία» Τότε δεν θάχετε πια το
ελαφρυντικό ότι τρεις δουλειές μαζί δεν γίνονται. Δυο γίνονται .Όλοι όσοι θέλουν την
αλλαγή δυο δουλειές κάνουν, με την μια απλήρωτη, αφού το σύστημα δεν έχει ακόμα
αλλάξει και ο βιοπορισμός γίνεται με το παλιό σύστημα. Σας τάπα σωστά;
Βιβλιοπαρουσιαστής (και οι δύο φίλοι του): -Τέλεια…Δεν προσθέτω το παραμικρό…Ούτε
αφαιρώ
Παππούς:-Ξεκινάμε πάλι;
Βιβλιοπαρουσιαστής:-Φύγαμε: Λοιπόν: Για ναμαστε και συγκεκριμένοι και κοντά στον
τρόπο που επηρεάζεται το σύγχρονο συλλογικό συνειδητό, αφ’ενός στην Ευρώπη αφ’ετέρου
στην Ελλάδα, ας ξεκινήσουμε αυτό που θέλουμε να πούμε περί του ρόλου της
ενσωμάτωσης κάποιων από τις λεγόμενες «μεγάλες αφηγήσεις» (θρησκευτικές, φιλοσοφικές,
56
ακτιβιστικές) στην καθημερινότητα, ας πάρουμε την κόντρα που πριν λίγα χρονια έγινε
στην Αγγλία μεταξύ του βιολόγου της Οξφόρδης Ρ. Ντώκινς, ο οποίος είχε διδάξει σε
όλους μας τόσα και τόσα με τα βιβλία του «Το εγωιστικό γονίδιο» και «Ο τυφλός
ωρολογοποιός», και που βρήκε σπόνσορες να κρεμάσει σε λεωφορεία μεγάλες ταμπέλες
που έγραφαν «Θεός δεν υπάρχει, άρα χαρείτε την ζωή σας ελεύθερα» και ενός Ρώσου
μεγιστάνα που σπονσοράρισε ο ίδιος το κρέμασμα σε λεωφορεία ταμπελών που έγραφαν
«Θεός υπάρχει άρα χαρείτε την ζωή σας ελεύθερα» Λοιπόν: Είτε στοχαστής είναι κάποιος
είτε απλός άνθρωπος, στο βαθμό που βασίζεται σε όσα έχει σκεφτεί (και όχι σε συγκυριακές
ή ιδιοσυγκρασιακές του ιδιαιτερότητες ή σε κατάλοιπα και σε ψυχολογικές προτιμήσεις του
λόγω ανατροφής του από κάποια οικογένεια ή εποχή ή τάξη ή σχολή ή κλάδο ή παράδοση ή
χώρα κλπ) δεν μπορεί να πάρει τις ταμπέλες «Θεός δεν υπάρχει άρα χαρείτε ελεύθερα»
σοβαρότερα απ’το να πει «αν αυτό ήταν το πρόβλημά σας ρε παιδιά και δεν χαιρόσασταν
τότε ναι, οπωσδήποτε , απελευθερωθείτε και χαρείτε. Κακό σας έκανε η θρησκεία αν, για να
πιστέψετε στον πλούτο της ζωής, σας είπαν ότι δεν αρκούσε ο πλούτος των θαυμάτων που
χωράει η επιστήμη κι ότι έπρεπε να πάρετε πακέτο με τον Θεό και απειλές για απερίγραπτες
απ’την γνώση και κολάσεις. Κι άλλωστε δεν το παίρνετε σε στυλ «αν δεν υπάρχει θεός όλα
επιτρέπονται» που κάποτε λεγόταν σαν κινδυνολογία (ότι θα γίνουν όλοι εγκληματίες) ή σαν
κατάθλιψη («ο Θεός απέθανε και απέσβετο το λάλον νόημα»)». Ούτε βέβαια μπορεί να το
πάρει αυτό με μικρότερη εκτίμηση, ούτε με μεγαλύτερη, απ’το αντίθετο σλόγκαν «Θεός
υπάρχει άρα χαρείτε ελεύθερα» αφού θα πει «Αν θέλατε να υπάρχει Θεός ρε παιδιά για να
χαρείτε , ωραία, χαρείτε ελεύθερα. Όντως υπάρχει τέτοιος πλούτος πραγμάτων που δεν
ανάγονται σε αυτό που συνήθως ονομάζουν επιστήμη όσοι αντλούν τα μοντέλα τους απ’την
φυσική την προ της μελέτης των μεγαλομορίων, που σε σύγκριση με την προ-της-μελέτηςμεγαλομορίων φυσικής είναι σαν να ανακαλύφτηκε ότι Θεός που δεν ξέρουν να τον
αναγάγουν σε αλγοριθμοποιήσιμες ιδιότητες υπάρχει, άρα αν αυτό που σας καταπίεζε
ήταν ο πολύ μικρός πλούτος των μη αντιεπιστημονικών ιδιοτήτων που εκείνη η φυσική
χώραγε, τότε ναι χαρείτε με την ησυχία σας, είμαστε όλοι πλούσιοι σε αντιεπιστημονικότατες
ιδιότητες».Και βέβαια και τα δύο είδη σκεπτομένων (στοχαστών ή απλών ανθρώπων) θα
έλεγαν επίσης στους μεν και στους δε αντιστοίχως : 1.Αν βέβαια το «Θεός δεν υπάρχει ,
χαρείτε ελεύθερα» το πάρετε και σαν π.χ. «ε, τι είναι ο άνθρωπος, ένας προηγμένο ρομπότ
είναι, άρα και θα πεθάνει χαλώντας κάποτε, και κόλαση δεν θα νιώθει αφού θάχει πεθάνει,
και ηδονίζεται πριν χαλάσει αν του γαργαλάς κάποια κυκλώματα, άρα σκότωσε ελεύθερα για
να πάρεις φτηνότερα τα πετρέλαια μιας χώρας, και ναχεις φτηνή ενέργεια να γαργαλάς τα
κυκλώματά σου για μεγαλύτερο κλάσμα της ζωής σου» ε, τότε θα είναι πάντα για μένα
χρονική προτεραιότητα να σε ξετινάζω όπου σε βρίσκω πριν καν κάτσω να εκπονήσω , για
να στην εξηγήσω, την επαναδιατύπωση των αξιών που φέρνει η αθεΐα που σούμαθαν, θα σε
ξετινάζω και σένα κι όλους τους θεωρητικούς ή πρακτικούς που έδωσαν τέτοιο άλλοθι και
τέτοια λευκή επιταγή στην βλακεία σου και στην φτήνεια σου».2. Αν βέβαια το «Θεός
υπάρχει, χαρείτε ελεύθερα» το πάρετε και σαν π.χ. «Θεός υπάρχει, και, σε μας τον
περιούσιο λαό του (είτε Ισραήλ είτε Δύση) είπε «σκότωσε ελεύθερα για να πάρεις
φτηνότερα τα εδάφη ή τα πετρέλαια άλλων κλπ κλπ» (τα ξέρουμε από Ισραήλ κι από
φονταμενταλισμό τύπου Μπούς κι απ’την παλιά τάση Αμερικανών να παρομοιάζουν την
πορεία προς Φαρ Ουέστ με την πορεία των Εβραίων στην έρημο, και την γενοκτονία
Ινδιάνων με την «ευλογημένη απ’τον Θεό γενοκτονία» των κατοίκων της γης Χαναάν κλπ)
ε , τότε θα είναι πάντα για μένα χρονική προτεραιότητα να σε ξετινάζω όπου σε βρίσκω πριν
καν κάτσω να εκπονήσω , για να στην εξηγήσω, την επαναδιατύπωση των αξιών που φέρνει
ο θεϊσμός που σούμαθαν, θα σε ξετινάζω και σένα κι όλους τους θεολόγους και ιεροκήρυκες
που έδωσαν τέτοιο άλλοθι και τέτοια λευκή επιταγή στην βλακεία σου και στην φτήνεια
σου». Θα πει κανείς «Καλά ο στοχαστής, μπορεί όμως ο απλός άνθρωπος να σκεφτεί έτσι;
Έχει την αυτοπεποίθηση να ξέρει ότι όσα βλέπει για ΝτιΕνΕϊ κι άλλα μεγαλομόρια στην
τηλεόραση ή απ’τα σχολικά βιβλία των παιδιών ή των εγγονιών δεν έχουν, ακόμα και εκ
μέρους των ειδικών σε αυτά, τίποτε παραπάνω να προσθέσουν στον καυγά μεταξύ πιστών
και αθέων που διεξάγεται στις ταμπέλες των λεωφορείων; Ο μη πανεπιστημιακης μόρφωση
άνθρωπος δεν ξέρει καν αν τα περί θαυμάτων ή τα περί κόλασης είναι μεταφορές ή αν είναι
όσο κυριολεξίες όσο τα εξ ίσου μη προσβάσιμα (σε αυτόν τουλάχιστον) αποτελέσματα που
57
ανακοινώνονται από εργαστήρια μοριακής βιολογίας ή φυσικής υψηλών ενεργειών και ίσως
και , αντίστροφα, να θεωρεί είτε το ότι όντως πήγαν οι Αμερικανοί στο φεγγάρι είτε το ότι
την προσελήνωση την γύρισαν σε στούντιο σαν ζητήματα πίστης όχι διαφορετικά απ’τις
θρησκευτικές διαφορές τύπου μεταξύ Χριστιανισμού και Ιουδαϊσμού (π.χ. ήταν τελικά
πραγματικός μεσσίας ή ψευτομεσσίας αυτός που ήδη ήρθε;») ή μεταξύ καθολικισμού και
προτεσταντισμού ή μεταξύ καθολικισμού και ορθοδοξίας. Δεν θάταν καλύτερα να
εστιάσουμε στις χειροπιαστές διαφορές που πιστός και άθεος μπορεί να έχουν στον
ανθρωπισμό ή τον φανατισμό με τον οποίο αντικρύζουν τους συνανθρώπους τους; ….Να σας
πω όμως κατι; Με τέτοιον τρομερο παππού στο ακροατήριο, αφ’ενός η δική μας γενια , των
ομιλητών , αφ’ετέρου η γενιά των νεων, αναγνωρίζουμε ότι κυριολεκτικά μας εχει ήδη κατά
τροπωσει ως προς την αναρωτηση αν ο μη πανεπιστημιακης μόρφωση κοινός ανθρωπος τα
καταταλαβαινει όλα αυτά, εν ολιγοις δεν εχουμε να προσθεσουμε τιποτε σε οσα μας ειχε πει
νωριτερα ο παππους για τα θεματα που μόλις αναγγείλαμε».
Η επόμενη, 10η και τελευταία, θεματική ενότητα είναι για μια διάλεξη/συζήτηση των ιδίων
ομιλητων, με το ίδιο ακροατηριο αλλά που λαμβάνει χώρα μετά την κριση, τα μνημόνια, το
χρέος, την Μερκελ, τον Σόυμπλε κλπ κλπ. και επίσης είναι και μια σύντομη αναρώτηση όλων
για το αν βοηθαει ή αν είναι ασχετο το να ξερουμε από τετοια πραγματα σε ανάλυση καποιων
τεκταινομενων (ή λεγομενων) αυτή την στιγμη π.χ. στην πλατεια Ταξιμ (ή τις δηλώσεις
Ρεπούση)….
Αλλά πριν παμε εκει ας δούμε, στην επόμενη σελίδα , και μια «υποθετική φωτογραφία του
παππού», δηλαδή φωτογραφία ανθρώπου που έζησε τις ίδιες ιστορικές περιόδους με τον
παππού και που επίσης αναδίδει την ίδια «αύρα»…
58
59
10η θεματική ενότητα
Πρώτος παρουσιαστής:-Ξεκινάμε και πάλι από την ελευθερία της βούλησης αλλά με
περισσότερη λεπτομερεια και συγκέντρωση, αλλά δεν μπορείτε να φανταστείτε πού θα
καταλήξουμε όταν πάρει τον λόγο ο συνάδελφος. Λοιπον:
Ας υποθέσουμε ότι ρωτάμε την γνωστή ερώτηση: Αν η φυσική μπορεί, από την πλήρη γνώση
της παρούσας κατάστασης του κόσμου, να προβλέψει το μέλλον του σύμπαντος με κάθε
λεπτομέρεια τότε μπορώ να μάθω τι πράξεις θα κάνω αύριο. Έχω όμως και το αίσθημα ότι
μπορώ να αποφύγω να τις κάνω (όχι βέβαια να αποφύγω π.χ. να είμαι στην γη έχοντας
ξεφύγει από το πεδίο βαρύτητάς της, αλλά π.χ. να έχω σηκωθεί από την καρέκλα αύριο στις
10 π.μ. αν η πρόβλεψη λέει ότι στις 10 π.μ. θα κάθομαι) . Άρα υπάρχει κάπου κάποιο λάθος;
1. Είναι λάθος ο προκαθορισμός ο οποίος η φυσική ισχυρίζεται ότι υπάρχει στον φυσικό
κόσμο; 2. Είναι η ελεύθερή μου βούληση μια ψευδαίσθηση; 3. Είναι η εντύπωσή μου ότι
μπορώ να αποφύγω την πραγματοποίηση κάποιας πρόβλεψης επιχείρημα που αποδεικνύει ότι
καμιά λύση των εξισώσεων για τις τροχιές των μορίων του κόσμου δεν προβλέπει θέσεις
μορίων που να σημαίνει, επί μακροσκοπικού επιπέδου, ότι κάποιος έφτιαξε έναν υπολογιστή
και μάζεψε αρκετά αρχικά δεδομένα ώστε σε κάποια στιγμή να τα βάλει τον υπολογιστή και
«τρέχοντάς» τον γρήγορα να μάθει εκ των προτέρων το μέλλον; Και οι τρεις αυτές
απαντήσεις στην ένσταση πάσχουν εξ ίσου από έλλειψη πειστικότητας και αληθοφάνειας.
Ευτυχώς υπάρχει μια άμεση διέξοδος: Αν επέπρωτο για το σύμπαν κάποιος να μαζέψει
επαρκή αρχικά δεδομένα και επίσης να τα βάλει σε έναν υπολογιστή και αν επίσης επέπρωτο
κάποιος από τους ανθρώπους των οποίων το μέλλον θα είχε καταστεί γνωστό να κοιτάει τις
προβλέψεις του υπολογιστή για να δει τι να μην υπακούσει, τότε μέρος από τα επαρκή αρχικά
δεδομένα θα έπρεπε να αφορά το περιεχόμενο της ίδιας της οθόνης του υπολογιστή, αφού το
κλειστό σύστημα που θα εξελίσσονταν με τις εξισώσεις της φυσικής θα περιελάμβανε και την
οθόνη του την οποία θα κοιτούσε ο ανυπάκουος αντιρρησίας, για να ξέρει τι να μην
υπακούσει, και αφού αλλιώς απλώς θα εκπληρώνονταν οι προφητείες του υπολογιστή άνευ
παραδοξων. Όμως μια επαρκής περιγραφή του υπολογιστή που στην οθόνη του έχει
ζωγραφισμένο έναν υπολογιστή (για ευκολία αντί να φανταζόμαστε αριθμούς φανταζόμαστε
εικόνες) που είναι ο εαυτός του θα είχε και έναν υπολογιστή ζωγραφισμένο μέσα στον
ζωγραφισμένο υπολογιστή κ.ο.κ. (σαν την εικόνα ενός τοπίου το οποίο περιέχει και τον
σημείο που βρίσκεται ένας πίνακας που το αναπαριστά ακριβώς, άρα αναπαριστά και τον
πίνακα ο οποίος αναπαριστά αυτό και τον πίνακα ο οποίους …..) Άρα θα χρειάζονταν άπειρες
κουκίδες από ηλεκτρόνια ή άπειρο χαρτί υπολογστή και άπειρη μελάνη, καν για να γραφτούν
τα αρχικά δεδομένα για τον υπολογιστή μέσα στον υπολογιστή μέσα στον υπολογιστή….Άρα
δεν υπάρχει κίνδυνος να μάθουμε το μέλλον μας και να μη το υπακούσουμε και να
προκαλέσουμε τον εκ της φυσικής προκαθορισμό μας. Είτε κοιτάμε τον υπολογιστή αλλά δεν
μπορούμε να τον προγραμματίσουμε και να μάθουμε το μέλλον μας είτε δεν τον κοιτάμε και
μαθαίνει το μέλλον μας αλλά δεν το μαθαίνουμε κι εμείς να ξέρουμε τι να μην
υπακούσουμε… Άλλοι προκαθορισμοί βιολογικοί, ψυχολογικοί, οικονομικοί, κοινωνικοί,
…χρήζουν διαφορετικής ανάλυσης , αν νιώθει κανείς ανελεύθερος λόγω της ύπαρξης
φυσικών νόμων είναι σαν εκείνον που αρχισε να ζαλίζεται από τότε που έμαθε ότι η γη
κινειται (ο Τσούκας, κλητήρας του Γκιωνάκη, στο έργο του Ψαθά «Το στραβόξυλο»). Επίσης
ας έχουμε κατά νου (Καρναπ) και το γλωσσικό διφορούμενο του «ελεύθερος» Ένας λάτρης
του Μπαχ που είναι προβλέψιμος ότι θα πάει σε κονσέρτα του αν έρθουν στην πόλη είναι
ανελεύθερος επειδή σίγουρα θα πάει ή ανελεύθερος θα ένιωθε αν κάτι τον εμπόδιζε και δεν
πήγαινε; Παρόμοια ανάλυση μπορεί να γίνει και για τον προκαθορισμό από την παντογνωσία
του Θεού που περιέχει και γνώση του μελλοντος. Άλλη ανάλυση χρειάζονται το κισμέτ, ο
Ταο κλπ…Οδηγεί σε μοιρολατρεία και παραίτηση και αδυναμία βούλησης η παράδοση στο
θέλημα του Θεού ή σε προσωπική αβουλία και ενδυνάμωση της βούλησης στο να πράξει το
θέλημα του Θεού («γεννηθείτω το θέλημα σου…» δεν είπε κι ο Χριστός;)
Σε αυτά όλα είναι φοβερή η απάντηση του Καστοριάδη, και αν μας ρωτησετε πού
ευχαριστως θα σας δωσουμε βιβλιογραφια αλλά ας παμε άλλού, σε καποιο απροσδόκητα α
επίκαιρο θεμα σχετικό με όλα αυτά: Το λόγο εχει ο συνάδελφος που αγαπά πολύ τον Βέμπερ
που αγαπούσε κι ο Καστοριαδης πολύ.
60
Δεύτερος παρουσιαστής:- Ρωτησε ο συναδελφος αν οδηγεί ο προκαθορισμός σε
μοιρολατρεία και παραίτηση και αδυναμία βούλησης η παράδοση στο θέλημα του Θεού ή σε
προσωπική αβουλία και ενδυνάμωση της βούλησης στο να πράξει το θέλημα του Θεού
(«γεννηθήτω το θέλημα σου…» δεν είπε κι ο Χριστός;) Μιλάνε άραγε σοβαρά (προς εαυτούς
και αλλήλους) τα παρακλάδια προστεσταντισμού που αρκούνται σαν τέτοια ενδυνάμωση
(στο να πράττει κανείς το θέλημα του Θεού) να θεωρούν όχι την μίμηση του Χριστού αλλά
το να δουλεύει κανείς όσο πιο πολύ μπορεί για να συσσωρεύει πλούτο αλλά όχι για να τον
απολαμβάνει προσωπικά μα για την δόξα του Θεού; Θα βοηθούσε όμως πρώτα να δούμε και
την εξής παράγραφο από Μαξ Βέμπερ στο φημισμένο «Η προτεσταντική ηθική και το
πνεύμα του καπιταλισμού») και μετα παμε σε ελαφρότερες όψεις: «…Εκείνη η μεγάλη
ιστορική διαδικασία στην εξέλιξη των θρησκειών, η εξάλειψη της μαγείας από τον κόσμο
που είχε αρχίσει με τους παλαιούς Εβραίους προφήτες και, συνδεόμενη με την Ελληνιστική
επιστημονική σκέψη, είχε απορρίψει κάθε μαγικό μέσο σωτηρίας σαν πρόληψη και αμαρτία,
έφτασε εδώ στη λογική του κατάληξη. Ο γνήσιος προτεστάντης απέρριπτε κάθε θρησκευτική
τελετή στον τάφο και έθαβε ακόμη και τους κοντινότερους και πιο αγαπημένους του χωρίς
ψαλμωδία ή τελετουργία έτσι ώστε μη εισρεύσει η παραμικρή πρόληψη που θα
εμπιστευόταν τα αποτελέσματα μαγικών ή ιερουργικών δυνάμεων στην σωτηρία…»…
«Ελαφρότερες όψεις» σημαίνει Βενιαμίν Φρακλίνος. Εννοώ ιδιαίτερα εκείνη την ατάκα του
που, αν δεν ήταν μέρος από την «ομολογία πίστης του» (όπως την αποκαλεί ο Βέμπερ) θα
ήταν καταπληκτικό ανέκδοτο. Ιδού: «Αν κάποιος μπορεί με την εργασία του να κερδίσει 10
σελλίνια την ημέρα και δουλεύει τόσο που να βγάλει μόνο τα μισά και μετά φεύγει ή κάθεται,
τότε ακόμη και αν ζει με έξι πέννες την ημέρα, δεν πρέπει να θεωρεί σαν έξοδά του μόνο τις
έξι πέννες, αλλά και να θεωρεί πεταμένα λεφτά τα 5 σελλίνια που δεν έβγαλε». Υπάρχουν κι
άλλα πράγματα και στον Φράνκλιν και σε άλλους προτεστάντες που δεν θα τα πίστευε
κανείς ως υπαρκτά αν δεν τα διάβαζε με τα μάτια του, σαν το «αμαρτία δεν είναι να έχεις
πλούτο, αμαρτία είναι να τον απολαμβάνεις» , ή σαν το «ο πλούτος δεν δημιουργείται για
την απόλαυσή του αλλά για την Δόξα του Θεού και αν κάποιος προορίζεται (εννοεί κατά τον
Καλβινιστικό προκαθορισμό) για την κόλαση ο Θεός του επιτρέπει την χαρά να δουλεύει κι
αυτός για την Δόξα Του όσο ακόμη ζει, πριν πάει στην αιώνια κόλαση… Αυτά τα δυο τα λεώ
από μνήμης, πού να ψάχνω σελίδα-σελίδα το βιβλίο του Βέμπερ να τα ξαναβρώ, αλλά για τα
παρακάτω δύο όντως τα εψαξα για να πω με ακριβή εισαγωγικά… «Ο Μπάξτερ εξηγεί τον
τρόπο που ο Θεός είναι αόρατος με την παρατήρηση ότι όπως ακριβώς μπορεί κάποιος να
διεξάγει κερδοφόρο εμπόριο δι’αλληλογραφίας, έτσι μπορεί και με άγιο εμπόριο με έναν
αόρατο Θεό να αποκτήσει ένα πολύτιμο μαργαριτάρι. Αυτές οι εμπορικές παρομοιώσεις, αντί
των νομικών παρομοιώσεων που συνήθίζαν οι παλαιότεροι ηθικολόγοι και οι Λουθηρανοί,
ήταν βαθειά χαρακτηριστικές για τον Πουριτανισμό, που ουσιαστικά κάνει τον άνθρωπο να
αγοράζει την σωτηρία του»…
Παππούς:-Εν ολίγοις η ένσταση των ελληνορθόδοξων στα συγχωροχάρτια που πούλαγε ο
πάπας θα ήταν «γιατί να χρειάζεται πληρωμή η σωτηρία;», ενώ των Καλβινστών θα ήταν
«γιατί να χρειάζεται να σωθούν όσοι την πληρώσουν;
Οι νεαροί χειροκροτουν, το ιδιο και οι ομιλητές
…. Τραγουδιστά : «Άρχισαν τα όργανα, σηκω απ’τη θεση σου» «Παπού αποδιδεις πάλι…»
Δεύτερος παρουσιαστής:- Τα επόμενα εισαγωγικά, με ή χωρίς αναφορά στα τρέχοντα γύρω
μας γεγονότα, είναι απλώς Α-ΠΙ-ΣΤΕΥ-ΤΑ: «…την παλιά μεσαιωνική (ακόμη και αρχαία)
ιδέα ότι ο Θεός κρατάει τεφτέρια οφειλών την φτάνει ο Bunyan στο χαρακτηριστικά άγευστο
άκρο του να συγκρίνει την σχέση ενός αμαρτωλού και του Θεού του με την σχέση πελάτη
και μαγαζάτορα. Κάποιος που μπήκε σε χρέος μπορεί κάλλιστα, παρ’όλες τις καλές του
πράξεις, να πληρώνει μόνο τον τόκο μα ποτέ το κεφάλαιο»
Τώρα χειροκροτάνε όλοι ξεκαρδισμενοι με πρωτο και καλυτερο τον παππού
Παππούς:-Ρε παιδια όλα αυτά και ιδίως ο Φρανκλίνος μετα 10 σελλίνια τη μερα , σε μας
τους Έλληνες, όλα αυτά δεν θυμίζουν και τον Βέγγο στον μόνο του ρόλο ως «κακού»
παραδόπιστου; Στο «Θα σε κάνω βασίλισσα» που π.χ. έλεγε στον αχθοφόρο για τη τιμή που
του ζήτησε σε μετακόμιση «Για στάσου ρε! Με τόσα που μου ζήτησες για μισή ώρα, σε
οκτάωρο θα έβγαζες ….άρα μηνιάτικο θα έβγαζες…Άρα τον χρόνο θα έβγαζες …Δηλαδή
Ωνάσης στην δική μου την πλάτη θες να γίνεις;» (Η θυμηδια κλιμακώνεται)
61
Ενας από τους νεαρους: -Ενας μαθηματικος και φιλοσοφος (με αρχικές σπουδές
οικονομικά) που ειχαμε καθηγητή, για κατι παρόμοιο μια φορά μας ειχε πει το εξής
ανεκδοτο: Ενας τσιγγούνης λέει στην τσιγγούνα γυναίκα του ότι κέρδισε όσα ένα εισιτήριο
λεωφορείου γιατί αντί να ανέβει στο λεωφορείο έτρεξε από πίσω του και η γυναίκα του τού
απαντάει «γιατί δεν έτρεξες πίσω από ένα ταξί να κερδίσεις παραπάνω;»…..(Φοβερα πλεον γελια)
Άλλος από τους νεαρους: Σαν κρεββατομουρμούρα κάποιας συζύγου που είναι καρμίρω
ακούγεται ο Θεός του Φράκλιν (ξανά γελια)
Παππούς:-Ολοκληρωστε κύριε ομιλητά…
Δεύτερος παρουσιαστής:-Π.χ. ένα από τα απίστευτα σε αυτό είναι το πως οι δαίμονες
σύμπτωσης, Γιουνγκιανής συγχρονικότητας, συνωμοσιολογίας κλπ συνεργάστηκαν για να
επιτρέψουν σε όποιον ακούει τα παραπάνω περι πληρωμης μονο τοκων τον παρακάτω
σαρκασμό: Mερικοί θεωρούν ότι τα απάνθρωπα χαρακτηριστικά κάποιων Ευρωπαϊκών
τάσεων (όπως το δουλεμπόριο, η ιερά εξέταση, οι εκχριστιανιστές τύπου κονκισταδόρες, η
πειρατεία,…) είναι κατάλοιπα κάποιου βαρβαρικού μη Χριστιανικού παρελθόντος, αλλά η
ύπαρξη παραγράφων σαν την παραπάνω καθιστα δυνατή, αν όχι και αληθοφανή, την εικασία
ότι ο «θαυμαστός καινούργιος πολιτισμός» του οποίου οι νέοι εκπολιτιστές θεώρησαν την
διαφήμιση/εξαγωγή/επιβολή αντάξια του ονόματός τους ενέκειτο στο να αναγάγουν τους
νέους εκπολιτιζόμενους στην κατάστάση των προς-κόλαση-προκαθορισμένων που η εκδοχή
τους περί Χριστιανισμού είχε κάνει μη αδιανόητη για τους εαυτούς τους και αυτό καθιστά το
Αμερικανικό ή Ευρωπαϊκό ή Δυτικό όνειρο όχι τραγικό αλλά καταγέλαστα
αξιοθρήνητο…Πιο πρακτικά: Τι ψυχισμό θα είχαν αυτοί που δεν επιτρεπόταν να κλαίνε στις
κηδείες της μάννας τους ή των παιδιών τους (μην νομίσει ο Θεός ότι πάνε να του επηρεάσουν
τα προκαθορισμένα) όταν αργότερα θα γινόταν και άθεοι; Μόνο για να κλαίνε ελεύθερα θα
απελευθερώνονταν ή για να γινουν και σπεκουλαδόροι-τέρατα, golden zombies κλπ; Και για
να γυρίσουμε και στον τρόπο που πολλες φορεα ξεκινανε τα περι Καλβινισμού: Μερικοί
Καλβινιστές λένε ότι λόγος να κάνουμε καλές πράξεις ακόμα και αν δεν μπορούμε να
αλλάξουμε το αν θα πάμε σε κόλαση ή παράδεισο είναι ότι οι καλοί που πάνε παράδεισο τις
κάνουν εκ του φυσικού και άρα το να τις κάνουμε βοηθάει να ελπίσουμε ότι είμαστε κι εμείς
απ’αυτούς. Προσπαθούν να επηρεάσουν με μαγεία το παρελθόν; Ο Βέμπερ λέει κι ότι η
στάση «καλή πράξη=συσσώρευση» επέλεξε (με Δαρβινικό τρόπο) τα χαρακτηριστικά των
νυν άθεων που είναι πρώην Καλβινιστές………………….
Λιγο πολύ τελειωσε και η ενοτητα αυτή και όλο το κεφάλαιο/pdf. Εμεινε κατι στη μεση ετσι που
να χρειαζεται κάποια συμπληρωση. Π.χ. στα τωρινά- τωρινά περί Ταξιμ;
(Στα περι ασόβαρου αντικειμενου (π.χ. Πάγκαλου); Στα κλαδικά μας;(π.χ. μπινελίκια και προς
εαυτούς;) Κάποιο θεμα που δεν το ειχαμε καν αρχισει; (π.χ. δήλωση Ρεπούση;)Ας ξεκινησουμε απ’τα
αστεία προς τα σοβαρα αν και μεταξύ Πάγκαλου και Ρεπούση είναι δυσκολο να πεις ποιος είναι πιο
γελοίος (μονο το τίνος γελοιοτητα είναι πιο επικινδυνη είναι σαφες) Λοιπόν: Ρίξαμε στους μαθητες τα
δεοντα μπινελίκια αλλά, δεδομενου ότι εκεινα τα χάλια που τσεκουρώσαμε δεν είναι της τελευταιας
τετραετιας ούτε αφορούν μονο κουμπουρες, άρα καποιοι από τους νυν πτυχιουχους, άρα και καποιοι
από τους νυν ορκισθεντες εκπαιδευτικους εχουν τα ίδια κουσούρια με τους μαθητες εκεινους (το ότι
σπουδασαν δεν σημαινει ότι τα κουσούρια αφαιρεθηκαν, σε μερικους επιδεινώθηκαν ή και
πρωτοδημιουργήθηκαν (π.χ. με το κομματικοποιημένο ειδος πολιτικοποιησης στις σχολες ή με τις
επαφές με το ξερολικό και αγραμματο είδος αντιεξουσιαστων) Σε αυτους εμεις τι να προσθεσουμε
στα μπινελίκια που τους ερριξε, μεχρι τελικής συμφιλιώσεως, ο παππους των τελευτιαίων τριαντα
σελιδων; Απλως ότι η συνομιλια τριων γενεων που επιχειρούμε τους καταμετραει όχι στη γενια των
γονέων/καθηγητων αλλά των μαθητών. Στις βροντερές αλλά ακινδυνες κλανιες του Πάγκαλου τι να
απαντησουμε; Ακριβώς ότι είναι ακινδυνες. Ουτε καν την δοκιμη αν θα ρισκαραμε να ξεχεσουμε προσωπικά
επικινδυνο άνθρωπο δεν εχουμε την ευκαιρια να κανουμε με αυτά που λέει. Αποδειξη;: Έλεγε καποτε ότι έψαχνε
ονοματα μπλογκερς να μηνυσει. Να: Το δικο μου τοχει. Αν ελεγε ότι μονο απροσωπους χεζω για να μη μηνυθω,
να: εκεινον τον εχεσα προσωπικα. Τωρα αρχιζει η πλάκα. Πες ότι με μηνυει και η δικαιοσυνη μου ριχνει
προστιμο (π.χ. 30 χιλιαρικα όπως ο Αντρίκος Παπ στον Καμμενο προσφατα (ή ξερω-γω πόσα ήτανε τα του
Νταλαρα στον Τζιμάκο) Μεγαλη η χαρη μου αλλά πες πως εγινε) Για να μη γινει πιο γελοιος (ότι κοιταει ποσα
λεφτα του χρειαζονται καποια στιγμη και πεταει μια παπαρια για να τον χεσει καποιος και μετα να του πληρωνει
προστιμο) θα πει το σύνηθες ότι θα τα δωσει σε ιδρυμα. Και ετσι μπορούμε π.χ εμεις οι καθηγητες να γινουμε
ευεργετες ιδρυματων με τον εξης τροπο: θα λεμε μια παπαρια εναντιον του, θα μηνυει οποιον την ειπε (π.χ. εμενα
τωρα) θα κανουμε ερανο μισο-ευρω ο καθενας μας , θα τα δινει ο Παγκλσο σε ιδρυμα, θα του κανουν αγαλμα, και
θαναι ο πρωτος στην ιστορια που θαχε μπει σε τετοια θεση όχι επειδη τα μισω-ευρα θα ισοδυναμουν με ψηφους
υπέρ αλλά με μούντζες. Ούτε γιαουρτια θα χρειαστουν πουθενα ουτε τιποτα…Επόμενο θεμα για ψιλά γράμματα:
62
Αν την άκουσα καλά είπε Ρεπούση (πωωππω παπαριεέές!!! Με τι σκατα θα κατσω να ασχοληθω τωρα. Δεν θα
παρει πάν από δεκαλεπτο, και πεντε λεπτα ο Δημου και το «Μπράβο Μαρία» που’γραψε, ένα τεταρτο, αντε λιγο
ακομα , να βαλω τονους μη με με νομισουν ότι ειμαι υπερ των γκρηγκλις ενώ το κουσουρι τοχω κολλησει επειδη
πρεπει να ασχολουμαι και με μαλακες σαν και αυτους και δεν θελω να χάνω τοσο χρονο όσο χανω μαζι τους)
αντε ολο πες κανα μισωρο.Το χρονοβορο ειναι να το παρεις αποφαση. Να τωρα μουρθε να παω για εφημεριδα
και σκανταλ παγωτο για να αναβαλλω… Α! Το μονο αξιοπρεπες λαθος που εκανε (γιατι μπορει να ηταν
παραδρομη) ήταν το ότι «ειμαι ιστορικη» αντί «ισιτορικός» όλα τ’αλλα ηταν βλακωδεστατα (και ισως οντως δεν
είναι ιστορικος αλλά απλως θα παραμεινει ιστορική όπως κι αλλοι μαλακες της παρουσας κυβερνησης) .
Αει σιχτιρ σιγα μη καθομαι πρωι πρωι Κυριακη να ασχοληθω με… θα πω στην γυναικα μου να να παμε
Παγκρατι Πατησια για εκμεκ στην Χαρα αντι Σκανταλ με την εφημεριδα.
Και θα τα στειλω και στο Γκρεκι να μη λεει ο Παγκαλος…
Φυγαμε…
τα λεμε το μεσημερι …
Επιστρέψαμε…Πού ήμασταν; Α:
να μη λεει ο Παγκαλος… ότι μονη της τα λέει η εκπαιδευτικη κοινοτητα ενδοκλαδικως και σιγα την μεγαλουπολη
και δεν νιωθει ότι τα ακουσε δημοσιως κλπ κλπ
Λοιπον:
Ρεπούση στο μικροφωνο της Βουλης:
«Εγω είμαι ιστορικός,δεν ειμαι πολιτικός, η ιστορικη αληθεια δεν κρινεται με ψηφους,ως επιστημονισσα θα παρω
πισω όσα ειπα μονο αν συσσωμη η επιστημονικη κοινότητα πει ότι εκανα λαθος. Ιερά εξέταση εχουμε;»
Εχουμε και λεμε:
1)Γέμισες ποτέ κανενα επιστημονικό αμφιθεατρο με τριακοσιους να σε ακουνε; Μονο αυτους τους τριακοσιους
αγραμματους και αργοσχολους μαζεψες σε ομιλια σου σε μικροφωνο. Αρα πρωτα εισαι πολιτικος και μετα
επστημονισσα
2)Από πότε το αν επιστημων κανει λάθος κρινεται μονο από το αν ολοκληρη η επιστημονικη κοινοτητα
συμφωνησει ότι κανει λάθος; Μηπως εισαι και εσυ αγραμματη και απλή μπλοφα; Όντως εχεις ανακοινωσει κατι
σε αμφιθεατρο επιστημονων ή σε περιοδικό ερευνητικο περιοδικό με referee; Αν ναι τοτε ξερεις ότι όλες οι
ψευδοθεωριες δεν ειχαν συσσωμη την κοινοτητα εναντιον της παρα 100 χρονια μετα την αναγγελια τους, ή εστω
όσα χρειαζονταν για ναχουν πεθανει πρωτα όλοι οι οπαδοι τους (βλ. Kuhn) Το μονο λάθος απ’οσα λες που ολη η
επιστημονικη κοινοτητα θαταν συσσωμη εναντιον σου είναι η ανακρίβειά που μόλις σου ανεφερα. Και τα μονο
σωστο στο οποιο θα ηταν όλοι υπερ σου είναι το δικαιωμα σου να τα πεις όπου θέλεις ειτε σωστα είναι ειτε
λαθος. Άρα ιερα εξεταση είναι μονο όσοι σου λενε να μη μιλησεςι, όχι οσοι σου λενε μιλα και μετα μετρανε ποσες
ανοησιες ειπες σε μιαμιση γραμμη (γραμματοσειρας 9 σε times new roman)
3)Αν τα σχολικα βιβλια τα γραψει μια επιστημονισσα ερευνητρια και όχι πολιτικος τότε στην βιβλιογραφια θα
γραψει και ποιοι Οξφορδιανοι την στηριξαν και ποιοι Οξφορδιανοι την ξεσκισαν. Πρωτα καν’το και αυτό και
μετα πες δημοσιως ότι εισαι επιστημονισσα , μεχρι τοτε το «επιστημονισσα» να το λες μεγαλοφωνως μονο αφου
εχεις σιγουρευτει ότι δεν σε ακουει κανενας ή ότι σε ακουει μονο ψυχιατρος που σε εχει αναλαβει επι πληρωμη.
Παμε στο Δημου (που ενώ η Ρεπουση με την εκρυθμη εκροη ανοησιών τις τρεις κιτρινες καρτες τις επιασε μια
και καλη με μιαμιση σειρα φραση, αυτος τις επιασε με τρεις φορες με σειρα ετων μεταξυ τους, αλλα πηρε και μια
τριπλη δι’ετεροπροωπιας λεγοντας «μπραβο» στις παραπανω ανοησιες)
0) Φοιτητης ων διαβασα το «η δυστυχια να εισαι Ελληνας» και κεινα με το Μεγαλεξαντρο και τον Καραγκιοζη
και τον Σαββοπουλο και σε καμαρωσα και καναμε με την γυναικα μου τσιμπουσι σε συμφοιτητες για σουαρέ
αναγνωσης όλου το βιβλιου
1)Αργοτερα διαβασα σε συντεντευξη σου ότι σκεφτηκες «αφου ειμαι απο τους λιγους που καταλαβαινουν Χεγκελ
δεν θα καταλαβω απλούστερα πραγματα; Και εγινα διαφημιστης» και αναρωτηθηκα μηπως εισαι και λιγο
ψιλοχοντρομ@λ@κ@ς αλλά…(de gustibus et coloribus κλπ περι ορέξεως και χρηματων ουδείς…)
2)Ακομα αργοτερα(νομιζω αργοτερα)) διαβασα που ελεγες για τον Ελύτη ότι θα χρειαστουν τομοι και δεκαετιες
για να καταλαβουν τα κρυβεται στο εργο του και τι τρελλα (υπο την μεγαλειωδη εννοια το εννοουσες) υπαρχει σε
αυτό και ειπα ότι καλα τα καταφερες και κρατηθηκες στα σύγκαλά σου
3)Άκουσα υστερα το επιχείρημά σου ότι στο Ζαλογγο θα τραγουδαγαν Αρβανιτικα και ότι το τραγουδι τογραψαν
106 χρονια μετα και σκέφτηκα «καλα, και ανθρωπος που ηξερε να πει τα παραπανω για τον Ελύτη δεν
καταλαβαινει ότι αυτό που ειπε δεν αλλαζει σε τιποτε ουτε υπερ της Ρεπουση ουτε υπερ της Χρυσης Αυγης, ουτε
θα εκανε τον Σικελιανο να αφαιρει την λεξη «Ελλάδα» από εκεινους τους στιχους που Ελύτης θα εβαζε απλως
«χωρα μου».
Δια ταυτα σκεφτηκα να σου κανω πρωτα νευρολογικο έλεγχο στα φιλοσοφικά σου ανακλαστικά με το
ψυχιατρικο σφυρακι κατω από το γονατο, αναθέτοντάς σου την αναγνωση των κατωθι δυο λινκ
• In and out of Borgesian and non Borgesian Labyrinths.pdf ,
A 2011 PS to the Borgesian among the labyrinths: Long monologs in short dialog
και αν δεν λειτουργεις πια καθόλου στον κλάδο (βρισκοντας ειτε υποστηριξιμες συμφωνιες ειτε υποστηριξιμες
διαφωνιες) να σου αφιερωσω την ατακα του Μπορις Βιαν: «Μην πείτε στην μαμά μου ότι ήμουν διαφημιστής.
Νομίζει οτι ήμουν πιανίστας σε μπουρδέλο».
(ΥΓ: Τελικά δεν πηρε 5 λεπτα, 15 πηρε σαν την Ρεπούση, απλως επειδη το κρισιμο βαρος ήταν στα λινκ που ηταν
ετοιμα νομιζα ότι θα βγει μικροτερο)
Κριμα δεν θα’ταν αν για την Ταξιμ εγραφα εδώ και όχι καπου που να μην είναι γεματο
συνειρμους για σαχλαμαρες; Ας αναβάλουμε για άλλο πλαίσιο
63

Ο δικός σας επίλογος δικός μου πρόλογος; Μέρος Α pdf

“Back to school” Είπαμε ότι στα περί Ινδιάνων Βόρειας Αμερικής θα

Γιάννης Τσίρμπας εκλ. Λέκτορας ΕΚΠΑ/Τμήμα Πολιτικής

Πρόβα ελληνικής σχολικής γιορτής Τεύχη 1-2.pdf

Βιολογία Γενικής Παιδείας

TEYXOS 16 MANA

7ημερη εκδρομη στην κωνσταντινουπολη

χρονο

Πώς είναι να είναι κάποιος νυχτερίδα;

Αν θέλετε να κρατήσετε, αυτό το τεύχος, σαν αντίγραφο στον

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ΄Γυμνασίου