Ovaj dokument je pripremljen uz podršku Evropske unije. Njegov sadržaj je isključiva odgovornost
opštine Mojkovac i ni u kom pogledu ne odražava stavove i mišljenja Evropske unije.
Dokument je pripremljen i štampan u okviru projekta „Reforma sistema socijalne i dječje zaštite Unapređenje socijalne inkluzije”, koji sprovodi Ministarstvo rada i socijalnog staranja uz tehničku
podršku UNDP i UNICEF u Crnoj Gori, a finansira Evropska unija.
Lokalni plan
za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj
usluga socijalne i dječje zaštite u opštini
Mojkovac
2014 - 2018
mart 2014. godine
SADRŽAJ
ZNAČENJE SKRAĆENICA I IZRAZA KORIŠĆENIH U DOKUMENTU.........7
UVOD..............................................................................................................................9
DEFINISANJE POJMOVA SOCIJALNE ISKLJUČENOSTI I USLUGA U
OBLASTI SOCIJALNE ZAŠTITE.............................................................................10
METODOLOGIJA IZRADE LOKALNOG PLANA..............................................11
SITUACIONA ANALIZA...........................................................................................14
INSTITUCIONALNI I PRAVNI OKVIR NA NACIONALNOM
NIVOU VAŽAN ZA IZRADU PLANA............................................................14
POLITIKE NA NACIONALNOM NIVOU KOJE SE TIČU
SOCIJALNIH SERVISA...............................................................................19
INSTITUCIONALNI OKVIR: AKTERI KLJUČNI ZA RAZVOJ
SOCIJALNIH SERVISA NA NACIONALNOM NIVOU....................... 24
LOKALNE STRATEGIJE, AKCIONI PLANOVI, ODLUKE U
OBLASTI SOCIJALNE ZAŠTITE..................................................................... 26
INSTITUCIJE NA LOKALNOM NIVOU.................................................27
ORGANIZACIJE CIVILNOG DRUŠTVA NA LOKALNOM
NIVOU AKTIVNE NA POLJU PRUŽANJA
SOCIJALNIH SERVISA...............................................................................31
PROCJENA BROJA KORISNIKA I POTENCIJALNIH KORISNIKA
SOCIJALNIH SERVISA..............................................................................................33
PRIORITETNE CILJNE GRUPE I KLJUČNA PROBLEMSKA
PODRUČJA / PITANJA..............................................................................................35
ANALIZA STANJA U ODNOSU NA PRIORITETNE CILJNE GRUPE........... 36
VIZIJA PLANA........................................................................................................... 40
CILJEVI I KLJUČNE MJERE.................................................................................... 40
OPERATIVNI - AKCIONI PLAN............................................................................41
PLAN PRIKUPLJANJA SREDSTAVA..................................................................... 50
PLAN PRAĆENJA SPROVOĐENJA I PROCJENE USPJEŠNOSTI....................51
PLAN KOMUNIKACIJE SA JAVNOŠĆU...............................................................52
Radna grupa za izradu akcionog plana:....................................................................53
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
ZNAČENJE SKRAĆENICA I IZRAZA
KORIŠĆENIH U DOKUMENTU
Pojedini izrazi upotrijebljeni u ovom dokumentu imaju sljedeće značenje:
-
CSR je skraćenica za Centar za socijalni rad;
-
ZZZCG je skraćenica za Zavod za zapošljavanje Crne Gore;
-
OCD je skraćenica za Organizacije civilnog društva (pojam koji u najširem
smislu podrazumijeva sve institucije nekog društva koje obavljaju određene
javne funkcije, a iza kojih ne stoji autoritet države i istovremeno nemaju primarni
ekonomski interes. U užem smislu se pod tim podrazumijeva sveukupna
masa nevladinih organizacija, aktivističke grupe, dobrotvorne organizacije,
klubovi (sportski, društveni, itd.), fondacije, organizacije u zajednici, asocijacije
profesionalaca, vjerske organizacije, sindikalna udruženja, crveni krst itd.
-
UNDP je skraćenica od engleskih riječi United Nations Development Program
ili u prevodu na crnogorski jezik: Program Ujedinjenih nacija za razvoj;
-
NVO je skraćenica za nevladine organizacije;
-
Pružalac usluge je ustanova, drugi oblik organizovanja i fizičko lice, za koju
nadležni organ državne uprave utvrdi da ispunjava uslove za obavljanje djelatnosti
socijalne i dječje zaštite i izda licencu za obavljanje djelatnosti;
-
Licenca je javna isprava, kojom se potvrđuje da pružalac usluge, odnosno
stručni radnik ispunjava utvrđene uslove i standarde za pružanje određenih
usluga, odnosno obavljanje stručnih poslova u oblasti socijalne i dječje zaštite;
-
Korisnik je pojedinac odnosno porodica, koji su ostvarili pravo iz socijalne
i dječje zaštite, odnosno za koje se sprovodi postupak za ostvarivanje prava;
-
Dijete je lice do navršenih 18 godina života;
-
Porodicu čine bračni, odnosno vanbračni drugovi i djeca (bračna, vanbračna,
usvojena i pastorčad) i srodnici u prvoj liniji bez obzira na stepen srodstva,
kao i srodnici u pobočnoj liniji uključujući i druge srodnike koji zajedno žive;
dijete koje ne živi u porodici ako je na redovnom školovanju u srednjoj školi,
do kraja roka propisanog za to školovanje i bračni drug bez obzira gdje živi;
-
Samohrano lice je: roditelj koji je razveden ili je drugi roditelj umro ili je
7
Opština Mojkovac
nepoznat, a izdržava dijete, odnosno vrši produženo roditeljsko pravo, u
skladu sa zakonom, do zasnivanja bračne ili vanbračne zajednice; punoljetno
lice nesposobno za rad, koje nema srodnike koji su po zakonu kojim se
uređuju porodični odnosi dužni da ga izdržavaju ili ima srodnike koji nijesu
u mogućnosti da ga izdržavaju.
-
OSI (osoba sa invaliditetom - lice sа invаliditetom) je lice koje imа dugoročnа
fizičkа, mentаlnа, intelektuаlnа ili senzornа oštećenjа kojа u sаdejstvu sа
rаzličitim bаrijerаmа mogu otežаti puno i efektivno učešće ovih lica u društvu
nа osnovu jednаkosti sа drugimа;
-
Beskućnik je lice koje nema imovinu, nema mjesto stanovanja niti sredstava
kojima bi moglo namiriti potrebu stanovanja te je privremeno smješteno u
prihvatilištu ili boravi na javnim ili drugim mjestima koja nijesu namijenjena
za stanovanje;
-
Nasilje u porodici označava svako djelo fizičkog, seksualnog, psihičkog, odnosno
ekonomskog nasilja do kojeg dođe u porodici ili domaćinstvu, odnosno između
bivših ili sadašnjih supružnika ili partnera, nezavisno od toga da li učinilac
dijeli ili je dijelio domaćinstvo sa žrtvom.
8
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
UVOD
Socijalna i dječja zaštita u crnogorskim okvirima definisana je kao djelatnost od
javnog interesa i ostvarivanje javnog interesa u ovoj oblasti obezbjeđuju država
i lokalna samouprava (opština), pod uslovima i na način propisan Zakonom o
socijalnoj i dječjoj zaštiti („Službeni list Crne Gore“, broj 27/2013 od 11.06.2013.
god.) kao i drugim relevantnim zakonima, poput Zakona o lokalnoj samoupravi,
a u skladu sa Statutom i odlukama same jedinice lokalne samouprave.
Ovaj dokument: Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije – razvoj usluga
socijalne i dječje zaštite rezultat je zajedničkog rada institucija i organizacija
civilnog društva koje pružaju socijalne usluge u opštini Mojkovac i njegov osnovni
cilj jeste da pruži strateški okvir i smjernice koje će omogućiti efikasno pružanje
socijalnih usluga neophodnih građanima i građankama Mojkovca i osigurati da
su oni dostupni svima. Prioritetne grupe obuhvaćene ovim planom su: osobe sa
invaliditetom, stara lica, samohrani roditelji, žrtve porodičnog nasilja i rizične grupe
(osobe sa problemima sa kockom, lica koja su odslužila zatvorsku kaznu, zavisnici
od psihoaktivnih supstanci, alkohola i njihove porodice).
Dokument je urađen uz podršku kancelarije UNDP u Crnoj Gori, a u sklopu projekta
„Reforma sistema socijalne i dječje zaštite – Unapređenje socijalne inkluzije“, koji
sprovode UNDP i UNICEF sa Ministarstvom rada i socijalnog staranja, a koji je
podržan od strane Delegacije Evropske unije (DEU) kroz fondove IPA 2010.
Zahvaljujemo se na aktivnom učešću u izradi dokumenta članovima Radne grupe
za izradu ovog plana i svim predstavnicima institucija i organizacija i pojedincima
koji su nam pomogli u prikupljanju materijala za njegovu izradu.
9
Opština Mojkovac
DEFINISANJE POJMOVA SOCIJALNE
ISKLJUČENOSTI I USLUGA U OBLASTI
SOCIJALNE ZAŠTITE
Socijalna isključenost je novi koncept u društvenim naukama, koji se, za razliku
od nekih drugih sličnih termina usmjerava na nepovoljan odnos pojedinca prema
društvenoj okolini. To je višedimenzionalan proces koji slabi povezanost pojedinca
i zajednice, i što je više obilježja po kojima je osoba isključena, ona postaje ranjivija.
Socijalna isključenost se može operacionalizovati na tri elementa:
-
-
-
nezaposlenost (marginalizacija na tržištu rada),
siromaštvo i
socijalnu izolaciju.
Društvene institucije treba da pruže pojedincima i društvenim grupama koji su
izloženi riziku od socijalne isključenosti mogućnosti za sticanje prilika i resursa
koji su nužni za puno sudjelovanje u privrednom, društvenom i kulturnom životu,
kao i za uživanje u životnom standardu i dobrobiti koji se smatraju normalnim u
društvu u kojem žive. Time se osigurava njihovo značajnije sudjelovanje u procesu
odlučivanja, što utiče na njihov život i pristup temeljnim pravima. Jednom riječju,
povećava se njihova kompetitivnost.1
Državnim sistemom pomoći siromašnima u Crnoj Gori, koji ima izražene
karakteristike centralizovanosti, koordinira Ministarstvo rada i socijalnog staranja,
u čijoj nadležnosti se nalaze ustanove socijalne i dječje zaštite. Centri za socijalni
rad predstavljaju osnovni segment i prvu liniju socijalne i dječje zaštite i oni
vrše svoja ovlašćenja u lokalnim zajednicama. „Međutim, organizacija centara
za socijalni rad je neadekvatna i nedovoljno stimulativna za razvoj usluga na
lokalnom nivou i, u krajnjoj mjeri, neracionalna. Od deset centara za socijalni rad,
samo su tri samostalni opštinski centri (Herceg Novi, Rožaje i Plav), dok su ostali
međuopštinski“ (Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja, 2007:10). Trendovi
decentralizacije započeti su tek od nedavno, tako da još uvijek nije prevaziđena
dominantna orijentisanost centara ka materijalnim davanjima.
Usluge u oblasti socijalne i dječje zaštite definisane su Zakonom o socijalnoj i
dječjoj zaštiti („Službeni list Crne Gore“, broj 27/2013 od 11.06.2013. god.), gdje
se u članu 60 navodi da su to:
1 G. Ćeranić, „Socijalna isključenost i karakter kompetitivnosti društvenog sistema“
10
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
1) procjena i planiranje;
2) podrška za život u zajednici;
3) savjetodavno-terapijska i socijalno-edukativna usluga;
4) smještaj;
5) neodložne intervencije i
6) druge usluge.
METODOLOGIJA IZRADE LOKALNOG PLANA
Na osnovu definisanih kriterijuma formiran je tim (Radna grupa) za izradu Lokalnog
plana za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite,
koji su činile osobe sa neophodnim znanjem i iskustvom, motivisane i posvećene
ovom procesu, koje su birane iz javnog sektora i organizacija civilnog društva
aktivnih na polju izrade socijalne politike i pružanja usluga ranjivim grupama tj.
grupama u riziku od socijalne isključenosti. Radnu grupu za izradu Lokalnog plana
za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite činili su
predstavnici/ce javnih institucija:
-
-
-
Lokalne samouprave - Sekretarijata za opštu upravu i društvene djelatnosti
Centra za socijalni rad - Područne službe Mojkovac,
Zavoda za zapošljavanje - Biroa rada Mojkovac,
i predstavnici/ca organizacija civilnog društva:
-
-
Opštinske organizacije Crvenog krsta,
NVO „Srce“
Osnovna nadležnost ove Radne grupe bila je određivanje prioritetnih oblasti u okviru
Plana, što je obezbijeđeno kroz učešće članova/ica radne grupe na radionicama i
sastancima kao i kroz konsultativni proces vođen od strane kancelarije UNDP. Kako bi
se dokument pripremio u predviđenom roku definisane su odgovornosti članova/ica
radne grupe i izrađen je i usvojen Pravilnik o radu koji sadrži osnovne informacije
o načinu osnivanja Radne grupe za izradu Lokalnog plana za unapređenje socijalne
inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite, njenoj strukturi, načinu rada i
procesu donošenja odluka, saradnji Radne grupe i drugih relevantnih institucija i
11
Opština Mojkovac
organizacija u Crnoj Gori kao i informacije o ostalim pitanjima od značaja za rad
Radne grupe.
Za potrebe dokumenta urađena je analiza pravnog okvira i postojećih za ovu
tematiku relevantnih strateških planova i odluka na nacionalnom nivou koji
prepoznaju potrebu za razvojem socijalnih servisa u oblasti socijalne inkluzije
marginalizovanih grupa.
Sa ciljem izrade situacione analize prikupljeni su podaci o stanju vezanom za
socijalne servise u samoj opštini Mojkovac (broj stanovnika opštine i procjenu
broja potencijalnih korisnika socijalnih servisa, tj. broja ugroženih kategorija ili
osoba u riziku); zatim je urađena analiza zainteresovanih strana - tj. institucija i
organizacija koje se u opštini bave pružanjem socijalnih servisa; analiza dokumenata
(istraživanja) koja su rađena sa ciljem definisanja položaja navedenih ciljnih grupa
kao i odluka na nivou opštine koje se tiču ove problematike.
Prikupljanje podataka na lokalnom nivou je bilo usmjereno na:
-
-
-
-
-
prepoznavanje i uključivanje u proces izrade dokumenta aktera koji su
pružaoci socijalnih servisa ili imaju potencijal da to budu, kao i onih koji
mogu da podrže razvoj i održivost socijalnih servisa na lokalnom nivou;
definisanje prioritetnih i potencijalnih korisničkih grupa,
dobijanje osnovnog pregleda organizacijskih kapaciteta, pokrenutih
socijalnih servisa i programa koji imaju potencijal da prerastu u socijalne
servise u lokalnoj zajednici;
ostvarenu saradnju i partnerstva u lokalnoj zajednici;
preporuke socijalnih aktera u odnosu na razvoj servisa.
Utvrđivanje problemskih područja tj. prioritetnih ciljnih grupa rađeno je na
osnovu izabranih kriterijuma:
-
-
-
-
stepena ugroženosti / ranjivosti ciljne grupe,
brojnosti ciljne grupe,
strukture potreba i nivoa zadovoljavanja potreba - efikasnosti i aktivnosti,
lokalnih kapaciteta i rasploživih resursa kao i
usklađenosti potencijalnih usluga sa prioritetima nacionalnih i drugih
lokalnih strategija.
U izradi dokumenta i preporukama za planiranje servisa poštovani su principi
socijalne i dječje zaštite koji su navedeni u važećem Zakonu o socijalnoj i dječjoj
zaštiti („Službeni list Crne Gore“, broj 27/2013 od 11.06.2013. god.):
-
uvažavanja integriteta i dostojanstva korisnika socijalne i dječje zaštite koja se
zasnivaju na socijalnoj pravdi, odgovornosti i solidarnosti, koja se pružaju uz
12
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
-
-
-
-
-
-
-
-
-
poštovanje fizičkog i psihičkog integriteta, bezbjednosti, kao i uz uvažavanje
moralnih, kulturnih i religijskih ubjeđenja, u skladu sa zajemčenim ljudskim
pravima i slobodama;
zabrane diskriminacije korisnika po osnovu rase, pola, starosti, nacionalne
pripadnosti, socijalnog porijekla, seksualne orijentacije, vjeroispovijesti,
političkog, sindikalnog ili drugog opredeljenja, imovnog stanja, kulture, jezika,
invaliditeta, prirode socijalne isključenosti, pripadnosti određenoj društvenoj
grupi ili drugog ličnog svojstva;
informisanja korisnika o svim podacima koji su značajni za utvrđivanje njegovih
socijalnih potreba i ostvarivanje prava, kao i o tome kako te potrebe mogu biti
zadovoljene;
individualnog pristupa korisniku u pružanju prava iz socijalne i dječje zaštite;
aktivnog učestvovanja korisnika u kreiranju, izboru i korišćenju prava iz
socijalne i dječje zaštite koji se zasniva na učestvovanju u procjeni stanja i
potreba i odlučivanju o korišćenju potrebnih usluga;
uvažavanja najboljeg interesa korisnika u ostvarivanju prava iz socijalne i
dječje zaštite;
prevencije institucionalizacije i dostupnosti usluga u najmanje restriktivnom
okruženju uvijek kada za to postoje uslovi u njihovim domovima ili lokalnoj
zajednici kroz vaninstitucionalne oblike zaštite, koje osiguravaju različiti
pružaoci usluga, sa ciljem poboljšanja kvaliteta života korisnika i njegove
socijalne uključenosti;
pluralizma usluga i pružalaca usluga socijalne i dječje zaštite koje obavljaju i
organizacije civilnog društva i druga pravna i fizička lica, pod uslovima i na
način propisanim zakonom;
partnerstva i udruživanja različitih nosilaca djelatnosti i programa, posebno na
lokalnom nivou u cilju dostupnosti usluga u najmanje restriktivnom okruženju
i prevencije institucionalizacije;
transparentnosti u pogledu informisanja javnosti o socijalnoj i dječjoj zaštiti u
sredstvima javnog informisanja, kao i na druge načine, u skladu sa zakonom.
Parametar za procjenu sadašnjeg nivoa razvijenosti programa namijenjenih
marginalizovanim grupama i socijalnih servisa predstavljali su i standardi koje
svaki servis mora da ima: strukturni i funkcionalni, kao i usklađenost sa ključnim
principima EU prakse u oblasti socijalnih servisa i mehanizama socijalnog
uključivanja:
-
-
-
usklađenost servisa sa potrebama;
decentralizacija servisa;
raznolikost pružalaca usluga;
13
Opština Mojkovac
-
-
-
-
efektivnost i efikasnost servisa;
javnost rada i pouzdanost servisa;
visok kvalitet servisa sa uspostavljenim mehanizmima učenja i prepoznavanja
dobre prakse i
prilagodljivost servisa.
SITUACIONA ANALIZA
INSTITUCIONALNI I PRAVNI OKVIR NA
NACIONALNOM NIVOU VAŽAN ZA IZRADU PLANA
PRAVNI OKVIR
Pravni okvir na nacionalnom nivou važan za socijalnu uključenost obuhvata
prvenstveno Ustav Crne Gore, koji određuje da je Crna Gora građanska, demokratska,
socijalna i ekološka država i da svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih prava
i sloboda, te da su svi pred zakonom jednaki bez obzira na bilo kakvu posebnost
i lično svojstvo i da svako ima pravo na rad i na pravične i humane uslove rada.
Jemči se posebna zaštita lica sa invaliditetom.
Aktivnosti na planu socijalne politike koje se sprovode na lokalnom nivou definisane
su shodno odredbama brojnih pozitivno-pravnih propisa poput: Zakona o socijalnoj
i dječjoj zaštiti, Zakona o lokalnoj samoupravi, Zakona o državnim službenicima i
namještenicima, Zakona o radu, Porodičnog zakona Crne Gore, Zakona o zabrani
diskriminacije itd.
Svakako krucijalan za razvoj socijalnih servisa, bilo da su u nadležnosti države ili
lokalnih samouprava, je Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti („Službeni list Crne
Gore“, broj 27/2013 od 11.06.2013. god.). U članu 2 ovog Zakona je navedeno:
„Socijalna i dječja zaštita je djelatnost kojom se obezbjeđuju i ostvaruju mjere i
programi namijenjeni pojedincu i porodici sa nepovoljnim ličnim ili porodičnim
14
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
okolnostima, koji uključuju prevenciju, pomoć u zadovoljavanju osnovnih životnih
potreba i podršku”.
Kada se govori o cilju socijalne i dječje zaštite, u članu 4. Zakona o socijalnoj i dječjoj
zaštiti se navodi da: „Socijalna i dječja zaštita ima za cilj unapređenje kvaliteta života
i osnaživanje za samostalan i produktivan život pojedinca i porodice“.
Prava iz socijalne i dječje zaštite su:
1) osnovna materijalna davanja;
2) usluge socijalne i dječje zaštite.
U ostvarivanju ciljeva socijalne i dječje zaštite, posebno se štite:
1) dijete:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
bez roditeljskog staranja;
čiji roditelj nije u stanju da se o njemu stara;
sa smetnjama i teškoćama u razvoju;
u sukobu sa zakonom;
koje zloupotrebljava alkohol, drogu ili druga opojna sredstva;
koje je žrtva zlostavljanja, zanemarivanja, nasilja u porodici i eksploatacije
ili kod kojeg postoji opasnost da će postati žrtva;
žrtva trgovine ljudima;
kojem roditelji nijesu saglasni oko načina vršenja roditeljskog prava;
koje se zatekne van mjesta prebivališta bez nadzora roditelja, usvojioca
ili staratelja;
trudnica bez porodične podrške i odgovarajućih uslova za život;
samohrani roditelj sa djetetom bez porodične podrške i odgovarajućih
uslova za život;
kojem je usljed posebnih okolnosti i socijalnog rizika potreban odgovarajući
oblik socijalne zaštite.
2) odraslo i staro lice:
-
-
-
-
-
-
-
sa invaliditetom;
koje zloupotrebljava alkohol, drogu ili druga opojna sredstva;
koje je žrtva zanemarivanja, zlostavljanja, eksploatacije i nasilja u porodici
ili kod kojeg postoji opasnost da će postati žrtva;
žrtva trgovine ljudima;
koje je beskućnik;
trudnica bez porodične podrške i odgovarajućih uslova za život;
samohrani roditelj sa djetetom bez porodične podrške i odgovarajućih
uslova za život;
15
Opština Mojkovac
-
kojem je usljed posebnih okolnosti i socijalnog rizika potreban odgovarajući
oblik socijalne zaštite.
U članu 60 navodi se da su usluge u oblasti socijalne i dječje zaštite:
1) procjena i planiranje;
2) podrška za život u zajednici;
3) savjetodavno-terapijska i socijalno-edukativna usluga;
4) smještaj;
5) neodložne intervencije, i
6) druge usluge.
Usluge procjene i planiranja (prema članu 61) obavlja centar za socijalni rad i one
obuhvataju: procjenu stanja, odnosno potreba, snaga i rizika korisnika i drugih lica
značajnih za korisnika; procjenu staraoca, hranitelja, usvojioca i lica kojem je dijete
povjereno na njegu, vaspitanje i obrazovanje i izradu individualnog ili porodičnog
plana pružanja usluga i drugih procjena i planova.
Usluge podrške za život u zajednici (prema članu 62) obuhvataju aktivnosti koje
podržavaju boravak korisnika u porodici ili neposrednom okruženju.
Usluge podrške za život u zajednici su:
-
-
-
-
-
-
-
dnevni boravak,
pomoć u kući,
stanovanje uz podršku,
svratište,
personalna asistencija,
tumačenje i prevođenje na znakovni jezik i
druge usluge podrške za život u zajednici.
Savjetodavno-terapijske i socijalno-edukativne usluge (prema članu 63) obuhvataju:
-
-
-
-
-
savjetovanje,
terapiju,
medijaciju,
SOS telefon i
druge usluge s ciljem prevazilaženja kriznih situacija i unapređivanja
porodičnih odnosa.
Gore navedene usluge pruža pružalac usluge socijalne i dječje zaštite.
Usluge smještaja su:
- porodični smještaj - hraniteljstvo;
16
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
- porodični smještaj;
- smještaj u ustanovu socijalne i dječje zaštite;
- smještaj u prihvatilište.
Pored centra za socijalni rad i drugi pružalac usluge socijalne i dječje zaštite može
da pruža stručnu podršku i sprovodi odgovarajuću obuku pružaocima usluge
porodičnog smještaja hraniteljstva i porodičnog smještaja.
Važećim Zakonom reаlizuju se opredeljenjа kojа podrаzumijevaju, između ostаlog,
podsticаnje rаzvojа rаznovrsnih i uvođenje novih usluga socijаlne i dječje zaštite u
zаjednici i uključivаnje u sferu pružаnjа uslugа što više rаzličitih аkterа. Djelatnost
u oblasti socijalne i dječje zaštite, odnosno pojedine usluge može, u skladu sa ovim
zakonom pružati i pružalac usluge: udruženje, preduzetnik, privredno društvo i
fizičko lice, u skladu sa zakonom (član 119).
Nabavka usluga takođe je definisana i navodi se da usluge socijalne i dječje zaštite
iz čl. 62 i 63 Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti, kao i usluge smještaja u ustanovu i
prihvatilište - sklonište za kojima postoji potreba, a mogu se efikasnije obezbijediti
od strane drugih pružalaca usluga, obezbjeđuju se kroz:
-
-
-
postupak javne nabavke,
javnim pozivom ili
javno-privatnim partnerstvom.
Finansiranje usluga socijalne i dječje zaštite definisano je u važećem zakonu o
socijalnoj i dječjoj zaštiti u dijelu XIV (član 154).
Kada se govori o izgradnji, održavanju i opremanju ustanova socijalne i dječje
zaštite, u Zakonu se navodi da „sredstva za izgradnju, održavanje i opremanje javne
ustanove socijalne i dječje zaštite koje se finansiraju iz budžeta opštine obezbjeđuju
se u budžetu opštine“.
Zakon predviđa i propisivanje minimalnih standarda za pružanje usluga socijalne
i dječje zaštite i postupak za dobijanje licence za organizacije i stručne radnike
iz oblasti socijalne i dječje zaštite, zatim postupak akreditacije programa obuke,
odnosno programa pružanja usluga, u kome se ocjenjuje da li program obuke,
odnosno program pružanja usluga, ispunjava utvrđene standarde za akreditaciju.
Međunarodni pravni akti na kojima se bazira Lokalni plan akcije za socijalnu
uključenost - razvoj socijalnih servisa / usluga su: Univerzalna deklaracija UN o
pravima čovjeka (1948. god); Evropska socijalna povelja (potpisana 1961. god, a
stupila na snagu 1965. god); Konvencija o pravima djeteta, usvojena od Generalne
Skupštine UN (1989. god); Milenijumski razvojni ciljevi (2002. god); Konvencija
17
Opština Mojkovac
UN o pravima osoba s invaliditetom (decembra 2006.); UN Konvencija o zabrani
svih oblika diskriminacije žena iz 1979. i Opcioni protokol uz ovu konvenciju;
Evropska povelja o jednakosti muškaraca i žena u lokalnom životu (2006. god);
Standardna pravila UN o izjednačavanju mogućnosti za osobe sa invaliditetom;
Preporuka EU o koherentnoj politici za osobe sa invaliditetom.
Imajući u vidu težnju Crne Gore ka postizanju članstva u EU, važno je uzeti u
razmatranje i politiku i stav samih članica EU vezano za temu socijalne uključenosti
i pružanja socijalnih servisa.
U EU, socijalne usluge imaju ključnu ulogu u poboljšanju kvaliteta života i pružanju
socijalne zaštite2. One obuhvataju:
-
-
-
-
-
-
socijalno osiguranje,
usluge zapošljavanja i obuke,
socijalno stanovanje,
dječju zaštitu,
dugoročnu njegu,
usluge socijalne pomoći.
EU podstiče saradnju i razmjenu dobre prakse između zemalja EU za poboljšanje
kvaliteta socijalnih usluga, i pruža finansijsku podršku za njihov razvoj i modernizaciju
(npr. iz Evropskog socijalnog fonda).
Evropska komisija podržava i dopunjuje politike zemalja članica u oblasti socijalne
inkluzije i socijalne zaštite. Strategija Evropa 2020 za pametan, održiv i inkluzivan rast
postavlja cilj da podigne najmanje 20 miliona ljudi iz siromaštva i socijalne isključenosti
i povećanje zaposlenosti stanovništva starosti 20-64 godine na 75%. Vodeće inicijative
strategije Evrope 2020, uključujući i platforme protiv siromaštva i socijalne isključenosti
i Agendu za nove vještine i poslove, podržavaju napore za postizanje ovih ciljeva.
Kroz socijalni investicioni paket Komisija daje smjernice državama članicama da
modernizuju svoje sisteme zaštite u pravcu socijalne investicije tokom čitavog života.
2 Employment, Social Affairs & Inclusion, http://ec.europa.eu/social/main.jsp?langId=en&catId=
750
18
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
POLITIKE NA NACIONALNOM NIVOU KOJE SE TIČU
SOCIJALNIH SERVISA
Za potrebe analize postojećih socijalnih servisa i procjene perspektive razvoja od
ključne važnosti su nacionalne strategije u kojima je zastupljena oblast socijalne
zaštite i definisana uloga Ministarstva rada i socijalnog staranja odnosno lokalnih
aktera. Najvažnije su:
-
-
-
-
-
-
-
-
Strategija razvoja socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori (2013 - 2017. god), Strategija za integraciju osoba sa invaliditetom (OSI) u Crnoj Gori (2008 - 2016.
god) i usvojeni novi Akcioni plan za njenu realizaciju za period 2012 - 2013.),
Strategija razvoja sistema socijalne zaštite starih lica (2013 - 2017. god)
Strategija razvoja volonterizma (2010 - 2015. god),
Strategija zaštite od nasilja u porodici (2011 - 2015. god),
Strategija Crne Gore za sprečavanje zloupotrebe droga (2013 - 2020. god) i
Akcioni plan (2013 - 2016. god),
Strategija zapošljavanja i razvoja ljudskih resursa (2012 - 2015. god),
Strategija Vlade Crne Gore za poboljšanje položaja Roma i Egipćana u Crnoj
Gori (2012 - 2016).
Slijedi kratki pregled navoda iz pojedinih strategija od važnosti za razvoj socijalnih
usluga i zaštitu grupa u riziku.
1. Strategija razvoja socijalne i dječje zaštite u Crnoj Gori za period 2013 - 2017.
godine, predviđa razvijanje kroz sljedeće strateške pravce:
-
-
-
-
-
Definisanje razvojne politike socijalne i dječje zaštite povezane sa drugim
sistemima i djelatnostima u društvu i harmonizovane sa međunarodnim
propisima i standardima, usmjerene na prevenciju socijalnih problema;
Decentralizaciju sistema socijalne i dječje zaštite;
Učešće građana i korisnika u odlučivanju o sredstvima i načinima za
zadovoljavanje potreba;
Efikasnija materijalna davanja u socijalnoj i dječjoj zaštiti;
Obezbjeđivanje kvalitetnih usluga u socijalnoj i dječjoj zaštiti.
Decentralizacija podrazumijeva uključivanje i drugih aktera, pored države, u
pružanje usluga: nevladinih organizacija, privatnog sektora, kao i građana. Proces
decentralizacije socijalne i dječje zaštite ne znači da sve funkcije i prava treba da
budu decentralizovane. Delegiranje pojedinih funkcija na lokalni nivo moguće je
sprovesti jedino u oblasti socijalnih usluga u zajednici. Ključni dio koji se odnosi
na uspostavljanje socijalnih usluga definisan je u Strategiji na sljedeći način:
19
Opština Mojkovac
„Obezbjeđivanje kvaliteta usluga podrazumijeva:
-
-
-
-
-
-
izradu minimalnih standarda usluga socijalne i dječje zaštite;
razvoj usluga koje podržavaju prirodnu porodicu i porodično okruženje
korisnika kao najmanje restriktivno okruženje;
podsticanje razvoja usluga koje podržavaju boravak korisnika u porodici ili
neposrednom okruženju: porodičnog smještaja - hraniteljstva, usluga dnevnih
centara, pomoći u kući, savjetodavnih usluga i drugih usluga socijalne i dječje
zaštite;
podizanje kvaliteta usluga u postojećim ustanovama na viši nivo i pružanje novih
usluga i uvođenje novih programa, posebno za djecu bez roditeljskog staranja,
djecu sa smetnjama u razvoju, djecu i mlade sa poremećajima u ponašanju, lica
sa invaliditetom, žrtve trgovine ljudima i porodičnog nasilja, liječene uživaoce
opojnih sredstava, oboljelih od AIDS-a i dr.;
obezbjeđivanje efikasnog sistema stučne podrške, supervizije i inspekcije;
promjenu u organizaciji rada centara za socijalni rad i uvođenje novih metoda
rada“.
Pitanje kvaliteta usluga u sistemu socijalne i dječje zaštite i jačanje profesionalnih
kapaciteta pružalaca usluga, posebno u državnim institucijama je suštinska
pretpostavka uspješne reforme sistema socijalne i dječje zaštite. Jačanje profesionalnih
kapaciteta zaposleniih i pružalaca usluga u sistemu socijalne i dječje zaštite
podrazumijeva: kontinuiranu edukaciju zaposlenih; stručno napredovanje
zaposlenih; izradu i akreditaciju programa edukacije zaposlenih; uvođenje sistema
licenciranja i akreditacije za pružaoce usluga; uvođenje etičkih principa i izradu
kodeksa prakse i profesionalnog ponašanja; uvođenje sistema evaluacije, supervizije
i monitoringa efekata preduzetih mjera; uvođenje sistema nezavisnog nadzora i
kontrole stručnog rada.
2. Strategija za integraciju osoba sa invaliditetom (OSI) u Crnoj Gori (2008 - 2016.
god) i usvojeni novi Akcioni plan za njenu realizaciju za period 2012 - 2013.) kao
glavni cilj postavlja unapređenje položaja OSI i njihovo uključivanje u sve oblasti
društva na ravnopravnoj osnovi. Strategijom se preporučuje:
„Osnovati i razviti nove / nedostajuće servise bazirane na istraženim potrebama
korisnika: Mreža dnevnih centara za djecu sa smetnjama u razvoju; Plaćeni prevoz
djeci sa smetnjama u razvoju i njihovim pratiocima do centara gdje se školuju
ili gdje borave; Centri za podsticanje samostalnog života OSI; Prevoz osoba sa
invaliditetom „od vrata do vrata“; Gestovni prevodilac; Psi vodiči i pomagači; Službe
za psihološko osnaživanje; Starateljstvo - lice koje se brine o OSI i koje to obavlja kao
profesionalno zanimanje, a koje može biti iz uže porodice ili po izboru same OSI.
20
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
Ovaj rad treba da bude uračunat u staž za PIO; Specijalizovano hraniteljstvo za djecu
sa smetnjama u razvoju; Personalni asistent za pomoć osobama sa invaliditetom.“
U Akcionom planu za 2012 i 2013. se navodi da treba:
-
-
-
-
Uspostaviti i primjenjivati standarde pružanja usluga osobama sa
invaliditetom u oblasti socijalne zaštite,
Reformisati postojeće ustanove socijalne i dječje zaštite,
Osnovati i razviti nove / nedostajuće servise bazirane na istraženim
potrebama korisnika,
Poboljšati informisanje osoba sa invaliditetom o pravima iz socijalne zaštite
i obezbijediti punu dostupnost informacija.
3. Strategija razvoja sistema socijalne zaštite starih lica (2013 - 2017. god) za opšti
cilj postavlja: „Razvijanje integrisane socijalne zaštite starih lica radi očuvanja i
poboljšanja njihovog kvaliteta života u prirodnom okruženju i osposobljavanja za
produktivan život u zajednici, kao i radi predupređenja zavisnosti od socijalnih službi,
efikasnim korišćenjem postojećih resursa i razvijanjem novih dostupnih, kvalitetnih
i raznovrsnih usluga socijalne zaštite“. Kao poseban cilj koji se odnosi na socijalne
usluge i ulogu lokalne samouprave navodi: „Razvijenu mrežu vaninstitucionalnih
/ lokalnih usluga socijalne zaštite u zajednici koje unapređuju kvalitet života starih
u njihovoj prirodnoj sredini i međugeneracijskih odnosa u porodici“.
Ono što ova Strategija planira jeste: „Ojačati kapacitete lokalnih samouprava za
uvođenje lokalnih usluga; Obezbijediti uvođenje lokalnih socijalnih usluga na
opštinskom i međuopštinskom nivou, u skladu sa sačinjenim akcionim planom;
Uvedene savjetodavno-terapijske i socio-edukativne usluge za starije građane
u okviru postojećih kapaciteta u sistemu socijalne ili zdravstvene zaštite u vidu
posebnih programa; Unaprijeđeni mehanizmi učešća NVO sektora u obezbjeđivanju
socijalnih usluga - kroz razvijanje mehanizama dostupnosti finansijskih sredstava
iz budžeta NVO sektoru i drugim pružaocima usluga u skladu sa pluralizmom
pružaoca usluga i podršku razvoju volonterizma u obezbjeđivanju socijalnih usluga
čime se doprinosi povremenom / kontinuiranom obogaćivanju osnovnog sadržaja
usluge koji je propisan minimalnim standardima kvaliteta usluge.“
4. Strategija razvoja volonterizma (2010 - 2015.) u dijelu koji se odnosi na socijalnu
i zdravstvenu zaštitu navodi da treba raditi na poboljšanju kvaliteta i ekonomičnosti
socijalne zaštite. Učešće i dobra volja građana mogu biti velika pomoć socijalno
isključenim kategorijama društva. Mjere predložene Strategijom obuhvataju angažman
volontera u dijelu: unapređivanja socijalne zaštite i kvaliteta servisa za djecu, stara
i nemoćna lica; beskućnike i druge socijalno isključene kategorije stanovništva.
21
Opština Mojkovac
5. Strategija zaštite od nasilja u porodici (2011 - 2015.), urađena je u skladu sa
Zakonom o zaštiti od nasilja u porodici (čl 18). Strategija sadrži: 1) ocjenu stanja
i identifikovanje ključnih problema u socijalnoj i drugoj zaštiti; 2) ciljeve i mjere
za unapređenje socijalne i druge zaštite, a naročito u vezi: podizanja nivoa svijesti
građana o problemu nasilja i formiranja stavova o neprihvatljivosti nasilja; razvoja
programa za prevenciju nasilja; podrške porodici u prevenciji nasilja; daljeg razvoja
normativnog okvira u oblasti zaštite; jačanja saradnje organa, ustanova, organizacija
i drugih pravnih i fizičkih lica koja se bave zaštitom; sticanja novih znanja i vještina
svih koji se bave zaštitom; unapređenja sistema za prikupljanje i analizu podataka
i izvještavanja o slučajevima nasilja. Zakoni koji regulišu oblast nasilja u porodici
u Crnoj Gori su:
-
-
-
-
-
-
-
-
Porodični zakon („Službeni list CG“, br. 01/07)
Zakon o zaštiti od nasilja u porodici („Službeni list CG“, br. 46/10)
Krivični zakonik („Službeni list CG“, br. 70/03, 13/04, 47/06, „Službeni list
CG“, br. 40/08, 25/10)
Zakon o krivičnom postupku („Službeni list CG“, br. 57/09, 49/10)
Zakon o prekršajima („Službeni list CG“, br. 01/11)
Zakon o javnom redu i miru („Službeni list CG“, 41/94)
Zakon o rodnoj ravnopravnosti („Službeni list“ CG, 46/07)
Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti („Službeni list“ CG, 78/05)
Navodi se da Vlada i lokalne samouprave treba da rade na uspostavljanju dovoljnog
broja skloništa za žrtve porodičnog nasilja. Neophodna je stalna edukacija za
profesionalce u institucijama koje pružaju zaštitu žrtvama nasilja, kao i preventivne
aktivnosti i kampanje podizanja svijesti u cilju edukacije građanstva o ovom problemu.
6. Strategija Crne Gore za sprečavanje zloupotrebe droga 2013 - 2020. i Akcioni plan
2013 - 2016., sadrže konkretne priloge, kao i ugrađene prijedloge i sugestije iskazane
od strane nadležnih državnih organa, referentnih ustanova, lokalne samouprave,
stručnjaka raznih profila, kao i nevladinih organizacija. U dijelu ostvarivanja cilja
„Smanjenja potražnje za drogama“ posebna je važnost za oblast socijalnih servisa
uloga svih aktera u oblasti rehabilitacije i reintegracije zavisnika/ca od droga u
društvo, uključujući i lica na izdržavanju kazne u okviru kog je predviđeno „povećanje
dostupnosti, pristupačnosti i pokrivenosti efikasnim raznovrsnim intervencijama
vezanim za socijalnu rehabilitaciju i socijalnu reintegraciju.“
7. Strategija zapošljavanja i razvoja ljudskih resursa (2012 - 2015. god) kao prioritet
broj 3 navodi: „Promovisanje socijalne inkluzije i smanjenje siromaštva“. Ovaj
prioritet se odnosi na pružanje podrške najranjivijim društvenim grupama u cilju
stvaranja inkluzivnog društva, odnosno društva za sve. Neki od ciljeva su:
22
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
„Unapređenje sistema socijalnih davanja i socijalnih usluga u cilju bolje usmjerenosti
i pokrivenosti ranjivih grupa“; „Integracija u zapošljavanju lica sa invaliditetom“ i
„Integracija u zapošljavanju RAE populacije, izbjeglica i raseljenih lica“. Takođe, u
ovoj strategiji se ističe da treba raditi na kreiranju nacionalnog modela socijalnog
preduzetništva čija bi implementacija doprinijela boljoj socijalnoj inkluziji i
ekonomskoj emancipaciji ugroženih grupa i to kroz analizu stanja i uslova za
primjenu koncepta socijalnog preduzetništva kao i inicijativa koje se mogu razviti kao
primjer socijalne ekonomije, implementaciju pilot projekata posebno na sjeveru i za
najugroženije grupe, zatim kroz podizanje nivoa informisanosti socijalnih partnera
o konceptu socijalnog preduzetništva, stvaranje pravnog okvira za razvoj ovog
koncepta, kao i kroz realizaciju programa i projekata koji imaju za cilj pokretanje
inicijativa za razvijanje projekata socijalnog preduzetništva.
8. Strategija za razvoj hraniteljstva u Crnoj Gore sa Akcionim planom za period
2012 - 2016. godini donešena je u cilju održivog, efikasnog i svima dostupnog
sistema zaštite djece i mladih bez roditeljskog staranja. U Strategiji je navedeno
da se hraniteljstvo kao adekvatni oblik zaštite zasniva se na partnerstvu javnog,
privatnog i civilnog sektora kao pružaoca usluga u ovoj oblasti i uz stimulisanje
pune participacije korisnika - djece, kao i hranitelja. Strategija sadrži ocjenu stanja
i identifikovanje ključnih problema u socijalnoj i dječjoj zaštiti djece i mladih
bez roditeljskog staranja, u cilju ostvarivanja prava svakog djeteta na život u
porodičnom okruženju, popularizacije hraniteljstva i senzibilisanje građana za
bavljenje hraniteljstvom, izgradnje sistema kvaliteta zaštite djece bez roditeljskog
staranja, unapređivanja zaštite djece na hraniteljstvu, kao i razvoja različitih oblika
hraniteljstva. Kao direktni korisnici se navode: djeca i mladi; biološke porodice
djece u sistemu socijalne zaštite; srodničke hraniteljske porodice; nesrodničke
hraniteljske porodice; građani - potencijalni kandidati za hraniteljstvo; zaposleni
u centrima za socijalni rad; zaposleni u domovima za djecu; zaposleni u organima
državne i lokalne samouprave koji rade u oblasti zaštite djece; nevladine organizacije.
Pored toga u indirektne ciljne grupe spadaju: mediji; zaposleni u zdravstvenim i
obrazovnim ustanovama; šira javnost. Procesom implementacije Strategije razvoja
hraniteljstva u Crnoj Gori će upravljati državne i lokalne strukture, koje će osigurati
realizaciju akcionih planova. Lokalne strukture se navode kao operativne strukture
za realizaciju Strategije i to su: Centri za socijalni rad; Dom za djecu; Centri za
dnevni boravak; službe zapošljavanja; mediji; NVO; vaspitno-obrazovne ustanove;
zdravstvene ustanove.
9. Protokol o postupanju, prevenciji i zaštiti od nasilja u porodici. Shodno obavezama
iz Strategije zaštite od nasilja u porodici u novembru 2011. godine potpisan je i
Protokol o postupanju, prevenciji i zaštiti od nasilja u porodici, čiji su potpisnici
23
Opština Mojkovac
Vrhovni sud, Ministarstvo pravde, Vrhovno tužilaštvo, Ministarstvo prosvjete
i sporta, Ministarstvo zdravlja, Ministartsvo rada i socijalnog staranja, Uprava
policije i Vijeće za prekršaje. Protokol definiše tip usluga koje treba da obezbijede
institucije koje pružaju zaštitu žrtvama nasilja u porodici, kao i rad na formiranju
multidisciplinarnih timova na lokalnom nivou za praćenje i unapređenje koordinirane
i efikasne zaštite žrtava porodičnog nasilja.
INSTITUCIONALNI OKVIR: AKTERI KLJUČNI ZA RAZVOJ
SOCIJALNIH SERVISA NA NACIONALNOM NIVOU
Ministarstvo rada i socijalnog staranja
Uredbom Vlade Crne Gore članom 18. regulisana je uloga i nadležnost Ministarstva
rada i socijalnog staranja kako slijedi: „Ministarstvo rada i socijalnog staranja vrši
poslove uprave koji se odnose na: radne odnose, zaštitu na radu, zarade i druga
primanja iz rada i po osnovu rada; tržište rada, zapošljavanje i obrazovanje odraslih za
potrebe tržišta rada u svim oblicima rada osim u državnim organima; zapošljavanje
i rad stranaca u Crnoj Gori; zapošljavanje lica sa invaliditetom; zaštitu građana Crne
Gore na radu u inostranstvu; međunarodnu saradnju i međunarodne ugovore iz
nadležnosti ministarstva; sistem penzijskog i invalidskog osiguranja i oblast boračke
i invalidske zaštite; zaštitu boraca, vojnih invalida, porodica palih boraca, civilnih
invalida rata i članova njihovih porodica; socijalnu zaštitu, dječju zaštitu, zaštitu lica
sa invaliditetom, zaštitu starih lica; socijalnu zaštitu lica koja traži azil, lica kojima
je priznat status izbjeglice i lica kojima je odobrena dodatna zaštita; porodičnu
zaštitu; saradnju sa Crvenim krstom Crne Gore, nevladinim organizacijama,
agencijama Ujedinjenih nacija i drugim međunarodnim organizacijama; upravni
postupak iz nadležnosti ministarstva; prvostepeni prekršajni postupak; vođenje
registra opšteg i granskih kolektivnih ugovora, registra sindikalnih organizacija,
registra reprezentativnih sindikata i registra reprezentativnih organizacija
udruženja poslodavaca; davanje ovlašćenja za obavljanje poslova iz oblasti zaštite
na radu i vođenje registra izdatih ovlašćenja; priznavanje inostranih sertifikata u
neformalnom i informalnom obrazovanju sa vođenjem centralnog registra; upravni
nadzor u oblastima za koje je ministarstvo osnovano; kao i druge poslove koji su
mu određeni u nadležnost.“
Unutar Ministarstva organizovan je posebno Sektor za socijalno staranje i dječju
zaštitu koji vrši, kako je navedeno, poslove koji se odnose na: zaštitu porodice,
pojedince, djece u riziku i lica u stanju socijalne potrebe, odnosno socijalne
24
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
isključenosti a posebno na nesposobne za rad i materijalno neobezbijeđene, djecu
bez roditeljskog staranja, djecu sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću,
zlostavljanu i zanemarenu djecu, djecu sa poremećajem u ponašanju, lica sa
invaliditetom, stara lica, lica i porodice kojima je usljed posebnih okolnosti potreban
odgovarajući oblik socijalne zaštite kao i izbjegla i interno raseljena lica; kreiranje
strateških dokumenata koji su od interesa za zaštitu pojedinih vulnerabilnih
kategorija stanovništva; praćenje primjene usvojenih dokumenata; drugostepeni
upravni postupak u oblasti socijalne i dječje zaštite i porodičnih odnosa; druge
poslove u skladu sa propisima.
Pored ovog ministarstva, posebno važnu ulogu imaju i Ministarstvo prosvjete i
sporta i Ministarstvo za ljudska i manjinska prava, ali i ostala ministarstva u svom
domenu.
Zavod za statistiku Crne Gore - MONSTAT
Zavod za statistiku Crne Gore - MONSTAT je nadležno tijelo za proizvodnju
zvanične statistike. U okviru rada Sektora socijalnih statistika i demografije,
konkretno Odsjeka statistike tržišta rada, uslova života, socijalne usluge i potrošnje
domaćinstava rade se istraživanja iz oblasti socijalne zaštite i prikupljaju se informacije
o korisnicima usluga koji su u stanju socijalne potrebe. Prate se centri za socijalni
rad, ustanove socijalne zaštite, korisnici socijalne zaštite (maloljetni i punoljetni).
Podaci o centrima za socijalni rad prikupljaju se statističkim izvještajima dobijenih od
centara za socijalni rad, dok se podaci o ustanovama za socijalnu zaštitu prikupljaju
statističkim izvještajima dobijenih od ustanova za socijalnu zaštitu djece, omladine
i odraslih lica. Ovi podaci su rezultat redovnih statističkih istraživanja koja se
sprovode u dvogodišnjoj periodici. Pored ovih prikupljaju se i podaci o korisnicima
socijalne zaštite koji se dobijaju na osnovu redovnih statističkih istraživanja centara
za socijalni rad koja se sprovode svake godine.
USTANOVE SOCIJALNE ZAŠTITE NA NACIONALNOM NIVOU
Ustanove za odrasla i stara lica obezbjeđuju privremeni ili trajni smještaj, ishranu,
njegu i zdravstvenu zaštitu odraslim i ostarjelim licima koja su bez sredstava za
život, bez porodičnog staranja, ometene u psihičkom ili fizičkom razvoju, i usljed
toga nesposobna za samostalan život, a i bez uslova da im se odgovarajuća njega i
pomoć obezbijedi u sopstvenoj porodici. U ustanovama za odrasla i stara lica došlo
je do povećanja broja korisnika u 2010. godini za 5.3% u odnosu na 2008. godinu,
uz veće učešće žena (67.4%) u odnosu na muškarce (32.6%) u 2010. godini.
25
Opština Mojkovac
Ustanove za djecu i mlade (ustanove za djecu i mlade lišenu roditeljskog staranja,
ustanove za djecu i mlade ometene u psihičkom i fizičkom razvoju, ustanove za
djecu i mlade sa poremećajima u ponašanju) obezbjeđuju privremeno ili trajno
zbrinjavanje, ishranu, zdravstvenu zaštitu, vaspitanje, obrazovanje i stručno
osposobljavanje djece i mladih kojima je potreban ovakav oblik zaštite.
LOKALNE STRATEGIJE, AKCIONI PLANOVI, ODLUKE
U OBLASTI SOCIJALNE ZAŠTITE
Opština Mojkovac u dosadašnjem radu pokazala je senzibilnost za pitanja koja se
tiču pojednih grupa koje su ranjive i potencijalno socijalno ugrožene.
Opština Mojkovac ima usvojen Strateški plan razvoja Opštine za period 2012 do
2017. godine. Ova razvojna strategija u jednom dijelu obuhvata i oblast socijalne
politike.
Opština nema odluku o oblicima socijalne i dječje zaštite.
Takođe, usvojen je i Lokalni Plan akcije za djecu, Strategija zapošljavanja (2011
-2015.), te Lokalni akcioni plan za osobe sa invaliditetom (2013 - 2017). Lokalni
akcioni plan sa OSI ima za cilj da omogući društvu da na najadekvatniji način, u
skladu sa resursima zajednice, zadovolji potrebe osoba sa invaliditetom u zajednici. To
je dokument koji se bavi unapređenjem kvaliteta života i rada osoba sa invaliditetom
u jednoj zajednici, uključivanjem pitanja od važnosti za osobe sa invaliditetom u
sve procese odlučivanja u svim oblastima funkcionisanja zajednice. Ovaj dokument
sadrži identifikovane potrebe, rješenja, ciljeve i prioritete koje je zajednica sebi
postavila da bi se razvila u skladu sa vrijednostima inkluzivnog društva.
Usvojen je i Lokalni plan za rodnu ravnopravnost (2013 - 2015) (u daljem
tekstu: LAPRR) predstavlja razvojni dokument za implementaciju politike rodne
ravnopravnosti. Zasnovan je na međunarodnim i domaćim pravnim izvorima
koji se bave problematikom rodne ravnopravnosti. LAPRR 2013/2015 povezan je
sa ostalim usvojenim razvojnim dokumentima, strategijama, politikama opštine
Mojkovac i u mnogim svojim djelovima predstavlja njihovu realizaciju.
Važno je napomenuti i da opština ima usvojenu Odluku o sportu u koju je uključena
i rodna ravnopravnost i pitanja od važnosti za osobe sa invaliditetom ,,Sport za sve“.
26
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
INSTITUCIJE NA LOKALNOM NIVOU
OPŠTINA MOJKOVAC – Sekretarijat za opštu upravu i društvene djelatnosti
Nadležnosti lokalne samouprave u oblasti socijalne i dječje zaštite definisane su
Zakonom o lokalnoj samoupravi, Zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti i Statutom
opštine Mojkovac. Najvažnije su sljedeće nadležnosti:
-
priprema nacrta propisa i drugih akata iz oblasti socijalne i dječje zaštite,
kućna njega i kućna pomoć starim licima i licima sa invaliditetom, i staranje
o ostvarivanju njihovih prava iz ove oblasti;
-
vođenje postupka za ostvarivanje prava na jednokratne novčane pomoći i
pomoć u kući;
-
stara se o ostvarivanju dječje zaštite koja se odnosi na odmor i rekreaciju, smještaj
i ishranu djece i drugim dodatnim oblicima dječje zaštite koje propiše opština;
-
prati i učestvuje u obezbjeđivanju uslova za ostvarenje i unapređenje primarne
zdravstvene zaštite iniciranjem, predlaganjem i planiranjem mjera u ovoj oblasti
koje su od neposrednog interesa za lokalno stanovništvo i vrši poslove u vezi
sa predlaganjem članova organa upravljanja zdravstvenim ustanovama koje je
osnovala opština, te preduzima aktivnosti iz svoje nadležnosti radi unapređivanja
primarne zdravstvene zaštite;
-
rješava zahtjeve o pitanjima iz boračke i invalidske zaštite i zaštite lica sa
invaliditetom i vodi evidenciju o broju korisnika i vrsti tih prava;
-
vrši upravne i druge administrativne poslove koji se odnose na usmjeravanje
djece sa posebnim potrebama u odgovarajuće obrazovne programe u skladu sa
zakonom, imenovanje i obezbjeđivanje uslova za rad Komisije za usmjeravanje
djece sa posebnim potrebama;
-
preduzima i realizuje aktivnosti u vezi sa primjenom odluka opštine o dodjeli
stipendija učenicima i studentima kao i vrednovanje i podsticanje daljeg
školovanja;
-
oragnizuje poslove koji se odnose na prevenciju i suzbijanje narkomanije;
-
vrši stručne i druge poslove koji su shodno propisima povjereni opštini za
zbrinjavanje raseljenih lica;
-
vođenje postupka za rješavanje stambenih pitanja lica u stanju socijalne potrebe
i prati namjensko korišćenje stanova dodijeljenih licima u stanju socijalne
27
Opština Mojkovac
potrebe i inicira pokretanje postupka iseljenja bespravno useljenih stanova za
socijalne potrebe.
Budžet namijenjen socijalnim programima je 17 000 eura (prosječna vrijednost) i
do sada se izdvajalo od 15 000 do 18 000 godišnje zavisno od budžeta.
Tokom 2010. godine formiran je i Socijalni savjet opštine Mojkovac čiji rad na
osnovu člana 8. Sporazuma o osnivanju Socijalnog savjeta opštine Mojkovac („Sl.
list CG“ br. 23 od 05.07.2010. godine) uređuje Poslovnik o radu Socijalnog Savjeta.
U okviru Savjeta mogu raditi sekcije i druga radna tijela prema ukazanoj potrebi.
Stručne poslove za sekcije obavljaju stručna lica u Savjetu. Savjet može angažovati
stručna lica ili konsultante za izradu stručnih studija, projekata i sl. Odlukom o
angažovanju bliže se određuju programski zadaci, rokovi za izradu projekata, visina
nadoknade, izvori sredstava i dr.
Komisija za dodjelu jednokratnih novčanih pomoći koja se sastoji od sljedećih
članova: socijalnog radnika - predstavnika Centra za socijalni rad, pravnika predstavnika opštine Mojkovac i ljekara - predstavnika Doma zdravlja „Boško
Dedejić“.
U sklopu rada lokalne samouprave postoji Komisija za usmjeravanje djece sa
posebnim obrazovnim potrebama od 2009 godine. Čine je: pedijatar, psiholog,
defektolog, pedagog, socijalni radnik i pravnik. Do sada je radom ove komisije
usmjereno u redovni obrazovni sistem 18 djece.
CENTAR ZA SOCIJALNI RAD BIJELO POLJE - PODRUČNA JEDINICA
MOJKOVAC
Područna jedinica Mojkovac funkcioniše u sklopu Centra za socijalni rad Bijelo
Polje. Centar za socijalni rad je ustanova socijalne i dječje zaštite koja obezbjeđuje
sprovođenje odgovarajućih oblika socijalne i dječje zaštite i neposredno pruža usluge
socijalne i dječje zaštite; rješava u prvom stepenu o zahtjevima za ostvarivanje prava
iz socijalne i dječje zaštite; prati i analizira pojave i programe od značaja za socijalnu
i dječju zaštitu; podstiče, organizuje i preduzima aktivnosti u cilju sprječavanja i
suzbijanja socijalnih problema; vodi evidenciju i prikuplja dokumentaciju o svim
korisnicima socijalno zaštitnih prava i o materijalnom položaju porodica svih
korisnika na teritoriji za koju je osnovana, vrši druge poslove u skladu sa zakonom
i aktom o osnivanju.
Osnovna prava iz iz socijalne zaštite su:
• Materijalno obezbjeđenje porodice,
28
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
•
•
•
•
•
•
•
•
Lična invalidnina,
Tuđa njega i pomoć drugog lica,
Smještaj u ustanovu,
Smještaj u drugu porodicu,
Pomoć za vaspitanje i obrazovanje djece i omladine sa posebnim potrebama,
Zdravstvena zaštita,
Troškovi sahrane,
Jednokratna novčana pomoć.
Osnovna prava iz dječje zaštite su:
•
•
•
•
•
Oprema za novorođeno dijete,
Dodatak za djecu,
Naknada po osnovu rođenja djeteta,
Naknada zarade za rad sa polovinom punog radnog vremena,
Odmor i rekreacija djece.
Prema podacima Centra za socijalni rad i izvještajnom periodu za 2013. godinu, broj
korisnika MOP (materijalnog objezbjeđenja porodice) 272; DD (dječiji dodatak)
175; pravo na ličnu invalidninu 38 lica; tuđa njega i pomoć 207.
CSR u ovom trenutku ima evidentirano 4 djece bez roditeljskog staranja. U CSR
prave individualne planove zaštite djece samo za djecu koja su smještena u Domu
u Bijeloj i R.C. Komanski most.
Samohrani roditelji i ostali u potrebi mogu dobiti i jednokratne novčane pomoći i
pomoć u namirnicama i garderobi u saradnji sa Crvenim krstom i opštinom. CSR
takođe obezbjeđuje finansijsku participaciju za djecu u vrtićima, a omogućava i
slanje djece na ljetovanje.
Jedan od važnih projekata u oblasti socijalne zaštite u čiju je realizaciju bila uključena
područna jedinica Mojkovac je: Izgradnja „Dnevnog centra za djecu i omladinu sa
smetnjama i teškoćama u razvoju u opštini Mojkovac“, koji je podržan iz budžeta
Komisije za raspodjelu dijela sredstava od igara na sreću. Odluka o osnivanju Javne
ustanove „Dnevni centar za djecu i omladinu sa teškoćama u razvoju“ donešena je
u martu mjesecu 2014. godine.
U domenu svog rada CSR područna jedinica Mojkovac sarađuje sa drugim
institucijama i organizacijama civilnog društa (Upravom policije, školom, Domom
zdravlja, Crvenim krstom, NVO „Srce“ i NVO „Udruženje roditelja“).
29
Opština Mojkovac
ZAVOD ZA ZAPOŠLJAVANJE KANCELARIJA MOJKOVAC
Zavod za zapošljavanje se trudi da kroz svoju zakonsku regulativu i rad svog stručnog
kadra utiče i doprinese unapređenju socijalne inkluzije i razvoju socijalnih usluga servisa. Rad Zavoda definisan je sa nekoliko pravnih akata, od kojih su najvažniji:
1. Zakon o zapošljavanju i ostvarivanju prava iz osiguranja od nezaposlenosti
Ovaj zakon primjenjuje se na nezaposleno lice, zaposleno lice koje traži promjenu
zaposlenja, i poslodavca i druga lica koja traže informacije i savjete o uslovima
i mogućnostima zapošljavanja. Ovim zakonom se kroz APZ (aktivnu politiku
zapošljavanja − razne vrste prekvalifikacija, dokvalifikacija, javnih radova,
samozapošljavanja, sezonskog zapošljavanja i sl.) povećava socijalna inkluzija osoba
sa invaliditetom, samohranih roditelja, djece, starih i nezaposlenih lica i porodica
u socijalnom riziku, razvoj sistema servisa podrške i sl.
2. Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju lica sa invaliditetom
Ovim zakonom je regulisano zapošljavanje lica sa invaliditetom. Njime se
uređuje način i postupak ostvarivanja prava na profesionalnu rehabilitaciju lica sa
invaliditetom, mjere i podsticaji za njihovo zapošljavanje, način finansiranja i druga
pitanja od značaja za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje OSI.
Poslednjih godina ZZZCG Kancelarija Mojkovac je kroz lokalne javne radove kao
jednu od mjera APZ, pokušala i donekle uspjela da utiče na zapošljavanje OSI i
uključivanje njihovih porodica u normalne tokove života. Lokalni javni radovi su
Sunčana radionica i Personalna asistencija - oboje u saradnji sa NVO Srce Mojkovac.
U ZZZ Kancelariji Mojkovac postoji jedan od servisa koji nosi naziv CIPS PROFESIONALNA ORIJENTACIJA I RAZVOJ KARIJERE. Razvoj karijere informisanje i savjetovanje o izboru zanimanja i profesionalnom razvoju radi se
u saradnji sa srednjim i osnovnim školama a izvode ga psiholozi i savjetnici za
profesionalnu rehabilitaciju. Profesionalno informisanje i profesionalno savjetovanje
podrazumijevaju pružanje pomoći u donošenju najbolje moguće odluke o budućoj
profesiji, s obzirom na fizičke i psihičke sposobnosti, interesovanja, vrijednosti i
društvene i životne okolonosti.
JU „DOM ZDRAVLJA“ MOJKOVAC
JU „Dom zdravlja“ Mojkovac ima Centar za prevenciju sa savjetovalištem za
reproduktivno zdravlje od 2009. god. Postoji „Škola za trudnice“ kroz koju su
tokom 2011. godine prošle po automatizmu sve trudnice, njih 52. U sklopu Doma
30
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
zdravlja nema Centra za podršku djeci sa smetnjama u razvoju ali je uposlenik DZ,
pedijatar član Komisije za usmjeravanje djece sa posebnim obrazovnim potrebama.
U sklopu Centra za mentalno zdravlje radi neuropsihijatar, koji je i za djecu i za
odrasle i u tom dijelu se obrađuju i problemi sa bolestima zavisnosti. DZ nema
socijalnog radnika/cu jer je tako sistematizacijom predviđeno. U sklopu Savjetovališta
za mlade realizuje se godišnji program odvikavanja od pušenja. Savjetovalište za
HIV ne postoji u sklopu DZ u Mojkovcu, već ga vodi Bijelo Polje. Na polju pružanja
usluga sarađuju sa Komisijom za usmjeravanje djece sa posebnim obrazovnim
potrebama (čiji su i članovi), CSR i Opštinskom komisijom za dodjelu jednokratnih
pomoći (čiji su članovi).
ORGANIZACIJE CIVILNOG DRUŠTVA NA LOKALNOM
NIVOU AKTIVNE NA POLJU PRUŽANJA SOCIJALNIH
SERVISA
Kada se govori o organizacijama civilnog društva važnih za pružanje servisa
socijalno isključenim grupama ili grupama u riziku od socijalne isključenosti, u
opštini Mojkovac postoji nekoliko, u zajednici, prepoznatih organizacija: Opštinska
organizacija Crveni krst Mojkovac, Udruženje hendikepiranih „Srce“. Pored ovih, na
teritoriji opštine djeluje i nekoliko organizacija sa sjedištima u drugim gradovima
koje organizuju aktivnosti i za građane Mojkovca, međutim, mreža podrške socijalno
ranjivim i ugroženim grupama još uvijek nije u dovoljnoj mjeri razvijena.
Jedna od najaktivnijih organizacija je Udruženje hendikepiranih „Srce“. Fokus
ovog udruženja su osobe sa invaliditetom i poboljšanje uslova za njihov život i
rad u opštini Mojkovac. Tokom 2012. godine udruženje je realizovalo projekte
„Socijalna radionica“, iniciranje izrade Lokalnog akcionog plana za OSI za opštinu
Mojkovac, projekat personalne asistencije kao socijalni servis, „Sunčana radionica“
i “Osnaživanje osoba sa invaliditetom”, a takođe je realizovan i projekat podjele
novogodišnjih paketića u saradnji sa Rotari klubovima Budva, Podgorica, Bijelo
Polje osobama sa invaliditetom i seoskim školama.
Na teritoriji opštine Mojkovac još djeluju sljedeće organizacije: „Udruženje roditelja
djece i omladine sa posebnim potrebama“, „Organizacija slijepih za Bijelo Polje i
Mojkovac“ i „Udruženje gluvih i nagluvih Mojkovac“.
Tokom 2012. godine tim UNDP projekta „Reforma sistema socijalne i dječje zaštite
- unapređenje socijalne inkluzije“ koji finansira EU iz sredstava IPA 2010, a koji se
31
Opština Mojkovac
sprovodi u saradnji sa Ministarstvom rada i socijalnog staranja i UNICEF uradio je
pregled usluga socijalne zaštite. U ovom izvještaju predstavljeni su podaci sakupljeni
telefonskom i poštanskom anketom sa predstavnicima lokalnih ustanova i organizacija
koje se bave pružanjem usluga socijalne zaštite. Rezultat istraživanja bio je baza
podataka o lokalnim uslugama socijalne zaštite, koja pokriva i opštinu Mojkovac.
Pod uslugama socijalne zaštite tokom izrade ovog dokumenta podrazumijevale
su se usluge koje se pružaju u okvirima lokalnih zajednica, odnosno, usluge u
mjestu boravka korisnika. Ovim pregledom nijesu obuhvaćene usluge smještaja u
domovima (odnosno, rezidencijalnim ustanovama) niti redovne aktivnosti centara
za socijalni rad (u oblastima starateljstva, savjetovanja, materijalne pomoći i sl.).
Tabela: Mojkovac
Grupa usluga
(u skladu sa
Naziv usluge
Predlogom
Zakona)
Redni
broj
Pružalac
usluge
1
Srce
NVO
Osnaživanje
osoba sa
invaliditetom
Podrška
za život u
zajednici
2
Srce
NVO
Osnaživanje
osoba sa
invaliditetom
Savjetodavno- Savjetodavno- Osobe sa
terapijske
terapijska
invaliditetom
i socijalnoedukativne
3
Opština
Opština Pomoć u kući
Mojkovac
za starija lica
4
Crveni
Crveni
krst
krst
Mojkovac
32
Tip
Podrška
za život u
zajednici
Razvoj brige o Podrška
starim u Crnoj za život u
Gori
zajednici
Vrsta usluge
Personalna
asistencija
Pomoć u kući
Ciljna grupa
Osobe sa
invaliditetom
Stari
Savjetodavno- Stari
terapijska
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
PROCJENA BROJA KORISNIKA I
POTENCIJALNIH KORISNIKA SOCIJALNIH
SERVISA
Prema podacima popisa stanovništva iz 2011. godine opština Mojkovac ima 8622
stanovnika sa gustinom naseljenosti od 23 stanovnika na km². Polna struktura
stanovnika na teritoriji opštine Mojkovac je ujednačena (50.48% muškaraca i
49.52% žena).
U gradskom / urbanom dijelu Opštine živi 41,64%, dok ostatak što je 58,36% živi
van gradske sredine.3 Opština Mojkovac ima 13 ruralnih naselja u kojima ukupno
ima veći broj stanovnika nego u samom gradskom jezgru.
Kada je u pitanju starosna struktura, po popisu iz 2011. godine, nema značajnih
razlika u odnosu na nivo Crne Gore. Što se tiče stanovništva Mojkovca po starosnim
grupama 17,95% čine stanovnici od 0 do 14 godina, 68,05% od 15 do 64 i 14%
čini stanovništvo starije od 65 godina. Na osnovu najrasprostranjenijih metoda za
utvrđivanje tipologije starosne strukture stanovništva, populacija opštine Mojkovac
spada u kategoriju regresivnog, odnosno starog stanovništva.
Navedeni podaci važni su za bolje sagledavanje stanja ukupnih potreba stanovnika
opštine Mojkovac i planiranju tipa i broja servisa koji će moći da obuhvate sve
prioritetne kategorije.
Popisom stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. godine, po prvi put su se
prikupljali podaci o postojanju smetnji u obavljanju svakodnevnih aktivnosti4.
Lica koja imaju smetnje pri obavljanju svakodnevnih aktivnosti su lica koja imaju
praktična ograničenja u izvođenju ili učestvovanju u različitim aktivnostima. Ova
grupa uključuje lica koja doživljavaju ograničenja u osnovnim funkcionalnim
aktivnostima, kao što su hod, sluh, vid itd. čak i ako je ograničenje bilo smanjeno
upotrebom pomagala ili uz podršku okoline.
3 MONSTAT, Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011. god. „Stanovništvo
Crne Gore prema polu, tipu naselja, nacionalnoj, odnosno etničkoj pripadnosti, vjeroispovijesti
i maternjem jeziku po opštinama u Crnoj Gori”
4 „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011. godine, Stanovništvo koje ima
smetnje u obavljanju svakodnevnih aktivnosti, po opštinama u Crnoj Gori.“
33
Opština Mojkovac
U opštini Mojkovac, prema istraživanju MONSTAT, ima registrovano 1119 tj. 13%
lica sa smetnjama u obavljanju svakodnevnih aktivnosti5, što je veće od broja na
nacionalnom nivou koji iznosi 11%.
Od toga:
-
-
-
-
-
677 tj. 7.9% ima smetnje sa kretanjem,
186 tj. 2.2% sa sluhom,
315 tj. 3.7% sa vidom,
109 tj. 1.3% sa pamćenjem, koncentracijom ili sporazumijevanjem,
326 tj. 3% ima ostale teškoće.
Ako govorimo o starosnoj strukturi stanovništva koje ima smetnje pri obavljanju
svakodnevnih aktivnosti onda je slika sljedeća:
Ukupan Ispod 15 Od 15 do Od 30 do Od 50 Od 65 do
broj
godina 29 godina 49 godina do 64 84 godine
439
15
30
165
372
500
Od 85
i više
godina
Nepoznato
36
1
Iz date tabele se može primijetiti da je najveći broj osoba koje imaju smetnje u
obavljanju svakodnevnih aktivnosti, njih 908 u starosnoj grupi od 50 i više godina,
od čega 536 osobe starosti od 65 i više godina, što daje važne smjernice za definisanje
prioritetnih grupa za oblast pružanja socijalnih usluga u samoj opštini Mojkovac.
5 ZAVOD ZA STATISTIKU, MONSTAT, Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj
Gori 2011. godine
34
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
PRIORITETNE CILJNE GRUPE I KLJUČNA
PROBLEMSKA PODRUČJA / PITANJA
U skladu sa analizom stanja definisane su prioritetne ciljne grupe Lokalnog plana
za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini
Mojkovac:
1.
2.
3.
4.
5.
Osobe sa invaliditetom;
Stara lica;
Samohrani roditelji;
Žrtve porodičnog nasilja;
Rizične grupe (osobe sa problemima sa kockom, lica koja su odslužila
zatvorsku kaznu, zavisnici od psihoaktivnih supstanci, alkohola i njihove
porodice).
Definisanje prioritetnih ciljnih grupa radilo se na osnovu izabranih kriterijuma:
-
-
-
-
-
-
-
stepena ugroženosti / ranjivosti ciljne grupe - što se dosta vezuje za siromaštvo
ali i ostale parametre koji dovode do isključenosti,
brojnosti ciljne grupe,
koliko sistemska akcija doprinosi širenju mreže postojećih i ustanovljavanju
novih socijalnih usluga,
strukturi potreba cilljne grupe,
lokalnih kapaciteta i raspoloživih resursa - tj. procjene lokalnih kapaciteta
da se odgovori na potrebe,
nivoa zadovoljavanja potreba - efikasnosti aktivnosti,
usklađenosti potencijalnih usluga sa prioritetima nacionalnih i drugih
lokalnih strategija (sa posebnim osvrtom na strategiju za smanjenje
siromaštva i socijalne isključenosti).
35
Opština Mojkovac
ANALIZA STANJA U ODNOSU NA
PRIORITETNE CILJNE GRUPE
Opšta ocjena stanja navedena je u Strateškom planu razvoja opštine Mojkovac
(2012 - 2017. god). Ovaj strateški dokument predviđa i listu mjera sa ciljem boljeg i
sveobuhvatnijeg pružanja servisa ciljnim grupama u riziku od socijalne isključenosti
ili već socijalno ugroženim licima.
OSOBE SA INVALIDITETOM
Lokalna samouprava je sa ciljem unapređenja položaja OSI usvojila i akcioni plan za
period od 4 godine. Ipak, položaj osoba sa invaliditetom u opštini Mojkovac usljed
opšteg socioekonomskog stanja na lokalnom i nacionalnom nivou nije lak. Geografske
karakteristike same opštine, udaljenost sela i neprilagođena infrastruktura čine teško
dostupnim i postojeće servise za ovu ciljnu grupu. Ipak, na lokalnom nivou se puno
radi da se obezbijedi kvalitetan život i kroz zajednički angažman i saradnju opštine,
NVO „Srce“, Zavoda za zapošljavanje - Biroa rada Mojkovac organizuju se servisi
poput: personalne asistencije za OSI, fizikalne terapije, psiho-socijalne podrške i
dr. Usljed limitirajućih budžetskih sredstava najveći dio ovog rada oslanja se na
volontere. Osnovni nedostatak ovih usluga je nepostojanje kontinuiteta. Postojeće
usluge za osobe sa invaliditetom date su u tabeli.
Usluga
Ko je sprovodi
Personalna asistencija
NVO Srce a finansira
ZZCG - Biro rada MK
(Aktivna politika
zakona APZ)
Pružanje pomoći (fizikalna terapija - vježbe) djeci ometenoj u
razvoju i odraslima
NVO Srce
Podrška od strane članova organizacije - nabavka ljekova,
podrška u socijalizaciji, saradnja sa centrom Tisa u Bijelom Polju
(djeca i odrasli do 27 godina starosti)
NVO Srce
Pomoć u vađenju ličnih dokumenata - administrativni troškovi
NVO Srce
Jednokratna pomoć
Opština Mojkovac
36
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
Po zakonu u okviru svojih nadležnosti (MOP, lična invalidnina itd.)
CSR
Komisija za kategorizaciju lica sa smetnjama u razvoju
Opština Mojkovac
Sunčane radionice - radna aktivacija
ZZCG - Biro rada MK
Dnevni centar za djecu i odrasle do 27 god sa smetnjama u
razvoju
Ministarstvo rada i
socijalnog staranja u
saradnji sa Opštinom
Mojkovac
Pomoć u namirnicama i sl.
Crveni krst
STARA LICA
Iz podataka MONSTAT se može primijetiti da je najveći broj osoba koje imaju
smetnje u obavljanju svakodnevnih aktivnosti, njih 908 u starosnoj grupi od 50 i više
godina, od čega 536 osobe starosti od 65 i više godina. Ovo daje važne smjernice za
definisanje prioritetnih grupa za oblast pružanja socijalnih usluga u samoj opštini
Mojkovac. Njihov ekonomski položaj, mobilnost na dnevnom nivou, te dostupnost
neophodnih servisa i sama društvena uključenost nijesu na zadovoljavajućem
nivou. Ipak, redovna primanja, iako mala, ipak ih izdvajaju od nekih ugroženih
ciljnih grupa. Pored toga, u samoj Opštini već par godina postoje servisi razvijeni
sa ciljem da se najugroženijima iz ove kategorije pomogne, poput geronto-domaćica
i mobilnih timova te podrške u namirnicama i ogrijevu.
Postojeće usluge za stara lica date su u tabeli.
Usluga
Ko je sprovodi
Prednosti usluge
Mobilni timovi - pomoć u kući,
pomoć u namirnicama
Crveni krst MK
Imaju volontere i saradnju
sa CSR
Ljetovanja i nabavka namirnica na
otplatu i sl.
Udruženje penzionera
Pomoć u kući za starija lica
Opština Mojkovac
Uključen veliki broj
korisnika
SAMOHRANI RODITELJI
Položaj samohranih roditelja, najčešće majki, u malim sredinama je specifičan.
Velika je mogućnost stigmatizacije i diskriminacije i veoma često žene koje žive u
lošim odnosima sa svojim bračnim partnerom, ili čak trpe nasilje, radije ostaju u
37
Opština Mojkovac
braku, nego se izlažu osudi porodice i same lokalne sredine. Ekonomski položaj je
težak, a tome doprinosi najčešće i neredovna isplata alimentacije.
Materijalnu podršku samohrani roditelji mogu dobiti od CSR i lokalne samouprave
kroz jednokratna davanja, ili MOP i dječji dodatak. Dalje školovanje djece često je
limitirano a nedovoljna je i podrška u roditeljstvu.
Novi Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti posebno izdvaja ovu kategoriju, što otvara
vrata razvoju novih servisa podrške za njih i njihovu djecu. Postojeće usluge na
lokalnom nivou za samohrane roditelje date su u tabeli.
Usluga
Ko je sprovodi
Spektar usluga za samohrane roditelje u stanju
socijalne potrebe u skladu sa zakonom
CSR
ŽRTVE PORODIČNOG NASILJA
Opština Mojkovac ima razvijen Lokalni akcioni plan za postizanje rodne ravnopravnosti
koji predstavlja razvojni dokument koji utvrđuje cjelovitu i usklađenu politiku
opštine u cilju unapređenja rodne ravnopravnosti i jednim dijelom pokriva oblast
nasilja nad ženama. Ovaj dokument predstavlja implementaciju Plana aktivnosti
za postizanje rodne ravnopravnosti u Crnoj Gori (2008 - 2012. godine). Problem
nasilja u porodici je prepoznat od strane Radne grupe za izradu Loklanog plana
za socijalne servise iako se mora primijetiti da, generalno, stanovnici Mojkovca
nijesu dovoljno upoznati sa problemima nasilja nad ženama. U slučaju da znaju
/ sumnjaju da postoji nasilje nad ženama ispitanici bi nasilje prijavili policiji, ali
oni koji nasilje ne bi prijavili policiji kao glavne razloge navode to što ne žele da se
miješaju u tuđe poslove, imaju strah od negativnih posljedica ili smatraju da žrtva
nasilja treba sama da prijavi slučaj. Da bi se riješio problem nasilja nad ženama
građani predlažu strožije kazne za počinioce nasilja, dodatno informisanje o ovom
problemu i da se nasilje prijavi policiji6.
Na teritoriji opštine ne postoji sklonište za žrtve nasilja i najbliže usluge o ovoj oblasti
mogu se dobiti u Centru za podršku djeci i porodici u Bijelom Polju. Postojeće
usluge na lokalnom nivou za žrtve porodičnog nasilja date su u tabeli.
6 „OCJENA RODNE RAVNOPRAVNOSTI U OPŠTINAMA BERANE, MOJKOVAC, KOLAŠIN,
DANILOVGRAD I TIVAT“, Izdavač Centar za preduzetništvo i ekonomski razvoj Podgorica u
saradnji sa SOS telefonom za žene i djecu žrtve nasilja Nikšić i Odjeljenjem za rodnu ravnopravnost.
38
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
Usluga
Ko je sprovodi
Djelatnosti koje su propisane zakonom
CSR
Materijalna pomoć socijalno ugroženim žrtvama
nasilja
CSR u saradnji sa Crvenim krstom.
RIZIČNE GRUPE
(osobe sa problemima sa kockom, lica koja su odslužila zatvorsku kaznu, zavisnici
od psihoaktivnih supstanci, alkohola i njihove porodice)
Lica koja su odslužila zatvorsku kaznu imaju veliki problem ponovnog zadobijanja
povjerenja sredine, kao i nalaženja posla i uopštene društvene uključenosti, što ih na
duge staze može uvesti u ponovno kriminalno ponašanje. Ne postoji procjena koliko
osoba u samoj opštini Mojkovac spada u kategoriju rizičnih grupa, ali su evidentni
sve češći primjeri zavisnika od alkohola, kocke i psihoaktivnih supstanci koji traže
pomoć u drugim sredinama, od pružalaca podrške koji rade u drugim opštinama
(Nikšić, Podgorica). U sklopu Centra za mentalno zdravlje radi neuropsihijatar, koji
je i za djecu i za odrasle i u tom dijelu se obrađuju i problemi sa bolestima zavisnosti.
U sklopu Savjetovališta za mlade realizuje se godišnji program odvikavanja od
pušenja. Savjetovalište za HIV ne postoji u sklopu DZ u Mojkovcu.
Postojeće usluge na lokalnom nivou date su u tabeli.
Usluga
Nije poznato da postoji neka razvijena usluga u oblasti socijalne zaštite na lokalnom nivou.
Od psihosocijalnih usluga i zdravstvenih evidentirani su:
Savjetovalište za mlade i u sklopu Centra za mentalno zdravlje neuropsihijatar.
39
Opština Mojkovac
VIZIJA PLANA
VIZIJA
Opština Mojkovac je inkluzivna sredina koja obezbjeđuje socijalnu sigurnost
i visok kvalitet života svim građanima i građankama.
CILJEVI I KLJUČNE MJERE
STRATEŠKI CILJ
Unapređenje društvene uključenosti svih lica u stanju socijalne potrebe,
naročito osoba sa invaliditetom, starih lica, samohranih roditelja, žrtava
porodičnog nasilja i rizičnih grupa (osoba sa problemima sa kockom, lica
koja su odslužila zatvorsku kaznu, zavisnika od psihoaktivnih supstanci,
alkohola i njihoveih porodica).
SPECIFIČNI CILJEVI
1. Unaprijeđeni postojeći i formirani novi servisi koji doprinose poboljšanju
kvaliteta života osoba sa invaliditetom i njihovih porodica.
2. Povećan kvalitet i dostupnost socijalnih usluga za najugroženija stara
lica.
3. Obezbijeđeni adekvatni servisi podrške samohranim roditeljima i njihovoj
djeci.
4. Obezbijeđeni održivi servisi podrške žrtvama nasilja u procesu njihovog
urgentnog zbrinjavanja, ostvarivanja prava i osnaživanja.
5. Obezbijeđeni adekvatni servisi podrške osobama sa problemima sa
kockom, licima koja su odslužila zatvorsku kaznu, zavisnicima od
psihoaktivnih supstanci, alkohola i njihovim porodicama.
40
- AKCIONI PLAN
Indikatori
- Broj zaposlenih osoba na
pružanju servisa.
- Broj OSI koji su korisnici
servisa „Pomoć u kući“.
- Ocjena kvaliteta usluge
od strane korisnika/ca.
- Unaprijeđen postojeći
servis.
- Broj OSI koji su korisnici
servisa.
- Ocjena kvaliteta usluge
od strane korisnika/ca.
- Obezbijeđeni personalni
asistenti za minimum 5
OSI.
- Ocjena kvaliteta usluge
od strane korisnika/ca.
Mjere - aktivnosti
1.1. Organizovanje servisa „Pomoć u
kući“ za OSI.
1.2. Servis podrške u socijalizaciji OSI.
1.3. Servis personalne asistencije.
Organizacije
civilnog
društva, lokalna
samouprava, CSR,
Biro rada.
Organizacije
civilnog društva.
Lokalna
samouprava, CSR,
Biro rada.
Nosioci
aktivnosti
2015 2018. god.
2015. god.
2014 2018. god.
Vrijeme
realizacije
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Izvori finansiranja
Specifični cilj 1: Unaprijeđeni postojeći i formirani novi servisi koji doprinose poboljšanju kvaliteta života osoba sa invaliditetom
i njihovih porodica.
OSOBE SA INVALIDITETOM
:OPERATIVNI
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
41
42
Indikatori
- Obezbijeđen kontinuiran
servis na lokalnom nivou.
- Broj OSI koji su korisnici
servisa.
- Ocjena kvaliteta usluge
od strane korisnika/ca.
- Broj obuka i teme.
- Broj polaznika/ca.
- Broj obuka i teme.
- Broj polaznika/ca.
- Broj angažovanih u
servisu.
- Broj korisnika/ca servisa.
- Ocjena kvaliteta usluga
od strane korisnika/ca.
Mjere - aktivnosti
1.4. Obezbijeđene neophodne
savjetodavno-terapijske usluge
(fizioterapeut, sociolog).
1.5. Obuka kadra zaposlenog u
institucijama socijalne zaštite za
pružanje savjetodavnih usluga za
osobe sa invaliditetom i roditelje djece
sa invaliditetom.
1.6. Obezbjeđivanje socio-edukativnih
usluga za OSI, sa fokusom na
neformalno obrazovanje.
1.7. Uspostavljanje i rad servisa psihosocijalne podrške roditeljima djece sa
smetnjama u razvoju.
OCD, CSR, Dom
zdravlja, Lokalna
samouprava,
Dnevni centar
Mojkovac.
Lokalna
samouprava,
CSR, Biro rada,
organizacije
civilnog društva.
Lokalna
samouprava,
CSR, Biro rada,
organizacije
civilnog društva.
Organizacije
civilnog
društva, lokalna
samouprava, CSR,
Biro rada.
Nosioci
aktivnosti
2015 2017. god.
2015 2017. god.
2014 2017. god.
2015 2018. god.
Vrijeme
realizacije
Lokalna samouprava,
donatori, državni
budžet, biznis sektor.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Izvori finansiranja
Specifični cilj 1: Unaprijeđeni postojeći i formirani novi servisi koji doprinose poboljšanju kvaliteta života osoba sa invaliditetom
i njihovih porodica.
Opština Mojkovac
Indikatori
- Broj angažovanih geronto
domaćica.
- Broj korisnika/ca usluga.
- Ocjena kvaliteta usluge
od strane korisnika/ca.
- Broj članova/ica tima
(broj plaćenog osoblja i
broj volontera).
- Broj korisnika/ca usluga
na godišnjem nivou.
- Ocjena kvaliteta usluge
od strane korisnika/ca.
- Uspostavljen servis.
- Broj korisnika/ca servisa
„Pomoć u kući“.
- Ocjena kvaliteta usluge
od strane korisnika/ca.
Mjere - aktivnosti
2.1. Obezbjeđivanje usluge gerontodomaćica za sva stara lica u
potrebi sa teritorije opštine.
2.2. Usluge mobilnog tima za pomoć
starim licima sa seoskog područja
i starim samohranim licima.
2.3. Organizovanje servisa „Pomoć u
kući“ za stara i nemoćna lica.
Lokalna
samouprava, CSR,
Biro rada.
CSR, Crveni krst,
organizacije
civilnog
društva, lokalna
samouprava.
Lokalna uprava,
ZZZ CG - Biro
rada, organizacije
civilnog društva.
Nosioci
aktivnosti
2015 - 2018.
god.
2014 - 2018.
god.
2014 - 2018.
god.
Vrijeme
realizacije
Specifični cilj 2: Povećan kvalitet i dostupnost socijalnih usluga za najugroženija stara lica.
STARA LICA
Lokalna samouprava,
privatni sektor, donatori,
državni budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor, donatori,
državni budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor, donatori,
državni budžet.
Izvori finansiranja
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
43
44
Indikatori
- Uspostavljen servis
dnevnog boravka za
stare.
- Postoji program rada.
- Broj korisnika/ca servisa
na god. nivou.
- Broj djece i mladih
uključenih u rad servisa.
- Broj korisnika/ca servisa
na god. nivou.
Mjere - aktivnosti
2.4. Dnevni boravak za stare, u sklopu
doma penzionera.
2.5. Formiranje volonterskog servisa
na lokalnom nivou za podršku
starim licima.
Organizacije
civilnog društva
koje rade sa
starima, škole.
Organizacije
civilnog društva
koje rade
sa starima,
Udruženje
penzionera,
lokalna
samouprava.
Nosioci
aktivnosti
2016 - 2018.
god.
2016 - 2018.
god.
Vrijeme
realizacije
Specifični cilj 2: Povećan kvalitet i dostupnost socijalnih usluga za najugroženija stara lica.
Lokalna samouprava,
privatni sektor, donatori,
državni budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor, donatori,
državni budžet.
Izvori finansiranja
Opština Mojkovac
Indikatori
- Uspostavljen servis.
- Razvijen strateški plan rada
servisa.
- Unaprijeđeni postojeći servisi
Biroa rada.
- Upostavljen novi servis
podrške vođen od strane neke
organizacije civilnog društva.
- Kontinuiran rad Centra i broj
i vrsta programa koji se nude
u njemu.
- Broj zaposlenih i volontera koji
su prošli obuku za rad.
- Broj korisnika/ca
savjetovališta.
- Broj obuka na godišnjem
nivou i teme.
- Broj polaznika obuka.
- Broj stambenih jedinica.
Mjere - aktivnosti
3.1. Formiranje i rad servisa podrške
samohranim roditeljima.
3.2. Servis podrške pri zapošljavanju.
3.3. Osnivanje i funkcionisanje
Centra za mlade, sa
savjetovalištem za psihosocijalnu podršku mladima u
riziku (među kojima su i djeca
samohranih roditelja).
3.4. Obuka za rad sa samohranim
roditeljima za zaposlene u
lokalnim institucijama.
3.5. Obezbijeđen smještaj (stambene
jedinice) za samohrane roditelje
u stanju socijalne potrebe.
Lokalna
samouprava.
Organizacije
civilnog društva,
CSR, lokalna
samouprava.
Organizacije
civilnog
društva, lokalna
samouprava.
Biro rada,
organizacije
civilnog
društva, lokalna
samouprava.
Organizacije
civilnog društva,
CSR, lokalna
samouprava.
Nosioci
aktivnosti
2015 - 2018.
god.
2015 - 2018.
god.
2015 - 2018.
god.
2016 - 2018.
god.
2016 - 2018.
god.
Vrijeme
realizacije
Specifični cilj 3: Obezbijeđeni adekvatni servisi podrške samohranim roditeljima i njihovoj djeci.
SAMOHRANI RODITELJI
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni b.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Izvori finansiranja
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
45
46
- Ostvareno partnerstvo sa
pružaocima ove usluge iz
geografski najbližih opština.
- Obezbjeđivanje usluge na
lokalnom nivou.
- Broj korisnika/ca servisa.
- Broj pružaoca ove usluge na
lokalnom nivou.
- Sadržaj obuke i broj
polaznika/ca.
- Formirano Savjetovalište.
- Izrađeni strateški plan
savjetovališta.
4.1. Obezbjeđivanje usluge urgentnog /
privremenog smještaja (skloništa) za
žrtve nasilja.
4.2. Organizovanje obuka o porodičnom
nasilju za lica koja pružaju servise
besplatne pravne, psiho-socijalne
i druge pomoći žrtvama nasilja i
porodicama koje su u riziku.
4.3. Formiranje Savjetovališta za
porodicu sa posebnim sektorom za
žrtve nasilja.
Organizacije
civilnog društva,
CSR, Dom
zdravlja, lokalna
samouprava.
Osnovni sud,
Opština, CSR.
Lokalna
samouprava, CSR,
Dom zdravlja,
policija.
Nosioci
aktivnosti
2015 2018. god.
2014 2015. god.
2015 2018. god.
Vrijeme
realizacije
Lokalna
samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna samouprava,
donatori, državni
budžet, biznis sektor.
Lokalna
samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Izvori finansiranja
7 Opština Mojkovac ima usvojen Lokalni plan za rodnu ravnopravnost (2013-2015), u okviru kojeg su obrađene i teme: nasilje nad ženama i
nasilje u porodici.
Indikatori
Mjere - aktivnosti
Specifični cilj 4: Obezbijeđeni održivi servisi podrške žrtvama nasilja u procesu njihovog urgentnog zbrinjavanja,
ostvarivanja prava i osnaživanja.
ŽRTVE PORODIČNOG NASILJA7
Opština Mojkovac
Indikatori
- Broj obuka na godišnjem
nivou.
- Sadržaj obuke i broj
polaznika/ca.
- Uspostavljen servis.
- Broj korisnika/ca na
godišnjem nivou.
Mjere - aktivnosti
4.4. Organizovanje obuka o vršnjačkom
nasilju.
4.5. Uspostavljanje i rad besplatne SOS
linije za žrtve nasilja.
Organizacije
civilnog društva.
Organizacije
civilnog društva,
CSR, Dom
zdravlja, lokalna
samouprava.
Nosioci
aktivnosti
2014 2018. god.
2014 2018. god.
Vrijeme
realizacije
Lokalna samouprava,
donatori, državni
budžet, biznis sektor.
Lokalna samouprava,
donatori, državni
budžet, biznis sektor.
Izvori finansiranja
Specifični cilj 4: Obezbijeđeni održivi servisi podrške žrtvama nasilja u procesu njihovog urgentnog zbrinjavanja,
ostvarivanja prava i osnaživanja.
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
47
48
Indikatori
- Uspostavljena
saradnja sa
postojećim
servisima u drugim
opštinama.
- Obučen kadar za
rad sa zavisnicima
od kocke.
- Razvijeni posebni
programi radne
aktivacije za lica u
riziku (zavisnike od
PAS i lica koja su
odslužila zatvorsku
kaznu).
Mjere - aktivnosti
5.1. Obezbjeđivanje servisa podrške za
zavisnike od kocke.
5.2. Unaprijeđen servis radne aktivacije za
lica u riziku (zavisnike od psihoaktivnih
supstanci (PAS) i lica koja su odslužila
zatvorsku kaznu).
Zavod za
zapošljavanje
– Biro rada
Mojkovac,
lokalna
samouprava,
organizacije
civilnog društva.
Opština
Mojkovac, Dom
zdravlja.
Nosioci
aktivnosti
2015 - 2018. god.
2015 - 2018. god.
Vrijeme
realizacije
Lokalna
samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna
samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Izvori finansiranja
Specifični cilj 5: Obezbijeđeni adekvatni servisi podrške osobama sa problemima sa kockom, licima koja su odslužila zatvorsku
kaznu, zavisnicima od psihoaktivnih supstanci, alkohola i njihovim porodicama.
(osobe sa problemima sa kockom, lica koja su odslužila zatvorsku kaznu, zavisnici od psihoaktivnih supstanci, alkohola
i njihove porodice)
RIZIČNE GRUPE
Opština Mojkovac
Indikatori
- Izrađen plan.
- Broj lica
angažovanih u radu
Savjetovališta.
- Broj korisnika/ca na
godišnjem nivou.
- Uspostavljena
saradnja sa
postojećim servisima
u drugim opštinama.
- Obučen kadar za
rad sa zavisnicima
od PAS.
Mjere - aktivnosti
5.3. Izrada plana za unapređenje tehničkih i
ljudskih resursa Savjetovališta za mlade.
5.4. Obezbjeđivanje servisa podrške za
zavisnike od psihoaktivnih supstanci (PAS).
Opština
Mojkovac, Dom
zdravlja.
- Opština
Mojkovac, Dom
zdravlja.
Nosioci
aktivnosti
2015 - 2018. god.
2015 - 2016. god.
Vrijeme
realizacije
Lokalna
samouprava,
privatni sektor,
donatori, državni
budžet.
Lokalna
samouprava,
donatori, državni
budžet, biznis
sektor.
Izvori finansiranja
Specifični cilj 5: Obezbijeđeni adekvatni servisi podrške osobama sa problemima sa kockom, licima koja su odslužila zatvorsku
kaznu, zavisnicima od psihoaktivnih supstanci, alkohola i njihovim porodicama.
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
49
Opština Mojkovac
PLAN PRIKUPLJANJA SREDSTAVA
Lokalna samouprava će na godišnjem nivou definisati prioritete i praviti detaljan
plan prikupljanja sredstava za realizaciju datih mjera iz ovog Lokalnog plana.
Imajući u vidu da je sistem socijalne zaštite u Crnoj Gori državno koordinisan,
država i lokalna samouprava imaju ključnu ulogu, kako u obezbjeđivanju resursa
tako i iniciranju aktivnosti i obezbjeđivanju što je moguće podjednakih uslova za rad
i razvoj kako neprofitnog (vladinog i nevladinog) sektora, tako i profitnog sektora
u domenu sprovođenja socijalne politike, posebno pružanja socijalnih usluga.
Finansiranje usluga socijalne i dječje zaštite definisano je u važećem zakonu o soc.
i dječjoj zaštiti u dijelu XIV (član 154), gdje se navodi:
-
Sredstva za osnovna materijalna davanja i usluge socijalne i dječje zaštite
obezbjeđuju se u budžetu države, u skladu sa ovim zakonom.
-
Sredstva za obavljanje djelatnosti socijalne i dječje zaštite obezbjeđuju se u
budžetu države i budžetu opštine, kao i vršenjem djelatnosti pružalaca usluga,
u skladu sa ovim zakonom.
-
Sredstva za usluge socijalne i dječje zaštite obezbjeđuju se i putem učešća
korisnika, odnosno njihovih srodnika koji su dužni da ih izdržavaju, donacija,
poklona, zavještanja, legata, osnivanjem zadužbina i fondacija i dr., u skladu
sa posebnim zakonom.
-
U budžetu opštine mogu se obezbijediti sredstva za materijalna davanja u
socijalnoj i dječjoj zaštiti propisana ovim zakonom i za usluge socijalne i dječje
zaštite, kao što su: pomoć u kući, dnevni boravak, usluge narodne kuhinje, odmor
i rekreaciju djece, stanovanje uz podršku, smještaj u prihvatilište - sklonište,
stanovanje za socijalno ugrožena lica, u skladu sa zakonom i druge usluge u
skladu sa svojim materijalnim mogućnostima.
-
Ukoliko opštine nijesu u mogućnosti da
-
obezbijede sredstva za usluge iz stava 4 ovog člana u njihovom finansiranju
učestvovaće država, u skladu sa članom 156 Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti.
U cilju izrade plana prikupljanja sredstava koje će se raditi na godišnjem nivou,
Lokalna samouprava i tijelo koje koordiniše sprovođenje ovog Lokalnog plana,
uzimaće u obzir sve mogućnosti: od vezivanja za opštinski budžet za neke od aktivnosti
tj. opredjeljivanja dijela godišnjeg budžeta za podršku socijalnim servisima, do
50
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
korišćenja fondova sa nacionalnog nivoa, međunarodnih fondova, obezbjeđivanja
sponzorstava od strane privatnih firmi i kompanija ili pak ostvarivanja partnerstava
sa firmama / kompanijama koje imaju razvijene programe društveno-odgovornog
poslovanja.
MOGUĆI IZVORI SREDSTAVA
•
Opštinski budžet
•
Državni budžet
•
Fondovi EU putem podrške od strane kancelarije Delegacije EU u Crnoj Gori, IPA
prekograničnih fondova
•
Ambasade
•
Sponzorstvo ili partnerstvo sa privatnim firmama i kompanijama
•
Participacija korisnika usluga
•
Individualni donatori - filantropi iz zemlje i inostranstva
PLAN PRAĆENJA SPROVOĐENJA I PROCJENE
USPJEŠNOSTI
Imajući u vidu da je sistem socijalne zaštite u Crnoj Gori državno koordinisan,
lokalna samouprava, odnosno organ lokalne uprave nadležan za oblast socijalne
zaštite ima ključnu ulogu. Prva aktivnost sa ciljem sprovođenja ovog plana jeste
donošenje Odluke o oblicima usluga socijalne i dječje zaštite na lokalnom nivou.
Pored organa lokalne uprave nadležnog za oblast socijalne zaštite, u cilju praćenja
sprovođenja plana potrebno je osnovati Radno tijelo za praćenje realizacije lokalnog
plana za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite
ili nadležnost predati Socijalnom savjetu koji postoji na lokalnom nivou.
Evaluacija tj. procjena uspješnosti sprovođenja plana radiće se na godišnjem nivou
u skladu sa dinamikom njegovog usvajanja.
Finalna evaluacija tj. procjena uspješnosti čitavog plana biće urađena na kraju
51
Opština Mojkovac
cijelog ciklusa tj. po isteku samog plana (vremenski određenog perioda na koji je
plan napravljen).
Internu evaluaciju uradiće predstavnici organa lokalne uprave nadležnog za oblast
socijalne zaštite i Radni tim za praćenje realizacije lokalnog plana socijalne inkluzije.
Čitav proces praćenja uspješnosti realizacije Lokalnog plana biće rađen u odnosu
na indikatore tj. pokazatelje uspješnosti koji su definisani na nivou aktivnosti i
nalaze se u sklopu tabele operativnog plana. Za tu svrhu može se razviti i poseban
pravilinik sa formularima za praćenje sprovođenja i procjenu uspješnosti.
PLAN KOMUNIKACIJE SA JAVNOŠĆU
Cilj komunikacije sa javnošću (PR) jeste: obezbijediti vidljivost samog Lokalnog
plana za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite,
informisati kako ciljne grupe obuhvaćene ovim dokumentom, tako i tijela koja
će biti zadužena za njegovo sprovođenje o postojanju i ciljevima samog plana. Na
godišnjem nivou, važno je obezbijediti i neposredno učešće građana/ki kroz javne
rasprave i na taj način proces učiniti inkluzivnijim, sa ciljem da se upoznaju i sa
rješenjima iz plana i da se čuje njihovo mišljenje i isto uvaži. Takođe, kroz internet
komunikaciju sa građanima/kama, može se brže i efikasnije komunicirati sa širom
javnošću i ostvariti neposredno učešće u procesu sprovođenja plana.
U cilju uspješne implementacije Lokalnog plana za socijalnu uključenost, predstavnici
lokalne samouprave, tj. organa lokalne uprave nadležnog za oblast socijalne zaštite
i Socijalni savjet ili Radno tijelo za praćenje sprovođenja ovog plana vršiće
eksternu komunikaciju, lobiranje i saradnju sa širim krugom implementatora u
svim sektorima.
PR plan uključuje, ali nije limitiran na, sljedeće aktivnosti:
• postavljanje Lokalnog plana za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj
usluga socijalne i dječje zaštite na sajt Opštine;
• slanje pisma svim institucijama na lokalnom nivou o postojanju Lokalnog
plana;
52
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
• slanje pisma svim organizacijama civilnog društva na lokalnom nivou o
postojanju Lokalnog plana;
• slanje pisma svim likvidnim firmama / kompanijama na lokalnom i
nacionalnom nivou o postojanju Lokalnog plana, sa ciljem da se omogući
da oni razviju ili usklade svoje planove društvene odgovornosti u skladu
sa potrebama zajednice;
• slanje informacije medijima na lokalnom i nacionalnom nivou o postojanju
Lokalnog plana, sa ciljem da se informišu šira javnost i potencijalni korisnici
socijalnih usluga;
• organizovanje godišnje konferencije za medije o rezultatima sprovođenja
Lokalnog plana;
• informisanje nadležnog tijela na nacionalnom nivou o postojanju Lokalnog
plana za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje
zaštite i jednom godišnje o rezultatima.
Radna grupa za izradu akcionog plana:
•
•
•
•
•
Milica Ristić - koordinator radne grupe, opština Mojkovac
Jugoslav Rabrenović - Crveni krst Mojkovac
Sonja Damjanović - Centar za socijalni rad, kancelarija Mojkovac
Marina Veljović - Zavod za zapošljavanje Crne Gore, biro rada Mojkovac
Duško Rakočević - NVO Srce Mojkovac
53
Opština Mojkovac
54
Lokalni plan za unapređenje socijalne inkluzije - razvoj usluga socijalne i dječje zaštite u opštini Mojkovac 2014 - 2018
55

Leaflet Strategija socijalna ukljucenost u BiH

Želimir Jakšić

CENTAR ZA SOCIJALNU SKRB Ž UPANJA KLASA:003-06/11

III SIMPOZIJ HUSR-a OSIJEK 28 - Hrvatska udruga socijalnih radnika

IZVOR udomiteljstvo 06.09.MH.

Izvještaj rada društva 2013 -2014 - Društvo distrofičara invalida

OBRAZAC - Udruga Sjaj

SRIJEDA, 15.10. 2014. ČETVRTAK, 16. 10. 2014.

„Strategija socijalne zaštite lokalne zajednice