SODR@INA
RAZGLEDUVAM, RAZMISLUVAM I IMENUVAM USNO IZRAZUVAWE………………………………………………………………...2
SEGA SME VO U^ILI[NIOT DVOR........................................................................3
U^ILNICA ………………………………………………………………………..........4
MOJOT DOM ………………………………………………………………………........5
APARATI ZA DOMA]INSTVO....................................................................................6
MOETO SEMEJSTVO.....................................................................................................7
MOJATA FAMILIJA......................................................................................................8
NASELENO MESTO - VO GRAD I NA SELO...........................................................9
DOMA[NI @IVOTNI................................................................................................11
DIVI @IVOTNI..........................................................................................................12
PAZAR NA OVO[JE I ZELEN^UK...........................................................................13
PRIKAZNA PO SLIKI - UPLA[ENOTO DETE……………………………........15
PO^NUVAM, DA ^ITAM I PI[UVAM…………………………………………16
A, E, O, J, M, K, T
- PE^ATNI……………………………………….17
A, E,
E, O,
O, J,
J, M, K,
K, T - RAKOPISNI…………………………………....18
I, U, R, N
- PE^ATNI.......................................................19
I, U, R, N
- RAKOPISNI………...…………………….......20
V, S, Z, L
- PE^ATNI..............................................................21
V, S, Z, L
- RAKOPISNI...................................................22
P, B, D, G
- PE^ATNI..............................................................23
P, B, D, G
- RAKOPISNI………………………………........24
Q, W, @, [
- PE^ATNI………………………………………..25
Q, W, @, [
- RAKOPISNI……………………………….......26
], \, ^, X
- PE^ATNI………………………………………...27
], G,
- RAKOPISNI…………….…………………........28
G, ^, X
C, Y, F, H
- PE^ATNI…………………………………...........29
C, Y, F, H
- RAKOPISNI………………………………........30
AZBUKA ………………………………………………………………................31
GLASOVI I BUKVI …………………………………………………………..33
SEGA ZNAM DA ^ITAM I PI[UVAM……………………………………….34
BILJANA I ELKATA, Gligor Popovski…………………………………….....35
^ESTITKA, Pismeno izrazuvawe……………………………………………..36
SNEGOT E UBAV, Vasil Mukaetov…………………………………………….37
ZIMA, I. S. ………………………………………………………………...........38
SNEGULKI PEPERUGI, Nenad Xambazov……………………………............39
SANKA, Aleksandar Popovski………………………………………………...40
KADE E NOSOT, Vidoe Podgorec………………..………………………….…41
TOPLA OBLEKA, Nenad Xambazov…………………………………………..42
ZIMA, PRIKAZNA PO SLIKI………………………………………………....43
GODI[NI VREMIWA, Izrazuvawe i tvorewe - RASKA@UVAWE…..........44
GODINA, Vanda Homotska………………………………………………..…….45
NEKA NI E, Vasil Kunovski……………………………………………….......47
VOL[EBNI ZBOROVI, Nexati Zekerija…………………………………….48
POZDRAVUVAWE, Izrazuvawe i tvorewe…………………………………...49
LISICATA I KOKO[KATA, Ezop…..…............................................................50
TELEFONSKI RAZGOVOR……………..............................................................51
NEOBI^EN YID, Ivan~o Mitrevski Majstorot……………..........................52
POZAJMENATA KNIGA, France Bevk……………...........................................53
OPI[UVWE NA PREDMET, Izrazuvawe i tvorewe……………..................54
LAKOMOTO KU^E…………………………………………………………….....54
ARDI I ANDI, Pismeno izrazuvawei tvorewe……………..........................56
^ASOVNIK, Evgenija [uplinova……………..................................................57
KOGA DVAJCA SE KARAAT - TRETIOT KORISTI, Prikazna po sliki…...58
KOKI^E, Kiro Donev……….…………………………………………………..59
CVET, Slavka Arsova……………......................................................................60
KOGO ORHAN NAJMNOGU GO SAKA, Nexati Zekerija……………...............61
RODENDEN, Aleksandar Popovski……………...............................................62
PROLET IDE, Miho Atanasovski..…………………………………………….63
RABOTA VO GRADINATA, Qutvi Rusi……………………………………….64
PRVIOT PROLETEN DEN, Evgenija [uplinova…….....…………………....65
PROLETTA NI DOJDE, Nenad Xambazov……………………........…………..66
PRO[ETKA NIZ VSELENATA, Nada Zekmanova-Jakimova………………..67
PROLETNA PESNA, Gligor Popovski…………………………………….......68
VOZDUHOT I SONCETO, Evgenija [uolinova……………………………...69
P^ELA I GULAB, Pismeno izrazuvawe i tvorewe………………………….70
CRTE@, Jovan Strezovski…………..…………………………………………71
VOLK I [TRK, L. Tolstoj……………………………………………………....72
P^ELI, Peni Trpkovski………………………………………………………..73
OPI[UVAWE NA @IVOTNO, Izrazuvawe i tvorewe……………………..74
APRILI - LI - LI, Nenad Xambazov…………………………………………..75
NAJUBAVIOT PLOD, Albanska narodna prikazna………………………….76
PRIJATELI, Makedonka Jan~evska………………………………………......77
JAS TI TOJ, Gligor Popovski…………………………………………………78
OPI[UVAWE NA LICE, Izrazuvawe i tvorewe…………...........................79
JABOLKO SO U[I, Sofe [terjoski…………................................................80
^ISTOTATA E POLOVINA ZDRAVJE, Nenad Xambazov…………................81
SEMAFOR, Pero Milenkovski………………………………………………...82
OPI[UVAWE NA PREVOZNI SREDSTVA, Izrazuvawe i tvorewe……....83
VERVERICA I VOLK, L. Tolstoj…………........................................................84
NAJGOLEMOTO SRCE, Ivan~o Mitrevski Majstorot…………....................85
SKR@AVEC, Makedonska narodna prikazna……………................................86
NEKA VRNE, Vasil Kunovski…………..............................................................87
UBAVATA RU@A, \or|i Pr~kov…………..........................................................88
OPI[UVAWE NA RASTENIE, Izrazuvawe i tvorewe…………………….89
ORO NA MIROT, Evgenija [uplinova………………………………………..90
HIMNATA NA DECATA, Esad Bajram.................................................................91
TE[KA ZADA^A, Cane Andreevski…………………………………………...92
KOWOT I VOLKOT, Ezop…………....................................................................93
STARIOT I MLADIOT, Lav Tolstoj………….................................................94
KRAVA BEZ LIVADA, Narodna prikazna…………………………………......95
MA^KA I LISICA, Lav Tolstoj……………………………….………………95
VO TEATAR, Aleksandra Taskovska…………………………………………..96
BRZOZBORKI........................................................................................................97
GATANKI................................................................................................................98
JUNI, Vidoe Podgorec………….........................................................................99
LETEN RASPUST, Vasil Kunoski…………....................................................100
ZA JAZIKOT......................................................................................................101
BROEVI…………………………………………………………………………102
RE^ENICA - raskazna, pra{alna i izvi~na ……………………………...103
INTERPUNKCISKI ZNACI………………………………………………….105
IMENKI - op{ti i sopstveni………………………………………………..106
GOLEMA BUKVA………………………………………………………………..108
GLAGOLI………………………………………………………………………..109
RE^ENICA - potvrdna i odre~na…………………………………………...111
GLAVNI DELOVI NA RE^ENICATA- podmet, prirok i predmet……….112
RE«NIK NA POMALKU POZNATI ZBOROVI................................................114
Vo ~itankata }e gi sretne{ ovie znaci:
Razgleduvam
»itam
Razmisluvam
(
Razgovaram
Pronao|am
Tvoram
Ovie znaci }e ti bidat upatsvo za da mo`e{ podobro da se
snao|a{ vo ovaa ~itanka.
1
2
U^ILI[TE
U~eni~ka
Nastavni~ka
U~enik
Nastavnik
3
U^ILNICA
^anta
Guma
Boi£ki
Penkalo
Moliv
Kniga
Brojalka
4
MOJOT DOM
ZGRADA
DNEVNA SOBA
SPALNA
SEMEJNA KU]A
KUJNA
DETSKA SOBA
BAWA
BALKON
5
APARATI VO DOMA]INSTVOTO
TELEVIZOR
KOMPJUTER
MA[INA ZA SADOVI
FRI@IDER
MA[INA ZA
PEREWE ALI[TA
MIKROVALNA
MIKSER
TOSTER
SOKOVNIK
KAFEMAT
ELEKTRI^EN [PORET
6
MOETO SEMEJSTVO
,
7
MOJATA FAMILIJA
MESTOTO VO KOE @IVEAM
8
GRAD
AVTOBUS
ULICA I TROTOAR
SEMAFOR
9
SELO
KOKO[KA
BUNAR
A[OV
OVCA
PETEL
TRAKTOR
MAGARE
KOW
10
DOMA[NI @IVOTNI
KU^E
MA^KA
PAPAGAL
AKVARIUM
SO RIBA
11
DIVI @IVOTNI
LAV
SLON
VOLK
TIGAR
@IRAFA ZEBRA I NOSOROG
ELEN
12
NA PAZAR
OVO[JE
CRE[I
JABOLKO
SLIVI
JAGODA
GROZJE
BANANA
ANANAS
KRU[A
LUBENICA
LIMON
13
ZELEN»UK
DOMAT
GRA[OK
KROMID
KOMPIR
CVEKLO
ZELKA
PIPERKA
MORKOV
14
PRIKAZNA PO SLIKI
15
avtobus
antena
elen
ogledalo
ovca
ma~ka
morkov
jajce
Mama
Tato
Maja e
Tato
.
jagotka
ku~e
televizor
Memet
elka
klu~
telefon
Maja
Meto
Ema
a Ema e
Mama
moja
koj
koja toj
.
.
Jeta
.
17
Aa
Jj
Ee
Oo
Mm
Kk
Tt
Ema
Tome
Maja
Maja
Meto e mojot tatko.
Aja e mojata majka
Slednite zborovi prepi{i gi so rakopisni bukvi:
Mama, tato, Ema, Aja, Tome, Amet, Memet,
Maja, Kemo, oko, moja, koj, toj, taa, toa.
18
injekcija
igra~ki
raka
robot
u~itelka
ulica
no`ici
no`
Mare
Merita
Mimi
torta
urma
Marina
Imer ima
Nina
Romir
noj
Imer
Romir ima
Nina ima
Merita e mojata
Mama
torta.
19
I i
Rr
Uu
Nn
Merita ima
Irena i Jeta
Nina ima
Rita ima
Romir
Romir i Urim
Slednite re~enici prepi{i gi so rakopisni
bukvi:
Romir ima motor.
Imer i Urim imaat kamioni.
Nino e miren.
Meri ima urmi.
20
velosiped
violina
zelka
zname
sonce
slon
lastovica
limon
lisica
Vasil i Sime se sami. Stasaa Romir i Lejla. Tuka se i Ema i Zore.
Site se smeat. Tie imaat
i tetratki. Site se vo
.
21
Vv
Ss
Zz
Ll
Mila i Lile se sestri.
Izet ima motor.
Suzana ima kukla.
kukla.
Vera nosi nova marama.
IZLET
Visar i Seat se na izlet vo Saraj. So niv e i maliot
Veton. Toj samo se smee i veselo skoka niz visokata treva.
Veton izvika: “Ej, Visar, eve zajak”! Visar i Seat stasaa kaj
Veton,, no zajakot se sokri vo visokata treva.
22
pile
bure
petel
bebe
dedo
domat
gitara
grozje
Petre, kapa, topka, bure, bebe, Burim, Bajram, piperka, prsti.
STARI DRUGARI
Dedo Demir e od Debar, a dedo Amet e od Gostivar. Tie se
stari drugari. Postojano sedat vo dvorot, pijat sok i igraat
karti. Dedo Amet i dedo Demir se dogovaraat: “Onoj koj gubi
kupuva podarok za Agim i Omer”. Dogovorot se odobruva. Omer i
Agim se poglednuvaat veselo i se raduvaat za podarokot.
23
Pp
Dd
Bb
Gg
Petre igra so topka.
Agim ima ubava gitara.
Burim i Gani se dobri drugari.
Omer pee ubavo i sviri na gitara.
Denis i Denisa se bliznaci.
PITATA NA BABA BARIJE
Baba Barije mesi pita. Taa vo pitata stavi meso. Pitata
e mnogu ubava. Era i Omer kupija jogurt i se spremaat za
ubavata pita. Tuka se mama i tato. Site sakaat pita so meso.
ZADA»A
Prepi{i go tekstot so rakopisni bukvi.
24
qubov
diwa
Qub~o
piliwa
no`
no`ici
{trk
ko{
Qupka, Quqeta, Awa, @arko, @ane,
{e{ir, [emo, [arko, [ukri, {kolka.
NA GOSTI
Vaqon i [presa `iveat vo Wujork, a Viqdane i [emo vo
@eneva. Ova leto re{ija so roditelite da dopatuvaat vo
Skopje i da gi posetat rodninite i prijatelite. Nivniot dedo i
nivnata baba `iveat vo selo @elino. Decata bea mnogu radosni
koga gi vidoa doma{nite `ivotni. Dedo [ukri gi pro{eta niz
dvorot i im gi poka`a jagniwata, teliwata i piliwata, a pesot
[arko veselo skoka{e okolu niv. Baba Quqjeta gi pro{eta
Viqdane i [presa vo gradinata i im nabra zreli ovo{ni
plodovi.
25
Qq
Ww
@`
[{
Quqj
Quqjeta sobira duwi.
@ane ima {aren {al.
Kowot Dori stasa prv na trkata.
[trkot lovi `abi vo barata.
barata.
MALATA [PRESA
Quqzim pi{uva doma{na zada~a. Malata [presa ne znae
da pi{uva pa samo gi gleda slikite od knigata. Vo knigata ima
interesni sliki so piliwa i zaja~iwa. [presa gi gleda slikite
pa veli: “Quqzim, gledaj, ovde ima pet piliwa, {est zaja~iwa i
tri `abi”. Quqzim se nasmea i i veli: “Bravo [presa, sega }e
dobie{ nova boenka”.
Dopolni:
__ A __ __
__ O __ __
D __ __ __
__ __ U __ __
E __
V __ __ __ __ K __
26
}umbe
ku}a
|erdan
~ador
~a{a
~e{el
xemper
xem
xip
SOSEDI
]ani i Xevdet se sosedi. Nivnite ku}i se pod eden
pokriv. Sekoe popladne tie se zaedno i pijat ~aj. ^ajot im go
podgotvuva Xemile, pogolemata }erka na ]ani. Kaj niv na ~aj
doa|a i nivniot sosed \or|i. Sosedot \or|i se voshituva na
vkusniot ~aj, {to go podgotvuva Xemile.
27
]}
^~
\|
Xx
Sve}
vre}}a, xuxe, xamlii, xokej, ~orapi, ~evli,
ve}a, vre
~ajnik, ~a{a
a{a,, ~ador, |evrek, |um, |ezve, |erdan
\or|i i \ur|a se brat i sestra.
\ulten pravi ubavi |evreci.
Xemot na baba Xemile e od {ipki, vi{ni i duwi.
]emal ima novi ~evli i novo sivo xemper~e.
DRUGARI
Xeqo, ]emal i Xafer se drugari. @iveat vo ista zgrada i
sekoj den igraat zaedno. Tie u~at vo isto u~ili{te i se vo isto
oddelenie. Na golemiot odmor postojano odat zaedno. Sekoga{
odat vo du}anot na ~i~ko ^edo i kupuvaat vkusen |evrek.
Negoviot sin \or|i e niven drugar.
28
cre{i
cedalka
yvezda
fener
helikopter
harmonika
yid
fazan
hor
Cvetan i Faton se dobri {ahisti.
Halim i Yvonko se odli~ni fudbaleri.
Tatkoto na Orhan vozi helikopter.
Hodnicite na na{eto u~ili{te se ukraseni so cve}iwa.
NA PRO[ETKA
V~era bevme na pro{etka na Vodno. Ponesovme: topki,
mre`i za fa}awe peperutki, domino i fotoaparat.
Tamu vidovme drvja, cve}iwa, grmu{ki . . .
Husein vide ververi~ka. Fani fati peperutka, a Hana se
ispla{i od edna osa. Site ja slu{avme pesnata na slavej~eto. Vo
dale~inata se gledaa visoki planini i ridovi, rekata Vardar,
gradskiot stadion i mnogu fabriki.
Sekoj od nas ~uvstvuva{e radost, gordost, zadovolstvo,
ubavina i sre}a.
29
Cc
Ff
Yy
Hh
Fani
Fani i Hanka u~at vo isto oddelenie.
Cveta, Frose i Hajdi peat vo u~ili{niot hor
hor.
or.
Dedo Femi i dedo Cane igraat {ah.
Halid jade hamburger.
DRUGARUVAWE
Femi, Yvonko, Hana, Cveta i Halid se drugari i sekoga{
igraat zaedno. Site nosat igra~ki no Femi sekoga{ im veli da
vnimavaat na negovite igra~ki bidej}i tie se novi. Femi
po~nuva so svoite zdodevni zabele{ki pa veli:
- Yvonko, eve ti go helikopterov, no vnimavaj, nov mi e, tato
v~era mi go kupi. Cveta, gledaj, ova e moe kamion~e vnimavaj i
toa e moe. Gledajte jas imam pove}e igra~ki.
Decata gi ostavija igra~kite na Femi i po~naa da igraat
zaedno so nivnite igra~ki. Site bea veseli samo Femi stoe{e
nastrana sam so svoite igra~ki. Femi e osamen i ta`en. Znae{e
deka pogre{i.
30
@`
@`
Zz
Z z
Aa
A a
Bb
Bb
Yy
Yy
Vv
V v
Ii
I i
Gg
G g
Jj
Jj
Dd
D d
Kk
Kk
\|
\|
Ll
L l
Ee
E e
Qq
Qq
Mm
Mm
]}
]}
31
Nn
Ww
Nn
W w
Uu
Uu
Ff
F f
Oo
Oo
Hh
Hh
Pp
Pp
Cc
Rr
Rr
^~
C c
Ss
S s
Xx
Xx
Tt
T t
[{
[ {
Cc
32
GLASOVI I BUKVI
EDEN GLAS
EDNA BUKVA
KAKO IZGOVARAME
TAKA PI[UVAME
MAKEDONSKATA AZBUKA IMA 31 GLAS.
Sekoj glas se pi{uva so poseben znak koj se
narekuva BUKVA.
33
BILJANA I ELKATA
Nekolku dena pred Nova
godina í rekov na Biljana:
-Utre }e odam da kupam
elka.
-Sakam i jas da dojdam so
tebe - mi re~e taa.
-]e te odvedam - í rekov ]e ja odbereme najubavata.
I pojdovme.
Elkite se prodavaa vo
eden
{irok
dvor,
bea
natrupani na kup. Zgme~eni.
Kalni. A lu|eto gi gledaa, gi prevrtuvaa, gi frlaa, gi gazea.
Biljana gi gleda{e za~udeno.
- Elkite v {uma se mnogu poubavi - re~e taa.
- Da - rekov - sekoe drvo e najubavo tamu kade {to raste.
- Ne sakam otse~ena elka - re~e Biljana. - Ne sakam da gi
se~at elkite.
Jas ja poznavam Biljana, pa ne se za~udiv. Ja fativ za rakata
i si pojdovme doma. A taa be{e ta`na. Taguva{e za otse~enite
elki.
Koga vlegovme vo na{iot dvor, taa zastana i go re~e ona {to
go misle{e seto vreme:
- Sakam da posadime vo dvorot `iva elka!
- ]e posadime - í rekov. - I sekoga{ }e imame ubava elka.
Gligor Popovski
35
IZRAZUVAWE
I TVOREWE
^ESTITKA
Zada~a
Napi{i edna novogodi{na ~estitka.
36
SNEGOT E UBAV
Snegot e ubav, koga vo no}ta
na prozorecot tivko }e sleta.
Snegulki koga po cel den veat
i bela pokrivka pletat.
Snegot e ubav, koga }e padne
na ne~ija topla dlanka.
Potoa koga vrz nego }e letne
brza, strelovita sanka.
Snegot e sekoga{ ubav
no, najubav e koga }e stasa
od vetrot nosen,
na vcrveneto detsko nose.
Vasil Mukaetov
Razmisli i odgovori
1. Kako e opi{ana ubavinata na snegot vo prvata
strofa?
2. Koi igri gi igraat decata na snegot?
3. Koga snegot za decata e najubav?
Tvori
• Napi{i nekolku re~enici, koristej}i gi i dadenite
zborovi: Sne{ko, snegulki, sne`na topka, sanka, skii.
37
ZIMA
Zimata e moja radost. Moja i na site deca. Taa ni nosi
snegulki. Gi pokriva so bela pokrivka planinite, nivite,
poliwata i ku}ite.
Nadvor se e belo. Grankite na drvjata se navednale pod
te`inata na snegot, misli{ deka eve sega }e se skr{at. Na niv ja
nema ve}e ubavata pti~ja pesna. Pticite ne napu{tija. Otidoa na
jug da baraat toplina. Samo po nekoe vrap~e doletuva na
prozorcite. Ta`no poglednuva vo detskite o~i, kako da moli za
malku tro{ki.
Nasekade se slu{aat detski glasovi.
Decata pravat
Sne{ko. se igraat so sne`ni topki i nasekade jurat brzite sanki.
I.S.
Razmisli i odgovori
1.
2.
3.
4.
5.
6.
[to pokriva snegot vo zima?
Kako izgledaat grankite na drvjata vo zima?
Kade zaminale preselnite ptici?
Zo{to vrap~eto vo zimata e ta`no?
[to pravat decata koga ima sneg?
Koja e tvojata omilena zimska igra?
38
SNEGULKI
PEPERUGI
Snegulki peperugi
letkaat, se rojat,
belo sne`no jorgan~e
so qubov go krojat.
Gi pokrija nivite
pokrivite, grankite,
a decata radosni
letnaa so sankite.
Nenad Xambazov
Zada~a
•
•
1.
2.
3.
4.
5.
Nau~i ja pesnata napamet!
Dopolni gi slednive re~enici so zborovi:
Decata vo zima se igraat na
.
Decata
Sne{ko.
Na Sne{koto mu stavaat nos od
.
Na glavata mu stavaat
.
Na Sne{koto decata vo rakata mu stavaat
.
39
SANKA
Navrna golem sneg, a decata radosno istr~aa na ulicata,
vle~ej}i gi svoite sanki. Beni vedna{ ja zabele`a ubavata sanka
na Ardi. So nea Ardi kako veter se spu{ta{e od viso~inkata.
- Mojata sanka ne ~ini! - í re~e Beni na majka si i vedna{ se
rasplaka.
- Ama, zo{to? - se za~udi
majka mu.
- Ja sakam sankata na Ardi,
inaku }e pla~am, do utre!
Majka mu vedna{ otide kaj Ardi i
mu ja pobara sankata.
Ardi be{e poslu{no dete,
koe gi slu{a{e postarite i bez
zbor ja dade sankata. Samo dve
iskri na taga, svetnaa vo negovite
o~i, dodeka go gleda{e Beni, kako
ja vle~e zad sebe sankata.
Beni zadovolno gi pokani
ostanatite deca da mu se
pridru`at.
- Ne sakam da se sankam so tebe! Ne e ubavo da gi zema{
tu|ite raboti.
Ova {to mu go napravi na Ardi, utre }e mi go napravi{ i na mene! mu re~e Romir i otide kaj Ardi.
Beni ostana sam so tu|ata sanka vo svoite race.
Aleksandar Popovski
Zada~a
Preraska`i go tekstot spored dadeniot plan:
1. Nezadovolniot Beni.
2. Sankata na Ardi.
3. Beni ostana sam.
40
KADE E NOSOT
Stoel dedo - sne`en, bel v sneg do pojas, od sneg cel.
Nemal ~evli, stoel bos.
Imal dedo crven nos Nos od morkov sladok, zrel.
Do{ol nekoj i go zel.
O, nosovi koj li krade?
Onoj morkovi {to jade.
Vidoe Podgorec
41
TOPLA OBLEKA
Narakvici, xemper nosam,
~orap~iwa topli dve,
sneg~e vezden neka pa|a,
ne mi studi mene, ne!
Na glavata topla {apka,
a i {al~e imam jas,
nasekade tr~am, skokam,
ne se pla{am od stud, mraz.
I ~izmi~ki novi imam,
so niv sum ko vojnik prav,
pa zatoa koga studi,
jas sum vesel, jas sum zdrav.
Nenad Xambazov
Razmisli i odgovori
1. Kakva obleka nosime vo zima?
2. Zo{to nosime zimska obleka
42
RASKA@UVAWE
ZIMA
.
Tvori
• Za sekoja slika napi{i po edna re~enica.
43
RASKA@UVAWE
GODI[NI VREMIWA
PROLET
ESEN
LETO
ZIMA
Tvori
Za sekoe godi{no vreme napi{i po edna re~enica.
44
GODINA
Zima, zima, sne`na zima,
snegulki na dlanka ima.
Vrz sankite, kako lani,
tri meseci nasmeani:
JANUARI, FEVRUARI, MART.
Proletta, pak, cve}e nosi
vo zeleni, bujni kosi.
Tri meseci peat, yvonat,
i niz livadi se gonat:
APRIL, MAJ, JUNI.
A letoto sile zlato
i spie pod zlaten {ator.
Polni se so sonce, ptici,
tri meseci veselnici:
JULI, AVGUST, SEPTEMVRI.
Esenta e v crven fustan,
i gorata ne e pusta!
Vo poleto rod bez mera,
tri meseci jadat, berat:
OKTOMVRI, NOEMVRI, DEKEMVRI.
Vanda Homotska
45
Treba da znae{:
- Edna godina ima ~etiri godi{ni vremiwa.
- Godinata ima dvanaeset meseci.
- Sekoe godi{no vreme ima po tri meseci.
- Mesecot ima ~etiri nedeli.
- Nedelata ima sedum dena.
Godi{ni vremiwa:
1.
2.
3.
4.
Prolet
Leto
Esen
Zima
Denovi vo nedelata:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ponedelnik
Vtornik
Sreda
^etvrtok
Petok
Sabota
Nedela
Meseci vo godinata:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Januari
Fevruari
Mart
April
Maj
Juni
Juli
Avgust
Septemvri
Oktomvri
Noemvri
Dekemvri
46
NEKA NIE
Koga sonce
svetne v utro neka ni e
DOBRO UTRO.
[tom e nad nas,
na pol den neka ni e
DOBAR DEN.
[tom zad ridot
}e se skrie DOBRA VE»ER
neka ni e.
Vasil Kunovski
Razmisluvam i odgovaram
1.
2.
3.
4.
Koga velime Dobro utro?
Koga se pozdravuvame so Dobar den?
Koga go upotrebuvame pozdravot Dobra ve~er?
Kako se pozdravuvame so roditelite koga odime na
spiewe?
5. Koi drugi pozdravuvawa gi upotrebuvame?
47
VOL[EBNI ZBOROVI
Orhan e male~ok i zatoa baba mu go u~i:
- Mora{ da gi nau~i{ vol{ebnite zborovi!
- Zarem postojat takvi zborovi?
- Da, toa se: ve molam,, blagodaram,,
povelete,, prostete,, izvinete...
Sekoj od ovie zborovi e vol{eben.
- Ti blagodaram, babo, {to me nau~i!
Baba mu se nasmevna. Orhan go nau~i
prviot vol{eben zbor, a toa toj i ne go
zabele`a.
Nexati Zekerija
,,
Razmisli i odgovori
1. Koi vol{ebni zborovi mu gi ka`ala babata na
Orhan?
2. Koga gi koristime zborovite: ve molam,
povelete, blagodaram?
Tvori
1. Napi{i po edna re~enica upotrebuvaj}i gi slednive
vol{ebni zborovi: Ve molam, povelete, blagodaram,
prostete, se izvinuvam.
Zada~a
1. Dvajca po dvajca razgovarajte me|u sebe upotrebuvaj}i gi
vol{ebnite zborovi.
2. Razgovarajte za primerno i neprimerno odnesuvawe.
48
POZDRAVUVAWE
Zada~a
1. Spored slikite, kako se pozdravuvame vo odredeni
situacii?
49
,,,,,,,,,,,,,
LISICATA I KOKO[KATA
- Kako si mi, koko¡ke,
prijatelke bliska?
- Se ka~uvam visoko,
eve, gledaj, liske!
- Piliwata kaj ti se,
kolku mi se mili?
- Ne gri`i se za niv,
dobro si se skrile!
- Dali ti se mirni,
sakam da gi vidam,
a, ako gi potfatam,
podlec neka bidam!
Mnogu dobro, tetko,
jas tebe te znam,
da gi vidi¡, liske,
nema da ti gi dadam.
Ezop
50
TELEFONSKI RAZGOVOR
Beni i Ardi bea na
letuvawe vo Struga. Beni e od
Skopje, a Ardi e od Gostivar. Vo
Struga denovite gi minuvaa
zaedno. Pri razdelbata si gi
razmenija svoite telefonski
broevi.
Beni se javi kaj Ardi da go
pokani za svojot rodenden.
Beni: Dobar den, ovde e Beni od
Skopje, }e ve molam mo`e li da go
dobijam Ardi.
Majkata: Dobar den Beni, eve sega
Ardi }e se javi.
Ardi: Zdravo Beni, mnogu mi e
milo {to se javi. Kako si?
Beni: Dobro. Se javuvam da te
pokanam vo nedela da dojde{ kaj
mene na rodendenska zabava.
Ardi: Blagodaram, Beni, za
pokanata. ]e se dogovoram so
mama i tato za da me donesat vo Skopje i so zadovolstvo }e dojdam.
Beni: Dobro, Ardi, se gledame vo nedela. Doviduvawe.
Ardi: Doviduvawe.
Katerina Spasovska
Zada~a
1. Dvajca po dvajca improvizirajte razgovor po telefon
51
Yidot ne e mesto
za pi{uvawe i
crtawe grafiti.
NEOBI^EN YID
- Znaete li, deca, {to vidov denes?
- [to?
- Vidov eden neobi~en yid.
- Kakov, yid?
- Neobi~en yid.
- A kakov e toj neobi~en yid?
- Hm... toa e yid oboen so bela boja.
- Pa, {to ima tuka neobi~no?
- Kako {to ima neobi~no? Zamislete si deka po taa ulica
`iveat mnogu deca, ama niedno od niv ne napi{alo ni{to na yidot,
nitu pak frlilo kal na nego. Zarem toa ne e neobi~no?
Ivan£o Mitrevski - Majstorot
Razmisli i odgovori
1.
2.
3.
4.
Kakov yid videl avtorot?
Zo{to avtorot veli deka yidot e neobi~en?
Kako se odnesuvale decata od taa ulica?
Kakvi se yidovite na zgradite i ku}ite vo
mestoto kade {to `ivee{?
52
Knigata e
mojot najdobar
drugar
POZAJMENATA KNIGA
Pozajmenite knigi ponekoga{ li~at na vistinski sira~iwa. Mi
se slu~i edna{ da vidam kako edno dete gi vitka{e listovite na
edna kniga. Toga{ mu rekov:
- Zo{to podobro ne ja ~uva{ knigata?
Deteto mi odgovori:
- Pa, knigata ne e moja!
- Go ~uvte li? Pozajmenite knigi treba da se ~uvaat podobro od
svoite.
France Bevk
Razmisli i odgovori
1. Kako se odnesuvalo deteto so pozajmenata kniga?
2. Zo{to deteto se odnesuvalo taka so pozajmenata kniga?
3. Zo{to pozajmenite knigi treba podobro da se ~uvaat od
svojte?
Zada~a
1. Od kade gi pozajmuvame knigite?
2. Kako se odnesuva{ ti kon pozajmenite knigi?
53
OPI[UVAWE NA
PREDMETI
Razgledaj razmisli i odgovori
Odberi eden predmet i opi{i go so pomo{ na dadenite
pra{awa:
1. Imenuvaj go predmetot?
2. Od {to e napraven?
3. Za {to slu`i?
4. Koj go upotrebuva?
54
LAKOMOTO KU^E
Edno ku~e pominuvalo preku rekata po edna greda.
Vo zabite dr`elo koska. Poglednalo nadolu i se ogledalo vo vodata.
Mu se storilo deka tamu ima drugo ku~e koe nosi pogolema koska.
Ripnalo da mu ja zeme koskata na drugoto ku~e. No, vo vodata nemalo
nikakva koska. Branovite ja odnele i negovata koska.
Ku~eto ostanalo bez ni¡to.
Ezop
Razmisli i odgovori
1. Zo{to ku~eto skoknalo vo rekata?
2. Kako ku~eto ostana bez nikakva koska?
3. Objasni gi zborovite: lakomost, sebi~nost,
skr`avost, zavidlivost i qubomora.
55
,
,
,
,
PREPI[UVAWE
CRTANA PRIKAZNA
Detsko spisanie - Drugar£e
56
»ASOVNIK
Sitno, glasno
~uka toj
i vremeto
sam go broi.
Tika - taka,
tika - tak...
Denes ~uka
utre pak.
Evgenija [uplinova
Tvori
Napravi ~asovnik od karton.
Gi razgleduvame napravenite ~asovnici i diskutirame
za vremeto.
Zada~a
•
Sekoj u~enik samostojno se iska`uva kolku
e ~asot vo negoviot napraven ~asovnik.
Se iska`uva odredena aktivnost {to se
•
izvr{uva vo odreden ~as vo denot.
57
OPI[UVAWE
KOGA DVAJCA SE KARAAT - TRETIOT KORISTI
Razmisli i odgovori
1.
2.
Spored dadenite sliki sostavi
prikazna.
Napi{i naslov na prikaznata.
Zada~a:
Ako znae{, raska`i za nekoja sli~na slu~ka.
58
KOKI»E
- Zo{to tolku rano nikna,
koki~ence belo?
- Za{to ve}e stasa prolet
vo grad i vo selo!
- Zar od studot ne se pla{i{
i od snegot bel?
- Zar ne gleda{, dete dragose istopi snegot cel!
Kiro Donev
59
CVET
Eden golem ubav cvet
mama mi kupi
nekomu da go dadam
qubov da mu podaram.
Znam deka cvetot mo`e
od zbor pove}e da zna~i
od negovite `ivi boi
iskreno prijatelstvo zra~i.
Slavka Arsova
Zada~a:
Napravi ~estitka za praznikot na majkata
60
KOGO ORHAN NAJMNOGU GO SAKA
Orhanoviot dedo pra{a:
- Kogo ti najmnogu go saka{?
- Tebe, odgovori Orhan.
Orhan dobi sladoled.
Orhanovata baba pra{a:
- Kogo ti najmnogu go saka{?
- Tebe, odgovori Orhan.
Orhan dobi ~okolada.
Orhanoviot tatko go pra{a:
- Kogo ti najmnogu go saka{?
- Tebe, odgovori Orhan.
Orhan pojde v kino.
Orhanovata majka go pra{a:
- Kogo ti najmnogu go saka{?
- Tebe, odgovori Orhan.
Orhan e na lete~ka ~inija vo
lunaparkot.
Denes kaj Orhanovi dojdoa
gosti.
- Orhan, kogo ti najmnogu?
Pra{a eden od dojdenite.
Tamu bea dedo mu, baba mu, tatko
mu i majka mu.
Orhan ne odgovori, tuku vedna{
se izvle~e na ulica.
Nexati Zekerija
Razmisli i odgovori
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Kako Orhan odgovoril na dedovoto pra{awe?
[to dobil Orhan od svojata baba?
Zo{to Orhan bil vo kino i lunapark?
Zo{to Orhan ne odgovoril na pra{aweto na gostite?
Kako ja ocenuva{ postapkata na Orhan?
Kako bi postapil ti vo sli~na situacija?
61
RODENDEN
Tome si igra{e sam na ulica. Site negovi drugar~iwa
bea na rodenden kaj Traj~e.
- Ajde, Tome, da ne zadocnime na rodenden! - go vikna
Van~o, koj {totuku izleze od doma.
- Jas nema da odam. Nemam pari da kupam podarok ta`no re~e Tome.
Slu{aj, jas nosam dva podaroka. Eve, ~okoladata podari ja ti,
a jas }e go podaram {ahot - predlo`i Van~o.
- Samo nekolku miga podocna, me|u gostite na rodendenot,
se slu{na i glasot na Tome.
Aleksandar Popovski
,,,,
Razmisli i odgovori
1. Koj slavel rodenden?
2. Zo{to Tome ne sakal da odi na rodenden?
3. Kakov drugar e Van~o?
Tvori
1. Raska`i za tvojata pominata rodendenska zabava.
2. Ka`i edna rodendenska pesna.
3. Napravi rodendenska pokana ili napi{i
rodendenska ~estitka.
62
PROLET IDE
Vo livada, pokraj reka
- treva meka.
Peperutki i bumbari
vezat {ari.
Ven~iwa od cve}e pletat
mravki ~eta.
¿erdani od rosa celi
ni`at p~eli.
Pa zapea koj gi vide:
- Prolet ide! Prolet ide.
Miho Atanasovski
63
RABOTA VO GRADINATA
Artan rabote{e vo gradinata. Koga mu se dobli`ivme, vidovme
deka vo tri mali iskopani dupki sadi rozi.
- Koga }e cvetaat rozite {to gi sadi{? - go pra{av jas.
- Treba da rascvetaat vo maj.
- Kakva boja se rozite? - pra{a Besa.
- Kolku koreni tolku boi: bela, crvena, `olta, rozova i sina kako
neboto.
- ]e ima{ buketi vo prekrasni boi! - dodade Besa.
- Ubavi kako son! - se soglasi so nea Artan. - Prviot buket od
ovie rozi }e bide tvoj, Besa! - í veti Artan.
O~ite na Besa plamnaa. Li~ea na golemi temjanu{ki.
Qutvi Rusi
Razmisli i odgovori
[to rabotel Artan vo gradinata?
Koga }e cvetaat rozite {to gi sadel Artan?
Kakvi boi imaat nasadenite rozi?
Na kogo Artan go veti prviot buket od rozi?
Dali znae{
Koga e denot na drvoto?
Kade }e sadite drvca?
64
PRVIOT PROLETEN DEN
Nad rodni polja
sè u{te vo son,
se razlea detski
tivok ne`en yvon.
De~iwa na pro{etka
peat so glas vren.
Pa denes e neli
PRV PROLETEN DEN.
Evgenija [uplinova
65
PROLETTA NI DOJDE
Zeleneat trevkite,
bu~at matni vodi,
raspeano, son~evo,
utroto se rodi.
Si otide zimata,
se istopi snegot,
iljada koki~iwa
niknaa na bregot.
A toploto vetrence
ni bu{avi kosi,
pticite - preselnici,
od jugot gi nosi.
Proletta ni dojde
{arena i cvetna,
prvata lastovi~ka
ene, ve}e letna!
Nenad Xambazov
Razmisli i odgovori
1. Kako poetot ja opi{uva proletta vo prvata
strofa?
2. Koi se prvite proletni znaci?
3. Od kade se vra}aat preselnite ptici?
4. Opi{i ja sodr`inata na ~etvrtata strofa!
66
PRO[ETKA NIZ VSELENATA
Dodeka mama raboti niz ku}ata, Yvonko igra razni igri.
Sega leta niz vselenata...
- Ela, mamo, na mojot brod! Samo da vidi{ kolku se
prekrasni site planeti! Ne znae{ koja od koja e poubava! Ima mesto i
za tebe. Ela! - ja pokani pak majka si. Stegaj}i go cvrsto volanot,
Yvonko poka`a kon dolgiot stap na metlata.
Majka mu i ne go slu{a.
- Daj mi go toj kapak! Zo{to si mi go zel? Mi treba za
ru~ekot - mu veli taa.
- Ama, mamo, pa toj e volan na mojot vselenski brod. Kako
mo`am da ti go dadam? Ela! ]e se pro{etame niz vselenata. ]e se
raduva{... ]e vidi{ takvi ubavini za kakvi {to ne si sonuvala. Ela!
Majka mu se nasmevna. Vleze vo igrata na svoeto dete.
Nada Zekmanova - Jakimova
Tvori
• Zamisli deka i ti patuva{ so vselenski brod niz
vselenata.
• Niz nekolku re~enici napi{i za toa {to zamisluva{
deka }e vidi{ i do`ivee{.
67
PROLETNA PESNA
Sneg se topi, bu~at vodi,
cuti sliva, cuti dren.
Sonce gree, slavej pee,
prolet dojde, son~ev den.
V cvet e selo, leta p~ela
ptici {irat krilen let.
Studot projde, prolet dojde,
blesti v radost siot svet.
Se se budi, se se ~udi,
gali topol son~ev zrak,
gree sonce, e~i yvon~e
duva ju`en veter blag.
Gligor Popovski
68
VOZDUHOT I SONCETO
Prozorecot od sobata nekolku dena e zatvoren. Sowa e bolna.
Majka í ne saka da bide otvoren bidej}i taa e bolna.
No, prozorecot ne misli taka, gi {iri staklenite race i
krckaj}i {epoti:
- Otvori me! . . . Otvori me, Sowi~ke! . . .
Sowa naslu{uva. Koj li zboruva? I se seti. Naslu{uva u{te, a
prozorecot pak {epoti:
- Otvori me, Sowi~ke. Mene site mi se lutat, vozduhot, sonceto,
cve}eto i pticite i mi velat:
,,Vozduh treba da ima Sowi~ka vo sobata. ^ist, ubav vozduh, so
crcor pti~ji i so miris od cve}e. Treba da ima i sonce za da
ozdravi{ poskoro,,.
Sowi~ka se digna od krevetot i odvaj go podotvori prozorecot.
Vo sobata vleze ~ist vozduh i miris od cve}e. Vo sobata vleze i
Sonceto i na Sowa i gi pomiluva ra~iwata i liceto.
Na Sowa i se vcrvija obrav~iwata. Dlaboko i ubavo po~na da
di{e ~ist vozduh. I taka zaspa.
Spie{e Sowi~ka cela no}.
Sledniot den Sowa ve}e be{e zdrava i veselo tr~a{e vo
gradinata.
Evgenija [uplinova
Zada~a
• Preraska`i go tekstot spored dadeniot plan
1. Bolnata Sowa
2. [epoteweto na prozorecot
3. Crvenite obrav~iwa na Sowa
69
PREPI[UVAWE
P»ELA I GULAB
Narodna prikazna
Zada~a
Prepi{i go tekstot taka {to slikite }e gi zameni{ so zborovi.
70
CRTE@
Od site `ivotni vo zoolo{kata gradina na Vaqon najmnogu mu
se dopadna majmunot. [to sè ne prave{e: ode{e i se prevrtuva{e, so
opa{kata se dr`e{e sa ni{alkite i se ni{a{e. Na sekoe pleskawe
od lu|eto i toj pleska{e i otpozdravuva{e.
Koga se vrati doma, Vaqon go zede blokot i boi~kite i po~na da
go crta majmunot.
No, kako i od kade da po~ne da go crta sega majmunot? Od
glavata, od opa{kata, od stomakot? Navistina, od kade li se
po~nuva? Po~na od opa{kata - izbri{a. Po~na od glavata - izbri{a.
Pak se vrati od glavata i toa so druga boi~ka. Pa, pak so druga
boi~ka i po malku gi izme{a site boi~ki. Na krajot, ja izbri{a potta
od ~eloto i radosno istr~a kaj baba si.
- Vidi, babo!
- [to e toa?
- Majmunot od zoolo{kata gradina.
- Aha - go dobli`i taa crte`ot do o~ite, go trgna malku
ponastrana, gi stavi o~ilata, go pogleda ubavo i re~e:
- Dobar e, mnogu dobar!
Tatko mu go pot~ukna po ramoto i re~e:
- Taka, sine, taka! Sekoj crte` e ubav {tom e nacrtan so svoja raka.
Jovan Strezovski
Razmisli i odgovori
1.
2.
3.
4.
[to najmnogu mu se dopadnalo na Vaqon vo zoolo{kata
gradina?
[to pravel Vaqon koga se vratil doma?
Kako e ocenet crte`ot na Vaqon?
Kako Vaqon ja poka`al svojata upornost vo rabotata?
71
,
,
VOLK I [TRK
Se zadavil volkot so edna koska i ne mo`el da ja iska{la.
Toga{ go viknal {trkot i mu rekol:
- Mili {trku, ti ima{ dolg klun, izvadi mi ja koskata od
grloto, a jas }e te nagradam.
[trkot go piknal klunot vo grloto na volkot i mu ja izvadil
koskata. Toga{ rekol:
- Sega daj mi ja nagradata.
Volkot gi naostril zabite i rekol:
- Zarem ne ti e nagrada toa {to ne ti ja pregrizav glavata koga
mi be{e v usta?
Lav Tolstoj
Razmisli i odgovori
1.
2.
3.
4.
[to mu se slu~ilo na volkot?
Od kogo volkot pobaral pomo{?
Kako volkot go nagradil {trkot?
Kako ja ocenuva{ postapkata na volkot?
72
VREDEN SI
KAKO P^ELA
P^ELI
- Koj raboti trudoqubivo kako p~elite?
- Mravkite.
- A koj raboti kako mravkite?
- Lu|eto.
- Da, ama ne sekoga{ i ne site. Dobrite i vrednite lu|e rabotat
vo sekoe vreme. Tie ne se pla{at od rabotata. Taa gi nagraduva i
vospituva. Zatoa, tie {to rabotat nikoga{ vo `ivotot ne gladuvaat.
- A p~elite, dali tie gladuvaat?
- Ne.
- A mravkite?
- Ni tie ne gladuvaat. Lete sobiraat hrana, a zime ja jadat taa
hrana. P~elite i mravkite mnogu ja cenat rabotata.
Peni Trpkovski
Razmisli i odgovori
1. Opredeli ja temata na tekstot.
2. Koja e idejta na tekstot?
3. Napi{i nekolku poraki povrzani za vredniot i
mrzliviot ~ovek .
73
OPI[UVAWE
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
Razgleduvam, razmisluvam i opi{uvam
• Odberi edno `ivotno i opi{i go so pomo{ na slednite
pra{awa:
1. Imenuvaj go `ivotnoto.
2. Kade `ivee?
3. Opi{i go negoviot izgled.
4. So {to se hrani?
5. Vo tetratkata napi{i go iska`aniot opis.
74
Aprili-li-li
Edna muva
ovci ~uva.
Eden pajak
fati zajak.
Edna osa
odi bosa.
Edno ma~e
pla~e v ka~e.
Eden molec
stana lovec.
Ha-ha-ha, hi-hi-hi
aprili-li-li!
Nenad Xambazov
75
NAJUBAVIOT PLOD
Eden tatko gi ispratil svoite tri sina na dale~ni mesta, za da
mu gi donesat najubavite plodovi.
Po nekoe vreme, sinovite se vratile. Prviot sin mu donel mnogu
retko ovo{je, kakvo {to ne rastelo vo nivnata zemja. I vtoriot sin
donel ovo{je, koe ne vireelo vo nivniot kraj. Samo najmaliot sin ne
donel ni{to so sebe.
- Kade se tvoite plodovi, sinko? - go pra{al tatkoto.
- Moite plodovi tatko doprva treba da se rodat, bidej}i parite
{to mi gi dade jas gi potro{iv, u~ej}i vo edno u~ili{te i tamu
postignav golemo znaewe - odgovoril najmaliot sin.
- Taka e, za ~ovek nema poubav plod od znaeweto - rekol tatkoto
i radosno go pregrnal svojot najmal sin.
Albanska narodna prikazna
Razmisli i odgovori
1. Kade gi ispratil tatkoto svoite tri sina?
2. Kakvi plodovi mu donele sinovite na svojot tatko?
3. Zo{to znaeweto e najskap i najubav plod?
• ^itaj, u~i, nau~i - znaeweto e bogatstvo.
• Knigata e otvoren prozorec kon svetot.
• Knigata e klu~ za otvarawe na mnogu tajni.
• Knigata e mojot najveren drugar.
76
Gatanka
Da e £ovek,
Ne e £ovek,
A so £ovek
zboruva?
( __ __ __ __ __)
PRIJATELI
Jas imam novi prijateli, mamo. Kolku se dobri! Im go ka`av
svoeto ime. Im go napi{av na ~eloto da me zapametat.
»udni se moite prijateli. Tie znaat umni raboti. Mi
raska`uvaat {to zboruvaat pticite, kade se ra|aat srebrenite
poto~iwa, koj im tkae {areni fustan~iwa na livadite. Tie znaat sè.
Eve gi sega vo mojata nova torbi~ka. Samo ako im podadam raka,
tie vedna{ go otkrivaat svoeto srce pred mene. A nivnoto srce e
zlaten klu~ za otvorawe na site tajni. Jas go najdov toj klu~, mamo.
Kolku sum sre}en!
Makedonka Jan£evska
77
JAS,, TI,, TOJ . . .
Jas, ti, toj,
nie, vie, tie o, kakva li sila
vo nas se krie.
Jas, ti, toj,
nie, vie, tie o, za kakvi dela
sposobni sme nie.
Jas, ti, toj,
nie, vie, tie o, za mir i sre}a
srce na{e bie.
Ajde da se zdru`ime
male~ki, no ~esni,
ajde za dobrinata
da peeme pesni.
Gligor Popovski
78
OPI[UVAWE lice
Razgleduvam, razmisluvam i opi{uvam
• Odberi eden lik i opi{i go so pomo{ na slednite
pra{awa:
1. Vo koj rod pripa|a likot?
2. Opi{i go izgledot na likot.
3. Kako e oble~en likot?
4. Opi{i go tvoeto drugar~e.
79
JABOLKO SO U[I
Vo sobata bea sami Elena i tatko í. Na masata ima{e ~inija so
ovo{je. Elena zede edno golemo jabolko i pra{a:
- Tato, zo{to jabolkoto nema u{i?
Tatkoto go ostavi vesnikot i po~na zbuneto da razmisluva:
- Pa...ova...znae{...- ne znae{e kako da í odgovori na ~udnoto
pra{awe.
- Zo{to jabolkoto nema u{i? - povtori Elena.
- Zatoa {to mu padnale! - re~e tatko í.
- A zo{to mu padnale?!
- Zatoa {to ne gi mielo redovno!
- I sega nema so {to da slu{a?
- Nema! - potvrdi tatko í.
Elena go ostavi jabolkoto i se str~a kaj ~e{mata da si gi izmie
u{ite.
Sofe [terjoski
Zada~a
• Diskutirajte za higienata - ^isto i zdravo telo.
• Kolku higienata e potrebna za zdravjeto na ~ovekot?
•
80
»ISTOTATA E POLOVINA
ZDRAVJE
Lica: Dan~o,, Mama,, Tato.
Dan~o: Mamo, mnogu sum gladen, daj da jadam!
Majkata: Prvin, sine }e ka`e{ dobar den!
Dan~o: Izvini, mamo. Stomakov mi e kako re{eto, koj }e ti pomisli
na dobar den . Daj mi da jadam! Brzo!
Majkata: Eh, Dan~o, sine, ne ~ini taka. Treba da se izmie{.
Dan~o: Lele, u{te toa! Ti mamo ne si fudbaler i zatoa ne znae{
kolku sum jas sega izmoren! A so sapunot odamna sum skaran, i samata
znae{. Mo`e i vaka, mamo, da jadam, nema ni{to da pre~i!
Majkata: Site bolesti se dobivaat preku ne~istotija. Zaraznite
bolesti se mnogu opasni...
Dan~o:
Jas sum tolku gladen {to bi izel i cel slon, a pak tie
male~ki virusi }e gi lapnam kako lokum! [to veli{, a?
Tatkoto: Dobar den.
Majkata: Kako e vo bolnicata, {to ima novo?
Tatkoto: Lo{i raboti. ]e vi raska`am sè, samo prvin da gi izmijam
racete...
Dan~o: Za tate ne e ~udno {to vnimava na ~istotata. Toj e lekar. A
zo{to - jas? I taka ni{to ne mi fali!
Tatkoto: Deneska vo bolnicata donesoa eden te`ok slu~aj. Vo edno
u~ili{te se pojavila zarazna bolest. I toa poradi ne~istotija na
nekoi u~enici. Tie ja prenesle bolesta i se ra{irila kaj mnogumina...
Dan~o:
Poradi ne~istotijata se pojavila zarazna bolest?
Tatkoto:
Da, sine, u~ili{teto e zatvoreno, a mnogu u~enici se
nao|aat vo bolnica...
Majkata: Ajde, sine, jadi, }e ti istine jadeweto...
Dan~o:
Sega...
Stanuva poleka i odi da si gi izmie racete. Majkata molkum mu
poka`uva na tatkoto i tie so znak se dogovaraat ni{to da ne re~at.
Dan~o se vra}a i po~nuva da jade.
Majkata:
Prijatno jadewe, sine!
Tatkoto:
Prijatno jadewe, sine!
Dan~o:
Blagodaram.
Nenad Xambazov
81
SEMAFOR
Jas prijatel tvoj sum,
imam o~i tri,
ako me po~ituva{
bezbeden si ti.
Koga crveno oko sveti
podzastani, stoj,
patot e za vozila,
~uvaj `ivot svoj.
Koga `olto oko sveti
jas imam ubav lik,
bidi gotov, no pri~ekaj
barem, u{te mig.
A {tom stanam zelen
kako zelen list,
kon drugata strana brzaj,
patot ti e ~ist!
Pero Milenkovski
Razmisli i odgovori
1.
2.
3.
4.
5.
Za {to slu`i semaforot?
Kakvi boi imaat o~ite na semaforot?
[to ozna~uva crvenata boja?
Za {to nè upatuva `oltata boja?
[to poka`uva `oltata boja?
82
OPI[UVAWE
PREVOZNI SREDSTVA
Razgleduvam razmisluvam razgovaram
1.
2.
3.
4.
Od dadenite sliki odberi edno prevozno sredstvo.
So pomo{ na pra{awata raska`i.
Imenuvaj gi prevoznite sredstva.
Za {to slu`i sekoe prevozno sredstvo?
83
VERVERICA I VOLK
Ververicata skokala od granka na granka i padnala
tokmu pred sonliviot volk. Volkot skoknal i sakal da ja
izede. Ververicata go mole{e:
- Pu{ti me!
- Dobro, }e te pu{tam - í rekol volkot, - no sakam da mi
ka`e{ zo{to vie ververicite ste tolku veseli. Mene sekoga{
mi e zdodevno, a vie tamu gore postojano igrate i skokate.
Ververicata mu rekla:
- Pu{ti me na drvo, a jas ottamu }e ti odgovaram, bidej}i
vaka se pla{am od tebe.
Volkot ja pu{til i ververicata se iska~ila na drvoto.
- Tebe vol~ko ti e zdodevno zatoa {to si lo{ - mu
rekla. - Nie sme veseli zatoa {to sme dobri i nikomu lo{o ne
mu pravime.
Lav Tolstoj
Zada~a
1.
1.
2.
3.
Raska`i ja narodnata prikazna spored dadeniot plan:
Molbata na ververi~kata
Pra{aweto na volkot
Mudriot odgovor na ververi~kata
84
NAJGOLEMOTO SRCE
- Znae li nekoj da nacrta srce? - pra{uva
u~itelkata.
- Jas znam! - se javi Dejan.
- Dobro, Dejane. Ajde izlezi na tablata mu re~e u~itelkata.
Dejan ja zede kredata i preku celata
tabla nacrta golemo srce.
Site deca za~udeno go gledaa.
- Dobro, Dejan, na kogo e ova golemo srce?
- pra{a u~itelkata.
- Na dedo mi! - gordo odgovori Dejan.
- A, zo{to e tolku golemo? - povtorno
pra{a u~itelkata.
-Zatoa {to vo nego treba da ima mesto za
tato, za mama, za mene i za site dobri lu|e vo
svetot - zadovolno odgovori Dejan.
U~itelkata go pofali.
Dejan gordo se vrati na svoeto mesto.
O~ite mu svetkaa od radost.
Ivan£o Mitrevski - Majstorot
Razmisli i odgovori
1. [to pra{ala u~itelkata?
2. Koj se javil da crta srce?
3. Zo{to Dejan nacrtal golemo srce?
85
SKR@AVEC
Vo nekoe selo `iveel selanec
koj bil golem skr`avec. Edna{ trgnal
na pat. Po patot se setil deka
zaboravil da í re~e na `ena si da ne
go potsekuva fitilot na sve}ata.
Taka sve}ata pomalku }e gori. Toga{
brzo se vratil doma. Otkako í ka`al
na `enata zo{to do{ol, taa mu rekla:
Pa ti ve}e potro{i pove}e {to
gi iskina ~evlite otkolku {to }e
izgori sve}ata!
Znaev deka }e gi iskinam. No, jas zatoa gi sobuv ~evlite i eve
gi nosam v race.
Makedonska narodna prikazna
Razmisluvam i odgovaram
1.
2.
3.
4.
Kade trgnal da odi selanecot?
Zo{to selanecot se vratil doma?
[to mu ka`ala `enata na selanecot?
Osven skr`avosta koja druga osobina ja poseduva
selanecot
Zada~a
Najdi nekoja druga {egovita prikazna i prepi{i ja vo tetratka.
86
NEKA VRNE
Neboto e obla~no,
pa|a sitna rosa,
tie sivi oblaci
mnogu radost nosat.
Ete do`dot zavrna
do`dot `ed }e zgazne,
po nivi, po poliwa,
`itoto }e rasne.
A po do`dot sonceto
}e po~ne da gree,
se {to e poseano
da rasne, da zree.
Vasil Kunovski
Razmisli i odgovori
1. Za{to do`dot ja gasne `edta?
2. [to }e rasne i zree po poliwata i nivite?
3. Zo{to sonceto i do`dot se potrebni za rastenijata?
87
UBAVATA RU@A
So u~itelkata bevme vo gradskiot park.
Mirko, Jovanka i Zoran si igraa. Odedna{
zdogledaa edna golema crvena ru`a.
- Pogledajte kolku ubava ru`a! ]e ja skinam i
}e ja stavam vo vazata za ukras - re~e Mirko.
- Kolku e ubava! ]e ja skinam i }e ja ukrasam
kosata - re~e Jovanka.
- Ne, ne! Ru`ata jas }e ja skinam i }e í ja
podaram na u~itelkata - vikna Zoran.
U~itelkata gi slu{a{e svoite u~enici. Taa
stana od klupata, pojde kon niv i im re~e:
- Jovanke, tvojata kosa e tolku ubava, {to ru`ata samo }e í pre~i.
Vo vazata i vo moite race taa brzo }e ovene. Za mene najubav podarok
}e bide ako ru`ata ostane kade {to si e: site da ja gledaat i site da
í se raduvaat.
- U~itelkata ima pravo - rekoa decata i prodol`ija da si igraat.
\or|i Pr£kov
Razmisli i odgovori
1. Kade bile u~enicite so u~itelkata?
2. Zo{to decata sakale da ja skinat crvenata ru`a?
3. [to im rekla u~itelkata na u~enicite?
88
OPI[UVAWE rastenie
Razgledaj, razmisli i odgovori
Odberi edno rastenie i opi{i go so pomo{ na
dadenite pra{awa:
1. Imenuvaj go rastenieto.
2. Kade raste?
3. Opi{i go izgedot na rastenieto.
89
ORO NA MIROT
Mnogu deca veseli,
crni, `olti, beli,
fateni vo oro
igraat do zori.
Decata kako da se
od eden roden kat.
Sekomu se tie
sestra ili brat.
Evgenija [uplinova
90
HIMNATA NA DECATA
Od site rasi:
crni, beli i `olti
krilja }e napravam.
Od site nacii:
nebroeni i razli~ni
palata }e izgradam.
Po srcata bezbojni {to se
trendafili }e zasadam.
@elbite na
decata od svetot
}e gi ispolnam...
Esad Bajram
91
TE[KA ZADA»A
Agim deneska ima{e pismena
zada~a po matematika. Koga se
vrati doma, majka mu go pra{a:
- Agim, gi re{i li zada~ite?
- Re{iv dve, mamo. Tretata
ne mo`ev. Be{e mnogu, mnogu
te{ka. Negovoto ~etirigodi{no brat~e Bekim go slu{a{e razgovorot
i pra{a:
- Bate, kolku be{e te{ka zada~ata?
- Mnogu, mnogu! - mu odgovori Agim.
- Kolku ~antata so tvoite knigi? - pak pra{uva{e Bekim.
- Ne! - veli brat mu.
- Kolku eden slon te{ka?
- Ne! Ne!
- Kolku eden avtobus?
- Ne!
- Kolku eden voz?
- Ne, ne! - mu odgovara Agim. I, za da mu objasni kako izgleda edna
te{ka zada~a, go pra{uva svoeto ~etirigodi{no brat~e:
- Kolku se 17 i 19?
Bekim malku se zamisluva, broi vo sebe, pa veli:
- Eh, bate, jas ne go znam toa. Jas znam da brojam samo do deset.
I Agim znae deka Bekim mo`e da broi samo do deset. Tokmu zatoa
mu postavi vakva te{ka zada~a.
A maliot Bekim si zboruva:
- Sega znam {to e toa te{ko. Toa e koga ne{to ne znae{.
- Tokmu taka, itro moe sin~e! - radosno veli majka mu i go
pregrnuva, a Agim od sram ve}e e crven do u{i.
Cane Andreevski
Razmisli i odgovori
1.
2.
3.
4.
5.
Kolku zada~i re{il Agim?
Zo{to Agim ne mo`el da ja re{i tretata zada~a?
Kako Agim se opravdal za nere{enata zada~a?
Kako Agim mu ja objasnil na Bekim te{kata zadaa~a?
Kako maliot Bekim ja sfatil te{kata zada~a?
92
KOWOT I VOLKOT
Kowot mirno si pase{e na edna livada. Go zdogleda volkot. Mu
se pribli`i i mu re~e:
- Sega moram da te jadam!
Kowot na toa mu re~e:
- Jadi me, no tatko ti ne jade{e kowi sose plo~i. Prvin im
gi vade{e, pa potoa gi jade{e.
Volkot pritoa pobrza i mu odgovori:
- Pa i jas taka postapuvam!
[tom go slu{na toa, kowot ja krena zadnata noga. Volkot se
dobli`i. Toga{ kowot zamavna silno i so obete zadni noze go udri
po mucka. Volkot padna mrtov. A kowot prodol`i da si pase na
livadata.
Ezop
Razmisli i odgovori
Kade pasel kowot?
[to mu rekol volkot na kowot?
Kako odgovoril kowot?
[to mu se slu~ilo na volkot?
93
STARIOT I MLADIOT
Eden star i eden mlad ~ovek odele po pat. Na patot na{le }ese
so pari. Mladiot go podignal i rekol:
- Eve kako gospod sre}a mi prati.
Stariot rekol:
- Bogatstvoto e zaedni~ko.
A mladiot mu odgovoril:
- Jas go najdov i go zedov.
Prodol`ile da odat ponatamu po patot. Odedna{ slu{nale
kako nekoj zad niv vika: Koj go ukral }eseto so pari?
Toga{ mladiot se ispla{il i rekol:
- [to da pravime sega, dedo, na{ive pari zlo }e ni donesat.
A stariot mu odgovoril:
- ]eseto ti go najde, toa e tvoe, a ne na{e i zloto e tvoe.
Taka mladiot go fatile i go odnele vo zatvor.
Lav Tolstoj
Zada~a
Raska`i ja prikaznata sopored sledniot plan:
1. ]eseto so pari
2. Stariot i mladiot ~ovek
3. Parite nosat zlo
94
KRAVA BEZ LIVADA
Eden selanec ima{e ubava krava.
Taa dava{e mnogu mleko.
Selanecot, mu ja prodade kravata
na svojot sosed. Po nekoe vreme
sosedot otide kaj prviot sopstvenik
na kravata i mu re~e:
- Slu{aj,
prijatele,
kravata {to mi ja prodade ne e dobra! Ne dava pove}e od dva tri
litri mleko.
Na toa sosedot mu odgovoril:
- Jas ti ja prodadov svojata krava, no ne ti ja prodadov i
svojata livada na koja pase{e kravata.
Narodna prikazna
MA^KA I LISICA
Se dogovarale ma~kata i lisicata kako da se spasat od
ku~iwata . Ma~kata rekla:
- Jas ne se pla{am od ku~iwata za{to protiv niv znam edna
itrost.
Lisicata rekla:
- Jas znam sedumdeset i osum itrosti, a ti samo edna i misli{
da se spasi{ od niv!
I vo momentot dodeka sè u{te razgovarale nai{le lovci so
ku~iwa. Ma~kata imala samo edna itrost: skoknala na drvo i
ku~iwata ne mo`ele da ja fatat. Lisicata po~nala da gi pravi site
itrosti no ku~iwata ja fatile.
Lav Tolstoj
95
VO TEATAR
Lica: Edon, Era i kasierkata.
Kasierkata:
Edon:
Kasierkata:
Era:
Edon:
Kasierkata:
Edon:
Kasierkata:
Edon i Era:
Era:
Kasierkata:
Edon i Era:
Edon i Era: Dobar den!
Kasierkata: Dobar den, deca.
Povelete!
Edon: Nie sakame da ja gledame
pretstavata Pinokio.
Era: Bi sakale da znaeme koga i od
kolku ~asot se prika`uva?
Sekako. Pretstavata Pinokio se prika`uva sekoj
den od 12 ~asot. Za koj den bi sakale bileti?
Za utre ako mo`e?
Sekako, mo`e. Dva bileta?
Ne dva, tuku 30 bileti, Ve molam. Za nas i na{ite
drugar~iwa od oddelenieto.
31 bilet Sevim. Eden bilet i za u~itelkata.
Dobro de~iwa, 31 bilet. Malku kako da ste se
skarale so matematikata.
Ne, ne. Samo Sevim malku se zbuni.
Povelete de~iwa, to~no 31 bilet.
Blagodarime!
Povelete 3100 denari.
Do gledawe, de~iwa!
Do gledawe!...
Aleksandra Taskovska
96
MA«E
EN, DEN, DORE
Edno ma£e,
Samo pla£e.
Ti mu vika{:
- Pi{!
Ono vika:
- Ti mi`i{!
En, den, dore,
Dlaboko e more;
Vo moreto Kiselica!
Kiselica - kisi,
Najprviot ti si!
ENCI - MENCI
Enci, menci,
Do kamenci,
Tamu ima
Tri sestri!
Ajnc, raj, rike,
Rike - dandarike!
Pogovorki
Koj posleden se smee, najslatko se smee.
Dobroto so dobro se vra}a.
Na lagata kusi i se nozete.
Koga dvajca se karaat, tretiot dobiva.
Pogovorkite se kusi prozni tvorbi izmisleni od narodot za da
iska`at nekoe mislewe za ne{to ili za nekogo.
97
Od slamki i kal
gnezdo si pravi,
sekoja prolet
kaj nas }e se javi.
(lastovica)
Sonce gree, slavej pee
sedge e£i vesel yvon,
razvigor£e toplo vee,
gorata se budi
od zimskiot son.
(prolet)
Toj se pravi va`en
so dolgiot klun,
`abite gi lovi
bez mre`a i £un.
({trk)
[tom }e dojde prolet,
od cvet£e na cvet,
za decata zbira
zdrav i sladok med.
Pticite preselnici
se selat na jug,
ora£ot gi ora
nivite so plug.
(p£ela)
(esen)
[tom nastapi toa vreme,
sedge pa|a siten sneg,
decata se lizgaat
so sanki niz breg.
(zima)
Gatankite se kusi tvorbi, vo koi ve{to e prikrieno
vistinskoto zna£ewe za ne{to ili za nekogo.
98
JUNI
Na krajot na u~ebnata godina u~itelkata napi{a na tablata: Zo{to go sakame juni?
A eve {to napi{aa decata vo svoite tetratki:
Ivan - Juni go sakam za{to vo gradinata donesuva crveni vi{ni,
`olti kajsii i mladi ptici po grankite na drvjata...
Lile - Juni go donesuva letniot raspust.
Zlatko - Juni ja stopluva vodata vo rekata. Na nejzinite
bregovi ostava zlaten pesok i ja otvora prvata pla`a.
Vesna - Junskite ve~eri se polni so svetulki i yvezdi.
Dim~e - Vo juni dedo mi ja kosi livadata.
Vo juni poslednoto yvon~e odyvonuva i im veli na decata:
- Sre}en raspust,, dragi moi! Sre}no leto!
Vidoe Podgorec
99
LETEN RASPUST
Junsko yvon~e yvoni,
~asot zaden te~e,
u~itelot nasmean
na site im re~e:
Pobrzajte sega,
razigrani i bodri,
kon rekite penlivi
i ezerata modri!
Vasil Kunovski
100
BROIME OD 1 DO 100
1. Azra ima devet godini.
2. Filip nacrta eden petel, dve koko{ki i sedum piliwa.
3. Majka mi ima trieset i dve godini, tatko mi trieset i {est,
baba mi pedeset i sedum, a dedo mi ima {eeset i edna godina.
Treba da znae{
• Zborovite {to ozna~uvaat to~no ili pribli`no
koli~estvo se vikaat broevi
0 - nula
1 - eden
2 - dva
3 - tri
4 - ~etiri
5 - pet
6 - {est
7 - sedum
8 - osum
9 - devet
10 - deset
11 - edinaeset
12 - dvanaeset
13 - trinaeset
14 - ~etrinaeset
15 - petnaest
16 - {esnaeset
17 - sedumnaeset
18 - osumnaeset
19 - devetnaeset
20 - dvaeset
21 - dvaeset i eden
22 - dvaeset i dva
30 - trieset
40 - ~etirieset
50 - pedeset
60 - {eeset
70 - sedumdeset
80 - osumdeset
90 - devedeset
100 - sto
Zada~a:
Napi{i gi broevite od 30 do 100
30
i
1
2
3
4
5
6
7
8
9
trieset i eden
trieset i dva
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
_______________
102
RE^ENICA
1. Mimoza ~ita.
2. [to ~ita Mimoza?
3. Ej, Mimoza ~ita!
Treba da znae{
• Edna celosno iska`ana ili napi{ana misla se narekuva
re~enica.
• Re~enicata spored iska`anata misla mo`e da bide: raskazna,
pra{alna i izvi~na.
RE^ENICA
RASKAZNA
U~am.
.
PRA[ALNA
U~i{ li?
?
IZVI^NA
U~i!
!
Raskazna re~enica
1. Decata igraat fudbal.
2. Lejla sadi cve}e.
3. Beni pee vo horot.
Treba da znae{
• Re~nicata so koja ne{to raska`uvame, preraska`uvame,
soop{tuvame, opi{uvame ili odgovarame na pra{awa se
narekuva raskazna re~enica.
•
Na krajot od raskaznata re~enica stoi znakot to~ka
.
103
Pra{alna re~enica
1. Koga }e odi{ vo u~ili{te?
2. [to crta Sara?
3. Kade e mojata kniga?
Treba da znae{
• Re~enicata so koja ne{to pra{uvame ili nam nè pra{uvaat
se narekuva pra{alna re~enica.
•
Na krajot od pra{alnata re~enica stoi znakot pra{alnik
?
,,
Izvi~na re~enica
1.
2.
3.
4.
Donesi mi ja tetratkata!
Izlezi nadvor!
Sakam ~okolado!
Ura! Denes }e odime vo park!
Treba da znae{
• Re~enicata so koja ne{to izvikuvame, se ~udime,
iska`uvame `elba, sre}a, radost, taga, bolka, zapoved,
naredba ... se narekuva izvi~na re~enica.
•
Na krajot od izvi~nata re~enica stoi znakot izvi~nik
!
104
INTERPUNKCISKI ZNACI
Treba da znae{
• Znacite so koi se ozna~uvaat re~enicite se narekuvaat
interpunkciski znaci.
To~ka
- Se pi{uva na krajot na raskaznata re~enica.
Pra{alnik
- Se pi{uva na krajot na pra{alnata re~enica.
Izvi~nik
- Se pi{uva na krajot na izvi~nata re~enica.
AKO SAKA[ POVE]E DA NAU^I[
Zapirka
Dve to~ki
- Se pi{uva vo re~nica koga pravime mala
pauza pri ~itawe i koga gi razdeluvame
zborovite {to gi nabrojuvame.
- Se pi{uvaat pred da po~neme da nabrojuvame i
pred govorot na nekoj {to zboruva.
Primeri:
1. Ana go ~ita{e, a potoa go preraska`a tekstot.
2. Kade si?
3. Pogledni! Eve ja tvojata tetratka!
4. Beni vo ranecot nose{e: knigi, tetratki, penkala, molivi i boi~ki.
5. Nastavni~kata re~e: “Utre }e odime na izlet.”
105
IMENKI
Sè na svetot ima svoe ime
• Sekoj predmet sekoe su{testvo {to postoi vo prirodata i
seto ona {to go ~uvstvuvame ili zamisluvame ima svoe ime.
cve}e
moliv
zajak
klupa
do`d
no}
taga
radost
Treba da znae{
•
Zborovite so koi gi imenuvame predmetite, su{testvata,
pojavite i poimite se narekuvaat imenki.
Poimi (ona {to go ~uvstvuvame ili si go zamisluvame).
IMENKI
SU[TESTVA
dete
zajak
cve}e
jabolka
PREDMETI
kniga
moliv
prozorec
stol
POJAVI i POIMI
,
do`d
prolet
radost
taga
106
Vidovi imenki
Imenkite se delat na:
IMENKI
1.
OP[TI
ku}a
reka
grad
2.
SOPSTVENI
Arta Osmani
[arko
Skopje
Treba da znae{
• Onie imenki {to se zaedni~ko ime za pove}e predmeti ili
su{testva so zaedni~ki osobini se narekuvaat op{ti imenki.
• Op{tite imenki se delat na:
Konkretni - materijalni predmeti
Apstraktni - ona {to go ~uvstvuvame ili zamisluvame
• Op{tite imenki se pi{uvaat so mala bukva.
• Imenkite koi ozna~uvaat sopstveno ime i prezime na lu|eto,
ime na `ivotno, imiwata na gradovite, selata, rekite,
planinite... se narekuvaat sopstveni imenki.
• Sopstvnite imenki se pi{uvaat so po~etna golema bukva.
OP[TI
Konkretni
Apstraktni
masa
klupa
Qubov omraza
grad
reka
den
no}
cve}e drvo
vozduh oblak
voda ~a{a
do`d
sonce
topka kukla
taga
bolka
ku~e
ma~e
sre}a
radost
pile lastovi~ka misla
`elba
SOPSTVENI
Ana,Melita Iseni, Xeki
Skopje, Vardar, Vodno
Aron, Bruno, Sara
[ar Planina
Ohridsko Ezero
Makedonija,, Albanija
107
GOLEMA BUKVA
Treba da znae{!
Golema bukva pi{uvame:
• Sekoga{ vo po~etokot na re~enicata.
1. Decata igraat fudbal.
2. Na masata ima{e vaza so cve}e.
• Koga pi{uvame sopstveno ime, prezime i prekar:
1. Marija Petrevska-Mare ja dobi prvata nagrada.
• Koga pi{uvame posebni sopstveni imiwa na `ivotni:
1. Ku~eto [arko veselo tr~a{e.
2. Na nivata pase{e kowot Dor~o.
• Koga pi{uvame imiwa na geografski poimi:
1. Grad: Skopje, Tetovo, Prilep, Ohrid
2. Selo: [i{evo, Nerezi, Zelenikovo
3. Dr`ava: Makedonija, Bugarija, Albanija, Srbija
4. Reka: Vardar, Treska, Radika
5. Planina: Vodno, Pelister, Korab
6. Ezero: Ohridsko Ezero, Dojransko Ezero
7. More: Egejsko More, Jadransko More
•
Koga pi{uvame imiwa na praznici:
1. Nova Godina, Bajram, Bo`ik
108
GLAGOLI
1. Deteto ~ita.
2. Devoj~eto sedi.
3. Denes vrne do`d.
- [to pravi deteto?
- [to pravi devoj~eto?
- Kakvo e vremeto denes?
Treba da znae{
• Zborovite koi ozna~uvaat rabota, sostojba i dejstvo se
narekuvaat GLAGOLI.
GLAGOLI
RABOTA
tr~am
pi{uvam
SOSTOJBA
stojam
spijam
DEJSTVO
rastam
grmi
Rabota
•
Zborovi so koi ozna~uvame rabota i dvi`ewe:
pi{uva, crta, ~ita, odi, pee, gradi, zboruva, tr~a,
skoka, nosi, vozi, leta...
Sostojba
• Zborovi so koi ozna~uvame sostojba (polo`ba na
teloto vo miruvawe): le`i, sedi, stoi, se odmora,
`ivee, mol~i, misli, spie...
109
Dejstvo
• Zborovi so koi ozna~uvame dejstvo ili slu~uvawe
vo prirodata i kaj ~ovekot: cveta, razlistuva, venee,
grmi, vrne, vee, mirisa, se razdenuva, se stemnuva,
se pla{i, raste, staree, slabee, se zdebeluva,
ta`en, sre}en, `ali, bolen...
Zada~i
1.
Povrzi ja imenkata so glagolot {to i odgovara:
Ku~eto
pi{uva
Veterot
gotvi
Yvon~eto
lae
U~enikot
duva
Majkata
yvoni
2. Napi{i gi glagolite pod slikite:
_________
_________
__________
___________
____________
3. Dopolni gi re~enicite!
Sara ____________________ vo hor.
Mama ____________________ ru~ek.
Dedo _____________________ vesnik.
110
POTVRDNI I ODRE^NI RE^ENICI
Razgledaj gi re~enicite!
1.
2.
3.
4.
5.
Nekoj ima tetratka.
Ti ima{ topka.
Jas bev vo u~ili{te.
Sakam!
]e slu{am muzika.
1. Nekoj nema tetratka.
2. Ti nema{ topka.
3. Jas ne bev vo u~ili{te.
4. Ne sakam!
5. Nema da slu{am muzika.
Kakva razlika sogleduva{ me|u ovie dva vida na re~enici?
Na levata strana ne{to se tvrdi.
Na desnata strana toa {to e potvrdeno se odrekuva.
Treba da znae{
• Re~enicata so koja tvrdime deka ne{to e to~no, ne{to se
potvrduva se narekuva POTVRDNA re~enica.
• Re~enicata so koja ne{to odrekuvame se narekuva ODRE^NA.
re~enica.
RE^ENICA
POTVRDNA
ODRE^NA
DA
NE
ZADA^A
1. Potvrdnite re~enici napi{i gi vo odre~na forma, a
odre~nite vo potvrdna forma:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Denes }e odam vo u~ili{te.
Imame likovno.
Jas ja zedov gitarata.
Spremame priredba za roditelite.
Nie ne bevme vo kino.
Vo Ohrid vremeto ne be{e ubavo.
Ne sakam da razgovaram sega za taa slu~ka.
Jas nemam ma~e, imam samo ku~e.
111
GLAVNI DELOVI NA RE^ENICATA
Beni igra fudbal.
Sara ~ita kniga.
Koj igra fudbal?
[to pravi Beni?
[to igra Beni?
Koj ~ita kniga?
[to pravi Sara?
[to ~ita Sara?
Beni, Sara - sopstvena imenka
Igra, ~ita - glagol, dejstvo
Fudbal, kniga - ime na fizi~ka aktivnost i ime na predmet.
Ovie zborovi se osnovni delovi vo re~enicata.
• Re~enicata se sostoi od tri glavni delovi:
podmet, prirok i predmet.
• Ostanatite zborovi vo re~enicata stojat za da gi
objasnat ili opi{at glavnite delovi.
RE^ENICA
PODMET
PRIROK
PREDMET
2
1
3
Beni
Driton
igra
sviri
fudbal
na gitara
112
PODMET
Koj go vr{i dejstvoto?
1. Baba mesi pita.
2. Jeta bere jagotki.
3. Gonxe sviri na violina.
- Koj mesi pita?
- Koj bere jagotki?
- Koj sviri violina?
Treba da znae{
• Podmetot go imenuva ili ni poka`uva koj ja vr{i rabotata (dejstvoto)
vo re~enicata.
• Podmetot vo re~enicata go barame so pra{aweto KOJ?
PRIROK
[to pravi podmetot?
a. Sevim pravi torta.
b. \ur|a jade gevrek.
c. Trim vozi velosiped.
- [to pravi Sevim?
- [to pravi \ur|a?
- [to pravi Trim?
Treba da znae{
• Prirokot ja poka`uva rabotata (dejstvoto) {to ja vr{i podmetot.
• Prirokot e glaven del na re~enicata.Ne postoi re~enica bez prirok.
• Kolku priroka ima vo re~enicata vo tolku delovi mo`e da ja
podelime.
• Prirokot se bara so pra{aweto [TO?
PREDMET
1. Mama mesi kola~i.
2. Agron pi{uva doma{na.
3. Marko pie sok.
- [to pravi mama?
- [to pravi Agron?
- [to pravi Marko?
Treba da znae{
• Predmetot e dodatok na prirokot. Prirokot go prefrla dejstvoto na
predmetot taka {to ja menuva celta na dejstvoto.
• Predmetot go nao|ame so pra{aweto [TO? KOGO? za direkten
predmet i KOMU? za indirekten predmet.
113
Re£nik na pomalku poznati zborovi
A
Alova - crvena
B
Bie - £uka
Bodri - ohrabruva
V
Veselo - radosno
Voshituva - voodu{evuva, raduva
Vol{ebni - neobi£ni, nesekojdnevni
Vireelo / ne vireelo - rasne, uspeva / ne rasne, ne uspeva
Viorat - letaat na site strani
V£udovideno - iznenadeno
G
Grmu{ki - pove}e rastenija izrasnati zaedno
Gonat - brkaat
Gordost - £uvstvo, sostojba na prijatno £uvstvo
E
E£i - se slu{a na daleku glas ili zvuk
Z
Zagri`en - zamislen, neraspolo`en
Zori - rano utro
Zdodevno- dosadno
S
Stasaa - pristignaa, dojdoa
Se sokri - se skri
Sonliv - pospan
T
Tro{ki - ronki, sitni par£iwa od leb
Ta`en - neraspolo`en, nevesel, nesre}en
Trudoqubivo - vredno
114
O
Osamen - sam
Omilena - sakana
P
Postojano - redovno, sekoga{
Pesot - pes, ku£e
Plamnaa - svetnaa
Pro{epoti - tivko prozbore
R
Rojat - se pojavuvaat vo pogolemo koli£estvo (ptici, p£eli, misli, idei)
Rozi - ru`i, trendafili
I
Izlet - ednodnevna pro{etka, ekskurzija
Improviziraj - ve`bi niz gluma, imitacija
Idnina - ona {to doprva doa|a
Izbezumen - mnogu upla{en
J
Jurat - brzo dvi`ewe
L
Letkaat - letaat, se dvi`at vo vozduhot
Lakomo - `elba da se dobie pove}e
Ledinka - mala ramnina so treva
M
Mudrost - umnost, itrost
C
Crcor pti£ji - pti£ji glas
«
£uvte li - slu{navte li
£esni - pravedni, iskreni
115
SRE]EN LETEN
ODMOR
116
© Copyright 2024 Paperzz
![1 Devstvoto da go oven~ame, [site] so sopstveni venci,](http://s3.paperzz.com/store/data/005182266_1-4c09a9a98165d5dd9e25967fc73efeb3-250x500.png)
