ΚΕΜΠ ΑΘ
3223
TO ΛAΣIΘI
TPIMHNIAIA EKΔOΣH TΩN ΛAΣIΘIΩTΩN
ETOΣ 3ο • AP. ΦYΛΛOY 15 • OKTΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΚΩΔΙΚΟΣ:018697
AΓ. KΩN/NOY 39 • 104 37 AΘHNA • THΛ./FAX: 210 5247136 • EΘN. ANTIΣTAΣEΩΣ 176 • 713 06 HPAKΛEIO • THΛ./FAX: 2810 240008
Αφιέρωμα
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»:
Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
Η Γιγαντομαχία του Λασιθίου - Μάιος 1867
(Πίνακας του Ρουσσέτου Παναγιωτάκη)
TO ΛAΣIΘI: Tριμηνιαία έκδοση όλων των Λασιθιωτών
IΔIOKTHTEΣ:
• ΣYΛΛOΓOΣ ΛAΣIΘIΩTΩN ATTIKHΣ "O ΔIKTAIOΣ", email: [email protected]
• ΣYNΔEΣMOΣ ΛAΣIΘIΩTΩN HPAKΛEIOY «TO OPOΠEΔIO», email: [email protected]
www.diktaios.gr
AΓ. KΩN/NOY 39 104 37 AΘHNA THΛ. 210 5247136
EΘN. ANTIΣTAΣEΩΣ 176 * 71306 HPAKΛEIO • THΛ./FAX: 2810 240008
ΓPAΦEIA:
Eκδότες - Yπεύθυνοι: Μ. ΛΑΓΚΩΝΑΚΗ 6941668867, Δ. ΔΑΜΙΑΝΑΚΗ - ΟΥΡΑΝΟΥ 6945 573707
YΠEYΘYNOΣ TYΠOΓPAΦEIOY N.Γ. ΠAΠAΔOΠOYΛOΣ
Ε. Γιάνναρη 5, Αθήνα 118 53 Τηλ. 210-3468268 Fax: 210-3467155
e-mail: [email protected]
Ετήσια συνδρομή 10€
(Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων τους)
➡
ΣΥΛΛOΓOΣ ΛΑΣΙΘΙΩΤΩΝ ATTIKHΣ
«O ΔΙΚΤΑΙOΣ »
Πρόεδρος
Αντιπρόεδρος
Γ. Γραμματέας
Ταμίας
Έφορος
Δημ. Σχέσεις
Μέλος
Διοικητικό Συμβούλιο
Δαμιανάκη-Ουρανού Δ. 6945573707
Μύτης Α. 6973381076
Βελεγράκης Εμ. 6945235155
Φουκαράκης Εμ. 6974000064
Χατζάκη Κων. 6940996683
Χαραλαμπάκης Ά. 6986592883
Καραβέλας Ι. 6980662472
➡
ΣΥNΔEΣMOΣ ΛAΣIΘIΩTΩN HPAKΛEIOY
«TO OPOΠEΔIO»
Πρόεδρος
Αντιπρόεδρος
Γεν. Γραμματ.
Ταμίας
Αν. Ταμίας
Έφορος
Αν. Έφορος
Διοικητικό Συμβούλιο
Μαρία Λαγκωνάκη
Απόστολος Τζανάκης
Νικόλαος Τσαμάνδουρας
Κυπριωτάκη Μαρία
Ελευθέριος Σπανάκης
Φουκαράκη Μαρία
Ιωάννης Σωμαράς
Αναπληρωματικά Μέλη
Πλατάκης Εμμανουήλ
Αναστασάκης Ιωάννης
Βεληβασάκης Γεώργιος
Δραμυτινού Ανδριανή
Μέλη
Δημήτριος Καλυκάκης
Ιωάννης Πατεράκης Κων/νος Στραταντωνάκης
Νικόλαος Τσικαλάκης Εξελεγκτική επιτροπή
Ιωάννης Χρυσός
Ιωάννης Πιταρικοίλης
Δημήτριος Σπανάκης
Εξελεγκτική Επιτροπή
Ζαμπετάκη Λήδα
Τζιράκης Εμμανουήλ Χαλκιαδάκης Μιλτιάδης
Για συνδρομές του «ΔIKTAIOY»:
TPAΠEZA ΠΕΙΡΑΙΩΣ 165 04 003041 29
Για συνδρομές του «OPOΠEΔIOY»:
TPAΠEZA ΠΕΙΡΑΙΩΣ 366 04 003218 17
Περιεχόμενα
• Ευχές...............................................................3
• Αλλαγή στη σύνθεση του Δ.Σ του «ΔΙΚΤΑΙΟΥ» ..4
• Αντώνης Τζομπανάκης .................................4-6
• Πρόσκληση ετήσιας εκλογικής
τακτικής συνέλευσης ......................................7
• Παρουσίαση εκπαιδευτικών βιβλίων ...............8
• Εν Τάχει....................................................10-11
• Τα νέα από το Λασίθι .....................................13
• Μια ξεχωριστή ιστορική έρευνα ...............17-43
• Η σύζυγος του Οπλαρχηγού Αντωνίου
Ζωγράφου Ξανθούδη ...............................44-45
• Μια γενναιόφρων πράξη ...............................46
• Μεθοδεύεται υποβάθμιση του
Δικταίου Άντρου;...........................................47
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΚΑΙ ΤΟ Δ.Σ. ΤΟΥ Σ.Λ.Η.,
«ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ»
ΕΥΧΕΤΑΙ
ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ
ΛΑΣΙΘΙΩΤΕΣ
ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΑΝ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ
ΚΑΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ
ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ 2014
Η πρόεδρος και το Δ.Σ.
του Συλλόγου
Λασιθιωτών Αττικής
ο «Δικταίος»
εύχεται στα μέλη του
και τους απανταχού
Λασιθιώτες
Καλές Γιορτές και
Ευτυχισμένο το Νέο Έτος
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
2014
3
« Δ Ι ΚΤ Α ΙΟ Σ »
ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ Δ.Σ. ΤΟΥ «ΔΙΚΤΑΙΟΥ»
Κ
ατά τη συνεδρίαση του Δ.Σ. του «ΔΙΚΤΑΙΟΥ» της 27-11-2013 ο Πρόεδρος Αντώνιος
Τζομπανάκης με μεγάλη λύπη – όπως ο ίδιος
ανέφερε - παραιτήθηκε από μέλος του Δ.Σ.,
επικαλούμενος προσωπικούς λόγους. Το είχε
προαναγγείλει βέβαια και σε παλαιότερες συνεδριάσεις, ωστόσο πιστεύαμε ότι η αγάπη του
Πρόεδρος
Αντιπρόεδρος
Γ. Γραμματέας
Ταμίας
Έφορος
Δημ. Σχέσεις
Μέλος
για τον γενέθλιο τόπο και τον «Δικταίο», προς
τον οποίο φέρθηκε σαν πατέρας και όχι σαν
Πρόεδρος, θα τον απέτρεπε. Τα υπόλοιπα μέλη
βρεθήκαμε μπροστά σε μια δύσκολη απόφαση,
ωστόσο θεωρήσαμε υποχρέωση μας να σεβαστούμε την απόφαση του.
Η σύνθεση του νέου Δ.Σ. έχει ως ακολούθως:
Αναπληρωματικά Μέλη
Δαμιανάκη-Ουρανού Δέσποινα
Μύτης Αντώνιος
Βελεγράκης Εμμανουήλ
Φουκαράκης Εμμανουήλ
Χατζάκη Κωνσταντίνα
Χαραλαμπάκης Άρης
Καραβέλας Ιωάννης
Πλατάκης Εμμανουήλ
Αναστασάκης Ιωάννης
Βεληβασάκης Γεώργιος
Δραμυτινού Ανδριανή
Εξελεγκτική επιτροπή
Ιωάννης Χρυσός
Ιωάννης Πιταρικοίλης
Δημήτριος Σπανάκης
Τα αισθήματα του Δ.Σ. προς τον αποχωρήσαντα Πρόεδρο αποτυπώνουν οι χαρακτηρισμοί που
παρατίθενται , όπως αυτοί διατυπώθηκαν από μερικά εκ των μελών:
Μια ενεργός και σημαντική παρουσία
Ο
Αντώνης είναι ένα άτομο με
έντονη προσωπικότητα και
παρουσία. Εργάστηκε με ζήλο για
την αναβάθμιση του Συλλόγου και
αναγνωρίζουμε την βαθύτατη προσφορά του. Η παρουσία του στο
Διοικητικό Συμβούλιο ήταν δυναμική και καταλυτική. Κύριος σκοπός πάντοτε η επίτευξη σημαντικών
στόχων για την ανάδειξη του Συλλόγου. Η εμπιστοσύνη στο πρόσωπό του ώθησε τον κ. Λ. Κατερίνη, τον μεγάλο ευεργέτη, να προβεί
στη γενναία οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου
για την αγορά και ανακαίνιση της αίθουσας.
Η συνεργασία μου με τον Αντώνη ήταν ενεργός και υπήρχε σύμπνοια και ομοψυχία μεταξύ
όλων των μελών. Η θητεία του συγκεκριμένου
4
Συμβουλίου αποδείχθηκε πολύ
παραγωγική. Ηταν τιμή και δημιουργική εμπειρία για όλους μας
η γνωριμία , και η πορεία με τον
Αντώνη. Το ανασυσταθέν Διοικητικό Συμβούλιο έχει την ίδια μαγιά και επομένως έχει εξασφαλίσει
δυνατή και γόνιμη παρουσία και
μια πολύ καλή συνεργασία των μελών του για την πρόοδο του Συλλόγου. Η διαρκής συμμετοχή όλων
αποτελεί τον καταλύτη. Ιδιαίτερα
μας χαροποιεί η υπόσχεση του
Αντώνη ότι θα παραμείνει κοντά μας αρωγός
και συνεργός σε όλες τις προσπάθειες, για την
πρόοδο του Συλλόγου και του Οροπεδίου.
Δέσποινα Δαμιανάκη - Ουρανού
Πρόεδρος Δ.Σ.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
« Δ Ι Κ ΤΑ Ι Ο Σ »
Ένας άνθρωπος των έργων
Θ
υμάμαι πολύ καλά το Μάρτιο του 2011, όταν
ο φίλος Δημήτρης Πλευράκης με τηλεφώνησε
και μου πρότεινε να συμμετάσχω στα του Δικταίου.
Η βαθιά συναισθηματική σύνδεσή μου με το Οροπέδιο και τον τόπο καταγωγής της οικογένειας
της μητέρας μου, το Ψυχρό, όπου περνούσα τις
παιδικές διακοπές μου, δεν θα αρκούσε εκείνη
την εποχή για να με καταπείσει να αναμιχθώ στα
του Συλλόγου. Μόλις όμως ο Δ. Πλευράκης μου
είπε ποιος προτίθεται να ζητήσει την ψήφο των
συμπατριωτών μας για Πρόεδρος, οι δεύτερες
σκέψεις εξαφανίστηκαν: Ο γιατρός Αντώνης Τζομπανάκης.
Γνώριζα βέβαια το γιατρό από χρόνια, από
τότε που πρωτοετής φοιτητής το Νοέμβριο 1993,
πήγα να εξεταστώ για τη μυωπία μου και δεν δεχόταν με τίποτα αμοιβή. Αυτό συνεχίστηκε καθ’
όλη τη διάρκεια των φοιτητικών χρόνων μου. Έλπιζα πως, όταν αποφοιτούσα, θα δεχόταν επιτέλους
το honorarium της ιατρικής επίσκεψης. Ωστόσο,
έχω γίνει πλέον Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο και
ακόμα δεν μου παίρνει αμοιβή, όπως κάνει άλλωστε
με όλους τους συμπατριώτες μας. Ο Αντώνης Τζομπανάκης φάνταζε από τότε στα μάτια μου ως
ένας από τους πιο ξεχωριστούς Λασιθιώτες.
Έχει μια έμφυτη αριστοκρατικότητα, που συνδυάζει προσήνεια αλλά και σοβαρότητα. Διαθέτει
μόρφωση και χιούμορ, ένδειξη εξαίρετης ευφυΐας:
Μαζί του μπορεί κάποιος να συζητήσει από τα
πιο σοβαρά θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος,
αλλά και να αστειευτεί με τα καθημερινά και τα
ανθρώπινα.
Στο Δικταίο ωστόσο, πρόεδρος του οποίου ανέλαβε την 3-4-2011, γνώρισα και ορισμένα άλλα
χαρακτηριστικά του, χαρακτηριστικά τα οποία
και αυτά συνθέτουν μια σπουδαία φυσιογνωμία.
Δεν βρίσκω καλύτερη έκφραση, για να χαρακτηρίσω τον Αντώνη Τζομπανάκη ως Πρόεδρο,
από άνθρωπος των έργων. Στις προγραμματικές
δηλώσεις του στη Γενική Συνέλευση που εξέλεξε
το Διοικητικό Συμβούλιο, έθεσε ως στόχο την
αναβάθμιση του Συλλόγου σε πνευματική εστία
των Λασιθιωτών και το συντονισμό των δράσεων
όλων των συλλόγων των απόδημων Λασιθιωτών,
τον καθ’ ημάς συγκρητισμό.
Και στους δύο αυτούς στόχους πέτυχε απόλυτα.
Από τους πρώτους μήνες της θητείας του, με
προσωπική εργασία, καλλώπισε τα γραφεία του
Συλλόγου, αλλά και την είσοδο της πολυκατοικίας.
Στη συνέχεια, είχε την πρωτοβουλία της από
κοινού με το Σύλλογο του Ηρακλείου έκδοσης
του περιοδικού «Το Λασίθι» που αντικατέστησε
την ιστορική «Δίκτη». Εκτός από τη συνήθη ύλη,
που απαλλάχτηκε πλέον από τις κοινωνικές γλυκερότητες, αφήνουν εποχή τα εξαιρετικά ένθετα.
Από την πρώτη στιγμή συνεργάστηκε και έφερε
κοντά το Δικταίο με τον Κρόνο, το Σύλλογο των
εκ Τζερμιάδων συμπατριωτών, με τον οποίο έχει
αναπτυχθεί πλέον σχέση αγαστής συνεργασίας
και όχι ανταγωνισμού.
Επόμενο στοιχείο εκσυγχρονισμού, η αλλαγή
του Καταστατικού: Τις μεταρρυθμιστικές ιδέες
του για έναν πιο αποτελεσματικό Σύλλογο και ειδικότερα για έναν πιο συνεκτικό τρόπο διοίκησης
του μας εμπιστεύτηκε και εμείς απλώς αποτυπώσαμε στο χαρτί.
Τέλος, δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί η
σπουδαία πρωτοβουλία του να αξιοποιήσει την
ανεπανάληπτη δωρεά του Μεγάλου Ευεργέτη του
Συλλόγου Λεωνίδα Κατερίνη, για την αγορά του
διπλανού προς το ήδη υπάρχον γραφείο του Συλλόγου διαμερίσματος. Διεξήγαγε ιδιαίτερα ψυχοφθόρες διαπραγματεύσεις με τους ιδιοκτήτες
του διαμερίσματος, πέτυχε ιδιαίτερα ικανοποιητικό
τίμημα και μετά την αγορά προχώρησε σε μια
έξοχη ανακαίνιση του χώρου. Ο Σύλλογος πλέον
διαθέτει μια αίθουσα όπου με τρόπο άνετο και
αξιοπρεπή μπορεί να δεχτεί τα μέλη και τους
φίλους του Οροπεδίου.
Η περίπτωση της θητείας Τζομπανάκη αποδεικνύει περίτρανα ότι ο χρόνος είναι μέγεθος
σχετικό και λαμβάνει το μέτρο της χρήσης που
του επιφυλάσσουν οι άνθρωποι. Διότι τα δυόμιση
χρόνια προεδρικής θητείας του ισούνται με υπερδεκαετή στην πραγματικότητα προσφορά.
Τον ευχαριστούμε και δεν μπορούμε παρά να
του υποσχεθούμε αυτό που έλεγαν οι νέοι Σπαρτιάτες: «Αμές δε γ’ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες»
(Πλούταρχος, Λυκούργος 21.2.9).
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
Μανώλης Βελεγράκης
Γεν. Γραμματέας Δ.Σ.
5
« Δ Ι ΚΤ Α ΙΟ Σ »
Ένα χαρισματικό πρόσωπο
Π
ολλά σημαντικά μπορούν να γραφούν για τον
Αντώνη Τζομπανάκη από συμπατριώτες, φίλους
και συναδέλφους του, που λίγο πολύ όλοι θα εκθειάσουν τις αρετές και το υψηλό επίπεδο ανθρωπιάς
και επαγγελματισμού που τον διακρίνει.
Εγώ θα περιοριστώ και θα αναφερθώ στον συγχωριανό μου Αντώνη, όπως τον γνώρισα νεαρός
και όπως τα μάτια των συγχωριανών μου τον είδαν
να προοδεύει και να κατακτά κάθε ηθικό και πνευματικό αξίωμα που θα μπορούσε ένας Αγιοκωνσταντινιώτης να κατακτήσει . Και πάνω απ’ όλα να
κατακτήσει τις καρδιές όλων των συγχωριανών, δίδοντας το παράδειγμα προς μίμηση για κάθε τι που
έκανε στη ζωή του. Είναι σίγουρο ότι κανείς από
εμάς τους χωριανούς του, δεν μπορεί να υπερβεί
τον πήχη που ο Αντώνης έβαλε στη ζωή του και
υπερπήδησε με αφάνταστη άνεση και επιτυχία.
Θα ξεκινήσω από τα δύσκολα χρόνια της εποχής
του 50, που οι στερήσεις της εποχής εκείνης είχαν
αντίκτυπο σε όλες τις οικογένειες του χωριού και
που όμως δεν στάθηκαν εμπόδιο στη δυνατή προσωπικότητα του Αντώνη να αριστεύσει στο Γυμνάσιο
τόσο στο Τζερμιάδω όσο και στον Άγιο Νικόλαο
και να καταστεί παράδειγμα προς μίμηση για όλους
του νέους του χωριού, αλλά και συνολικά της
περιοχής μας ολόκληρης. Από τότε ήταν φανερό
ότι ο Αντώνης θα χάρασσε το δύσκολο δρόμο της
ζωής με επιτυχία σε όλα τα επίπεδα. Θυμάμαι τότε
που μου έλεγε ο πατέρας μου ότι «όπου και να
δώσει του Τζομπανομανώλη ο γιός για το Πανεπιστήμιο, δα περάσει πρώτος» και δεν είχε άδικο,
διότι οι επιδόσεις το Αντώνη δεν χωρούσαν καμιά
αμφιβολία για την μελλοντική επιτυχία του.
Επέλεξε λοιπόν τη Στρατιωτική Ιατρική και με
επιτυχείς σπουδές αξιώθηκε του Ιατρικού επαγγέλματος και ανήσυχος όπως ήταν, γρήγορα επέλεξε
να ιδιωτεύσει σαν Οφθαλμίατρος, κάνοντας εξαιρετική επιστημονική καριέρα με πολλές μετεκπαιδεύσεις και πανεπιστημιακούς τίτλους από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που τον τιμούν σαν επιστήμονα και τον καταξίωσαν στο Αθηναϊκό κοινό.
Εγώ όμως δεν θα συνεχίσω για την επαγγελματική
και επιστημονική του επιτυχία, παρά το ότι είχε
αντίκτυπο σε κάθε χωριανό που έκρουε την πόρτα
του με προβλήματα ιατρικά, αλλά θα αναφερθώ
στο πάθος του να αναδείξει το χωριό του, τον τόπο
καταγωγής του, το μέρος που είδε το πρώτο φως
και ανέπνευσε τον ζωογόνο αέρα, του Άγιου Κωνσταντίνου. Στον τόπο αυτό προσέφερε ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατό, για να τον βελτιώσει, να τον καλλωπίσει, να τον αναδείξει και να προσφέρει τόσα
που κανένας από εμάς δεν μπόρεσε να προσφέρει.
Το έπραξε δε άοκνα, αθόρυβα και χωρίς υστεροβουλία για ατομικό συμφέρον. Είναι πρωτοπόρος
στις αναστυλώσεις παλαιών κτισμάτων στο χωριό
και έδωσε το παράδειγμα και το έναυσμα σε πολλούς
χωριανούς να πράξουν κάτι για το σπίτι του Πατέρα
ή του Παππού τους και έτσι να δοθεί η ευκαιρία να
σωθεί κάτι από βέβαιη καταστροφή.
Αξίζει να αναφέρω μερικά, όπως εξοπλισμός των
εκκλησιών του χωριού με στασίδια, αναλόγια, καθίσματα, χρηματοδότηση εξ’ ολοκλήρου της ανέγερσης του μνημείου για τους πεσόντες κατά τη
μάχη του Λασιθίου στον προαύλιο χώρο του Σχολείου
και πολλά άλλα ευεργετήματα που δεν υπάρχει
λόγος να απαριθμιστούν με λεπτομέρεια.
Αυτό που δεν μπορώ να παραλείψω, είναι η μεγαλοψυχία και η προσπάθεια του Αντώνη να επιδιώκει συμβιβασμούς και εξομάλυνση σχέσεων των
ανθρώπων που στη μικρή μας κοινωνία αναπόφευκτα
έχουν τριβές που επιτείνονται με την ιδιοσυγκρασία
της τοπικής κοινωνίας και της προβολής του ατομικού
συμφέροντος του σήμερα.
Αντώνη, αφήνεις κενό με την αποχώρησή σου
από την προεδρία και το Διοικητικό Συμβούλιο
του «ΔΙΚΤΑΙΟΥ» και θα προσπαθήσουμε όλοι μας
να φανούμε αντάξιοι των όσων έκανες και του αέρα
που προσέφερες στο Σύλλογο.
Σ’ ευχαριστούμε.
Γιάννης Καραβέλας - Μέλος Δ.Σ.
ΚΟΠΗ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΛΑΣΙΘΙΩΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ «Ο ΔΙΚΤΑΙΟΣ»
ΚΑΙ ΤΖΕΡΜΙΑΔΙΑΝΩΝ «Ο ΚΡΟΝΟΣ»
Το Δ.Σ του Συλλόγου «ΔΙΚΤΑΙΟΣ» και το ΔΣ του Συλλόγου «ΚΡΟΝΟΣ» καλεί τα μέλη
του στην κοπή της Πρωτοχρονιάτικης πίτας στην αίθουσα του Συλλόγου «ΔΙΚΤΑΙΟΣ»
την 26 Ιανουαρίου, 11 πρωινή. Σας περιμένουμε όλους.
6
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
Σ.Λ.Η. «Το Οροπέδιο»
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΤΗΣΙΑΣ
ΕΚΛΟΓΙΚΗΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ
Το Δ.Σ. του Σ.Λ.Η. «ΤΟ ΟΡΟΠΕΔΙΟ»
καλεί τα μέλη του σε ετήσια εκλογοαπολογιτική συνέλευση και κοπή της Πρωτοχρονιάτικης πίττας την Κυριακή 26 Ιανουαρίου 2014 και ώρα 11.00 π.μ. στα γραφεία του Συλλόγου (Εθν. Αντιστάσεως
176).
Αν δεν υπάρξει απαρτία η συνέλευση θα
επαναληφθεί, χωρίς άλλη ειδοποίηση την
Κυριακή 2 Φεβρουαρίου την ίδια ώρα, στο
ίδιο μέρος.
Σημειώνεται ότι οι εκλογές θα γίνουν με
το νέο καταστατικό (εννεαμελές συμβούλιο
– 3/της θητεία).
Οι αιτήσεις για υποψηφιότητα πρέπει
να έχουν παραληφθεί το αργότερο μέχρι
την Τετάρτη 22 Ιανουαρίου με έναν από
τους ακόλουθους τρόπους (αναγράφοντας
για συνεννόηση το κινητό σας τηλέφωνο):
-Ιδιοχείρως στην Πρόεδρο Μαρία Λαγκωνάκη τηλ 2815004089 και 6941668867
ή τον Γεν. Γραμματέα Νίκο Τσαμάνδουρα
τηλ 6932538890
e-mail [email protected] ή
[email protected] ή
[email protected]
Το ψηφοδέλτιο θα έχει αναρτηθεί μέχρι
την 25 Ιανουαρίου στο FACEBOOK και
στα γραφεία μας.
Το πρόγραμμα της ημερήσιας διάταξης έχει ως εξής :
1.Έναρξη Εργασιών .
2. Εκλογή Προεδρείου Γενικής Συνελεύσεως .
3.Κοπή πρωτοχρονιάτικης Βασιλόπιτας .
4.Διοικητικός Απολογισμός .
5.Οικονομικός Απολογισμός & Προϋπολογισμός .
6.Έκθεση Ελεγκτικής Επιτροπής .
7.Έγκριση Διοικητικού Απολογισμού .
8.Έγκριση Οικονομικού Απολογισμού & Προϋπολογισμού .
9.Απαλλαγή ευθυνών Διοικητικού Συμβουλίου .
10.Τοποθετήσεις – προτάσεις υποψηφίων μελών και μελών Γ.Σ..
11.Εκλογές για ανάδειξη νέων οργάνων (Εφορευτικής Επιτροπής , Ελεγκτικής Επιτροπής και
Διοικητικού Συμβουλίου)
12.Τέλος εργασιών – ανακήρυξη αποτελεσμάτων - κλείσιμο .
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΟΛΩΝ ΜΑΣ ΚΡΙΝΕΤΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ
Ο
Πρόεδρος και το Διοικητικό Συμβούλιο του ΕμποροΒιοτεχνικού Επαγγελματικού Συλλόγου Οροπεδίου Λασιθίου σας
εύχονται Καλά Χριστούγεννα & Ευτυχισμένο το Νέο Έτος.
Τώρα που αλλάζει η χρονιά και ευχές ο κόσμος δίδει, εύχομαι
κάθε όνειρο αληθινό να γίνει.
Με την Καινούργια τη χρονιά μόνο χαρές να ρθούνε κι όλες οι
δύσκολες στιγμές με μιας να ξεχαστούνε.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
7
Το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου
πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα της «Κρητικής Εστίας»
παρουσίαση των νέων εκπαιδευτικών βιβλίων
της μουσουργού Μαρίας Δαγαλάκη.
Ομιλητές: Θόδωρος Αντωνίου (συνθέτης & μαέστρος, καθηγητής του Πανεπιστημίου της
Βοστόνης), Νικόλας Τσαφταρίδης (καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο τμήμα παιδαγωγικής)
και Ιάκωβος Κονιτόπουλος (συνθέτης & μαέστρος).
Στην παρουσίαση έλαβαν μέρος, η κουκλοθεατρική ομάδα «Κιβωτός των Μύθων» μαζί με διακεκριμένους ερμηνευτές, την πιανίστα Παρή Παπαδοπούλου, τον βιολονίστα Μιχάλη Παπαδόπουλο, τη
soprano Αθηνά Δημητρακοπούλου, καθώς και τον 6χρονο κρητικής καταγωγής μαθητή της μουσουργού, Αλκιβιάδη Καναβά. Την εκδήλωση πλαισίωνε μουσική γραμμένη από την ίδια τη μουσουργό.
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ «ΔΙΚΤΑΙΟΣ»
Σύντομα παραδίδεται σε χρήση το νέο γήπεδο 5Χ5 του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου, το οποίο θα
φιλοξενεί τις προπονήσεις της τοπικής ομάδας Α.Ο. «ΔΙΚΤΑΙΟΣ», που έχει βάλει στόχο να δημιουργήσει μια ανταγωνιστική ομάδα, η οποία θα στηρίζεται στα νέα παιδιά. Όλες οι προσπάθειες
του Δήμου και της Διοίκησης επικεντρώνονται στην τοποθέτηση χλοοτάπητα και κερκίδων στο
γήπεδο.
Με την παρούσα ζητούμε τόσο την ηθική στήριξη όσο και την χρηματική ενίσχυση από όλους
τους Λασιθιώτες – συλλόγους και άτομα καταθέτοντας στον Τραπεζικό Λογαριασμό:
ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
GR27 01711650006165040030451
8
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΤΟΥ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ
Σας υπενθυμίζουμε ότι η καταβολή της συνδρομής τόσο για το περιοδικό όσο για τους Συλλόγους, είναι καίριας σημασίας για να συνεχιστεί απρόσκοπτα η λειτουργία τους. Γι’ αυτό, παρακαλούμε να καταθέσετε τη συνδρομή σας στους τραπεζικούς λογαριασμούς που σας
υποδεικνύουμε μη ξεχνώντας να αναγράφετε το όνοματεπώνυμο και τη διεύθυνσή σας.
Για το ΔΙΚΤΑΙΟ: Τράπεζα Πειραιώς 165 04 003041 29
Για το Σ.Η.Λ.: Τράπεζα Πειραιώς 366 04 003218 17
Σχόλια για την ψηφιοποίηση της «Δίκτης»
Επιθυμώ να συγχαρώ από καρδιάς το Δ.Σ. του «ΔΙΚΤΑΙΟΥ» για την απόφασή του να
ψηφιοποιήσει την «Δίκτη» μας, που όπου να’ναι σαρανταρίζει, καθώς και τον εκλεκτό
συμπατριώτη μας Γιάννη Καραβέλα, που αποδεικνύεται κεκρυμμένο τάλαντο για την
πολύ καλή δουλειά που έκανε.
Σε όλους όσους καθ’ οιονδήποτε τρόπο συνέβαλαν για την επιτυχή ολοκλήρωση του
έργου θερμά συγχαρητήρια και ευχαριστίες.
Οι παλιοί τόμοι της Δίκτης, χωρίς καθόλου να υπερβάλω, αποτελούν πραγματικό
θησαυρό ο οποίος με την ηλεκτρονική του επεξεργασία μπορεί τώρα να χρησιμοποιηθεί
από δικαίους και αδίκους.
Και μια παράκληση. Επειδή το γεγονός της ψηφιοποίησης και οι πρακτικές της εφαρμογές δεν είναι τοις πάσι γνωστές καλό θα ήταν να γίνει μια αναλυτική ανακοίνωση με
λεπτομερείς οδηγίες προς τους αναζητούντας τους πολύτιμους θησαυρούς της ΔΙΚΤΗΣ
και να δημοσιεύεται συνεχώς σε μερικά φύλλα του ΛΑΣΥΘΙΟΥ . Γένοιτο. Ο Θεός μαζί
μας.
Με τιμή
Ιωάννης Καραβαλάκης
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
9
ΕΝ ΤΑΧΕΙ
Σκέψεις και απόψεις
Γράφει
η Μαρία
Λαγκωνάκη
Πρόεδρος του
Σ.Η.Λ.
«Το Οροπέδιο»
Όταν γεράσει ο άνθρωπος, αυτό
που τονε τρώει περισσότερο είναι οι
ενοχές για τα λάθη που έκανε νέος
και για τα σωστά που δεν έκανε.
Πιο καλό είναι το σπίτι το γεμάτο
κατανόηση και αγάπη από το σπίτι
που είναι γεμάτο χρυσάφι.
Καλύτερα επικοινωνείς με αγράμματο που είναι ευσυνείδητος, παρά
με μορφωμένο ασυνείδητο.
Ποιον να φοβάσαι; Τον κομπλεξικό
που έγινε μεγάλος και τρανός.
Χαμογέλασε σ’ αυτόν που αντιπαθείς
και κουβέδιασέ του, είναι το καλύτερο
φάρμακο.
Αν είσαι ήρεμος, ζητάς λιγότερα
πράγματα απ’ τη ζωή, νοιώθεις σταθερότητα, άρα και ευχαρίστηση.
Αν κάποιος σου φωνάξει δυνατά,
αντί να βάλεις την ουρά στα σκέλια,
στάσου απέναντι και πες μπιζ!!!
Επιβάλλεται χρονιάρες μέρες
Ήταν αρχές του Δεκέμβρη, γύρω στις 5μ.μ.
μούσκεψε το πρόσωπό μου.
Μόλις άρχιζε να βραδιάζει.
Ο χρόνος άρχισε το τρελό ταξίδι του προς το
Ήταν μια νύχτα όμορφη με μελαγχολικό φόχθες.
ντο.
Έκλεισα τα μάθια μου, από μπροστά μου παΤα φώτα των άστρων είχαν ανάψει και στόλιζαν
ρελαύνουν πρόσωπα αγαπημένα που προ πολλού
το θόλο του ουρανού.
έχουν μετακομίσει στα δεσμωτήρια της μοίρας
Κάθισα στα σκαλιά του σπιτιού μου και κοιτούσα
του θεού.
τα απογυμνωμένα δέντρα.
Άπλωσα τα χέρια μου να τα αγκαλιάσω, μα
Στο σιγανό φύσημα τ’ ανέμου, τα κιτρινισμένα
όταν άνοιξα τα μάθια μου είχαν φύγει.
φύλλα θροΐζουν με παράπονα.
Ήταν ένα όνειρο που κράτησε όσο κρατά η
Νυκτερή επισκέπτης στο χωριό μου, ανέβηκα 2
λάμψη ενός βεγγαλικού.
– 3 δρομάκια, έφτασα στην κορυφή του χωριού.
Με την απαλάδα του μυαλού μου προσπαθώ να
Στο σπίτι της γιαγιάς μου της Μανουσομαρίας,
θυμηθώ όλους εκείνους που έφυγαν με αποσκευές
του πατέρα μου, της θείας, του ξαδέρφου και του
θρυμματισμένα όνειρα στο ταξίδι χωρίς γυρισμό
συγχωριανού μου.
κι έμειναν τα ερείπια σύμβολα – μάρτυρες του
Αρκετά σπίτια ερειπωμένα, τοίχοι βουβοί βαθιά
επίγειου κόσμου μας.
τα σημάδια της πληγής του χρόνου.
Ο απόηχος της σιωπής των σπιτιών αντηχεί στ’
Έντονη συναισθηματική φόρτιση με ανάγκασε
αυτιά μου.
να καθίσω πάνω σε μια πέτρα και βαθύς αναστεΠικραίνομαι και μελαγχολώ.
ναγμός ξέφυγε από τα στήθη
Ο χρόνος είναι σκληρός, δε δαμου.
μάζεται.
Έκανα το σταυρό μου, άντληΠροχωρεί και ισοπεδώνει τα
Αλληλεγγύη
σα λίγο απελπισμένο θάρρος κι
πάντα στο καταλυτικό του πέραΗ επιτροπή αλληλεγγύης του
άρχισα να ξετυλίγω το μακρύ
σμα.
Συνδέσμου μας, ευαισθητοποιτης μνήμης μου κουβάρι.
Δεν έχει συναισθηματισμό.
ημένη όπως πάντα στις ευπαθείς
Ήθελα να τακτοποιήσω τις
Είναι
κυρίαρχος του παιχνιδιομάδες, δίνει πρωτιά για Χρόάτακτες σκέψεις μου, μα δεν
ού.
νια Πολλά και Ευτυχισμένο Νέο
πρόλαβα.
Κι εγώ θέλω το νοιώθω να αναΈτος σε εσάς τους μοναχικούς,
Αυτόματα ήρθαν ιερές αναφερθώ σε εσάς.
τους γέροντες, τα παιδιά με προμνήσεις, σαν ένα σμήνος τροΑς αναπαύεστε.
βλήματα και σε όλο τον κόσμο.
Χρονιάρες
μέρες, για μένα
μαγμένων πουλιών, κι άρχισαν
Η προσπάθειά μας συνεχίζευπάρχετε.
να φτερουγίζουν γύρω μου.
ται με στόχο τον Άνθρωπο.
Συναισθηματικός ιδρώτας
10
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
ΕΝ ΤΑΧΕΙ
Το Οροπέδιο
Λασιθίου
Η γη της επαγγελίας.
Ο τόπος των θεών
και των ανθρώπων.
Συνδέομαι μαζί του
συναισθηματικά, είναι
ο τόπος που γεννήθηκα και μεγάλωσα.
Διατηρώ τις ωραιότερές μου αναμνήσεις.
Χαίρομαι να τον
βλέπω να προοδεύει
και να αναπτύσσεται
τουριστικά,
γιατί
πράγματι αξίζει και
λυπάμαι αφάνταστα
που δεν αξιοποιούνται
στο έπακρο τα αξιόλογα πλεονεκτήματα
που διαθέτει.
Ο Τόπος Λατρείας,
το Δικταίον Άνδρον,
δίνει δυνατότητες σε
φορείς να διεκδικήσουν και να πετύχουν
το αυτονόητο.
Λασιθιώτες, άνθρωποι της τέχνης και των
γραμμάτων, τετραγωνικά μυαλά, είναι διάσπαρτοι στην Ελλάδα
και όχι μόνο.
Έτσι όλοι μας μονιασμένοι, αγαπημένοι, πετυχαίνουμε πολλά.
Με υπουργική απόφαση πολλά χρόνια
πριν, το Οροπέδιο Λασιθίου, συμπεριλαμβανομένου και του
Σπηλαίου, έχει κριθεί
ως τοπίο ιδιαίτερου
φυσικού κάλους.
Δε μας ενδιαφέρει
τι κάνουν οι άλλοι,
εμείς τι κάνουμε;
Η εκδρομή μας
Την επιθυμία αρκετών μελών και
φίλων του συνδέσμου μας ικανοποιήσαμε πρόσφατα με την επταήμερη εκδρομή που πραγματοποιήσαμε στο
σταυροδρόμι των πολιτισμών, την Κωνσταντινούπολη.
Η ευγενική, αποτελεσματική, η μέγιστη κατανόηση και οι σημαντικές
υπηρεσίες που μας προσέφερε το τουριστικό γραφείο Ticiris Travel ήταν
Ελευθερία
Τα πουλιά μου έμαθαν την ελευθερία.
Έρχονται και φεύγουν όποτε και
όπως θέλουν, κάνουν πράγματα
κόντρα σε αυτά που περιμένεις,
ταξιδεύουν απίστευτες αποστάσεις.
για μας σταθμός.
Η συγκίνηση ήταν στο πρόγραμμα.
Νοιώσαμε και ζήσαμε έστω για λίγο
τα αγαθά και τα εδάφη τους, που κάποτε ήταν δικά μας πολλά από αυτά.
Άνθρωποι έρχονταν, άνθρωποι έφευγαν, η πόλη της συνύπαρξης των λαών.
Για μας ισχύει το: πολλές χιλιάδες
καλοί χωράνε στην παρέα.
Είναι τώρα σε μια μηλιά στον Αι
Χαράλαμπο και ίσως την επόμενη
μέρα στη Σαχάρα.
Μπορώ να ξεκουραστώ μόνο για
ένα λεπτό.
Γιατί η ελευθερία συνεπάγεται
ευθύνες και δεν πρέπει να χασομερήσω άλλο, έχω πολύ δρόμο
ακόμα.
Η πόλη που ζούμε, το Ηράκλειο
Σ
τα έγκατα της γης, κάτω από το
ναό του Αγίου Μηνά, βρέθηκε
κλιμάκιο της αρχαιολογίας, που με
τη βοήθεια της ΕΜΑΚ, προχωρεί σε
έλεγχο στατικότητας.
Υπάρχουν δεξαμενές που διοχέτευαν νερό μέχρι το 1955 σε μεγάλο
μέρος της πόλης του Ηρακλείου.
Οι δεξαμενές βρίσκονται σε άριστη
κατάσταση, παρά τις ρωγμές που
έχουν εντοπισθεί στο εσωτερικό της
εκκλησίας.
Μελλοντικά, αναφέρει η Ν. Κρήτη,
οι συγκεκριμένοι χώροι θα αξιοποιηθούν και θα αποτελέσουν σημείο
ταφής των προκαθήμενων της εκκλησίας της Κρήτης.
Σας πήγα λίγο ένα ταξίδι προς τα
πίσω, στην ιστορία.
Αυτά τα ταξίδια αξίζουν στις μέρες
μας της σύγχυσης, γιατί ξεκαθαρίζουν
πράγματα.
Είναι γεμάτα γνώση και συναίσθημα.
Τα χνάρια άλλων ανθρώπων και
οι πέτρες ζωντανεύουν γύρω σου,
όταν μαθαίνεις την ιστορία τους.
Σου μαθαίνει να δίνεις αξία σε
ό,τι άντεξε στο χρόνο.
Να μην κοιτάς τόσο εφήμερα τα
πράγματα.
Να στοχάζεσαι.
Να ξέρεις πού πατάς.
Το Ηράκλειο που ζούμε είναι μια
πόλη με πλούσια ιστορία που ξεκινά
από τα βάθη των αιώνων, γεμάτη
θησαυρούς που ενώνουν με μοναδικό
τρόπο το σήμερα και το χθες.
Ευτυχισμένα Χριστούγεννα
Καλή και Χαρούμενη η Καινούρια Χρονιά
Μ. Λαγκωνάκη
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
11
Χορηγοί του Συνδέσμου Λασιθιωτών Ηρακλείου
12
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
ΤΑ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΛΑΣΙΘΙΩΤΩΝ
ΘΑΝΑΤΟΙ
Επιμέλεια:
Νίκος
• Τη Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου
Τσαμάνδουρας 2013, απεβίωσε η Μαρία χήρα
Κων/νου Βερίγου σε ηλικία 86
ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στο χωριό Λαγού .
• Την Τετάρτη 11 Σεπτεμβρίου 2013, απεβίωσε
η Άννα Κανδυλάκη του Γεωργίου, σε ηλικία 56
ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο κοιμητήριο της Αγίας Άννης στο Τζερμιάδω.
• Την Τετάρτη 18 Σεπτεμβρίου 2013, απεβίωσε
ο Ιωάννης Μιχ. Φουκαράκης, σε ηλικία 87 ετών
και κηδεύτηκε στο κοιμητήριο του Αγίου Σάββα
στον Αβρακόντε.
• Την Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2013, απεβίωσε η Αρσινόη χήρα Εμμαν. Ανυφαντή σε
ηλικία 89 ετών και κηδεύτηκε στο κοιμητήριο
της Αγίας Άννας στο Τζερμιάδω.
• Την Τετάρτη 25 Σεπτεμβρίου 2013 , απεβίωσε
η Καλλιόπη Τζιράκη σε ηλικία 92 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο κοιμητήριο του
Αγίου Σάββα στον Αβρακόντε.
• Την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 2013 , απεβίωσε
ο Εμμανουήλ Κων. Εργαζάκης σε ηλικία 81 ετών
και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο κοιμητήριο
του Αγίου Αλεξάνδρου στη Πλάτη .
• Τον Σεπτέμβριο του 2013 , απεβίωσε ο Ξενοφών Φουκαράκης σε ηλικία 86 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο κοιμητήριο του
Αγίου Σάββα στον Αβρακόντε.
• Την Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2013, απεβίωσε
στην Αθήνα ο Ζαχαρίας Βασιλ. Πλατής από το
Τζερμιάδω και κηδεύτηκε στην Αθήνα .
• Την Πέμπτη 10 Οκτωβρίου 2013, απεβίωσε
ο Εμμανουήλ Νικ. Μαρκογιαννάκης σε ηλικία
93 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο
κοιμητήριο του Ψυχρού.
• Το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013, απεβίωσε
η Ελένη χήρα Εμμανουήλ Αναστασάκη σε ηλικία
92 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο
κοιμητήριο της Αγίας Φωτεινής στον Άγιο Γεώργιο.
• Το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013, απεβίωσε
η Χρυσή σύζυγος Κων/νου Δολαψάκη, σε ηλικία
83 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο
κοιμητήριο στο Μαγουλά.
• Την Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2013, απεβίωσε
στο Ηράκλειο ο Εμμανουήλ Ιωαν. Χατζάκης, σε
ηλικία 99 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα
στο κοιμητήριο στο Μαρμακέτω.
• Την Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2013, απεβίωσε
ο Σάββας Εμμαν. Κρασανάκης, σε ηλικία 89
ετών και κηδεύτηκε στο κοιμητήριο της Αγίας
Φωτεινής στον Άγιο Γεώργιο.
• Το Σάββατο 2 Νοεμβρίου 2013, απεβίωσε
στο γηροκομείο ο Γεώργιος Ζαχ. Παπουτσάκης
σε ηλικία 82 ετών και κηδεύτηκε στο κοιμητήριο
της Αγίας Φωτεινής στον Άγιο Γεώργιο.
• Το Σάββατο 9 Νοεμβρίου 2013, απεβίωσε η
Καλλιόπη χήρα Εμμαν. Πυθαρούλη, σε ηλικία
88 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο
κοιμητήριο της Αγίας Άννας στο Τζερμιάδω.
• Την Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2013, απεβίωσε
ο Εμμανουήλ Λουράκης σε ηλικία 96 ετών και
κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο κοιμητήριο
της Αγίας Φωτεινής στον Άγιο Γεώργιο.
• Την Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 2013, απεβίωσε
η Μελπομένη χήρα Αλεξάνδρου Σμυρνάκη, σε
ηλικία 96 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα
στο κοιμητήριο της Αγίας Άννας στο Τζερμιάδω.
• Τον Νοέμβριο απεβίωσε στη Ρόδο όπου και
διέμενε μόνιμα ο Γεώργιος Ζαχ. Κυριακάκης,
όπου και ετάφη.
• Την Πέμπτη 21 Νοεμβρίου 2013, απεβίωσε
η Αριάδνη σύζυγος Εμμαν. Πρατικάκη σε ηλικία
94 ετών και κηδεύτηκε στο κοιμητήριο του Αγίου
Δημητρίου στο Κάτω Μετόχι.
• Την Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2013 , απεβίωσε
στο Ηράκλειο όπου και διέμενε ο Γεώργιος
Ευαγγ. Γραμματικάκης (συνταξιούχος τελωνειακός , από το Τζερμιάδω) σε ηλικία 79 ετών και
κηδεύτηκε στο κοιμητήριο της Αλικαρνασσού .
• Την Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2013, απεβίωσε ο Κων/νος Ιωαν. Σπανάκης (Λεωνιδάκης)
σε ηλικία 89 ετών και κηδεύτηκε στο κοιμητήριο
της Αγίας Φωτεινής στον Άγιο Γεώργιο.
• Την Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2013, απεβίωσε ο
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
13
Γεώργιος Πλευράκης (παιδονόμος) σε ηλικία 76
ετών και κηδεύτηκε την επόμενη ημέρα στο κοιμητήριο της Αγίας Φωτεινής στον Άγιο Γεώργιο.
• Την Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2013, απεβίωσε
η Χρυσούλα Φούσκη χήρα Κων/νου Συμιανάκη
(συνταξιούχος δασκάλα) σε ηλικία 74 ετών και
κηδεύτηκε στο κοιμητήριο της Αγίας Φωτεινής
στον Άγιο Γεώργιο.
• Την Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 2013, απεβίωσε
ο Κων/νος Εμμαν. Βιδάκης (συνταξιούχος Έμπορας), σε ηλικία 84 ετών και κηδεύτηκε την επόμενη
ημέρα στο κοιμητήριο στον Άγιο Κων/νο.
Τα Διοικητικά συμβούλια των Συλλόγων εύχονται στις οικογένειες των θανόντων, τα θερμά
τους συλλυπητήρια και να είναι ελαφρύ το χώμα
που τους σκέπασε.
ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ
• Ο Ιωάννης Φουκαράκης (υδραυλικός) του
Νικολάου από τον Άβρακόντε και η σύζυγος του
απέκτησαν το πρώτο τους παιδάκι ένα υγιέστατο
αγοράκι.
• Ο Ευάγγελος Ορφανός του Εμμανουήλ από
τον Άγιο Κων/νο και η σύζυγός του απέκτησαν
το δεύτερο παιδάκι τους ένα υγιέστατο αγοράκι.
• Ο Ιωάννης Δημητρουλάκης του Εμμανουήλ
από τον Άγιο Γεώργιο και ή σύζυγος του Κατερίνα
Πιταροκοίλη του Γεωργίου απέκτησαν το πρώτο
τους παιδάκι ένα υγιέστατο αγοράκι.
• Η Μαρία Χειρακάκη το γένος Φαρσάρη
και ο σύζυγος της Μιχάλης Κρητικάκης απέκτησαν το πρώτο τους παιδάκι, ένα υγιέστατο κοριτσάκι.
• Η Ελένη Αθανασάκη του Γεωργίου και της
Μαρίας Μυτάκη και ο σύζυγος της Χαράλαμπος
Μανουράς απέκτησαν το δεύτερο παιδάκι τους
ένα υγιέστατο κοριτσάκι.
Τα Διοικητικά συμβούλια των Συλλόγων εύχονται στους ευτυχείς γονείς και παπουδολαλάδες
να τα χαίρονται και καλή ανατροφή.
ΓΑΜΟΙ
• Την Παρασκευή 25 Οκτωβρίου 2013 , στον
Ιερό Ναό Αγίας Ειρήνης στα Αγριανά τέλεσαν
το Ιερό Μυστήριο του Γάμου ο Σπύρος Χρήστου
του Χρήστου και της Σταματικής με την εκλεκτή
14
της καρδιάς του Ελευθερία Φουκαράκη του Νικολάου και της Βασιλικής , κουμπάροι του ζευγαριού ήταν η Αλεξάνδρα Σκουρτανιώτη και ο
Θανάσης Βασιλείου . Στη συνέχεια βάπτισαν το
κοριτσάκι τους , ανάδοχος του Νεοφώτιστου
ήταν η Στέλλα Τζιράκη – Φανουργιάκη. Μετά
τα μυστήρια ακολούθησε δεξίωση στο κέντρο
«Κυριάκος» στις Γούβες.
Τα Διοικητικά συμβούλια των Συλλόγων εύχονται στους νεόνυμφους βίο ανθόσπαρτο και
καλούς απογόνους.
ΒΑΠΤΙΣΕΙΣ
• Το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου 2013, βάπτισαν
το κοριτσάκι τους ο Γεώργιος Μανωλόπουλος
του Ιωάννου και της Μαρίας και η σύζυγος του
Βάσο Βεληβασάκη του Αποστόλου. Ακολούθησε
δεξίωση στο κέντρο «ΚΟΥΡΗΤΕΣ» στο Τζερμιάδω.
• Το Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013, στον Ιερό
Ναό Αγίου Χαραλάμπου στον Άγιο Χαράλαμπο,
βάπτισαν το αγοράκι τους ο Γιάννης Σπανάκης
του Αντωνίου και η σύζυγος του Μαρία Μαρθαλαμάκη του Δημητρίου και το ονόμασαν Αντώνη,
ανάδοχοι του Νεοφώτιστου ήταν το ζεύγος Αδάμη
και Ρένας Τσαμάνδουρα. Ακολούθησε δεξίωση
στο κέντρο «ΚΟΥΡΗΤΕΣ» στο Τζερμιάδω.
• Το Σάββατο 19 Οκτωβρίου 2013, στην Ιερά
Μονή Παναγίας στη Κερά, βάπτισαν τα δύο κοριτσάκια τους ο Εμμανουήλ Τζερμιάς του Ζαχαρία
και της Ασπασίας και η σύζυγος του Μαρινέλα
Τσαμάνδουρα του Εμμανουήλ και της Μαρίας
και τα ονόμασαν Μαρία και Ασπασία, ανάδοχοι
των Νεοφώτιστων ήταν το ζεύγος Γεωργίου και
Πόπης Πλατή και ο Κωστής Φανουργιάκης του
Γεωργίου. Ακολούθησε δεξίωση στο κέντρο
«ΚΟΥΡΗΤΕΣ» στο Τζερμιάδω.
• Το Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013, βάπτισαν
το αγοράκι τους ο Στέλιος Σμυρνάκης του Δημητρίου και η σύζυγος του και το ονόμασαν Δημήτρη.
• Το Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2013, βάπτισαν
τα δύο κοριτσάκια τους ο Δημήτρης Φανουργιάκης
του Στέλιου και της Ελένης και η σύζυγος του
και τα ονόμασαν Ελένη και Στέλλα.
• Την Κυριακή 27 Οκτωβρίου 2013, στον Ιερό
Ναό του Χριστού στα Σταυράκια, βάπτισαν το
αγοράκι τους η Αργυρώ Σιγανού του Δημητρίου
και της Μαρίας (το γένος Ζαχ. Τσαμάνδουρα)
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
και ο σύζυγος της Χαράλαμπος Φαλαγκάρας και
το ονόμασαν Λεωνίδα, ανάδοχος του Νεοφώτιστου
η Ελένη Μουστακάκη. Ακολούθησε δεξίωση σε
κέντρο στα Μάλια .
• Την Παρασκευή 8 Νοεμβρίου 2013, στην
Ιερά Μονή Παναγίας Κρυσταλλένιας, βάπτισαν
το αγοράκι τους ο Εμμανουήλ Καζάνης του Μιχαήλ και η σύζυγος του Πόπη Βάρδα του Φραγκίσκου και το ονόμασαν Μιχάλη. Ακολούθησε
δεξίωση στο κέντρο «ΚΟΥΡΗΤΕΣ» στο Τζερμιάδω.
• Την Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2013, βάπτισαν
στη Λάρισα (όπου και διαμένουν) το αγοράκι
τους ο Εμμανουήλ Πιταροκοίλης του Αποστόλου
και η σύζυγος του Κατερίνα και το ονόμασαν
Απόστολο.
Τα Διοικητικά συμβούλια των Συλλόγων εύχονται στους ευτυχείς γονείς και στους παππουδολαλάδες να τους ζήσουν τα Νεοφώτιστα και
στους Σαντόλους πάντα ετσά δουλειές να κάνουνε.
ΑΡΡΑΒΩΝΕΣ
• Ο Κων/νος Περβολαράκης του Δημητρίου
και της Εμμανουέλας , αρραβωνιάστηκε με την
εκλεκτή της καρδιάς του.
• Η Μαίρη Τζερμιά του Αντωνίου και της
Μαρίας, αρραβωνιάστηκε με τον εκλεκτό της
καρδιά της.
Τα Διοικητικά συμβούλια των Συλλόγων εύχονται στους αρραβωνιασμένους βίο ανθόσπαρτο
και καλά στέφανα.
ΔΙΑΦΟΡΑ
• Τον Σεπτέμβριο παραιτήθηκε ο Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Λασιθίου κ. Καστρινάκης Νίκος
και εκλέχτηκε νέα Αντιπεριφερειάρχης Π.Ε. Λασιθίου η κα. Πετράκη Πελαγία.
• Την Τρίτη και τη Τετάρτη 15 & 16 Οκτωβρίου
2013 , στα πλαίσια της κοινής άσκησης των Ελληνο- Ισραηλινών στρατευμάτων, πραγματοποιήθηκε και στο Οροπέδιο Λασιθίου με εναέρια
μέσα (ελικόπτερα) .
• Την Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2013 το απόγευμα,
στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων «Αντωνίου
Βορεάδη» του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου στο
Τζερμιάδω, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Οροπε-
δίου Λασιθίου σε συνεργασία με τη Περιφέρεια
Κρήτης, διοργάνωσε ενημερωτική εσπερίδα για
την κτηνοτροφία . Στην οποία παρέστη και η
Αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου κα Πελαγία Πετράκη . Τα θέματα της εσπερίδας ήταν: α) «Ορθολογική διαχείριση των εκτροφών προβάτων
και αιγών στην Π.Ε. Λασιθίου και παραγωγή
προϊόντων ποιότητας» με εισηγητή των Δρ Αλέξανδρο Στεφανάκη (κτηνίατρο – πρόεδρο ΓΕΩΤΕΕ) . β) «Προοπτικές ανάπτυξης γαλακτοπαραγωγής και ο νέος Κανονισμός Οργάνωσης
Παραγωγών» με εισηγητή την κα Μπατή Μαρία
(Γεωπόνο). γ)«Παραγωγή Υγιεινού γάλακτος –
Νομοθεσία» με εισηγητή τον κ. Παπαδάκη Ιωάννη
(κτηνίατρο της διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης
της Π.Ε. Λασιθίου).
• Τον Σεπτέμβριο, Οκτώβριο και Νοέμβριο,
πραγματοποιήθηκαν στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου εξετάσεις προς τους κατοίκους του Δήμου
από γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων κάθε φορά.
• Το ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο
Ηρακλείου, υποβάθμισε το σπήλαιο «Δικταίο
Άντρο» σε σπήλαιο Ψυχρού και χωρίς να γίνεται
καμία αναφορά στη γέννηση και ανατροφή του
Κρηταγενούς Δία στο Δικταίο Άντρο.
• Την Δευτέρα 28η Οκτωβρίου 2013. Με λαμπρότητα εορτάστηκε η εθνική επέτειος του
«ΟΧΙ» της 28ης Οκτωβρίου 1940, στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου και συγκεκριμένα στο Τζερμιάδο.
Μετά την Δοξολογία στον Ιερό Ναό της Αγίας
Τριάδος, ακολούθησε η ομιλία από την εκπαιδευτικό κα Κυπριωτάκη Αντωνία, στη συνέχεια
μετέβηκαν όλοι στο μνημείο πεσόντων Ηρώων,
όπου τελέστηκε η επιμνημόσυνη δέηση και η κατάθεση των στεφάνων . Ακολούθησε η παρέλαση
των μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας
εκπαίδευσης. Στο τέλος ο Δήμος ως είθισται ,
παρέθεσε μικρή εκδήλωση (κέρασμα) προς όλους
τους παρευρισκόμενους, στην αίθουσα «Αντωνίου
Βορεάδη», του Δήμου.
• Την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 2013, στον ιερό
Ναό της Αγίας Τριάδας τελέστηκε από το Δήμο
Δοξολογία – μνημόσυνο για τους εκτελεσθέντες
του Τζερμιάδου από τους Γκεσταπίτες και στη
συνέχεια επιμνημόσυνη δέηση – τρισάγιο στο
τόπο εκτελέσεως , όπου υπάρχει και μνημείο .
• Την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 2013, στην αίθουσα
πολλαπλών χρήσεων «Αντωνίου Βορεάδη» του
Δήμου , πραγματοποιήθηκε ημερίδα υπό την αι-
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
15
γίδα του Δήμου για το «Δικταίο Άντρο» και συγκεκριμένα για την υποβάθμιση που επιχειρείτε
από κάποιους. Μεταξύ των παρευρισκόμενων
στην ημερίδα ήταν: ο πρώην πρύτανης και συντοπίτης μας Γεώργιος Γραμματικάκης, ο καθηγητής και πρώην Δήμαρχος Γουβών κ. Νικολαράκης , ο καθηγητής και πρώην Δήμαρχος Επισκοπής κ. Ροδιτάκης, ο Αρχαιολόγος κ. Βασιλάκης
Αντώνης, ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Κουνενάκης Δημήτρης , πρόεδροι και εκπρόσωποι
συλλόγων και φορέων , δημότες κα. Κύριοι ομιλητές ο Δήμαρχος κ. Μηλιαράς Γιώργος, ο Αρχαιολόγος κ. Βασιλάκης Αντ. και ο κ. Καραβαλάκης Ιωάννης.
• Την Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2013, πραγματοποιήθηκε συνάντηση στην Αντιπεριφέρεια Λασιθίου, υπό την Αντιπεριφερειάρχη κα Πελαγία
Πετράκη με την Ομοσπονδία επαγγελματιών,
βιοτεχνών και εμπόρων του Νομού, τους εμπορικούς και επαγγελματικούς συλλόγους της Π.Ε.
Λασιθίου καθώς και με όλους τους συναρμόδιους
φορείς για το παραεμπόριο – παραοικονομία
και πλανόδιο και στάσιμο εμπόριο.
• Την Δευτέρα 18 Νοεμβρίου 2013, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στη Βασιλική του Αγίου
Μάρκου στο Δήμο Ηρακλείου με θέμα την πολιτιστική κληρονομιά του Οροπεδίου Λασιθίου.
Όπου άνοιξε τις πύλες του η έκθεση με εκθέματα
από συντοπίτες μας Λασιθιώτες καλλιτέχνες. (Η
πρωτοβουλία ανήκει στο Γιώργο Χατζάκη). Από
σχόλια του Ηρακλειώτικου κόσμου αλλά και από
υπαλλήλους του χώρου μπορούμε να πούμε με
βεβαιότητα ότι ήταν η ποίο επισκέψιμη έκθεση
που έγινε μέχρι σήμερα.
• Την Τετάρτη 20 Νοεμβρίου 2013, πραγματοποιήθηκε συνάντηση στο Δημαρχείο μετά από
πρόσκληση του Δημάρχου με τον ΕΒ.Ε.Σ.Ο.Λ.
για το «Δικταίο Άντρο», όπου υπήρξε ενημέρωση
από το Δήμαρχο, καθώς και απόφαση για τους
τρόπους αντιμετώπισης του θέματος υποβάθμισης
του.
• Την Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 2013, ο Σύνδεσμος Λασιθιωτών Ηρακλείου «Το Οροπέδιο»,
πραγματοποίησε εξαήμερη εκδρομή στη Κωνσταντινούπολη, όπου υπήρξε μεγάλη συμμετοχή
από τα μέλη του καθώς και συντοπίτες μας. Από
τις πληροφορίες που έχουμε όλοι πέρασαν υπέροχα και ευχήθηκαν του χρόνου με το καλό, να
ξαναδιοργανώσει πάλι εκδρομή ο ΣΛΗ και να
είναι όλοι πάλι εκεί.
16
• Στο Λύκειο Τζερμιάδου εγκαταστάθηκε σεισμογράφος , τον οποίο θα διαχειρίζονται οι μαθητές και οι υπεύθυνοι καθηγητές που έχουν
οριστεί και θα καταγράφει επί 24ωρω και τέλος
του χρόνου θα παραδοθεί εργασία από τους μαθητές, τον οποίο τους δώρισε – χορήγησε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τζερμιάδου «η Αναγέννηση».
• Τελείωσε και το Γήπεδο 5χ5 πίσω από το
Γυμνάσιο από το Δήμο και εντός των ημερών
πρόκειται να γίνει και η επίσημη παραλαβή από
τον εργολάβο.
• Από τις αρχές Νοεμβρίου ξεκίνησαν εργασίες
από τη Περιφέρεια Κρήτης, στην Άμπελο όπως
καθαρισμός από τις πέτρες που είχαν πέσει και
εγκατάσταση νέου δίχτυ προστασίας από την
πτώση των βράχων στο υπόλοιπο κομμάτι .
• Τον Οκτώβριο ξεκίνησαν εργασίες από το
Δήμο, ανάπλασης (κυβόλιθοι - αγωγοί όμβριων
κλπ) στον οικισμό Λαγού.
• Τον Νοέμβριο πραγματοποίησαν μονοήμερες
εκδρομές οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι Ψυχρού και
Αβρακόντε.
• Το Σάββατο 16 Νοεμβρίου 2013, πραγματοποιήθηκαν οι εσωκομματικές εκλογές της ΝΕΑΣ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ για ανάδειξη Προέδρου
ΔΗΜ.Τ.Ο. και μέλη ΔΗΜ.Τ.Ε. Πρόεδρος εκλέχτηκε η κα Λαγκωνάκη Μαρία και μέλη κατά
σειρά ψήφων οι: Πιταροκοίλη Πόπη, Πιταροκοίλης
Γιώργος, Σιγανός Χαρίδημος, Τζανάκης Απόστολος, Πολυλογίδης Χρήστος, Γερολύμου Ολυμπία, Στραταντωνάκης Κων/νος, Ψυχογίδης Νίκος
και Τσικαλάκης Νίκος.
• Την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου έπεσαν τα
πρώτα χιόνια και στο Οροπέδιο Λασιθίου, όπου
ντύθηκε στα λευκά του, το χιόνι έφτασε περίπου
τα 15 με 20 εκατοστά, προβλήματα δεν δημιουργήθηκαν πέρα από το κρύο και το παγετό που
επικρατούσε, (ευτυχώς το κράτος έχει φροντίσει
και έχουμε φθηνό πετρέλαιο ???) Στη Μαδάρα
είχε χιονίσει λίγο νωρίτερα μία εβδομάδα πριν.
Υ.Γ.: Ζητάμε συγνώμη από το αναγνωστικό
κοινό για τυχόν παραλείψεις στα ΝΕΑ. Για αυτό
παρακαλούμε όσες και όσους επιθυμούν να στείλουν οτιδήποτε για δημοσίευση, στα email:
[email protected] &
[email protected].
Νίκος Ι. Τσαμάνδουρας
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
Μια Ξεχωριστή
Ιστορική έρευνα
Το «ΛΑΣΙΘΙ» έχει στο τεύχος αυτό τη χαρά και την τιμή να παρουσιάσει για
πρώτη φορά μια ξεχωριστή μελέτη της εκλεκτής συνεργάτιδας Φιλολόγου –
Ερευνήτριας κ. Ελένης Μπριτζολάκη, που αναφέρεται σε ένα ασυνήθιστο θέμα:
Τις τιμητικές διακρίσεις που δόθηκαν επί Κρητικής Πολιτείας στους Λασιθιώτες
αγωνιστές της ελευθερίας, που τα χρόνια εκείνα Λασιθιώτες ονομάζονταν μόνο
οι κάτοικοι του Οροπεδίου Λασιθίου, οι οποίοι έλαβαν μέρος στις πολυάριθμες
επαναστάσεις του 19ου αιώνα.
Το αφιέρωμα αυτό αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη όλων εκείνων
που θυσιάστηκαν στους πολύχρονους αγώνες για την ελευθερία της Κρήτης,
εκατό χρόνια μετά την ένωση της με την Ελλάδα.
Η
Ελένη Μπριτζολάκη γεννήθηκε και μεγάλωσε στις
Βακιώτες Ηρακλείου, έλκει
όμως την εκ μητρός καταγωγή της από
τους Εργαζάκηδες της Πλάτης και τους
Κανδυλάκηδες του Ψυχρού, ενώ από
την πλευρά του πατέρα της είναι τρισεγγονή του Αθανασίου Αντ. Καμπάνη,
αδελφού του Ιωάννη Καμπάνη (του
διαθέτη του Καμπανείου στο Ψυχρό).
Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με
ειδίκευση στην Νεοελληνική Λογοτεχνία. Για τριανταένα χρόνια υπηρέτησε
με πίστη, αγάπη και σεβασμό την Δημόσια Εκπαίδευση . Εδώ και ένα χρόνο
είναι συνταξιούχος. Την αγάπη της για το Οροπέδιο και την
ιστορία του, την οφείλει στις μαγευτικές αφηγήσεις των στενών
συγγενών της, κυρίως όμως στην αδελφή της μητέρας της, την
Παπαδιώ Στεφανάκη από το Ψυχρό. Μέσα από τη γλαφυρότητα
και την εικονοπλαστική δύναμη του δικού της αφηγηματικού
λόγου, «ρούφηξε ιστορικούς χυμούς και μαγέματα» και στέριωσε
μέσα στην δική της σκέψη το Μύθο του Οροπεδίου, συνυφασμένο
και συνταιριασμένο απόλυτα με το Μύθο των Καμπάνηδων.
Ασχολείται επί χρόνια με την έρευνα των Αρχείων, με στόχο
την ανάδειξη της «πεπαλαιωμένης» μεν, αλλά και «ζώσης» ταυτόχρονα, Αρχειακής Ιστορίας.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
17
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»:
Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές
του 19ου αιώνα
Σ
τις 6 Ιανουαρίου 1901 η εφημερίδα του
Ηρακλείου «ΑΛΗΘΕΙΑ» (έτος Α, Αρ.13,
σελ. β, Ιστορικό Αρχείο Κρήτης) – της
οποίας εκδότης ήταν ο Σ. Αλεξίου και υπεύθυνος
συντάκτης ο Ιωάννης Γ. Βογιατζάκης- δημοσίευσε
άρθρο με τίτλο «ΤΑ ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΤΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ». Το άρθρο αυτό αναφερόταν στην
απόφαση του Ύπατου Αρμοστή Κρήτης Γεωργίου,
Πρίγκηπα της Ελλάδος, και της Κρητικής Βουλής,
να τιμήσουν, επιτέλους, τους αγωνιστές και τα
θύματα των αλλεπάλληλων κρητικών επαναστάσεων του 19ου αιώνα, που οδήγησαν στην αυτονομία την Κρήτη. Όλος ο κρητικός τύπος της
εποχής επέχαιρε για το γεγονός και αφιέρωσε
διθυραμβικά άρθρα. Ο αρθρογράφος όμως της
«Αλήθειας» με σοβαρότητα και κριτική διάθεση
παρουσίασε στο άρθρο του τα προβλήματα που
προέκυψαν από την απόφαση αυτή. Τα κυριότερα
ήταν: α) Ο τρόπος καταρτισμού της δωδεκαμελούς
Επιτροπής, η οποία θα έκρινε τους αγωνιστές,
δεν ήταν επιτυχής διότι οι νομοί των Χανίων και
του Ρεθύμνου εκπροσωπούνταν από εννέα μέλη,
ο νομός Ηρακλείου από δύο και ο νομός Λασιθίου
από ένα μέλος, το οποίο παραιτήθηκε, εντέλει
δε οι νομοί αυτοί εκπροσωπήθηκαν μόνο από
δύο μέλη, αυτά του Ηρακλείου(επί το λαϊκότερον,
οι δυτικοί νομοί της Κρήτης «καπέλωναν» τους
δύο ανατολικούς-γεγονός αναμφισβήτητο καθώς
οι διενέξεις μεταξύ των και σε άλλα ζητήματα
θα ενταθούν, με το πέρασμα των χρόνων). β)
Εξίσου σημαντικό πρόβλημα ήταν η εξεύρεση
των αναγκαίων πόρων για την εκτέλεση του
νόμου. γ) Λόγω της έλλειψης πόρων επικράτησε
αρχικά η σκέψη να τιμηθούν μόνο οι άποροι
αγωνιστές, γεγονός που απέκλειε αυτομάτως
οποιονδήποτε αγωνιστή διέθετε ικανή περιουσία
ή ήταν δημόσιος υπάλ ληλος. Τούτο οδήγησε σε
δίκαιη αγανάκτηση και αντιδράσεις, και τελικώς
η αρμόδια Επιτροπή έλαβε την εντολή να κατατάξει και τους αγωνιστές που δικαιούνταν ηθικής
αναγνώρισης. Ας παρουσιάσουμε το άρθρο της
18
«Αλήθειας» αυτούσιο:
«Το συμβούλιον του Ηγεμόνος(εννοεί τον Πρίγκηπα Γεώργιο), θεσπίσαν νόμον περί προστασίας
των εν πολέμω υπέρ πατρίδος ανικάνων καταστάντων και των χηρών και ορφανών των εν
μάχαις πεσόντων και περί εξευρέσεως πόρων
προς εκτέλεσιν του νόμου τούτου, συνέστησεν
επιτροπήν, εις ην(στην οποία) ανέθετο την εξέλεγξιν των εχόντων τοιούτο δικαίωμα. Ο τρόπος
του καταρτισμού της Επιτροπής ταύτης, εν παρόδω ειρήσθω, δεν υπήρξεν δυστυχώς επιτυχής,
καθ’ ολοκληρίαν, διότι μεταξύ δώδεκα μελών,
δύο μόνον αντεπροσώπευσαν τον νομόν Ηρακλείου, εν δε μένον, το του Λασιθίου, κυρίως
όμως δύο μόνον αντεπροσώπευσαν αμφοτέρους
τους νομούς τούτους αποτελούντας το ήμισυ της
Κρήτης, καθ’ όσον ο τρίτος μικρόν (για λίγο) συνυπάρξας μετά των συναδέλφων του, απεχώρησεν
κατόπιν, μεταβάς εις την ιδίαν του επαρχίαν, την
Σητείαν. Ενώπιον της Επιτροπής ταύτης οι δικαιούμενοι κατέθηκαν τας αιτήσεις και τα δικαιολογητικά έγγραφά των, εγένετο ο έλεγχος
και κατετάχθησαν κατά τάξεις, ορισθέντος ενί
εκάστω (στον καθένα) του βοηθήματος, όπερ(το
οποίο) εδικαιούτο να λαμβάνη από την Πολιτείαν.
Το καθήκον λοιπόν της Επιτροπής περιωρίζετο
εις τον έλεγχον των αιτήσεων εκείνων μόνον εκ
των αγωνιστών, οίτινες (οι οποίοι) είχον ανάγκην
της υλικής προστασίας της Πολιτείας. Αλλά
παρά(= κοντά στους) τους αγωνιστάς τούτους
υπάρχουσι και άλλοι, αγωνισταί και ούτοι, και
εν όπλοις και εν γράμμασι την πατρίδαν υπηρετήσαντες από της μεγάλης επαναστάσεως του
1866 και εφεξής, διατελέσαντες δε Πρόεδροι ή
μέλη των προσωρινών Κυβερνήσεων, Γενικοί
Γραμματείς Επαναστατικών Συνελεύσεων, Αρχηγοί, Οπλαρχηγοί, οπλίται κλπ. Οι άνδρες ούτοι
του αγώνος, ευπορούντες(όντας εύποροι), δεν
ηθέλησαν να υποβάλωσιν αιτήσεις εις την Επιτροπήν, διότι εγνώριζον ότι επρόκειτο απλώς και
μόνον περί χρηματικού βοηθήματος.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
Αλλ’ ήδη η υπόθεσις αλλάσσει μορφήν. Εις την
αυτήν Επιτροπήν ανετέθη και ετέρα(άλλη) δικαιοδοσία, να κατατάξη δηλ. εις σειράν και εκείνους των αγωνιστών οίτινες( οι οποίοι), μη έχοντες
ανάγκην της υλικής προστασίας της Πολιτείας,
ουχ ήττον (όχι λιγότερο) δικαιούνται να τύχωσιν
ηθικής αμοιβής υπ’αυτής. Εννοείται ότι, τοιούτων
υπαρχόντων πολλών, παρήχθη σάλος και δικαία
αγανάκτησις μεταξύ τούτων, ων(από τους οποίους)
άλλοι μεν πολύ ορθώς φρονούσιν, ότι η Πολιτεία
έχουσα καθήκον να τους γνωρίζη, δεν πρέπει να
τους υποβάλη εις τον εξευτελισμον του να ζητήσωσιν οι ίδιοι να αμειφθώσιν ηθικώς, άλλοι δε διισχυρίζονται ότι δεν εγνώριζον ότι θα ανετίθεντο
και τοιαύτα καθήκοντα εις την Επιτροπήν, όπως
υποβάλωσιν αιτήσεις. Πάντες δε ομοφώνως υποστηρίζουσιν ότι δεν έπρεπε να ανατεθή εις την
Επιτροπήν το δικαίωμα να κρίνη ιστορικώς τας
υπηρεσίας των προσώπων τούτων. Νομίζομεν
ότι η υπόθεσις, ως εκ της λεπτής φύσεώς της,
είναι ανάγκη ν’αφεθή εις την κρίσιν της Βουλής
(αυτής της Κρητικής Πολιτείας) και ότι επομένως
καλόν είναι, όπως η Κυβέρνησις του τόπου αναβάλη πάσαν επί του ζητήματος τούτου απόφασίν
της. Η Βουλή δεν θα έχη ν’ασχοληθή επί πολύ επί
της υποθέσεως ταύτης, ουδέ θα γείνη αύτη αφορμή
διενέξεων, ως τινες(όπως κάποιοι) υποθέτουσιν.
Θα πράξη ό,τι και εις άλλα Έθνη γίνεται. Δια
Νόμου θ’αναγνωρίση το δικαίωμα της απονομής
των παρασήμων τούτων εις τον Ηγεμόνα, όστις
βεβαιότατα θα κάμη χρήσιν τούτου κατόπιν επιμελημένης εξακριβώσεως της εν ταις διαφόροις
επαναστάσεσι δράσεως ενός εκάστου.»
Δύο, λοιπόν, ήταν οι κυριότεροι νόμοι(υπήρξαν
και άλλοι) με τους οποίους η Κρητική Πολιτεία
ανέλαβε, μετά τη σύστασή της, το καθήκον να
παράσχει βοήθημα στις χήρες, ορφανά, τραυματίες
και αγωνιστές των κρητικών αγώνων εναντίον
των Τούρκων: Α) Ο Νόμος 438, της 25ης Αυγούστου, που δημοσιεύθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου
1901 στην Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας(έτος Β, Τεύχος Γ, Αρ. 73, Ιστορικό Αρχείο
Κρήτης), όταν Ύπατος Αρμοστής στην Κρήτη
ήταν ο Πρίγκηπας Γεώργιος της Ελλάδας. Πρέπει
εδώ να θυμηθούμε ότι το 1901 η Κρήτη δεν είχε
ενωθεί ακόμη με την ελεύθερη Ελλάδα, την
οποία αποτελούσαν η Πελοπόννησος, τα Ιόνια
νησιά, η Στερεά Ελλάδα, η Άρτα και η Θεσσαλία,
η Αττική, η Εύβοια και οι Κυκλάδες. Η Κρήτη
είχε μεν αποκτήσει αυτονομία, ήταν όμως υπό
την επικυριαρχία του Σουλτάνου. Και «υπό την
Προστασία» των μεγάλων Δυνάμεων. Β) Ο Νόμος
749 της 29ης Ιουνίου 1908, μετά την αποπομπή
του Πρίγκηπα Γεωργίου, όταν Ύπατος Αρμοστής
της Κρήτης ήταν ο Αλέξανδρος Θρ. Α. Ζαΐμης.
Α) O Νόμος 438 του 1901
επί Πρίγκηπος Γεωργίου
Σύμφωνα με το Νόμο 438 χορηγήθηκε πίστωση
80.000 δραχμών κατ’έτος και γινόταν υποχρεωτική
κράτηση 2 τοις % στη μισθοδοσία των δημοσίων
υπαλλήλων της Κρητικής Πολιτείας, προκειμένου
να διασφαλιστεί η χορηγία των βοηθημάτων.
Συλλήβδην, το δικαίωμα του βοηθήματος είχαν
οι χήρες και τα ορφανά των σφαγέντων ή δολοφονηθέντων από τους Τούρκους ή αποβιοσάντων
στις μάχες αγωνιστών, οι τραυματίες, αλλά και
οι εν ζωή αγωνιστές που ήταν άνω των 55 ετών,
άποροι, «οίτινες ειργάσθησαν στρατιωτικώς ή
πολιτικώς από του 1866 και εντεύθεν κατά τας
επαναστάσεις της Νήσου». Δηλαδή αφορούσε
στις επαναστάσεις του 1866-69, 1878, 1889, 1895,
1896, 1897. Και - δυστυχώς, για ιστορικούς λόγους- δεν αφορούσε στις προ του 1866 επαναστάσεις. Με επιμέρους άρθρα καθορίστηκαν η
συγκρότηση και ο τρόπος λειτουργίας των τοπικών
Επιτροπειών, ο χρόνος, ο τρόπος και τα συνοδευτικά έγγραφα των αιτήσεων κλπ. Ορίστηκε
επίσης ότι η κατάταξη των αγωνιστών θα γινόταν
σε έξι τάξεις.
Β) Ο Νόμος 749 του 1908
επί Αλεξάνδρου Ζαΐμη
Η κύρια και ουσιαστική διαφορά του Νόμου
749 από τον Νόμο 438 ήταν η κατάταξη των
αγωνιστών μόνο σε τρεις τάξεις. Υπήρχαν επίσης
διαφορές ως προς τα προσόντα των δικαιουμένων
το βοήθημα, ενώ παρείχε το δικαίωμα της εφέσεως
σε οποιονδήποτε, του οποίου η αίτηση είχε απορριφθεί. Το χορηγούμενο κονδύλι ανερχόταν στις
70.000 δραχμές εκ των οποίων οι τριάντα χιλιάδες
προορίζονταν για τις χήρες, τους τραυματίες και
τα ορφανά ενώ οι σαράντα χιλιάδες για τους
αγωνιστές κάθε τάξης.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
19
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
ΤΙΜΗΘΕΝΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΟΡΟΠΕΔΙΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
(Η παρουσίαση γίνεται ανά χωριό του Οροπεδίου που τότε ονομαζόταν επαρχία Λασηθίου)
ΑΒΡΑΚΟΝΤΕ
α) Κων/νος Χριστοφάκης (ή Χριστοφοράκης)
Το 1908 δήλωσε στην αίτησή του ότι ήταν 80
ετών, άρα γεννήθηκε το 1828. Ήταν κάτοικος
του Αβρακόντε και έγγαμος. Ήταν γεωργός και
το ετήσιο εισόδημά του δεν του απέφερε 100
δραχμές. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Κλήσαρχο ο Κ.
Χριστοφάκης ήταν καπετάνιος κατά το 1878 και
το 1889 και είχε και διορισμό πεντακοσίαρχου.
Στις 6 Ιουνίου ’78 και στο χωριό Ψυχρό έλαβε
τον υπ’αρ.195 διορισμό του 100άρχου Αβρακόντε.
Το 1902 κατατάχθηκε στην ΣΤ τάξη ενώ το 1909
στη Γ τάξη.
β) Γεώργιος Φουκαράκης
Ήταν κάτοικος του Αβρακόντε. Γεννήθηκε
το 1826. Ήταν έγγαμος και το ετήσιο εισόδημά
του ήταν 80 δραχμές. Στην επανάσταση του 1878
είχε διοριστεί πεντακοσίαρχος. Ο διορισμός αυτός
φέρει την υπογραφή των: Εμμαν. Μηλιαρά, Βασιλογιώργη, Δρ. Σφακιανάκη, Ι. Δ. Λυράκη και
Στεργιογλίδη. Το 1909 κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
α)Αντώνιος Χατζη Κων. Περισυνάκης
Αλλού τον συναντούμε με το επίθετο Περισκάκης. Ήταν τραυματίας πολέμου. Τραυματίστηκε
«κατά την μάχην της 22 Φεβρουαρίου 1897 εν Ιεραπέτρα». Με την υπ’αρ. 58 απόφαση του 1902
έγινε δεκτή η αίτησή του και έλαβε το βοήθημα.
Ενώ το 1909 με την υπ’αρ. 82 απόφαση της επιτροπής(7-2-1909) κατατάχθηκε στην Α τάξη. Ήταν
κάτοικος Αγίου Γεωργίου.
β)Χατζη Ιωάννης Κλι(η)σαρχάκης
(Κλήσαρχος)
Ήταν κάτοικος Αγίου Γεωργίου. Το 1866 διετέλεσε εκατόνταρχος ενώ το 1878 πεντακοσίαρχος
«προβιβασθείς υπό του Αρχηγού Λασηθίου Εμμ.
Μηλιαρά» σε χιλίαρχο και σημαιοφόρο.Στις 6
Ιουνίου ’78 και στο χωριό Ψυχρό έλαβε τον
υπ’αρ.197 διορισμό του «1000άρχου Αγίου Γεωργίου
και των εξαρτημάτων»(Κρητικά Χρονικά,
τομ.Η,σελ.189) Τους βαθμούς αυτούς τους επιβεβαίωσε με τα έγγραφα των διορισμών του. Το
1908 δήλωσε ότι είναι 67 ετών άρα γεννήθηκε το
1841. Ήταν έγγαμος. Το 1902 κατατάχθηκε στην
Ε τάξη ενώ το 1909 στη Β τάξη.
το 1844. «υπηρέτησε με το βαθμό του εκατοντάρχου
την πατρίδα από του έτους 1866 μέχρι τέλους του
1887 κατά δε την επανάστασιν του 1896 και 1897
ως καπετάνιος του χωρίου Αγίου Γεωργίου». Στις
6 Ιουνίου ’78 και στο χωριό Ψυχρό έλαβε τον
υπ’αρ. 198 διορισμό του 100άρχου Αγίου Γεωργίου
(Κρητικά Χρονικά, τομ. Η, σελ.189). Σε πιστοποιητικό των αρχηγών και οπλαρχηγών Γ. Θ.
Ανυφαντή, Μιχ. Ν. Παναγιωτάκη, Κων/νου Πιταροκοίλη, του 1904, αναφέρονται τα εξής: «Οι
υποφαινόμενοι αρχηγοί και οπλαρχηγοί του Νομού
Λασηθίου πιστοποιούμεν ότι ο εξ Αγίου Γεωργίου
Χατζή Δημήτριος Πλεύρης, διορισθείς πεντακοσίαρχος υπό του αρχηγού Λασηθίου Εμμανουήλ
Μηλιαρά κατά την μεγάλην επανάστασιν του 1866
προήχθη εις τον βαθμόν του οπλαρχηγού συνεπεία
των αγώνων του κατά το 1878 αναγνωρισθείς ως
τοιούτος και υπό των λοιπών αρχηγών του Νομού,
ειργάσθη και έδρασε σπουδαίως κατά τας διαφόρους δεινάς περιστάσεις της πατρίδος μέχρι της
απελευθερώσεώς της διακρινόμενος δια την προθυμίαν και το ριψοκίνδυνον αυτού εις τας μάχας..».
Ο Χατζη Δ. Πλεύρης το 1902 κατατάχθηκε στην
ΣΤ τάξη ενώ το 1909 στη Β τάξη.
γ)Χατζη Δημήτριος Γ. Πλευράκης
(ή Πλεύρης)
Ήταν κάτοικος Αγίου Γεωργίου. Γεννήθηκε
δ)Εμμανουήλ Ι. Μακράκης
Γεννήθηκε το 1838. Ήταν αγράμματος, γεωργός
το επάγγελμα και είχε πολυμελή οικογένεια, για
20
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
τη συντήρηση της οποίας δεν εξαρκούσε το εκ
200 δραχμών ετήσιο εισόδημά του. Ήταν κάτοικος
Αγίου Γεωργίου. Όπως ο ίδιος υποστηρίζει κατά
τις επαναστάσεις του 1866 και 1878 διετέλεσε
διακοσίαρχος «υπό τον αρχηγό Λασηθίου Εμμ.
Μηλιαρά, αναγνωρισμένος και υπό των λοιπών
επαναστατικών αρχών, ως και κατά τας λοιπάς
επαναστάσεις της πατρίδος εκτελέσας το προς
την πατρίδα καθήκον». Το 1908 κατατάχθηκε στη
Γ τάξη.
το «αντελήφθη ιδίαις αισθήσεσι και ότι ήτο παρών
εις το αυτό μέρος». Αλλά και ο δεύτερος μάρτυρας
Παύλος Μπαλουζές ή Μηλιαράς από το Ψυχρό
βεβαίωσε ότι «ο σύζυγος της αιτούσης Εμμ. Μπιμπάκης εφονεύθη εις την βάρδιαν στου Τσούλι το
μνήμα κατά λάθος καθ’ην ώραν εμεταπιάνανε
μίαν μπιστόλαν με τον Κυριάκον τον Σπανάκη η
οποία πήρε φωτιά και τον εσκότωσε».
Μετά την αίτηση αυτή ο αγωνιστής κατατάχθηκε
στη Β τάξη.
ε)Εμμανουήλ Μπιμπάκης
Ήταν κάτοικος Αγίου Γεωργίου. Αίτηση έκανε
το 1908 ή χήρα του Αναστασία Κρασσανοπούλα,
η οποία καταγόταν από τα Πλαθιανά. Σύμφωνα
με τον μάρτυρα Χριστόδουλο Σπανάκη ή Ζώρε
από το Γεροντομουρί «ο σύζυγος της αιτούσης
Εμμ. Μπιμπάκης εις την πρώτην μάχην του Λασηθίου εις θέσιν «Τσούλι μνήμα»(σε άλλο έγγραφο,
στης καράς το πηγάδι) κατά την ώραν της συμπλοκής βληθείς υπό εχθρικής σφαίρας έπεσεν
άπνους». Το γεγονός βεβαίωσε ο μάρτυρας διότι
στ) Ιωάννης Εμμ. Μαθιουδάκης
Ήταν κάτοικος Αγίου Γεωργίου και τραυματίας
πολέμου. Αρχικά η αίτησή του, του 1908, απορρίφθηκε, στη συνέχεια όμως παραπέμφθηκε.
ζ)Ιωάννης παπα Μ. Βουράκης
Ήταν κάτοικος Αγίου Γεωργίου. Στις 6 Ιουνίου
’78 και στο χωριό Ψυχρό έλαβε τον υπ’αρ. 199
διορισμό του 100άρχου Αγίου Γεωργίου (Κρητικά
Χρονικά, τομ.Η, σελ.189).
ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
α) Ιωάννης Ε. Χρυσός
Ήταν κάτοικος Αγίου Κωνσταντίνου. Σκοτώθηκε στη μάχη της Κασταμονίτσας το 1866. Οι αιτήσεις των ετών 1901 και 1908 έγιναν από τη χήρα
του Ειρήνη. Ο αγωνιστής αυτός και το 1902 και το
1909 κατατάχθηκε στη Β τάξη . Ο μάρτυρας
Κων/νος Ι. Βερίγος, γεννηθείς και κατοικών εις
Άγιον Κων/νον, εβεβαίωσε ενώπιον της Επιτροπής
ότι «ο σύζυγος της αιτούσης Ιωάννης Χρυσός ηκολούθει τούτον εις τας διαφόρους μάχας και ότι
κατά την μάχην της Κασταμονίτσας εις θέσιν Τοίχον(;) επληγώθη ούτος υπό σφαίρας εχθρικής και
εφονεύθη μαζί μάλιστα με τον Μαργιανογιάννη(;),
ότι δεν ήτο ούτος καπετάνιος, αλλ’απλούς στρατιώτης..». Ο Ιωάννης παπα Ν. Καραβέλλας, γεννηθείς και κατοικών εις Άγιον Κων/νον επίσης,
επιβεβαίωσε ότι «ο Ιωάννης Χρυσός εφονεύθη εις
την μάχην της Κασταμονίτσας κατά το 1866 και
ότι δεν γνωρίζει αν είχε διορισμόν».
β) Ξενοφών Χρυσός
Ήταν και αυτός κάτοικος Αγίου Κων/νου. Απεβίωσε το 1903, σύμφωνα με τη μαρτυρία της κόρης
του Μαρίας. Προφανώς την αίτηση του 1901 την
έκανε ο ίδιος και το 1902 κατατάχθηκε στη Δ
τάξη. Την αίτηση όμως του 1908 την έκαναν τα
παιδιά του Μαρία, η οποία τότε ήταν 27 ετών και
άγαμος, και ο Εμμανουήλ 15 ετών, κάτοικοι και οι
δύο Αγίου Κων/νου. Ενδεχομένως να υπήρχαν και
άλλα αδέλφια, ο νόμος όμως χορηγούσε το βοήθημα
μόνο στις άγαμες θυγατέρες και στα ανήλικα τέκνα.
Στην αίτησή τους, λοιπόν, αναφέρουν ότι ο πατέρας
τους Ξενοφών Χρυσός διετέλεσε πληρεξούσιος
της Εθνοσυνελεύσεως κατά το 1878, 1896 και 1897.
Επικαλούνται δε την μαρτυρία των Ιωάννου Καραβελάκη από τον Άγιο Κων/νο , Μιχαήλ Καργιώτη
από το Μέσα Λασήθι και Γεωργίου Π. Θ. Ανυφαντή
από το Τζερμιάδω.
Ο Ιω. Π. Ν. Καραβέλλας διαβεβαίωσε ενόρκως
την Επιτροπή «ότι εγνώριζε τον Ξενοφώντα Χρυσό
και ότι ούτος κατά το 1878 και ’97 επήγε ως πληρεξούσιος της επαρ χίας Λασηθίου εις τας δυτικάς
επαρχίας εκλεγείς τοιούτος από το Λασήθι». Πράγματι
και σε διαφορετική πηγή(Επίσημος Εφημερίς της
Κρητικής Πολιτείας, αρ.6) βρίσκουμε την πληροφορία
ότι ήταν πληρεξούσιος της επαρχίας Λασηθίου για
την Συντακτική Συνέλευση του 1899. Η αίτηση, ωστόσο,
των τέκνων του απορρίφθηκε το 1909.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
21
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
γ) Ιωάννης Ν. Σταυρακάκης
Το 1908 δήλωσε ότι ήταν 80 ετών, επομένως
γεννήθηκε το 1828. Ήταν κάτοικος Αγίου Κων/ου
και έγγαμος. Κατά την επανάσταση του 1866 και
1878 διετέλεσε πεντακοσίαρχος υπό τον αρχηγό
Λασηθίου Εμμ. Μηλιαρά και ήταν αναγνωρισμένος
και από άλλες Επαναστατικές αρχές. Επικαλείται
την μαρτυρία του Κων/νου Π. Ν. Σακελλάρη, του
Εμμ. Σαββάκη και Εμμ. Βογιατζή, κατοίκων Αγίου
Κωνσταντίνου. Το 1902 κατατάχθηκε στην Ε τάξη
και το 1909 στην Γ τάξη.
δ) Ιωάννης παπα Ν. Καραβελλάκης
Ήταν και αυτός κάτοικος Αγίου Κων/νου. Το
1908 δήλωσε 54 ετών, άρα γεννήθηκε το 1854.
Ήταν έγγαμος και εγγράμματος. Το 1902 κατατάχθηκε στην ΣΤ τάξη και το 1909 στη Β τάξη.
ε) Κωνσταντίνος Ι. Βερίγος
Γεννήθηκε και κατοικούσε στον Άγιο Κων/νο.
Το 1908 δήλωσε έγγαμος, αγράμματος και 80
ετών. Επομένως γεννήθηκε το 1828. Δήλωσε
επίσης ότι κατά τις επαναστάσεις του 1866 και
1878 διετέλεσε πεντακοσίαρχος, επκαλέστηκε δε
προς επιβεβαίωσιν των λόγων του, ως μάρτυρες
τους Μιχαήλ Παναγιωτάκη και Γεώργιο Σμυρνάκη.
Το 1909 ο Κ. Ι. Βερίγος. κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
ΓΕΡΟΝΤΟΜΟΥΡΙ (Άγιος Χαράλαμπος)
Χριστόδουλος Ν. Σπανάκης ή Ζώρες
Ήταν κάτοικος Γεροντομουρί. Όμως σε άλλα
έγγραφα φέρεται κάτοικος Κάτω Μετοχίου. Είχε
διατελέσει διακοσίαρχος, πεντακοσίαρχος και χιλίαρχος. Ο ίδιος αναφέρει στην αίτησή του ότι
διετέλεσε «κατά τις επαναστάσεις του 1866 και
1878 … ως πεντακοσίαρχος και χιλίαρχος..». Ο
υπ’αρ.181 διορισμός του 500άρχου, του δόθηκε
στις 6 Ιουνίου 1878 και στο χωριό Ψυχρό(Κρητικά
Χρονικά,τομ, Η.σελ.188). Πρέπει να γεννήθηκε
ανάμεσα στα έτη 1838 και 1843(σε διαφορετικά
έγγραφα δηλώνει και διαφορετική ηλικία).Το
1908 ήταν έγγαμος, άπορος και ασχολείτο με τις
γεωργικές εργασίες. Ήταν αγωνιστής ευρείας
αποδοχής και έχαιρε εκτιμήσεως από τους συναγωνιστές του, οι οποίοι επικαλούνται συχνά τη
μαρτυρία του περί του δικού τους αγώνα. Ήταν
μεν αγράμματος αλλά προφανώς αποφασιστικός,
τολμηρός και ζόρικος, αν κρίνουμε από το προσωνύμιό του Ζώρες. Σε άλλο έγγραφο τον συναντούμε με το επίθετο Ζοράκης.
Σε έγγραφο του 1878 με το οποίο διορίστηκε
οπλαρχηγός του χωριού του διαβάζουμε τα εξής:
«Το Γενικόν Αρχηγείον των Ανατωλικωτέρων Επαρχιών, Προς, Τον Οπλαρχηγόν Γεροντομουρή κον
Χριστόδουλον Σπανάκην. Έχοντες υπ’όψιν την
ικανότητα, ην μέχρι τούδε ως πεντακοσίαρχος
επεδείξασθε διορίζομεν υμάς οπλαρχηγόν του χω-
ρίου σας Γέρον το μουρί και σας προσκαλούμεν
να αναλάβητε τα καθήκοντά σας συμμορφούμενοι
με τας διαταγάς των ανωτέρω Αρχών ουδόλως
αμφιβάλλοντες ότι και εις το εξής μετά του αυτού,
ως και μέχρι τούδε, ζήλου εργαζόμενοι θέλετε
αναδειχθεί άξιος των προσδοκιών της πατρίδος.
Νεάπολις τη 3 Αυγούστου 1878. Ο Γενικός Αρχηγός
Κων/νος Σφακιανάκης. Ο Αρχηγός Λασιθίου Ιω.
Τζιλαγκίρης(;). Ο αρχιγραμματεύς Δρ. Σφακιανάκης. Επεθεωρήθη και επεκυρώθη υπό της επιτροπής αυθημερόν. Ο αντιπρόεδρος Π. Θ. Γεωρ.
Πάγκαλος(;). Ο πρόεδρος Ι. Δ. Λυράκης. Ο αρχιγραμματεύς Α. Στεργιογλίδης».
Του διορισμού του ως οπλαρχηγού είχαν προηγηθεί δύο άλλοι. Στις 28 Αυγούστου 1868, κατόπιν
προτάσεως του Αρχηγού της επαρχίας Λασηθίου
Εμμ. Μηλιαρά, εκλέχτηκε διακοσίαρχος «συμφώνως με τα ψηφίσματα της Γενικής της Κρήτης
Συνελεύσεως και τα Διατάγματα της Προσωρινής
της Κρήτης Κυβερνήσεως», διορισμός που επικυρώθηκε από τον Γενικό Αρχηγό Κων. Σφακιανάκη(δυστυχώς το σχετικό έγγραφο είναι δυσανάγνωστο λόγω της κακής του κατάστασης). Στις 6
Ιουνίου 1878,επίσης,διορίστηκε ως πεντακοσίαρχος
και πάλι από τον Κων. Σφακιανάκη. Ο Χριστόδουλος Ν. Σπανάκης το 1902 κατατάχθηκε στη Δ
τάξη, αλλά το 1908-1909 κατατάχθηκε ομόφωνα
στην Α τάξη.
ΚΑΜΗ(Ι)ΝΑΚΙ
α) Εμμ. Γ. Γαρεφαλάκης ή Γαροφαλάκης
Ήταν κάτοικος Καμηνακίου. Το 1908 δηλώνει
22
έγγαμος και ότι το εισόδημά του από το γεωργικό
επάγγελμά του δεν έφερε τις 60 δραχ. Στις επα-
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
ναστάσεις του 1866 και 1878 είχε αγωνιστεί ως
πεντακοσίαρχος. Επικαλείται, προς επιβεβαίωσιν,
τους σχετικούς διορισμούς που είχε καταθέσει
στην Επιτροπεία και προτείνει ως μάρτυρες τον
Χατζή Ιωάννη Κλησάρχο από τον Άγιο Γεώργιο
και το Ζαχαρία Δολαψάκη από το Μαγουλά. Το
1902 κατατάχθηκε στην Ε τάξη και το 1908 στη Γ
τάξη.
β) Εμμ. Ματθαίου Ματθαιάκης
Γεννήθηκε ανάμεσα στα έτη 1826 και 1831 και
κατοικούσε στο Καμινάκι. Ήταν έγγαμος και το
ετήσιο εισόδημά του ήταν 60 δραχμές. «Ειργάσθη
επαναστατικώς» και έδρασε από το 1866 και εντεύθεν. Το 1866 και 1878 κατά δήλωσίν του διετέλεσε
πεντακοσίαρχος(για το διορισμό του ως εκατοντάρχου στις 6 Ιουνίου του 1878 αντλούμε στοιχεία
από τα Κρητικά Χρονικά, τόμ. Η, σελ.189). Το
1878 διετέλεσε πληρεξούσιος της Επαρχίας Λασηθίου για τη Γενική Συνέλευση των Κρητών που
έγινε στο Τζιτζιφέ Αποκορώνου Χανίων, στις 29
Μαΐου. Το 1902 κατατάχθηκε στη ΣΤ τάξη ενώ το
1908 στη Β τάξη.
γ) Γεώργιος Δαγάλης ή Δαγαλάκης
Βάσει του διασωθέντος Πρωτοκόλλου του Γενικού Αρχηγείου των Ανατολικών Επαρχιών της
Κρήτης κατά την επανάστασιν του 1878, που δημοσιεύεται στα Κρητικά Χρονικά(τόμος Η, σελ.
188) πληροφορούμαστε ότι στις 6 Ιουνίου 1878
και στο χωριό Ψυχρό έλαβε το διορισμό του
οπλαρχηγού Λασιθίου ο Γεώργιος Δαγαλάκης
από το Καμινάκι. Είχε μάλλον προηγηθεί ο προφορικός διορισμός του, διότι στην ίδια πηγή και
στη σελ. 181, υπό χρονολογία 20 Μαΐου (1878),
διαβάζουμε: «135. Αυθημερόν. Τω αρχηγώ Εμμ.
Μιλιαρά και τοις οπλαρχηγοίς Λασιθίου Μιχ. Παναγιωτάκη και Γεωρ. Δαγαλάκη, ότι τοις αποστέλλονται χρήματα και να είναι έτοιμοι εις την πρόσκλησιν του Ν. Τυλλιανάκη». Στις 10 Ιουνίου ’78
έλαβε προσκλητήρια επιστολή «δια την εκστρατείαν
των κατά της Ιεραπέτρου» και στην οποία, επίσης,
η Επαναστατική Επιτροπή τον απο καλεί «Οπλαρχηγόν του μέρους του Λασιθίου» . Δεν είναι προς
το παρόν γνωστή η δράση του, μπορούμε όμως
εύκολα να εικάσουμε ότι ως οπλαρχηγός είχε
λάβει μέρος και στην επανάσταση του 1866-69
αλλά και στις μετά το 1878. Σε άρθρο του Αλέκου
Α. Ανδρικάκη που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
«Πατρίς», στις 11/12/2010, υπό τον τίτλο «Τα
κείμενα των κορυφαίων: Οι επίσημες εκθέσεις
για το θάνατο του Κρανιωτάκη», δημοσιεύονται
δύο επιστολές του Αντ. Μιχελιδάκη ως εκπροσώπου
της Επιτροπής των εξ Ανατολικωτέρων Επαρχιών
και μια έκθεση του Κων. Σφακιανάκη, οι οποίες
αφορούν στις φοβερές μάχες που έγιναν στις
Γούβες και στο παρακείμενο χωριό Σκοτεινό, στις
2 Μαρτίου 1868. Από την έκθεση του Κ. Σφακιανάκη αντλούμε την πληροφορία ότι ο καπεταν Γεώργιος Δαγαλάκης έλαβε μέρος στη μάχη στο
Σκοτεινό: «Ο εχθρός μη εννοήσας το σχέδιον τούτο,
εξήλθε προς καταδίωξιν….ότι δε έφθασεν εις θέσιν
αρμοδίαν, οι Πεδιαδίται υπό τους γενναίους οπλαρχηγούς των και Λασιθιώται τινες, φθάσαντες εσχάτως
υπό τον οπλαρχηγόν Εμ. Καζανάκην και τον καπεταν Γ. Δαγαλάκην και Μ. Σιτσάνην, εστράφησαν
οπίσω και επετέθησαν δια ζωηρού και φονικού
πυρός κατά των Τούρκων,….».
Ο Γ. Δαγαλάκης είχε διοριστεί μέλος της Επί
των Αγωνιστών του Λασιθίου Επιτροπείας, αλλά
το έργο του σ’αυτήν υπήρξε σύντομο επειδή απεβίωσε το 1902, χωρίς να έχει προλάβει να τιμηθεί
από την Κρητική Πολιτεία, όπως οι εν ζωή συναγωνιστές του. Το 1863 επίσης υπογράφει ως Δημογέρων του χωριού του σε αρχειακό έγγραφο
της Δημογεροντίας Ηρακλείου.
Δ)Ιωάννης Περβολαράκης
Ήταν κάτοικος στο Καμινάκι. Στις 6 Ιουνίου
του 1878(Κρητικά Χρονικά, τόμ.Η, σελ.189) διορίστηκε πεντακοσίαρχος. Είναι άγνωστη η πολεμική
του δράση.
ΚΟΥΔΟΥΜΑΛΙΑ
α) Εμμανουήλ Μ. Παπαδάκης
Ήταν κάτοικος Κουδουμαλιάς. Το 1904 δήλωσε
63 ετών, άρα γεννήθηκε το 1941. Το 1902 είχε καταταγεί στην Ε τάξη και το 1909 στη Γ τάξη. Είχε
διορισθεί πεντακοσίαρχος στην επανάσταση του
1866. Ο ίδιος αναφέρει στην αίτησή του: «Συνεπεία
των αγώνων και των χρηματικών θυσιών εις α υπεβλήθην χάριν της εθνικής αποκαταστάσεως της
πατρίδος μας κατά τας διαφόρους επαναστάσεις
από του 1866 και εντεύθεν ανεκηρύχθην υπό των
εκάστοτε επαναστατικών αρχηγών και αρχών κατά
μεν την μεγάλην επανάστασιν του 1866 εκατό-
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
23
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
νταρχος κατά δε τας λοιπάς προήχθην εις οπλαρχηγόν, επιτελέσας αείποτε μετά ζήλου το καθήκον
μου εις όλας τας μάχας εις ας ως σωματάρχης
έλαβον μέρος».
Κατά την επανάσταση του 1878 διορίστηκε πεντακοσίαρχος, βαθμό που αποδεικνύει με το διοριστήριο έγγραφο που φέρει την υπογραφή του
Κ. Σφακιανάκη. Τους βαθμούς που έφερε ο αγωνιστής επιβεβαίωσε εγγράφως, το 1904, το δημοτικό
Συμβούλιο του Δήμου Ψυχρού και το οποίο υπέγραψαν οι: Ιω. Στεφανάκης, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, τα μέλη Γ. Ανδρουλάκης,
Στάβ(υ)ρος Καμπάνης, Νικ. Δαγαλάκης, Νικόλ.
Παναγιωτάκης, Γεώργιος Γαλανάκης και ο Δήμαρχος Κασαπάκης(;).
β) Ιωάννης Εμμ. Σωμαράκης(Σωμαράς)
Γεννήθηκε και κατοικούσε στην Κουδουμαλιά.
Το 1908 δήλωσε 70 χρόνων επομένως γεννήθηκε
το 1838. Κατά την επανάσταση του 1866 διετέλεσε
διακοσίαρχος και κατά το 1877-78 διετέλεσε πεντακοσίαρχος. Επικαλέστηκε προς επιβεβαίωσιν
των λόγων του τη μαρτυρία των Εμμ. Καζάνη κατοίκου Μαλλών και Χατζη Ιωάννου Κλησάρχου
κατοίκου Αγίου Γεωργίου. Στα Κρητικά
Χρονικά(τόμ.Η, σελ.189) πληροφορούμαστε ότι
με το υπ’ αρ. 196 έγγραφο έλαβε στις 6 Ιουνίου
’78 και στο χωριό Ψυχρό, το διορισμό του 50άρχου.
Ο αγωνιστής κατατάχθηκε το 1909 στη Γ τάξη.
ΜΑΓΟΥΛΑ
α) Ζαχαρίας Γ. Δολαψάκης
Γεννήθηκε στο Μαγουλά το 1833 και πέθανε
μάλλον μετά το 1918. Ήταν μέλος της επιφανούς
οικογένειας των Δολαψάκηδων, η οποία ανέδειξε
δήμαρχο και βουλευτή της Κρητικής Πολιτείας,
τον Κων. Δολαψάκη(μετείχε και στις δύο αντιπροσωπείες της Κρητικής Πολιτείας που στάλθηκαν
στην Ελληνική Βουλή το Δεκέμβριο του 1911 και
τον Μάιο του 1912 με αίτημα την ένωση της Κρήτης
με την Ελλάδα. Αργότερα εγκαταστάθηκε μόνιμα
στον Καραβάδω Ηρακλείου), γιατρούς, αγωνιστές
κλπ. Σύμφωνα με την προφορική τους παράδοση,
το αρχικό τους επίθετο ήταν Νερολαδάκη(ίσως
και Κονιός) και κατάγονταν από το Ασκύφου(της
τότε επαρχίας, και νομού κάποτε, Σφακίων). Κυνηγημένοι από τους Τούρκους κατέφυγαν στις
αρχές του 1800 στο Οροπέδιο, όπου μπήκαν στην
υπηρεσία του Χάνιαλη, που ήταν μαλικιανέ αγασή
του μισού Οροπεδίου και είχε το κονάκι του στο
Μαγουλά. Ένας λοιπόν εξ αυτών ήταν γραμματικός
του. Αυτός πήρε το όνομα Ντολαψής(dolap τουρκ.
σημαίνει ντουλάπι). Τον αναφέρει και ο Μουρέλλος
στην Ιστορία του. Οι άμεσοι απόγονοί του ονομάστηκαν Δολαψάκηδες, ενώ οι εκ του ετέρου αδελφού, ονομάστηκαν Πετράκηδες . Η αρχική εγκατάσταση όλων αυτών έγινε στο Μαγουλά. Διασκορπίστηκαν αργότερα στο Ηράκλειο και σε
άλλες περιοχές του Λασηθίου και της Αθήνας. Ο
Ζαχαρίας είχε αξιόλογη περιουσία όχι μόνο στο
Οροπέδιο αλλά και στα χωριά Ίνι και Μάρθα
του Ηρακλείου. Γιοί του ήταν ο Γεώργιος(1859),
24
ο Νικόλαος(1874) και ο Χριστόδουλος(1881). Ο
γιος του Γεώργιος, στις 27 Σεπτεμβρίου 1902, διορίστηκε ειδικός πάρε δρος του Μαγουλά.
Ο Ζαχαρίας υπήρξε εξέχων αγωνιστής και
έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης. Πολύ συχνά οι άλλοι
αγωνιστές του Οροπεδίου επικαλούνται τη μαρτυρία
του. Το 1902 επίσης με το υπ’αρ. 100 διάταγμα
«της Α. Β.Υ. του Πρίγκηπος Γεωργίου της Ελλάδος,
Υπάτου Αρμοστού εν Κρήτη» διορίστηκε μέλος
της Επιτροπής των Αγωνιστών του Νομού Λασηθίου
μαζί με τον Νικόλαο Χλουβεράκη «εις αντικατάστασιν των τεθνεώτων τοιούτων Γεωργίου Δαγάλη
και Ιωάννου Δερμιτζάκη» (Επίσημος Εφημερίς
της Κρητικής Πολιτείας, τεύχος 2ο , σελ 86, 1902).
Στην επανάσταση του 1866 διετέλεσε πεντακοσίαρχος και στην επανάσταση του 1878 χιλίαρχος.
Στα Κρητικά Χρονικά (τόμος Η, σελ. 203) και
υπό χρονολογία 19 Ιουνίου 1978 διαβάζουμε:
«306.Διορισμός χιλιάρχου τω Ζαχαρία Δολαψή
από Μαγουλά Λασιθίου προβιβασθείς εκ του υπ’αρ.
941 και ημερομ.30 Αυγούστου1868 διορισμού 500άρχου» Είχε καταθέσει στην Επιτροπεία Λασηθίου
τα έγγραφα που πιστοποιούσαν τους βαθμούς που
έφερε. Το 1902 είχε καταταγεί στην Δ τάξη των
αγωνιστών ενώ το 1909 στη Β τάξη.
β) Γεώργιος Βρετός
Καταγόταν και ήταν κάτοικος Μαγουλά. Σκοτώθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1866 στη μάχη της Κασταμονίτσας. Το 1901 η χήρα του Ειρήνη διεκδίκησε
με αίτησή της την αναγνώρισή του ως αγωνιστή.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
Με την υπ’αρ. 149 απόφαση του 1902 έγινε δεκτή
η αίτησή της και ο Γεώργιος Βρετός κατατάχθηκε
στη Β τάξη των αγωνιστών. Σύμφωνα με την προφορική παράδοση, η χήρα Ειρήνη ήταν αδελφή
του Ιωάννη Καμπάνη, του ευεργέτη του Καμπανείου
ιδρύματος.
γ) Νικόλαος Βασιλάκης
Κατοικούσε στο χωριό Μαγουλά και ήταν τραυ-
ματίας πολέμου. Είχε τραυματιστεί στον πρώτο
πόλεμο της Κασταμονίτσας το1866. Η αίτηση του
1901 έγινε από τον ίδιο – ήταν εν ζωή τότε- και η
υπ’αρ. 287 απόφαση της αναγνώρισής του δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής
Πολιτείας το 1902. Το 1908 η δεύτερη αίτηση των
κληρονόμων του Πελαγιάς, Μιχαήλ και Φωτεινής
απορρίφθηκε με την υπ’αρ. 53 απόφαση της 4ης
Φεβρουαρίου 1909.
ΜΑΡΜΑΚΕΤΟ
α) Κυριάκος Γ. Σκωλικ(ι)άρης
Καταγόταν από το Μαρμακέτο. Σκοτώθηκε
στη μάχη της Κασταμονίτσας κατά τον Οκτώβριο
του 1866. Πληροφορίες γι’αυτόν τον αγωνιστή μαθαίνουμε από την αίτηση της χήρας του Ζαχαρένιας
Μαρκάκη ή Μαρκοπούλας. Η πρώτη αίτησή της
έγινε δεκτή και, με την υπ’αρ. 72 απόφαση, δημοσιεύθηκε στην Επίσημη εφημερίδα της Κρητικής
Πολιτείας το Σεπτέμβριο του 1902(τεύχος Γ). Κατατάχθηκε στη Β τάξη. Η δεύτερη αίτησή της έγινε
στις 18 Αυγούστου 1908, στην οποία δηλώνει ότι
είναι κάτοικος Λιμένος Σητείας. Ο μάρτυρας Ιωάννης Νικ. Καζάνης από το Μαρμακέτο, ετών 75,
βεβαίωσε ορκισθείς ότι ο Κυριάκος Σκωλικάρης
«εικολούθη αμέσως στην αρχήν της Επαναστάσεως
του 1866 τους επαναστάτας έλαβε δε και μέρος εις
την μάχην της Κασταμονίτσας στην αρχήν της επαναστάσεως ταύτης και εφονεύθη κατ’αυτήν, βεβαιοί
δε ότι ήτο ο ίδιος παρών εις την μάχην όταν συνελήφθη ο Κυριάκος και κατακρεουργήθη, αντιληφθείς
τούτο ιδίαις αισθήσεσιν». Ο δεύτερος μάρτυρας
Παναγιώτης Μακράκης από το Μέσα Λασήθι,
βεβαίωσε ότι «ήσαν συντεχνίται εργαζόμενοι μαζί
ως γλύπται ξυλουργοί, και επήγαιναν εις τας
βάρδιας μαζί αλλά την ημέραν που εσφάγη ο Κυριάκος δεν επήγεν αυτός ήκουσεν όμως το βράδυ
ότι συνελήφθη ο Κυριάκος Σκωληκιάρης και εσφάγη».
β) Γεώργιος Ν. Σμυρνάκης
Κατά δήλωσίν του γεννήθηκε το 1840 και κατοικούσε στο Μαρμακέτο. Ήταν έγγαμος και εγγράμματος. Το 1908 διατελούσε εν χηρεία. Το
1902 κατατάχθηκε στη Δ τάξη και το 1909 στην Α
τάξη. Δυστυχώς δεν είναι γνωστή η πολεμική
δράση του.
γ) Ιωάννης Ν. Καζάνης
Ήταν κάτοικος Μαρμακέτο. Γεννήθηκε το 1842
και ήταν έγγαμος. Διετέλεσε αγωνιστής και οπλαρχηγός της επαρχίας Λασηθίου. Κατά τις επαναστάσεις του 1866 και 1878 έφερε το βαθμό του πεντακοσίαρχου και του χιλίαρχου. Επικαλείται προς
επιβεβαίωσιν της αγωνιστικής του δράσης τη μαρτυρία των οπλαρχηγών Λασηθίου Εμμανουήλ N.
Καζάνη, κατοίκου Μαλλών το 1908, Ζαχαρία Δολαψάκη και Χριστόδουλου Σπανάκη ή Ζώρε. Το
1902 είχε καταταγεί στην ΣΤ τάξη ενώ το 1909
στη Γ τάξη.
δ)Μιχαήλ Ι. Κουνενάκης
Ήταν κάτοικος Μαρμακέτο. Γεννήθηκε το 1842.
Σύμφωνα με το μάρτυρα Ιωάννη Ν. Καζάνη ο Μιχαήλ Κουνενάκης «διετέλεσε σημαιοφόρος του
Εμμ. Καζάνη, έλαβε διορισμόν κατόπιν του πεντακοσιάρχου, μετά δε την δήωσιν (την ερήμωση,
την καταστροφή) του Λασηθίου μετέβη εις τα Σφακιά όπου μετά του αρχηγού Κόρακα μετέβη και
πάλιν εις τας ανατολικάς επαρχίας». Ο μάρτυρας
Γεώργιος Ν. Σμυρνάκης επιβεβαίωσε ότι ο Μ.
Κουνενάκης ήταν σημαιοφόρος και η Σημαία του
«ήτο μάλλινος μετά Σταυρού Σιδηρού εις το άνω
του κοντού (του κονταριού), και «ότι υπηρέτησε
ως πεντακοσίαρχος υπό τον αυτόν αρχηγόν».
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο επιστολές που
έλαβε ο Μ. Κουνενάκης. Στην πρώτη επιστολή,
την οποία έστειλε η διοικητική επιτροπή
Λασηθίου(τα ονόματα είναι δυσανάγνωστα) και
κατά την οποία τον αποκαλούν επίτροπον, αναφέρονται τα εξής: «Αξιότιμε κύριε. Προς συζήτησιν
σπουδαίων τινών υποθέσεων ιδίως της αφορώσης
την κατά την προσεχή εβδομάδα γενησομένην διανομήν του άλατος σας προσκαλούμεν αύριον εις
την συνεδρίαν και σας παρακαλούμεν όπως μας
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
25
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
δηλώσητε τον ακριβή αριθμόν των οικογενειών
των χωρίων Μαρμακέτου και Φαρσάρω. Εν Τζερνιάδω τη 28 Αυγούστου 1897(;)». Η δεύτερη επιστολή
αγνώστου χρονολογίας εστάλη από την πενταμελή
επιτροπή Βρυσών προς τον κ. Μιχαήλ Κουνενάκην,
αρχηγόν εις Μαρμακέτο και αναφέρει τα εξής:
«Παρακαλείσθε όπως μας γράψητε ποία σημάδια
φέρει το ποίμνιον του Ιωάννου παπα Ζαχαρίου
Καργιώτη και του πενθερού του Ιω. Ορφανού από
Φαρσάρω, και θέλετε μας υποχρεώσει, καθόσον
μας χρειάζονται τα σημάδια και των δύο ποιμνίων
δια να εξομαλύνωμεν μίαν υπόθεσιν. Σας παρακαλούμεν να μην αργήσητε, και σας υποσχόμεθα
αμοιβαιότητα. Ο πρόεδρος της επιτροπής Βρυσών
(υπογραφή δυσανάγνωστος).
Ο Μ. Κουνενάκης το 1902 κατατάχθηκε στη ΣΤ
τάξη ενώ το 1909 στη Γ τάξη.
ε)Νικόλαος Χατζή Ε. Πυθαρούλης
Ήταν κάτοικος Μαρμακέτο. Το 1908 δήλωσε
80 ετών, επομένως γεννήθηκε το 1828. Τότε(το
1908) διατελούσε εν χηρεία και ήταν άεργος λόγω
ηλικίας. Εχρημάτισε «από του 1866 και εξής αγωνιστής με τον βαθμόν του πεντακοσιάρχου και
εκατοντάρχου απονεμηθέντος… παρά των γενικών
αρχηγών Αντωνίου Τρυφίτσου, Εμμανουήλ Λακέρδα, Εμμανουήλ Καζάνη και Γεωργίου Δαγάλη». Ο
αγωνιστής αυτός πρέπει να διέθετε κτηματική περιουσία στην περιφέρεια του χωρίου των Λιμνών,
διότι αυτό αναφέρεται στο πιστοποιητικό απορίας
που έλαβε από το Δήμο Χουμεριάκου. Οι Γεώργιος
Τζανάκης και Γεώργιος Ι. Ρουσάκης από τις
Βρύσες Μεραμπέλλου επιβεβαίωσαν ότι ήταν πεντακοσίαρχος. Το 1908 κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
στ)Παπα Μιχαήλ Νικολακάκης
Ήταν κάτοικος Μαρμακέτο. Γεννήθηκε το 1838.
Η αίτησή του του 1908 απορρίφθηκε επειδή ήταν
ανεπαρκή τα στοιχεία που προσκόμισε στην επιτροπή.
ζ)Νικόλαος Μαρκόπουλος
Ο Ν. Μαρκόπουλος φονεύθηκε κατά την 31η
Ιανουαρίου 1897 «επί των Νησιδρίων Διονησάδων
υπό των Οθωμανών» (Τα νησιά Διονυσάδες είναι
απέναντι από τη Σητεία). Η πρώτη αίτηση της
χήρας του Ζαχαρένιας, η οποία είχε μεν καταγωγή
από το Μαρμακέτο, όπως και ο σύζυγός της, αλλά
δήλωσε κάτοικος Λιμένος Σητείας, έγινε δεκτή το
26
1902 με την υπ’αρ.7 απόφαση. Και η δεύτερη
αίτησή της έγινε δεκτή στις 6-2-1909, με την οποία
ο Ν. Μαρκόπουλος κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
η)Χατζη Εμμ. Καργιώτης
Η Καλλιόπη Ν. Καζάνη, χήρα του Χατζη Εμμ.
Καργιώτη , κατέθεσε την αίτησή της στις 4 Σεπτεμβρίου 1908. Σύμφωνα με αυτήν ο σύζυγός της
«διετέλεσεν οπλαρχηγός Λασιθίου κατά τε την μεγάλην επανάστασιν του 1866 νομίμως ανεγνωρισμένος ως και εις τας μετά ταύτας επαναστάσεις
μέχρι του έτους 1893, ότε απεβίωσε». Η ίδια δήλωσε
πως το1908 ήταν 65 ετών, δηλ. γεννήθηκε το 1843,
επομένως και ο σύζυγός της πρέπει να είχε γεννηθεί
πριν από το 1843. Η αίτησή της απορρίφθηκε. Για
λόγους επιστημονικής δεοντολογίας πρέπει να
αναφέρουμε ότι η Καλλιόπη αναφέρεται λανθασμένα ως χήρα Ν. Καζάνη(αλλού Καζάκη). Αυτό
όμως είναι το πατρικό της.
θ) Εμμανουήλ Ν. Καζάνης ή Καζανάκης.
Γεννήθηκε, βάσει αρχειακού εγγράφου, στο
Μαρμακέτο, το 1835, όπου και έζησε ως το 1870
περίπου, οπότε εγκαταστάθηκε μόνιμα, λόγω
«υπανδρείας» όπως αναφέρουν συναγωνιστές του
, στις Μάλλες Ιεραπέτρου. Πιθανότατα ήταν αδελφός του Ιωάννη Ν. Καζάνη, κατοίκου Μαρμακέτο
επίσης και, προφανώς, συγγενής του Καζανομανώλη. Ο Εμμ. Καζάνης ή Καζανάκης υπήρξε διορισμένος Αρχηγός της επαρχίας Λασηθίου το 1866
και Αρχηγός Ιεραπέτρου το 1878. Σε έγγραφο
του 1900 του Δήμου Ανατολής Ιεραπέτρου βρίσκουμε όλες τις κύριες και βασικές πληροφορίες
που τον αφορούν: «Το Δημοτικόν Συμβούλιον του
Δήμου Ανατολής της Επαρχίας Ιεραπέτρου. Συγκείμενον Εκ του Προέδρου Ιωάννου Παππαδάκη,
του Αντιπροέδρου Ιωάννου Μοναστηράκη, και
των μελών αυτού, Ιωάννου Καρτσάκη, Νικολάου
Θεοφανάκη, Γεωργίου Ι. Πετσαγκουράκη, και
Κωνσταντίνου Χατζάκη. Συνελθόν σήμερον την
2αν Μαΐου 1900 εν τω Δημαρχιακώ καταστήματι
του Δήμου Ανατολής εν τω ομωνύμω χωρίω εδρεύοντος και λαβόν υπ’όψιν την προφορικήν αίτησιν
και παράκλησιν του Εμμ. Ν. Καζάνη γεννηθέντος
εις Χωρίον Μαρμακέτο της Επαρχίας Λασσηθίου
και οικούντος προ τριάκοντα ετών εις Μάλλαις
του καθ’ημάς Δήμου της Επαρχίας Ιεραπέτρου,
αιτήσαντος όπως τω χορηγηθή το υπό του υπ’αρ.
137 ε.ε. Νόμου της Κρητικής Πολιτείας απαιτούμενον
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
πρακτικόν, όπως δυνάμει αυτού αιτήση, τα υπό
του υπ’αρ. 83 παρ. ετ. Νόμου χορηγούμενα βοηθήματα εις τους εν τοις ιεροίς αγώσι της Πατρίδος
παθόντας. Ιδόντες δε τους σχετικούς ως είρηται
Νόμους Γινώσκοντες ότι Ο εν λόγω Εμμ. Ν. Καζανάκης απέδειξεν προ τριάκοντα ετών και ιδία
κατά την Επανάστασιν του 1878 εις το Ημέτερον
Δήμον, και εις διάφορα μέρη του Νομού Λασσηθίου
ως οπλαρχηγός, εις κατά καιρούς Ιερούς της Πατρίδος Αγώνας, τον απαιτούμενον του Πατριώτου
και Στρατιώτου υπέρ Πατρίδος ζήλον, απολεσθέντων
τυχαίως των σχετικών διορισμών του
Βεβαιούμεν
ότι ο ρηθείς Εμμ. Ν. Καζάνης κάτοικος του
χωρίου Μαλλών του Δήμου Ανατολής της Επαρχίας
Ιεραπέτρου συμπληρώσας προ δεκαπέντε ετών το
πεντηκοστόν της ηλικίας του έτος, εκ των κακουχιών
και παθημάτων, ων υπέστη εις τους κατά καιρούς
υπέρ ελευθερίας της Πατρίδος Ιερούς αγώνας(επί
των ημερών της δράσεως αυτού)κατέστη ανίκανος
προς εργασίαν, εξ ης να αποζή, ων εις εκ των ανεγνωρισμένων της Νήσου Οπλαρχηγών. Εφ ω
εγένετο το παρόν πρακτικόν ίνα χρησιμεύση τω
ρηθέντι αιτούντι όπου δεί, Ο Πρόεδρος, Ιωάννης
Π. Παππαδάκης, ο Αντιπρόεδρος Ιωάννης Μοναστηράκης, Τα μέλη (υπογραφές)
….ότι ακριβές αντίγραφον, Ανατολή τη 3 Μαΐου
1900. Ο γραμματεύς του Δημαρχείου Ανατολής(υπογραφή).
Ο Εμμ. Ν. Καζάνης είχε λάβει μέρος(εκτός
των άλλων μαχών) και στη μάχη της Κασταμονίτσας,
το 1866. Με τις αιτήσεις του, και το 1902 και το
1909 κατατάχθηκε στην Α τάξη των αγωνιστών
και ελάμβανε το σχετικό επίδομα επειδή τα έσοδά
του ήταν πενιχρά.
ΜΕΣΑ ΛΑΣΗΘΙ
α) Ιωάννης Δασκαλάκης
Το 1902 δια της υπ’αρ. 137 αποφάσεως κατατάχθηκε στη Δ τάξη.
β) Παναγιώτης Γεωρ. Μακράκης
Ήταν κάτοικος Μέσα Λασηθίου. Γεννήθηκε
σύμφωνα με τα γραφόμενά του το 1843. Ήταν
πατέρας πέντε τέκνων και σχεδόν ανίκανος προς
εργασίαν το 1908. Ασκούσε το επάγγελμα του ξυλουργού-γλύπτη και δούλευε την τέχνη αυτή μαζί
με τον Κυριάκο Γ. Σκωλικιάρη από το Μαρμακέτο,
προτού αυτός φονευθεί το 1866. Ο Παν. Γ.Μακράκης κατά την μεγάλη επανάσταση του 1866
διορίστηκε πεντακοσίαρχος από τον αρχηγό Λασηθίου Εμμ. Μηλιαρά. Έλαβε επίσης μέρος και
στις επόμενες του 1866 επαναστάσεις «εις όλας
τας μάχας μεταξύ των πρώτων και διακρινόμενος
δια την ανδρείαν και το ριψοκίνδυνον αυτού». Το
1902 κατατάχθηκε στην Ε τάξη ενώ το 1909 στη Γ
τάξη.
γ) Μιχαήλ Γ. Καργιό(ω)της
Σύμφωνα με τους καταλόγους των αγωνιστών
που δημοσιεύθηκαν στην Επίσημη Εφημερίδα της
Κρητικής Πολιτείας των ετών 1903 και 1909, ο
Μιχ. Γ. Καργιώτης γεννήθηκε και ήταν κάτοικος
Μέσα Λασηθίου, κατατάχθηκε αρχικά στην Ε
τάξη και το 1909 στη Β τάξη. Όπως προκύπτει
από άλλα αρχειακά έγγραφα, όταν εκλήθη ως
μάρτυρας, το 1908, υπέρ άλλων αγωνιστών, εδήλωσε
ότι ήταν έγγαμος, εγγράμματος και ηλικίας 60
ετών, επομένως γεννήθηκε το 1848. Το όνομά του
ωστόσο εμπλέκεται σε μια απόπειρα διαγραφής
του από τις τάξεις των αγωνιστών. Με το υπ’αρ.
8343 επιδοτήριο έγγραφο του 1909 καλείται να
παρουσιαστεί ενώπιον του Συμβουλίου των αγωνιστών για να υποστηρίξει την εγκυρότητα της
αναγνώρισής του ως αγωνιστή. Είναι προς το
παρόν άγνωστο το αποτέλεσμα. Προτού όμως παρουσιάσουμε το περιεχόμενο του επιδοτηρίου εγγράφου, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι ο Μ. Γ.
Καργιώτης κλήθηκε πολλές φορές ενώπιον της
επί των αγωνιστών επιτροπείας, ως αξιόπιστος
μάρτυρας, για την επιβεβαίωση της αγωνιστικής
δράσης άλλων αγωνιστών, γεγονός που μάλλον
τον καθιστά και αξιόπιστο αγωνιστή. Ας δούμε
το επιδοτήριο έγγραφο:
«Εν χωρίω Μέσα Λασήθι της Επαρχίας Λασηθίου
Κρήτης, σήμερον την 24ην του μηνός Σεπτεμβρίου
του 1909ου έτους, ημέραν της εβδομάδος Πέμπτην
και ώραν 3ην μετά μεσημβρίαν, ο υποφαινόμενος
δικαστικός κλητήρ της περιφερείας του Πρωτοδικείου Λασηθίου Ζαχαρίας Σωμαράκης, κατά παραγγελίαν του κ. Προέδρου του προς εκδίκασιν
των εφέσεων των αγωνιστών Συμβουλίου, μετέβην
εις την κατοικίαν του Μιχαήλ Καργιώτου κατοίκου
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
27
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
ενταύθα, όπως τω επιδώσω την κατ’αυτού και
κατά της υπ’αρ. 135 του έτους 1909 αποφάσεως
της επί των αγωνιστών Επιτροπείας του Νομού
Λασηθίου υπό χρονολογίαν 24 Μαρτίου ενεστώτος
έτους ενώπιον του Συμβουλίου της εκδικάσεως
των εφέσεων κατ’ αποφάσεων των Επιτροπειών
των αγωνιστών εδρεύοντος εν Χανίοις αποτεινομένην
έφεσιν των Ιωάννου Γ. Γρυμάνη κατοίκου Τζερμιάδων και Μιχαήλ Ι. Σακελλάρη κατοίκου Αγίου
Κωνσταντίνου Λασηθίου, δι’ης αιτούνται όπως, δια
τους εν αυτή αναφερομένους λόγους ακυρωθή και
εξαφανισθή η ως είρηται εκκαλουμένη απόφασις,
και διαγραφή ούτος (ο Μιχαήλ Καργιώτης) εκ του
καταλόγου των αγωνιστών. Εν ταυτώ δε προσκαλείται ούτος, όπως, εντός δέκα ημερών υπό της
προς αυτόν νομίμου κοινοποιήσεως της εφέσεως
ταύτης, αποκρούση αυτήν εγγράφως ή προφορικώς
ενώπιον του ειρημένου Συμβουλίου. Και μη ευρών
αυτόν προσωπικώς ειμή τον υιόν και σύνοικόν του
Εμμανουήλ Μ. Καργιώτην, επέδωκα αυτώ και έλαβεν εις χείρας του το εν λόγω δικόγραφον και συνυπέγραψε το παρόν. Ο λαβών σύνοικος(υπογραφή).
Ο δ. Κλητήρ, Ζαχαρίας Σωμαράκης».
δ)Ιωάννης Ε. Χαλάτσης
Ήταν κάτοικος Μέσα Λασηθίου. Στις 23 Αυγούστου 1908 δήλωσε μέσω της αιτήσεώς του ότι
είναι 75 ετών (γεννήθηκε το 1833), άγαμος και
αγράμματος. Δήλωσε επίσης ότι ήταν εκατόνταρχος
το 1866 και ότι, και στις επόμενες επαναστάσεις,
εξετέλεσε το καθήκον του όσο του ήταν δυνατόν
«δαπανών και εργαζόμενος υπέρ της εθνικής απο
καταστάσεως της πατρίδος». Επικαλείται δε ως
μάρτυρες για το βάσιμο και αξιόπιστο των λόγων
του τους Παναγιώτη Μακράκη και Μιχαήλ Καργιώτη κατοίκους Μέσα Λασηθίου. Οι μάρτυρες
επιβεβαίωσαν ότι ο Ι. Χαλάτσης ήταν πεντακοσίαρχος. Πιστοποιητικό της 17ης Απριλίου 1904
των αρχηγών και οπλαρχηγών του Νομού Λασηθίου, το οποίο υπογράφουν ο Εμμ. Ν. Καζάνης, ο
Ιω. Ν. Ινιωτάκης, ο Μιχ. Παναγιωτάκης, ο Κ. Γ.
Ανυφαντής επιβεβαιώνει ότι ο Ιωάννης Χαλάτσης
είχε διοριστεί πεντακοσίαρχος από τον αρχηγό
Λασηθίου Εμμ. Μηλιαρά και ότι «ειργάσθη και
έδρασε σπουδαίως, αγωνιζόμενος και δαπανών
την περιουσίαν του κατά την μεγάλην επανάστασιν
του 1866 ως πεντακοσίαρχος ως και κατά τας
επομένας (επαναστάσεις) συλληφθείς μάλιστα κατά
Αύγουστον του 1897 εν Γούβαις Πεδιάδος υπό των
28
Τούρκων και απαχθείς εις Ηράκλειον ερρίφθη εις
τας φυλακάς σιδηροδέσμιος, δερόμενος τρις της
ημέρας επί ολόκληρον μήνα, ίνα ομολογήση αυτοίς
τας αποθήκας των πολεμοφοδίων, το οποίον δεν
έπραξε προτιμήσας να υποφέρη τας αλγηδόνας
(τους πόνους) των βασάνων ή να πράξη τοιούτον
έγκλημα και ότι εξελθών μετά την δοθείσαν αμνηστίαν εκ των φυλακών, διετέλεσε κλινήρης επί τρίμηνον συνεπεία των βασάνων εις ας(στις οποίες)
κατά το διάστημα της φυλακίσεώς του υπεβλήθη
καταστάς ούτω ανίκανος δια τας γεωργικάς αυτού
εργασίας». Ο αγωνιστής αυτός το 1902 κατατάχθηκε
στη ΣΤ τάξη ενώ το 1909 στη Γ τάξη.
ε) Μιχαήλ Ν. Δασκαλάκης
Ήταν κάτοικος Μέσα Λασηθίου, γεωργός, έγγαμος, πατέρας πολυμελούς οικογένειας και το
1908 ήταν 60 ετών, άρα γεννήθηκε το 1848. Κατά
τις επαναστάσεις το 1866 και 1878 διετέλεσε εκατόνταρχος, βαθμό τον οποίο έλαβε από τους γενικούς αρχηγούς Κων. Σφακιανάκη και Εμμ. Καζάνη.
Επικαλείται προς επιβεβαίωση των λόγων του την
μαρτυρία των Χριστόδουλου Ζώρε(Σπανάκη), Ιωάννου Χαλάτση, Παναγιώτη Μακράκη και Ζαχαρία
Δολαψάκη. Το 1909 κατατάχθηκε στη Γ Τάξη των
αγωνιστών.
στ)Παπα Εμμ. Μαυρόμματος
Το 1908 δηλώνει ότι είναι 70 ετών, άρα γεννήθηκε
το 1838. Ήταν κάτοικος Μέσα Λασηθίου. Κατά
τις επαναστάσεις του 1866 και 1878 εχρημάτισε
οπλαρχηγός με το βαθμό του πεντακοσίαρχου,
που του απένειμαν οι γενικοί αρχηγοί Λασηθίου
Κων/νος Σφακιανάκης, Εμμ. Καζάνης, και Εμμ.
Μηλιαράς. Τραυματίστηκε στις Γούβες στο δεξί
χέρι και εξαιτίας αυτού του τραύματος αδυνατούσε
να εργαστεί με συνέπεια το ετήσιο εισόδημά του
να είναι πενιχρό. Ο Μιχ. Καργιώτης επιβεβαίωσε
ότι ο παπα Εμμ. Μαυρόμματος τραυματίστηκε
στις Γούβες στη θέση Γούρνες και είπε ότι δεν
ήταν ο ίδιος σ’αυτή τη μάχη αλλά είδε τον
τραυματία πληγωμένο «όταν ήλθε την άλλην ημέρα
εις το χωρίον του». Και ο Ιωάννης Χαλάτσης επιβεβαίωσε ότι ο παπα Μαυρόμματος «επληγώθη
από ξίφος οθωμανικόν». Ο αγωνιστής κατατάχθηκε
το 1909 στη Γ τάξη.
ζ) Παπα Σταύρος Χρυσός
Ήταν κάτοικος Μέσα Λασηθίου. Σκοτώθηκε
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
«μαχόμενος υπέρ πατρίδος εις το χωρίον Κασταμονίτσα Πεδιάδος κατά την επανάστασιν του
1866».Αίτηση αναγνώρισης του αγωνιστή έκανε η
χήρα σύζυγός του Ελένη Σπ. Σπυριδοπούλα, η
οποία δήλωσε ότι άγει το 80 έτος της ηλικίας της.
Εξ αυτού συνάγεται ότι γεννήθηκε το 1828, άρα
το ίδιο-τουλάχιστον-και ο νεκρός σύζυγός της.
Επικαλείται δε ως μάρτυρες τον Ιωάννη Χαλάτση,
τον Χατζη Νικόλαο Χρυσό και τον Μιχαήλ Καργιώτη, κατοίκους Μέσα Λασηθίου. Η αίτησή της
του 1908 απορρίφθηκε. Ο παπα Σταύρος Χρυσός
αναφέρεται σε άλλα έγγραφα κατά τρόπο εσφαλμένο ως παπα Σπυρίδων Χρυσός.
ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΕΞΩ ΠΟΤΑΜΟΙ
Τα χωριά αυτά σήμερα δεν εντάσσονται στα
χωριά του Οροπεδίου. Επειδή όμως κατά το τέλος
του 1800 και στις αρχές του 1900 ανήκαν διοικητικά
στον τότε Δήμο Τζερμιάδων, είναι ιστορικά επιβεβλημένο να συμπεριληφθούν στην παρούσα
έρευνα και όσοι αγωνιστές προέρχονταν από
αυτά.
α) Μιχαήλ Κ. Πατεράκης
Ήταν κάτοικος Μέσα Ποτάμων. Ενώ- όπως
προκύπτει από την Επίσημη εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας- είχε καταταγεί το 1902 στη Δ
τάξη και το 1909 στη Γ τάξη, ο ίδιος εμπλέκεται
σε μια προσπάθεια πλαστογράφησης εγγράφου,
το οποίο επεχείρησε να δώσει στην προς κατάταξιν
των αγωνιστών Επιτροπή και η οποία ευθύς αμέσως
απέρριψε ομοφώνως την αίτησή του. Δεν κατέστη
δυνατόν να βρεθούν στοιχεία για την εξέλιξη
αυτής της υπόθεσης ούτε να διευκρινιστούν οι λεπτομέρειες της αγωνιστικής του δράσης. Η πλαστογράφηση-αν όντως υπήρξε-αφορούσε σε πιστοποιητικό απορίας του αγωνιστή. Σύμφωνα με
τον υπ’αρ. 749 Νόμο του 1908, άρθρο 2, «Άποροι
κατά τον παρόντα Νόμον θεωρούνται αν μεν πρόκειται περί αγάμων όσοι δεν έχουν ενιαύσιον(δηλ.
ετήσιο) εισόδημα ουχί ολιγώτερον των 300 δραχμών,
αν δ’είναι έγγαμοι ουχί ολιγώτερον των 500 δραχμών». Φαίνεται ότι ο συγκεκριμένος αγωνιστής,
όπως προκύπτει από τα τεκμήρια που παρατίθενται,
διέθετε πολύ μεγαλύτερο εισόδημα από το εκ του
Νόμου προβλεπόμενο, για το λόγο αυτό ο δήμος
δεν μπορούσε να του εκδώσει πιστοποιητικό απορίας. Η αμφισβήτηση δηλαδή δεν αφορά στη
δράση του αγωνιστή αλλά στο εάν είναι όντως
άπορος για να δικαιούται το επίδομα.
Το πρώτο τεκμήριο αφορά την απορριπτική
απόφαση της Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία
«η αίτησις (του Μ. Κ. Πατεράκη) μετά των σχετικών
διεβιβάσθη εις την Ανάκρισιν Λασηθίου προς καταδίωξιν πλαστογραφίας». Αιτία αυτής της από-
φασης είναι το γεγονός ότι η Επιτροπή λαβούσα
υπόψιν το πιστοποιητικόν απορίας του Μιχαήλ Κ.
Πατεράκη κατοίκου Ποτάμων Λασηθίου αμφιβάλλει
περί το αληθές αυτού και ορίζει ημέραν συζήτησης
της αιτήσεώς του την 25 Σεπτεμβρίου ε.ε. καλεί δε
μάρτυρας προς απόδειξιν της αληθείας τον Μιχαήλ
Σφακιανάκην, κάτοικον Αγίου Νικολάου, και τον
Γεώργιον Μ. Ανδρουλάκην κάτοικον Αργυρού Νερού Ποτάμων.
Ενώπιον της Επιτροπής παρουσιάστηκε μόνο ο
Μιχαήλ Σφακιανάκης(ο δεύτερος μάρτυρας δεν
προσήθε λόγω ασθενείας) και κατέθεσε ότι «κατά
το 1908 προσήγαγε (ο Μ. Κ. Πατεράκης) 1520
οκάδας χαρουπίου, κατά το 1907 προσήγαγεν 2817
οκάδας χαρουπίου και κατά το 1906 2141(;) οκάδας
και ως προς τα δημητριακά δεν γνωρίζει πόσον
παραγάγει, τούτο μόνον γνωρίζει ότι συχνάκις αγοράζει παρά του εξετασθέντος». Όπως προαναφέραμε δεν γνωρίζουμε την εξέλιξη της υπόθεσης,
όπως και το ποια ήταν η δράση του. Όμως ο αγωνιστής Γεώργιος Ι. Ρουσάκης, ο οποίος επικαλείται
τη μαρτυρία του Μ. Κ. Πατεράκη, τον αποκαλεί
Καπετάνιον του χωρίου Μέσα Ποτάμων.
β) Ιωάννης Κ. Πατεράκης
Πιθανότατα είναι αδελφός του προηγούμενου
αγωνιστή. Κατοικούσε στους Μέσα Ποτάμους. Το
1908 δήλωσε ότι είναι έγγαμος και 70 ετών, επομένως γεννήθηκε το 1838. Όπως ο ίδιος δήλωσε
στην αίτησή του διετέλεσε «κατά τας επαναστάσεις
των ετών 1866 και 1878 εκατόνταρχος μεν το
πρώτον και είτα πεντακοσίαρχος και ως τοιούτος
διεκρίθη».
Σε πιστοποιητικό της 24 Απριλίου 1904, επικυρωμένου από το Δήμο Τζερμιάδων, αναφέρονται
τα εξής: «Οι υποφαινόμενοι αρχηγοί και οπλαρχηγοί
του νομού Λασηθείου πιστοποιούμεν ότι ο εκ Ποτάμων Ιωάννης Κ. Πατεράκης διετέλεσεν ως οπλαρχηγός του χωρίου του και μάλιστα διεκρίθη δια
τον ηρωισμόν του κατά την μάχην την γενομένην
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
29
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
εν Κερά Λαγκάδος κατά το 1866 και ότι διετέλεσεν
εργαζόμενος ως τοιούτος από του 1866 μέχρι της
απελευθερώσεως της πατρίδος μας. Εν Τζερνιάδω
τη 24 Απριλίου 1904. Οι αρχηγοί και οπλαρχηγοί
Νομού Λασηθείου, Μιχ. Παναγιωτάκης, παπα(δυσανάγνωστο όνομα), Γ. Θ. Ανυφαντής, Εμμ. Ν.
Καζάνης». Σύμφωνα με άλλο πιστοποιητικό του
Δήμου Τζερμιάδων, του 1902, έλαβε μέρος «εις
την εν Ομαλώ μάχην γενομένην κατά το έτος 1868
ως και εις άλλας μάχας της πατρίδος μας, τραυματισθείς εις το μέτωπον».
Φαίνεται πως ο ίδιος δεν συμφώνησε με την
απόφαση της Επιτροπής, γιατί με ένστασή του,
του 1904 και βάσει και των κατατεθέντων εγγράφων
του, δηλώνει με ύφος ότι «εγώ διετέλεσα οπλαρχηγός
του χωρίου μου καθ’όλας τας επαναστάσεις και
μάλιστα επληγώθην εις την κεφαλήν κατά την
μάχην της Κασταμονίτσας και ένεκα του τραύματος
τούτου παρέλυσε το οπτικόν νεύρον του δεξιού
οφθαλμού μου και δεν δύναμαι να διακρίνω δια
του οφθαλμού τούτου». Δεν κατέστη δυνατόν,
βάσει των δεδομένων πηγών, να διευκρινιστεί αν
τελικώς είχε καταταγεί στην Ε τάξη το 1902 και
στη Β τάξη το 1909, σύμφωνα με την Επίσημη
Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας ή μόνο στην Γ
τάξη σύμφωνα με την απόφαση της Επιτροπείας
των αγωνιστών.
γ) Γεώργιος Μιχ. Ανδρουλάκης
Ήταν κάτοικος Ποτάμων(σε άλλα έγγραφα των
Μέσα και σε άλλα έγγραφα των Έξω). Το 1902
το Δημαρχείο Τζερμιάδων πιστοποίησε ότι ο Γ.
Μ. Ανδρουλάκης ήταν 60 ετών (άρα γεννήθηκε το
1842) και «ότι έλαβεν μέρος εις μάχας της πατρίδος
μας ως οπλαρχηγός κατά το έτος 1866». Ήταν πατέρας τεσσάρων τέκνων.
Όπως αναφέρει ο ίδιος στην αίτησή του(10-81908) οι διορισμοί του ’66 «οι φέροντες τους τίτλους
εκατόνταρχος, διακοσίαρχος και πεντακοσίαρχος
εκάϋσαν υπό των Τούρκων εν έτει ’68 εν τη ημετέρα
οικία». Για το λόγο αυτό επικαλέστηκε την μαρτυρία
του Ιωάννη Παπαϊωνάκη, μέλους της επιτροπής
του Χουμεριάκου, του Νικολάου Παπαγιαννάκη
οπλαρχηγού εκ Βρυσών Μεραμβέλλου, του Αναγνώστη Φλαμουράκη οπλαρχηγού εκ Νεαπόλεως
και του Γεωργίου Κοϊνά οπλαρχηγού εκ Μακρυλιάς
Ιεραπέτρου. Ενώπιον της Επιτροπείας των αγωνιστών κατέθεσε ο Κων/νος Χρυσάκης ή Αναγνώστης Φλαμουράκης (καταγόταν από το Λασήθι,
30
δηλ. το Οροπέδιο αλλά ήταν κάτοικος Νεαπόλεως)
και είπε «ότι γνωρίζει τον αιτούντα, ότι ήτο επαναστάτης και ότι ετροφοδότει τους επαναστάτας,
ήκουε είχε βαθμόν πεντακοσιάρχου αλλά δεν γνωρίζει εάν ήτο αληθές, ήτο όμως πιστός του Σφακιανάκη(εννοεί τον Αρχηγό Κων. Σφακιανάκη)
και κατά πάσαν πιθανότητα είχεν τοιούτον όταν
ήλθεν ο Παπα γιαμαλής ήλθεν καπετάνιος του
χωρίου του και έλαβεν όπλα». Να επισημάνουμε
ότι ο παπα Γεώργης Γιαμαλής από το Κάτω Χωριό
της Ιεράπετρας, υπήρξε πρόεδρος της Επιτροπής
των εξ ανατολικωτέρων επαρχιών, που είχε την
έδρα της στον Πεύκο της Βιάννου, και κατά την
επανάσταση του 1866-69 συνεργάστηκε με τον
Κων. Σφακιανάκη. Ο Γ. Μ. Ανδρουλάκης το 1902
κατατάχθηκε στην Ε τάξη και το 1909 στη Β τάξη.
δ) Νικόλαος Μ. Αλεξάκης ή Αλέξης
Το 1908 ήταν κάτοικος Έξω Ποτάμων και 78
ετών. Επομένως γεννήθηκε το 1830. Όπως αναφέρει ο ίδιος στην αίτησή του καθ’ όλη τη διάρκεια
της επανάστασης του 1866 υπηρέτησε ως διακοσίαρχος υπό τας διαταγάς του Γενικού Αρχηγού
Λασηθίου, ο οποίος τον προήγαγε το 1878 στο
βαθμό του πεντακοσίαρχου. Το έγγραφο του διορισμού του το 1878, το κατέθεσε στην επιτροπή
των αγωνιστών και φέρει την υπογραφή του Κ.
Σφακιανάκη. Με τον βαθμό αυτόν ο Νικ. Μ.
Αλέξης αγωνίστηκε «προκινδυνεύσας μεταξύ των
πρώτων». Το 1902 κατατάχθηκε στην Ε τάξη και
το 1909 στη Β τάξη. Ο Νικ. Μ. Αλέξης θα πρέπει
να ήταν εγγονός του παπα Νικολάκη Αλέξη.
Συμφωνα με τον Ι. Σ. Αλεξάκη, πιθανότατα τον
στρατηγό, (Κρητικά Χρονικά, τόμ. Β, σελ, 167)
από τους Έξω Ποτάμους, οι Αλέξηδες των Έξω
Ποτάμων ήταν απόγονοι του παπα Νικολάκη
Αλέξη, ο οποίος καταγόταν από το Μαρμακέτο
αλλά κατοικούσε στο Μαγουλά, «όπου υπηρέτει
ως γραμματεύς του επιβοήτου Χασάν Χανιαλή. Η
οικογένειά του υπήρξε πολυμελής(έσχε 9 υιούς
και 5 θυγατέρας) και τα μέλη της υπέστησαν απηνή(άγριο) διωγμόν: δύο υιοί εφονεύθησαν, οι δε
λοιποί διεσκορπίσθησαν εντός και εκτός Κρήτης,
τινές(κάποιοι) μάλιστα μετονομασθέντες προς αποφυγήν του διωγμού. Ο πατήρ και η μήτηρ της οικογενείας, ως και το μικρότερον των τέκνων είχον
εν τω μεταξύ αποθάνει σχεδόν συγχρόνως κατά
την πανώλην του 1818, εν έτος μετά τον φόνον του
Τσούλη» . Ο Ι. Σ. Αλεξάκης (γεννήθηκε το 1887),
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
αφηγείται ότι είχε ακούσει από την «εκ πατρός
μάμμην του Μαρίαν Μιχελή Αλέξη, Βλαχοπούλαν
το γένος» και 90 ετών, το 1904, ότι η οικογένεια
του παπά Νικολάκη Αλέξη είχε διωχθεί από το
Μαγουλά επειδή τρία μέλη της είχαν εμπλακεί
στο φόνο του Τσούλη, το 1817.
ε) Δημήτριος παπα Γ. Σφακιώτης
ή Σφακιωτάκης
Ήταν κάτοικος Μέσα Ποτάμων, αλλά είναι πιθανόν να είχε καταγωγή από το Τζερμιάδω. Ο
πατέρας του Γεώργιος Σφακιώτης ήταν παπάς
στους Μέσα Ποτάμους. Στην αίτηση του 1908 ο
Δημ. Σφακιώτης δήλωσε 95 ετών, επομένως γεννήθηκε το 1813(είναι ο γηραιότερος από τους
αγωνιστές με τους οποίους ασχοληθήκαμε ως
τώρα). Αναφέρει δε το εξής: «υπηρετήσας ως πληρεξούσιος της γενικής επαναστατικής Συνελεύσεως
του 1878 την πατρίδα μας ως πληρεξούσιος της
επαρχίας Λασηθίου όπως και εις τας μετά ταύτα
επαναστάσεις καθ’ας έλαβον ενεργόν μέρος….υποβάλλω την παρούσαν μου». Ο μάρτυρας Μιχ. Γ.
Καργιώτης επιβεβαίωσε ότι ο Δημ. Σφακιώτης
ήταν πληρεξούσιος της Επαναστατικής Συνελεύσεως το 1878 αλλά και επίτροπος της Επιτροπής
των εξ ανατολικωτέρων επαρχιών.
Από πιστοποιητικό των Αρχηγών και οπλαρχηγών Λασηθίου αντλούμε τα εξής: «Οι υποφαινόμενοι Αρχηγοί και οπλαρχηγοί του Νομού Λασηθίου πιστοποιούμεν ότι ο εκ Μέσα Ποτάμων
Δημήτριος Σφακιώτης διετέλεσε πεντακοσίαρχος
διορισθείς κατά την μεγάλην επανάστασιν του
1866, διετέλεσε βουλευτής της Επαναστατικής Συνελεύσεως το 1878 εις Φρε και Τσιτσιφέ, διεκρίνετο
δια την γενναιότητά του εις όλους τους πολέμους
δια το ριψοκίνδυνον, δεν έπαυσε δε έκτοτε εργαζόμενος εις όλας τας δεινάς περιστάσεις ως τοιούτος
μέχρι της απελευθερώσεως, ένεκα δε των ανωμαλιών
απώλεσε τον διορισμόν». Το έγγραφο αυτό φέρει
τις υπογραφές των Μιχ. Ν. Παναγιωτάκη, Γ. Θ.
Ανυφαντή και Γεωρ. Ν. Σμυρνάκη. Σε πιστοποιητικό, επίσης, του Δήμου Τζερμιάδων του 1904
αναφέρεται για τον αγωνιστή ότι «ένεκα του
γήρατος απολέσθη το φως αυτού μη δυνάμενος να
εκτελή τας γεωργικάς του εργασίας». Το 1909 κατατάχθηκε στην Α τάξη.
στ) Γεώργιος Ι. Ρουσάκης
Ήταν κάτοικος Έξω Ποτάμων. Γεννήθηκε σύμφωνα με τις πληροφορίες που ο ίδιος δίνει το
1843 ή και νωρίτερα. Ήταν έγγαμος. Στην αίτηση
του 1908 αναφέρει ότι υπηρέτησε «όπως και άλλοι
καλοί πατριώται αγωνισθείς υπέρ της ελευθερίας
τότες και καθ’όλας τας επαναστάσεις από το 1866
και εφεξής με βαθμόν πεντακοσιάρχου». Το 1909
κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
ζ)Εμμανουήλ Κ. Πατεράκης
Είναι πολύ πιθανό να ήταν συγγενής των προαναφερθέντων Πατεράκηδων. Ήταν κάτοικος Μέσα
Ποτάμων. Απεβίωσε κατά το έτος 1897. Τις αιτήσεις
για την αναγνώρισή του ως αγωνιστή τις έκανε η
χήρα του Μαρία Ν. Κλωντζοπούλα( ή Κλοντζάκη).
Σύμφωνα με τη χήρα του, ο σύζυγός της διετέλεσε
αγωνιστής κατά το έτος 1866 όπως και στις επόμενες
επαναστάσεις και «ηγωνίσθη και έδρασε μεταξύ
των πρώτων και τραυματισθείς κατά το έτος 1866».
Την αίτηση του 1908 υπογράφει αντ’αυτής ο γιος
της Μιλτ. Εμμ. Πατεράκης. Ο μάρτυρας δε Νικ.
Πυθαρούλης βεβαίωσε ότι ο Εμμ. Κ. Πατεράκης
«έδρασεν εις τας διαφόρους επαναστάσεις από
του 1866 και εξής, επήγαινε τακτικά εις τας μάχας,
ήτο καπετάνιος των Ποτάμων, τον ήκουε και τον
έλεγαν όλοι χιλίαρχον, τον διορισμόν του δεν είδε,
τον έλεγαν όμως όλοι χιλίαρχον και καπετάνιον
ακόμη». Ο αγωνιστής και το 1902 και το 1909 κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
(ΚΑΤΩ) ΜΕΤΟΧΙ
α) Κων/νος Πατεράκης
Ήταν κάτοικος Κάτω Μετοχίου. Στις 6 Ιουνίου
’78 και στο χωριό Ψυχρό, έλαβε τον υπ’αρ. 186
διορισμό του 100άρχου. Το 1902 κατατάχθηκε
στην ΣΤ τάξη των αγωνιστών. Πιθανόν να είχε
συγγενική σχέση με τους Πατεράκηδες των Μέσα
Ποτάμων.
β) Ιωάννης Ν. Κοντός
Ήταν και αυτός κάτοικος Μέσα Λσηθίου. Στην
αίτηση του 1908 δήλωσε ότι ήταν 70 ετών, επομένως
γεννήθηκε το 1838. Κατά τις επαναστάσεις του
1866, 1889, 1897 και 1898 διετέλεσε αγωνιστής με
το βαθμό του διακοσίαρχου. Ως αξιόπιστους μάρτυρες της δράσης του επικαλέστηκε τους Χριστόδουλο Σπανάκη και τον Παύλο Μηλιαράκη ή
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
31
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
Μπαλουζέ. Τελικά προσήλθαν οι Παύλος Μηλιαράς
από το Ψυχρό και ο Γεώργιος Πιτροπάκης από
την Κριτσά Μεραμπέλλου οι οποίοι επιβεβαίωσαν
ότι ο Ιωάννης Κοντάκης έφερε το βαθμό του διακοσίαρχου. Ο αγωνιστής κατατάχθηκε στην Γ
τάξη.
ΠΛΑΤΗ και ΠΛΑΘΙΑΝΑ
Το μετόχι Πλαθιανά ή Πλαθιανώ(ν) δημιουργήθηκε από κατοίκους της Πλάτης (απ’όπου πήρε
το όνομά του) κοντά στον Άγιο Γεώργιο. Πιθανόν
σήμερα να έχει ενσωματωθεί στον κτηριακό ιστό
του Αγίου Γεωργίου.
α) Ιωάννης Περάκης
Ήταν κάτοικος Πλάτης. Το 1902 δια της
υπ’αρ.215 αποφάσεως κατατάχθηκε στην ΣΤ τάξη.
β)Αντώνιος Καλυ(ι)κάκης
Ήταν κάτοικος Πλάτης και γεωργός. Όπως
αναφέρει ο ίδιος στην αίτησή του( 15 Αυγούστου
1908) αγωνιζόταν για την απελευθέρωση της πατρίδας του Κρήτης «από της μεγάλης επαναστάσεως
του 1866 μέχρι της σημερινής αποκαταστάσεως(δηλ.
του 1908)και κατά μεν του 1866 ηγωνιζόμην ως
καπετάνιος του χωρίου μου κατά δε τα 1877-1878
διωρίσθην πεντακοσίαρχος υπό της τότε επαναστατικής επιτροπείας». Επειδή είχε χάσει τον διορισμό του επικαλέστηκε τη μαρτυρία των: Μιχαήλ
Παναγιωτάκη, Γεωργίου Στεφανάκη και Κων/νου
Πιταροκοίλη. Τελικώς κατέθεσαν στην επιτροπή
ο Χριστόδουλος Σπανάκης από το Γεροντομουρί
και ο Γεώργιος Σμυρνάκης από το Μαρμακέτο.
Το 1909 κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
γ)Ιωάννης Δημητρουλάκης
Ήταν κάτοικος Πλάτης. Το 1909 κατατάχθηκε
στη Γ τάξη.
δ) Χατζή Γρηγόριος Κουφάκης
Γεννήθηκε το 1838 και ήταν κάτοικος Πλαθιανού.
Στην αίτησή του του 1908 ισχυρίζεται και αυτός
ότι το 1866 και 1878 διετέλεσε πεντακοσίαρχος
και επικαλείται τη μαρτυρία του Ζαχαρία Δολαψάκη και του Χριστόδουλου Σπανάκη. Το 1909
κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
ε)Νικόλαος Κ. Καρδουλάκης
Ήταν κάτοικος Πλάτης και βάσει εγγράφων
του Αρχείου Δημογεροντίας Ηρακλείου, του 186069, διετέλεσε δημογέρων του χωριού του. Δεν
είναι, προς το παρόν, γνωστή η πολεμική του
δράση. Από τα Κρητικά Χρονικά(τόμος Η, σελ.
188) αντλούμε την πληροφορία ότι στις 6 Ιουνίου
1878 και στο χωριό Ψυχρό ο Νικ. Καρδουλάκης
έλαβε το διορισμό του 500άρχου, ενώ ο ομοχώριός
του Αναγνώστης παπα Γ. Περάκης (ενδέχεται να
είναι ο Ιωάννης Περάκης, επειδή Αναγνώστη έλεγαν τότε όποιον, ανεξαρτήτως ονόματος, ήξερε
γράμματα και έψαλλε στην εκκλησία)έλαβε το
διορισμό του 200άρχου. Ο Ν. Καρδουλάκης υπήρξε
πληρεξούσιος Λασιθίου στη Συνέλευση των Κρητών
το 1897-99, μαζί με τους Πέτρο Γαλανάκη, Γεωρ.
Βορεάδη, Νικόλαο Δετοράκη, Ξεν. Χρυσό και
Εμμ. Βογιάκη.
στ) Κωνστ. Χετζογιαννάκης
Ήταν κάτοικος Πλάτης. Η πολεμική δράση του
είναι προς το παρόν άγνωστη. Στις 6 Ιουνίου του
1878 και στο χωριό Ψυχρό έλαβε το βαθμό του
100άρχου.
ΤΖΕΡΜΙΑΔΩΝ
α) Εμμ. Πλατάκης
Ήταν κάτοικος Τερμιάδω. Το 1902 δια της
υπ’αρ. 29 αποφάσεως κατατάχθηκε στη Β τάξη.
β)Μιχαήλ Ν. Παναγιωτάκης
Ήταν κάτοικος Τζερμιάδω. Υπήρξε ένας από
τους σημαντικότερους αγωνιστές του Οροπεδίου.
Κατά την επανάσταση του 1866 υπήρξε Αρχηγός
του Λασηθίου, αντικαθιστώντας τον Εμμ. Καζάνη,
32
ο οποίος εγκαταστάθηκε μόνιμα στις Μάλλες, ενώ
στις 6 Ιουνίου 1878 και στο χωριό Ψυχρό, έλαβε
τον υπ’αρ. 185 διορισμό του οπλαρχηγού Λασιθίου.
Υπήρξε, επίσης, μέλος της επί των Αγωνιστών
Επιτροπείας του Λασιθίου. Με την υπ’αρ. 211
«προσκλητήριον επιστολή προς τον Αρχηγόν και
Οπλαρχηγόν Λασιθίου κ.κ Μιλιαράν και Παναγιωτάκην», όπως επιβεβαιώνεται στα Κρητικά
Χρονικά(τομ. Η, σελ. 194) κλήθηκε, τον Ιούνιο
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
του 1878, να λάβει μέρος στην προετοιμαζόμενη
εκστρατεία κατά της Ιεραπέτρου. Προφανώς, και
υπό το βάρος των αξιωμάτων του, η πολεμική
δράση του θα πρέπει να ήταν πλούσια.
Μετά την πρώτη αίτησή του, κατατάχθηκε το
1902 στη Β τάξη, γεγονός που τον οδήγησε σε ένσταση απαιτώντας, βάσει των αγωνιστικών προσόντων του, να καταταγεί στην Α τάξη. Τελικά, το
1909, κατατάχθηκε στην Α τάξη. Ας παρακολουθήσουμε τη δράση του μέσα από τα ίδια τα κείμενα:
«Ένστασις Μιχαήλ Παναγιωτάκη κατοίκου Τζερνιάδων Λασηθείου. Ενώπιον του Ηγεμονικού Συμβουλίου. Κατά της υπ’αρ.1359 αποφάσεως του Ηγεμονικού Συμβουλίου της δημοσιευθήσης εν παροράματι εν τω υπ’αρ. 28 φύλλον της Επισήμου εφημερίδος ε. ε.(ενεστώτος έτους, δηλ. 1904) της
Κρητικής Πολιτείας.
Το Ηγεμονικόν Συμβούλιον δια της ανωτέρω
αποφάσεώς του με κατέταξεν εις την Β τάξιν των
αγωνιστών ενώ έδει να καταταχθώ εις την Α ως
αρχηγός κατά την επανάστασιν του 1866, διότι
μετά την υπανδρείαν του αρχηγού Εμμ. Καζάνη
και την εις Μάλλες Ιεραπέτρου εγκαταστάσεώς
του διεδέχθην τούτον αναγνωρισθείς ως τοιούτος,
ως εμφαίνεται και εκ των βιβλίων της επαναστατικής
επιτροπής του Νομού Λασηθείου, κατά τε την επανάστασιν ταύτην ως και κατά τας επομένας.
Επειδή καθ’όλας τας επαναστάσεις από του
1866 και εντεύθεν ειργάσθην και έδρασα σπουδαίως
άλλοτε μεν ως αρχηγός άλλοτε δε ως πρόεδρος του
προσωρινού δικαστηρίου της επαρχίας Λασηθείου
κατά το 1878, αγωνιζόμενος και δαπανών την περιουσίαν μου υπέρ της αποκαταστάσεως της πατρίδος μας. Επειδή ως δείκνυται εκ τε των κατατεθειμένων πιστοποιητικών ως και εκ του επισυναπτομένου ταις παρούσαις μου ειργάσθην και
έδρασα σπουδαίως υπέρ της απελευθερώσεως της
πατρίδος ως αρχηγός λαμβάνων μέρος εις τας
μάχας μεταξύ των πρώτων. Επειδή δυνάμει των
πιστοποιητικών μου έδει να καταταχθώ εις την Α
τάξιν των αγωνιστών συμφώνως τω Νόμω 565 και
ουχί εις την Β εις ην κατετάχθην δυνάμει της μνησθείσης αποφάσεως. Δια ταύτα
Αιτούμαι. Να γένωνται δεκταί αι παρούσαι μου.
Να ακυρωθή και εξαφανισθή η υπ’αρ.135 απόφασις
του Ηγεμονικού Συμβουλίου και Να καταταχθώ
εις την Α τάξιν των αγωνιστών συμφώνως τω Νόμω
565.Εν Τζερνιάδω τη 25η Μαΐου 1904. Ο ενιστάμενος.
Μ. Ν. Παναγιωτάκης».
Την ως άνω ένσταση συνόδευε πιστοποιητικό
των οπλαρχηγών της επαρχίας Λασηθίου που βεβαιώνει τη δράση του αγωνιστή, είναι της 16ης
Μαΐου 1904, φέρει τις υπογραφές των παπα Γεωργίου Ανυφαντή, Γ. Ν. Σμυρνάκη, Κ. Ε. Πιταροκοίλη, Γ. Στ. Στεφανάκη, Ζαχαρία Δολαψάκη και
είναι επικυρωμένο από το Δημαρχείο Ψυχρού και
το Δημαρχείο Τζερμιάδω.
γ)Στέφανος Γραμματικάκης
Γεννήθηκε το 1833 (το 1908 δηλώνει 75 χρόνων),
ήταν έγγαμος και κάτοικος Τζερμιάδων. Στις επαναστάσεις του 1866 και 1878 διετέλεσε διακοσίαρχος υπό τον τότε αρχηγό Λασηθίου Εμμ. Μηλιαρά. Ήταν αναγνωρισμένος βαθμοφόρος και
από τις λοιπές επαναστατικές αρχές. Μετείχε και
στις μετά το 1878 επαναστάσεις «εκτελέσας το
προς την Πατρίδα καθήκον». Επικαλέστηκε τη
μαρτυρία των Γ. Ν. Σμυρνάκη από το Μαρμακέτο,
Δημ. Μαθιουδάκη και Ματθαίου Μ. Πλατή, κατοίκων Τζερμιάδων. Βεβαιώθηκε επίσης ότι ήταν
πεντακοσίαρχος. Το 1902 κατατάχθηκε στη Δ τάξη
και το 1909 στη Γ τάξη.
δ)Παπα Γεώργιος Ανυφαντής ή Κουρούπης
Ήταν κάτοικος Τζερμιάδων. Την αίτηση του
1901-1902 την έκανε ο ίδιος-ήταν εν ζωή τότε-και
κατατάχθηκε στην Ε τάξη. Πρέπει να γεννήθηκε
πριν από το 1846, λόγω του ηλικιακού ορίου των
55 χρόνων που απαιτούσε ο νόμος για να υποβάλει
αίτηση. Πέθανε στις 3 Φεβρουαρίου 1908. Την
επόμενη αίτηση, του 1908, την έκανε η χήρα του
Αικατερίνη Δημ. Σπανού, η οποία δήλωσε πως
ήταν 55 ετών, επομένως γεννήθηκε το 1853. Στην
αίτησή της αναφέρει ότι ο σύζυγός της είχε διατελέσει πεντακοσίαρχος κατά τις επαναστάσεις του
1866, 1878 και 1889. Ο Γεώργιος Ν. Σμυρνάκης
επιβεβαίωσε ότι ο παπα Ανυφαντής ήταν πεντακοσίαρχος ενώ ο Εμμ. Ματθαιάκης από το Καμηνάκι είπε ότι «ελάμβανε μέρος στις διάφορες μάχες
ακολουθών τον Γερω Μηλιαρά, γνωρίζει δε ότι
ούτος είχε διορισμόν….Ήταν από τους καλούς καπετάνιους». Ο αγωνιστής παπα Ανυφαντής κατατάχθηκε το 1909 στη Β τάξη.
ε)Εμμανουήλ Μιχ. Στρατάκης
Είχε γεννηθεί το 1838 στους Αποστόλους Πεδιάδος αλλά ήταν κάτοικος Τζερμιάδω. Μετείχε
σε όλες τις μετά το 1866 επαναστάσεις και είχε
διατελέσει πεντακοσίαρχος. Ο Γεώργιος Θ. Ανυφαντής διαβεβαίωσε ότι ο Εμμ. Στρατάκης «από
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
33
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
του 1866 ηκολούθη τον αρχηγόν Τριφίτσον…και
ότι ήτο βαθμούχος». Πιστοποιητικό που συνόδευε
την αίτησή του και την υπογράφουν οι οπλαρχηγοί
Λασηθίου και Πεδιάδος αναφέρει τα εξής: «Οι
υποφαινόμενοι οπλαρχηγοί της επαρχίας Πεδιάδος
και Λασιθίου πιστοποιούμεν ότι ο αιτών εξ Αποστόλων καταγόμενος νυν δε κάτοικος εν Τζερμιάδω
Εμμ. Μιχ. Στρατάκης είχε βαθμόν πεντακοσιάρχου
κατά την επανάστασιν του 1866-69 ον(τον οποίο)
διετήρησε και κατά την επανάστασιν του 1878 και
ότι ηργάσθη και ηγωνίσθη μετά ζήλου, αφοσιώσεως
και αυταπαρνήσεως καθ’όλας τας μάχας των ειρημένων επαναστάσεων ως και κατά τας εν τη παρελθούση του 1896-97, μάλιστα κατά την εις Μάλλια
μάχην(επληγώθη διεγράφη) γενομένην κατά τον
Ιούνιον του 1867 και διευθυνομένην υπό των
αρχηγών αγωνιστών Εμμ. Κοκκίνη και Αντων. Τριφίτσου και Κ. Κοζύρη και Ν. Τυλλιανάκη επληγώθη,
προσέτι δε εις την θέσιν Κακήν ράχην γενομένην
μάχην κατά τον Μάρτιον του 1897, και τέλος περιεκυκλώθη υπό των εχθρών εις Γούβες κατά την
εν Γούβες γενομένην μάχην κατ’Αύγουστον του
έτους 1867 εις ην μάχην ήσαν και έλαβον μέρος
πάντες οι αρχηγοί, ότι με κίνδυνον της ζωής του
εγλύτωσεν. Εν γένει πιστοποιούμεν ότι ο ειρημένος
Εμμ. Μιχ. Στρατάκης ηγωνίσθη καθ’όλας τας επαναστάσεις ανδρείως υπέρ της πατρίδος μας. Εν
Τζερμιάδω την 28 Ιανουαρίου 1902, οι οπλαρχηγοί
Πεδιάδος και Λασηθίου. Ο αρχηγός πεδιάδος Ν.
Τυλλιανάκης. Οπλαρχηγοί Πεδιάδος Ζαχαρίας Μ.
Μπινιχάκης, Ζαχαρίας Γιαλιτάκης, Γιώργης Σταυρούλης οπλαρχηγός. Ο Αρχηγός και οι οπλαρχηγοί
Μεραμπέλλου πιστοποιούμεν τα ανωτέρω εκτιθέμενα, Εν Νέα πόλει τη 1η Φεβρουαρίου 1902. Ο
αρχηγός Εμμ. Κοκκίνης, Οι οπλαρχηγοί Ν. Παπαγιαννάκης, Χοιράκης(;), Εμμ. Πλατάκης».
Το 1902 ο αγωνιστής κατατάχθηκε στην Ε τάξη
ενώ το 1909 στην Γ τάξη.
στ)Δημήτριος Μαθιουδάκης ή Τρύφωνας.
Γεννήθηκε στο Τζερμιάδω το 1848. Το 1866 και
το 1878 διετέλεσε πεντακοσίαρχος. Σύμφωνα με
το μάρτυρα Γεώργιο Σμυρνάκη «μετέβη εις Χανία
και έλαβεν εκείθεν παρά της Κεντρικής Επιτροπής
διορισμόν χιλιάρχου». Σύμφωνα επίσης με πιστοποιητικό του 1902 που έλαβε από το Δημαρχείο
Τζερμιάδων και το οποίο υπογράφουν ο Αρχηγός
Μιχ. Παναγιωτάκης και οι οπλαρχηγοί Γ. Ν. Σμυρνάκης και Ξενοφών Χρυσός, ο Δημήτριος Μαθιουδάκης «…ειργάσθη ως αγωνιστής κατά το 1866,
34
1878, 1889 και εξής υπό τον τίτλον του πεντακοσιάρχου τον οποίον και έφερεν διορισμόν μάλιστα
δε εχρημάτισε και επί εξ μήνας κλητήρ της εθνοσυνελεύσεως κατά το έτος 1866..». Και σε δεύτερο
πιστοποιητικό επισης του 1904 και το οποίο υπογράφουν ο Μιχ. Παναγιωτάκης , ο παπα Γεώργιος
Ανυφαντής, ο Γ. Ν. Σμυρνάκης και ο Γ. παπα Θ.
Ανυφαντής αναφέρεται ότι ο Δημ. Μαθιουδάκης
διορίστηκε πεντακοσίαρχος «κατά την μεγάλην
επανάστασιν του 1866 υπό του τότε αρχηγού Λασηθίου Εμμ. Μηλιαρά ως τοιούτος αναγνωρισθείς
και υπό των λοιπών αρχηγών του Νομού, ειργάσθη
σπουδαίως και έδρασε κατά την μεγάλην επανάστασιν του 1866, λαμβάνων μέρος πάντοτε μεταξύ
των πρώτων εις όλας τας μάχας και μεταβαίνων
προθύμως όπου επαρουσιάζετο ανάγκη, ως έπραξε
και κατά την επανάστασιν του 1878, ότε μετέβη
ως σωματάρχης μετ’άλλων εις την γενομένην τότε
εν Φρε εθνοσυνέλευσιν…». Ο αγωνιστής αυτός το
1902 κατατάχθηκε στη ΣΤ τάξη και το 1909 στη Γ
τάξη.
ζ)Ιωάννης Γ. Γρυ(ι)μάνης (αλλού Γριμάκης)
Ήταν κάτοικος Τζερμιάδων. Η πρώτη αίτησή
του (1901) απορρίφθηκε. Με την αίτηση όμως του
1908 κατατάχθηκε στη Γ τάξη. Στην αίτηση αυτή
αναφέρει ότι διετέλεσε οπλαρχηγός της επαρχίας
Λασηθίου κατά τις επαναστάσεις των ετών 1866
και 1897 ότι «διεκρίθη εν διαφόροις μάχαις ιδία εν
Αρχάναις και Πεδιάδι», επικαλείται δε προς επιβεβαίωσιν τη μαρτυρία των οπλαρχηγών Λασηθίου
Μιχ. Παναγιωτάκη, Γεωρ. Παπα Θ. Ανυφαντή
και Αριστείδου Κόρακα και Ιωάννου Νταφώτη
Αρχηγών. Σύμφωνα επίσης με πιστοποιητικό της
27ης Ιανουαρίου 1902, που υπογράφουν οι οπλαρχηγοί Λασηθίου Γ. Πεδιαδίτης, Ν. Τυλλιανάκης
Ζαχαρίας Δολαψάκης και Ξεν. Χρυσός πρωταγωνίστησε «καθ’όλας τας γενομένας μάχας εν Αρχάναις
κατά τα έτη1896 και 1897 δείξας απαράμιλλον ανδρείαν υπέρ της πατρίδος μας αψηφίσας και καύσας
με κίνδυνον της ζωής του τα εις Στεργιανό οθωμανικά Μετόχια ότε συνηντήθη μετ’οθωμανών και
οπότε ερριψοκινδύνευσεν». Το 1909 κατατάχθηκε
στη Γ τάξη. Σε άλλο τεύχος όμως της Επίσημης
Εφημερίδας της Κρητικής Πολιτείας αναφέρεται
ότι η αίτησή του απορρίφθηκε.
η) Εμμ. Ν. Παναγιωτάκης
Ήταν κάτοικος Τζερμιάδω. Το 1908 δήλωσε 60
χρόνων, άρα γεννήθηκε το 1848. Το 1909 κατατά-
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
χθηκε στη Γ τάξη. Πιθανόν να ήταν αδελφός του
Μιχ. Ν. Παναγιωτάκη.
θ)Γεώργιος παπα Θεοχάρους Ανυφαντής ή
Σμυρλής
Το 1908 δήλωσε ότι ήταν 58 ετών, άρα γεννήθηκε το 1850. Κατοικούσε στο Τζερμιάδω. Έκανε
αίτηση μόνο το 1908 (νωρίτερα δεν του ήταν επιτρεπτό επειδή ήταν κάτω των 55 ετών). Σύμφωνα
με την αίτηση του (16 Αυγούστου 1908) κατά την
επανάσταση του 1866 υπηρέτησε ως απλός πολίτης
«λαβών μέρος εις όλας τας μάχας του Λασηθίου
υπό τον αρχηγόν της επαρχίας Εμμ. Μηλιαρά».
Επειδή εκείνος(ο Εμμ. Μηλιαράς) εκτίμησε την
τόλμη και την ευψυχία του, τον προήγαγε κατά
την επανάσταση του 1878 σε οπλαρχηγό, βαθμό
που επικύρωσαν όλες οι επαναστατικές αρχές.
Από το 1878, λοιπόν, αλλά και κατά τις επόμενες
επαναστάσεις έδρασε ως οπλαρχηγός Λασηθίου.
Το 1908 δήλωσε επίσης ότι ήταν μεν προς το
παρόν δικαστικός κλητήρας του ακροατηρίου Τζερμιάδων, μετά όμως από τη απόλυσή του-προφανώς
είχε προσληφθεί για λίγο χρόνο-λόγω των κακουχιών του πολέμου δεν θα μπορούσε να εργασθεί
προς συντήρησιν της οικογένειάς του. Οι μάρτυρες
Ματθαίος Μ. Πλατής και Νικ. Εμμ. Θεοδωράκης,
ομοχώριοί του, επιβεβαίωσαν ότι ήταν καλός αγωνιστής και οπλαρχηγός. Ο Γεώργιος Π. Θ. Ανυφαντής ή Σμυρλής κατατάχθηκε το 1909 στη Β
τάξη.
Πατέρας του Γεωργίου ήταν ο παπα Θεοχάρης,
ο οποίος είχε αναλάβει το βαρύ έργο των διαπραγματεύσεων με τους Τουρκοαιγυπτίους, για
ειρήνευση και υποταγή, μετά τη Μεγάλη Μάχη
του Λασιθίου, το Μάιο του 1867. Ο Νικ. Σταυρινίδης
(στο «Ο καπετάν Μιχάλης Κόρακας και οι συμπολεμιστές του, τόμος δεύτερος, σελ. 466-467), αναφέρει εκτενώς ότι οι δυστυχισμένοι Λασηθιώτες,
μετά τις ανήκουστες καταστροφές που υπέστησαν
κατά τη μεγάλη μάχη του Λασηθίου το Μάϊο του
’67 και αφού είχαν αποχωρήσει, το μεν στράτευμα
του Κ. Σφακιανάκη προς τη βόρεια πλευρά του
Οροπεδίου, τη Σελένα, το δε στράτευμα του καπετάν
Κόρακα προς τη νότια, «Σκέφτηκαν να στείλουν
μια επιτροπή στον Ομέρ Πασά ή στον Ρεσίτ και
Αλή Ριζά Πασά, για να δηλώσουν υποταγή. Και το
βαρύ αυτό έργο το ανέλαβε ο Παπα Θεοχάρης. Ο
ιερέας αυτός ήτανε από το Τζερμιάδω, το επίθετό
του Ανυφαντάκης… Η στοματική παράδοση λέγει,
ότι ο Παπα Θεοχάρης πήρε μαζί του και τον
Σταύρο Χρυσό από το Μέσα Λασήθι….ο Παπα Θεοχάρης με τον Σταύρο Χρυσό, αφού κακοποιήθηκαν
στην αρχή, όπως λέγει η στοματική παράδοση, παρουσιάστηκαν στον Ομέρ Πασά και του εδήλωσαν
υποταγή. Ο Ομέρ Πασάς τους συνέστησε να κατεβούν από τα βουνά, να στείλουν όμως πρώτα τα
όπλα των. Τότε ο Παπα Θεοχάρης εδήλωσεν ότι
είναι όλοι τους άοπλοι και δεν είχαν πιάσει όπλα
στα χέρια των». Όπως αναφέρει στη συνέχεια ο
Σταυρινίδης, οι καταστρεμμένοι Λασηθιώτες κατέβηκαν στα ρημαγμένα χωριά τους αφού όμως
είχαν συμφωνήσει πρώτα(σύμφωνα με τα λεγόμενα
του Γρ. Παπαδοπετράκη, του εκ Σφακίων Επισκόπου Ιεροσητείας), να αποχωρήσουν όλοι οι
Σφακιανοί που μετείχαν στις πολεμικές επιχειρήσεις του Οροπεδίου.
ι)Γεώργιος Θεοδωράκης
Ήταν επίσης κάτοικος Τζερμιάδων. Γεννήθηκε
το 1828. Ήταν έγγαμος και κατά τη μεγάλη επανάσταση του 1866 διετέλεσε πεντακοσίαρχος. Σύμφωνα με τον μάρτυρα Εμμ. Παναγιωτάκη , συγχωριανό του, «ήταν καλός επαναστάτης, ήτο αντιπρόσωπος Μηλιαρά και διεύθυνεν τας φυλακάς(ίσως
εννοεί τις σκοπιές των μαχητών) εν τη απουσία
αυτού». Ο αγωνιστής κατατάχθηκε το 1909 στη Γ
τάξη.
κ)Γεώργιος Μ. Μαθιουδάκης
Γεννήθηκε περί το 1843 και κατοικούσε στο
Τζερμιάδω. Ήταν έγγαμος το 1908 και είχε τρία
τέκνα. Κατά τη μεγάλη επανάσταση του 1866 και
το 1878 υπηρέτησε ως εκατόνταρχος υπό τον
αρχηγό Λασηθίου Εμμ. Μηλιαρά, ενώ ο Εμμ.
Στρατάκης βεβαίωσε την επιτροπή ότι ο Γ. Μ.
Μαθιουδάκης ήταν πεντακοσίαρχος από το 1878
και εξής. Ο αγωνιστής κατατάχθηκε το 1909 στη Γ
τάξη.
λ) Ματθαίος Μ. Πλατής(Πλατάκης)
Γεννήθηκε το 1848 και ήταν κάτοικος Τζερμιάδω.
Ήταν έγγαμος και αγράμματος. Το 1909 κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
μ)Νικόλαος Εμμ. Θεοδωράκης
Γεννήθηκε περί το 1830, ήταν αγράμματος και
το 1908 διατελούσε εν χηρεία. Κατά τις επαναστάσεις του 1866 και 1878 διετέλεσε εκατόνταρχος.
Το 1909 κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
35
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
ν)Γεώργιος Εμμ. Μηλιαράς
Σκοτώθηκε το 1897 και πρέπει να γεννήθηκε
πριν από το 1848. Τούτο συνάγεται έμμεσα από τη
δήλωση της χήρας του Καλής ή Ακατερίνης παπα
Θεοχάρους Ανυφαντή ότι, το 1908, η ίδια ήταν 60
ετών. Στην πρώτη αίτησή της του 1901 δηλώνει ότι
είναι χήρα, μη ελθούσα εις β γάμον, « του ποτέ Γεωργίου Εμμ. Μηλιαρά ανεγνωρισμένου οπλαρχηγού
της επαρχίας Λασηθίου, ο οποίος….ειργάσθη και
έδρασεν υπέρ απελευθερώσεως της πατρίδος από
του 1866 και εντεύθεν ως τοιούτος τραυματισθείς
μάλιστα επικινδύνως εις την κατά την θέσιν «Παπούραν» περιφέρειαν του χωρίου Τζερνιάδων Λασηθίου γενομένην φονικήν μάχην κατά Ιούνιον του
1868» Στην ίδια αίτηση του 1901 δηλώνει ότι έχει
ανήλικο τέκνο 13 ετών, τον Στέφανο. Η αίτηση
αυτή έγινε δεκτή. Οφείλουμε να επισημάνουμε
ότι σε άλλη σελίδα(238 του1902) της Επίσημης
Εφημερίδας της Κρητικής Πολιτείας η Καλή αναφέρεται λανθασμένα ως χήρα Εμμ. και όχι Γεωργίου
Μηλιαρά.
Η δεύτερη αίτησή της έγινε το 1908 (23 Αυγούστου) στην οποία δηλώνει ότι ο σύζυγός της Γεώργιος Μηλιαράς διετέλεσε οπλαρχηγός Λασηθίου
κατά την μεγάλην επανάστασιν του 1866 νομίμως
αναγνωρισμένος «ως και εις τας μετά ταύτα επαναστάσεις μέχρι του έτους 1897 ότε απεβίωσε..».
Επικαλέστηκε ως μάρτυρες προς επιβεβαίωσιν
των λόγων της τους Ζαχαρία Δολαψάκη κάτοικο
Μαγουλά, Δημήτριο Μαθιουδάκη και Εμμ. Παναγιωτάκη κατοίκους Τζερνιάδων. Ως μάρτυρας
παρουσιάστηκε εντέλει ενώπιον της Επι τροπής
(30 Ιανουαρίου 1909) ο Σπυρίδων Αγαπάκης, γεννηθείς και κατοικών εις Βιάννον, ετών 58, έγγαμος,
εγγράμματος και δήλωσε ότι «ήκουσε να λένε ότι ο
σύζυγος της αιτούσης Γεώργιος Μηλιαράς ήτο διορισμένος οπλαρχηγός του 1866… ότι ούτος επήγαινε
τακτικά εις τους καυγάδες( εννοεί τις μάχες). Το
1909 ο Γ. Μηλιαράς κατατάχθηκε στη Β τάξη των
αγωνιστών.
ξ) Ελευθέριος Λιάκας ή Λιακάκης
Καταγόταν από το Τζερμιάδω, όπου διέμενε
τους θερινούς μήνες, διέθετε όμως ακίνητη περιουσία στις Γούρνες Ηρακλείου, όπου και φονεύθηκε
κατά τις σφαγές που έγιναν την 27η Ιουλίου 1896.
Άφησε τη χήρα του Βικτωρία και τρία ορφανά,
τον Εμμανουήλ, τον Σταύρο και τον Γεώργιο. Με
την πρώτη αίτησή της η χήρα Βικτωρία, την οποία
έκανε το 1901 στο Λασήθι και δημοσιεύθηκε το
1902 στην Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας, κατατάχθηκε στις χήρες που δικαιούνταν
βοήθημα. Διαβάζουμε λοιπόν: «Δια της υπ’αρ. 147
αποφάσεως η Βικτωρία χήρα Ελευθερίου Λιάκα
εκ Τζερμιάδων Λασηθίου και Γεώργιος τέκνον του
ιδίου φονευθέντος κατά την εν Γούρναις Πεδιάδος
σφαγήν την 27 Ιουλίου 1896». Με την αίτηση αυτή
κατατάχθηκε στη Β τάξη.
Τη δεύτερη αίτησή της, του 1908, την έκανε στο
Ηράκλειο. Σε έγγραφο που αποστέλλει το Δημαρχείο Επισκοπής Πεδιάδος, με ημερομηνία 31
Ιανουαρίου 1902, το οποίο φέρει την υπογραφή
του Δημάρχου Κιρλάκη, προς τον πρόεδρο της επί
των αγωνιστών του Νομού Ηρακλείου Επιτροπής
και με το οποίο τον ενημερώνει για θέματα που
αφορούσαν κάποιους από τους αιτούντες, διαβάζουμε το εξής: «…13) Περί της οικογενείας του εκ
του αυτού χωρίου (εννοεί τις Γούρνες) του ποτέ
Ελευθερίου Λιακάκη η χήρα και τα τέκνα αυτής
ζώσιν και είναι ανύπανδρα είναι δε ηλικίας ο μεν
Εμμανουήλ ετών 25, ο δε Σταύρος ετών 20 και ο
Γεώργιος ετών 18». Με την αίτηση αυτή ο αγωνιστής
κατατάχθηκε στην Α τάξη.
o)Γεώργιος Κ. Κοζύρης
Φέρεται να είναι κάτοικος Τζερμιάδων και το
1902 δια της υπ’αρ. 308 αποφάσεως κατατάχθηκε
στη Γ τάξη δικαιούμενος ηθικής αμοιβής, δηλ. δεν
ελάμβανε το αναλογούν επίδομα. Ήταν, προφανώς,
μέλος της οικογένειας των Κοζύρηδων της Κριτσάς
και πολύ πιθανόν ένας από τους δύο γιους του
Κων/νου Κοζύρη(1776-1853).
ΦΑΡΣΑΡΩ
Ιωάννης παπα Ζ. Καργιώτης
Ήταν κάτοικος Φαρσάρω, σε κάποιο άλλο έγγραφο όμως αναφέρεται κάτοικος Τζερμιάδων.
Ήταν έγγαμος και πατέρας εξ(6) τέκνων. Το 1902
36
δήλωσε 56 ετών, άρα γεννήθηκε το 1846. Η πρώτη
αίτησή του απορρίφθηκε το 1902. Όμως το 1909
κατατάχθηκε στη Γ τάξη. Στην αίτησή του υποστηρίζει ότι «κατά τας αλλεπαλλήλους επαναστάσεις
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
του 1866, 1878, 1896 και 1897, διετέλεσα οπλαρχηγός
υπό βαθμόν πεντακοσιάρχου». Οι μάρτυρες Μιχαήλ
Καργιώτης και Γεωρ. Σμυρνάκης επιβεβαίωσαν
ότι ήταν βαθμούχος, αγνοούσαν όμως ποιο βαθμό
έφερε.
ΨΥΧΡΟ
α) Αθανάσιος Α. Καμπάνης.
Για τον Αθανάσιο Καμπάνη μπορεί κανείς να
ανατρέξει στο περιοδικό «Το Λασήθι» και στο
τεύχος 11. Προσθετέο μόνον ότι στις 17 Απριλίου
1900 (Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας,
τευχ.Β, αρ.47) διορίστηκε ειδικός πάρεδρος του
τότε Δήμου Σχοινιά και για το χωριό Βακιώταις,
θέση στην οποία διορίστηκε το 1902 ο γιος του
Γεώργιος. Επειδή ο Αθ. Καμπάνης ήταν μόνιμος
κάτοικος Βακιωτών, τις αιτήσεις του και όλα τα
συνοδευτικά έγγραφά του τα είχε προωθήσει μέσω
της Επιτροπής του Νομού Ηρακλείου.
β) Γεώργιος Α. Καμπάνης ή Μαραγκός.
Γεννήθηκε στο Ψυχρό αλλά, όπως όλοι οι κάτοικοι του Οροπεδίου, το χειμώνα διέμενε αλλού,
στο Σκαλάνι. Ήταν μέλος της οικογένειας του
Αντωνίου Καμπάνη και, όπως φαίνεται από τα
αρχειακά έγγραφα, όλα τα τέκνα του Αντωνίου,
όταν υπέγραφαν, «υπεμίμνησκον» (δηλ. υπενθύμιζαν) πάντοτε και με το δέοντα σεβασμό το όνομα
του πατέρα τους: δηλ. Αθανάσιος Α. Καμπάνης,
Μακάριος Α. Καμπάνης, Ιωάννης Α. Καμπάνης
κλπ. Προφανώς ο πατέρας τους Αντώνιος κατείχε
ξεχωριστή θέση στην εντόπια κοινωνία του Ψυχρού.
Δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς γεννήθηκε ο
Γεώργιος. Πιθανολογείται όμως ότι γεννήθηκε
πριν από το 1828. Τούτο συνάγεται εκ του γεγονότος
ότι η χήρα του Δέσποινα Χρονοπούλα το 1908,
όταν έκανε τη δεύτερη αίτησή της για να λάβει το
βοήθημα ως χήρα αγωνιστή, ανέφερε ότι η ίδια
ήταν 80 ετών, επομένως είχε γεννηθεί το 1828.
Από το προσωνύμιό του φαίνεται ότι ο Γεώργιος
ασκούσε το επάγγελμα του μαραγκού. Σύμφωνα
με έγγραφο του Δήμου Οροπεδίου και το οποίο
στηρίχθηκε σε στοιχεία που αντλήθηκαν από το
αρχείο του Καμπανείου Ιδρύματος (Συμβολαιογραφική εξουσιοδότηση Ι. Κυπαρίσση, 15-2-1875)
ο Γεώργιος είχε ήδη αποβιώσει το 1875 -έτος θανάτου του Ιωάννη Καμπάνη- ενώ παιδιά του ήταν
ο Γεώργιος, η Ζαχαρένια και η Μαρία. Ο Γεώργιος
σκοτώθηκε κατά την πρώτη μάχη της Κασταμονίτσας, την 15η Οκτωβρίου του 1866 μαζί με πολλούς
άλλους συντοπίτες του, όταν δηλ. ο εξισλαμισθείς
εξάδελφός του Ισμαήλ Σελίμ Πασάς ή Εμμ. Καμπάνης επιχειρούσε να ανέλθει με τις τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις εναντίον του επαναστατημένου
Οροπεδίου.
Η πρώτη αίτηση της χήρας του Δέσποινας Χρονοπούλας από το Ψυχρό, με την οποία διεκδικούσε
την αναγνώρισή του ως αγωνιστή και το αναλογούν
βοήθημα, έγινε δεκτή και δημοσιεύτηκε στη Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας το1902
(Τεύχος Γ, Σεπτέμβριος). Ο Γεώργιος κατατάχθηκε
στη Β τάξη. Για λόγους επιστημονικής δεοντολογίας
είναι απαραίτητο να επισημανθεί ότι σε άλλα αρχειακά έγγραφα του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης
τα ονόματα αναγράφονται λανθασμένα: η χήρα
Δέσποινα γράφεται ως Μαρία ενώ το επίθετο
Καμπάνη γράφεται ως Κομπάκη ή Καμπάκη.
Σύμφωνα με τη δεύτερη αίτηση της Δέσποινας
Χρονοπούλας του 1908, ο σύζυγός της «εφονεύθη
εις τον συναφθέντα πρώτον πόλεμον της Κασταμονίτσας», στις 15 Οκτωβρίου του 1866. Επικαλείται
δε ως αξιόπιστους μάρτυρες προς επιβεβαίωσιν
του γεγονότος, τους γνωστούς και αξιοσέβαστους
αγωνιστές Χριστόδουλο Σπανάκη ή Ζώρε από το
Γεροντομουρί και Ζαχαρία Δολαψάκη από το
Μαγουλά. Τελικά, ενώπιον της Επιτροπής του
Νομού Λασηθίου του 1908, που απαρτιζόταν από
τους Μιχαήλ Καψάλη Πρόεδρο, Ιωάννη Γενεράλη
Εισαγγελέα και Εμμ. Δ. Ροβύθη(;) Γραμματέα
των Πρωτοδικών Λασηθίου, παρουσιάστηκαν δύο
άλλοι μάρτυρες. Ο Παναγιώτης Μακράκης, αγωνιστής επίσης, ετών 65, που γεννήθηκε και κατοικούσε στο Μέσα Λασήθι, δήλωσε ότι «γνωρίζει
την αιτούσαν, τον ποτέ σύζυγόν της δεν
εγνώριζε...ακούει όμως ότι ούτος εφονεύθη κατά
τας αρχάς της επαναστάσεως του 1866 εις τση
«Καράς το πηγάδι» μαζί με τον Ανάμιση, όταν
εφονεύθη ούτος, το λέγει δε όλος ο κόσμος». Ο
δεύτερος μάρτυρας Μιχαήλ Παναγιωτάκης, ετών
69, εξέχων αγωνιστής από το Τζερμιάδω, επιβεβαίωσε ότι «ή το ο ίδιος εις την μάχην Κασταμονίτσας
και εφονεύθη ο σύζυγος της αιτούσης όταν εφονεύθη
και ο Ανάμισης. Το αντελήφθη ιδίαις αισθήσεσιν,
γνωρίζει δε τούτο θετικά, διορισμόν δεν είχε διότι
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
37
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
τότε ήτο αρχή της επαναστάσεως και δεν είχον
ακόμη διορισθεί καπετάνιοι». Και μετά την αίτηση
του 1908 ο Γεώργιος κατατάχθηκε στη Β τάξη.
Η μάχη της Κασταμονίτσας ήταν αποφασιστικής
σημασίας, έγινε πριν από τη Μεγάλη μάχη του
Λασηθίου και ενώ οι Τουρκοαιγύπτιοι, μαζί με
τον Ισμαήλ Σελίμ Πασά ή Εμμ. Καμπάνη, επιχειρούσαν να ανεβούν στο Οροπέδιο. Ξεκίνησε στις
13 Οκτωβρίου 1866, συνεχίστηκε όμως και στα
όμορα χωριά(Αβδού, Παναγία Κερά, Κερά κλπ)
μέχρι και την 17η Οκτωβρίου. Στις επιμέρους
μάχες σκοτώθηκαν πολλοί χριστιανοί αγωνιστές.
Με μαρτυρικό τρόπο φονεύθηκε ο Εμμανουήλ
Τυλλιανάκης ή Μακρύς Μανόλης ή Ανάμισης(τον
έλεγαν έτσι επειδή ήταν υπερβολικά ψηλός) που
κατοικούσε στο Αβδού. Τότε φονεύθηκαν και ο
Γεώργιος Α. Καμπάνης από το Ψυχρό, ο Γεώργιος
Βρετός από το Μαγουλά(ήταν σύζυγος της αδελφής
του προαναφερθέντος Γ. Καμπάνη), ο Ιωάννης
Χρυσός από τον Άγιο Κων/νο, ο Κυριάκος Γ.
Σκωλικ(ι)άρης από το Μαρμακέτο, ο Εμμ. Μπιμπάκης από τον Άγιο Γεώργιο, ο παπα Σταύρος
Χρυσός από το Μέσα Λασήθι και πολλοί άλλοι.
Για λόγους επιστημονικής δεοντολογίας πρέπει,
επίσης, να αναφέρουμε ότι άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν πως ο Εμμ. Τυλλιανάκης σκοτώθηκε
όχι στης «καράς το πηγάδι» αλλά στον Άγιο
Γεώργιο στη Μεσάδα, στη θέση «Χαυγάς»(ΒΙΑΝΝΙΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ, τευχ.3ο, σελ. 142) .
γ) Κων/νος Ε. Πιταροκοίλης
Γεννήθηκε το 1828 στο Ψυχρό όπου και κατοικούσε. Ήταν γεωργός ως προς το επάγγελμα. Το
1908 δηλωσε 80 ετών, έγγαμος αλλά και τυφλός
(ήταν τραυματίας πολέμου) γεγονός που τον καθιστούσε ανίκανο να εξασκήσει το επάγγελμά
του, το οποίο του απέφερε ως ετήσιο εισόδημα
μόλις 20 δραχμές. Κατά την επανάσταση του 1866
διετέλεσε πεντακοσίαρχος ενώ κατά την επανάσταση του 1878 διετέλεσε χιλίαρχος, όπως απέδειξε
με τα έγγραφα που κατέθεσε εις την Επιτροπείαν
των αγωνιστών. Για το διορισμό του ως 1000άρχου
στις 6 Ιουνίου 1878, πληροφορούμαστε,επίσης,
από τα Κρητικά Χρονικά(τόμος Η. σελ. 188). Με
την πρώτη αίτησή του, αυτή του 1901, κατατάχθηκε
το 1902 στην Ε τάξη των αγωνιστών. Ενώ με την
αίτηση του 1908 κατατάχθηκε στη Β τάξη. Το πιστοποιητικό που έλαβε από τον τότε Δήμο Ψυχρού
έφερε τις υπογραφές των: Εμμ. Ν. Γαλανάκη, Γ.
38
Κασαπάκη, Νικολάου Δ. Δολαψάκη, Ε. Μ. Καλυκάκη(ήταν πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου),
παπα Νικολάου Μανωλόπουλου και Κ.Δ. Δολαψάκη(προέδρου του Δήμου).
δ) Δημήτριος παπα Νικ. Χαλαμπαλάκης
Γεννήθηκε το 1844(στις 11 Αυγούστου 1908 δηλώνει 64 ετών) στο Ψυχρό όπου είχε και την κύρια
κατοικία του. Ωστόσο ανήκει στην ομάδα εκείνων
των εκ του Οροπεδίου οι οποίοι απόκτησαν περιουσία στην περιοχή του τέως Δήμου Σχοινιά και
στα χωριά Βακιώτες, Ίνι, Λαγούτα, Σχοινιά κλπ.
Φαίνεται πως εγκαταστάθηκε εδώ την ίδια περίοδο
με τον Αθανάσιο Καμπάνη, τους Γαλανάκηδες,
τους Δολαψάκηδες από το Μαγουλά, τους Παναγιωτάκηδες από το Τζερμιάδω, τους Πιταροκοίληδες, τους Ορφανάκηδες κλπ. Μάλιστα από τα
παιδιά του, ο Γεώργιος εγκαταστάθηκε μόνιμα
στις Βακιώτες, ο Νικόλαος, ο Εμμανουήλ και ο
Κων/νος στο Σχοινιά, η Δέσποινα στον Ξιδά και ο
Ιωάννης με τη σύζυγό του Ελένη Λιακάκη μοίραζαν
τη ζωή τους ανάμεσα στο Ψυχρό και τις Βακιώτες.
Πολλοί από τους απογόνους του ζουν ακόμη και
σήμερα στα χωριά αυτά.
Σε συμβόλαιο του 1905 αναφέρεται ότι ο Αθανάσιος Α. Καμπάνης διέθετε «εντός του χωρίου
Βακιώτες μίαν οικίαν συγκειμένην εκ δύο ισογείων
οικημάτων μιας αυλής μετά κοπρολάκκου συν(ορεύουσαν) κτήμασιν παπά Ιωάννη Τζαμπετάκη, Δημητρίου Καλαμπαλάκη, δρόμω..». Αυτό αποδεικνύει
ότι και οι Ζαμπετάκηδες από το Καμηνάκι (με
καταγωγή από τα Σφακιά), οι οποίοι μετονομάστηκαν σε Παπαδιανούς-Παπαδάκηδες, και ο Δημήτριος Χαλαμπαλάκης, εγκαταστάθηκαν αρχικά
στις Βακιώτες. Το επίθετο Χ(Κ)αλαμπαλάκης δεν
πρέπει να ήταν το αρχικό επίθετο των Χαλαμπαλάκηδων ούτε βέβαια το προσωνύμιο Καμπανόςτο οποίο δηλώνει, κατά κύριο λόγο, προέλευση
από τόπο. Είναι δε μάλλον απίθανο να έχει σχέση
το προσωνύμιό τους με το γνωστό όργανο ζυγίσματος. Στα τουρκικά το ουσιαστικό kalabalik σημαίνει πλήθος. Αυτό συνάδει με την προφορική
μαρτυρία ότι οι Χαλαμπαλάκηδες έφεραν αυτό
το επίθετο επειδή όπου πήγαιναν, πήγαιναν πολλοί
μαζί και έκαναν πολλή φασαρία, πολύ σαματά,
«γινότανε, λέει, πολύ καλαμπαλίκι».
Πατέρας του Δ. Χαλαμπαλάκη ήταν ο παπά Νικόλαος. Αδέρφια του ήταν ο Μιχάλης ή Γερεμίας,
ο Γεώργιος ή Ντέμπενας(Ντεμπενάκηδες υπάρχουν
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
και σήμερα στη Λαγούτα), ο παπα Εμμανουήλ
και η Αδριάνη. Ο Δημήτριος επονομαζόταν Σφήγκας. Η σύζυγός του λεγόταν Χριστίνα.
Ο Δημήτριος, σύμφωνα με τα γραφόμενά του,
διετέλεσε αγωνιστής των επαναστάσεων του 1866,
1878, 1889, 1896 και 1897. Επειδή, λοιπόν, εξετέλεσε
το προς την πατρίδα του καθήκον, με την αίτησή
του (11 Αυγούστου 1908) ζητεί την αναγνώρισή
του ως αγωνιστή. Επικαλείται δε, ως αξιόπιστους
μάρτυρες της αγωνιστικής δράσης του, τον Αθανάσιο Α. Καμπάνη κάτοικο Βακιωτών, το Χριστόδουλο Ν. Σπανάκη, κάτοικο Γέρων το Μουρί, το
Ζαχαρία Γ. Δολαψάκη κάτοικο Μαγουλά και τον
Κων/νο Εμ. Πιταροκοίλη κάτοικο Ψυχρού. Στην
αίτηση αυτή υπογράφει ο ίδιος, δηλωτικό στοιχείο
του ότι γνώριζε ανάγνωση και γραφή. Ο Χριστόδουλος Σπανάκης ή Ζώρες βεβαίωσε ότι επολέμησε
μαζί του σε πολλές μάχες και ότι είχε διορισμό.
Σύμφωνα με το πιστοποιητικό του τότε Δήμου Ψυχρού ήταν άπορος και το εισόδημά του από το γεωργικό επάγγελμα που ασκούσε του απέφερε
μόνο 150 δραχμές. Με την απόφαση της Επιτροπής(4-2-1909) κατατάχθηκε στη Γ τάξη.
ε)Γεώργιος Στ. Στεφανάκης
ή Στεφανογιώργης
Γεννήθηκε και κατοικούσε στο Ψυχρό. Είναι
όμως πολύ πιθανό να μετακόμιζε το χειμώνα στον
Άγιο Βασίλειο στη Βιάννο, επειδή συναντούμε
εκεί κάποιον με το ίδιο όνομα και κοινά στοιχεία.
Ο Αθανάσιος Α. Καμπάνης στη δική του αίτηση
επικαλείται ως μάρτυρες τους αγωνιστές Στεφανογιώργη και Στεφανογιάννη(1850) από το Ψυχρό,
αλλά και κάποιον Ματθαίο Στεφανογεώργη. Για
τους δύο τελευταίους, δεν έχουμε ακόμη στοιχεία.
Ο Γεώργιος, σύμφωνα με την αίτησή του, γεννήθηκε
το 1843. Ήταν έγγαμος και το γεωργικό του επάγγελμα δεν του απέφερε 150 δραχμές. Ο πατέρας
του Στέφανος λεγόταν Χαλαμπαλάκης αλλά ο Γεώργιος χρησιμοποιούσε το επίθετο Στεφανάκης
(από το όνομα του πατέρα του), ήταν δηλ. αυτός
που εισήγαγε το επίθετο Στεφανάκης στο Ψυχρό.
Ήταν πρωτεξάδερφος του Δημητρίου Παπα Ν.
Χαλαμπαλάκη. Απόκτησε επτά τέκνα, το Νικόλαο,
τον Εμμανουήλ (1877), τον Ιωάννη(1886) και τέσσερις θυγατέρες.
Κατά την επανάσταση του 1866 διορίστηκε αρχικά διακοσίαρχος. Λόγω όμως της γενναιότητάς
του, κατά την επανάσταση του 1878 έλαβε το
βαθμό του πεντακοσίαρχου, γεγονός που πιστοποιείται από το υπ’αρ. 192 συνημμένο αποδεικτικό
έγγραφο του διορισμού του, στις 6 Ιουνίου του
1878, και το οποίο φέρει τις υπογραφές των Αρχηγών Αντωνίου Ζωγράφου, Ι.Δ. Λυράκη, Α. Στεργιογλίδη, Απόστολου Τυλλιανάκη κλπ. Πιστοποιείται επίσης από το διασωθέν πρωτόκολλο των
εξερχομένων εγγράφων του Αρχηγείου των Ανατολικών Επαρχιών, το οποίο δημοσιεύθηκε υπό
την επιμέλεια του Μ. Γ. Παρλαμά (Κρητικά Χρονικά, τόμος Η,σελ.188-189).Σε πιστοποιητικό(17
Μαΐου 1904) που υπογράφουν οι αρχηγοί και
οπλαρχηγοί της Επαρχίας Λασηθίου(δηλ. του νυν
Οροπεδίου), Μιχαήλ Ν. Παναγιωτάκης, Κων. Ε.
Πιταροκοίλης, Παπα Γεώργιος Ανυφαντής, αναφέρονται τα εξής: «Οι υποφαινόμενοι οπλαρχηγοί
της επαρχίας Λασηθίου πιστοποιούμεν ότι ο εκ
του χωρίου Ψυχρού του αυτού Δήμου της Επαρχίας
Λασηθίου Γεώργιος Σ. Στεφανάκης, διορισθείς πεντακοσίαρχος της επαρχίας Λασηθείου κατά την
μεγάλην επανάστασιν του 1866, ειργάσθη ως τοιούτος κατά την επανάστασιν ταύτην ως και κατά
τας επομένας μέχρι της απελευθερώσεως της πατρίδος μας, διακρινόμενος δια την προθυμίαν του
και το ριψοκίνδυνον του χαρακτήρος του λαμβάνων
μέρος εις τας διαφόρους μάχας μεταξύ των πρώτων
και εξοδεύων αφειδώς την περιουσίαν του χάριν
του αγώνος και ότι ο διορισμός αυτού απωλέσθη
ένεκα των συχνών επαναστάσεων».
Σε δεύτερο πιστοποιητικό (15 Μαΐου 1904)
του τότε Δήμου Ψυχρού διαβάζουμε τα εξής: «Το
Δημοτικόν Συμβούλιον του Δήμου Ψυχρού Λασηθείου συγκείμενον εκ του προέδρου Ιωάννου Στεφανάκη και των μελών Χατζή Γρηγορίου Κουφάκη,
Νικολάου Παναγιωτάκη, Αναγνώστη Δαγαλάκη,
Γεωργίου Γαλανάκη, Γεωργίου Ανδρουλάκη, Σταύρου Καμπάνη και Ιωάννου Χατζάκη πιστοποιεί
ότι ο εκ Ψυχρού Γεώργιος Στεφανάκης ετών εξήκοντα τριών(αρ.63) ειργάσθη και έδρασεν σπουδαίως κατά μεν την μεγάλην επανάστασιν του 1866
ως πεντακοσίαρχος κατά δε την του 1878 ως πεντακοσίαρχος και πάλιν αναγνωριζόμενος ως τοιούτος υπό του αρχηγού Λασηθίου Εμμ. Μηλιαρά
και υπό των λοιπών αρχηγών του Νομού συνεπεία
των αγώνων του λαβών τους διορισμούς του νομίμως
κεκυρωμένους, ους απώλεσεν εκ των συχνών επαναστάσεων της πατρίδος μας. Εν Ψυχρώ τη 15
Μαΐου 1904». Ακολουθούν οι υπογραφές του προέδρου και των μελών.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
39
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
Με την πρώτη αίτησή του, του 1901, κατατάχθηκε
στην Ε τάξη, ενώ με αυτήν του 1908 στη Γ τάξη.
στ) Παύλος Μηλιαράς(Μηλιαράκης)
ή Μπαλουζές
Ο Παύλος Μηλιαράς ή (Μ)παλουζές το 1908
προσήλθε ως μάρτυρας του Ιωάννη Ν. Κοντού
από το Κάτω Μετόχι και δήλωσε ότι «εγεννήθη εις
Καμινάκι Λασηθίου και κατοικεί εις Ψυχρόν της
αυτής επαρχίας». Το 1908 δήλωσε, επίσης, έγγαμος,
εγγράμματος και 65 ετών, επομένως γεννήθηκε
το 1843 .Ήταν τραυματίας πολέμου. Η πρώτη αίτησή του, του 1901, έγινε δεκτή με την υπ’αρ. 289
απόφαση που δημοσιεύθηκε στη Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας. Η δεύτερη όμως αίτησή του(υπ’αρ. 50 της 22 Αυγούστου 1908) απορρίφθηκε από την Επιτροπή, στις 2 Φεβρουαρίου
1909.
ζ) Κων/νος Ι. Κανδυλάκης
Ήταν κάτοικος Ψυχρού και τραυματίας πολέμου.
Ή υπ’αρ. πρωτ. 38 αίτησή του, της 28ης Αυγούστου
1908, απορρίφθηκε την 2α Φεβρουαρίου 1909.
η) Εμμανουήλ Χ. Γαλανάκης
Ήταν κάτοικος Ψυχρού. Ή αίτησή του, του
1902, απορρίφθηκε.
θ) Φωτεινή Πλεντογιαννάκη ή
Δρυ(ι)λεράκη(αλλού Πλατογιαννάκη)
Ήταν κάτοικος Ψυχρού και ορφανή. Σύμφωνα
με την υπ’αρ. 269 απόφαση η οποία δημοσιεύθηκε
στην Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής
Πολιτείας(Σεπτέμβριος 1902, τεύχος Γ) η αίτησή
της έγινε δεκτή και δικαιούτο βοήθημα επειδή
είχαν κρεουργηθεί από τους Τούρκους «οι μόνοι
προστάται αυτής», δηλ. ο πατέρας, η μητέρα και ο
αδελφός της, «κατά το 1889 την 29 Ιουλίου εις
θέσιν Ρουσαίς έξωθεν του Ηρακλείου». Τελικά
όμως η αίτησή της απορρίφθηκε. Είναι πολύ πιθανό
να άσκησε το διδασκαλικό επάγγελμα.
ι) Πέτρος Δημ. Γαλανάκης
Γεννήθηκε στο Ψυχρό αλλά εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Καστέλλι Πεδιάδος όπου άσκησε το
επάγγελμα του δασκάλου. Υπήρξε δάσκαλος επίσης
και στο γενέθλιο τόπο του, το Ψυχρό, από το
1878-1899(Μιχάλης Κασσωτάκης-Ιωάννης Καραβαλάκης, Η εκπαίδευση στην επαρχία
40
Λασιθίου,σελ.78). Σύζυγός του ήταν η Μαρία Παπαδάκη. Είναι παροιμιώδης η αντιπαράθεση –
όπως την προσλαμβάνει όποιος ασχολείται με αρχειακά έγγραφα και κυρίως με τον τύπο της εποχής(εφημ. Ηράκλειον και Μίνως)- αφενός ανάμεσα
στον Πέτρο Δ. Γαλανάκη και τον Αντώνιο Βορεάδη,
αφετέρου δε ανάμεσα τον Π. Γαλανάκη και τον
Ιωάννη Σακελλάρη, κάτοικο Ψυχρού και πάρεδρο
του Ειρηνοδικείου Λασηθίου, το 1882. Σημειωτέον,
οι Σακελλάρηδες της Πλάτης, πολύ πιθανόν και
του Ψυχρού, είχαν συγγένεια με τους Καμπάνηδες.
Φαίνεται πως το Καμπάνειο κληροδότημα και ο
τρόπος που το διαχειρίστηκε, όσο ζούσε, ο ένας
από τους διαθέτες και αδελφός του Π. Γαλανάκη,
ο Εμμανουήλ Γαλανάκης, αλλά και η κατασπατάληση των υλικών που είχαν αγοραστεί για το
χτίσιμο των Σχολών στο Ψυχρό, ήταν μόνο η
αφορμή της διένεξης. Στην ουσία, τους χώριζε
πολιτική και ιδεολογική άβυσσος, η οποία, όπως
εύκολα διακρίνει κανείς, είχε και προσωπική
εμπάθεια.
Ο παππούς του, Εμμ. Γαλανός, (βάσει αρχειακού
εγγράφου του 1861 το οποίο απέστειλε προς την
Δημογεροντία Ηρακλείου ο Χατζη Ιωάννης Παππαδάκης, γαμβρός του Εμμ. Γαλανού) ήταν ιδιαίτερα πλούσιος και διέθετε μεγάλη ακίνητη περιουσία όχι μόνο στο Οροπέδιο αλλά και στην
Έμπαρο και στο Σκινιά. Εκεί μετακινούνταν συχνά
ο Δ. Γαλανάκης, ο πατέρας του Πέτρου, αν και
ήταν μόνιμος κάτοικος Ψυχρού. Στο Σκινιά,
επίσης, εγκαταστάθηκαν μόνιμα τα αδέρφια του
Δημητρίου, ο Χατζή Ματθαίος (γεννήθηκε περί
το 1820), ο Ιωάννης και η Αικατερίνη, όπου και
σήμερα υπάρχουν απόγονοί τους (Ο Ιπποκράτης
Εμ. Παπαδημητρόπουλος από τον Πεύκο, γιατρός
και βουλευτής της Κρητικής Πολιτείας, ήταν γαμβρός του Χατζη Ματθαίου Γαλανάκη. Το 1896
ήταν δημοτικός ιατρός στο Τζερμιάδω. Μετοίκησε
και ο ίδιος στο Σκινιά).
Ο Πέτρος Δ. Γαλανάκης προώθησε την αίτησή
του μέσω της επιτροπής Ηρακλείου. Στην αίτησή
του(2-3-1902), λοιπόν, δηλώνει «κάτοικος πρώην
Ψυχρού Λασηθίου νυν δε Καστελλίου Πεδιάδος».
Κατέθεσε δε έγγραφα με τα οποία «Δείκνυται ότι
ειργάσθη ως αρχηγός του δήμου Ψυχρού Λασηθίου
υπέρ των υψίστων της πατρίδος συμφερόντων διατηρήσας και φρουράν εξ ικανών πολιτών εν Αρχάναις». Από έγγραφο που υπογράφει ο Αριστοτέλης
Κόρακας, γιος του Μιχαήλ Κόρακα, πληροφο-
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
ρούμαστε ότι ο Πέτρος Δ. Γαλανάκης συγκρότησε
σώμα οπλιτών από τον τότε Δήμο Ψυχρού, με το
οποίο έλαβε μέρος στις μάχες των Αρχανών, το
1897. Το πλήρες κείμενο έχει ως εξής : «Βασίλειον
της Ελλάδος, Το τμήμα Ηρακλείου και Λασηθίου,
προς, Τον Αρχηγόν του Δήμου Ψυχρού κύριον Πέτρον Δ. Γαλανάκην, Εις Ψυχρόν. Ελάβομεν την
υπό ημερομηνίαν 2 Μαΐου επιστολήν υμών και το
εν αυτή εσώκλειστον εκλογητήριον. Συγχαίρομεν
υμίν επί τη εκλογή σας ως Αρχηγού του Δήμου Ψυχρού, έχομεν δε πεποίθησιν ότι δεν θέλετε φεισθεί
(σε ελεύθερη απόδοση σημαίνει δεν θα τσιγκουνευτείτε) παντός κόπου, όπως όσον το δυνατόν
αποτελεσματικώτερον εργασθήτε υπέρ των υψίστων
της πατρίδος συμφερόντων και του ιερού αγώνος
ον έχομεν αναλάβει. Όσον αφορά την αποστολήν
του εκλογητηρίου σας προς τον Αρχηγόν της κατοχής, σας πληροφορώ ότι ούτος, προαχθείς, ανεχώρησεν εις Ελλάδα, αλλά και πλην τούτου, δεν επικυροί ούτος τοιαύτα εκλογητήρια. Περί της εκ Λασηθίου αποστολής οπλιτών, εις Αρχάναις, εγνώριζον,
δεν εγνώριζον όμως ότι ούτοι έρχονται μόνον εκ
του Δήμου ούτινος τυγχάνετε αρχηγός. Ήδη δια
της επιστολής υμών, μας διαφωτίσατε αρκούντως
περί τούτου και σας παρακαλώ εξακολουθήσατε
ν’αποστέλλητε τοιούτους. Περί δε της κατά Δήμον
Επιτροπής, ην υμείς εν τω Δήμω σας έχετε καταρτίσει, σας πληροφορώ ότι ουδόλως τυγχάνει αύτη
νόμιμος, ουδεμία δε αρχή δύναται ν’αναγνωρίση
δύο διαφόρους επιτροπάς εις μίαν και την αυτήν
επαρχίαν. Διά τούτο οφείλετε να εκλέξητε ένα ή
το πολύ δύο αντιπροσώπους εκ του δήμου σας,
ους να στείλητε εις Τζερμιάδων, ίνα συνενωθώσι
και συνεργάζωνται και μετά των λοιπών επιτρόπων.
Εν Αρχάναις τη 5 Μαΐου 1897. Διατελώ μετ’ εξαιρέτου προς υμάς υπολήψεως, Ο Γενικός Αρχηγός
Ηρακλείου και Λασηθίου, Αρ. Κόρακας (υπογραφή).
Ένα ακόμη έγγραφο που φέρει τις υπογραφές
των μελών της «εν επάνω Αρχάναις» επαναστατικής
Επιτροπής, συνοδεύει την αίτηση του Πέτρου Γαλανάκη και πιστοποιεί την εν λόγω δράση του: «Η
εν επάνω Αρχάναις εδρεύουσα κατά τας τελευταίας
ανωμαλίας επαναστατική επιτροπή, πιστοποιεί ότι
ο κ. Πέτρος Δ. Γαλανάκης ειργάσθη κατά την τελευταίαν επανάστασιν του 1897 έτους ως αρχηγός
του Δήμου Ψυχρού Λασηθίου λαβών μέρος εις τας
πλείστας μάχας και διατηρήσας φρουράν εξ οπλιτών
εκ του Δήμου Ψυχρού Λασηθίου. Εν Επάνω Αρχάναις Τεμένους τη 5η Μαρτίου 1902, Ο Πρόεδρος
Μ. Καλυβιανάκης, Τα μέλη, Δημήτριος Χατζή Ψαραδάκης, Χρόνης Χοχλιδάκης, Μιχαήλ Καλοχριστιανάκης, Γ. Χοχλιδάκης, Ιω. Καλπαδάκης, Μιχαήλ
Μ. Ψαλτάκης».
Ο Πέτρος Γαλανάκης υπήρξε, επίσης, πληρεξούσιος Λασιθίου της Συνέλευσης των Κρητών η
οποία συνεστήθη το 1897-99(Επίσημος Εφημερίς
της Κρητικής Πολιτείας, 8 Φεβρουαρίου 1899, αρ.
6) ενώ το 1902 με το υπ’αριθμ. 120 Διάταγμα(Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας, τεύχος
Γ, σελ.6) διορίστηκε δικηγόρος «παρά τω Ειρηνοδικείω» Καστελλίου Πεδιάδος. Το 1902 κατατάχθηκε στην ΣΤ τάξη και ηθικής αμοιβής, δηλαδή
δεν ελάμβανε επίδομα επειδή ήταν εύπορος και
υπάλληλος (δηλ. δάσκαλος)
Άλλοι αγωνιστές του Οροπεδίου
Εκτός από τους προαναφερθέντες αγωνιστές,
υπήρξαν και άλλοι οι οποίοι ενώ κατάγονταν
από το Οροπέδιο έκαναν την αίτησή τους σε
άλλες περιοχές ή δήλωσαν κάτοικοι άλλων περιοχών, χωρίς να δηλώνουν ευθύς εξαρχής την
καταγωγή τους από το Οροπέδιο. Γι’ αυτούς
αντλούμε πληροφορίες από άλλες πηγές, κυρίως
όμως από τις μαρτυρικές καταθέσεις τους, όταν
δηλ. παρουσιάζονται ως μάρτυρες ενώπιον της
επί των αγωνιστών Επιτροπείας για να επιβεβαιώσουν τη δράση και τους βαθμούς των αγωνιστών εκείνων οι οποίοι είχαν απωλέσει τους
διορισμούς των.
α) Κων/νος ή Αναγνώστης παπα
Δ. Χρυσάκης(ή Φλαμουράκης)
Το 1908 ο Κ. Χρυσάκης κλήθηκε ως μάρτυρας
του Γεωργίου Μιχ. Ανδρουλάκη από τους Μέσα
Ποτάμους. Δήλωσε τότε « ότι εγεννήθη εις Λασήθι(έτσι λεγόταν τότε το Οροπέδιο) και κάθηται
εν Νεαπόλει , 76 ετών, εγγράμματος, έγγαμος».
Δεν είναι γνωστός ο ακριβής τόπος καταγωγής
του. Είναι όμως πολύ πιθανό να είχε συγγενική
σχέση με τους Χρυσούς από το Μέσα Λασήθι
και τον Άγιο Κων/νο. Το 1902 σύμφωνα με τον
επίσημο Γενικό Eκλογικό Kατάλογο του Δήμου
Νεαπόλεως ήταν 71 ετών, επομένως γεννήθηκε
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
41
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
το 1831. Σε πιστοποιητικό που του δόθηκε από
το Δήμο Νεαπόλεως δηλώνεται ότι είναι «άεργος
λόγω γήρατος και ασθενείας του ποδός, οικογενειάρχης, πατήρ οκτώ τέκνων εξ ων τα τρία τελευταία θήλυ άγαμα, έχει ως μόνην περιουσίαν
του την οικίαν ου κατοικεί ….κλπ). Σύζυγός του
ήταν η Καλή το γένος Τερζάκη. Στις 29 Δεκεμβρίου 1867 είχε διοριστεί χιλίαρχος, ενώ σώζεται
το υπ’αρ. 13 έγγραφο του Γενικού Αρχηγείου
των εξ ανατολικωτέρων Επαρχιών με το οποίο
διορίστηκε οπλαρχηγός: «Προς τον οπλαρχηγόν
Νεαπόλεως κύριον Αναγνώστην Χρυσάκην, Εκτιμώντες τους αγώνας ους ως πεντακοσίαρχος ηγωνίσασθε και έχοντες υπ’όψιν αφ’ενός μεν τα υπέρ
της απελευθερώσεως της πατρίδος αισθήματά
σας και αφ’ετέρου την παρά του λαού εκλογήν
υμών διορίζομεν υμάς οπλαρχηγόν Νεαπόλεως
Μεραμβέλλου και προσκαλούμεν να αναλάβητε
τα καθήκοντά σας συμμορφούμενοι με τας διαταγάς των ανωτέρω αρχηγών ουδόλως αμφιβάλλοντες ότι και εν τω παρόντι ιερώ αγώνι θέλετε
αναδειχθή άξιος των προσδοκιών της πατρίδος.
Εν Νεαπόλει Μεραμβέλλου τη 2α Μαΐου 1878. ο
Γενικός Αρχηγός Κ. Σφακιανάκης, ο υπαρχηγός
Αντ. Ζωγράφος, ο αρχηγός Mεραμβέλλου Κ. Κοζυράκης, ο αρχιγραμματεύς Δρ. Σφακιανάκης.
Επεθεωρήθη και επεκυρώθη αυθημερόν, ο πρόεδρος Γ. Ι. Μιχεληνάκης, ο Αντιπρόεδρος Ρούσος
Γ. Κουνδουράκης, ο αρχιγραμματεύς Α. Στεργιογλίδης.
Είναι, νομίζω, ενδιαφέρον να γνωρίσουμε τον
αγωνιστή μέσα από την αίτηση που έκανε ο
ίδιος στις 3 Αυγούστου 1908. «..Κύριε Πρόεδρε,
ως Αγωνιστής των επαναστάσεων 1866, 1878 και
1889 ειργάσθην και εγώ λαβών ενεργόν μέρος εις
όλας τας μάχας, ένεκα δε των αγώνων μου τούτων
το Αρχηγείον της Μεγάλης του 1866 επαναστάσεως
με εφοδίασε με διορισμούς Χιλιάρχου και Οπλαρχηγού, τους οποίους μετ’αιτήσεώς μου υπέβαλλον
εις την προ ολίγων ετών συσταθείσαν Ααν Επιτροπείαν, και οίτινες σήμερον ευρίσκονται εις το
Αρχείον του Συμβουλίου του Υπάτου Αρμοστού,
συνεπεία δε τούτων μοι εχορηγείτο μέχρι τινος
βοήθημά τι.
Επειδή ήδη είμαι γέρων ηλικίας 75 ετών περίπου,
άπορος, ασθενής μη δυνάμενος να εργασθώ πλέον
ίνα προμηθευθώ τα προς συντήρησίν μου, κατά
τον τελευταίον δε υπό της Βουλής ψηφισθέντα
42
και εν εφαρμογή τεθέντα σχετικόν Νόμον, δικαιούμαι και πάλιν δια του ειρημένου αποδεδειγμένου
ισχυρισμού μου να μοί χορηγηθή εκ του Δημοσίου
Ταμείου βοήθημά τι προς συντήρησίν μου. Επειδή………κλπ.. Εν Νεαπόλει τη 3η Αυγούστου 1908,
Ευπειθέστατος, Ο αιτών. Κ. Χρυσάκης». Τον
αγωνιστή αυτόν τον κατέταξαν το μεν 1902 στη
Γ τάξη και το 1909 στην Α τάξη.
β) Κων/νος Γ(;). Στεφανάκης
Ήταν κάτοικος Βόνης Πεδιάδος η καταγωγή
του όμως πρέπει να ήταν από το Λασήθι. Τούτο
πιστοποιείται από τον έγγραφο διορισμό του ως
εκατόνταρχου της επαρχίας Λασηθίου (δηλ. του
Οροπεδίου) που εξεδόθη το Μάιο του 1868
στον Άγιο Γεώργιο Λασηθίου. Πώς εξάλλου η
Επαναστατική Επιτροπή θα διόριζε κάποιον ως
βαθμοφόρο επαναστάτη, αν αυτός δεν ήταν κάτοικος στην περιοχή όπου τον διόριζε; Δεν γνωρίζουμε αν ήταν συγγενής των Στεφανάκηδων
του Ψυχρού ή αν ήταν μέλος άλλης οικογένειας
Στεφανάκηδων του Οροπεδίου. Στον έγγραφο
διορισμό του, λοιπόν, τον οποίο μετά δυσκολίας
μπορεί να κατανοήσει κάποιος λόγω της πολύ
κακής κατάστασής του, διαβάζουμε τα εξής: «Το
Αρχηγείον Των Εξ Ανατολικωτέρων Της Κρήτης
Επαρχιών, Προς, Τον Κύ ριον Κωνσταντίνον Στεφανάκην, (Εκτιμώντες) τας προτέρας υπέρ του
ιερού αγώνος προς την πατρίδαν προσφερθείσας
υπηρεσίας και έχοντες υπ’όψιν τα πατριωτικά
αισθήματα και την ικανότητά σας σας διορίζομεν
εκατόνταρχον εις την επαρχίαν Λασηθίου ευελπιστούντες ότι θέλετε εξακολουθήσει (να παρουσιάσετε;) την αυτήν προς την πατρίδαν διαγωγήν
ην μέχρι τούδε εδείξατε, Προσκαλούμεν( λοιπόν)
υμάς όπως αναλάβητε τον διορισμόν σας. (Ακολουθεί η χρονολογία, πιθανόν 8 Μαΐου 1868),
Από τη δεξιά κάθετη πλευρά του εγγράφου διαβάζουμε Ο Γενικός Αρχηγός των Εξ Ανατολικωτέρων Επαρχιών Κ. Σφακιανάκης, Ο υπαρχηγός
των αυτών Επαρχιών Αντώνιος Ζωγράφος,(Ακολουθεί μάλλον το όνομα του Στεφανάκη), Εθεωρήθη Εν Νεαπόλει(;) Μεραμβέλλου την 8 Μαΐου
1868, η επιτροπή των εξ ανατολικωτέρων επαρχιών, (όνομα δυσανάγνωστο), Παπα Γεώργιος
Γιαμαλής, Ιωάννης(;) Παπα Αντωνάκης(;), Ιωάννης
Σιμινελάκης. Από την αριστερή κάθετη πλευρά
του εγγράφου διαβάζουμε: «Ο οπλαρχηγός Λα-
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
«ΠΑΡΑΣΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ»: Οι εκ του Οροπεδίου Τιμηθέντες Αγωνιστές του 19ου αιώνα
σηθίου Εμμανουήλ Μυλυαράς, Εθεωρήθη, Εν
Αγίω Γεωργίω Λασηθίου την 7η Ιουνίου 1868, Το
Γενικόν Αρχηγείον του Τμήματος Ηρακλείου,Ο
Γενικός Αρχηγός Μιχαήλ Κόρακας, Ο πληρεξούσιος Λασιθίου Αντώνιος Μιχελιδάκης».Το έγγραφο
φέρει τις σφραγίδες των αρχηγών που μνημονεύονται. Στην αίτησή του, του 1900, ο Κων. Γ.
Στεφανάκης, δηλώνει 60 χρόνων, άρα γεννήθηκε
το 1840, και ότι «ετύγχανον σωματάρχης του χωρίου μου διακριθείς εις πολάς μάχας ως τούτο
βεβαιοί ο εκ των μελών υμών κ. Ν. Φρουδάς». Σε
άλλο έγγραφο λέει πως εργάσθηκε ως εκατόνταρχος κατά την επανάσταση του 1868-69. Τις
αιτήσεις του τις κατέθεσε στο Ηράκλειο. Η
πρώτη αίτησή του έγινε δεκτή ενώ με την αίτηση
του 1908 κατατάχθηκε στη Β τάξη.
γ) Σπυρίδων Αγαπάκης
Γεννήθηκε στη Βιάννο περί το 1840 όπου και
πέθανε σε μεγάλη ηλικία. Η καταγωγή του όμως
ήταν από το Οροπέδιο. Σύμφωνα με το διδάσκαλο
Γ. Δ. Χρηστάκη (ΒΙΑΝΝΙΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ, περιοδική έκδοση, τεύχος 2, Ι.Λ.Α.Ε.Β. Ηράκλειο
2008), «η οικογένεια του Σπυρίδωνος Αγαπάκη,
διωκόμενη από τους Τούρκους του Οροπεδίου
Λασηθίου κατέφυγε στη Βιάννο». Δεν είναι επομένως τυχαίο το γεγονός ότι στην αίτησή του
επικαλείται τη μαρτυρία των Μιχαήλ Ν. Παναγιωτάκη κατοίκου Τζερμιάδων και Ζαχαρία Δολαψάκη κατοίκου Μαγουλά. Στις 5 Μαΐου ’78
έλαβε τον υπ’αρ. 29 διορισμό του οπλαρχηγού
Βιάννου. Στις 3 Αυγούστου 1878 διορίστηκε –
κατόπιν εκλογής του από τους εντόπιους κατοίκους
της Βιάννου- ως Αρχηγός Ρίζου. Το 1878 υπήρξε
πληρεξούσιος της επαρχίας Ρίζου για τη Γενική
Συνέλευση που έγινε στο (Τ)ζιζιφέ Αποκορώνου,
ενώ το 1899 υπήρξε πληρεξούσιος Βιάννου, για
τη Συντακτική Συνέλευση του 1899. Ο Σπ. Αγαπάκης, και το 1902 και το 1909, κατατάχθηκε
στην Α τάξη.
Πολλοί υπήρξαν οι αγωνιστές του Οροπεδίου,
επώνυμοι και κυρίως ανώνυμοι, που έταξαν τη
ζωή τους στον αγώνα για την απελευθέρωση του
τόπου τους. Όμως γι’αυτούς, δυστυχώς, δεν κράτησε η Ιστορία σημειώσεις. Και είναι πολύ δύσκολο για το σημερινό ερευνητή να καταγράψει
τη ζωή και τη δράση τους ή, έστω, μόνο τα
ονόματά τους. Ο νόμος, εξάλλου, 438 του
1902(αλλά και ο επόμενος), εξαιρούσε του προνοιακού μέτρου όσους είχαν αγωνιστεί προ του
1866 και όσους ήταν κάτω των 55 ετών(εξαιρούνταν δηλ. όλοι όσοι αγωνίστηκαν στην επανάσταση
του 1897 και ήταν μικρότερης ηλικίας των 55
ετών). Ενώ και απ’όσους αγωνίστηκαν μετά το
1866, άλλοι είτε είχαν αποβιώσει και δεν πρόλαβαν να τιμηθούν, είτε οι ίδιοι ζώντες ή οι απόγονοί τους, δεν πληρούσαν τις προϋποθέσειςδεσμεύσεις που όριζε ο νόμος για να τιμηθούν.
Εξ αυτού η παρούσα έρευνα δεν διεκδικεί την
απόλυτη πληρότητα και αξιοπιστία, «πολλώ δε
μάλλον» που το επίσημο όργανο δημοσίευσης
των νόμων και των αποφάσεων της Κρητικής
Πολιτείας, η Επίσημος Εφημερίς(1898-1914),
πάνω στην οποία στηρίχθηκε κατ’αρχήν η έρευνα,
εμπεριέχει πολλά λάθη, όχι μόνο ορθογραφικά,
ενώ σε πολλές περιπτώσεις το περιεχόμενο που
αφορά στους αγωνιστές είναι ατάκτως τοποθετημένο. Η συγκριτική αναζήτηση στοιχείων για
το λόγο αυτό ήταν περισσότερο επιβεβλημένη,
επομένως και χρονοβόρα. Παρά τις δυσκολίες
του πονήματος, είναι ενδιαφέρον, και για τους
νυν κατοίκους του Οροπεδίου αλλά και για τον
επίσημο δημόσιο φορέα, το Δήμο, να υπάρχει
μια πρώτη, έστω πλημμελής, καταγραφή των
αγωνιστών του 1800. Να επισημάνουμε ότι δεν
συμπεριλήφθηκαν εδώ ονομαστοί και γνωστοί,
ήδη, αγωνιστές, όπως π.χ. ο Εμμανουήλ Μη(ι)λιαράς από το Τζερμιάδων, ο Καζανομανώλης από
το Μαρμακέτο ή ο Βασιλακογιώργης από το
Γεροντομουρί, κλπ. (Αυτοί δεν έλαβαν παράσημα,
επειδή ήδη είχαν αποβιώσει). Γι’αυτούς και για
όσους εξαιρέθηκαν αξίζει μια επιπλέον μελέτη.
Πηγές της έρευνας
Επίσημος Εφημερίς της Κρητικής Πολιτείας(18981914). Ιστορικό Αρχείο Κρήτης.
Αρχείο Αγωνιστών, Ιστορικό Αρχείο Κρήτης.
Κρητικά Χρονικά, τομ. Α, Β και Η, Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών.
Αρχείο Δημογεροντίας Ηρακλείου, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη.
Νικ. Σταυρινίδη, Ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας
και οι Συμπολεμιστές του.
ΒΙΑΝΝΙΤΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ, Περιοδική έκδοση, τεύχη
2ο και 3ο.
Προφορική παράδοση(για ορισμένους αγωνιστές
από το Ψυχρό και το Μαγουλά).
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
43
Η σύζυγος του Οπλαρχηγού
Αντωνίου Ζωγράφου – Ξανθουδίδη
Γράφει ο Εμμανουήλ Ιωάν. Φαρσάρης
Εκπαιδευτικός Συνταξιούχος
Τ
ο έτος 2013, ως γνωστόν,
εορτάζεται η εκατονταετηρίδα της ενσωμάτωσης της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα. Τιμάται το κορυφαίο γεγονός της
νεότερης κρητικής ιστορίας.
Οι επετειακές εκδηλώσεις της
εν λόγω εκατονταετηρίδας
υπενθυμίζουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Έρχονται στη
μνήμη μας οι μεγάλοι σταθμοί
προς την ελευθερία της Κρήτης,
καθώς και αξιόλογες προσωπικότητες που συνέβαλαν στην
απελευθέρωσή της και λάμπρυναν τον τόπο
μας.
Ανάμεσα σ’ αυτές τις προσωπικότητες είναι
και ο πολέμαρχος Αντώνιος Ζωγράφος - Ξανθουδίδης (1819-1896), που ως υπαρχηγός
των 6 Ανατολικοτέρων Επαρχιών της Κρήτης,
έλαβε μέρος, μεταξύ άλλων, στη μεγάλη
Κρητική Επανάσταση του 1866-69 και διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη δεκαήμερο (20-30 Μαΐου 1867) γιγαντομαχία του
Οροπεδίου Λασιθίου.
Υπήρξε πολυσύνθετη και φωτεινή ηγετική
προσωπικότητα και συμμετείχε σε όλα τα
πολιτικά και επαναστατικά δρώμενα κατά την
περίοδο των Κρητικών Επαναστάσεων. Η σκέψη του, η πολιτική και αγωνιστική παρουσία
του αποτελούν παράδειγμα ηγέτη.
«…Γενναίος μετά φρονήσεως, αφιλοκερδής,
τύπος χρηστού και μεγαλοψύχου πατριώτου,
τοιούτος υπήρξεν ο Αντώνιος Ξανθουδίδης,
ο οποίος κατά την περικλεά και μακροχρόνιον
εκείνην επανάστασιν του 1866 υπήρξεν ο Νέστωρ των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης
και η γνώμη του ήτο πάντοτε σεβαστή και
απετέλη αληθή αυθεντίαν. Οσάκις ηγείρετο
44
εις τα στρατόπεδα των Κρητών
επαναστατών σπουδαίον τι ζήτημα, αφορών την τύχην της
πατρίδος, οι πάντες ανέμενον
ανυπομόνως από τον Κόρακα
μέχρι του τελευταίου επαναστάτου, τι θα ‘πη ο Καπετάν
Ζωγράφος. Και η γνώμη του εισηκούετο πάντοτε μετά θρησκευτικής ευλαβείας και εξετελείτο μετά μεγάλης ταχύτητος. Τοιούτος υπήρξεν ο Αντώνιος Ζωγράφος, ένας από τους
πρώτους συντελεστάς της ενώσεως της Κρήτης μετά της μητρός Ελλάδος».
(Βλέπε εφημερίδα Αθηνών
“Η Αλήθεια”, φύλλο 5ης Ιουνίου 1909).
Την πολυσχιδή προσφορά του μεγάλου
πολέμαρχου Αντωνίου Ζωγράφου – Ξανθουδίδη, πατέρα του αρχαιολόγου Στέφανου
Ξανθουδίδη, παρουσίασα εκτενέστερα σε
άρθρο μου που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο
περιοδικό “ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ”, φύλλο 13ο, Απρίλιος
– Μάιος – Ιούνιος 2013, σελ. 30-35.
Μεταξύ άλλων, για σφαιρική ενημέρωση,
σημείωνα ότι ο Αντώνιος Ζωγράφος –Ξανθουδίδης συνδέεται συναισθηματικά με το
εύανδρο Οροπέδιο Λασιθίου. Ήταν νυμφευμένος από το χωριό Μέσα Λασίθι. Όπως αναφέρει ο ίδιος στην ιδιόχειρη αυτοβιογραφία
του, που βρίσκεται στο Ιστορικό Μουσείο
Ηρακλείου, η σύζυγός του Φωτεινή ήταν το
γένος Γραμματικάκη και καταγόταν από το
Μέσα Λασίθι.
Για τεκμηρίωση των ανωτέρω παρέθεσα
στο εν λόγω άρθρο μου απόσπασμα από την
ιδιόχειρη αυτοβιογραφία του, όπου εμφαίνεται
ότι η σύζυγός του ήταν το γένος Γραμματικάκη
από το Μέσα Λασίθι.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
Προς επίρρωση συμπληρωματικώς σημειώνω, ότι το γένος της συζύγου του αναφέρεται
και στην ιδιόχειρη διαθήκη του. Επί λέξει
αναφέρει: «…η σύζυγος αυτού Φωτεινή το
γένος Γραμματικάκη…». Η διαθήκη φυλάσσεται
στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, τόσο στην
ιδιόχειρη μορφή, όσο και σε δακτυλογραφημένο αντίγραφό της. Παραθέτω σε φωτοτυπία
το σχετικό απόσπασμα της διαθήκης.
Διευκρινίζεται ως προς αυτό, ότι το επώνυμο
Γραμματικάκης χρησιμοποιείται ως δεύτερο
επώνυμο στο Μέσα Λασίθι από έναν κλάδο
της αρχαιότερης μεγάλης οικογένειας των
Φαρσάρηδων, προς διάκριση για να αποφεύγονται οι συνωνυμίες, π.χ. Γεώργιος Φαρσάρης
ή Γραμματικάκης – Γραμματικογιώργης.
Κατόπιν των ανωτέρω τεκμηριωμένων στοιχείων, είναι προφανές, ότι το σχόλιο του κ.
Κωνσταντίνου Χρυσού, σχετικά με το γενεαλογικό δέντρο της συζύγου του Αντωνίου
Ζωγράφου – Ξανθουδίδου, που δημοσιεύθηκε
στο περιοδικό “ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ” (φύλλο 14ο, Ιούλιος
–Αύγουστος – Σεπτέμβριος 2013, σελ. 20)
είναι ατεκμηρίωτο. Δεν έχει στοιχειοθετηθεί.
Είναι σαν να αμφισβητεί τα όσα γράφει ο
ίδιος ο Αντώνιος Ζωγράφος – Ξανθουδίδης
αφενός στην ιδιόχειρη αυτοβιογραφία του
και αφ’ ετέρου στην επίσης ιδιόχειρη διαθήκη
του, που είναι αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά
έγγραφα.
(Βλέπε βιβλίο Κωνσταντίνου Φυσαράκη:
«Αυτοβιογραφία, Αντώνιος Ζωγράφος – Ξανθουδίδης», Αβδού 2002, σελ. 24-25).
Εν κατακλείδι επισημαίνω, ότι, πέραν από
τη γενεαλογία της συζύγου του, εκείνο που
προέχει είναι να προβάλλουμε και να αναδεικνύουμε στην πλήρη της διάσταση τη μεγάλη συμβολή του Αντωνίου Ζωγράφου –
Ξανθουδίδη στην απελευθέρωση της Κρήτης.
Απόσπασμα από τη διαθήκη του
Αντωνίου Ζωγράφου – Ξανθουδίδου,
όπου αναφέρεται το γένος «Γραμματικάκη» της συζύγου του
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
45
Μια γενναιόφρων πράξη Παράδειγμα προς μίμηση
Δημόσιος ανήκει έπαινος στους απογόνους του ηρωϊκού τέκνου του Λασιθίου Έμμανουήλ Χ. Παπαδάκη – «Σπιρτοκούτη» - οι οποίοι όχι μόνον ανέλαβαν όλα τα
έξοδα για την μεγαλειώδη εκδήλωση τιμής που διοργανώθηκε τον Αύγουστο στο
Ψυχρό, αλλά και χρηματοδότησαν εξ ολοκλήρου την έκδοση του παρόντος τεύχους
του περιοδικού. Τέτοιες πράξεις αποδεικνύουν έμπρακτα υψηλόφρονα αισθήματα
ανιδιοτελούς προσφοράς και αποτελούν φωτεινό παράδειγμα προς μίμηση. Μακάρι
να βρεθούν και άλλοι να ακολουθήσουν τα ίχνη τους – «πολλοί γαρ οι κλητοί, ολίγοι
δε οι εκλεκτοί».
Επί τη ευκαιρία θα θέλαμε να αναφέρομε ότι γνωρίζομε συλλόγους, οι οποίοι
παρόλο που παρουσιάζουν οικονομική ευρωστία συγκαταλέγουν στις τάξεις τους
μέλη που αμιλλώνται ποιός να είναι ο χορηγός στην έκδοση των περιοδικών τους
εντύπων. Τέτοιες πράξεις πέραν της οικονομικής τους αξίας, σηματοδοτούν υψηλούς
στόχους, που καταξιώνουν τον άνθρωπο. Ιδού πεδίον λαμπρόν!
Σαν μνημόσυνο στην ιερά μνήμη του Εμμανουήλ Χ. Παπαδάκη - εκατό χρόνια από τον
ηρωικό του θάνατο - δημοσιεύσομε σήμερα το ποίημα που η εγγονή του Φωτούλα Ι. Μαθιουδάκη – Μαρκάκη απήγγειλε στο Δημοτικό Σχολείο Ψυχρού το 1946 και το οποίο
τόσο πολύ ταιριάζει στον ήρωα – πατριώτη «Σπιρτοκούτη»:
Μέσα σε βόλια κι οβίδων κρότους
έπεσαν νιάτα μες στον ανθό τους.
Πάνε λεβέντες, πάνε κορμιά
κι άγνωστα τα ‘θαψαν στην ερημιά.
Κανείς δε ξέρει που τα ‘χουν θάψει,
κανείς δε πήγε για να τα κλάψει,
κανείς δεν έκαψε γι’ αυτά λιβάνι,
κανείς δεν έπλεξε γι’ αυτά στεφάνι.
Ανώνυμ’ ήρωες, άγνωστοι τάφοι,
κανένας όνομα σ’ αυτούς δε γράφει,
μήτε το χώμα τους φιλούνε χείλη,
σταυρό δεν έχουνε μήτε καντήλι.
Μόνο μιας κόρης μαργαριτάρια
κυλούν σε τάφους που κάποια μέρα
θα γίνουν κόσμου προσκυνητάρια
και φάροι Νίκης για μια μητέρα.
46
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
Μεθοδεύεται υποβάθμιση
του Δικταίου Άντρου;
Μ
εγάλη αγανάκτηση και έντονη
ανησυχία για ύποπτες και στοχευμένες μεθοδεύσεις υποβάθμισης του Δικταίου Άντρου έχει προκαλέσει ο τρόπος που αυτό παρουσιάζεται
ως «Σπήλαιο του Ψυχρού», στην από τετραμήνου επαναλειτουργούσα πτέρυγα
του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.
Το θέμα ανέδειξε εναργέστατα ο εκλεκτός Λασιθιώτης καθηγητής πληροφορικής
Ιωάννης Στεφανάκης, καταγράφοντας
με σοβαρότητα και επιστημονική τεκμηρίωση video,
το οποίο ανήρτησε στο διαδίκτυο και στο
οποίο καταγράφεται με
σαφήνεια και
αναμφισβήτητη ακρίβεια η πτωχεία τόσο
των ενημερωτικών πινακίδων, όσο και
το περιεχόμενο της μιας και μόνης προθήκης, που αναφέρεται στο σε όλους
γνωστό Δικταίο Άντρο, το οποίο κατονομάζεται ως «Σπήλαιο του Ψυχρού».
Η διαπίστωση αυτή έχει προκαλέσει
θύελλα αντιδράσεων και διαμαρτυριών
πολυάριθμων ανθρώπων του Πνεύματος
και της Τέχνης και οργή όλων ανεξαιρέτως
των Λασιθιωτών, όπως αυτή αποτυπώθηκε στο τύπο και στη ειδική προς τούτο
ημερίδα που διοργάνωσε ο Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου στις αρχές Νοεμβρίου.
Η υποψία αυτή επιβεβαιώνεται και
από την απάντηση που έδωσε το Υπουργείο Πολιτισμού σε γενομένη επερώτηση
και στην οποία απάντηση αναφέρεται
επί λέξει: «ως εκ τούτου μέχρι την ολοκλήρωση των μελετών και την διατύπωση
τελικών συμπερασμάτων, οφείλομε να
είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί προς αποφυγή παρερμηνειών και αναπαραγωγής
απόψεων που
έχουν ιδιαίτερη
γοητεία, πλην
όμως βασίζονται στον μύθο
και όχι στην
τεκμηριωμένη
αρχαιολογική
έρευνα και μελέτη». Σε τι
άλλο προϊδεάζει μια τέτοια
διατύπωση
παρά στο ότι κάτι το ύποπτο τεκταίνεται
εις βάρος του τόπου μας, για λόγους
που όλοι γνωρίζουν αλλά λίγοι τολμούν
να κατονομάσουν;
Για το μείζον αυτό και ζωτικής σημασίας
θέμα, «ΤΟ ΛΑΣΙΘΙ» θα αφιερώσει το επόμενο τεύχος του αποκλειστικά στο Δικταίο
Άντρο, καταγράφοντας τις ιστορικές τεκμηριώσεις και προβάλλοντας τις ποικίλες
αντιδράσεις που έχει προκαλέσει η ύποπτη και απαράδεκτη προαναφερθείσα
μεθόδευση.
«TO ΛAΣIΘI»• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
47

ΛΑΣΙΘΙ Martios 2012

Tεύχος 71 - Χρύσω Ευρυτανίας

ΛΑΣΙΘΙ Martios 2012

ΤΕΥΧΟΣ28 - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ2013 - Ιερά Μητρόπολη Αρκαλοχωρίου

Περισσότερες πληροφορίες

ΕΔΩ - ΠΕΤ-ΟΤΕ

Η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σελλινάρι

Κλειστόν - Π.Ο.ΑΞΙ.Α.

εδώ - η φωνη των ανωγειων

ΛΑΣΙΘΙ Martios 2012

Α΄ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΣΗ

3πτυχο έντυπο - ΤΟΠΕΚΟ - Οργανισμός Ανάπτυξης Σητείας

ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ - Πανελλήνιος Οδηγός Κοσμήματος

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ - OSMTH Greece