ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ Α. Κ Α Ν Ε Λ Λ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ · Β. Κ Ο Τ Σ Α Ν Η & Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Τ Ε Σ Ακαδημίας 15 & Κριεζώτου – Αθήνα 106 71 Τηλ.: 210 36 03 023 · 210 36 04 777 – Fax: 210 33 89 100 ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ Καθεστώς που διέπει την άσκηση του επαγγέλματος της «έκδοσης προσώπων με αμοιβή» Άρη Κανελλόπουλου Δικηγόρου, LL.M. ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2007 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΒΑΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - Ν. 2734/1999 ΦΕΚ Α΄ 161 - Πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος - Χρονική διάρκεια ισχύος πιστοποιητικού - Ιατρικός έλεγχος - Εγκατάσταση και χρήση οικήματος - Απαγορεύσεις εγκατάστασης ΙΙ. Κ Α Τ’ Ε Ξ Ο Υ Σ Ι Ο Δ Ο Τ Η Σ Η Ε Κ Δ Ο Θ Ε Ι Σ Ε Σ Υ Π Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Ε Σ ΑΠ Ο Φ Α Σ Ε Ι Σ - Υ.Α. 4861/2-3-2001 Υπ. Εσωτερικών και Υπ. Υγείας - Υ.Α. Β1/οικ. 660/10-2-2000 - Υ.Α. Β1/οικ.661/10-2-2000 ΙΙΙ. IV. ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ - Αυτεπάγγελτος - Νομαρχιακή – Δημοτική – Κοινοτική Αρχή - Αστυνομία - Ιδιοκτήτης οικήματος - Συνιδιοκτήτης - Ένοικος - Περίοικοι ΚΥΡΩΣΕΙΣ - Ποινικές - Διοικητικές Ι. ΒΑΣΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το καθεστώς της άσκησης του επαγγέλματος της έκδοσης προσώπων επ’ αμοιβή, επανακαθορίστηκε με βάση το Νόμο 2734/1999. Βασική τομή του νόμου αυτού αποτελεί η μη διάκριση μεταξύ ανδρών και γυναικών, που εκδίδονται επ’ αμοιβή και η πρόβλεψη και γι’ αλλοδαπούς. Πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος Κάθε πρόσωπο (ενήλικες μόνο) που επιθυμεί να εκδίδεται επ’ αμοιβή υποχρεούται να κατέχει πιστοποιητικό άσκησης του επαγγέλματος της επ’ αμοιβή έκδοσης προσώπου. Το πιστοποιητικό αυτό χορηγείται, κατόπιν αιτήσεως του ιδίου του ενδιαφερομένου, από τον Νομάρχη του τόπου κατοικίας του. Οι προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται αθροιστικά στο πρόσωπο του ενδιαφερομένου έχουν να κάνουν με θέματα ιατρικής φύσης (μη μολυσματικές ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενες νόσοι, μη πάθηση ψυχικής νόσου, μη χρήστης ναρκωτικών), προσωπικής - οικογενειακής κατάστασης (ενήλικας, άγαμος, σε χηρεία ή διαζευγμένος, νόμιμη άδεια παραμονής αλλοδαπού), ποινικής κατάστασης (μη καταδικασμένος αμετάκλητα για συγκεκριμένα βαριά αδικήματα). Χρονική διάρκεια ισχύος πιστοποιητικού Το χορηγούμενο πιστοποιητικό έχει διάρκεια ισχύος τριών (3) ετών και μόνο για τη χωρική αρμοδιότητα της Νομαρχίας από την οποία εξεδόθη. Το πιστοποιητικό είναι αυστηρά προσωποπαγές και αμεταβίβαστο. Προβλέπεται η ανανέωσή του για ίσο χρονικό διάστημα, εφόσον εξακολουθούν να συντρέχουν σωρρευτικά οι προϋποθέσεις αρχικής χορήγησής του. Το πιστοποιητικό είναι δυνατό να ανακληθεί από το Νομάρχη, εφόσον συντρέξουν μία από τις προϋποθέσεις που καθορίζονται στο Κεφάλαιο Γ΄ της με αριθμό 4861/2001 Κοινής Υπουργικής Απόφασης των Υπ. Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης & Αποκέντρωσης και Υγείας Πρόνοιας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Ιατρικός έλεγχος Ο προβλεπόμενος από τη νομοθεσία ιατρικός έλεγχος είναι ειδικός, λεπτομερής και περιοδικά πολύ τακτικός, αποτυπώνεται δε σε ειδικό βιβλιάριο υγείας που χορηγείται υποχρεωτικά από την αρμόδια Υγειονομική Υπηρεσία της οικείας Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Ο έλεγχος αυτός διενεργείται κατά βάση από Κρατικά Νοσηλευτικά Ιδρύματα, δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, δωρεάν, ενώ σε περίπτωση ανάγκης για θεραπεία, αυτή μπορεί να παρέχεται από ιδιώτες γιατρούς, με δαπάνη του εκδιδομένου προσώπου, υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 2§2 του ν. 1193/81 και κατόπιν εγκρίσεως του σχετικού αιτήματος από την αρμόδια Υγειονομική Υπηρεσία. Σε κάθε περίπτωση η επιτυχής αποθεραπεία του εκδιδομένου προσώπου βεβαιώνεται από κρατικό νοσηλευτικό ίδρυμα. Εγκατάσταση και χρήση οικήματος Κάθε πρόσωπο που κατέχει πιστοποιητικό άσκησης του εν λόγω επαγγέλματος υποχρεούται να εφοδιαστεί με άδεια εγκατάστασης και χρήσης του οικήματος, εντός του οποίου θα ασκεί την εν λόγω δραστηριότητα. Εκμίσθωση ή παραχώρηση της χρήσης οικήματος σε πρόσωπα που δεν έχουν το πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος απαγορεύεται. Εξ αντιδιαστολής προκύπτει ότι απαγορεύεται η υπαίθρια, δηλ. δημοσία άσκηση του επαγγέλματος. Το εκδιδόμενο πρόσωπο, λοιπόν, θα πρέπει είτε να έχει στην ιδιοκτησία ή επικαρπία του κάποιο οίκημα, που να πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου και να μην εμπίπτει στις απαγορευτικές αυτού διατάξεις (βλ. αμέσως κατωτέρω) είτε να έχει την έγγραφη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη κατάλληλου οικήματος. Σε περίπτωση διαμερίσματος πολυκατοικίας, απαιτείται η έγγραφη συγκατάθεση όλων των συνιδιοκτητών και ενοίκων. Αν ο Κανονισμός του κτιρίου απαγορεύει την συγκεκριμένη χρήση, δεν αρκεί η συγκατάθεση όλων των συνιδιοκτητών και ενοίκων, σύμφωνα με το άρθρο 3§1 του ν.2734/99. Όμως, θα πρέπει να επισημανθεί, ότι σε περίπτωση που ο Κανονισμός της πολυκατοικίας απαγορεύει τέτοια χρήση αλλά όλοι οι συνιδιοκτήτες συμφωνούν πλέον στη χρήση αυτή, είναι δυνατή η αντίστοιχη τροποποίηση του Κανονισμού με συμβολαιογραφικό έγγραφο και μεταγραφή στα Βιβλία Μεταγραφών του αρμόδιου υποθηκοφυλακείου, οπότε ικανοποιείται η σχετική διάταξη του νόμου. Αν, όμως, σε αυτήν την πολυκατοικία κατοικεί κι ένας τουλάχιστον μη ιδιοκτήτης, χρειάζεται και η δική του έγγραφη συγκατάθεση. Η χορήγηση δεύτερης άδειας στο ίδιο οίκημα ή στην ίδια πολυκατοικία απαγορεύεται. Την άδεια εγκατάστασης και χρήσης οικήματος εκδίδουν οι οικείοι Δήμαρχοι ή Πρόεδροι Κοινοτήτων, ύστερα από σύμφωνη γνώμη μίας Επιτροπής που συγκροτείται με απόφαση του Νομάρχη. Η σύνθεση της Επιτροπής αυτής αποτελείται από Διευθυντή της Δ/νσης Υγιεινής της Νομαρχίας, το Δ/ντή της Αστυνομικής Δ/νσης ή Δ/νσης Ασφαλείας ή τους νόμιμους αναπληρωτές τους καθώς επίσης κι από έναν νομαρχιακό και δημοτικό ή κοινοτικό σύμβουλο, που ορίζονται από το νομαρχικαό και δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο με τους αναπληρωτές τους. Ως πρόεδρος της Επιτροπής προβλεπόταν ο Εισαγγελέας Πρωτοδικών του τόπου που βρίσκεται το ακίνητο, όμως, μετά την πρόσφατη αναθεώρηση του Συντάγματος, που απέκλεισε τη συμμετοχή των δικαστικών λειτουργών σε τέτοιου είδους επιτροπές, προβλέφθηκε η αντικατάστασή του από μέλη που ανήκουν στο διδακτικό προσωπικό των πανεπιστημίων και διδάσκουν νομικά μαθήματα ή από πάρεδρο ή δικαστικό αντιπρόσωπο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ν. 2993/2002). Η αρμοδιότητα των δημάρχων ή κοινοταρχών είναι αποκλειστική, ενώ τα αντίστοιχα δημοτικά ή κοινοτικά συμβούλια καθορίζουν με απόφασή τους τον αριθμό των εν λόγω αδειών, ενώ μπορούν να καθορίζουν περιοχές στις οποίες δεν επιτρέπεται η χορήγηση τέτοιων αδειών. Η διάρκεια ισχύος της άδειας εγκατάστασης είναι δύο (2) χρόνια, είναι προσωπική, δεν επιτρέπεται στην ίδια διετία χορήγηση και δεύτερης άδειας για τον ίδιο σκοπό στο ίδιο πρόσωπο, ενώ μπορεί να ανανεώνεται κατά τη λήξη της για προϋποθέσεις. ίσο χρόνο, με τις ίδιες Απαγορεύσεις εγκατάστασης Ανεξάρτητα της αρμοδιότητας των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων να απαγορεύουν την εγκατάσταση οίκων ανοχής σε περιοχές εντός των διοικητικών τους ορίων, ο νόμος 2734/99 έχει θεσπίσει ειδικές απαγορεύσεις, με γνώμονα και κριτήριο την προστασία του γενικότερου δημόσιου συμφέροντος. Έτσι, δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση εκδιδομένων προσώπων σε: - διατηρητέα ή παραδοσιακά κτίρια - καθώς και σε χώρους που δεν είναι κύριας χρήσης, - δεν πληρούν τους όρους του Γ.Ο.Κ., - σε κτίρια που απέχουν σε ακτίνα μικρότερη των 200 μέτρων από ναούς, σχολεία, νηπιαγωγεία, φροντιστήρια, παιδικούς σταθμούς, νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα νεότητας, αθλητικά κέντρα, οικοτροφεία, βιβλιοθήκες και ευαγή ιδρύματα καθώς κι από πλατείες και παιδικές χαρές. Με απόφαση των δημοτικών ή κοινοτικών συμβουλίων, μπορεί να αυξάνεται η ακτίνα απόστασης από τους ανωτέρω χώρους, να καθορίζονται κι άλλα κτίρια που απαγορεύεται η εγκατάσταση εκδιδομένων επ’ αμοιβή προσώπων, όπως επίσης και η απόσταση μεταξύ οικημάτων στα οποία εγκαθίστανται εκδιδόμενα πρόσωπα. Να ελεγχθεί προβλεπόμενη από το κοινή Τμήμα ΥΑ Ηθών ΥπΕς και αν έχει ΥπΔημΤαξ εκδοθεί του η 3§5 ν.2734/99. Να ελεγχθεί επίσης από το Δήμο Αθηναίων αν έχει εκδοθεί απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου αναφορικά με το ζήτημα. ΙΙ. Κ Α Τ’ Ε Ξ Ο Υ Σ Ι Ο Δ Ο Τ Η Σ Η Ε Κ Δ Ο Θ Ε Ι Σ Ε Σ Υ Π Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Ε Σ ΑΠ Ο Φ Α Σ Ε Ι Σ Υ.Α. 4861/2-3-2001 Υπ. Εσωτερικών και Υπ. Υγείας Με την κοινή αυτή υπουργική απόφαση καθορίστηκε η διαδικασία έκδοσης ανάκλησης και ανανέωσης του πιστοποιητικού άσκησης επαγγέλματος το οποίο υποχρεούται να κατέχει πρόσωπο το οποίο εκδίδεται με αμοιβή. Υ.Α. Β1/οικ. 660/10-2-2000 Με την κοινή αυτή υπουργική απόφαση καθορίστηκε ο τρόπος και η διαδικασία διενέργειας του ιατρικού ελέγχου των με αμοιβή εκδιδομένων προσώπων. Υ.Α. Β1/οικ.661/10-2-2000 Με την κοινή αυτή υπουργική απόφαση καθορίστηκαν τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα από τα οποία δεν πρέπει να είναι προσβεβλημένα τα υποψήφια για το επάγγελμα των με αμοιβή εκδιδομένων προσώπων. ΙΙΙ. ΕΛΕΓΧΟΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ Αυτεπάγγελτος Η Νομαρχιακή και Δημοτική ή Κοινοτική Αρχή, μπορεί να ελέγχει αυτεπαγγέλτως κι οποτεδήποτε την συνδρομή των νομίμων προϋποθέσεων διατήρησης σε ισχύ τόσο του πιστοποιητικού άσκησης επαγγέλματος όσο και της άδειας εγκατάστασης. Πρακτικά, βέβαια, κάτι τέτοιο σε μεγάλα αστικά κέντρα είναι μάλλον απίθανο να συμβαίνει, εξαιτίας της έλλειψης προσωπικού και αντιστοίχων πόρων. Δεν κατέστη, επίσης, δυνατή η εξακρίβωση και ο έλεγχος – παρακολούθηση της τήρησης του θεσπισμένου χρονοδιαγράμματος τέλεσης των απαιτουμένων ιατρικών εξετάσεων. Νομαρχιακή – Δημοτική – Κοινοτική Αρχή Οφείλουν να ελέγχουν τη συνδρομή των προϋποθέσεων ανανέωσης των πιστοποιητικών και αδειών ή ανάκλησής τους, τουλάχιστον κατά το χρόνο λήξης της ισχύος τους. Αστυνομία Είναι επιφορτισμένη γενικά με τον έλεγχο για την τήρηση της νομιμότητας και στο μέτρο της αρμοδιότητάς της, κατά περίπτωση, για την επιβολή της. Δικαιούται και υποχρεούται να εξετάζει αυτεπαγγέλτως τη συνδρομή των νομίμων προϋποθέσεων και να επιλαμβάνεται τυχόν καταγγελιών. Συλλαμβάνει και παραπέμπει στον αρμόδιο εισαγγελέα για την άσκηση ποινικής δίωξης, τυχόν εμπλεκόμενους σε παραβίαση των διατάξεων του νόμου 2734/99, που επισύρουν ποινικές κυρώσεις. Ιδιοκτήτης οικήματος Ιδιοκτήτης οικήματος που κατελήφθη και χρησιμοποιείται χωρίς τη γνώση και συγκατάθεσή του ως οίκος ανοχής ή ιδιοκτήτης που εκμίσθωσε το ακίνητό του για άλλη χρήση από αυτή που πραγματικά ασκείται στο μίσθιο, δικαιούται να ασκήσει τα δικαιώματά του ως νομέα του οικήματος ή ως εκμισθωτή που ο μισθωτής του παρέβη τους όρους της μίσθωσης. Το αποτέλεσμα θα είναι η έξωση του εκδιδομένου προσώπου κι επανάκτηση της χρήσης του οικήματος ελεύθερης. Την ίδια διαδικασία θα ακολουθήσει και ο ιδιοκτήτης που παρέσχε την συγκατάθεσή του μεν, κατέληξε δε ο μισθωτής του να απολέσει το πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος ή την άδεια εγκατάστασης. Συνιδιοκτήτης Συνιδιοκτήτης που δεν αντελήφθη την εκμίσθωση ή παραχώρηση της χρήσης του οικήματός του από τον άλλον ή τους άλλους συνιδιοκτήτες σε εκδιδόμενα πρόσωπα, μπορεί να δηλώσει την αντίθεσή του κι επιδιώξει την ανάκληση της άδειας εγκατάστασης και χρήσης, εν συνεχεία δε ασκήσει το εξωστικό του δικαίωμα και δικαστικά, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν εδώ οι διατάξεις περί διοίκησης του κοινού πράγματος από την πλειοψηφία, που όμως, ως γενικότερες, μάλλον θα πρέπει να υποχωρήσουν έναντι της ειδικότερης διάταξης που απαιτεί τη συγκατάθεση όλων των ιδιοκτητών αλλά και ενοίκων ακόμη (δηλ. ατόμων χωρίς ιδιοκτησιακό δικαίωμα). Ένοικος Ο ένοικος πολυκατοικίας που αντελήφθη εγκατάσταση και χρήση διαμερίσματος ως οίκου ανοχής, χωρίς να έχει δώσει ή να προτίθεται να δώσει τη δική του συγκατάθεση, μπορεί να δηλώσει αρμοδίως την αντίθεσή του κι επιδιώξει την δια της διοικητικής οδού απομάκρυνση του οίκου. Είναι δυνατή η αναφορά του σε αρμόδιες νομαρχιακές και δημοτικές αρχές αλλά και η υποβολή μήνυσης, αναλόγως με τις διαπιστούμενες εκ μέρους του παραβάσεις. Πρακτικά η θέση του καθίσταται δυσχερέστατη, καθώς ο ίδιος δεν έχει τα άμεσα δικαιώματα των συνιδιοκτητών, είναι πιθανόν να απομονωθεί από τους συναινούντες και συγκαλύπτοντες τη χρήση, εκτίθεται σε πιθανή έξωσή του κι έχει και το δύσκολο έργο της απόδειξης των ισχυρισμών του, με κίνδυνο να μην τα καταφέρει και εκτεθεί και σε αξιώσεις αποζημίωσης ή ψευδούς καταμήνυσης και συκοφαντικής δυσφήμισης. Δεν πρέπει να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο αντεκδικητικών πράξεων κι αντιποίνων ή τρομοκράτησης επίδοξων καταγγελλόντων, από κυκλώματα προστασίας κι εκμετάλλευσης εκδιδομένων προσώπων. Περίοικοι Οι περίοικοι θα πρέπει να αποτυπώσουν αποδεικτικά την ενόχληση ή την τέλεση αξιοποίνων πράξεων εξαιτίας της εγκατάστασης και χρήσης τέτοιου οικήματος κοντά τους ή την παραβίαση των προϋποθέσεων έκδοσης ή ανανέωσης των προβλεπομένων πιστοποιητικών και αδειών και να καταγγείλουν αυτές στην αρμόδια νομαρχιακή και δημοτική αρχή, είτε οι ίδιοι είτε μέσω του τοπικού αστυνομικού τμήματος. Είναι, επίσης, δυνατή η υποβολή απευθείας μήνυσης ή μηνυτήριας αναφοράς. Οι κίνδυνοι που αναφέρθηκαν για τον ένοικο ισχύουν και για τους περιοίκους. IV. ΚΥΡΩΣΕΙΣ Ποινικές Ο νόμος 2734/99 προβλέπει ποινή φυλάκισης δύο (2) ετών και χρηματική ποινή, μεταξύ άλλων, και σε βάρος εκείνου που εκμισθώνει ή παραχωρεί τη χρήση οικήματος σε πρόσωπο που δεν κατέχει πιστοποιητικό άσκησης επαγγέλματος ή άδεια εγκατάστασης ή το οίκημα δεν πληροί τις προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος. Διοικητικές Πέραν της ακραίας κύρωσης της ανάκλησης του πιστοποιητικού άσκησης επαγγέλματος για τους λόγους που αναφέρονται στην Υ.Α. 4861/2001 και συνεπάγονται και την ανάκληση της άδειας εγακτάστασης, στο άρθρο 6 του ν. 2734/99 προβλέπεται μία δέσμη κλιμακωτών διοικητικών κυρώσεων, που καταλήγουν μέχρι και την ανάκληση της άδειας εγκατάστασης. Έτσι, η άδεια εγκατάστασης αφαιρείται από 1 έως 3 μήνες και σε περίπτωση υποτροπής μέχρι 6 μήνες, ύστερα από γνώμη της Επιτροπής του άρθρου 3§2, όταν: - στο οίκημα εργάζονται πρόσωπα κατά παράβαση των διατάξεων του άρθρου 4§§2-4, - μέσα στο οίκημα ή εξαιτίας της χρήσης αυτού τελούνται στην περιοχή εγύς εκδηλώνονται του αταξίες οικήματος αξιόποινες αντικοινωνικού πράξεις χαρακτήρα, ή που προκαλούν το κοινό αίσθημα ή δημιουργούν κίνδυνο για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια ή τη δημόσια υγεία ή τη νεολαία ή τα ήθη. Αν η άδεια αφαιρεθεί προσωρινά δύο φορές για τους λόγυς της δεύτερης περίπτωσης και οι αταξίες αυτής συνεχίζονται, η άδεια εγκατάστασης αφαιρείται οριστικά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διάταξη που προβλέπει το κλείσιμο και σφράγισμα του οικήματος από το δήμαρχο ή τον κοινοτάρχη, που χρησιμοποιείται χωρίς άδεια εγκατάστασης ή χωρίς δήλωση περί εκ περιτροπής χρήσης του ιδίου οικήματος από το πολύ 3 διαφορετικά εκδιδόμενα άτομα. Το ίδιο συμβαίνει και σε περίπτωση που αφαιρεθεί ή ανακληθεί η χορηγηθείσα άδεια εγκατάστασης. Και στις δύο περιπτώσεις ακολουθείται η διαδικασία της δικαστικής αποσφράγισης. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί η δυνατότητα δικαστικής ακύρωσης των πράξεων του Νομάρχη (δυσκολότερα) και του Δημάρχου, πάντα με επίκληση κι απόδειξη εννόμου συμφέροντος. Διαδικασία ιδιαίτερα χρονοβόρα και σχετικά δαπανηρή.