Αρ. Φακ.: Α.Κ.Ι. 65/2010 Έκθεση της Αρχής Ισότητας αναφορικά με την αναγραφή σε έντυπα του Υπουργείου Άμυνας του ονοματεπώνυμου των στρατεύσιμων με την προσθήκη σ΄αυτό του ονόματος του πατέρα Προϊστάμενη Αρχής Ισότητας: Ελίζα Σαββίδου Ερευνών Λειτουργός: Νιόβη Γεωργιάδη 1. Η κ Α. Ι., δικηγόρος και μητέρα δύο παιδιών, μου υπέβαλε με επιστολή ημερομηνίας 12 Ιουλίου 2009 καταγγελία, αναφορικά με την πρακτική που το Υπουργείο Άμυνας ακολουθεί να αναγράφει σε διάφορα έντυπα, που αφορούν την κατάταξη και απόλυση των στρατεύσιμων, το ονοματεπώνυμο τους με την προσθήκη στη γενική κλήση του ονόματος του πατέρα (π.χ. Ανδρέας Κωνσταντίνου του Νικόλαου). Η κ Ι. έθεσε υπόψη μου ότι η πρακτική αυτή εφαρμόσθηκε και σε διάφορα έντυπα που αφορούσαν την κατάταξη στο στρατό του γιου της. 1.1. Η κ Ι. υποστήριξε ότι η πιο πάνω πρακτική παραβιάζει τη συνταγματική αρχή της ισότητας, καθώς και τον Νόμο που ρυθμίζει τα της γονικής μέριμνας, σύμφωνα με τον οποίο και οι δύο γονείς έχουν την ίδια ευθύνη και τα ίδια δικαιώματα για την ανατροφή των παιδιών τους. Υποστήριξε, επίσης, ότι ο υπό αναφορά τρόπος αναγραφής των ονομάτων των στρατεύσιμων αναπαράγει τις διακριτικές αντιλήψεις μιας πατριαρχικής κοινωνίας δομημένης στην ασημαντότητα της μητέρας μέσα στην οικογένεια. 2. Με επιστολή μου ημερομηνίας 26 Αυγούστου 2009 προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Άμυνας τον ενημέρωσα για τη λήψη της πιο πάνω καταγγελίας και ζήτησα να τοποθετηθεί σχετικά. Ζήτησα, επίσης, να με ενημερώσει για τη ρύθμιση που διέπει την αναγραφή στα επίσημα έγγραφα του στρατού των προσωπικών στοιχείων των στρατεύσιμων. Σχετική απάντηση έλαβα με επιστολή ημερομηνίας 21 Ιανουαρίου 2010. 3. Το Υπουργείο Άμυνας1 με ενημέρωσε ότι στα έντυπα που αφορούν την κατάταξη και την εκπλήρωση της υποχρέωσης υπηρεσίας στην Εθνική Φρουρά αναγράφεται, κατά κανόνα, είτε μόνο το ονοματεπώνυμο του στρατεύσιμου, οπλίτη ή έφεδρου είτε και τα ονόματα τόσο του πατέρα όσο και της μητέρας. Παρέκκλιση από αυτό τον κανόνα υπάρχει μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις έντυπων, όπως είναι το δελτίο στρατιωτικής ταυτότητας, η άδεια οδήγησης στρατιωτικού οχήματος και η απόδειξη παραλαβής του ειδικού φύλλου πορείας, 1 Επιστολή ημερομηνίας 21 Ιανουαρίου 2010, με αρ. φακ.: 6.18.001.5.65. 2 στα οποία αναγράφεται εκτός από το ονοματεπώνυμο του στρατεύσιμου και το όνομα του πατέρα. 3.1. Στη γραπτή τοποθέτηση του το Υπουργείο Άμυνας αναφέρει ότι συμφωνεί με την άποψη ότι, στις περιπτώσεις που για τον προσδιορισμό της ταυτότητας ενός προσώπου κρίνεται αναγκαίο να αναγράφεται εκτός από το ονοματεπώνυμο του και το όνομα του ενός γονέα θα πρέπει να αναφέρεται το όνομα και του άλλου γονέα. Αυτό, όμως, υποστήριξε, θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για λήψη σχετικών αποφάσεων με ότι αυτό συνεπάγεται από οικονομικής πλευράς (π.χ. δαπάνες για αλλαγή μεγάλων αποθεμάτων έντυπων) ούτως ώστε να ακολουθείται ενιαία πρακτική από όλο το δημόσιο τομέα στο θέμα αυτό. Τέλος, το Υπουργείο Άμυνας δήλωσε πρόθυμο να ενημερώσει σχετικά τους αρμόδιους, κατά περίπτωση, φορείς, καλώντας τους για συμπερίληψη στο μέλλον και του ονόματος της μητέρας στα στοιχεία που αναγράφονται στα στρατιωτικά έντυπα, στα οποία τούτο τυχόν παραλείπεται. 4. θα πρέπει να διευκρινίσω ότι δεν έχω αρμοδιότητα να παρέμβω σε σχέση με τα στοιχεία των στρατεύσιμων, οπλιτών και έφεδρων που το Υπουργείο Άμυνας τηρεί για καθαρά υπηρεσιακούς σκοπούς. Το θέμα της επεξεργασίας δεδομένων εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, την οποία μπορεί το Υπουργείο Άμυνας να συμβουλεύεται όταν εγείρονται σχετικά ερωτηματικά. Ως εκ τούτου περιορίζομαι μόνο στο να αναφέρω ότι σε κάθε περίπτωση, τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας πρέπει να είναι συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται ενόψει και του σκοπού της επεξεργασίας. Εάν, για παράδειγμα, σκοπός της επεξεργασίας είναι η βεβαίωση της ταυτότητας του στρατεύσιμου, οπλίτη ή έφεδρου, αφής στιγμής αναγράφεται, εκτός από το ονοματεπώνυμο του, ο αριθμός της πολιτικής του ταυτότητας ή και το ΑΣΜ, η αναφορά στο όνομα του πατέρα ή και της μητέρας περιττεύει. 4.1. Η δική μου παρέμβαση περιορίζεται σε σχέση με την αναγραφή πλάι στο ονοματεπώνυμο των στρατιωτών και του ονόματος του πατέρα, όχι από τη σκοπιά της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, αλλά ως θέμα άνισης μεταχείρισης των δύο φύλων. Αναμφίβολα, η προσθήκη στο ονοματεπώνυμο των στρατιωτών του ονόματος του πατέρα στη γενική κλήση (όπως Χρίστος Χριστοδούλου του Γεωργίου) υποδηλώνει αναπόφευκτα κτήση του παιδιού από τον πατέρα και αναπαράγει την ιδεολογία και τα στερεότυπα της πατριαρχικής δομής στην οικογένεια. Σε νομοθετικό επίπεδο, πέραν της συνταγματικά κατοχυρωμένης αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξάρτητα από φύλο2, η ισότιμη συμμετοχή των δύο γονέων στις σχέσεις τους προς τα τέκνα κατοχυρώθηκε με νόμο από το 1990, με τη ριζική αναθεώρηση και 2 Άρθρο 28 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. 3 εκσυγχρονισμό τότε του οικογενειακού δικαίου. Σχετικός είναι ο περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμος στον οποίο ορίζεται ότι η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο («γονική μέριμνα») είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων οι οποίοι το ασκούν από κοινού3. 4.2. Πέραν του ότι η προσθήκη του ονόματος του πατέρα στο ονοματεπώνυμο των στρατιωτών, σε έντυπα που τους χορηγούνται, παραβιάζει τη νομοθετικά κατοχυρωμένη ισότητα των γονέων στις σχέσεις τους προς τα τέκνα, η πρακτική αυτή θέτει τους στρατιώτες που έχουν γεννηθεί εκτός γάμου και των οποίων ο πατέρας είτε είναι άγνωστος είτε δεν προέβη σε αναγνώριση της πατρότητας, σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση, αφού δημοσιοποιεί ένα ευαίσθητο προσωπικό τους δεδομένο, το οποίο δεν απαιτείται καν για την επιβεβαίωση της ταυτότητας τους. Σημειώνω ότι ο νομοθέτης στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού του οικογενειακού δικαίου αποκατάστησε την ισότιμη μεταχείριση των παιδιών που γεννιούνται εκτός γάμου με αυτά που έχουν γεννηθεί στη διάρκεια γάμου4. 5. Με βάση το σύνολο των πιο πάνω εισηγούμαι στο Υπουργείο Άμυνας να σταματήσει να αναγράφει στις στρατιωτικές ταυτότητες, στην άδεια οδήγησης στρατιωτικού οχήματος και στα ειδικά φύλλα πορείας το όνομα του πατέρα. Δεδομένου ότι στα έγγραφα αυτά αναγράφεται ο αριθμός ταυτότητας και το ΑΣΜ των στρατιωτών, η αναγραφή του δικού τους ονοματεπώνυμου και μόνο αρκεί για την επιβεβαίωση της ταυτότητας του κατόχου του εγγράφου. Σημειώνω, ότι δεν θεωρώ αναγκαίο να εκδοθούν νέα έντυπα, αρκεί να μη συμπληρώνεται το κενό στο οποίο αναγραφόταν το όνομα του πατέρα μέχρι την εξάντληση των υφιστάμενων έντυπων. Ηλιάνα Νικολάου Επίτροπος Διοικήσεως Λευκωσία, 19 Ιουλίου 2010 ΕΣ/ 3 4 Άρθρο 5(1)(α). Σχετικός ο περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμος του 1991 έως 2008.