Demo poglavlje - Pripreme za državnu maturu | Algebra

Hrvatski
Viša razina
Danijela Filipović Bojanić, prof.
Ana Širinić, prof.
Zagreb, 2014.
Autor: Danijela Filipović Bojanić, prof.
Ana Širinić, prof.
Naslov: Hrvatski Viša razina
Izdanje: 2. izdanje
Urednik: Ivan Jurišić
Voditelj projekta: Domagoj Mak
Stručni recenzent:
mr.sc. Valerija Bilić, prof. mentor
Nakladnik:
Algebra d.o.o., 2014.
Za nakladnika:
mr.sc. Mislav Balković
Mjesto i godina izdanja:
Zagreb, 2014.
U ovom izdanju korišteni su zadaci prošlih rokova državne mature,
Nacionalnog centra za vanjsko vrednovanje obrazovanja koji su javno
objavljeni i dostupni na www.ncvvo.hr, uz odobrenje NCVVO-a.
Sva prava pridržana. Niti jedan dio ove knjige ne smije se reproducirati ili
prenositi u bilo kojem obliku, niti na koji način. Zabranjeno je svako
kopiranje, citiranje te upotreba knjige u javnim i privatnim edukacijskim
organizacijama u svrhu organiziranih školovanja, a bez pisanog
odobrenja nositelja autorskih prava.
Copyright © Algebra d.o.o.
SADRŽAJ
1. POGLAVLJE: KNJIŽEVNI RODOVI: LIRIKA, EPIKA, DRAMA, DISKURZIVNI ROD........................................ 5 1.1 1.2 2. LIRIKA ................................................................................................................................................ 6 EPIKA ............................................................................................................................................... 12 SLOŽENI OBLICI: .............................................................................................................................. 13 1.3 1.4 1.5 DRAMA ............................................................................................................................................ 13 DISKURZIVNI ROD ............................................................................................................................ 16 PITANJA ZA PONAVLJANJE (TEORIJA KNJIŽEVNOSTI) ...................................................................... 16 2. POGLAVLJE: POVIJEST KNJIŽEVNOSTI .......................................................................................... 19 2.1 KNJIŽEVNE EPOHE ........................................................................................................................... 20 3. POGLAVLJE: TEMELJNA CIVILIZACIJSKA DJELA (BIBLIJA) ............................................................. 25 3.1 3.2 TEMELJNA CIVILIZACIJSKA DJELA ..................................................................................................... 26 BIBLIJA ............................................................................................................................................. 26 4. POGLAVLJE: ANTIČKA KNJIŽEVNOST ............................................................................................ 31 4.1 4.2 4.3 4.4 ANTIKA ............................................................................................................................................ 32 GRČKA KNJIŽEVNOST ....................................................................................................................... 33 RIMSKA KNJIŽEVNOST ..................................................................................................................... 37 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ............................................. 39 5. POGLAVLJE: SREDNJI VIJEK ............................................................................................................ 45 5.1 5.2 EUROPSKO SREDNJOVJEKOVLJE ...................................................................................................... 46 HRVATSKA SREDNJOVJEKOVNA KNJIŽEVNOST ................................................................................ 47 6. POGLAVLJE: HUMANIZAM I PREDRENESANSA ............................................................................ 51 6.1 HUMANIZAM I PREDRENESANSA .................................................................................................... 52 7. POGLAVLJE: RENESANSA ................................................................................................................ 61 RENESANSA .................................................................................................................................................. 62 7.2 HRVATSKA RENESANSA ................................................................................................................... 66 7.3 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ............................................. 74 8. POGLAVLJE: BAROK ......................................................................................................................... 78 8.1 8.2 8.3 BAROK ............................................................................................................................................. 79 HRVATSKI BAROK ............................................................................................................................ 81 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ............................................. 87 9. POGLAVLJE: KLASICIZAM I PROSVJETITELJSTVO ......................................................................... 91 9.1 9.2 9.3 KLASICIZAM ..................................................................................................................................... 92 PROSVJETITELJSTVO ........................................................................................................................ 95 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ............................................. 98 10. POGLAVLJE: PREDROMANTIZAM I ROMANTIZAM ................................................................... 101 10.1 10.2 10.3 10.4 PREDROMANTIZAM ...................................................................................................................... 102 ROMANTIZAM ............................................................................................................................... 104 HRVATSKI ROMANTIZAM .............................................................................................................. 107 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 111 11. POGLAVLJE: PROTOREALIZAM ILI PREDREALIZAM (ŠENOINO DOBA).................................... 114 PROTOREALIZAM/ PREDREALIZAM/ ŠENOINO DOBA ................................................................................ 115 12. POGLAVLJE: REALIZAM ................................................................................................................. 119 12.1 12.2 REALIZAM ...................................................................................................................................... 120 HRVATSKI REALIZAM ..................................................................................................................... 131 VJENCESLAV NOVAK (ROMAN POSLJEDNJI STIPANČIĆI) ............................................................... 135 SILVIJE STRAHIMIR KRANJČEVIĆ ........................................................................................................ 137 12.3 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 138 13. POGLAVLJE: MODERNIZAM .......................................................................................................... 141 13.1 13.2 MODERNIZAM ............................................................................................................................... 142 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 145 14. POGLAVLJE: (PRVA) HRVATSKA MODERNA ............................................................................... 147 14.1 14.2 PRVA HRVATSKA MODERNA ......................................................................................................... 148 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 156 15. POGLAVLJE: AVANGARDA ............................................................................................................ 159 15.1 15.2 Pravci u književnosti 20. st. ........................................................................................................... 160 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 168 16. POGLAVLJE: HRVATSKA KNJIŽEVNOST OD 1916. DO 1952. ..................................................... 171 16.1 16.2 16.3 Hrvatska književnost 20. stoljeća .................................................................................................. 172 Drugo razdoblje (1929. ‐ 1952.) .................................................................................................... 177 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 186 17. POGLAVLJE: KASNI MODERNIZAM .............................................................................................. 189 17.1 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 194 18. POGLAVLJE: DRUGA MODERNA ................................................................................................... 197 18.1 18.2 DRUGA MODERNA U HRVATSKOJ KNJIŽEVNOSTI (1952. ‐1969.) ................................................. 198 PITANJA ZA PONAVLJANJE ( ZADACI ČITANJA S RAZUMIJEVANJEM ) ........................................... 207 19. POGLAVLJE: POSTMODERNIZAM ................................................................................................ 209 20. POGLAVLJE: JEZIK .......................................................................................................................... 217 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 20.6 20.7 20.8 20.9 JEZIK I GOVOR ................................................................................................................................ 219 VRSTE RIJEČI .................................................................................................................................. 228 SINTAKSA ....................................................................................................................................... 240 LEKSIKOLOGIJA .............................................................................................................................. 247 TVORBA RIJEČI ............................................................................................................................... 254 FUNKCIONALNI STILOVI HRVATSKOGA STANDARDNOGA JEZIKA ................................................. 256 LEKSIKOGRAFIJA ............................................................................................................................ 256 RAZVOJ HRVATSKOGA JEZIKA I PISMA .......................................................................................... 257 PRAVILA O PISANJU VELIKOG I MALOG SLOVA ............................................................................. 262 1. poglavlje:
KNJIŽEVNI RODOVI: lirika, epika,
drama, diskurzivni rod
U ovom poglavlju naučit ćete:

Prepoznati i opisati obilježja književnih rodova i

Razlikovati i analizirati lirske, epske, dramske,

Objasniti povijesni razvoj lirike, epike i drame
vrsta i oprimjeriti ih (= navesti primjer)
književno-znanstvene i publicističke tekstove
Str. 6
1.1
1. poglavlje: Književni rodovi
LIRIKA
LIRIKA ili lirsko pjesništvo književni je rod koji je dobio ime prema starogrčkom glazbalu liri uz koju su
se pjevale pjesme. Obuhvaća pjesništvo koje izravno i sažeto iskazuje unutarnje doživljaje, osjećaje,
misli i iskustvo u odnosu prema vanjskom svijetu.
Uz epiku, lirika je prvi rod koji se razvio u Staroj Grčkoj.
1.1.1
Podjela lirike
1. Prema temi/tematici:

Misaona/refleksivna lirska pjesma – lirska pjesma u kojoj se iznosi pjesnikovo misaono
iskustvo

Društvena/socijalna lirska pjesma – lirska pjesma
u kojoj pjesnik pjeva o siromaštvu,
društvenoj nejednakosti i socijalnoj nepravdi

Ljubavna/intimna lirska pjesma – lirska pjesma u kojoj pjesnik izražava ljubavne osjećaje

Domoljubna lirska pjesma – lirska pjesma u kojoj se izražava ljubav prema domovini

Duhovno – religiozna pjesma – lirska pjesma u kojoj pjesnik izražava religiozne misli i
osjećaje

Pejzažna lirska pjesma - lirska pjesma u kojoj se opisuje krajolik
2. Prema tradiciji (vrste koje postoje od antike, razvile su se u Staroj Grčkoj):

Himna – pjesma uzvišena i svečana izraza posvećena nekome (ili nečemu) koga (ili što) čovjek
smatra vrijednim najvećeg poštovanja i divljenja (bogovi, domovina); primjer: Antun Mihanović,
Horvatska domovina

Oda – svečana pjesma u čast nekome (ili nečemu) prema kome (ili čemu) osjećamo privrženost
ili ljubav; primjer: Petar Preradović, Rodu o jeziku

Ditiramb – pjesma u kojoj se zanosnim tonom opisuje oduševljenje životnim radostima,
primjer: Vladimir Nazor, Cvrčak
sve tri imaju isti ton = svečan

Elegija – pjesma u kojoj se izražava žaljenje za nečim nedostižnim ili nepovratno izgubljenim,
ima tužan ton; primjer: Franjo Ciraki, Florentinske elegije

Epigram – jednostavna i duhovita (šaljiva ili podrugljiva, satirična) pjesma; primjer: Stanko
Vraz, Nadriknjištvo
Pripreme za državnu maturu Hrvatski (A)

Str. 7
Epitaf – nadgrobni natpis u kojem se na pjesnički način izražava odnos prema životu i smrti;
primjer: zapisi sa stećaka
3. Prema obliku/formi:

Pjesma u prozi – kraći prozni tekst koji sadržava elemente lirskog izraza; primjer: Fran
Mažuranić, Svemir

Pjesma u stihu
Vezani stih = stihovi povezani rimom
Slobodni/nevezani stih = nema rime
Kad govorimo o formi neke pjesme, određujemo i rimu te vrste stiha i strofe.
Rima (ili srok) - glasovno podudaranje riječi na kraju stiha ili u stihu. Riječi se mogu podudarati u
jednom slogu ili u više slogova npr. val –žal (podudara se jedan slog), slamčici – grančici (podudaraju
se dva sloga)
Vrste rime:

parna – aa bb

ukrštena (unakrsna ili križna) – abab

obgrljena – abba

nagomilana – aaaa

isprekidana – abcb
Stih - jedan red u pjesmi
Prema broju slogova razlikujemo stih od jednog, dva ili tri sloga, četverac (stih od četiri sloga), peterac
(stih od pet slogova), šesterac (stih od šest slogova), sedmerac (stih od sedam slogova), osmerac (stih
od osam slogova), deveterac (stih od devet slogova), deseterac (stih od deset slogova)…
Strofa (ili kitica) – jedan stih ili skup stihova u pjesmi koji čine cjelinu
Prema broju stihova u strofi razlikujemo:

MONOSTIH – strofu od samo jednog stiha

DVOSTIH ILI DISTIH – strofu od dva stiha

TROSTIH ILI TERCET– strofu od tri stiha

ČETVEROSTIH ILI KATREN(A) – strofu od četiri stiha

PETEROSTIH ili KVINTINA – strofu od pet stihova

ŠESTEROSTIH ILI SESTINA – strofu od šest stihova

SEDMEROSTIH ILI SEPTIMA – strofu od sedam stihova

OSMEROSTIH ILI OKTAVA - strofu od osam stihova
Str. 8
1. poglavlje: Književni rodovi

DEVETEROSTIH ILI NONA – strofu od devet stihova

DESETEROSTIH ILI DECIMA – strofu od deset stihova
4. Prema jeziku:
a) Dijalektalna lirika – pjesma napisana na jednom od dijalekata; primjer: Dragutin Domjanić,
Ciklame, krvave ciklame
b) Pjesme na standardnom jeziku
1.1.1.1 Versifikacija
1. silabička – ritam stvara broj slogova u stihu (npr. dvanaesterac – jedan stih se sastoji od 12
slogova)
2. akcenatska (tonska) – ritam stvara broj naglasnih cjelina (broje se naglašeni slogovi; u
hrvatskom jeziku na jednoj riječi može stajati najviše jedan naglasak, a neke riječi nisu
naglašene, već se pri izgovoru spajaju s naglašenom riječi ispred ili iza sebe)
3. antička (klasična) – ritam stvara broj i kombinacija stopa → stopa = kombinacija dugih i
kratkih slogova (po 2 ili po 3 sloga u jednoj stopi)
Npr. heksametar (heksametar = mjera od šest stopa – od toga su prvih 5 daktili (dugi, kratki, kratki), a
zadnji – šesti može biti jamb (kratki, dugi) ili spondej (dugi, dugi )
1.1.2
Stilske figure
1.1.2.1 GLASOVNE FIGURE (FIGURE DIKCIJE, ZVUČNE FIGURE)
a) Figure ponavljanja glasova
Naziv
Asonanca
Aliteracija
Onomatopeja
Primjer
Definicija
Mlačna noć; u selu lavež; kasan
Ponavljanje istih samoglasnika u stihovima radi
Dugo u noć, u zimsku bijelu noć
postizanja određenoga zvukovnog ugođaja.
Vijavica. Vjetar vije.
Ponavljanje istih suglasnika u stihovima radi postizanja
Čovjeka ni vuka nije.
određenoga zvukovnog ugođaja.
I cvrči, cvrči cvrčak na čvoru crne
smrče
Kiša sitno sipi, sipi i rominja
Oponašanje zvukova iz prirode.

Download Report