Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Ηλζηηηνύην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξωπαϊθώλ Θεκάηωλ Η.Δ.Κ.Δ.Θ. Δπηθεθαιείο Δξεπλεηέο Βνύιγαξε Αηθαηεξίλε Μαξγαξώλε Μαίξε Δξεπλεηέο Βειέληδα Υξηζηίλα Γηαλλαθνπνύινπ Διέλε Αζήλα 2014 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Copyright ©: Ηλζηηηνχην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ (Η.Δ.Κ.Δ.Θ.) Γηεύζπλζε: Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ (Παλεπηζηεκίνπ) 56, 7νο φξνθνο ΣΚ.106 78, Αζήλα, Διιάδα Σει: (+30) 2130 250217 www.irtea.gr E-mail: [email protected] Σίηινο: Πηπρέο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ISBN: 978-618-81595-1-8 Δπηζηεκνληθή επηκέιεηα: Μαξγαξψλε Μαίξε Γισζζηθή επηκέιεηα: Βνχιγαξε Αηθαηεξίλε Σν Ηλζηηηνχην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα δψζεη ην θαηάιιειν βήκα έθθξαζεο ζε λένπο επηζηήκνλεο, επηθπιάζζεηαη παληφο δηθαηψκαηνο κε ηαχηηζήο ηνπ κε ηε γλψκε πνπ εθθξάδνπλ ζην παξφλ νη εξεπλεηέο, απφςεηο πνπ δελ εθθξάδνπλ θαζ‟ νπνηνλδήπνηε ηξφπν ηνλ θνξέα ή νπνηνδήπνηε φξγαλν απηνχ. Απαγνξεχεηαη ε κεξηθή ή νιηθή αλαδεκνζίεπζε ηνπ έξγνπ απηνχ, θαζψο θαη ε αλαπαξαγσγή ηνπ κε νπνηνδήπνηε άιιν κέζν, ρσξίο ζρεηηθή άδεηα ηνπ θαηφρνπ ηνπ Copyright. 1 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ 5 ΜΔΡΟ Α΄ ΔΝΟΣΖΣΑ Α΄ Ζ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΔΔ: ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΟΤ ΕΖΣΖΜΑΣΟ ΑΠΟ ΣΖΝ ΗΓΡΤΖ ΣΖ ΜΔΥΡΗ ΖΜΔΡΑ (Διέλε Γηαλλαθνπνχινπ) Δηζαγσγή 8 1. Έλλνηεο θαη φξνη 11 2. Οη ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο 12 3. Οη απαξρέο ηεο επξσπατθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο 13 4. Απφ ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη κέρξη ην Πξφγξακκα ηεο Υάγεο 16 5. Ζ Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή κεηά ην πξφγξακκα ηεο Υάγεο 26 6. Ζ πνιηηηθή ηνπ Αζχινπ 30 7. Απνηίκεζε ηεο πνιηηηθήο (ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε) 41 Δπίινγνο 57 Βηβιηνγξαθία 59 Ννκηθά Κείκελα θαη Έγγξαθα – Δθζέζεηο 62 ΔΝΟΣΖΣΑ Β΄ ΑΗΣΟΤΝΣΔ ΠΟΛΗΣΗΚΟ ΑΤΛΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΣΑΣΗΣΗΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ (2010-2013) ΚΑΗ ΣΟ ΝΔΟ ΘΔΜΗΚΟ ΚΑΘΔΣΩ (Υξηζηίλα Βειέληδα) Δηζαγσγή 68 1. Παγθφζκηα θηλεηηθφηεηα πξνζθχγσλ θαη αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν: πνζνηηθά δεδνκέλα (2010-2013) 69 2. Αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Διιάδα: πνζνηηθά δεδνκέλα (2010-2013) 76 2 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 2.1 «Με λφκηκα» εηζεξρφκελνη θαη δηακέλνληεο ζηελ Διιάδα 76 2.2 Αηηνχληεο άζπιν ζηελ Διιάδα θαη ρνξήγεζε ηνπ θαζεζηψηνο δηεζλνχο πξνζηαζίαο (2005-2012) 83 3. Σν λέν ζεζκηθφ πιαίζην ζηελ Διιάδα θαη ε ίδξπζε ηεο Τπεξεζίαο Αζχινπ θαη ηεο Αξρήο Πξνζθπγψλ 86 πκπεξάζκαηα 90 Βηβιηνγξαθία 91 ΔΝΟΣΖΣΑ Γ΄ ΓΗΔΡΔΤΝΩΝΣΑ ΣΖΝ ΑΝΟΓΟ ΣΖ ΑΚΡΟΓΔΞΗΑ ΣΗ ΔΤΡΩΠΑΪΚΔ ΚΟΗΝΩΝΗΔ (Αηθαηεξίλε Βνχιγαξε) Δηζαγσγή 94 1. Αλαδεηψληαο εζσηεξηθνχο ερζξνχο θαη ηδενινγηθά φπια 98 2. Παγθνζκηνπνίεζε θαη πνιππνιηηηζκηθφηεηα 104 3. Πεξί βίαο ή ε θνηλνηνπία ηνπ θαθνχ 107 4. Κηλεηήξηα πάζε θαη ν ξφινο ηνπ Αξρεγνχ 110 Δπίινγνο, ή γηα λα κελ επαλαιεθζεί ε ηζηνξία 115 Βηβιηνγξαθία 119 ΜΔΡΟ Β΄ ΗΣΟΡΗΔ ΣΟΤ ΓΡΟΜΟΤ: ΑΠΟ ΣΟ ΑΦΓΑΝΗΣΑΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ. ΤΜΒΟΛΖ ΣΗ ΠΡΟΦΤΓΗΚΔ ΠΟΤΓΔ (Μαίξε Μαξγαξψλε) Δηζαγσγή 125 1. Θεσξεηηθφ πιαίζην 128 2. Παξνπζίαζε ηεο έξεπλαο 130 2.1 Σα ππνθείκελα ηεο έξεπλαο: Πξνζθπγηθά πνξηξέηα θαη History from below κέζα απφ αθεγήζεηο δσήο 131 2.2 Σα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα θαη ε ζεκαζία ηνπο 138 2.3 Σν κεζνδνινγηθφ πιαίζην – Ζ βηνγξαθηθή κέζνδνο 139 3 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 2.4 Ζ δηαδηθαζία ηεο έξεπλαο θαη νη πεξηνξηζκνί ηεο 144 2.5 Δγθπξφηεηα θαη αμηνπηζηία 145 2.6 Δπξήκαηα. Αληίμνεο πνιηηηθνθνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη «εκπεηξίεο νξηαθψλ θαηαζηάζεσλ» 146 2.6.1 Πξηλ ηελ πξνζθπγηθή εκπεηξία: ζηε ρψξα θαηαγσγήο 147 2.6.2 Καηά ηηο πξνζθπγηθέο δηαδξνκέο: δξφκνη, φξηα θαη ππεξβάζεηο 154 2.6.3 Μεηά ηηο πξνζθπγηθέο δηαδξνκέο: ζηε ρψξα ππνδνρήο 164 3. πδήηεζε – ζπκπεξάζκαηα 169 3.1 Αθγαληζηάλ: ζπγθξνχζεηο, θαηαδηψμεηο θαη απνδξάζεηο ζε εκεξήζηα δηάηαμε 169 3.2 Ο καθξχο δξφκνο γηα ηε Γχζε 178 3.2.1 Ηξάλ θαη Παθηζηάλ: ελδηάκεζνη καθξνρξφληνη πξνζθπγηθνί ζηαζκνί 178 3.2.2 Σνπξθία: ην πέξαζκα απφ ηελ Αλαηνιή ζηε Γχζε 188 3.3 Διιάδα: ζπλζήθεο ππνδνρήο θαη δηαβίσζεο ησλ «αλεπηζχκεησλ μέλσλ» Βηβιηνγξαθία 192 202 4 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πξόινγνο Σν παξφλ ζπιινγηθφ έξγν είλαη ην πξντφλ εξγαζίαο ηεο εξεπλεηηθήο νκάδαο γηα «ην κεηαλαζηεπηηθφ δήηεκα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε» ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ (Οθηψβξηνο 2012 – επηέκβξηνο 2013). Σελ εξεπλεηηθή νκάδα ζπληφληζαλ απφ θνηλνχ ε Μαίξε Μαξγαξψλε θαη ε Αηθαηεξίλε Βνχιγαξε. Ζ πξψηε είρε ηελ επηζηεκνληθή επηκέιεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ παξφληνο ηφκνπ, ελψ ε δεχηεξε αλέιαβε ηε γισζζηθή ηνπ επηκέιεηα. Αθεηεξία ηεο ζπιινγηθήο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ζεσξνχληαη ηα εμήο δχν βαζηθά ζεκεία: 1. Οη κεηαλάζηεο θαη νη πξφζθπγεο δελ είλαη πξφβιεκα. Πξνβιεκαηηθή είλαη ε θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ πνπ πθίζηαληαη ηα κεηαλαζηεπηηθά θαη ηα πξνζθπγηθά ππνθείκελα θαηά ηνλ αγψλα ηνπο γηα κηα δηθαηφηεξε δσή. Ζ πξφζιεςή ηνπο σο πξφβιεκα, σο δηαβξσηηθφο θίλδπλνο θαη σο «κίαζκα» κίαο δήζελ πγηνχο θαη γεκάηεο «ηάμεο θαη αζθάιεηαο» δπηηθήο θνηλσλίαο απνηειεί θαηαζθεχαζκα ηεο εγεκνληθήο θνπιηνχξαο, ε νπνία επηδηψθεη λα ζπληεξεί θαη λα αλαπαξάγεη ζηεξεφηππα πξνο ίδηνλ φθεινο. Ζ θαηαζθεπή απηή, αλ θαη δελ απνηειεί επηλφεζε κφλν ηεο ζχγρξνλεο επνρήο, ζθπξειαηήζεθε κε ηδηαίηεξε επηκέιεηα θπξίσο ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 20νχ αηψλα. ηεξίδεηαη ζηελ αμησκαηηθή παξαδνρή φηη ε γεσγξαθηθή θηλεηηθφηεηα ησλ αλζξψπσλ, δειαδή ε κεηαλάζηεπζε θαη ε πξνζθπγηθφηεηα, απνηειεί κηα ηζηνξηθή θαη θνηλσληθή αλσκαιία, ε νπνία έρεη κφλν αξλεηηθέο επηπηψζεηο γηα ηηο ρψξεο ππνδνρήο, παξά ην πιήζνο ζχγρξνλσλ (ηφζν λενθιαζηθψλ νηθνλνκηθψλ φζν θαη θνηλσληνινγηθψλ θαη ηζηνξηθναλζξσπνινγηθψλ) εξεπλψλ, πνπ απνδεηθλχνπλ ην αληίζεην. Μέζα απφ ηελ πξφζιεςε ηεο θπζηθνπνίεζεο ηνπ άξξεθηνπ δεζκνχ κεηαμχ εζληθήο επηθξάηεηαο, πνιηηηθήο ηδηφηεηαο ησλ αηφκσλ θαη γεσγξαθηθήο δηακνλήο ηνπο, θαη κέζα απφ ηε λνκηκνπνίεζε απηψλ ησλ αληηιήςεσλ, ζε επίπεδν ζεζκψλ θαη ζε επίπεδν λννηξνπηψλ, ε κεηαλάζηεπζε πξνζιακβάλεηαη σο θαηάζηαζε αλσκαιίαο θαη σο κε θαλνληθφηεηα. Δληνχηνηο, ζε νιφθιεξε ηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο, ηεο λεφηεξεο θαη ζχγρξνλεο πεξηφδνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, ε θίλεζε (άιινηε νηθεηνζειήο, άιινηε βίαηε) αιιά φρη ε ζηαζηκφηεηα, απνηειεί θαλνληθφηεηα. Γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ηειεπηαίνπ απαηηείηαη κηα ιηγφηεξν εζλνθεληξηθή ή επξσθεληξηθή πξνζέγγηζε θαη έλα κεγαιχηεξν άλνηγκα πξνο κηα πεξηζζφηεξν θηιειεχζεξε θαη νηθνπκεληθή πξνζέγγηζε ησλ πξαγκάησλ. 5 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 2. Σα πνζνηηθά δεδνκέλα θαη νη ζηαηηζηηθέο είλαη πνιχ ρξήζηκεο, θπξίσο ζην λα καο θάλνπλ λα αληηιεθζνχκε ηηο ηεξάζηηεο δηαζηάζεηο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θαη ηνπ πξνζθπγηθνχ θαηλνκέλνπ. Χζηφζν, πίζσ απφ ηνπο αξηζκνχο ππάξρνπλ μερσξηζηέο αλζξψπηλεο ππνζηάζεηο κε ηηο δηθέο ηνπο πξνζσπηθέο ηζηνξίεο, ραξέο θαη πφλνπο, φλεηξα θαη θφβνπο, ειπίδεο θαη αλεζπρίεο. Έηζη, ζηε κεηαλαζηεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα, ην ππνθείκελν θαη γεληθφηεξα ε έλλνηα ηεο ππνθεηκεληθφηεηαο δηαδξακαηίδεη έλαλ κείδνλα ξφιν, θαζψο ζηελ πνζνηηθνπνίεζε ησλ δξάζεσλ αληηπξνηάζζεη ηε ζπνπδαηφηεηα ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ησλ βησκέλσλ εκπεηξηψλ ησλ αηφκσλ. Σν πξψηνο κέξνο θηινμελεί θείκελα ηεο Διέλεο Γηαλλαθνπνχινπ (κε κία ππνελφηεηα ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε), ηεο Υξηζηίλαο Βειέληδα θαη ηεο Αηθαηεξίλεο Βνχιγαξε, ελψ ην δεχηεξν κέξνο έρεη ζπγγξαθεί απφ ηε Μαίξε Μαξγαξψλε. πγθεθξηκέλα: Ζ Διέλε Γηαλλαθνπνχινπ πξαγκαηεχεηαη ην δήηεκα ηεο κεηαλάζηεπζεο, απφ λνκηθή πιεπξά, ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη θαη ζήκεξα. Γηαζαθελίδεη απφ ζεζκηθή άπνςε ηνλ επίζεκν δηαρσξηζκφ κεηαμχ ησλ «λφκηκσλ» θαη ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, φπσο απηφ πξνθχπηεη απφ ην επξσπατθφ πξσηνγελέο θαη δεπηεξνγελέο δίθαην· θαηαγξάθεη ηηο ζεκειηψδεο αξρέο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θνηλή ελσζηαθή πνιηηηθή γηα ηε κεηαλάζηεπζε, δίλνληαο έκθαζε ζηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ· θάλεη κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ, απφ ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε κέρξη ην Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο· κειεηά ηελ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ σο ζπκπιεξσκαηηθή θαη αιιειέλδεηε πηπρή ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο· επηρεηξεί, ηέινο, ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε, κηα απνηίκεζε ησλ πεπξαγκέλσλ κε γλψκνλα ηελ αληίθαζε πνπ παξαηεξείηαη ζηηο γεκάηεο πξνζδνθία λνκνζεηηθέο-ζεζκηθέο πξνζεγγίζεηο ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν θαη ζην παξαρζέλ έξγν. Ζ Υξηζηίλα Βειέληδα εμεηάδεη ην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Διιάδα. Αξρηθά, κέζα απφ ηελ αλάιπζε πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ γηα ηνπο πξφζθπγεο θαη ηνπο αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν ζηελ ΔΔ, ηεο Διιάδαο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, θαηά ηελ πεξίνδν 2010-2013, επηρεηξεί λα αλαδείμεη ην κέγεζνο θαη ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ δεηήκαηνο. ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαο θαη αλαιχνληαο ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην ζηελ Διιάδα γηα ηνπο αηηνχληεο άζπιν, ζπδεηά γηα ην θαηά πφζν απνηειεζκαηηθά αληαπνθξίλεηαη ζηελ πνιππινθφηεηα ησλ πεξηζηάζεσλ. 6 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Ζ Αηθαηεξίλε Βνχιγαξε ζέηεη σο ζηφρν ηεο κειέηεο ηεο ηελ εμέηαζε ησλ ζπλζεθψλ πνπ επλφεζαλ θηλήζεηο ηεο άθξαο δεμηάο ζηε ζχγρξνλε πνιηηηθή ηεο Δπξψπεο. Γηεξεπλά ζπλνπηηθά ηα ςπρνινγηθά, θνηλσληνινγηθά θαη πνιηηηθά-ηζηνξηθά αίηηα πνπ επηρεηξνχλ λα εμεγήζνπλ, γηαηί νη ζχγρξνλνη Δπξσπαίνη ελαγθαιίδνληαη αθξνδεμηέο ζηάζεηο. Λακβάλνληαο ππφςε ηηο απηαξρηθέο θαη βίαηεο πξαθηηθέο απηψλ ησλ κνξθσκάησλ, πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ ππεξνρή ηνπ δηθνχ ηνπο έζλνπο, εμεηάδεη εάλ θαη κε πνηνπο ηξφπνπο παξνπζηάδνπλ θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ηα θαζηζηηθά θηλήκαηα πνπ εκθαλίζηεθαλ ζηελ Ηηαιία θαη ζηε Γεξκαλία ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1920 θαη ηνπ 1930. Γίλεη έκθαζε ζηελ ειιεληθή πεξίπησζε ηεο Υξπζήο Απγήο, ηηο κεζφδνπο θαη ηηο νξγαλσηηθέο δνκέο ηεο. Δμεηάδεη πψο νη ζχγρξνλεο ζπλζήθεο (φπσο ε κεηαλάζηεπζε θαη ε αλεξγία) ζηελ Διιάδα άζθεζαλ ζπζηεκαηηθή επίδξαζε θαη παξείραλ επθαηξίεο γηα ηελ εθηίλαμε ηεο Υξπζήο Απγήο θαη πψο δεκνγξαθηθά, θνηλσληθν-νηθνλνκηθά θαη ζπκπεξηθνξηθά ραξαθηεξηζηηθά, ζε αηνκηθφ επίπεδν, ζε ζπλδπαζκφ κε ην εζληθφ πιαίζην πξνθαινχλ (θαη ππνζηεξίδνπλ) ηελ άθξα δεμηά. Καζψο ην ηειηθφ ηεο θείκελν είρε παξαδνζεί ηνλ ρεηκψλα ηνπ 2013, δελ πεξηιακβάλεη αλαθνξέο κε ηηο ξαγδαίεο εμειίμεηο ηεο Οξγάλσζεο πνπ άξρηζαλ λα ιακβάλνπλ ρψξα ην 2014. ην δεχηεξν κέξνο, ε Μαίξε Μαξγαξψλε, θάλνληαο ρξήζε ηεο βηνγξαθηθήο κεζφδνπ, αζρνιείηαη κε κία κειέηε πεξίπησζεο, απηήο ησλ Αθγαλψλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Διιάδα. Γηεξεπλά αθελφο ηνπο πνιηηηθνχο θαη θνηλσληθνχο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο Αθγαλνί πνιίηεο εγθαηαιείπνπλ ηε ρψξα ηνπο θαη αλαγθάδνληαη λα παίξλνπλ ηνπο δξφκνπο ηεο πξνζθπγηάο, αξρηθά πξνο γεηηνληθέο ηνπο ρψξεο θαη ζηε ζπλέρεηα, κεηαμχ άιισλ, πξνο δηάθνξεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Αθεηέξνπ παξαθνινπζψληαο ηηο βηναθεγήζεηο δεθαπέληε λεαξψλ πξνζθχγσλ απφ ην Αθγαληζηάλ πξνο ηε «καθξηλή Γχζε» δηεξεπλά ηα αίηηα επηθηλδπλφηεηαο ηνπ πξνζθπγηθνχ ηνπο ηαμηδηνχ, ην νπνίν αληηθαηνπηξίδεη άδηθεο θαη απάλζξσπεο πηπρέο εμνπζίαο θαη εθκεηάιιεπζεο. Σέινο, αλαιχεη ηηο δπζθνιίεο πνπ αλαδχνληαη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ Αθγαλψλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηε ρψξα ππνδνρήο, ηελ Διιάδα, σο απφξξνηα δπηηθφηξνπσλ θαη μελνθνβηθψλ πνιηηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη κνλνιηζηθψλ λννηξνπηψλ. 7 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ΜΔΡΟ Α΄ ΔΝΟΣΖΣΑ Α΄ Ζ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΖ ΔΔ. ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΟΤ ΜΔΣΑΝΑΣΔΤΣΗΚΟΤ ΕΖΣΖΜΑΣΟ ΣΖΝ ΔΔ ΑΠΟ ΣΖΝ ΗΓΡΤΖ ΣΖ ΜΔΥΡΗ ΖΜΔΡΑ Διέλε Γηαλλαθνπνχινπ Δηζαγωγή Ζ παξνχζα έξεπλα πξαγκαηεχεηαη, απφ λνκηθή άπνςε, ην δήηεκα ηεο κεηαλάζηεπζεο ζην πιαίζην ηεο ΔΔ, απφ ηελ ίδξπζή ηεο κέρξη θαη ζήκεξα. Παξαθνινπζεί ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο δηαρείξηζεο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο, έηζη φπσο απηή απνξξέεη απφ ηηο Δπξσπατθέο πλζήθεο θαη πκθσλίεο, ελψ παξάιιεια εκπινπηίδεηαη κε παξαδείγκαηα θαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα. Αξρηθά γίλεηαη αλαθνξά ζε έλλνηεο θαη φξνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κεηαλάζηεπζε θαη δηαρσξίδεηαη ην θαζεζηψο ησλ «λφκηκσλ» θαη ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, φπσο απηφ πξνθχπηεη απφ ην Δπξσπατθφ πξσηνγελέο θαη δεπηεξνγελέο δίθαην. ηε ζπλέρεηα, θαηαγξάθνληαη νη ζεκειηψδεο αξρέο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ θνηλή ελσζηαθή πνιηηηθή γηα ηε κεηαλάζηεπζε, ελψ δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ.1 Σα δχν επφκελα θεθάιαηα πξαγκαηεχνληαη ηελ εμέιημε ηεο πνιηηηθήο απηήο. Ζ πξνζέγγηζε γίλεηαη κε ηζηνξηθή αλαδξνκή, μεθηλψληαο απφ ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε2 θαη θαηαιήγνληαο ζην Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο.3 ηελ αλάιπζε ζπκπεξηιακβάλνληαη ζεκαληηθά ζηνηρεία γηα ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, φπσο ε πλζήθε έλγθελ,4 ν Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο 1 Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C364/01 ηεο 18.12.2000. 2 Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. L 169 ηεο 29.6.1987. 3 Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο – Μηα αλνηθηή θαη αζθαιήο Δπξψπε πνπ εμππεξεηεί θαη πξνζηαηεχεη ηνπο πνιίηεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C115/01ηεο4.5.2010. 4 πκθσλία έγθελ (14.7.1985)·Κεθηεκέλν ηνπ έλγθελ – χκβαζε εθαξκνγήο ηεο ζπκθσλίαο ηνπ έλγθελ ηεο 14εο Ηνπλίνπ 1985 κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ θξαηψλ ηεο Οηθνλνκηθήο Έλσζεο Μπελεινχμ, ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Γαιιηθήο Γεκνθξαηίαο, ζρεηηθά κε 8 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε γηα ηνλ επηρεηξεζηαθφ έιεγρν ησλ ζπλφξσλ,5 ην Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ6 θαη ε Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ Έληαμε ησλ Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ.7 Πέξα απφ ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, κειεηάηαη θαη ε πνιηηηθή ηνπ αζχινπ σο ζπκπιεξσκαηηθή θαη αιιειέλδεηε πηπρή ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο. Ζ αλάιπζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο πνιηηηθήο αζχινπ πξαγκαηνπνηείηαη κε κηα αληίζηνηρε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηηο κέρξη ζήκεξα εηιεκκέλεο απνθάζεηο. Σέινο, επηρεηξείηαη κηα απνηίκεζε ησλ πεπξαγκέλσλ κε γλψκνλα ηελ αληίθαζε πνπ παξαηεξείηαη ζηηο γεκάηεο πξνζδνθία λνκνζεηηθέο-ζεζκηθέο πξνζεγγίζεηο ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν θαη ζην παξαρζέλ έξγν. Σα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, πξνεξρφκελα θπξίσο απφ ηελ ίδηα ηελ ΔΔ, θαζψο θαη νη εζληθέο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ-κειψλ επηρεηξεκαηνινγνχλ ππέξ ηεο ππνζηεξηρζείζαο άπνςεο φηη ε ΔΔ δηαζέηεη κηα θαη‟ επίθαζε θνηλή επξσπατθή πνιηηηθή γηα ηε κεηαλάζηεπζε, εθαξκνζκέλε ζην ζχλνιφ ηεο κφλν ζε ζεζκηθφ επίπεδν. Αλακθηζβήηεηα, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο νη κεηαλαζηεπηηθέο ξνέο, ησλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν θαη ησλ πξνζθχγσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, ζε παγθφζκην επίπεδν έρνπλ ζεκεηψζεη αλνδηθή πνξεία. Ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 κέρξη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ν αξηζκφο ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζηηορψξεο πνπ απαξηίδνπλ ζήκεξα ηελ ΔΔ απμήζεθε θαηά είθνζη θνξέο – απφ πεξίπνπ 15.000 ζε πεξηζζφηεξα απφ 300.000 εηεζίσο.8 χκθσλα κε ηα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ Οξγαληζκφ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (ΟΖΔ), 214 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη δνπλ παγθνζκίσο εθηφο ησλ ζπλφξσλ ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπο, αλαδεηψληαο έλα επαξθέο επίπεδν δηαβίσζεο.9 Οη ιφγνη γηα κηα ηέηνηα έμαξζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο θίλεζεο πνηθίιινπλ, ηε ζηαδηαθή θαηάξγεζε ησλ ειέγρσλ ζηα θνηλά ζχλνξα, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. L 239 ηεο 22/09/2000. 5 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26.10.2004. «χζηαζε επξσπατθνχ νξγαληζκνχ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 349 ηεο 25.11.2004. 6 Απφθαζε αξηζ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο 28.6.2007. 7 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ην πκβνχιην, ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ (20.7.2011). «Eπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ Έληαμε ησλ Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ», COM(2011)455 ηειηθφ. 8 Hatton, T., Richter, W. & Faini, R. (Apr., 2004). “Seeking Asylum in Europe”, Economic Policy, 19/38, 7. 9 United Nations Human Rights Office (OHCHR) (22.7.2011). Migration and Human Rights. Report by OHCHR. 9 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε κπνξεί φκσο θαλείο λα εζηηάζεη, κεηαμχ άιισλ, αθελφο ζηνπο νηθνλνκηθνχο ιφγνπο, πνπ αληαλαθιψληαη ζηηο ηεξάζηηεο νηθνλνκηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο αλαπηπγκέλεο θαη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαη αθεηέξνπ ζηηο δεκνγξαθηθέο αιιαγέο θαη ηηο έλνπιεο ζπξξάμεηο αλά ηνλ θφζκν.10 Χο εθ ηνχηνπ, ε EE πξνβαίλεη ζηε ράξαμε θαη δηακφξθσζε κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο νπνίαο είλαη κείδνλνο ζεκαζίαο θαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο Δπξσπαίνπο. Ζ γεξαηά ήπεηξνο γλψξηζε ζηελ ηζηνξία ηεο πνιιαπιέο ζπγθξνχζεηο θαη απαλσηέο θαηαζηξνθέο. ηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα αλαδηάξζξσζε, νη επξσπατθνί πιεζπζκνί, ηδηαίηεξα ηηο δεθαεηίεο ηνπ κεζνπνιέκνπ θαζψο θαη κεηά, απνηέιεζαλ ηε βάζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο θίλεζεο ηεο επνρήο εθείλεο. Πξννξηζκνί ήηαλ ρψξεο φπσο νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο, ν Καλαδάο, ε Απζηξαιία αιιά θαη ελδνεπξσπατθά ε Γεξκαλία,ην Βέιγην θαη ε Οιιαλδία.11 ηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990, φηαλ πιένλ ε έλσζε ησλ Δπξσπαίσλ είρε αξρίζεη λα απνδίδεη θαξπνχο, ηα πξψηα βήκαηα γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ εζσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο απνηεινχζαλ γεγνλφο. Ζ κεηαθίλεζε πξνζψπσλ, αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ γηλφηαλ ρσξίο θξαγκνχο ζην πιαίζην ηεο θνηλήο αγνξάο. Μηα ηέηνηα εμέιημε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αζθάιεηα πνπ εδχλαην λα πξνζθέξεη ε Δπξψπε ζηνπο πνιίηεο ηεο, καθξηά απφ έλνπιεο ζπγθξνχζεηο θαη πνιέκνπο, αιιά θαη ην πςειφ βηνηηθφ επίπεδν, ηελ θαζηζηνχζαλ ειθπζηηθφ πξννξηζκφ γηα ηνπο κεηαλάζηεο. Καηά ηελ δεθαεηία 20002010, ν πιεζπζκφο ηεο ΔE παξνπζίαδε αχμεζε πεξίπνπ θαηά δχν εθαηνκκχξηα εηεζίσο, 80% απφ ηνλ νπνίν πξνήιζε απφ ηε δηεζλή κεηαλάζηεπζε. Σν γεγνλφο απηφ ζεκαηνδφηεζε, απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ηε ζεκαληηθή ζηξνθή ηεο Δπξψπεο, απφ ηφπν απνζηνιήο ζε ηφπν ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Αξγφηεξα, ζηελ ΔΔ ησλ 27 θξαηψλ-κειψλ, πεξηζζφηεξνη απφ 30 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη, πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 6,4% ηνπ πιεζπζκνχ, ήηαλ πνιίηεο κηαο άιιεο ρψξαο, ελψ απφ απηνχο ην 2,4% πξνεξρφηαλ απφ «ηξίηεο» ρψξεο,12 πνζνζηά πνπ ζπλερίδνληαη θαη επαπμάλνληαη ζηελ Δπξψπε ησλ 28. ην πιαίζην απηφ, ε Δπξψπε θαιείηαη, ζχκθσλα κε 10 Neumayer, E. (Sep., 2005). “Bogus Refugees? The Determinants of Asylum Migration to Western Europe”, International Studies Quarterly, 49/3, 389-409. 11 Solimano, A. &. Watts, N. (2005). International Migration, capital Flows and the global Economy: A long run View (Economic Development Division). Santiago/Chile: United Nations, 10. (http://www.eclac.org/publicaciones/xml/7/22007/lcl2259i.pdf). 12 Γηψηε-Παπαδάθε, . & Παπαδάθε, Δ. (2011). «Ζ πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ Διιάδα», 3 (http://www.prd.uth.gr/sites/gs_rsai/conference_ may2011_site/papers_may2011_pdf_cd/papadaki_gioti_o_papadaki_e_43.pdf). 10 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε κία πνιηηηθή νπηηθή, λα ειέγμεη ηα θχκαηα ησλ κεηαλαζηψλ,δηαηεξψληαο ηελ αζθάιεηα θαη ηε βησζηκφηεηα ηνπ επξσπατθνχ ηεο νηθνδνκήκαηνο. Παξάιιεια, νθείιεη λα αδξάμεη ηηο ζεηηθέο επθαηξίεο πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηε «λφκηκε» κεηαθίλεζε πιεζπζκψλ, δηακνξθψλνληαο κία επξσπατθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ζεβφκελε πξψηα απφ φια ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα. 1. Έλλνηεο θαη όξνη Ζ κεηαλάζηεπζε, θαηά ην Γηεζλέο Γίθαην, πεξηγξάθεη ηε γεσγξαθηθή κεηαθίλεζε αλζξψπσλ είηε κεκνλσκέλα είηε νκαδηθά θαη δηαθξίλεηαη ζε «λφκηκε»13 θαη «παξάλνκε». ην δίθαην ηεο ΔΔ, ν φξνο «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά απφ πεξηπηψζεηο ή άηνκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην ζρέδην δξάζεο ηνπ πκβνπιίνπ C142/2002 αλαθέξεηαη ζε ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ, νη νπνίνη κε πιαζηά ηαμηδησηηθά έγγξαθα (ηαπηφηεηεο, δηαβαηήξηα, άδεηεο παξακνλήο) ή θαη ρσξίο απηά εηζέξρνληαη ζην έδαθνο θξαηψλ-κειψλ ηεο ΔΔ «παξαλφκσο», κε ηε βνήζεηα δηαθηλεηψλ, δηακέζνπ μεξάο, ζάιαζζαο ή αέξνο. Σν έγγξαθν 10019/02 ηνπ πκβνπιίνπ θάλεη ιφγν θαη γηα «λφκηκα» εηζεξρφκελνπο κεηαλάζηεο ζηελ επξσπατθή επηθξάηεηα, νη νπνίνη φκσο είηε παξαηείλνπλ ηε δηακνλή ηνπο πέξαλ ησλ «λνκίκσλ» ρξνληθψλ πεξηζσξίσλ είηε αιιάδνπλ ηνλ ιφγν παξακνλήο ηνπο, ρσξίο λα έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο εηδηθή άδεηα. ηελ ηξίηε θαηεγνξία (14673/02 MIGR 125) ζπγθαηαιέγεηαη ε εηδηθή πεξίπησζε αιινδαπψλ νη νπνίνη δεηνχλ άζπιν ζε κηα επξσπατθή ρψξα θαη δηακέλνπλ ζε απηήλ «παξάλνκα» θαη κεηά ηελ απφξξηςε ηνπ αηηήκαηφο ηνπο απφ ηηο αξκφδηεο αξρέο. ηελ άιιε θαηεγνξία, απηήλ ηεο «λφκηκεο» κεηαλάζηεπζεο, πεξηιακβάλνληαη νη ππήθννη «ηξίησλ» θξαηψλ πνπ δηακέλνπλ «λφκηκα» ζην ελσζηαθφ έδαθνο. Σν θαζεζηψο ησλ «λνκίκσλ» κεηαλαζηψλ ξπζκίδεηαη απφ ηξεηο Οδεγίεο θαη έλαλ Καλνληζκφ ηνπ πκβνπιίνπ, πνπ εθδφζεθαλ ηελ πεξίνδν 2003-2004. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε Οδεγία 2003/109/ΔΚ πεξηιακβάλεη φζνπο έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο άδεηα παξακνλήο επί καθξφλ δηακέλνληνο ζε θάπνην θξάηνο-κέινο, ηελ νπνία απέθηεζαλ κεηά απφ πεληαεηή «λφκηκε» θαη αδηάιεηπηε παξακνλή ηνπο ζην ελ ιφγσ θξάηνο. ηε ζπλέρεηα, ε Οδεγία 2003/86/ΔΚ, ε νπνία αλαθέξεηαη ζην δηθαίσκα ηεο νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο θαη νξίδεη φηη «ν ζπληεξψλ θαηέρεη άδεηα δηακνλήο πνπ έρεη 13 Ζ δηαδηθηπαθή πχιε ηεο ΔΔ γηα ηε κεηαλάζηεπζε απνηειεί θνκβηθφ εξγαιείν ελεκέξσζεο ησλ δπλεηηθψλ κεηαλαζηψλ ζρεηηθά κε ηηο δπλαηφηεηεο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηε «λφκηκε» κεηαλάζηεπζε. Πξβι. http://ec.europa.eu/immigration. 11 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εθδνζεί ζην θξάηνο-κέινο δηάξθεηαο ηζρχνο αλψηεξεο ή ίζεο κε έλα έηνο, ν νπνίνο έρεη εχινγε πξννπηηθή λα απνθηήζεη δηθαίσκα κφληκεο δηακνλήο».14 Ζ δηακνλή ζην νηθείν θξάηνο κπνξεί λα παξαηαζεί κέρξη θαη ηξία ρξφληα απφ ηελ ππνβνιή ηεο αίηεζεο. ην ίδην πιαίζην θηλείηαη θαη ε Οδεγία 2004/38/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ε νπνία δηαζθαιίδεη ην δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ ηεο ΔΔ θαη ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο λα θπθινθνξνχλ θαη λα θηλνχληαη ειεχζεξα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ-κειψλ, θαζ‟ εθαξκνγή ησλ φξσλ ηεο θνηλήο αγνξάο θαη ηεο θαηάξγεζεο ησλ ζπλφξσλ. Με ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο απηήο δηεπθνιχλνληαη νη ππήθννη «ηξίησλ» θξαηψλ νη νπνίνη ζπλδένληαη κε δεζκνχο πξψηεο ζπγγέλεηαο κε πνιίηεο ηεο ΔΔ. Σέινο, κε ηνλ Καλνληζκφ 859/2003 ηνπ πκβνπιίνπ δηεπξχλνληαη νη δηαηάμεηο ησλ πξνγελέζηεξσλ Καλνληζκψλ 1408/71 θαη 572/72, ζπκπεξηιακβάλνληαο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ γηα ηνπο νπνίνπο κέρξη ηψξα δελ ππήξρε κέξηκλα ιφγσ ηεο ηζαγέλεηάο ηνπο. ηφρνο ηνπ Καλνληζκνχ είλαη λα δηαζθαιηζηεί ε ηήξεζε θαη ν ζεβαζκφο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη ησλ αξρψλ πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ. 2. Οη ζεκειηώδεηο αξρέο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο πρλά ηα κέηξα κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο απνθαζίδνληαη ζε θάζε ρψξα, κφλν ζε ζρέζε κε ηελ έθηαζε θαη ηε ζχλζεζε ηνπ εζληθνχ θαζεζηψηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο. Σα εζληθά ζπκθέξνληα αληηθαηνπηξίδνληαη ζηελ επίηεπμε ησλ ελσζηαθψλ ζηφρσλ, ελψ δελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ ηα πξψηα ππεξηεξνχλ ησλ δεχηεξσλ. Με αθεηεξηαθή βάζε ηελ παξαπάλσ δηαπίζησζε, θαζίζηαηαη ζαθέο φηη ε δηακφξθσζε ελφο ζεζκηθνχ πιαηζίνπ αξρψλ, ην νπνίν ζέηεη θάπνηα φξηα ζηνπο αζθνχληεο ηελ πνιηηηθή, είλαη απαξαίηεην.15 χκθσλα κε ηηο επηηαγέο ηεο ΔΔ, κηα νινθιεξσκέλε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή νθείιεη λα ζπκθηιηψλεηαη αξρηθά κε ηηο αξρέο ηεο αιιειεγγχεο, ηεο ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο θαη ηνπ επηκεξηζκνχ ησλ επζπλψλ αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε.16 Οη ππήθννη ησλ θξαηψλ-κειψλ ζα πξέπεη λα ελεκεξψλνληαη αληηθεηκεληθά θαη ζε επαξθή βαζκφ, ψζηε αθελφο λα πξαγκαηνπνηείηαη επθνιφηεξα ε ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ, αθεηέξνπ λα απνθεχγεηαη ε «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, ε εθκεηάιιεπζε θαη ε 14 Οδεγία 2003/86/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22.9.2003. «Γηα ηελ νηθνγελεηαθή επαλέλσζε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. L 251 ηεο 03.10.2003). 15 Barbou des Places, S. (Jan.-Apr., 2004). “Taking Legal Rules into Consideration: EU Asylum Policy and Regulatory Competition”, Journal of Public Policy, 24/1 (Markets and Regulatory Competition in Europe), 75-98. 16 COM/2008/0359 final. “A Common Immigration Policy for Europe: Principles, Actions and Tools”. 12 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «παξάλνκε» εξγαζία. Μάιηζηα, φπσο νξίδεη ην χκθσλν γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν (2009), ε ΔΔ έρεη θαζήθνλ φρη κφλν λα πξνιακβάλεη ηελ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, αιιά θαη λα εμαζθαιίδεη φηη νη «κε λφκηκνη» κεηαλάζηεο ζα επηζηξέθνπλ ζηηο ρψξεο θαηαγσγήο ηνπο κε αζθάιεηα θαη ππφ αλζξψπηλεο ζπλζήθεο κεηαθνξάο, παξά ην γεγνλφο φηη ε πξαγκαηηθφηεηα δηαςεχδεη νηθηξά θαη παηαγσδψο απηή ηε ζεσξεηηθή επηδίσμε.17 ην ίδην κήθνο θχκαηνο, ε ΔΔ νθείιεη λα ζέβεηαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ θαη λα κεξηκλά γηα ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζηελ θνηλσλία θαη ηελ νηθνλνκηθή δσή ηνπ νηθείνπ θξάηνπο-κέινπο. Οη δξάζεηο ηεο ΔΔ θξίλεηαη αλαγθαίν λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζε ζπλάξηεζε κε ηηο επηηαγέο ησλ δηεζλψλ θεηκέλσλ, φπσο ε Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ (1950), ε Γηεζλήο χκβαζε ηεο Γελεχεο γηα ηνπο Πξφζθπγεο (1951), ε Γηεζλήο χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ (1989) θ.ά. 3. Οη απαξρέο ηεο επξωπαϊθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο Σα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ κέρξη θαη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 δηαηεξνχζαλ αλαπφζπαζην ην δηθαίσκά ηνπο λα θαζνξίδνπλ ηα ίδηα ηηο πνιηηηθέο θαη ην θαζεζηψο γηα ηνπο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ πνπ εηζέξρνληαλ θαη δηέκελαλ ζην έδαθφο ηνπο. Ζ εζληθή ηνπο απηή αξκνδηφηεηα/εμνπζία ζήκεξα επηρεηξείηαη λα δψζεη ηε ζέζε ηεο ζε κηα θνηλή επξσπατθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή. Ζ δεθαεηία ηνπ 1980 απνηέιεζε δεθαεηία αιιαγψλ φρη κφλν γηα ηελ Δπξψπε, αιιά θαη γηα νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Ζ πηψζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ ζηελ Κεληξηθή θαη ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε, ε επαθφινπζε αλαδηάξζξσζε ησλ θξαηψλ απηψλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαζηέξσζε ησλ επηηαγψλ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο εμέιημεο ηεο ηερλνινγίαο, έθεξαλ ηνπο Δπξσπαίνπο αληηκέησπνπο κε κεγάια πνιηηηθά πξνβιήκαηα. Τπφ ηελ πίεζε ησλ πνιηηηθψλ εμειίμεσλ θαη ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ, νη Δπξσπαίνη πξνρψξεζαλ ζηελ εκβάζπλζε ηεο ελνπνηεηηθήο δηαδηθαζίαο. Σα πξψηα βήκαηα πξνο ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε έιαβαλ ρψξα κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ηνπ 1986. ηελ πξνεγεζείζα πλζήθε ηεο Ρψκεο (1957) γηλφηαλ ιφγνο κφλν γηα δεηήκαηα εζσηεξηθήο κεηαθίλεζεο πξνζψπσλ, θελφ πνπ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ππφ ηηο επηηαγέο ηεο Κνηλήο Αγνξάο. Ο φξνο Κνηλή Αγνξά, φπσο 17 COM/2009/0266 final. “Tracking Method for Monitoring the Implementation of the European Pact on Immigration and Asylum”. 13 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εηζήρζε κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε, πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία ελφο θνηλνηηθνχ ρψξνπ εληφο ηνπ νπνίνπ ζα ήηαλ εθηθηή ε ειεχζεξε κεηαθίλεζε πξνζψπσλ, ππεξεζηψλ, εκπνξεπκάησλ θαη θεθαιαίσλ. Ζ θαηάξγεζε ησλ εζσηεξηθψλ ζπλφξσλ, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο Κνηλήο Αγνξάο, θαηέζηε επαξθήο γηα λα ιεθζνχλ νη πξψηεο απνθάζεηο θαη γηα ηελ αλάγθε ράξαμεο θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Έηζη, ηδξχζεθε κηα ad hoc «Οκάδα Μεηαλάζηεπζεο» (1986)18 θαη κηα «Οκάδα Δζληθψλ πληνληζηψλ» ζε ζέκαηα κεηαλάζηεπζεο (1988). Παξάιιεια, ηελ πεξίνδν εθείλε νινθιεξψζεθαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηε πλζήθε έλγθελ, νη δηαηάμεηο ηεο νπνίαο ξπζκίδνπλ κέρξη θαη ηηο κέξεο καο βαζηθέο πηπρέο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Ζ πλζήθε έλγθελ ππεγξάθε ην 1985 θαη πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ πφιε ζηελ νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ε ζπλάληεζε ησλ θξαηψλ ζην Λνπμεκβνχξγν.19 Πξφθεηηαη γηα κηα εμσ-θνηλνηηθή πξσηνβνπιία πέληε θξαηψλ-κειψλ ηεο Έλσζεο (Γαιιία, Γεξκαλία, Βέιγην, Οιιαλδία θαη Λνπμεκβνχξγν) γηα κηα ζηαδηαθή θαηάξγεζε ησλ ειέγρσλ ζηα θνηλά ηνπο ζχλνξα. Πξνέβιεπε ηελ αζηπλνκηθή θαη δηθαζηηθή ζπλεξγαζία, θαζψο θαη ηελ ειεχζεξε κεηαθίλεζε ησλ ππεθφσλ ησλ πέληε απηψλ θξαηψλ-κειψλ. ην πξψην απηφ ζηάδην ήηαλ δηαθπβεξλεηηθνχ ραξαθηήξα θαη δέζκεπε κφλν ηα ζπκβαιιφκελα κέξε, ελψ έλαλ ρξφλν αξγφηεξα ζπκπιεξψζεθε απφ ηε χκβαζε Δθαξκνγήο ηεο πκθσλίαο έλγθελ. Ζ ηειεπηαία ηέζεθε ζε εθαξκνγή ην 1995, δεκηνπξγψληαο ηελ Εψλε έλγθελ, θαη ελζσκαηψζεθε ζην λνκηθφ πιαίζην ηεο ΔΔ κε ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997). Οη θχξηεο δηαηάμεηο ηεο πλζήθεο έλγθελ πξνβιέπνπλ θνηλή πνιηηηθή αζχινπ γηα ηα θξάηε-κέιε πνπ έρνπλ εηζρσξήζεη ζε απηήλ, θνηλή ιίζηα ησλ ρσξψλ ησλ νπνίσλ νη πνιίηεο ρξεηάδνληαη βίδα θαηά ηελ είζνδν θαη παξακνλή ηνπο ζηα νηθεία θξάηε, θαζψο θαη ηνλ δηαρσξηζκφ ζηα δηεζλή αεξνδξφκηα ζε πηήζεηο εληφο θαη εθηφο έλγθελ. Δπηπξφζζεηα, ζην πιαίζην ηεο αζηπλνκηθήο θαη δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο πνπ ππεγξάθε ζηε πλζήθε, πξνβιέθζεθε ε δπλαηφηεηα αζηπλνκηθήο θαηαδίσμεο θαη εθηφο ζπλφξσλ, θαζψο επίζεο θαη ε δεκηνπξγία πιεξνθνξηαθνχ ζπζηήκαηνο κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα θαζίζηαηαη εθηθηή ε αληαιιαγή δεδνκέλσλ γηα θαηαδεηνχκελνπο θαη «αλεπηζχκεηνπο» πνιίηεο «ηξίησλ» θξαηψλ. Σν πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα νλνκάζηεθε SIS I θαη απνηέιεζε κηα θπβεξλεηηθή βάζε 18 «Πξννδεπηηθή εγθαζίδξπζε ελφο ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο» (http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/amsterdam_treaty/a11000_el.htm). 19 «Δλνπνηεκέλε Απφδνζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C321E/1 ηεο 29.12.2006. 14 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε δεδνκέλσλ ε νπνία ζεσξήζεθε φηη επηθνπξνχζε ηηο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ γηα νπζηαζηηθφηεξε εζληθή αζθάιεηα, απνηειεζκαηηθφηεξν δηαζπλνξηαθφ έιεγρν θαη εθαξκνγή ηεο λνκηκφηεηαο. ηε βάζε απηή δεδνκέλσλ θαηαγξάθνληαλ αηνκηθά ζηνηρεία ηαπηνπνίεζεο, φπσο νλνκαηεπψλπκν, εκεξνκελία γέλλεζεο, εζληθφηεηα θαζψο θαη φιεο νη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχζαλ ην πνηληθφ κεηξψν ησλ θαηαγεγξακκέλσλ. Ζ θαηαγξαθή ησλ ζηνηρείσλ αληαπνθξηλφηαλ ζηηο επηηαγέο ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ πνπ ζπκκεηείραλ. Σν 2006 ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην κε ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) αξηζκ. 1987/2006 απνθάζηζαλ ηε δεκηνπξγία ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο γεληάο (SIS II). Σν ηειεπηαίν ζπληζηνχζε έλα επξείαο θιίκαθαο ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ, απνηεινχκελν απφ θαηαρσξίζεηο πξνζψπσλ θαη αληηθεηκέλσλ. Με ηε ιήμε ηεο δνθηκαζηηθήο πεξηφδνπ, ην SIS II αληηθαηέζηεζε ην πθηζηάκελν ζχζηεκα, πξνζθέξνληαο ηηο εληζρπκέλεο ιεηηνπξγίεο ηνπ. Σν SIS II απνηειείηαη απφ έλα θεληξηθφ ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ εγθαηεζηεκέλν ζην ηξαζβνχξγν, θαζψο θαη απφ επηκέξνπο εζληθά ζπζηήκαηα (N. SIS II), ηα νπνία είλαη ζπλδεδεκέλα κε ην θεληξηθφ. Ζ ζχλδεζε ησλ ζπζηεκάησλ είλαη εθηθηή κέζσ κηαο ππνδνκήο επηθνηλσλίαο πνπ παξέρεηαη απφ έλα εηθνληθφ δίθηπν κε απφθξπςε. Σα εζληθά ζπζηήκαηα είλαη ηα αξκφδηα γηα ηε ζπλερή ελεκέξσζε ηνπ θεληξηθνχ ζπζηήκαηνο, εηζάγνληαο, εμεηάδνληαο θαη θαηαξγψληαο ηα δεδνκέλα. Δπηπξφζζεηα, θάζε θξάηνο-κέινο πξέπεη λα νξίζεη έλα γξαθείν SIRENE, επηθνξηηζκέλν κε ηε δηαρείξηζε ησλ ζπκπιεξσκαηηθψλπιεξνθνξηψλ ησλ θαηαρσξίζεσλ, θαζψο θαη ησλ ζηνηρείσλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ ελ ιφγσ θαηαρψξηζε. Σα δεδνκέλα πνπ εηζάγνληαη ζηελ πιεξνθνξηαθή βάζε SIS II ππαγνξεχνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο πεξί πξνζηαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, φπσο νξίδεηαη απφ ηελ Οδεγία 95/46/ΔΚ, ελψ νη πνιίηεο έρνπλ δηθαίσκα λα πξνζθχγνπλ ζηηο αξκφδηεο αξρέο, γηα λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζηα ζηνηρεία θαηαρψξηζεο πνπ ηνπο αθνξνχλ.20 Οη πνιίηεο ησλ ρσξψλ ηεο Εψλεο έλγθελ δχλαληαη λα ηαμηδεχνπλ εληφο ηεο Εψλεο ρσξίο ηελ επίδεημε ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ, νθείινπλ φκσο λα θξαηνχλ ηα έγγξαθα απηά καδί ηνπο ζε πεξίπησζε πνπ ηνπο δεηεζεί ηαπηνπνίεζε. Απαξαίηεηε είλαη ε επίδεημε ησλ ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ γηα πξννξηζκνχο εθηφο ηεο Εψλεο έλγθελ. Αληίζεηα, νη πνιίηεο ρσξψλ εθηφο ηεο Εψλεο έλγθελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα 20 Καλνληζκφο 1987/2006 ηνπ πκβνπιίνπ (Γεθ. 2006). «ρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία, ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ρξήζε ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο γεληάο (SIS II)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 381/4 ηεο 28.12.2006. 15 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εηζέιζνπλ ζε ρψξεο εληφο έλγθελ εθφζνλ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο έγθπξν δηαβαηήξην θαη ζεψξεζε εηζφδνπ ζχληνκεο δηακνλήο (κέγηζηεο δηάξθεηαο 90εκεξψλ). Ο ππήθννο νθείιεη, εάλ θιεζεί, λα είλαη ζε ζέζε λα απνδείμεη φηη δηαζέηεη φινπο ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο ζπληήξεζήο ηνπ γηα ην δηάζηεκα ηεο παξακνλήο ηνπ ζηε ρψξα έλγθελ. Καηά ηελ έμνδφ ηνπ δελ ζα πξέπεη λα έρεη θαηαρσξηζζεί ζην ζχζηεκα πιεξνθνξηψλ έλγθελ. ήκεξα, ζηε πλζήθε έλγθελ έρνπλ πξνζρσξήζεη νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, θαζψο θαη άιια επξσπατθά θξάηε.21 4. Από ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη κέρξη ην Πξόγξακκα ηεο Υάγεο Αλαληίξξεηα, ε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (1992) ήηαλ θνκβηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πνξεία ηεο ΔΔ. Μηα απφ ηηο θαηλνηφκεο δξάζεηο πνπ εηζήγαγε ήηαλ λα ζέζεη ηηο βάζεηο γηα ηελ εμέιημε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Ζ ζπκβνιή ηεο, σζηφζν, δελ απέβε ηφζν απνηειεζκαηηθή ζηελ πνξεία ηεο θνηλνηηθνπνίεζεο ηεο πξναλαθεξζείζαο πνιηηηθήο. πγθεθξηκέλα: Οη Δπξσπαίνη αλαθήξπμαλ ηα δεηήκαηα ηνπ αζχινπ θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο ζε δεηήκαηα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο, εληάζζνληάο ηα ζηνλ ηξίην ππιψλα ηεο Κνηλφηεηαο. Ο ηξίηνο ππιψλαο ζπκπεξηιακβάλεη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο ζπλεξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο Γηθαηνζχλεο θαη ησλ Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ. χκθσλα κε απηφλ, ε Έλσζε δεζκεχεηαη κέζσ ηεο θνηλήο δξάζεο ηεο λα δεκηνπξγήζεη ζηελ θνηλνηηθή επηθξάηεηα έλαλ ρψξν ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο γηα φινπο ηνπο πνιίηεο ηεο. Με ηελ απφθαζή ηνπο απηή, ζαθψο θαη πξαγκαηνπνίεζαλ έλα κεγάιν άικα, κεηαβαίλνληαο απφ ηελ αξρή ηεο αιιειεγγχεο, πνπ θαζφξηδε ηηο απνθάζεηο θαη ηηο ελέξγεηεο γηα ηα δεηήκαηα απηά,ζηελ νκφθσλε ιήςε απνθάζεσλ κέζσ ηεο δηαθπβεξλεηηθήο ζπλεξγαζίαο. Χζηφζν, ε δηαδηθαζία ηεο νκνθσλίαο θαη ε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο αξλεζηθπξίαο επέηξεπαλ ζηα θξάηε-κέιε λα πξνάγνπλ ηηο εζληθέο ηνπο πνιηηηθέο θαη ηα θξαηηθά ζπκθέξνληα, παξαθσιχνληαο ηηο ελσζηαθέο δηαδηθαζίεο. Γηα απηφ θαη, φπσο παξαηεξείηαη, νη πξσηνβνπιίεο ηεο πεξηφδνπ απηήο πεξηνξίδνληαη ζηηο πξνζπάζεηεο ελαξκφληζεο ησλ πνιηηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ ππνδνρή θαη παξακνλή ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ.22 21 Δπξσπατθή Δπηηξνπή (ρ.ρ.). Διεύζεξε θπθινθνξία ζηελ Δπξώπε. Ο ρώξνο έλγθελ. Δζσηεξηθέο ππνζέζεηο. 22 Γηα ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη βι. http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/ treaties/treaties_maastricht_el.htm. 16 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Ζ κεηαγελέζηεξε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, ε νπνία εγθξίζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 1997 θαη ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Μάην ηνπ 1999,έδσζε λέα ψζεζε ζηελ θνηλνηηθνπνίεζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, θαη εμαθνινπζεί λα απνηειεί κέρξη θαη ηηο κέξεο καο ηε βάζε ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο.23 Γηαηεξψληαο ην ππάξρνλ πιαίζην, ζην νπνίν θξάηε-κέιε θαη θνηλνηηθά φξγαλα αζθνχλ ηηο εμνπζίεο ηνπο, πξνψζεζε πεξαηηέξσ ηε δηακφξθσζε ηνπ ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο εληφο ηεο ΔΔ (Άξζξν 2), ελψ, παξάιιεια, πξνο επίηεπμε ησλ αλσηέξσ απνθαζίζηεθε ε ελαξκφληζε ησλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζηνπο ηνκείο ηνπ αζχινπ, ηεο κεηαλάζηεπζεο, ησλ ειέγρσλ ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα, ηεο δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζηνλ αζηηθφ ηνκέα. Σν ρξνλνδηάγξακκα πνπ ηέζεθε γηα ηελ εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ ήηαλ ην δηάζηεκα ησλ πέληε εηψλ. Χζηφζν, ε απξνζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ λα απνιέζνπλ επηπιένλ κέξνο ησλ απνθιεηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ηνπο θαη νη πθηζηάκελνη δηζηαγκνί ηνπο, ηε δεδνκέλε πεξίνδν, άθεζαλ αλέγγηρηα ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηελ πξνζηαζία ηεο εζσηεξηθήο αζθάιεηαο θαη ηε δηαηήξεζε ηεο δεκφζηαο ηάμεο. Οη πνιηηηθέο απηέο παξέκεηλαλ ζηελ εζληθή δηθαηνδνζία ησλ θξαηψλ-κειψλ κέρξη θαη ην 2004· ηα θξάηε-κέιε θξάηεζαλ ην δηθαίσκα ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Δπηηξνπή. Δληζρπκέλν απφ ην λέν ζεζκηθφ πιαίζην ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ βγήθε ην πκβνχιην, ηνπ νπνίνπ ε ήδε ηζρπξή ζέζε ελδπλακψζεθε εθ λένπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε πλζήθε αλαθέξεη φηη ην πκβνχιην δχλαηαη λα «ιάβεη, ρσξίο ρξνληθή δέζκεπζε, θαη άιια κέηξα ζηνπο ηνκείο ηνπ αζχινπ, ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηεο δηαθχιαμεο ησλ δηθαησκάησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, θαζψο θαη κέηξα ζηνπο ηνκείο ηεο δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζε αζηηθέο ππνζέζεηο, ηεο δηνηθεηηθήο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο αζηπλνκηθήο θαη δηθαζηηθήο ζπλεξγαζίαο ζε πνηληθέο ππνζέζεηο». Δπηπξφζζεηα, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πξνέβιεςε ηε ξήηξα ππεμαίξεζεο, ε νπνία έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζε θάπνηα θξάηε-κέιε λα κε ζπκκεηέρνπλ ζε ηκήκα ή ζην ζχλνιν ηεο πλζήθεο. Υξήζε ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ έθαλαλ ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ε Ηξιαλδία θαη ε Γαλία. Ζ πξφβιεςε γηα ηε ξήηξα ππεμαίξεζεο είλαη δεισηηθή ησλ 23 Boswell, Ch. (May, 2003). “The „External Dimension‟ of EU Immigration and Asylum Policy”, International Affairs, 79/3, 619-638 (627). 17 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχζαλ ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο, ζπλζήθεο νη νπνίεο νδεγνχλ ζε κηα «Δπξψπε ησλ πνιιψλ ηαρπηήησλ». 24 κσο πνηεο ήηαλ νη νπζηαζηηθέο θαηλνηνκίεο ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ; Οη πνιηηηθέο πνπ εγθαηληάζηεθαλ κε ηε πλζήθε εκπεξηέρνπλ δξάζεηο ζηα πεδία ηνπ ειέγρνπ, ηεο ππνδνρήο θαη ηεο ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Σα κέηξα πνπ απνθαζίζηεθε λα πηνζεηεζνχλ ζρεηίδνληαη κε ηε δηνηθεηηθή ζπλεξγαζία ζην ζχλνιν ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, ηελ πξνζηαζία ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Έλσζεο, κε ηελ παξάιιειε θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο, ηελ αλάπηπμε κηαο θνηλήο πνιηηηθήο αζχινπ, θαζψο θαη κε ηελ είζνδν πνιηηψλ απφ «ηξίηεο» ρψξεο νη νπνίνη έρνπλ δηθαίσκα παξακνλήο θαη ελζσκάησζεο ζηα θξάηε-κέιε. Αλαιπηηθφηεξα, ε κέξηκλα γηα ηελ νπζηαζηηθφηεξε ζπλεξγαζία ησλ δηνηθήζεσλ επηρεηξείηαη κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο δξάζεο ARGO. Σν ARGO δηαδέρζεθε ην πξνγελέζηεξν ODYSSEUS θαη πξνσζεί ππφ λέα βάζε ηελ εληαία εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ηε δηαθάλεηα ησλ δηαδηθαζηψλ, ηε ζηελή ζπλεξγαζία αιιά θαη ηε ζπλνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα. Σν πξφγξακκα, πέξα απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο ππνζηεξηθηηθέο δξάζεηο, δχλαηαη λα ρξεκαηνδνηήζεη εζληθά πξνγξάκκαηα ζε πνζνζηφ 60% ή θαη 80%, ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο, πξνο αληηκεηψπηζε ζπγθεθξηκέλσλ δηαξζξσηηθψλ αδπλακηψλ ζε ζηξαηεγηθά κεζνξηαθά ζεκεία, βάζεη αληηθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ.25 Χζηφζν, ε πξνζηαζία ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ θαη ε θαηαπνιέκεζε ηεο αλεμέιεγθηεο εηζφδνπ κεηαλαζηψλ πξνυπνζέηνπλ θαη ηε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ εκπνξία αλζξψπσλ. ε απηφ ην πιαίζην, ε ΔΔ θαηέζηεζε ηε ζπλεξγαζία ηεο κε δηεζλείο νξγαληζκνχο φπσο o ΟΖΔ ζηελφηεξε, ελψ παξάιιεια ππέγξαςε ηε ζρεηηθή χκβαζε θαηά ηνπ δηαζπλνξηαθνχ εγθιήκαηνο θαη ηα πξφζζεηα πξσηφθνιια γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ εκπνξίνπ αλζξψπσλ θαη ηελ «παξάλνκε» είζνδν κεηαλαζηψλ. Ζ θηλεηηθφηεηα ηεο ΔΔ ζην ζπγθεθξηκέλν πεδίν δξάζεο ζπλερίζηεθε θαη ην 2002, θαηά ηε 24 Γηα ηε πλζήθε ηνπ Ακζηεξληάκ βι. http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/dat/11997M/htm/11997M. html#0145010077. Γηα κηα αλαιπηηθά ζρνιηαζκέλε παξνπζίαζε ηεο πλζήθεο βι. Ησαθεηκίδεο, Π. (1998). Η πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ. Αζήλα: Θεκέιην. 25 Απφθαζε αξηζκ. 2002/463/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2002). «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο δξάζεο γηα ηε δηνηθεηηθή ζπλεξγαζία ζηνπο ηνµείο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ησλ ζεσξήζεσλ, ηνπ αζχινπ θαη ηεο µεηαλάζηεπζεο (πξφγξαµµα ARGO)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 161/11 ηεο 19.6.2002. 18 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ ζην εζσηεξηθφ ηεο ζεζπίζηεθαλ δχν αληίζηνηρνπ πεξηερνκέλνπ απνθάζεηο-πιαίζην.26 Έλαλ ρξφλν αξγφηεξα, ελ έηεη 2003, ην πκβνχιην ελέθξηλε ηε Γήισζε ησλ Βξπμειιψλ, ην πεξηερφκελν ηεο νπνίαο πξαγκαηεπφηαλ ηελ πξφιεςε θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ.27 Ζ Γήισζε απηή θαη ηα παξαξηήκαηά ηεο πξνέβιεπαλ ηνλ δηνξηζκφ Oκάδαο Eκπεηξνγλσκφλσλ, ε νπνία ππφ ηελ αηγίδα ηεο είρε φρη κφλν ηε ζέζπηζε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ θαη δηαδηθαζηψλ αιιά θαη ηε ιήςε ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ θαη πξνηχπσλ, πξνο επίηεπμε ησλ αλσηέξσ επηδηψμεσλ.28 Οη δξάζεηο ηεο ΔΔ ζην δήηεκα απηφ εληαηηθνπνηήζεθαλ θαη ζην πιαίζην ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, θαζψο εληάζεθαλ νη δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ηε ζέζπηζε ελφο Δπξσπατθνχ Πξσηνθφιινπ, ην νπνίν ζα απνζθνπνχζε ζηελ πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, ηδίσο ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ παηδηψλ, πνπ δηαπξάηηεηαη απφ δηεζλή νξγαλσκέλε εγθιεκαηηθή νκάδα, ζηελ πξνζηαζία θαη ηε βνήζεηα ησλ ζπκάησλ ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ζε απηφλ ηνλ ηνκέα. ξηδε θάζε κνξθή αλζξψπηλεο εκπνξίαο σο παξαβίαζε ησλ ζεκειησδψλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη δέζκεπε ηα ζπκβαιιφκελα κέξε λα ζέβνληαη θαη λα πξνζηαηεχνπλ ηα δηθαηψκαηα ησλ ζπκάησλ ηνπ εκπνξίνπ αλζξψπσλ.29 Χο εθ ηνχηνπ, θξίζεθε αλαγθαίν λα εληζρπζεί ε ζπλεξγαζία κε ηηο «ηξίηεο»ρψξεο, ρψξεο πξνζέιεπζεο ή δηέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ ζπλεξγαζία κε ηηο ρψξεο απηέο απνηειεί νπζηαζηηθή πξνυπφζεζε επηηπρίαο ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηεο πξφιεςεο ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, θαζψο θαη ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο. Με ζηφρν ηε ζχζθημε ησλ ζρέζεψλ ηεο κε ηηο «ηξίηεο» 26 Απφθαζε Πιαίζην 2002/629/ΓΔΤ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχι. 2002) «Γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. L 203 ηεο 1.8.2002· Απφθαζε Πιαίζην 2002/946 ηνπ πκβνπιίνπ (Ννέκ. 2002). «Γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ πνηληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πξφιεςε ηεο ππνβνήζεζεο ηεο παξάλνκεο εηζφδνπ, δηέιεπζεο θαη δηακνλήο». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 328 ηεο 5.12.2002. 27 Φήθηζκα C 260/03 ηνπ πκβνπιίνπ (Οθη. 2003). «ρεηηθά κε πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ θαη ηδίσο γπλαηθψλ». 28 Απφθαζε αξηζκ. 2003/209/EK ηεο Δπηηξνπήο (Μάξ. 2003). «Γηα ηε ζχζηαζε ζπµβνπιεπηηθήο νµάδαο ππφ ηελ επσλπµία «Οµάδα εµπεηξνγλσµφλσλ γηα ηελ εµπνξία αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 79/25 ηεο 26.3.2003. 29 Απνθάζεηο αξηζκ. 2006/618/EΚ θαη 2006/619/EΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 24εο Ηνπιίνπ 2006 (επη. 2006) «Γηα ηε ζχλαςε, εμ νλφκαηνο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ηνπ πξσηνθφιινπ γηα ηελ πξφιεςε, θαηαζηνιή θαη ηηκσξία ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, εηδηθά γπλαηθψλ θαη παηδηψλ, ην νπνίν ζπκπιεξψλεη ηε ζχκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαηά ηνπ δηαθξαηηθνχ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 262/24 ηεο 22.9.2006. 19 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ρψξεο, ε ΔΔ παξέρεη ρξεκαηνδνηηθή θαη ηερληθή ππνζηήξημε ζηηο πξνζπάζεηέο ηνπο γηα ηε δφκεζε κηαο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, θαη ηαπηφρξνλα πξνσζεί πξνγξάκκαηα θαηά ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, φπσο ην TACIS (γηα ηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε θαη ηελ Κεληξηθή Αζία), ην MEDA (γηα ηελ επξχηεξε Μεζνγεηαθή πεξηνρή) θαη ην CARDS (γηα ηε Ννηηναλαηνιηθή Δπξψπε).30 Ο κεζνδεπκέλνο έιεγρνο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο ΔΔ, ηδηαίηεξα κε ηελ θαηάξγεζε ησλ ζπλφξσλ θαη ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία ησλ πξνζψπσλ, βξέζεθε ζην επίθεληξν ηεο πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ απφ θνηλνχ κε ηηο πξναλαθεξζείζεο πνιηηηθέο πξσηνβνπιίεο. Δληάζζεηαη ζην πιαίζην ηεο πξφιεςεο ηεο κειινληηθήο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο, αιιά θαη ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο πθηζηάκελεο. Κνηλφο παξνλνκαζηήο είλαη ε νηθνδφκεζε ελφο ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο ζην εζσηεξηθφ ηεο ΔΔ. Με αθεηεξηαθή βάζε ηνλ ζθνπφ απηφ, νη θαλφλεο θαη νη δηαδηθαζίεο ειέγρνπ ησλ αηφκσλ πνπ δηαβαίλνπλ ηα εμσηεξηθά ζχλνξα φρη κφλν ζα πξέπεη λα δηεθπεξαηψλνληαη κε απαξάκηιιν ηξφπν απφ ηα θξάηε-κέιε, αιιά, παξάιιεια, ηα ηειεπηαία νθείινπλ λα εληάμνπλ ζην εζληθφ ηνπο ζχζηεκα δηαηάμεηο ζρεηηθέο κε ηε βίδα. Γηα ηελ έθδνζε ηεο βίδαο, πξναπαηηνχκελε είλαη ε θαηάξηηζε ελφο θαηαιφγνπ ησλ «ηξίησλ» ρσξψλ, νη ππήθννη ησλ νπνίσλ νθείινπλ λα έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο θαηά ηελ έιεπζε απφ ηα εμσηεξηθά ζχλνξα ηεο Έλσζεο. Ο θαηάινγνο κε ηηο «ηξίηεο»ρψξεο, απφ ην 1999 νπφηε θαηαξηίζηεθε, ππέζηε πνιιαπιέο ηξνπνπνηήζεηο.31 Ζ αξρηθή πξνγξακκαηηζκέλε παξακνλή κε ηε βίδα αληηζηνηρνχζε ζε δηάζηεκα ηξηψλ κελψλ, δηάζηεκα ην νπνίν επεθηάζεθε, ελψ πξνσζήζεθε θαη ε βίδα εληαίαο κνξθήο.32 Σν θνηλφ ζχζηεκα ηαπηνπνίεζεο ηεο βίδαο απφ ην 2004 θαη έπεηηα ζηεξίρζεθε ζηα βηνκεηξηθά 30 Καλνληζκφο αξηζκ. 491/2004/EK ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 2004) «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο ρξεµαηνδνηηθήο θαη ηερληθήο βνήζεηαο πξνο ηξίηεο ρψξεο ζηνπο ηνµείο ηεο µεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ (ΑΔΝΔΑS)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 080 ηεο 18.3.2004. 31 Καλνληζκφο αξηζκ. 574/1999/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 1999). «Πεξί ηνπ ηξφπνπ εθαξκνγήο ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΟΚ) αξηζ. 1408/71 πεξί εθαξκνγήο ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθαιίζεσο ζηνπο κηζζσηνχο, ζηνπο κε κηζζσηνχο θαη ζηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο πνπ δηαθηλνχληαη εληφο ηεο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 072 ηεο 18.3.1999. 32 Καλνληζκφο αξηζκ. 1091/2001/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2001). «ρεηηθά κε ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία κε ζεψξεζε γηα δηακνλή καθξάο δηαξθείαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 150 ηεο 6.6.2001· Καλνληζκφο αξηζκ. 333/2002/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2002). «Γηα ηελ θαζηέξσζε θχιινπ εληαίνπ ηχπνπ επί ηνπ νπνίνπ ηίζεηαη ε ζεψξεζε πνπ ρνξεγείηαη απφ ηα θξάηε κέιε ζηνπο θαηφρνπο ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ κε αλαγλσξηδφκελσλ απφ ην θξάηνο κέινο πνπ ρνξεγεί ην θχιινπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 053 ηεο 23.2.2002. 20 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε δεδνκέλα, φπσο ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξνζψπνπ θαη ηα ςεθηαθά δαθηπιηθά απνηππψκαηα. Χζηφζν, ζα ήηαλ αλεδαθηθφ λα γίλεηαη ιφγνο γηα ηε ρνξήγεζε αδεηψλ θαη ηελ θαζηέξσζε ηνπ θνηλνχ ζπζηήκαηνο ηαπηνπνίεζεο,αλ απηφ δελ ζπλνδεπφηαλ απφ ελεξγή πνιηηηθή ζηνλ έιεγρν ησλ ζπλφξσλ. Οη πνιηηηθέο δξάζεηο ηνπ ειέγρνπ θαη ηνπ θνηλνχ ζπζηήκαηνο ηαπηνπνίεζεο είλαη αιιειέλδεηεο θαη άκεζα ζπλδεδεκέλεο κε ηελ νπνηαδήπνηε επηηπρεκέλε θαηεχζπλζε ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Σνλ Μάην ηνπ 2004 ζπζηάζεθε κηα λέα ππεξεζία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπλφξσλ θαη ηε ιεηηνπξγηθφηεξε ζπλεξγαζία ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα.Σα θαζήθνληα ηνπ λενζχζηαηνπ απηνχ Γξαθείνπ πεξηιάκβαλαλ θπξίσο ηνλ ζπληνληζκφ ησλ πθηζηάκελσλ Κέληξσλ Διέγρνπ ησλ ζπλφξσλ μεξάο, ησλ ζαιάζζησλ ζπλφξσλ θαη ησλ αεξνδξνκίσλ. Παξάιιεια, είρε επσκηζηεί θαη ηε δηνξγάλσζε θαη δηεμαγσγή επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ γηα ηνπο θξαηηθνχο ζπλνξηνθχιαθεο. ηηο πεξηπηψζεηο θνηλψλ δξάζεσλ, ε Δπξσπατθή Τπεξεζία Πξνζηαζίαο ησλ πλφξσλ παξείρε ηερληθφ εμνπιηζκφ αιιά θαη ινγηζηηθή ππνζηήξημε ζηα επηκέξνπο εζληθά θέληξα.33 Σε ζπλάληεζε ησλ επξσπαίσλ εγεηψλ ζην Άκζηεξληακ δηαδέρζεθε απηή ζην Σάκπεξε ηεο Φηλιαλδίαο, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1999 θαη έζεζε φρη κφλν ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ, αιιά θαη ηηο κειινληηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ ρψξνπ ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην απνθάζηζε λα δηεπξχλεη ηνπο άμνλεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, ζπκπεξηιακβάλνληαο δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα αιιά θαη ηελ αλάπηπμε ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο θαη δηέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ ελ ιφγσ δηεχξπλζε απαηηνχζε ηε ζηελφηεξε ζπλεξγαζία κε ηηο ρψξεο απηέο θαη ηελ αλάπηπμε κηαο εηαηξηθήο ζρέζεο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο. ην ίδην πιαίζην, απνθαζίζηεθε ε εληαηηθνπνίεζε ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο ακνηβαίαο ηερληθήο ππνζηήξημεο ζηηο ππεξεζίεο πνπ δηεμάγνπλ ηνπο δηαζπλνξηαθνχο ειέγρνπο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ηεο ΔΔ.34 Πξφθεηηαη γηα δεηήκαηα ηα νπνία, ζην ζχλνιφ ηνπο, απαζρφιεζαλ ηελ επξσπατθή αηδέληα θαη ζην Άκζηεξληακ, 33 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26.10.2004. «χζηαζε επξσπατθνχ νξγαληζκνχ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 349 ηεο 25.11.2004. 34 πκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο. Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Σάκπεξε 15 θαη 16 Οθησβξίνπ 1999. 21 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ελψ ζα επηζεκαλζνχλ θαη αξγφηεξα, ζηε χλνδν ζην Λάαθελ 2001.35 Δθ παξαιιήινπ, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηεο χκβαζεο ηεο Γελεχεο πεξί ηνπ Καζεζηψηνο ησλ Πξνζθχγσλ (1951), θξίζεθε αλαγθαία ε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ πνιηηψλ ησλ «ηξίησλ» απηψλ ρσξψλ. Ζ ελζσκάησζε έρεη ραξαθηήξα ηφζν θνηλσληθφ φζν θαη νηθνλνκηθφ, πεξηιακβάλνληαο ηελ θαηαπνιέκεζε θαηλνκέλσλ μελνθνβίαο θαη ξαηζηζκνχ θαζψο θαη ηελ παξαρψξεζε δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ αλάινγσλ κε εθείλσλ ησλ πνιηηψλ ηεο Έλσζεο.36 Χζηφζν, ηα κέηξα ελζσκάησζεο πνπ απνθαζίζηεθαλ απεπζχλνληαη θαηά θχξην ιφγν ζε λεν-εηζεξρφκελνπο κεηαλάζηεο, αθήλνληαο ζην πεξηζψξην φζνπο κεηαλάζηεο δηακέλνπλ ζε ελσζηαθφ έδαθνο επί καθξφλ. Σα απνηειέζκαηα ηνπ πκβνπιίνπ ζην Σάκπεξε ζεκείσζαλ κηθξή εθαξκνγή ηα επφκελα ρξφληα. Ζ επηζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ λα δηαηεξήζνπλ αλέπαθν ην δηθαίσκα ηεο δηακφξθσζεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζε εζληθφ επίπεδν θαη ηα αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα απνηέιεζαλ ηξνρνπέδε γηα ηελ εμέιημε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο έλσζεο. Χζηφζν, ε ζεκαζία πνπ απέδσζαλ νη επξσπαίνη εγέηεο, θαηά ηε ράξαμε θαη εθαξκνγή θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο,κε άμνλα ηνλ ζεβαζκφ θαη ηήξεζε ησλ ζεκειησδψλ αξρψλ γηα φινπο, ησλ κεηαλαζηψλ θαη ησλ πξνζθχγσλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, δηαθαίλεηαη θαη ζηνλ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο ΔΔ. Ο Υάξηεο πηνζεηήζεθε ην 2000 ζηε ζχλνδν θνξπθήο ηεο Νίθαηαο, απνηειεί πξσηνγελέο δίθαην θαη ελζσκαηψζεθε αξρηθά ζηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, ρσξίο λα είλαη δεζκεπηηθφο. Καηαγξάθεη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ αιιά θαη φζσλ δηακέλνπλ «λφκηκα» εληφο ηεο επξσπατθήο επηθξάηεηαο. Ο Υάξηεο θάλεη ιφγν, κεηαμχ άιισλ, γηα ηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα (άξζξν 1) θαη ηελ απαγφξεπζε ησλ βαζαληζηεξίσλ θαη ησλ απάλζξσπσλ ή εμεπηειηζηηθψλ πνηλψλ ή κεηαρείξηζεο (άξζξν 4), ηελ απαγφξεπζε ηεο δνπιείαο θαηηεο αλαγθαζηηθήο εξγαζίαο (άξζξν 5), ην δηθαίσκα ζηελ ειεπζεξία θαη ηελ αζθάιεηα (άξζξν 6), ην δηθαίσκα αζχινπ (άξζξν 18), ηελ πξνζηαζία ζε πεξίπησζε απνκάθξπλζεο, απέιαζεο θαη έθδνζεο αιινδαπνχ πξνο θξάηνο πνπ δηαζέηεη ζνβαξφ θίλδπλν λα ηνπ επηβιεζεί ε πνηλή ηνπ ζαλάηνπ ή λα ππνβιεζεί ζε βαζαληζηήξηα ή άιιε απάλζξσπε ή εμεπηειηζηηθή πνηλή ή κεηαρείξηζε 35 36 Presidency Conclusions. European Council Meeting in Laeken 14 and 15 December 2001. COM/2008/0359, φ.π. 22 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε (άξζξν 19), ε απαγφξεπζε δηαθξίζεσλ ιφγσ θπιήο, ρξψκαηνο, εζλνηηθήο θαηαγσγήο ή θνηλσληθήο πξνέιεπζεο, γελεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, γιψζζαο, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσο, πνιηηηθψλ θξνλεκάησλ ή θάζε άιιεο γλψκεο, ηδηφηεηαο κέινπο εζληθήο κεηνλφηεηαο, πεξηνπζίαο, γέλλεζεο, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ηζαγέλεηαο (άξζξν 21), θαη ηνλ ζεβαζκφ ηεο πνιηηηζηηθήο, ζξεζθεπηηθήο θαη γισζζηθήο πνιπκνξθίαο (άξζξν 22).37 Σν 2003, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην απνθάζηζε σο κνριφ πίεζεο, λα δεηήζεη απφ ηελ Δπηηξνπή λα ζπληάζζεη εηήζηα έθζεζε γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαηαγξάθνληαο ηελ πξφνδν πνπ έρεη ζεκεησζεί ζηελ ηήξεζε ηεο θνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, κε άμνλα ηνλ ζεβαζκφ ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ. ηελ έθζεζε απηή ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη πξνηάζεηο γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε κηαο απνηειεζκαηηθφηεξεο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε ζηελ Δπξψπε. εκαληηθή εμέιημε ζπληζηά, επίζεο, ε δεκηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Τπεξεζίαο Πξνζηαζίαο ησλ πλφξσλ. Ο Δπξσπατθφο Οξγαληζκφο γηα ηε δηαρείξηζε ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Έλσζεο (FRONTEX) ηδξχζεθε ην 2004 κε απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ θαη απνηειεί φξγαλν ηεο ΔΔ κε λνκηθή δηάζηαζε.38 Καηά ηελ εθηέιεζε ησλ ηερληθψλ εμνπζηψλ ηνπ είλαη αλεμάξηεηνο θαη δηνηθείηαη απφ ηνλ εθηειεζηηθφ δηεπζπληή ηνπ. Κχξηα αξκνδηφηεηά ηνπ είλαη λα δηεπθνιχλεη ηνλ δηαζπλνξηαθφ έιεγρν θαη λα ηνλ θαηαζηήζεη πην απνηειεζκαηηθφ, πξνάγνληαο ηελ αζηπλνκηθή ζπλεξγαζία θαη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ε Frontex ζπληνλίδεη ηελ επηρεηξεζηαθή ζπλεξγαζία ησλ θξαηψλ-κειψλ, παξέρεη επαγγεικαηηθή ηερλνγλσζία ζηηο εζληθέο ζπλνξηαθέο θξνπξέο, κέζσ ηεο αλάπηπμεο θνηλψλ θαλφλσλ επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, θαη ζπλδξάκεη ηα θξάηε-κέιε, φηαλ αληηκεησπίδνπλ κηα θαηάζηαζε πνπ απαηηεί εληζρπκέλε ηερληθή θαη επηρεηξεζηαθή βνήζεηα ζηα εμσηεξηθά ηνπο ζχλνξα. Σέηνηα θαηάζηαζε ελδέρεηαη λα είλαη κηα επηρείξεζε επαλαπαηξηζκνχ κεηαλαζηψλ ή κηα καδηθή εηζξνή «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ. Γηα ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, ν Οξγαληζκφο απνζηέιιεη νκάδεο ηαρείαο επέκβαζεο ζηα ζχλνξα (RABIT). πσο θαζίζηαηαη θαλεξφ, ν ξφινο ηεο Frontex είλαη ζπκπιεξσκαηηθφο, ελψ ν θχξηνο έιεγρνο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ παξακέλεη ζηα θξάηε-κέιε. Παξάιιεια κε ηνλ Οξγαληζκφ δηαρείξηζεο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ε Δπηηξνπή, πξνο ελίζρπζε ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο, 37 38 Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φ.π. Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26.10.2004, φ.π. 23 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πξφηεηλε ηελ εηζαγσγή ησλ βηνκεηξηθψλ αλαγλσξηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζηα δηαβαηήξηα.39 ην ζθεπηηθφ απηφ ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο εθδφζεθε αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα απφθαζε γηα ηε δεκηνπξγία «κεραληζκνχ έμππλσλ ζπλφξσλ», πνπ απνηειείηαη απφ πξνηάζεηο γηα «ζχζηεκα εηζφδνπ-εμφδνπ»40 θαη «πξφγξακκα θαηαρσξηζκέλσλ ηαμηδησηψλ»41 θαζψο θαη επαθφινπζεο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ θψδηθα ζπλφξσλ έλγθελ, ψζηε λα επηζπεπζζνχλ, λα δηεπθνιπλζνχλ θαη λα εληζρπζνχλ νη δηαδηθαζίεο ζπλνξηαθψλ ειέγρσλ γηα ηνπο αιινδαπνχο πνπ ηαμηδεχνπλ ζηελ ΔΔ. Σν πξφγξακκα ηνπ Σάκπεξε απνηέιεζε ηε βάζε γηα ην αθφινπζν Πξφγξακκα ηεο Υάγεο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ζηε Υάγε ην 2004 απνθάζηζε ηελ ελίζρπζε ηνπ ελσζηαθνχ νηθνδνκήκαηνο ηεο ειεπζεξίαο, αζθάιεηαο θαη δηθαηνζχλεο, ζέηνληαο ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Έλσζεο γηα ηελ επφκελε πεληαεηία (2005-2010).42 Σν πνιπεηέο απηφ πξφγξακκα επηθεληξψζεθε ζηνλ ζεβαζκφ ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη ζηελ αλαβάζκηζε ηεο «ηζαγέλεηαο» ηεο Έλσζεο. Πξνο επίηεπμε ηνπ αλσηέξσ ζθνπνχ, ην Δπξσπατθφ Παξαηεξεηήξην ησλ θαηλνκέλσλ ξαηζηζκνχ θαη μελνθνβίαο κεηαηξάπεθε ζηνλ Οξγαληζκφ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ.43 Δπηπξνζζέησο, δφζεθε έκθαζε ζηε δηακφξθσζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ, θαζψο θαη κηαο πην ζπληνληζκέλεο δηαρείξηζεο ηεο κεηαλάζηεπζεο. Ζ πξσηνβνπιία απηή δελ είλαη αλεμάξηεηε απφ ην επξχηεξν πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ γίγλεζζαη ηεο επνρήο, θαζψο ππαγνξεχζεθε απφ ηηο επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο κεηαθίλεζεο πιεζπζκψλ. Σν 2004 ην πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, μεπεξλά εθείλν ηνπ 1990. Σν ζηνηρείν απηφ, θαη ηδηαίηεξα ε ζεκαζία ησλ δχν ρξνλνινγηψλ νη νπνίεο ζπγθξίλνληαη, θαηακαξηπξεί φηη, παξ‟ φινλ ηνλ ηζηνξηθφ θαη θνηλσληθφ αλαβξαζκφ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ην 2004 νη πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο 39 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2252/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 13.12. 2004. «Καζηέξσζε πξνηχπσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αζθαιείαο θαη ηε ρξήζε βηνκεηξηθψλ ζηνηρείσλ ζηα δηαβαηήξηα θαη ηα ηαμηδησηηθά έγγξαθα ησλ θξαηψλ κειψλ». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 385 ηεο 29.12.2004. 40 COM/2013/95 final (28.2.2013). “Proposal for a Regulation of the European Parliament and the Concil. Establishing an Entry/Exit System (EES) to register Entry and Exit Data of Third Country Nationals crossing the external Borders of the Member States of the European Union”. 41 COM/2013/97 final (28.2.2013). “Proposal for a Regulation of the European Parliament and the Concil. Establishing a Registered Traveller Programme”. 42 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην – Σν πξφγξακκα ηεο Υάγεο: Γέθα πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ επφκελε πεληαεηία. Ζ εηαηξηθή ζρέζε γηα ηελ αλαλέσζε ηεο Δπξψπεο ζηνλ ηνκέα ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο, COM/2005/0184 ηειηθφ. 43 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 168/2007 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 15.02.2007. «Ίδξπζε Οξγαληζκνχ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζε». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 53 ηεο 22.2.2007. 24 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εμειίμεηο θαζηζηνχζαλ επηηαθηηθή ηε κεηαλάζηεπζε γηα έλα κεγάιν κέξνο αλζξψπσλ θαη, εμ απηνχ, αθφκα πην αλαγθαία ηελ νπζηαζηηθή δηαρείξηζή ηεο. Ζ δηαρείξηζε πεξηιακβάλεη αθελφο ηελ ελζσκάησζε ησλ «λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ, αθεηέξνπ ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ ζπλφξσλ.44 Σν πξσηνπνξηαθφ πνπ εηζάγεη ην Πξφγξακκα ηεο Υάγεο είλαη ε έληαμε ησλ δεηεκάησλ ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηα ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Παξφι‟ απηά, ζηελ πξάμε δελ παξαηεξείηαη λα δεκηνπξγνχληαη ζπλζήθεο πξφζθνξεο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο «λφκηκεο»κεηαλάζηεπζεο, θαζψο θαη γηα ηε δηακφξθσζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο.45 ην πιαίζην απηφ, ην 2006 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζπλέζηεζε εηδηθφ ζψκα Δπηηξνπψλ γηα ζέκαηα Μεηαλάζηεπζεο, κε θχξην ζηφρν ηε ρνξήγεζε ηεο «άδεηαο αλαδήηεζεο εξγαζίαο». Ζ άδεηα απηή απεπζχλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία κεηαλαζηψλ, ζηνπο νπνίνπο θαη παξαρσξεί ηε δπλαηφηεηα λα εξγαζηνχλ ζε έλα θξάηνοκέινο ηεο ΔΔ. Ζ εηδηθή άδεηα πνπ ρνξεγείηαη ζε εμεηδηθεπκέλνπο κεηαλάζηεο είλαη έθδειε ηνπ επηιεθηηθνχ θαη ελίνηε απνζπαζκαηηθνχ ραξαθηήξα ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε. ην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Υάγεο ζπζηάζεθε θαη ην Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ. Ζ απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ (Απφθαζε 2007/435/ΔΚ) γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ηέηνηνπ ηακείνπ ππαγνξεχζεθε απφ παιαηφηεξε αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο (ηελ 1ε επηεκβξίνπ 2005),αλαθνξηθά κε ηελ αλάγθε δεκηνπξγίαο ελφο θνηλνχ πξνγξάκκαηνο (ΗΝΣΗ) ηφζν γηα ηελ έληαμε φζν θαη γηα ηα πηινηηθά θαη πξνπαξαζθεπαζηηθά ζρέδηα, ηα νπνία πξνεγνχληαη απηήο. Χο εθ ηνχηνπ, ην Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο απνηειεί κέξνο ηνπ επξχηεξνπ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ «Αιιειεγγχε θαη Γηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ». Οη πφξνη ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο, πνπ πξνέξρνληαη ζε πνζνζηφ 75% απφ ελσζηαθνχο πφξνπο θαη 25% απφ ηνπο εζληθνχο πφξνπο ησλ θξαηψλ-κειψλ, ζπληζηνχλ έλαλ πξνυπνινγηζκφ 825 εθαηνκκπξίσλ επξψ γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013. Κχξηνο ζθνπφο ηεο ίδξπζήο ηνπ είλαη ε παξνρή ζηήξημεο ζηα θξάηε-κέιε, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο 44 Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζκ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26.10.2004, φ.π. αξξήο, Ν. (2012). «Ζ ζπκβνιή ησλ πκβνπιίσλ Έληαμεο Μεηαλαζηψλ ζηελ πξννπηηθή έληαμεο κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα», ζην: Α. Αθνπμελίδεο, Ν. αξξήο, & Ο. Σζαθεξίδε (επηκ.), Έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ: Αληηιήςεηο, Πξαθηηθέο θαη Πνιηηηθέο. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ, 37-59 (39). 45 25 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αθελφο λα εληάμνπλ νκαιά ηνπο κεηαλάζηεο ζην θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ γίγλεζζαη ησλ ρσξψλ ηνπο, αθεηέξνπ λα δηαζθαιίζνπλ ηνπο φξνπο δηακνλήο ηνπο αλεμάξηεηα απφ ην νηθνλνκηθφ, πνιηηηζκηθφ, θνηλσληθφ, ζξεζθεπηηθφ θαη γισζζηθφ ππφβαζξφ ηνπο (Άξζξν 2). Σν Σακείν επηθνπξεί ηα θξάηε-κέιε ζηελ πινπνίεζε κέηξσλ πνπ ζρεηίδνληαη ηφζν κε λεναθηρζέληεο κεηαλάζηεο φζν θαη κε ηηο επξχηεξεο πνιηηηθέο ηνπο, πνπ απνηεινχλ κέξνο ηνπ πνιπεηνχο πξνγξακκαηηζκνχ ζην πιαίζην ησλ θνηλνηηθψλ ζηξαηεγηθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ (δηεζληθά ή ελσζηαθά κέηξα). ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο ηνπ Σακείνπ, φπσο απηνί αλαιχνληαη ζην Άξζξν 3 ηεο ζρεηηθήο Απφθαζεο, ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε ελίζρπζε ηνπ δηαπνιηηηζκηθνχ δηαιφγνπ, δεδνκέλεο ηεο θχζεο ηεο εληαμηαθήο δηαδηθαζίαο ησλ κεηαλαζηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε έληαμε ζπληζηά «κηα δπλακηθή ακθίδξνκε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο» φρη κφλν ησλ ίδησλ ησλ κεηαλαζηψλ, αιιά θαη ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ ζηηο ρψξεο ππνδνρήο. Σν Σακείν αλαιακβάλεη ηε ρξεκαηνδφηεζε πξνγξακκάησλ ζε επηιεγκέλνπο ηνκείο, φπσο απηνί ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ηεο θνηλσλίαο κέζσ ζεκηλαξίσλ, ηεο βειηίσζεο ηνπ καζεζηαθνχ επηπέδνπ ησλ κεηαλαζηψλ, αιιά θαη ηεο ρξήζεο θαιψλ πξαθηηθψλ ζε επίπεδν θξαηψλκειψλ.46 5. Ζ Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή κεηά ην πξόγξακκα ηεο Υάγεο Έλαλ ρξφλν πξηλ νινθιεξσζεί ην ρξνλνδηάγξακκα πνπ ηέζεθε απφ ην πξφγξακκα ηεο Υάγεο, ελ έηεη 2009, ηέζεθε ζε εθαξκνγή ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο (ΛΔΔ).47 Ζ πλζήθε γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο ΔΔ δελ κπνξνχζε παξά λα πεξηιακβάλεη δηαηάμεηο γηα ηε ξχζκηζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο, αληαπνθξηλφκελε ζηηο λέεο πξνθιήζεηο ηεο επνρήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα Άξζξα 78 θαη 79 ηεο ΛΔΔ ζίγνπλ ην δήηεκα ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο, νξίδνληαο ζε ελσζηαθφ επίπεδν πξσηνγελνχο δηθαίνπ ηελ αλάπηπμε κηαο θνηλήο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο. ην Άξζξν 78 ΛΔΔ, γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ, ηεο επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο θαη ηεο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο φζσλ ρξήδνπλ δηεζλνχο πξνζηαζίαο, θαζ‟ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο κε επαλαπξνψζεζεο. χκθσλα κε ην Άξζξν 79 ΛΔΔ, ε 46 Απφθαζε αξηζκ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο 28.6.2007. 47 Γηα κηα αλαιπηηθή εηθφλα γηα ηε ΛΔΔ βι. Υξηζηηαλφο, Β. (επηκ.) (2012). πλζήθε ΔΔ θαη ΛΔΔ. Καη‟ άξζξν εξκελεία. Αζήλα: Ννκηθή Βηβιηνζήθε. 26 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Έλσζε θαιείηαη λα αλαπηχμεη κηα νινθιεξσκέλε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ε νπνία, ζε φια ηα ζηάδηα πινπνίεζήο ηεο, ζα πξνάγεη θαη ζα δηαζθαιίδεη ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ, ηε δίθαηε κεηαρείξηζε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηα εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηεο εδάθε, ηελ εληζρπκέλε πξφιεςε ηεο παξάλνκεο κεηαλάζηεπζεο θαζψο θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ.48 Πξνο εθαξκνγή φζσλ ππεγξάθεζαλ θαη επηθπξψζεθαλ απφ ηα θξάηε-κέιε κε ηε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, νη Δπξσπαίνη ην 2009 πξνρψξεζαλ ζηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο ηνθρφικεο. Πξφθεηηαη γηα ηνλ «νδηθφ ράξηε» ηεο Έλσζεο ζηελ πινπνίεζε ηνπ έξγνπ ηεο αλαθνξηθά κε ηε δεκηνπξγία ελφο ρψξνπ δηθαηνζχλεο, ειεπζεξίαο θαη αζθάιεηαο. Σν πξφγξακκα απηφ ηέζεθε ζε εθαξκνγή ηελ πεξίνδν 20102014 θαη θαζνξίδεη ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Έλσζεο, κε ζθνπφ λα θαηαζηεί ε Δπξψπε φρη κφλν αζθαιήο, αιιά παξάιιεια ηθαλή λα εμππεξεηήζεη θαη λα πξνζηαηεχζεη ην ζπκθέξνλ ησλ πνιηηψλ ηεο.49 Σν πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο βαζίζηεθε ζηα πξνεγεζέληα πξνγξάκκαηα ηνπ Σάκπεξε θαη ηεο Υάγεο, ηα νπνία θαη αληηθαζηζηά ζηνλ παξφληα ρξφλν. Γεδνκέλσλ ησλ επηηεπγκάησλ ησλ πξνεγνχκελσλ ρξφλσλ, εζηηάδεηαη ζηελ αλάγθε ζχλδεζεο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο κε εθείλε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ, δεκηνπξγψληαο κηα άξξεθηα ζπλδεδεκέλε ζρέζε. Δπηπξφζζεηα, αλαβαζκίδεη ηηο αξρέο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε θαηξηθή Πξνζέγγηζε ηεο Μεηαλάζηεπζεο, θαζψο θαη ζην Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν.50 Πην ζπγθεθξηκέλα, δίλεηαη έκθαζε ζηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη ηηο ειεπζεξίεο, ελψ, παξάιιεια, βαζηθή επηδίσμε ζπληζηά ε αλαβάζκηζε ηεο επξσπατθήο ηζαγέλεηαο απφ αθεξεκέλε ηδέα ζε απηή πξαγκαηηθφηεηα. Μέζσ ηεο ελσζηαθήο ηαπηφηεηαο, νη πνιίηεο θαη ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο κπνξνχλ λα κεηαθηλνχληαη ειεχζεξα εληφο ηεο ΔΔ, δηθαίσκα πνπ δίλεη λέα δπλακηθή ζε παιαηφηεξνπο Καλνληζκνχο θαη Οδεγίεο ηεο ΔΔ γηα ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ νη νπνίνη ζπλδένληαη κε πξψηνπ βαζκνχ ζπγγέλεηαο κε πνιίηεο ηεο Έλσζεο. ηελ «Δπξψπε ησλ 48 «πλζήθε ηεο Ληζζαβψλαο – γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηεο πλζήθεο πεξί ηδξχζεσο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C 306/01 ηεο 17.12.2007. 49 Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο, φ.π. 50 εκείσκα ηεο Πξνεδξίαο πξνο ην πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (24.9.2008). «Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν». 27 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε δηθαησκάησλ» επηδηψθεηαη ηνπιάρηζηνλ ζε ζεζκηθφ επίπεδν λα πξνζηαηεχνληαη νη επαίζζεηεο θνηλσληθά νκάδεο απφ θαηλφκελα ξαηζηζκνχ θαη μελνθνβίαο. Ζ αιιειεγγχε θαη ε ππεπζπλφηεηα εληάζζνληαη ζην ίδην πιαίζην πξνηεξαηνηήησλ ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο ηνθρφικεο θαη απνηεινχλ δχν αξρέο ηηο νπνίεο ε Έλσζε νθείιεη λα ελζηεξληζηεί, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηηο αλάγθεο ηφζν ησλ πνιηηψλ ηεο φζν θαη ησλ κεηαλαζηψλ πνπ θηινμελεί ζην έδαθφο ηεο. Σν Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν δεζκεχεη ηελ Έλσζε λα αλαπηχμεη νινθιεξσκέλε θαη επέιηθηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ε νπνία ζα πεξηιακβάλεη φρη κφλν κηα ελεξγεηηθή θαη δηαθξαηηθή ζπλεξγαζία κε «ηξίηεο» ρψξεο (ρψξεο δηέιεπζεο θαη θαηαγσγήο), κε απψηεξν ζηφρν ηελ πξφιεςε θαη θαηαπνιέκεζε ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο, αιιά θαη κηα βηψζηκε θαη νινθιεξσκέλε πνιηηηθή επηζηξνθήο. Ζ αξρή ηεο αιιειεγγχεο ζπλππνινγίδεη ηηο καθξνρξφληεο ζπλέπεηεο ηεο κεηαλάζηεπζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ζηελ θνηλσληθή ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ, θαη αλαδεηεί πξαθηηθέο ιχζεηο πνπ ζα απμήζνπλ ηε ζπλνρή αλάκεζα ζηελ πνιηηηθή κεηαλάζηεπζεο θαη ηηο άιιεο πνιηηηθέο. Ζ «Δπξψπε ηεο αιιειεγγχεο» ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο ζα ραξαθηεξίδεη θαη ηε δηακφξθσζε κηαο ζηξαηεγηθήο εζσηεξηθήο αζθάιεηαο. Ζ ηειεπηαία, άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ εμσηεξηθή αζθάιεηα, ζα πξνάγεη, κε κηα «πξνδξαζηηθή, νξηδφληηα θαη εγθάξζηα πξνζέγγηζε», ηελ αζηπλνκηθή θαη δηθαζηηθή ζπλεξγαζία θαζψο θαη ηελ θαιχηεξε δηαρείξηζε ησλ ζπλφξσλ. Σν πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο πξνβιέπεη ηελ ελίζρπζε ηνπ ξφινπ ηεο Frontex, ηελ εηζαγσγή ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο γεληάο (SIS II), θαζψο θαη ην ζχζηεκα Πιεξνθνξηψλ γηα ηηο Θεσξήζεηο. Καη‟ απηφλ ηνλ ηξφπν, ζα είλαη εθηθηή ε δηαρείξηζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο ηεο Έλσζεο, κε κηα ηαπηφρξνλε αληηκεηψπηζε ηνπ απνξξένληνο δηαζπλνξηαθνχ εγθιήκαηνο (εκπνξία αλζξψπσλ, «παξάλνκε» κεηαθνξά κεηαλαζηψλ) ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηνπ. Σέινο, ππάξρεη κέξηκλα λα εμαζθαιίδεηαη ε πξφζβαζε ζε φζνπο ρξήδνπλ δηεζλνχο πξνζηαζίαο, φπσο νη επάισηεο νκάδεο πνιηηψλ θαη νη αζπλφδεπηνη αλήιηθνη.51 ηνλ απφερν ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο ηνθρφικεο, ε Δπηηξνπή ζηηο 20 Ηνπιίνπ 2011 εγθξίλεη ηελ «Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ έληαμε ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ». πσο θαηαδεηθλχεη θαη ν ηίηινο ηεο, ε Αηδέληα απηή ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηεο Δπηηξνπήο ζηνρεχεη ζηε δηεπθφιπλζε ηεο πιήξνπο ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ απφ 51 «Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο...», φ.π. 28 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «ηξίηεο» ρψξεο ζηνλ θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ ηζηφ ηεο Έλσζεο. Μέζσ απηήο ηεο δηαδηθαζίαο, ε Έλσζε ζα είλαη απνδέθηεο φισλ ησλ νθειψλ (νηθνλνκηθψλ, πνιηηηζηηθψλ, θνηλσληθψλ) πνπ πεγάδνπλ απφ ηε «λφκηκε» κεηαλάζηεπζε.52 Αλαθεξφκελε ζηελ νπζηαζηηθή ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ, ε Δπηηξνπή ζέηεη σο βαζηθφ άμνλα δξάζεο ηε δηαζθάιηζε ίζεο κεηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ «Δπξψπε ησλ δηθαησκάησλ θαη ηεο αιιειεγγχεο», απνξξένπζα απφ ην Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο, νθείιεη λα παξέρεη ζηνπο κεηαλάζηεο ηα ίδηα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο κε εθείλα πνπ απνιακβάλνπλ νη επξσπαίνη πνιίηεο.53 Οη λένη κεραληζκνί θαη ηα εξγαιεία πνπ ζπκθσλήζεθαλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη εθεμήο πξνο επίηεπμε ηνπ αλσηέξσ ζηφρνπ εζηηάδνληαη θπξίσο ζηνλ θαιχηεξν ζπληνληζκφ θαη ζηελ αληαιιαγή εκπεηξηψλ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Χζηφζν, ν ξφινο ηεο ΔΔ παξακέλεη ζπκπιεξσκαηηθφο, θαζφηη αξκφδηα γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ είλαη ηα επηκέξνπο θξάηε-κέιε. Ζ Δπηηξνπή δχλαηαη λα ζηεξίμεη ηα κέηξα ελζσκάησζεο πνπ πηνζεηνχλ ηα θξάηε-κέιε, είηε κε ηε κνξθή ρξεκαηνδφηεζεο είηε κέζσ ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ πνιηηηθψλ θαη ηεο δηεπθφιπλζεο γηα αληαιιαγή βέιηηζησλ πξαθηηθψλ. Σα κέηξα ηα νπνία πξνηείλεη εζηηάδνληαη ζηελ πλεπκαηηθή θαηάξηηζε ησλ κεηαλαζηψλ, παξέρνληάο ηνπο επθνιφηεξε πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε, εθκάζεζε ηεο γιψζζαο θαη επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε. Οη κεηαλάζηεο κπνξεί λα είλαη θνξείο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο θαη λα ζπκβάινπλ ζεκαληηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Έλσζεο, αλ απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζηε λφκηκε απαζρφιεζε. Πξφθεηηαη γηα παξάγνληα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ γηα κηα Δπξψπε ε νπνία, φπσο δείρλνπλ ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία, ηα επφκελα ρξφληα ζα αληηκεησπίδεη νμχηεξν πξφβιεκα κε ηε γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη κέρξη ην 2060 ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο Δπξψπεο πξνβιέπεηαη λα έρεη κεησζεί πεξίπνπ θαηά 50 εθαηνκκχξηα. Σν 2008-2010 ην ηκήκα ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ, ήηνη 20-64 εηψλ, αληηζηνηρνχζε ζε 3,5 αλά άηνκν κεγαιχηεξν ησλ 65 εηψλ. Ζ αλαινγία απηή ην 2060 πξνβιέπεηαη λα έρεη κεησζεί ζην 1,7. Γεδνκέλεο ηεο δεκνγξαθηθήο πξφθιεζεο ζηε γεξαηά ήπεηξν, ε εθκεηάιιεπζε ηνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο πνπ απνξξέεη απφ ηε κεηαλάζηεπζε θαζίζηαηαη αλαγθαία γηα ηελ εμέιημε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο θαη ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηνπ 75% γηα ηελ απαζρφιεζε έσο ην 2020. χκθσλα κε ηηο 52 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην..., φ.π. Δπξσπατθή Δπηηξνπή – Γειηίν Σχπνπ (20.7.2011). «Ζ Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ έληαμε – νη επηηπρψο εληαγκέλνη κεηαλάζηεο εκπινπηίδνπλ ηελ ΔΔ απφ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή άπνςε». 53 29 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εθηηκήζεηο ηεο Δπηηξνπήο, φπσο απηέο ππνγξακκίδνληαη ζηελ αηδέληα 2010, ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ην 2020 ζα πθίζηαηαη έιιεηκκα ηεο ηάμεσο ηνπ ελφο εθαηνκκπξίνπ επαγγεικαηηψλ, έιιεηκκα ην νπνίν δηπιαζηάδεηαη, αλ ζπκπεξηιάβεη θαλείο θαη ηα βνεζεηηθά επαγγέικαηα ζηνλ ηνκέα ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο.54 6. Ζ πνιηηηθή ηνπ Αζύινπ Ζ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ αλαθέξεηαη ζηελ πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηψλ νη νπνίνη αλαγθάζηεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο ιφγσ ηνπηθψλ πνιέκσλ, νηθνινγηθψλ θαηαζηξνθψλ ή ιηκνχ, θαη λα θαηαθχγνπλ ζε άιια θξάηε, ζηα νπνία αλαδεηνχλ θαιχηεξεο θαη αζθαιέζηεξεο ζπλζήθεο δσήο. χκθσλα κε ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο ηεο 28.4.1951 «Γηα ην Καζεζηψο ησλ Πξνζθχγσλ» θαη ην Πξσηφθνιιν ηεο Νέαο Τφξθεο ηεο 31.1.1967 «Γηα ηε Ννκηθή Καηάζηαζε ησλ Πξνζθχγσλ», νη κεηαλάζηεο απηήο ηεο κνξθήο απνθαινχληαη πξφζθπγεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, «πξφζθπγαο ζεσξείηαη ην άηνκν πνπ ιφγσ δηθαηνινγεκέλνπ θφβνπ δηψμεσο γηα ιφγνπο θπιήο, ζξεζθείαο, εζληθφηεηαο, ζπκκεηνρήο ζε νξηζκέλε θνηλσληθή νκάδα, ή ιφγσ ησλ πνιηηηθψλ ηνπ πεπνηζήζεσλ, βξίζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο ηεο νπνίαο έρεη ηελ ηζαγέλεηα θαη δελ κπνξεί –ή εμαηηίαο απηνχ ηνπ θφβνπ δελ επηζπκεί– λα απνιακβάλεη ηελ πξνζηαζία ηεο ρψξαο απηήο…». Ο πξφζθπγαο ν νπνίνο ππνβάιιεη αίηεκα γηα λα αλαγλσξηζηεί ε πξνζθπγηθή ηνπ ηδηφηεηα, κέρξη ηελ νξηζηηθή απφθαζε ηεο αλαγλψξηζεο απηήο, ραξαθηεξίδεηαη απφ ην δηεζλέο δίθαην σο «αηηψλ άζπιν». Αλάινγα κε ηνλ αξκφδην θνξέα αλαγλψξηζεο ηεο πξνζθπγηθήο ηνπ ηδηφηεηαο, έλαο πξφζθπγαο δχλαηαη λα νλνκαζηεί «πξφζθπγαο ηεο χκβαζεο», φηαλ ην θξάηνο ππνδνρήο αλαγλσξίδεη ηελ πξνζθπγηθή ηνπ ηδηφηεηα κε βάζε ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο. ηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ην θξάηνο ππνδνρήο δελ ζπγθαηαιέγεηαη ζηα κέιε ηεο χκβαζεο ηεο Γελεχεο, ή ε απφθαζή ηνπ δελ βξίζθεη ζχκθσλε ηελ Όπαηε Αξκνζηεία (ΤΑ), ζηε βάζε ησλ αξρψλ θαη ησλ απνθάζεσλ ηνπ ΟΖΔ, ε αλαγλψξηζε ηεο πξνζθπγηθήο ηδηφηεηαο γίλεηαη απφ ηελ ΤΑ θαη νη πξφζθπγεο απνθαινχληαη «πξφζθπγεο εληνιήο».55 Δθηφο απφ απηέο ηηο δχν θαηεγνξίεο πξνζθχγσλ, θάπνηα θξάηε 54 .π. Κφληεο, Α. (2005). «Ζ πνιηηηθή αζχινπ ζηελ επξσπατθή έλσζε θαη ζηελ Διιάδα», ζην: Α. Κφληεο, Ζ. Πεηξάθνπ, Ν. Σάηζεο & Ν. Υιέπαο (επηκ.). Δπξσπατθή θαη ειιεληθή πνιηηηθή αζύινπ. Κέληξα ππνδνρήο πξνζθύγσλ θαη αηηνύληεο άζπιν κε απνξξηθζείζα αίηεζε ζηελ Διιάδα (εηξά Δηδηθψλ Μειεηψλ ηεο Μεηαλάζηεπζεο θαη ηεο Γηαζπνξάο, 2). Αζήλα: Παπαδήζε, 15-75 (17). 55 30 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζεζκνζέηεζαλ θαη έλα ελαιιαθηηθφ πξνζθπγηθφ θαζεζηψο ζην πιαίζην ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηηαγψλ. χκθσλα κε απηφ, ηα θξάηε δχλαληαη λα παξέρνπλ πξνζηαζία πξνζσξηλνχ ραξαθηήξα ζε πξφζθπγεο ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ε αηηία θαζπζηέξεζεο ηεο αλαγλψξηζεο ηεο πξνζθπγηθήο ηνπο ηδηφηεηαο ππάγεηαη ζηελ ππαηηηφηεηα ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Σν δήηεκα ηεο πξνζθπγηθήο αζπιίαο άξρηζε λα απαζρνιεί ηελ ΔΔ ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1990, πεξίνδν θαηά ηελ νπνία,νη αηηνχληεο άζπιν ζηελ Δπξψπε αλήιζαλ ζεεμαηξεηηθά πςειά πνζνζηά. Γηα ηελ ΔΔ ε δηακφξθσζε κηαο επξσπατθήο πνιηηηθήο αζχινπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε ράξαμε θαη εθαξκνγή ηεο ελσζηαθήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο. Οη πνιηηηθέο απηέο επί ηεο νπζίαο απνηεινχλ ηηο δχν φςεηο ηνπ ίδηνπ λνκίζκαηνο θαη ππάγνληαη απφ θνηλνχ ζηνλ ππιψλα ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο, αληαλαθιψληαο ηελ πξνζπάζεηα ηεο ΔΔ λα αληηκεησπίζεη ηε δηαζπλνξηαθή εγθιεκαηηθφηεηα, ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθίλεζεο κεηαλαζηψλ θαη ηνπ αλζξψπηλνπ ιαζξεκπνξίνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ.56 ε κηα απφ ηηο νπζηαζηηθφηεξεο πξνζπάζεηεο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ λα δηακνξθψζεη θνηλή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ην 1999 ζην Σάκπεξε νη Δπξσπαίνη δεζκεχηεθαλ θαη γηα ηελ εγθαζίδξπζε ελφο θνηλνχ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ. Ζ βάζε ηνπ επξσπατθνχ απηνχ εγρεηξήκαηνο βξηζθφηαλ ζηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο χκβαζεο ηεο Γελεχεο, ην 1951, θαη ηνπ κεηέπεηηα πξσηνθφιινπ ηεο Νέαο Τφξθεο, ην 1967. ην πξψην ηεο βήκα, ε ΔΔ ζηφρν είρε λα εμαζθαιίζεη φηη θαλείο δελ ζα απνπέκπεηαη ή δελ ζα θηλδπλεχεη λα εθδησρζεί εθ λένπ, επαλαθέξνληαο, κε απηφλ ηνλ ηξφπν, ζην πξνζθήλην ηελ αξρή ηεο κε επαλαπξνψζεζεο ησλ πξνζθχγσλ. Με απψηεξν ζθνπφ ησλ ελσζηαθψλ πξσηνβνπιηψλ κηα βξαρππξφζεζκε ζπλνιηθή πξνζέγγηζε, ε αλαγλψξηζε θαη ην πεξηερφκελν ηνπ πξνζθπγηθνχ θαζεζηψηνο εμεηάζηεθαλ εθ λένπ. Ζ πξναλαθεξζείζα ζπλνιηθή πξνζέγγηζε πεξηιακβάλεη ηνλ θαζνξηζκφ θνηλψλ θξηηεξίσλ θαη δηαδηθαζηψλ εληφο ηεο ΔΔ, ψζηε λα νξηζζεί, ρσξίο παξεθθιίζεηο, ην θξάηνο-κέινο πνπ είλαη αξκφδην λα ειέγμεη ηελ αίηεζε παξνρήο αζχινπ απφ πνιίηε «ηξίηεο» ρψξαο ζε έλα θξάηνο-κέινο.57 Μέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ελφο ζπζηήκαηνο ζχγθξηζεο ςεθηαθψλ 56 Laczko, F. (Apr., 2002). “New Directions for Migration Policy in Europe”, Philosophical Transactions: Biological Sciences, 357/1420 (Reviews and a Special Collection of Papers on Human Migration), 599-608. 57 Καλνληζκφο αξηζκ. 343/2003 ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2003). «Γηα ηε ζέζπηζε ησλ θξηηεξίσλ θαη µεραληζµψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζµφ ηνπ θξάηνπο µέινπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο 31 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε δαθηπιηθψλ απνηππσκάησλ (EURODAC) φισλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν ειηθίαο 14 έσο 39 εηψλ, επηρεηξείηαη λα απνθιεηζζεί ε δπλαηφηεηα πνιιαπιήο ππνβνιήο αίηεζεο απφ έλαλ αηηνχληα εληφο ηεο ΔΔ.58 Αλ ν αηηψλ δελ έρεη ιάβεη ηζαγέλεηα ρψξαο ηεο ΔΔ, ηα θαηαρσξηζζέληα ζηνηρεία ηνπ δηαηεξνχληαη ζην αξρείν γηα δέθα ρξφληα, ελψ ζε αληίζεηε πεξίπησζε δηαγξάθνληαη κε ηελ απφθηεζε ηεο ηζαγέλεηαο. Σν ζχζηεκα EURODAC ιεηηνπξγεί σο βάζε δεδνκέλσλ κέζα απφ ηελ νπνία ηα θξάηε-κέιε κπνξνχλ λα αλαθηνχλ πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηαπηνπνίεζε ησλ αηηνχλησλ άζπιν, θαζψο θαη φζσλ έρνπλ ζπιιεθζεί γηα παξάλνκε δηέιεπζε ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ ηεο Έλσζεο. Οη πιεξνθνξίεο θαη ε ηαπηνπνίεζε ησλ πξνζψπσλ πξαγκαηνπνηνχληαη, φπσο πξναλαθέξζεθε, κέζσ ηεο ζχγθξηζεο δαθηπιηθψλ απνηππσκάησλ, ελψ πεξηιακβάλνληαη θαη άιια ζηνηρεία, φπσο ι.ρ. ε ρψξα θαηαγσγήο, ην θχιν ηνπ αηφκνπ, ν ηφπνο θαη ε εκεξνκελία ππνβνιήο ηεο αίηεζεο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή δηαρεηξίδεηαη ηελ θεληξηθή κνλάδα ηνπ ζπζηήκαηνο EURODAC θαη παξάιιεια κεξηκλά γηα ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ θαλνληζκνχ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα. Δμαζθαιίδεη ηε λφκηκε θαηαγξαθή ησλ δεδνκέλσλ θαη δχλαηαη λα ιάβεη θάζε αλαγθαίν κέηξν γηα ηε δηαηήξεζε ηεο αζθάιεηαο ηεο θεληξηθήο κνλάδαο. Ζ Δπηηξνπή νθείιεη λα ελεκεξψλεη ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην γηα ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο έρεη πξνβεί, ελψ ε ίδηα ειέγρεηαη απφ ηηο εζληθέο αξρέο ειέγρνπ θαη ηνλ επξσπαίν επφπηε πξνζηαζίαο δεδνκέλσλ.59 Παξάιιεια κε ην ζχζηεκα EURODAC, ην πκβνχιην αλήγαγε ζε θνκβηθήο ζεκαζίαο πξνυπφζεζε «ηε ρνξήγεζε επαξθψλ θαη ζπγθξίζηκσλ φξσλ δηαβίσζεο»γηα ηα άηνκα πνπ αηηνχληαη άζπιν.60 Πξφθεηηαη γηα πνιχ ζεκαληηθή πξσηνβνπιία, δεδνκέλνπ ηνπ φγθνπ ησλ κεηαλαζηψλ πνπ αλαδεηνχλ άζπιν ή δηακέλνπλ«παξάλνκα» ζηα θξάηε-κέιε, θαη ηνπ επαθφινπζνπ απμαλφκελνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο θέληξσλ θξάηεζεο. Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ δηνηθεηηθψλ θέληξσλ θξάηεζεο ησλ κεηαλαζηψλ αζχινπ πνπ ππνβάιιεηαη ζε θξάηνο µέινο απφ ππήθνν ηξίηεο ρψξαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 50/1 ηεο 25.2.2003. 58 Καλνληζκφο αξηζκ. 2725/2000 ηνπ πκβνπιίνπ (∆εθ. 2000). «ρεηηθά µε ηε ζέζπηζε ηνπ «Eurodac» γηα ηελ αληηπαξαβνιή δαθηπιηθψλ απνηππσµάησλ γηα ηελ απνηειεζµαηηθή εθαξµνγή ηεο ζχµβαζεο ηνπ ∆νπβιίλνπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 316/1 ηεο 15.12.2000. 59 .π. 60 Οδεγία αξηζκ. 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηαλ. 2003). «ρεηηθά µε ηηο ειάρηζηεο απαηηήζεηο γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν ζηα θξάηε-κέιε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 31/18 ηεο 6.2.2003. 32 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζηελ Δπξψπε ησλ 28 αλέξρεηαη ζε 224. ηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνλφηεηα νη θξαηνχκελνη ζηα δηνηθεηηθά απηά θέληξα δελ έρνπλ δηαπξάμεη θαλέλα πνηληθφ αδίθεκα, θαη ε πξνβιεπφκελε νιηγνήκεξε παξακνλή ηνπο εθεί κε ζθνπφ ηνλ έιεγρν θαη ηελ ηαπηνπνίεζε ησλ ζηνηρείσλ παξαηείλεηαη ζε καθξνρξφληα δηακνλή. Αλάκεζά ηνπο ππάξρνπλ πνιινί αλήιηθνη θαη γπλαηθφπαηδα, παξφιν πνπ πξέπεη λα απνηεινχλ εηδηθή θαηεγνξία, πνπ ππφθεηηαη ζε πεξηνξηζκνχο. Σα «ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο» ησλ κεηαλαζηψλ βξίζθνληαη ππφ θξαηηθφ έιεγρν, ν νπνίνο ππαγνξεχεηαη απφ ην εζληθφ δίθαην, ηα ήζε θαη ηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο παξαδφζεηο θάζε θξάηνπο-κέινπο. ε θάπνηα θξάηε-κέιε νη φξνη θαη νη επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο είλαη θαιχηεξεο, ελψ ζε θάπνηα ηείλνπλ λα είλαη ηδηαίηεξα δπζκελείο φρη πξνο ηνπο κεηαλάζηεο, αιιά πξνο ηελ επξχηεξε αλζξψπηλε ππφζηαζε. Ζ εμαζθάιηζε θαηάιιεισλ φξσλ δηαβίσζεο απφ ηα θξάηε-κέιε είλαη ελδεηθηηθή ηεο δηαζθάιηζεο θαη ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν.61 Γίλεηαη θαλεξφ φηη ε ΔΔ ραξαθηεξίδεηαη απφ αλνκνηνκνξθία ζην εζσηεξηθφ ηεο, κε πςειά πνζνζηά δξάζεο εθηφο ηνπ πιαηζίνπ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Ζ αλνκνηνκνξθία απηή δεκηνπξγεί πξνζθφκκαηα ζηελ εθαξκνγή θνηλήο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν. Ζ ζεκαζία ηεο νκνηνκνξθίαο έγθεηηαη ζηελ απνθπγή ησλ ζπλερψλ κεηαθηλήζεσλ θαη επαλαιακβαλφκελσλ αηηήζεσλ ησλ αηηνχλησλ ζε θξάηεκέιε πνπ ηείλνπλ λα είλαη πην «γελλαηφδσξα». ε απηφ ην πιαίζην, ζθνπφο ηεο Οδεγίαο 2003/9/ΔΚ είλαη λα εμαζθαιηζηεί νκνηνκνξθία ζηελ Δπξψπε σο πξνο ηελ χπαξμε θαηάιιεισλ θαη ζπγθξίζηκσλ ζπλζεθψλ ππνδνρήο, θαζψο θαη δηαβίσζεο ησλ πνιηηψλ «ηξίησλ» ρσξψλ πνπ αηηνχληαη άζπιν ζε θάπνηα ρψξα-κέινο ηεο Έλσζεο. Ζ Οδεγία 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ φξηδε φηη ηα θξάηε-κέιε κέρξη θαη ην Φεβξνπάξην ηνπ 2005 έπξεπε λα έρνπλ ελαξκνλίζεη ην εζληθφ ηνπο δίθαην, πξνζαξκφδνληαο ηηο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζηα εζληθά θέληξα δηνηθεηηθήο θξάηεζεο. Δπί παξαδείγκαηη, νη αηηνχληεο θαηά ηελ άθημή ηνπο έρνπλ δηθαίσκα ζε ζηέγε, ηξνθή, ξνπρηζκφ, θαζψο θαη ζε νηθνλνκηθή ελίζρπζε γηα ηελ θαζεκεξηλή ηνπο επηβίσζε. Σα θξάηε-κέιε νθείινπλ φρη κφλν λα δηαζθαιίδνπλ ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ αηηνχλησλ, αιιά, ηαπηφρξνλα, λα ηνπο ελεκεξψλνπλ γηα ηα δηθαηψκαηα, ηηο ππνρξεψζεηο θαη ηπρφλ παξνρέο ηηο νπνίεο 61 Migreurop (ρ.ρ.). “From European Migration and Asylum Policies to Camps for Foreigners” (www.noborder.org/files/040719eu_camps_map.pdf). 33 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε δηθαηνχληαη. Ζ ελεκέξσζε απηή, φπσο ζα γίλεη αλαθνξά θαη παξαθάησ, πξέπεη λα γίλεηαη ζε γιψζζα θαηαλνεηή γηα ηνλ αηηνχληα.62 Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, φπσο θαη άιινη Οξγαληζκνί, αλαγλσξίδνληαο ηε βαξχηεηα ηεο εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο 2003/9/ΔΚ, πξαγκαηνπνηνχλ ηαθηηθέο επηζθέςεηο ζηα θξάηε-κέιε,γηα λα ειέγμνπλ ηελ πνξεία ελζσκάησζεο ηεο Οδεγίαο. Πνιιά ήηαλ ηα θξάηε ηα νπνία έιαβαλ άκεζα κέηξα πξνο ηελ πηνζέηεζε θαη ελζσκάησζε ηεο Οδεγίαο, ζπλεηζθέξνληαο δπλακηθά ζηελ ελίζρπζε φρη κφλν ηνπ εζληθνχ αιιά θαη ηνπ ελσζηαθνχ ζπζηήκαηνο ππνδνρήο. Παξ‟ φι‟ απηά, φπσο θαηακαξηπξνχλ νη εθζέζεηο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, θαζψο θαη νη ζπρλέο θαηαγγειίεο θαηά ησλ θξαηψλ-κειψλ, ε πξφνδνο πνπ έρεη ζεκεησζεί είλαη αμηφινγε, αιιά φρη ηθαλνπνηεηηθή.63 Σν πξψην ζεκαληηθφ βήκα πξνο ηε δεκηνπξγία θνηλνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ επεηεχρζε ην 2010, θαηφπηλ ηεο απφθαζεο ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ γηα ηνπο πξφζθπγεο. Ζ ίδξπζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ Σακείνπ είρε σο ζηφρν ηελ ελνπνίεζε, ππφ ηελαηγίδα ελφο θνξέα, ησλ δξάζεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ έληαμε, ηελ ππνδνρή, θαζψο θαη ηνλ εζεινχζην επαλαπαηξηζκφ, ησλ αηηνχλησλ άζπιν, ησλ πξνζθχγσλ θαη ησλ εθηνπηζζέλησλ, θαζψο θαη κε πεξηπηψζεηο καδηθήο άθημεο. χκθσλα κε ηελ Απφθαζε 2000/596/EΚ ηνπ πκβνπιίνπ, ε ζχζηαζε ηνπ Σακείνπ ησλ πξνζθχγσλ είρε ζρεδηαζηεί αξρηθά γηα ηελ πεξίνδν 2000-2004, αιιά αλαλεψζεθε εθ λένπ κέρξη ην 2010. Σν πκβνχιην ζηεξίρζεθε ζηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, πξνθεηκέλνπ λα νξηνζεηήζεη ην πξφγξακκα δξάζεο ηα απνηειέζκαηα ηνπ νπνίνπ ζα αληαπνθξίλνληαη ζηηο επηηαγέο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Σάκπεξε, γηα ηε δεκηνπξγία ελφο κεραληζκνχ πξνζαξκνζκέλνπ ζηηο επείγνπζεο θαηαζηάζεηο. ηεξίδεη δξάζεηο πνπ απεπζχλνληαη «ζε φζνπο δηαζέηνπλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα ή νπνηνδήπνηε άιιν θαζεζηψο δηεζλνχο πξνζηαζίαο, ζε εθηνπηζκέλνπο νη νπνίνη ππάγνληαη ζε έλα πξνζσξηλφ θαζεζηψο πξνζηαζίαο θαζψο θαη ζε φζνπο δήηεζαλ απηφ ην θαζεζηψο ή απηήο ηεο κνξθήο ηελ πξνζηαζία».64 Με ην Δπξσπατθφ Σακείν γηα ηνπο πξφζθπγεο, ζπληειείηαη κηα πξνζπάζεηα πξνθεηκέλνπ λα επέιζεη ηζνξξνπία ζηηο 62 Οδεγία αξηζκ. 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ, φ.π. Έθζεζε ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ζηελ ΔΔ ηεο νδεγίαο 2003/9/ΔΚ γηα ηηο ζπλζήθεο ππνδνρήο ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ησλ πξνζθχγσλ: επηζθέςεηο ηεο επηηξνπήο LIBE απφ ην 2005 έσο ην 2008 (2008/2235(INI)) (27 Ηαλ. 2009). 64 Απφθαζε αξηζκ. 2000/596/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (επη. 2000). «Γηα ηελ δεκηνπξγία Δπξσπατθνχ Σακείνπ γηα ηνπο Πξφζθπγεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 252/12 ηεο 6.10.2000. 63 34 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε νηθνλνκηθέο επηβαξχλζεηο πνπ επσκίδνληαη ηα θξάηε-κέιε, κέζσ ελφο ζπζηήκαηνο ρξεκαηνδνηηθήο αλαδηαλνκήο. Οη νηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο πνπ παξαηεξνχληαη ζπλεπάγνληαη αληζφηεηεο θαη ζηνπο κεραληζκνχο ππνδνρήο ησλ θξαηψλ-κειψλ, θαζψο νη πξφζθπγεο θαη νη εθηνπηζκέλνη δείρλνπλ ηελ πξνηίκεζή ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο ρψξεο-κέιε, πνπ θαίλεηαη λα αθνινπζνχλ επλντθφηεξεο δηαδηθαζίεο ρνξήγεζεο αζχινπ. Πέξα απφ ηηο δξάζεηο εληφο ηνπ πξνγξακκαηηζκέλνπ πιαηζίνπ, κέξνο ησλ πφξσλ ηνπ Σακείνπ δηαηίζεηαη θαη γηα ηε ιήςε κέηξσλ έθηαθηεο αλάγθεο, φπσο ζε πεξηπηψζεηο καδηθήο άθημεο πξνζθχγσλ ή εθηνπηζκέλσλ. Απφ θνηλνχ κε ηελ ίδξπζε ηνπ Σακείνπ γηα ηνπο πξφζθπγεο, γηα ηελ αλάπηπμε ελφο θνηλνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ αιιά θαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηνπ, θαζίζηαηαη θνκβηθήο ζεκαζίαο ε ζπλερήο θαη απξφζθνπηε αληαιιαγή ησλ πιεξνθνξηψλ. Χο εθ ηνχηνπ, θαη κε ζθνπφ λα αληηκεησπηζηνχλ νη ππάξρνπζεο δπζθνιίεο ζηε ξνή ησλ πιεξνθνξηψλ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνρψξεζε ζηε ζχζηαζε Οκάδαο Τςεινχ Δπηπέδνπ γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν. Ζ νκάδα απηή, ηνπιάρηζηνλ ζηελ αξρή, ήηαλ πξνζσξηλνχ ραξαθηήξα, απνηειψληαο απιψο έλα πηινηηθφ ζρέδην ζηνλ απφερν ησλ ζπδεηήζεσλ ηεο πλφδνπ ηνπ πκβνπιίνπ ζην Λάαθελ. Απφ ην 2004 κέρξη θαη ην ηέινο ηνπ 2006 μεθίλεζε ηελ πξνπαξαζθεπαζηηθή ηεο δξάζε, κε πξννπηηθέο κεηαηξνπήο ηεο ζε κεραληζκφ κφληκεο δξάζεο κειινληηθά. Απψηεξνο ζηφρνο είλαη λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ησλ νξγάλσλ ηεο ΔΔ, θαζψο θαη ησλ αξρψλ ησλ θξαηψλ γηα πιεξνθφξεζε, κε ηελ παξνρή ζπλερνχο αληηθεηκεληθήο, αμηφπηζηεο θαη ζπγθξίζηκεο πιεξνθνξίαο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν.65 ην ίδην πιαίζην, γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ, θαζνξίζηεθαλ απφ ην πκβνχιην θαη νη ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο παξνρήο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο ζε πεξηπηψζεηο καδηθψλ εηζξνψλ εθηνπηζζέλησλ. ηελ Οδεγία 2004/83/ΔΚ γίλεηαη δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζηνπο πξφζθπγεο θαη ηνπο εθηνπηζζέληεο, κε ηελ αλαθνξά φηη σο εθηνπηζζέληεο λννχληαη νη ππήθννη «ηξίησλ» ρσξψλ νη νπνίνη ππνρξεψζεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο θαη νη εθεί ζπλζήθεο θαζηζηνχλ αδχλαηε ηελ επηζηξνθή ηνπο. Σν πεδίν εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο πεξηιακβάλεη φρη κφλν ηα εζληθά ζχλνξα, αιιά θαη ηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ-κειψλ 65 Απφθαζε αξηζκ. 381/2008/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2008) «Γηα ηελ δεκηνπξγία επξσπατθνχ δηθηχνπ κεηαλάζηεπζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 131/7 ηεο 21.5.2008. 35 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θαη αθήλεη ειεχζεξα ηα θξάηε-κέιε λα πηνζεηήζνπλ θαη επλντθφηεξεο δηαηάμεηο.66 Ζ Οδεγία πξνβιέπεη φηη θάζε ππήθννο ηξίηεο ρψξαο, ν νπνίνο βξίζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπ θαη αξλείηαη λα επηζηξέςεη ζε απηήλ, επεηδή θνβάηαη φηη ζα ππνζηεί δίσμε ιφγσ ηεο θπιήο, ηεο ζξεζθείαο, ηεο εζληθφηεηαο, ησλ πνιηηηθψλ ηνπ θξνλεκάησλ ή ιφγσ ηνπ φηη αλήθεη ζε θάπνηα θνηλσληθή νκάδα, κπνξεί λα ππνβάιεη αίηεζε γηα θαζεζηψο πξφζθπγα. Δπίζεο, πξνβιέπεη φηη νη απάηξηδεο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζην ίδην θαζεζηψο, ελψ νη αηηνχληεο πνπ δελ πιεξνχλ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο, γηα λα ηνπο αλαγλσξηζζεί ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα, κπνξνχλ λα δεηήζνπλ επηθνπξηθή πξνζηαζία. Σα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ αηηνχλησλ, ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηεο Oδεγίαο, επσθεινχληαη θαη εθείλα ηεο ίδηαο πξνζηαζίαο, ελψ ηαπηφρξνλα ππάξρεη πξφβιεςε, ζην πιαίζην ηεο πξνζσξηλήο πξνζηαζίαο, γηα κεξηθή θνηλσληθή έληαμε. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζπληζηνχλ ηα αλήιηθα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ, ηα νπνία έρνπλ δηθαίσκα, ζχκθσλα κε ην Άξζξν 14 ηεο Οδεγίαο, λα έρνπλ πξφζβαζε ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηνπ θξάηνπο-κέινπο φπνπ δηακέλνπλ, αιιά θαη νη ελήιηθεο νη νπνίνη έρνπλ δηθαίσκα ζηελ εξγαζία. Ζ επαλέλσζε ησλ νηθνγελεηψλ πξνβιεπφηαλ ήδε απφ ηελ ΔΔ ησλ 10, σζηφζν κε ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ ε Έλσζε ησλ 28 θξαηψλ-κειψλ παξέκεηλε ζηαζεξή, ζεκεηψλνληαο κεδακηλή πξφνδν ζηνλ θάζε ηνκέα ζπζρεηηδφκελν κε ηελ επαλέλσζε.67 Χζηφζν, πξηλ ιάβνπλ απφθαζε γηα ηελ έγθξηζε ή απφξξηςε ηεο αίηεζεο αζχινπ, ηα θξάηε-κέιε νθείινπλ λα ζπιιέμνπλ φιεο ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο αλαθνξηθά κε ηνλ ίδην ηνλ αηηνχληα αιιά θαη κε ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπ (θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο θαη λνκηθέο ξπζκίζεηο). Ζ ζεκαζία ηνπ ζπζηήκαηνο EURODAC δηαθαίλεηαη θαζνξηζηηθή ζηελ πξνζπάζεηα απηή ησλ θξαηψλ-κειψλ λα ζπγθεληξψζνπλ φια ηα πξναλαθεξζέληα ζηνηρεία. Αλάκεζα ζηα ζηνηρεία πνπ ειέγρνληαη είλαη ε πξνέιεπζε θαη ην είδνο ηεο απεηιήο. Χο απεηιή αλαγλσξίδεηαη απφ ην πκβνχιην «ν θίλδπλνο πνπ πξνέξρεηαη απφ ην ίδην ην θξάηνο θαηαγσγήο, θφκκαηα ή νξγαλψζεηο πνπ ειέγρνπλ ην θξάηνο ή αθφκα θαη απφ κε θξαηηθνχο δξψληεο πνπ θαζηζηνχλ αδχλαηε ηελ πξνζηαζία ηνπ αηηνχληνο». Ζ Οδεγία παξέρεη δηεπθξηλίζεηο θαη γηα ηε θχζε ηεο απεηιήο, ππνγξακκίδνληαο φηη σο απεηιή αλαγλσξίδεηαη «ε εχινγε 66 Οδεγία 2004/83/Δ.Κ. ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29.04.2004. «Σν δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ ηεο Έλσζεο θαη ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο λα θπθινθνξνχλ θαη λα δηακέλνπλ ειεχζεξα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ». 67 .π. 36 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πηζαλφηεηα ν αηηψλ λα έρεη δησρζεί, λα έρεη ππνζηεί ζην παξειζφλ δηψμεηο, απεηιέο ή αθφκα θαη ζνβαξέο βιάβεο». ην ίδην πιαίζην,απεηιή ζεσξείηαη θαη «ην βάζηκν ελδερφκελν λα ππνζηεί ν αηηψλ βαζαληζηήξηα ή απάλζξσπε κεηαρείξηζε, λα αληηκεησπίζεη ζαλαηηθή πνηλή ή εθηέιεζε θαζψο θαη θάζε είδνπο απεηιή θαηά ηεο δσήο ηνπ σο απφξξνηα ησλ θνηλσληθνπνιηηηθψλ αλαηαξαρψλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπ». Διέγρνληαο ηα ζηνηρεία πνπ έρεη ζπιιέμεη, ην θξάηνο-κέινο δχλαηαη λα αξλεζεί ηε ρνξήγεζε αζχινπ ζηνλ αηηνχληα, αλ δελ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο γηα δηεζλή πξνζηαζία, παξέρνληάο ηνπ φκσο ηε δπλαηφηεηα λα πξνζθχγεη θαηά ηεο εηιεκκέλεο απηήο απφθαζεο. Παξφια απηά, ε δπλαηφηεηα γηα πξνζθπγή θαηά ηεο απφθαζεο αλαηξείηαη απφ ην δηθαίσκα πνπ έρνπλ ηα θξάηε-κέιε λα απειάζνπλ ηνλ αηηνχληα ηνπ νπνίνπ ην αίηεκα έρεη απνξξηθζεί, πξηλ εθδνζεί ε απφθαζε θαηά ηεο πξνζθπγήο πνπ άζθεζε ν ηειεπηαίνο. Σν πκβνχιην έζεζε σο αλψηαηε πξνζεζκία απηή ησλ 15 εκεξψλ απφ ηε ζηηγκή ηεο ππνβνιήο ηεο αίηεζεο ρνξήγεζεο αζχινπ, εληφο ηεο νπνίαο ην θξάηνο-κέινο νθείιεη λα ελεκεξψζεη ηνλ αηηνχληα γηα ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ, θαζψο θαη γηα ηηο νξγαλψζεηο ζηηο νπνίεο δχλαηαη λα πξνζθχγεη γηα λνκηθή θαηνρχξσζε. Δληφο ηξηψλ εκεξψλ ν αηηψλ πξέπεη λα ιάβεη επίζεκν έγγξαθν απφ ην θξάηνο-κέινο, ην νπνίν ζα πηζηνπνηεί φηη πξφθεηηαη γηα αηηνχληα άζπιν θαη ηνπ επηηξέπεηαη ε παξακνλή ζην έδαθνο ηνπ ελ ιφγσ θξάηνπο-κέινπο γηα φζν ρξνληθφ δηάζηεκα δηαξθεί ε εμέηαζε ηεο αίηεζήο ηνπ. ην ζεκείν απηφ, αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε θαζηέξσζε ρξνλνδηαγξακκάησλ θαζίζηαηαη θνκβηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο αζχινπ, δεδνκέλσλ ησλ δηαθνξεηηθψλ δνκψλ γξαθεηνθξαηίαο πνπ παξαηεξνχληαη ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο.68 ην ίδην πιαίζην αλάιπζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ επηηπρή έθβαζε κηαο αίηεζεο γηα άζπιν, πξέπεη λα αλαιπζεί θαη ππφ πνηεο ζπλζήθεο ην θξάηνο-κέινο κπνξεί λα απνξξίςεη ην αίηεκα γηα ρνξήγεζε αζχινπ. Σν θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα δχλαηαη λα απνξξηθζεί γηα άηνκα ηα νπνία έρνπλ δηαπξάμεη «έγθιεκα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο ή θαηά ηεο εηξήλεο, ζνβαξφ έγθιεκα θνηλνχ δηθαίνπ θαζψο επίζεο θαη πξάμεηο πνπ αληηζηξαηεχνληαη ηηο αξρέο ηνπ ΟΖΔ». Ζ θαηαπάηεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη αξρψλ ηνπ ΟΖΔ δελ ζπληζηά ηε κφλε αλαθνξά ηνπ Οξγαληζκνχ ζηελ Οδεγία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηα Άξζξα 25 θαη 26 θαζηεξψλεηαη ε ζηελή ζπλεξγαζία ηεο Έλσζεο κε ηελ ΤΑ ηνπ ΟΖΔ θαη ησλ νξγάλσλ πνπ ιεηηνπξγνχλ ππφ ηελ αηγίδα ηνπο, ζπλεξγαζία 68 .π. 37 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πνπ πεγάδεη απφ ηα πνιιά θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εθηνπηζζέλησλ θαη ησλ πξνζθχγσλ. Ζ απφξξηςε ηεο αίηεζεο δχλαηαη λα ζηεξηρζεί θαη ζε ιφγνπο εζληθήο αζθάιεηαο, πεξίπησζε ε νπνία δελ πξνβιέπεηαη ζηε χκβαζε ηεο Γελεχεο θαη αθήλεη πνιιά πεξηζψξηα δξάζεο ζηα θξάηε-κέιε. Χζηφζν, γηα φζνπο αηηνχληεο ηα θξάηε-κέιε αλαγλσξίζνπλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα, νθείινπλ λα ηνπο εγγπεζνχλ κηα ζεηξά απφ δηθαηψκαηα, φπσο απηφ ηεο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο εληφο θαη εθηφο ηεο επηθξάηεηαο ηνπ νηθείνπ θξάηνπο (άξζξν 7), ην δηθαίσκα ηεο ζπλέλσζεο ηεο νηθνγέλεηαο (άξζξν 8), ην δηθαίσκα ζηελ ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ απαζρφιεζε (άξζξα 5, 9, 10, 11, 12, 13, 15), ην δηθαίσκα ζηε ζηέγαζε (άξζξν 14), θαζψο θαη απηφ ηεο ελεκέξσζεο ζε κηα γιψζζα ηελ νπνία κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ (άξζξν 5).69 Δπηπξφζζεηα, έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δηθαηψκαηα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αηηνχλησλ είλαη απηφ ηεο κε επαλαπξνψζεζεο, γηα ηελ θαζηέξσζε ηνπ νπνίνπ πηνζεηήζεθε ν Καλνληζκφο 343/2003 Δ.Κ. χκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ Καλνληζκνχ, ν νπνίνο αληηθαηέζηεζε ηε χκβαζε ηνπ Γνπβιίλνπ ηνπ 1990,70 ην θξάηνο-κέινο ην νπνίν γίλεηαη απνδέθηεο ηεο αίηεζεο ρνξήγεζεο αζχινπ νθείιεη ζε δηάζηεκα ηξηψλ κελψλ λα απεπζχλεη αίηεκα αλάιεςεο ηεο επζχλεο ζε άιιν θξάηνο-κέινο. ε αληίζεηε πεξίπησζε ζεσξείηαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε ηνπ αηηήκαηνο απηνχ. Αληίζηνηρα, αλ ην δεχηεξν θξάηνο-κέινο ζην νπνίν πξνσζείηαη ε επεμεξγαζία ηεο αίηεζεο δελ απαληήζεη ζε δηάζηεκα δχν κελψλ γηα ηελ απνδνρή ή κε ηεο επεμεξγαζίαο ηνπ αηηήκαηνο, ηεθκαίξεηαη φηη ηελ απνδέρεηαη.71 Γχν ρξφληα αξγφηεξα, ελ έηεη 2005, ε Δπηηξνπή εμέδσζε άιιε κηα Οδεγία, ε νπνία πξαγκαηεπφηαλ ηελ επαλαπξνψζεζε ησλ κεηαλαζηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε Οδεγία επηρεηξεί λα ζέζεη έλα πιαίζην δξάζεο αλαθνξηθά κε ηελ εζεινληηθή επηζηξνθή, ηελ θξάηεζε ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, ην δηθαίσκα πξνζθπγήο θαηά ηεο απφθαζεο απέιαζεο, θαζψο θαη ηνλ αλψηαην ρξφλν απαγφξεπζεο επηζηξνθήο ηνπ κεηαλάζηε ζε θξάηνο-κέινο ηεο Έλσζεο. Σν πκβνχιην πξνψζεζε ηελ Οδεγία 2005/85/ΔΚ, ε νπνία πξαγκαηεχεηαη ηηο ειάρηζηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάθιεζε ηνπ 69 .π. χκβαζε πεξί θαζνξηζκνχ ηνπ θξάηνπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο παξνρήο αζχινπ ε νπνία ππνβάιιεηαη ζε έλα απφ ηα θξάηε κέιε ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ – χκβαζε ηνπ Γνπβιίλνπ. Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C 254/1 ηεο 19.8.1997. 71 Καλνληζκφο αξηζκ. 343/2003 ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2003). «Γηα ηε ζέζπηζε ησλ θξηηεξίσλ θαη µεραληζµψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζµφ ηνπ θξάηνπο µέινπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο αζχινπ πνπ ππνβάιιεηαη ζε θξάηνο µέινο απφ ππήθνν ηξίηεο ρψξαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 50/1 ηεο 25.2.2003. 70 38 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα πνπ έρεη ρνξεγεζεί απφ θάπνην θξάηνο-κέινο.72 Ζ Οδεγία, παξφιν πνπ ςεθίζηεθε ζην πκβνχιην, θαζπζηέξεζε λα ηεζεί ζε εθαξκνγή, δεδνκέλεο ηεο νιηγσξίαο αλαθνξηθά κε ηνλ θαηάινγν ησλ αζθαιψλ ρσξψλ,73 ν νπνίνο, φπσο έρεη πξναλαθεξζεί, ππφθεηην ζε ζπλερείο ηξνπνπνηήζεηο. Οη αζθαιείο ρψξεο είλαη ηα θξάηε ζηα νπνία ηα Μέιε ηεο Έλσζεο δχλαληαη λα επαλαπξνσζήζνπλ ηνλ αηηνχληα αθφκε θαη αλαθαιψληαο ηελ ηδηφηεηα ηνπ πξφζθπγα πνπ, ελδερνκέλσο, ηνπ έρνπλ απνδψζεη. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε ηεο Οδεγίαο θαιιηεξγεί πξφζθνξν έδαθνο γηα ζπλερείο επαλαπξνσζήζεηο ησλ αηηνχλησλ, θαηαζηξαηεγψληαο ην δηθαίσκά ηνπο γηα κε επαλαπξνψζεζε. Μάιηζηα, ν έιεγρνο δελ είλαη απφιπηα εθηθηφο, θαζφηη ε άζθεζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο ηνπ αζχινπ, φπσο έρεη ζεκεησζεί θαη ζε πξνεγνχκελεο αλαθνξέο, γίλεηαη θπξίσο απφ ηα θξάηε-κέιε θαη δελ εκπίπηεη ζην πεδίν ησλ απνθιεηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ηεο ΔΔ. Σελ αληίζεζήηεο, ελ πξνθεηκέλσ, έρεη πξνβάιεη θαη ε ΤΑ ηνπ ΟΖΔ, επηρεηξεκαηνινγψληαο φηη νη θίλδπλνη πνπ εγείξνληαη γηα λα θαηαιήμεη ν αηηψλ απφ ηηο αζθαιείο ρψξεο, πνπ ζέβνληαη θαη ηεξνχλ ηηο δεζκεχζεηο ηνπο σο πξνο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ζε ρψξεο πνπ δελ έρνπλ ππνγξάςεη ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο είλαη κεγάινη. ε ζπλέρεηα ησλ πξνεγνχκελσλ δξάζεψλ ηεο, ε ΔΔ πξνρψξεζε ην 2007 ζηε ζρεδίαζε θαη πηνζέηεζε ηνπ δεχηεξνπ πξνγξάκκαηφο ηεο γηα ην θνηλφ ζχζηεκα αζχινπ. Σν πξφγξακκα κε ηελ νλνκαζία «Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ» εθηείλεηαη ζε νξίδνληα εμαεηίαο, κέρξη ην 2013, θαη εζηηάδεηαη ζηνπο ηνκείο ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο ηνπ αζχινπ, πνπ παξνπζηάδνπλ ηα πεξηζζφηεξα πξνζθφκκαηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, πεξηιακβάλεη ηνπο ηνκείο ηνπ ειέγρνπ ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ηεο επαλαπξνψζεζεο ησλ «παξαλφκσο» δηακελφλησλ ζηελ 72 Οδεγία 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 1.12.2005. «ρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 326/13 ηεο 13.12.2005. 73 Τπφζεζε C-133/06 Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαηά πκβνπιίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο «Πξνζθπγή αθπξψζεσο – Κνηλή παξνρή πνιηηηθή αζχινπ – Οδεγία 2005/85/ΔΚ – Γηαδηθαζία ρνξεγήζεσο θαη αλαθιήζεσο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ζηα θξάηε κέιε – Αζθαιείο ρψξεο θαηαγσγήο – Αζθαιείο επξσπατθέο ηξίηεο ρψξεο – Κνηλνί ειάρηζηνη θαηάινγνη – Γηαδηθαζία ζεζπίζεσο θαη ηξνπνπνηήζεσο ησλ θνηλψλ ειάρηζησλ θαηαιφγσλ – Άξζξν 67, παξάγξαθνη 1 θαη 5, πξψηε πεξίπησζε, ΔΚ – Αλαξκνδηφηεηα». 39 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Έλσζε πνιηηψλ «ηξίησλ» ρσξψλ, ηελ ελζσκάησζε ησλ «λνκίκσλ» κεηαλαζηψλ, θαζψο θαη ηελ πνιηηηθή ηνπαζχινπ.74 ην πιαίζην απηφ, θαη ζπκπιεξσκαηηθά ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Σακείνπ γηα ηνπο Πξφζθπγεο, ην πκβνχιην πξνρψξεζε ζηε ζχζηαζε ηξηψλ Σακείσλ, ηα νπνία ζα ππνζηεξίδνπλ ηηο πξναλαθεξζείζεο δξάζεηο. Πξφθεηηαη γηα ην Σακείν Δμσηεξηθψλ πλφξσλ, ην Σακείν Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζηελ Έλσζε θαη ην Σακείν Δπηζηξνθήο.75 Οη θχξηνη ζηφρνη ηεο δεχηεξεο απηήο θάζεο (20072013) ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ην άζπιν, φπσο δηαθαίλεηαη θαη απφ ηε δεκηνπξγία ησλ ηξηψλ απηψλ ηακείσλ, εζηηάδνληαη ζηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν έιεγρν ησλ ζπλφξσλ, κε παξάιιειε εμαζθάιηζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ αζθάιεηα ησλ αηφκσλ πνπ ρξήδνπλ πξνζηαζίαο. ηα παξαπάλσ ζπλππνινγίδνληαη ε πξνζηαζία ησλ εππαζψλ νκάδσλ θαη ε εγθαζίδξπζε νκνηνγέλεηαο ζηηο δηαδηθαζίεο γηα ιφγνπο ηαρχηεηαο, πνηφηεηαο θαη δηθαηνζχλεο, κε ζπλεπαθφινπζε ηελ αχμεζε ηεο ζπλεξγαζίαο ζε πξαθηηθνχ ηχπνπ δεηήκαηα. Δπηπξφζζεηα, ην πξφγξακκα ζηνρεχεη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ, ελ ζπγθξίζεη κε εθείλεο ησλ «ηξίησλ» ρσξψλ, εγθαζηδξχνληαο ζρέζε αιιειεγγχεο θαη ζηελήο ζπλεξγαζίαο θαη ππεπζπλφηεηαο. χκθσλα κε ην Κνηλφ Δπξσπατθφχζηεκα Αζχινπ (ΚΔΑ), ε Έλσζε επηδηψθεη ηε δεκηνπξγία εηαηξηθήο ζρέζεο κε ηηο «ηξίηεο» ρψξεο, κέζσ ηεο νπνίαο ζα είλαη εθηθηή κηα πην νπζηαζηηθή δηαρείξηζε ησλ εηζεξρφκελσλ ξνψλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν ή πξνζσξηλή πξνζηαζία. ην πιαίζην απηήο ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο, ε ΔΔ αλαιακβάλεη ηελ επζχλε λα επεθηείλεη ηα πξνγξάκκαηα πεξηθεξεηαθήο πξνζηαζίαο, κέζσ ηεο εγθαζίδξπζεο ελφο πξνγξάκκαηνο 74 COM/2005/123, (2005). “Communication from the Commission to the Council and the European Parlament, Establishing a Framework Programme on Solidarity and the Management of Migration Flows for the Period 2007-2013”. 75 Απφθαζε αξηζκ. 574/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «ρεηηθά κε ηε ζχζηαζε ηνπ Σακείνπ Δμσηεξηθψλ πλφξσλ γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 144/22 ηεο 6.6.2007· Απφθαζε αξηζκ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο 28.6.2007· Απφθαζε αξηζκ. 575/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Δπηζηξνθήο γηα ηελ πεξίνδν 2008-2013, σο κέξνπο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 144/45 ηεο 6.6.2007. 40 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εζεινληηθήο επαλεγθαηάζηαζεο, θαζψο θαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο πξφζβαζεο ζην έδαθφο ηεο.76 7. Απνηίκεζε ηεο πνιηηηθήο (ζε ζπλεξγαζία κε ηε Μαίξε Μαξγαξψλε) Αλαληίξξεηα, ε ΔΔ ηα ηειεπηαία ρξφληα θιήζεθε λα αληηκεησπίζεη ηελ εηζξνή αιιά θαη ηελ θνηλσληθή έληαμε κεγάινπ φγθνπ κεηαλαζηψλ ζην έδαθφο ηεο, γεγνλφο πνπ ηελ ψζεζε λα εηζαγάγεη ζηελ επξσπατθή ηεο αηδέληα ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη ηελ πνιηηηθή αζχινπ. Οη πξσηνβνπιίεο πνπ ειήθζεζαλ ήηαλ ζεκαληηθέο, φκσο πνην ήηαλ ην απφηνθν φιεο απηήο ηεο πξνζπάζεηαο; Πνηα είλαη ε εηθφλα ηεο Έλσζεο ζήκεξα, κεηά απφ ηφζεο δξάζεηο θαη πξνγξάκκαηα πνπ ηέζεθαλ ζε εθαξκνγή; Ζ ΔΔ, κέζσ ησλ πνιηηηθψλ πνπ πηνζέηεζε, θαίλεηαη φηη πξνζπάζεζε κε ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ γηα ηε «λφκηκε» κεηαλάζηεπζε λα βξεη δηέμνδν γηα λα αληηκεησπίζεη θαη ηε «κε λφκηκε». Σα κέηξα θαη νη πξαθηηθέο πνπ πηνζεηήζεθαλ κέρξη ηψξα ζπλέβαιαλ ζηνλ πεξηνξηζκφ αιιά φρη ζε απεπζείαο θαηαπνιέκεζε ηνπ δεηήκαηνο. Ζ ελσζηαθή απηή πξνζέγγηζε είλαη επαθφινπζν θαη ηνπ ηξνκνθξαηηθνχ ρηππήκαηνο ηεο 11εο επηεκβξίνπ, έλα γεγνλφο πνπ κεηέβαιε άξδελ ηηο ηζνξξνπίεο. κσο, ε δηαθνξεηηθή θχζε ηεο «λφκηκεο» θαη ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θαζεκηάο απαηηνχλ μερσξηζηέο πνιηηηθέο δξάζεηο. Μεηά ην 2001, ε πνιηηηθή ηεο κεηαλάζηεπζεο πξνζιακβάλεη έληνλα ηε δηάζηαζε ηεο εζσηεξηθήο αζθάιεηαο, κε ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη λα ζηνρεχνπλ πεξηζζφηεξν ζηνλ ηνκέα ηεο πξνζηαζίαο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ θαη ηεο αζθάιεηαο θαη ιηγφηεξν ζηα δεηήκαηα έληαμεο θαη λνκηκνπνίεζεο ησλ κεηαλαζηψλ. ε ηειηθή αλάιπζε, νπζηαζηηθά ην ελδηαθέξνλ ηεο ΔΔ ζηξέθεηαη πεξηζζφηεξν ζηε κείσζε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πίεζεοθαη ζηελ αχμεζε ηεο αληίιεςεο γηα εζσηεξηθή «εζπρία, ηάμε θαη αζθάιεηα». 77 Δθηφο απφ ηηο δηεζλείο εμειίμεηο, νη παξάγνληεο πνπ θαίλεηαη λα δπζρεξαίλνπλ ην έξγν απηφ ηεο Έλσζεο ζρεηίδνληαη θαη κε ην δεκνγξαθηθφ πξφβιεκα. Δίλαη ελδεηθηηθφ, φηη νη επξσπαίνη πνιίηεο κεηνλεθηνχλ ζεκαληηθά ζην παξαγσγηθφ ειηθηαθφ θνκκάηη ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο, ζε αληίζεζε κε ηνπο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ, νη νπνίνη εθπξνζσπνχληαη ζηε γεξαηά ήπεηξν κε ην λεαξφ ηκήκα ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο, 76 Γειηίν Σχπνπ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (1.6.2011). «Κνηλφ Δπξσπατθφ χζηεκα Αζχινπ: βειηίσζε ηεο πξνζηαζίαο θαη ηεο αιιειεγγχεο γηα ηα άηνκα πνπ δεηνχλ δηεζλή πξνζηαζία». 77 Juss, S. (Winter, 2005). “The Decline and Decay of European Refugee Policy”, Oxford Journal of Legal Studies, 25/4, 749-792. 41 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ειηθίαο 20-39 εηψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ζπρλφ θαηλφκελν απνηειεί ε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε-κέιε, απφ αιινδαπνχο κεηαλάζηεο. Οη επξσπαίνη ππήθννη φρη κφλν δελ επαξθνχλ, αιιά ελίνηε δελ έρνπλ θαη ηελ απαξαίηεηε ηερλνγλσζία γηα ηελ απνξξφθεζή ηνπο ζηελ εγρψξηα αγνξά εξγαζίαο. Δπηρεηξεκαηνινγψληαο ππέξ ηεο παξαπάλσ άπνςεο, ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο Μ. Βξεηαλίαο. Σν Ζλσκέλν Βαζίιεην δελ απνηειεί αγαπεκέλν πξννξηζκφ ησλ κεηαλαζηψλ. ηηο αξρέο ηεο λέαο ρηιηεηεξίδαο (2002) κε δπζθνιία άγγηδαλ ην 4,5% ηνπ πιεζπζκνχ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ Ηξιαλδψλ ππεθφσλ).78 Δθηφο απφ ηνπο απζηεξνχο ειέγρνπο γηα ηελ είζνδν, ε κεηαλάζηεπζε ζηε Μ. Βξεηαλία κε ζηφρν ηελ άζθεζε βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο ππφθεηην ζε πεξηνξηζκνχο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε ρνξήγεζε άδεηαο εξγαζίαο ζε αιινδαπφ ππήθνν έπξεπε λα έρεη ηελ πξνεγνχκελε έγθξηζε ηεο αξκφδηαο ππεξεζίαο ηνπ Τπνπξγείνπ. Ζ έγθξηζε απηή εμαξηάηαη, κε ηε ζεηξά ηεο, απφ ην απνηέιεζκα ηεο πξνθήξπμεο ηεο ζέζεο ζε εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Σν 2002 ε βξεηαληθή θπβέξλεζε εηζήγαγε ην πξφγξακκα «Highly Skilled Migrant Program», κε ην νπνίν έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζε αιινδαπνχο κε εμεηδηθεπκέλε ηερλνγλσζία λα εξγαζηνχλ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Αλ ν αιινδαπφο πνπ έθαλε αίηεζε ζπγθέληξσλε ηνλ απαηηνχκελν αξηζκφ κνξίσλ, ιάκβαλε άδεηα παξακνλήο θαη εξγαζίαο πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ, κε δπλαηφηεηα επέθηαζεο ηξηψλ ρξφλσλ.79 Γίλεηαη, ινηπφλ, θαλεξφ φηη αλ ην δεκνγξαθηθφ δήηεκα δελ απνηεινχζε πξαγκαηηθά πξφβιεκα γηα ηηο νηθνλνκίεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξψπεο, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην δελ ζα πξνζθαινχζε αιινδαπνχο ππεθφνπο γηα ηελ θάιπςε ζέζεσλ εξγαζίαο δίλνληάο ηνπο πξνηεξαηφηεηα ζε ζρέζε κε ηνπο εκεδαπνχο. Παξά ηηο ζπλερείο απφπεηξεο, ε ζεκαληηθφηεξε αίηηα, ε νπνία θαζηζηά νπηνπηθή κηα θνηλή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηνπ «είλαη» θαη φρη ηνπ «θαίλεζζαη», είλαη ε απξνζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ λα παξαρσξήζνπλ νπζηαζηηθά κέξνο ησλ εζληθψλ θπξηαξρηθψλ ηνπο δηθαησκάησλ ζηελ Έλσζε. Σα εζληθά θπξηαξρηθά δηθαηψκαηα ελ πξνθεηκέλσ αλαθέξνληαη ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ-κειψλ, κηα εθ ησλ νπνίσλ είλαη θαη ε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή. πσο έρεη πξναλαθεξζεί, ν ηνκέαο ηεο 78 Organisation for Economic Co-operation and Developement (OECD) (2004). Trends in International Migration, Sopemi Annual Report 2003 (www.nefmi.gov.hu/download.php?docID=278)· Βαξβηηζηψηεο, Η. & Κακπνχξνγινπ, Γ. (ρ.ρ.). Η Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή ηεο Δπξώπεο. (http://arc.eppgroup.eu/Activities/docs/immigration-policy-el.pdf). 79 United Kingdom Border Agency. Program for high-value migrants (http://www.ukba.homeoffice.gov.uk/visas-immigration/working/tier1). 42 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηνπ αζχινπ αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ησλ ζπληξερνπζψλ αξκνδηνηήησλ ησλ θξαηψλ-κειψλ κε ηελ Έλσζε, κε ηα πξψηα λα είλαη απηά πνπ θέξνπλ εμνινθιήξνπ ηνλ έιεγρν ηεο ράξαμήο ηεο. Αθφκα θαη κε ηε κεξηθή θνηλoηηθνπνίεζε πνπ εθαξκφζηεθε ζηνλ ηνκέα απηφλ ηα ηειεπηαία ρξφληα, ηα θξάηεκέιε εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ ηνλ έιεγρν. Οη απνθάζεηο ραξάζζνληαη ζε επίπεδν ΔΔ, αιιά γηα λα εθαξκνζηνχλ πξέπεη λα ελζσκαησζνχλ. Ζ ελζσκάησζε πξαγκαηνπνηείηαη θαηά βνχιεζε απφ ηα θξάηε-κέιε, αλάινγα κε ηηο εζληθέο επηθξαηνχζεο ζπλζήθεο. Ζ εκκνλή ησλ θξαηψλ-κειψλ γηα ηε ράξαμε εζληθψλ πνιηηηθψλ, απφηνθν εηεξνγελψλ ζπκθεξφλησλ, θαη ε κε ελζσκάησζε ησλ λνκνζεηεκάησλ ηεο Έλσζεο δεκηνπξγνχλ αθφκε πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα ζε κηα ήδε αλνκνηνγελή Δπξψπε. Μάιηζηα, ην δήηεκα γίλεηαη εληνλφηεξν ζηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ, ε πνιηηηθή ηνπ νπνίνπ πξνζδηνξίδεηαη, κέρξη ζήκεξα, ζε κεγάιν βαζκφ απφ θαλφλεο δηεζλνχο δηθαίνπ θαη δηεζλψλ ππνρξεψζεσλ. Ζ ρψξα ππνδνρήο είλαη ε θαζ‟ χιελ αξκφδηα λα απνθαζίζεη βάζεη ηνπ θπξηαξρηθνχ ηεο δηθαηψκαηνο θαη ησλ πνιηηηθψλ ηεο ζπκθεξφλησλ εμαηνκηθεπκέλα γηα ηελ αλαγλψξηζε ή απφξξηςε ηεο αίηεζεο αζχινπ. Γεισηηθφ απηνχ είλαη θαη ην αξλεηηθφ πνζνζηφ αλαγλψξηζεο ηεο πξνζθπγηθήο ηδηφηεηαο, πνπ θαηακαξηπξεί ηελ απξνζπκία ησλ ρσξψλ ππνδνρήο λα κεηαβάινπλ ηελ «ηδηφηεηα ηνπ μέλνπ» ζε «ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε».80 Γηαπηζηψλεηαη κεγάιε απφθιηζε ζε φια ηα θξάηε αλάκεζα ζηνλ αξηζκφ αηηήζεσλ αζχινπ πνπ απνξξίθζεθαλ ζε ζχγθξηζε κε εθείλεο πνπ έγηλαλ απνδεθηέο, φπσο ζρνιηάδεηαη αλαιπηηθά θαη ζην επφκελν θεθάιαην ηνπ παξφληνο ζπιινγηθνχ ηφκνπ. Δπηρεηξεκαηνινγψληαο ππέξ ηεο παξαπάλσ άπνςεο, αλαθνξηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ελζσκάησζεο ησλ ελσζηαθψλ κέηξσλ, θαζψο θαη ηεο χπαξμεο νκνηνγέλεηαο ζηα θξάηε-κέιε, επηρεηξείηαη ζεαπηφ ην ζεκείν κηα ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ησλ εζληθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη πξαθηηθψλ πνπ αθνινπζνχλ ηα θξάηε ζηε κεηαλάζηεπζε θαη ζην άζπιν. Λφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ θξαηψλ, ηα ηειεπηαία ρσξίδνληαη ζπκβαηηθά ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: ηηο ρψξεο ηεο Βαιηηθήο θαη ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο, ηηο «παξαδνζηαθέο» γηα ηε κεηαλάζηεπζε Βφξεηεο ρψξεο θαη ηηο Νφηηεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. ηελ πξψηε θαηεγνξία ζπγθαηαιέγνληαη θπξίσο ε Δζζνλία, ε Λεηηνλία, ε Ληζνπαλία, ε Πνισλία, ε Σζερηθή Γεκνθξαηία, ε ινβαθία, ε Οπγγαξία θαη ε 80 Κφληεο, Πεηξάθνπ, Σάηζεο & Υιέπαο (2005), φ.π. 43 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ινβελία. Σν θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο αζχινπ ησλ βαιηηθψλ ρσξψλθαη ησλ ρσξψλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο αληαλαθιάηαη ζηελ πεξηνξηζηηθή πνιηηηθή ζηε κφληκε εγθαηάζηαζε κεηαλαζηψλ.81 Σα πνζνζηά ησλ αιινδαπψλ πνιηηψλ κε «λφκηκε» καθξνπξφζεζκε άδεηα παξακνλήο ζηηο ρψξεο απηέο είλαη εμαηξεηηθά ρακειά, κε ην πςειφηεξν λα θπκαίλεηαη ζην 2,7% (ινβελία) ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Οη πεξηζζφηεξνη αιινδαπνί κεηαλάζηεο πξνέξρνληαη απφ γεηηνληθέο ρψξεο, ελψ, ζχκθσλα κε ηηο έσο ηψξα έξεπλεο, ε «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε ζηηο Υψξεο ηεο Βαιηηθήο παξακέλεη ζε πνιχ ρακειά επίπεδα. Χζηφζν, πνιιέο απφ ηηο ρψξεο παξνπζηάδνπλ ραξαθηεξηζηηθά δηακεηαθνκηζηηθνχ θξάηνπο. ην ζχλνιφ ηνπο, νη βαιηηθέο ρψξεο έρνπλ ζπλάςεη ζπκθσλίεο απνδνρήο παιηλλνζηνχλησλ κε κηα ζεηξά απφ γεηηνληθέο θαη κε ρψξεο. Παξάιιεια, είραλ αλαιάβεη ήδε αξθεηέο πξσηνβνπιίεο, θπξίσο αλαθνξηθά κε ηνλ έιεγρν ησλ εμσηεξηθψλ ηνπο ζπλφξσλ, ζην πιαίζην ηεο έληαμεο ηνπ εθάζηνηε θξάηνπο ζηελ ΔΔ, ην 2004.82 Ζ Πνισλία αλαγλσξίδεη ηέζζεξα είδε αζχινπ: Πξφθεηηαη γηα ην άζπιν ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζε αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο, ην άζπιν πνπ δεηείηαη ζε πεξηπηψζεηο καδηθψλ εηζξνψλ δησρζέλησλ θαη παξέρεη πξνζσξηλή πξνζηαζία, ην άζπιν πνπ απνξξέεη απφ ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο πεξί ηνπ Καζεζηψηνο ησλ Πξνζθχγσλ θαη, ηέινο, ην άζπιν πνπ ρνξεγείηαη ζε αλζξψπνπο απφ ηελ παξακνλή ησλ νπνίσλ ζηε ρψξα ε Πνισλία έρεη ηδηαίηεξν ζπκθέξνλ. Δληνχηνηο, ζχκθσλα κε πξφζθαηε κειέηε, είλαη ηδηαίηεξα εκθαλή ηα θαηλφκελα θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ κεηαλαζηψλ γηα εζληθνχο ιφγνπο.83 Ζ Σζερηθή Γεκνθξαηία είλαηεπίζεο έλαο δηακεηαλαζηεπηηθφο πξννξηζκφο θαη κία ρψξαδηέιεπζεο. Οη νηθνλνκηθνί κεηαλάζηεο απνηεινχλ ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ ηεο πιεζπζκνχ θαη είλαη έλα πνιχρξσκνκσζατθφ ησλ δηαθφξσλ εζλνηήησλ (80 % ησλ νπνίσλ πξνέξρνληαη απφ ηελ Δπξψπε).84 Έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ κεηαλαζηψλ, σζηφζν, ιφγσ κε επαξθνχο λνκνζεηηθήο κεηαλαζηεπηηθήο 81 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 103. Elson, A. (Fall, 1997). “Baltic State Membership in the European Union: Developing a Common Asylum andImmigration Policy”, Indiana Journal of Global Legal Studies, 5/1 (Symposium: The Public‟s Healthin the Global Era: Challenges, Responses, and Responsibilities), 317-340. 83 Łodziński, S. & Bartoszyńska K. (Fall, 2009). “Refugees in Poland: Mechanisms of Ethnic Exclusion”, International Journal of Sociology, 39/3 (Ethnic Exclusion in Poland), 79-95. 84 Drbohlav, D. (Spring, 2003), “Immigration and the Czech Republic (with a Special Focus on the Foreign Labor Force)”, International Migration Review, 37/1, 194-224. 82 44 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ξχζκηζεο, εμσζείηαη ζηελ «παξάλνκε» δηακνλή ζηε ρψξα, πέθηνληαο έηζη ζχκα εθκεηάιιεπζεο απφ ην θαζεζηψο ηεο παξανηθνλνκίαο, πνπ αλζίδεη.85 ηε ινβαθία, νη ηίηινη παξακνλήο ησλ κεηαλαζηψλ δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: Ζ πξψηε θαηεγνξία πεξηιακβάλεη ηηο άδεηεο πξνζσξηλήο παξακνλήο γηα ιφγνπο ζπνπδψλ, επαγγεικαηηθήο εξγαζίαο ή επαλέλσζεο ηεο νηθνγέλεηαο. Αθνινπζεί ε κφληκε άδεηα παξακνλήο δηάξθεηαο ηξηψλ ρξφλσλ, κε δπλαηφηεηα αλαλέσζεο θαη κεηαηξνπήο ηεο ζε άδεηα απεξηνξίζηνπ ρξφλνπ. Σέινο, ε άδεηα παξακνλήο απνθαινχκελε θαη «αλνρή» δίδεηαη ζε φζνπο έρνπλ ιάβεη πξνζσξηλή αλαγλψξηζε αζχινπ.86 H Οπγγαξία ήδε πνιχ πξηλ ηελ είζνδφ ηεο ζηελ ΔΔ δηαηχπσλε αλεζπρίεο ζρεηηθά κε ηελ ελ δπλάκεη αλεμέιεγθηε κεηαλάζηεπζε, πνπ άξρηζε λα απμάλεηαη ζηελ επξσπατθή ήπεηξν, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990. Με ηελ πξνζρψξεζή ηεο ζηελ ΔΔ ην 2004, νη έιεγρνη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο «παξάλνκεο»κεηαλάζηεπζεο φρη κφλν άξρηζαλ λα εληαηηθνπνηνχληαη, αιιά ηαπηφρξνλα ε ρψξα παξείρε άδεηα παξακνλήο ζε αιινδαπνχο ππεθφνπο πνπ ηε βνεζνχζαλ ζηελ πάηαμε ηνπ εκπνξίνπ αλζξψπσλ.87 ηε δεχηεξε θαηεγνξία, ησλ «παξαδνζηαθψλ» θξαηψλ γηα ηε κεηαλάζηεπζε, πεξηιακβάλνληαηε Φηλιαλδίαθαη ε νπεδία, ην Βέιγην θαη ε Οιιαλδία, ε Γαλία, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη ε Ηξιαλδία,ε Γαιιία, ε Γεξκαλία θαη ε Απζηξία. Ο ραξαθηεξηζκφο απηψλ ησλ θξαηψλ σο «παξαδνζηαθψλ» πξνέξρεηαη απφ ηελ πξνηίκεζε ησλ ίδησλ ησλ κεηαλαζηψλ λα κεηαθηλνχληαη πξνο ηηο ρψξεο απηέο. Κάπνηεο απφ απηέο, φπσο ε Φηλιαλδία, ζπγθέληξσλαλ, ζηηο αξρέο ηεο λέαο ρηιηεηεξίδαο, ρακειά πνζνζηά αιινδαπψλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ (2% ην 2002), ζε ζχγθξηζε κε ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν,88 γεγνλφο, σζηφζν, πνπ άιιαμε άξδελ, ιφγσ αθελφο ηεο ζρεηηθά εχθνιεο ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο θαη αθεηέξνπ ηεο απξφζθνπηεο πξφζβαζήο ηνπο ζηηο θνηλσληθέο παξνρέο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο.89 85 Drbohlav, D. & Janská, E. (Jan., 2009). “Illegal Economic and Transit Migration in the Czech Republic: A Study of Individual Migrants‟ Behaviour”, Europe-Asia Studies, 61/1, 141-156. 86 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 104-114. 87 Szoke, L. (Summer, 1992). “Hungarian Perspectives on Emigration and Immigration in the New European Architecture”, International Migration Review, 26/2 (Special Issue: The New Europe and International Migration), 305-323. 88 Γηψηε-Παπαδάθε & Παπαδάθε, φ.π. 89 Sarvimäki, M. (Sept. 2011). “Assimilation to a Welfare State: Labor Market Performance and Use of Social Benefits by Immigrants to Finland”, The Scandinavian Journal of Economics, 113/3, 665-688. 45 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ην αληίζεην, πην θηιειεχζεξν άθξν, βξίζθεηαη ε νπεδία, ζηελ νπνία ην 2001, ζχκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα, ην 21% ηνπ ζπλνιηθνχ ηεο πιεζπζκνχ ήηαλ αιινδαπήο θαηαγσγήο. Οη αηηνχληεο άζπιν ζηε νπεδία δχλαληαη λα θηινμελεζνχλ ζε εηδηθά θέληξα ζηέγαζεο, ελψ θαζίζηαηαη πξναπαηηνχκελε ε παξαθνινχζεζε καζεκάησλ εθκάζεζεο ηεο γιψζζαο, θαζψο θαη άιισλ επηκνξθσηηθψλ ζεκηλαξίσλ. Σνπο παξέρεηαη ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε, ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ιακβάλνπλ εκεξήζην νηθνλνκηθφ βνήζεκα θαη, παξάιιεια κε ηελ αλαγλψξηζε ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα, ηνπο ρνξεγείηαη άδεηα παξακνλήο απεξηφξηζηεο δηάξθεηαο.90 Πεξηζζφηεξν εζλνθεληξηθέο πνιηηηθέο πξνζεγγίζεηο ππνζηεξίδνπλ φηη φια απηά ηα ππέξ ησλ κεηαλαζηψλ κέηξα πνπ ιακβάλνληαη, έρνπλ, ζε ηειηθή αλάιπζε, ζεκαληηθέο αξλεηηθέο επηπηψζεηογηα ηε ζηήξημε ηνπ ζνπεδηθνχ θξάηνπο πξφλνηαο, κε απνηέιεζκα ε εζληθή εηεξνγέλεηα λα απνηειεί αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ θξαηηθή θνηλσληθή πξφλνηαζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν.91 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, αθφκε θαη ζε ηφζν επλνκνχκελεο–γηα ηνπο κεηαλάζηεο– θνηλσλίεο, ζπρλά ε ελζσκάησζή ηνπο, αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ δηακέλνπλ ζηε ρψξα ήδε κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, ζπρλά βξίζεη πξνζθνκκάησλ.92 H νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε ηνπ Βειγίνπ, ήδε ιίγν πξηλ ηελ εθπλνή ηεο πξνεγνχκελεο ρηιηεηεξίδαο (Ηνχιηνο 1999), παξνπζίαζε ην πξφγξακκά ηεο ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο, πνπ είρε πέληε βαζηθνχο ζηφρνπο: ηε δεκηνπξγία ελφο θαζεζηψηνο γηα ηα άηνκα πνπ εθηνπίζηεθαλ απφ ηνπο πνιέκνπο, ηε κείσζε ηεο δηάξθεηαοηεο δηαδηθαζίαο αζχινπ, ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ δηθαίνπ πεξί ηζαγέλεηαο γηα ηελ ελζάξξπλζεηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηε βειγηθή θνηλσλία, ηελ έλαξμε κηαο εθζηξαηείαο λνκηκνπνίεζεο ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηελ ηαπηφρξνλε απέιαζε ησλ «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ, πνπ ε αίηεζε λνκηκνπνίεζήο ηνπο δελ έγηλε δεθηή απφ ην θξάηνο θαη ηε δηνηθεηηθή κεηαξξχζκηζε ησλ ηδξπκάησλ πνπ αζρνινχληαη κε ηε κεηαλάζηεπζε. Με ηνλ κεηαξξπζκηζηηθφ λφκν γηα ηε κεηαλάζηεπζε, πνπ ζέζπηζε ην 2002, άξρηζε λα απνηειεί ηδαληθφ πξννξηζκφ γηα ηνπο κεηαλάζηεο. ληαο ην πην θηιειεχζεξν θξάηνο ζηελ Δπξψπε, παξαρσξεί άδεηα παξακνλήο απεξηνξίζηνπ ρξφλνπ 90 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 81-87. Eger, M. (April 2010). “Even in Sweden: The Effect of Immigration on Support for Welfare State Spending”, European Sociological Review, 26/2, 203-217. 92 Πξβι. ελδεηθηηθά Bayram, N., Nyquist, H., Thorburn, D. & Bilgel, N. (Spring 2009). “Turkish Immigrants in Sweden: Are They Integrated?”, International Migration Review, 43/1, 90-111. 91 46 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζε φζνπο ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ δηακέλνπλ ζην έδαθφο ηνπ κφληκα γηα πέληε ρξφληα. Αλ κεηαλάζηεο δεηήζνπλ απηφ ην είδνο άδεηαο, ηνπο παξέρεηαη απηνκάησο απεξηφξηζηε πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Οη κεηαξξπζκίζεηο πνπ εηζήρζεζαλ κε ηνλ λφκν απηφθαηέζηεζαλ ηηο δηαδηθαζίεο ρνξήγεζεο αζχινπ πην απιέο θαη απνηειεζκαηηθέο. Οη αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ απμήζεθαλ θαηά θφξνλ ηα επφκελα ρξφληα, ελψ ην 2004 ε βειγηθή θπβέξλεζε εμέδσζε αλαθνίλσζε κε ηελ νπνία φινη νη αηηνχληεο άζπιν πνπ δελ είραλ ιάβεη αθφκε απάληεζε ζα λνκηκνπνηνχληαλ, κε εμαίξεζε φζνπο δελ είραλ ιεπθφ πνηληθφ κεηξψν.93 Απφ ηελ 1ε Ηνπλίνπ 2007, ην Γξαθείνηεο Γεληθήο Δπηηξνπήο γηα ηνπο Πξφζθπγεοθαη ηνπο Απάηξηδεο (Office of the Commissioner General for Refugees and Stateless persons / CGRS) απνηειεί ηελ θεληξηθή αξρή γηα ηε δηαδηθαζία ρνξήγεζεο αζχινπ, ζην Βέιγην, φπνπ νη ππνβιεζείζεο αηηήζεηο αζχινπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζε δχν ηχπνπο πξνζηαζίαο: ηελ πξνζηαζία σο πξφζθπγαο θαη ηελ επηθνπξηθή πξνζηαζία. Ζ πξνζηαζία σο πξφζθπγαο έρεη ζην Βέιγην πξνηεξαηφηεηα ζε ζρέζε κε ηελ επηθνπξηθή πξνζηαζία. Έηζη, κφλν εάλ ν αηηψλ άζπινδελ κπνξεί λα αλαγλσξηζζεί σο πξφζθπγαο, νη αξκφδηεο αξρέο εμεηάδνπλ αλ κπνξεί λα ηνπ ρνξεγεζεί ην θαζεζηψο επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο. Δάλ ππάξρεη άξλεζε παξνρήο πξνζηαζίαο ζε κία απφ ηηο δχν κνξθέο, ν αηηψλ δελ κπνξεί λα κείλεη ζην Βέιγην θαη αλαγθάδεηαη λα επηζηξέςεη ζηε ρψξα ηνπ.94 ην ίδην πιαίζην θαη ε Οιιαλδία, ε νπνία απφ ην 2001 έρεη απινπνηήζεη ηηο δηαδηθαζίεο πνιηηνγξάθεζεο, επηηαρχλνληαο ηε ρνξήγεζε αζχινπ. Ζ Οιιαλδία ζεκεηψλεη ην πςειφηεξν πνζνζηφ πνιηηνγξάθεζεο αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ, παξέρνληαο ηε δπλαηφηεηα ζε αιινδαπνχο ππεθφνπο, κεηά απφ πεληαεηή παξακνλή ηνπο ζηε ρψξα, λα θαηαζέζνπλ αίηεζε απφθηεζεο ηεο νιιαλδηθήο ππεθνφηεηαο.95 Ζ Κεληξηθή Τπεξεζία γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν (Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers) είλαη ππεχζπλε γηα ηελ ππνδνρή θαη ηελ επνπηεία ησλ αηηνχλησλ άζπινπνπ έξρνληαη ζηελ Οιιαλδία.96 Σν Ζλσκέλν Βαζίιεην απνηειεί, φπσο πξναλαθέξζεθε, ιηγφηεξν «επλντθφ» πξννξηζκφ γηα ηνπο κεηαλάζηεο θαη παξνπζηάδεη αξθεηά θνηλά ζηνηρεία, ζηε 93 Martiniello, M. (Spring, 2003). “Belgium‟s Immigration Policy”, International Migration Review, 37/1, 225-232 (232). 94 Office of the Commisioner General for Refugees and stateless People (2014). “Asylum Procedure” (http://www.cgra.be/en/Procedure_d_asile_en_pratique). 95 OECD, 2004. Trends in..., φ,π.· Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 69-75. 96 http://www.coa.nl. 47 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε κεηαλαζηεπηηθή ηνπ πνιηηηθή θαη ζηελ πνιηηηθή αζχινπ, κε ηελ Ηξιαλδία. Σφζν ε Μεγάιε Βξεηαλία φζν θαη ε Ηξιαλδία, ιφγσ θαη ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο ζέζεο, ε νπνία δελ επλνεί ηελ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, ζπγθεληξψλνπλ ζρεηηθά ρακειά πνζνζηά αιινδαπψλ ππεθφσλ ζην έδαθφο ηνπο. Σα πνζνζηά απηά αλέξρνληαη ζε 4,5% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ γηα ην Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη ζε 2% γηα ηελ Ηξιαλδία. ηε Μεγάιε Βξεηαλία ε ρνξήγεζε κφληκεο άδεηαο παξακνλήο παξέρεη ην δηθαίσκα ειεχζεξεο πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Αληίζεηα, ζηελ Ηξιαλδία νη άδεηεο εξγαζίαο γηα αιινδαπνχο ππεθφνπο είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλεο κε ηνλ εθάζηνηε εξγνδφηε, ν νπνίνο είλαη ν θαζ‟ χιελ αξκφδηνο γηα ηελ ππνβνιή ηεο αίηεζεο. ηελ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ δηαθαίλεηαη ε απζηεξφηεηα θαη ησλ δχν ρσξψλ. Δηδηθφηεξα, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην πξνσζεί ηελ αχμεζε ησλ ζηξαηνπέδσλ ππνδνρήο ησλ αηηνχλησλ άζπιν, ελψ παξάιιεια ηνπο δίλεη ην δηθαίσκα θνηλσληθήο πξφλνηαο κφλν εθφζνλ ην δεηήζνπλ κε ηελ είζνδφ ηνπο. ε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε, ράλνπλ ην δηθαίσκα απηφ θαη θαινχληαη λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο επηηαγέο ηηο επηβίσζεο, ρσξίο νηθνλνκηθή ππνζηήξημε. Κνηλά ζηνηρεία θαη γηα ηα δχν θξάηε ζπληζηνχλ ηφζν ε άξζε ηνπ δηθαηψκαηνο άζθεζεο βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο, φζν εθθξεκεί ε ρνξήγεζε αζχινπ, αιιά θαη ε αξρή ηεο «αζθαινχο ηξίηεο ρψξαο» ζηελ νπνία κπνξεί λα απνζηαιεί ν αηηψλ ρσξίο λα αληηκεησπίδεη θίλδπλν λα δησρζεί εθ λένπ. Απφ ην 2000, εμεηάδνληαη ζηε Μεγάιε Βξεηαλία κε ην ζχζηεκα «one stop» νη αηηήζεηο φζσλ αηηνχλησλ άζπιν δελ επαλαπξνσζνχληαη. Σν ζχζηεκα απηφ έρεη απψηεξν ζθνπφ ηελ ηαρχηεξε επεμεξγαζία ησλ αηηήζεσλ ζε δηάζηεκα δχν κελψλ. ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ «onestop» πεξηιακβάλνληαη ε αμηνιφγεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ αηηνχληνο, αλ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ πξφζθπγα, ε ππνβνιή ηεο αίηεζεο, ε ιήςε ηεο ζρεηηθήο απφθαζεο, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα ππνβνιήο έλζηαζεο. ε φζνπο πξνρσξνχλ ζηελ ππνβνιή έλζηαζεο κε επηηπρή έθβαζε ρνξεγείηαη ακέζσο εγγχεζε άκεζεο άδεηαο παξακνλήο, αιιά θαη ππνζηήξημε γηα έλα λέν μεθίλεκα.97 Χζηφζν, θαη γηα ηελ αγγιηθή πνιηηηθή θαη θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα δηαηππψλνληαη νπζηαζηηθέο θαηεγνξίεο πνπ αθνξνχλ ηελ νπζηαζηηθή ππνλφκεπζε ηεο ίδηαο ηεο έλλνηαο ηνπ αζχινπ θαη ηηο ηδηαίηεξα απάλζξσπεοπνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη, φπσο ε αλαγθαζηηθή εμαζιίσζε ησλ 97 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π. 69-73. 48 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αηηνχλησλ άζπιν θαη ηα πξνζθφκκαηα φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζή ηνπο ζηε λνκηθή δηαδηθαζία ηεο αίηεζεο.98 Ζ Γαιιία είλαη κηα παιηά ρψξα ηεο κεηαλάζηεπζεο. Ο πιεζπζκφο ησλ κεηαλαζηψλ αλέξρεηαη ζε 5,5 εθαηνκκχξηα άηνκα, ησλ νπνίσλ ην 40% πξνέξρεηαη απφ ηελ ΔE.99 ηε Γαιιία ν κεηαλαζηεπηηθφο λφκνο δηαθξίλεη δχν εηδψλ ηίηινπο παξακνλήο, ηελ πξνζσξηλή άδεηα κε ηζρχ ελφο έηνπο θαη ηε λφκηκε άδεηα παξακνλήο δηάξθεηαο δέθα εηψλ. Μεηά απφ πεληαεηή παξακνλή ζηε ρψξα, νη πνιίηεο «ηξίησλ» ρσξψλ δχλαληαη λα δεηήζνπλ δεθαεηή άδεηα παξακνλήο, ε νπνία αλαλεψλεηαη απηφκαηα. Γχν θαηεγνξίεο πξνβιέπνληαη απφ ηε γαιιηθή λνκνζεζία θαη γηα ην άζπιν. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην γαιιηθφ δίθαην αλαγλσξίδεη ην πνιηηηθφ θαη ην εδαθηθφ άζπιν. Οη αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ κπνξνχλ λα ππνβιεζνχλ ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο,ζε κηα απφ ηηο λνκαξρίεο ηεο, αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ, ζε γαιιηθά πξνμελεία ή δηπισκαηηθέο αληηπξνζσπείεο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο επεμεξγαζίαο ηεο αίηεζήο ηνπο, νη ππήθννη ησλ «ηξίησλ» ρσξψλ δελ επηηξέπεηαη λα εξγάδνληαη. Σν γαιιηθφ θξάηνο ηνχο παξέρεη ζηέγε ζε εηδηθά δηακνξθσκέλα θηίξηα θηινμελίαο, ελψ, ηαπηφρξνλα, ηνπο ρνξεγεί έλα πξνζσξηλφ επίδνκα θαη έλα βνήζεκα ελζσκάησζεο. Γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηε Γαιιία, ζχκθσλα κε ην θπβεξλεηηθφ πξφγξακκα πνπ παξνπζηάζηεθε ην 2003, ηδξχζεθε ε «Γαιιηθή Τπεξεζία Τπνδνρήο θαη Γηεζλνχο Μεηαλάζηεπζεο». Ζ Τπεξεζία απηή είρε σο αξκνδηφηεηα ηελ εθκάζεζε ηεο γαιιηθήο γιψζζαο θαη ηεο θξαηηθήο πνιηηηθήο απφ ηνπο κεηαλάζηεο.100 ε ηειηθή αλάιπζε, ε Γαιιία πηνζεηεί έλα πεξηζζφηεξν «αθνκνησηηθφ» κνληέιν δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηψλ ηεο, ζε αληίζεζε κε ην «πνιππνιηηηζκηθφ» κνληέιν ηεο Οιιαλδίαο θαη ην «δηαρσξηζηηθφ»πνπ εθαξκφδεη ε Γεξκαλία.101 Ζ Γεξκαλία ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1950-1960 απνηέιεζε κηα απφ ηηο πξψηεο επηινγέο ησλ εξγαηψλ κεηαλαζηψλ, γεγνλφο πνπ απνηππψλεηαη ελ δπλάκεη θαη ζηνλ 98 Chakrabarti, Sh. (Mar., 2005). “Rights and Rhetoric: The Politics of Asylum and Human Rights Culture in the United Kingdom”, Journal of Law and Society, 32/1 (The Human Rights Act: A Success Story?), 131-147. 99 Valls, M. (2014). Politique d‟immigration: bilan et perspectives. Ministère de l‟Intérieur de France, 1 (http://www.immigration.interieur.gouv.fr/Info-ressources/Actualites/L-actu-immigration/Politique-dimmigration-2013-2014-bilan-et-perspectives). 100 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 55-62. 101 Joppke, Ch. (Jan. 2007). “Transformation of Immigrant Integration in Western Europe: Civic Integration and Antidiscrimination Policies in the Netherlands, France, and Germany”, World Politics, 59/2, 243-273. 49 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε κεηαλαζηεπηηθφ ηεο λφκν. Γηα λα δηεπθνιχλεη θαη ηελ ίδηα ηεο ηελ νηθνλνκία, δεδνκέλνπ φηη νη κεηαλάζηεο απηνί απνηεινχζαλ κεγάιν κέξνο ηνχ επηπιένλ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο βαξηάο ηεο βηνκεραλίαο, δηαθξίλεη ηελ άδεηα παξακνλήο πεξηνξηζκέλνπ θαη ηελ άδεηα παξακνλήο απεξηφξηζηνπ ρξφλνπ. ηε δεχηεξε θαηεγνξία, ν απεξηνξίζηνπ δηάξθεηαο ραξαθηήξαο ηεο άδεηαο δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηνλ ηφπν εγθαηάζηαζεο, αιιά θαη ζηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Μάιηζηα, κε ηνλ λέν κεηαλαζηεπηηθφ λφκν, νη ππήθννη «ηξίησλ» ρσξψλ νη νπνίνη δηακέλνπλ λφκηκα ζηε Γεξκαλία γηα ηνπιάρηζηνλ νθηψ ρξφληα, γλσξίδνπλ επαξθψο ηε γεξκαληθή γιψζζα, δηαζέηνπλ απνδεηθηηθφ ηαθηηθνχ εηζνδήκαηνο θαη επηδεηθλχνπλ ζπληαγκαηηθή πίζηε, δχλαληαη λα ππνβάινπλ αίηεζε πνιηηνγξάθεζεο. ηνλ ηνκέα ηνπ αζχινπ, ηξνπνπνηήζεθε ε κέρξη ηψξα δηάηαμε, ε νπνία ζπλέδεε ηε ρνξήγεζε αζχινπ κε ην θξάηνο απφ ην νπνίν αζθήζεθε δίσμε. Δθεμήο, ε ρνξήγεζε ηεο ηδηφηεηαο ηνπ πξφζθπγα ππαγνξεχεηαη απφ ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ.102 Tν 2013, ε Γεξκαλία ήηαλ ν απνδέθηεο ηνπ κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζπλνιηθά ζηελ πεξηνρή, αθνινπζνχκελε απφ ηε Γαιιία θαη ηε νπεδία.103 ε ηειηθή αλάιπζε, πξνζειθχεη ην ελδηαθέξνλ ησλ κεηαλαζηψλ πνιχ πεξηζζφηεξν απφ άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ, παξά ην γεγνλφο φηη, ζχκθσλα κε πξφζθαηεο κειέηεο, ηα πνιηηηθά δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ εμαθνινπζνχλ λα ραιηλαγσγνχληαη κε έλαλ αξθεηά εζλνθεληξηθφ (θαη φρη ππεξεζληθφ) πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ρψξαο.104 Αληίζεηα απφ ηε Γεξκαλία, ε Απζηξία δελ είλαη κηα ρψξα νχηε κε ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ κεηαλαζηεπηηθφ πιεζπζκφ νχηε κε ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο πξνζθπγηθέο ξνέο πξνζθχγσλ. Δπί παξαδείγκαηη, ηα έηε 2010 θαη 2011, θαηέθζαζε ζρεηηθά κηθξφο αξηζκφο πξνζθχγσλ θπξίσο απφ ην Αθγαληζηάλ,ην Ηξάθ, ηε νκαιία θαη ην νπδάλ. Σν 2012, αηηήζεθαλ αζχινπ 3.680 άηνκα, θπξίσο απφ ην Αθγαληζηάλ (969), ηε Ρσζία 102 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 62-66. UNHCR. 2014. UNHCR Regional Operations Profile – Northern, Western, Central ans Southern Europe (http://www.unhcr.org/pages/49e48eca6.html). 104 Koopmans, R., Michalowski, I. & Waibel, S. (2013). “Bürgerrechte für Zuwanderer. Nationale politische Prozesse und internationale Konvergenz in Westeuropa, 1980 – 2008”, in: P. Schimany & H. D. von Loeffelholz (Hg), Beiträge zur Migrations- und Integrationsforschung Aus Anlass des 60-jährigen Bestehens des Bundesamtes für Migration und Flüchtlinge. Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, 125-150. 103 50 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε (839), ηε πξία (542), ην Ηξάλ (442) θαη ηε νκαιία (241),105 βάζεη ηνπ θαηλνχξγηνπ λφκνπ γηα ην άζπιν (the Asylum Act), πνπ ςεθίζηεθε ην2005.106 ηελ ηξίηε θαη ηειεπηαία θαηεγνξία, απηή ησλ Ννηηνεπξσπατθψλρσξψλ ππνδνρήο κεηαλαζηψλ, πεξηιακβάλνληαη ε Διιάδα, ε Κχπξνο, ε Ηηαιία, ε Ηζπαλία, ε Πνξηνγαιία θαη ε Μάιηα. Ζ θαηεγνξία απηή νλνκάζηεθε έηζη κε θξηηήξην ηε γεσγξαθηθή ζέζε ησλ ρσξψλ πνπ ηελ απαξηίδνπλ. H Διιάδα, αλ θαη ιφγσ ηεο ζθνδξήο νηθνλνκηθήο θξίζεο, νπζηαζηηθά, δελ απνηειεί ηδηαίηεξα αγαπεκέλε επηινγή θαη πξννξηζκφ ησλ κεηαλαζηψλ, δέρεηαη πνιινχο κεηαλάζηεο θαη αηηνχληεο άζπιν, σο θνκβηθφ ζεκείν δηέιεπζήο ηνπο πξνο ηελ επεηξσηηθή Δπξψπε. Σν πνζνζηφ ησλ αιινδαπψλ ππεθφσλ πνπ δηακέλνπλ ζηελ επηθξάηεηά ηεο, ζηηο αξρέο ηεο ρηιηεηεξίδαο (2001), άγγηδε ην 10,26%, μεπεξλψληαο ην αληίζηνηρν ησλ ππνινίπσλ Ννηηνεπξσπατθψλρσξψλ.107 Ήδε ε Διιάδα θιήζεθε λα ξπζκίζεη λνκνζεηηθά δεηήκαηα κεηαλάζηεπζεο, κε αθνξκή ηηο πξψηεο καδηθέο ξνέο κεηαλαζηψλ, πνπ πξνήιζαλ απφ ηελ θαηάξξεπζε ησλ πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ ρσξψλ ηνπ αλαηνιηθνχ κπινθ, ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη θπξίσο κε ηε καδηθή «παξάλνκε» είζνδν ρηιηάδσλ κεηαλαζηψλ απφ ηε γείηνλα Αιβαλία. Ο Ν. 1975/1991108 θαη ηα ΠΓ 358/1997 θαη 359/1997 δηεπθξίληδαλ αθξηβψο ηηο πξνυπνζέζεηο εηζφδνπ, παξακνλήο θαη απαζρφιεζεο αιινδαπψλ ζηελ Διιάδα, έρνληαο σο ζηφρν ηε κείσζε ηεο δπζαλαινγίαο κεηαμχ «λφκηκσλ» θαη ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ.109 ηε ζπλέρεηα, ν Ν. 2910/2001, πέξα απφ ηελ επηθαηξνπνίεζε δεηεκάησλ πνπ αθνξνχζαλ ηελ είζνδν θαη ηε δηέιεπζε αιινδαπψλ, ηε ρνξήγεζε θαη ηελ αλαλέσζε ηεο άδεηαο παξακνλήο θαη ηεο άδεηαο εξγαζίαο, ηελ νηθνγελεηαθή ζπλέλσζε αιινδαπψλ, ξχζκηδε δεηήκαηα θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο θαη δηεπθξίληδε ηηο πξνυπνζέζεηο θαη ηε δηαδηθαζία πνιηηνγξάθεζήο ηνπο.110 Ο Ν. 3386/2005 πξνζπάζεζε λα δηεπζεηήζεη δεηήκαηα εηζφδνπ, δηακνλήο θαη επνρηαθήο ή κνληκφηεξεο εξγαζίαο 105 UNHCR (2014). “Flüchtlingsland Österreich” (http://www.unhcr.at/unhcr/in-oesterreich/ fluechtlingsland-oesterreich.html). 106 Bundesgesetz über die Gewährung von Asyl (Asylgesetz 2005 – AsylG 2005) (http://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=Bundesnormen&Gesetzesnummer=20004240) 107 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 87-91. 108 Ν. 1975/1991 (ΦΔΚ 184Α/4.12.1991) «Δίζνδνο–έμνδνο, παξακνλή, εξγαζία, απέιαζε αιινδαπψλ, δηαδηθαζία αλαγλψξηζεο αιινδαπψλ πξνζθχγσλ θαη άιιεο δηαηάμεηο». 109 αξξήο, Ν. (2008). Θεζκηθό πιαίζην ηεο κεηαλάζηεπζεο ζε εζληθό θαη επξσπατθό πιαίζην. Κείκελα εξγαζίαο 2008/18. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ, 27. 110 Ν. 2910/2001 (ΦΔΚ 91Α/2.5.2001). «Δίζνδνο θαη παξαµνλή αιινδαπψλ ζηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα. Κηήζε ηεο. Διιεληθήο ηζαγέλεηαο µε πνιηηνγξάθεζε θαη άιιεο» (...). 51 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ ζηελ Διιάδα, δεηήκαηα λνκηκνπνίεζεο ηεο δηακνλήο αιινδαπψλ ζηελ Διιάδα κε ιεγκέλεο άδεηεο δηακνλήο, ή θαηλνχξγησλ κεηαλαζηψλ πνπ εηζήιζαλ ζηε ρψξα ζε ρξνληθή ζηηγκή χζηεξε απφ ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηνπ Ν. 2910/01 θαη παξέκελαλ κε «λφκηκα». Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ ήηαλ ε εζηίαζε ζηελ πξνυπφζεζε ηεο «λφκηκεο» δηακνλήο ελ φςεη ηεο θαηνρχξσζεο δηθαησκάησλ ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο, ηεο πγείαο θαη ηεο εθπαίδεπζεο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ.111 Με ηνλ Ν. 3536/2007 πξνηάζεθε ε ζχζηαζε Δζληθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε ησλ Μεηαλαζηψλ ππαγφκελεο ζην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο (ΤΠ.Δ.Γ.Γ.Α.), πξνθεηκέλνπ λα δηεπζεηήζεη δεηήκαηα έληαμεο ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ,112 ελψ, ελ ζπλερεία, ν Ν. 3846/2010, πνπ δηεπθξίληδε γεληθφηεξα δεηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ Διιάδα, ξχζκηδε θαη δεηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ηελ απαζρφιεζε ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ (άξζξν 14)113 θαη ε Τ.Α. 5205/2011 θαζφξηδε ηε δηαδηθαζία θαη ηηο πξνυπνζέζεηο ππαγσγήο ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ Ν. 3386/2005 ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ, νη νπνίνη κεηαθηλνχληαη απφ επηρείξεζε εγθαηεζηεκέλε ζε «ηξίηε» ρψξα, κε ζθνπφ ηελ παξνρή ππεξεζίαο, ζην πιαίζην ζχκβαζεο πξνκήζεηαο κεηαμχ επηρείξεζεο εγθαηεζηεκέλεο ζε θξάηνο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ή ηνπ Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ θαη αληίζηνηρεο πνπ αζθεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Διιάδα.114 Ο Ν. 4251/2014 κε ηίηιν«Κψδηθαο Μεηαλάζηεπζεο θαη Κνηλσληθήο Έληαμεο θαη ινηπέο δηαηάμεηο» είλαη απηφο πνπ ξπζκίδεη ζηηο κέξεο καο πάζεο θχζεσο δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ επίζεκε είζνδν,ηε «λφκηκε» δηακνλή θαη εξγαζία ησλ αιινδαπψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ, ζηελ Διιάδα. Δπίζεο, κηα ζεηξά λφκσλ θαη πξνεδξηθψλ δηαηαγκάησλ έρνπλ ζεζπηζηεί πνπ αθνξνχλ ηε ξχζκηζε δεηεκάησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη πξνζθχγσλ, γηα ηα νπνία θάλεη 111 Ν. 3386/2005 (ΦΔΚ Α 212/23-8-2005). «Δίζνδνο, δηακνλή θαη θνηλσληθή έληαμε ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ ζηελ Διιεληθή Δπηθξάηεηα». 112 Ν. 3536/2007 (ΦΔΚ Α 42/23-2-2007). «Δηδηθέο ξπζκίζεηο ζεκάησλ κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ινηπψλ δεηεκάησλ αξκνδηφηεηαο Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο». 113 Ν. 3846/2010 (ΦΔΚ 66/Α/11.5.2010). «Δγγπήζεηο γηα ηελ εξγαζηαθή αζθάιεηα θαη άιιεο δηαηάμεηο». 114 Τ.Α. νηθ. 5205/2011 «Καζνξηζκφο ηεο δηαδηθαζίαο θαη ησλ πξνυπνζέζεσλ ππαγσγήο ζηηο ξπζκίζεηο ηνπ λ. 3386/05 ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ, νη νπνίνη κεηαθηλνχληαη απφ επηρείξεζε εγθαηεζηεκέλε ζε ηξίηε ρψξα, κε ζθνπφ ηελ παξνρή ππεξεζίαο, ζην πιαίζην ζχκβαζεο πξνκήζεηαο κεηαμχ επηρείξεζεο εγθαηεζηεκέλεο ζε θξάηνο κέινο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ή ηνπ Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ θαη αληίζηνηρεο πνπ αζθεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Διιάδα». 52 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ιφγν ζηε κειέηε ηεο ε Υξηζηίλα Βειέληδα ζηελ ακέζσο επφκελε ελφηεηα. Παξά ηελ απφπεηξα επίιπζεο ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο ζηελ Διιάδα ζε ζεζκηθφ επίπεδν, πξνο απνθπγή πνηθίισλ πξνβιεκάησλ ηφζν γηα ηελ θνηλσλία ππνδνρήο φζν θαη γηα ηνλ ίδην ηνλ κεηαλαζηεπηηθφ πιεζπζκφ, ζε πξαθηηθφ επίπεδν θαη απφ άπνςε απνηειεζκάησλ, ππάξρνπλ αθφκε πνιιέο ειιείςεηο θαη πξνβιεκαηηθά ζεκεία, φπσο αλαιχνληαη δηεμνδηθά θαη ζηηο ππφινηπεο εξγαζίεο ηνπ παξφληνο ζπιινγηθνχ έξγνπ. Ζ Κχπξνο, κεηά ηε δηρνηφκεζή ηεο,αληηκεησπίδεη ζνβαξφ πξφβιεκα κε ηε δηέιεπζε κεγάινπ αξηζκνχ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, νη νπνίνη εηζέξρνληαη ζην έδαθφο ηεο, θπξίσο κέζσ ηεο Σνπξθίαο θαη ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηνπ λεζηνχ.115 Ζ κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηεο Κχπξνπ ζηεξίδεηαη θπξίσο ζε βαζηθνχο άμνλεο, πνπ αθνξνχλ, αθελφο, ηε ξχζκηζε ηεο «λφκηκεο» κεηαλάζηεπζεο ζηε βάζε ηεο εζληθήο ζηξαηεγηθήο απαζρφιεζεο θαη γεληθφηεξα ησλ αλαγθψλ ηεο εζληθήο αγνξάο εξγαζίαο θαη, αθεηέξνπ, ζηνλ ζπληνληζκφ ηεο εζληθήο κεηαλαζηεπηηθήο λνκνζεζίαο κε ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ. χκθσλα κε ηνλ ηζρχνληα κεηαλαζηεπηηθφ λφκν, νη αιινδαπνί πνπ ιακβάλνπλ άδεηα δηακνλήο ζηελ Κχπξν, εθφζνλ έρνπλ εθ ησλ πξνηέξσλ κπνξνχλ λα απνδείμνπλ ζπγθεθξηκέλν επηρεηξεκαηηθφ θεθάιαην πνπ δηαζέηνπλ ή πξνθαζνξηζκέλν εηήζην εηζφδεκα, αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία είηε αηφκσλ πνπ πξνηίζεληαη λα απηναπαζρνιεζνχλ ζηε γεσξγία, ηελ θηελνηξνθία, ηελ πηελνηξνθία θαη ηρζπνηξνθία, είηε ζε κεηαιιεπηηθέο επηρεηξήζεηο, είηε ζε αηνκηθφ επηηήδεπκα ή επηρείξεζε, είηε σο απηεπάγγειηνη ή επηζηήκνλεο, είηε σο εξγαδφκελνη ππάιιεινη ζε θάπνηνλ εξγνδφηε, λννπκέλνπ φηη ε απαζρφιεζή ηνπο απηή δελ ζα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία αδηθαηνιφγεηνπ αληαγσληζκνχ ζην επάγγεικα πνπ εμαζθνχλ, είηε, ηέινο, αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ κε εξγαδφκελσλ αηφκσλ αιιά ησλ κφληκσλ επηζθεπηψλ, πνπ έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο αζθαιηζκέλν εηήζην εηζφδεκα χςνπο ηνπιάρηζηνλ €9,568 ελψ γηα θάζε εμαξηψκελν άηνκν επηπξφζζεην εηήζην εηζφδεκα χςνπο €4,613.116 Δίλαη ζαθέο φηη ππάξρεη ηδηαίηεξα απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα πξνζέιθπζε πινχζησλ κεηαλαζηψλ, πνπ ζα επελδχζνπλ ζηε ρψξα θαη ζα ζπκβάινπλ ζηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηθψλ ηεο επηρεηξήζεσλ. Παξάιιεια, ζηηο 26.4.2012 ςεθίζηεθε ην 115 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π. Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Κχπξνπ. «Άδεηεο κεηαλάζηεπζεο» (http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CDwQFjAC&url=http%3 A%2F%2Fwww.moi.gov.cy%2Fmoi%2Fcrmd%2Fcrmd.nsf%2FAll%2FA0DF845FD6327FA9C2257959 003C80C4%2F%24file%2FAdeiesMetanastefsis.doc&ei=hc5DU8CdJsGphAem_IC4Aw&usg=AFQjCN HBKEUC2FQ6MZNy1AB-6L6DL9z3Bg&bvm=bv.64367178,d.bGQ). 116 53 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ελαξκνληζηηθφ λνκνζρέδην «Ο πεξί Αιινδαπψλ θαη Μεηαλάζηεπζεο (Σξνπνπνηεηηθφο) Νφκνο ηνπ 2012», ν νπνίνο αθνξά ηε κεηαθνξά ηεο νδεγίαο 2009/50/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζηελ εζληθή θππξηαθή λνκνζεζία ζρεηηθά κε ηηο πξνυπνζέζεηο εηζφδνπ θαη δηακνλήο ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ κε ζθνπφ ηελ απαζρφιεζε πςειήο εηδίθεπζεο.117 Χζηφζν, φπσο πξναλαθέξζεθε, έλα κεγάιν κέξνο ησλ αθηρζέλησλ αιινδαπψλ ζηελ Κχπξν πνπ θαηαθζάλεη ζηε ρψξα, πξνέξρεηαη απφ πεξηνρέο πνπ πιήηηνληαη απφ πνιέκνπο θαη ζνβαξά θνηλσληθά πξνβιήκαηα, σο αηηνχληεο άζπιν. Σα δεηήκαηα, ινηπφλ, πνπ αθνξνχλ ηνάζπιν ζηελ Κχπξν δηεπζεηνχληαη αθελφο κε βάζε ηνλ πεξί πξνζθχγσλ λφκν (2000-2009), ν νπνίνο ςεθίζηεθε ην 2000 θαη ηξνπνπνηήζεθε επαλεηιεκκέλα ηα έηε 2002, 2003, 2004, 2005, 2007, 2009, θαη αθεηέξνπ κε βάζε ηνπο πεξί πξνζθχγσλ θαλνληζκνχο ηνπ 2005. Σα αηηήκαηα αζχινπ δηεθπεξαηψλνληαη απφ ηελ Τπεξεζία Αζχινπ, θαηφπηλ ζπλέληεπμεο ζηελ νπνία θαιείηαη ν αηηψλ άζπιν θαη ε νπνία δηεμάγεηαη κε ηε βνήζεηα δηεξκελέα. Αξκφδηνη ιεηηνπξγνί εμεηάδνπλ ηελ θάζε έθζεζε, ελψ ε ηειηθή απφθαζε ιακβάλεηαη απφ ηνλ Πξντζηάκελν ηεο Τπεξεζίαο θαη ε νπνία κπνξεί λα είλαη είηε ε αλαγλψξηζε ηνπ αηηνχληνο σο πξφζθπγα, είηεε αλαγλψξηζε ζηνλ αηηνχληα ην θαζεζηψο ζπκπιεξσκαηηθήο πξνζηαζίαο, είηε ε απφξξηςε ηεο αίηεζεο θαη ε παξαρψξεζε ζηνλ αηηνχληαην θαζεζηψο πξνζσξηλήο δηακνλήο γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο, είηε, ηέινο, ε απφξξηςε ηεο αίηεζεο. ηελ πεξίπησζε ηεο πξσηνβάζκηαο απφξξηςεο ηνπ αηηήκαηνο αζχινπ, ν αηηψλ έρεη δηθαίσκα πξνζθπγήο ζηελ Αλαζεσξεηηθή Αξρή Πξνζθχγσλ εληφο 20 εκεξψλ. Ζ ηειεπηαία ζπζηάζεθε κε βάζε ηνλ πεξί Πξνζθχγσλ Νφκν θαη κε απφθαζε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ, ε νπνία εμεηάδεη ζε δεχηεξν βαζκφ πξνζθπγέο αηηνχλησλ αζχινπ, νη αηηήζεηο ησλ νπνίσλ απνξξίπηνληαη ζε πξψην βαζκφ απφ ηελ Τπεξεζία Αζχινπ. ε πεξίπησζε απφξξηςεο ηνπ αηηήκαηνο αζχινπ θαη δεπηεξνβάζκηα απφ ηελ Αλαζεσξεηηθή Αξρή Πξνζθχγσλ, ν αηηψλ άζπιν έρεη δηθαίσκα πξνζθπγήο ζην Αλψηαην Γηθαζηήξην εληφο 75 εκεξψλ.118 πλερίδνληαο ηε ζπλνπηηθή αλαθνξά γηα ηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη κεηαλαζηεπηηθή θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα πνπ ηζρχεη ζηηο ππφινηπεο ρψξεο ηνπ επξσπατθνχ λφηνπ, αο επηζεκαλζεί φηη ε Ηζπαλία, ε Ηηαιία θαη ε Πνξηνγαιία θαινχληαη 117 Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Κχπξνπ. «Μεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή» (http://www.moi.gov.cy/moi/moi.nsf/ All/D6290FCD8348561CC2257AA70022FDCB). 118 Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Κχπξνπ. «Οη δηαδηθαζίεο αζχινπ» (http://www.moi.gov.cy/moi/moi.nsf/All/ 710C601573E93E44C2257AA700304763). 54 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε λα αληηκεησπίζνπλ ζεκαληηθφ αξηζκφ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ πνπ εηζέξρνληαη ζηελ επηθξάηεηά ηνπο δηά ηεο ζαιάζζηαο νδνχ. Ζ απνγξαθή ησλ «λφκηκσλ» αιινδαπψλ ππεθφσλ ζηηο ρψξεο απηέο ην 2002 αληαλαθιάηαη ζε πνζνζηά ηεο ηάμεσο ησλ 5,7%, 2,6% θαη 3,4% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ, αληίζηνηρα.119 κσο, θαη ζηηο ηξεηο πεξηπηψζεηο, ε θαηαγξαθή απηή δελ αληαπνθξίλεηαη απφιπηα ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, θαζφηη θαζίζηαηαη αδχλαηε κηα αθξηβήο θαηακέηξεζε ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ. Σν 2002 ε Ηζπαλία θαη ε Πνξηνγαιία εηζήγαγαλ ην ζχζηεκα ηεο εηήζηαο πνζφζησζεο εηζφδνπ κεηαλαζηψλ απφ «ηξίηεο» ρψξεο γηα ηελ άζθεζε βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο.120 χκθσλα κε ην λέν ζχζηεκα, ν αξκφδηνο θνξέαο δεκνζηεχεη κηα έθζεζε παξνπζηάδνληαο ηηο αλάγθεο γηα εξγαηηθφ δπλακηθφ αλά ηνκέα θαη ηφπν εξγαζίαο. Μέζσ απηήο ηεο δηαδηθαζίαο πξνθχπηεη θαη ν αξηζκφο ησλ αδεηψλ εξγαζίαο πνπ ζα δνζνχλ αλά έηνο ζε αιινδαπνχο ππεθφνπο. Σνλ ίδην ρξφλν ε Ηηαιία εηζήγαγε έλαλ πεξηνξηζηηθφ κεηαλαζηεπηηθφ λφκν, ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα αληηκεησπίζεη ηελ άλνδν ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη αιινδαπνί πνπ δεηνχλ άδεηα παξακνλήο ζην εμήο ζα θαηαγξάθνληαη απφ ηε ήκαλζε. ηαλ ε άδεηα παξακνλήο δεηείηαη επί ηε βάζεη άζθεζεο βηνπνξηζηηθήο εξγαζίαο, ηφηε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηνλ εξγνδφηε, ν νπνίνο είλαη θαη ππεχζπλνο αθελφο λα εμαζθαιίζεη ζηνλ αιινδαπφ εξγαδφκελν ζηέγε, αθεηέξνπ λα θαιχςεη ηα έμνδα επηζηξνθήο ηνπ ζηελ παηξίδα, κε ηε ιήμε ηεο δηεηνχο άδεηαο. Ο λφκνο θαζίζηαηαη αξθεηά απζηεξφο θαη κε ηηο απειάζεηο, νη νπνίεο πινπνηνχληαη ρσξίο θακία αλαβνιή, αθφκε θαη αλ εθθξεκεί έλζηαζε απφ ηελ πιεπξά ηνπ αιινδαπνχ ππεθφνπ. Ζ απέιαζε επηιέγεηαη θαη ζε πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ν κεηαλάζηεο παξακέλεη άλεξγνο γηα δηάζηεκα κεγαιχηεξν ησλ έμη κελψλ. Χζηφζν, αλ θαη ζηηο ρψξεο απηέο αλαπηχζζεηαη, εηδηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα, κηα ηδηαίηεξε ξεηνξηθή ζηε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, θαηά ηελ νπνία αθελφο ηνλίδεηαη ε αλζξσπηζηηθή δηάζηαζε ζηελ ππνδνρήκεηαλαζηψλ θαη αθεηέξνπ ε αλάγθε έληαμήο ηνπο ζηελ εθάζηνηε θνηλσλία ππνδνρήο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, φπσο κε ζαθήλεηα θαη πεηζηηθφηεηα θαηαδεηθλχεη ε Calavita γηα ηελ πεξίπησζε ηεο Ηζπαλίαο, νη αιινδαπνί 119 Βαξβηηζηψηεο & Κακπνχξνγινπ, φ.π., 99-103. Σα πξνεγνχκελα ρξφληα, εηδηθά ε Ηζπαλία εθάξκνδε απζηεξνχο δηνηθεηηθνχο ειέγρνπο εηζφδνπ, εθηηκήζεηο ησλ «λφκηκσλ» θαη «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, ππνγξαθή δηκεξψλ ζρέζεσλ κε ην Μαξφθν γηα εηδηθή ζπκθσλία γηα ηε ξπζκηδφκελε κεηαλάζηεπζε Μαξνθηλψλ πνιηηψλ πξνο ηελ Ηζπαλία γηα ζηνρεπκέλε εξγαζία, αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο ηζπαληθήο θνηλσλίαο, ελψ εμέθξαδε ηηο πνιηηηθέο δπζθνιίεο γηα ηελ ελαξκφληζε κηαο εληαίαο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζην εζσηεξηθφ ηεο ηζπαληθήο θνηλσλίαο ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ. Πξβι. Huntoon, L. (Summer, 1998). “Immigration to Spain: Implications for a Unified European Union Immigration Policy”, International Migration Review, 32/2, 423-450. 120 55 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πεξηζσξηνπνηνχληαη θαη απνθιείνληαη, θαζψο ε λνκηθή θαηαζθεπή ηεο «παξαλνκίαο» παξαδίδεη ηνπο κεηαλάζηεοζην πεξηζψξην ηεο κεηαθνξληηθήο ηζπαληθήο νηθνλνκίαο, κε ηνπο άηππα αιιά ακείιηθηα ηζρχνληεο θαλφλεο εξγαζηαθήο «επειημίαο».121 Σέινο, ε Μάιηα, παξφηη δελ θηινμελνχζε ζην έδαθφο ηεο κεγάιν αξηζκφ αιινδαπψλ ππεθφσλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα βξέζεθε αληηκέησπε κε ηελ αχμεζε, κεηαμχ άιισλ, ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο δηακέζνπ ησλ ζαιάζζησλ ζπλφξσλ ηεο. ηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ, ε Μάιηα δελ ήηαλ ν ηειηθφο πξννξηζκφο ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, αιιά ην ζεκείν φπνπ λαπαγνχζαλ ηα πινία πνπ ηνπο κεηέθεξαλ. Σν αμηνζεκείσην ζηελ πνιηηηθή ηνπ αζχινπ πνπ αθνινπζεί ε Μάιηα, είλαη ην πνζνζηφ ησλ αλαγλσξίζεσλ ησλ πξνζθχγσλ, ην νπνίν άγγηδε ην 50% ην 2003-2004. Σελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν, θαη ελφςεη ηεο ελζσκάησζήο ηεο ζηελ ΔΔ, εμνκνίσζε πνιιέο απφ ηηο δηαηάμεηο, φπσο απηέο πνπ ξχζκηδαλ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο βίδαο, κε ηηο αληίζηνηρεο ησλ ρσξψλ ηεο Έλσζεο. Παξ‟φι‟ απηά, ε Μάιηα εμαθνινπζεί λα έρεη έλα ρξνλνβφξν ζχζηεκα γηα ηε ρνξήγεζε αζχινπ, ελψ νη πξσηνβνπιίεο πνπ αθνινπζεί γηα ηελ ππνδνρή, ηε ζηέγαζε, ηελ ελζσκάησζε θαη ζπλνιηθή ππνζηήξημε ησλ αηηνχλησλ ρξεηάδνληαη λέα δπλακηθή.122 πσο δηαθαίλεηαη, ινηπφλ, απφ ηα πξναλαθεξζέληα, παξά ην γεγνλφο φηη ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο πξνβιέπεη ελίζρπζε ηεο ζπλεηζθνξάο ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ κε ηε δηαδηθαζία ηεο ζπλαπφθαζεο, ηα θξάηε-κέιε ζπλερίδνπλ λα δηαηεξνχλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ειεπζεξία δξάζεο ηνπο ζηνλ έιεγρν ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ. Ζ ελσζηαθή πξσηνβνπιία αθνξά ηνπο ηνκείο ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο «παξάλνκεο» εηζφδνπ ησλ κεηαλαζηψλ, ηεο ζεζκηθήο θαηάζηαζεο (αλζξψπηλα θαη εξγαζηαθά δηθαηψκαηα) ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο, ηεο δηακφξθσζεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο ηεο πνιηηηθήο ελζσκάησζεο, θαη ηεο ζχλαςεο ζπκθσληψλ κε ρψξεο πξνέιεπζεο γηα δεηήκαηα επαλεηζδνρήο, επαλαπαηξηζκνχ θαη αλαπηπμηαθήο βνήζεηαο. πλνιηθά, νη πξσηνβνπιίεο θαη νη δξάζεηο ηεο ΔΔ παξακέλνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ζε ζεζκηθφ επίπεδν απνθάζεσλ θαη φρη απνηειεζκάησλ. Ζ αιήζεηα ησλ αξηζκψλ ζπλεγνξεί ππέξ ηεο άπνςεο φηη ε Έλσζε ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ έρεη λα επηδείμεη κφλν πεξηζηαζηαθέο επηηπρίεο θαη φρη κηα ζπλνιηθή 121 Calavita, K. (1998). “Immigration, Law, and Marginalization in a Global Economy: Notes from Spain”, Law & Society Review, 32/3, 529-566. 122 Savona-Ventura, C., Felice, N. & Gullaimier, R. A. (2010). “The Changing Face of the Maltese Population”, Journal of Population Research, 27/4, 315-322. 56 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε καθξνπξφζεζκε πνιηηηθή ησλ έξγσλ, αθφκε θαη ζε φ,ηη ζρεηίδεηαη κε ηελ θαηαπάηεζε ησλ βαζηθψλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ. Πξνηεξαηφηεηα παξακέλνπλ ηα εζληθά-θξαηηθά ζπκθέξνληα θαη φρη ε απφ θνηλνχ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο κε επηκεξηζκέλα ηα νθέιε. Γηαπηζηψλεηαη ζηαζηκφηεηα ζηελ πξφνδν πνπ έπξεπε λα έρεη επηηεπρζεί σο απφηνθν ηεο εμέιημεο ηεο πνιηηηθήο ζε λνκνζεηηθφ θαη ζεζκηθφ επίπεδν, ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο εξγαζίαο θαη ησλ δηαθξίζεσλ. Παξαηεξείηαη φηη ζηελ ΔΔ ησλ 12, ζε αληίζεζε κε ηελ Έλσζε ησλ 28 θξαηψλ-κειψλ, ε ζχγθιηζε ησλ απφςεσλ, ε πηνζέηεζε θαη ελζσκάησζε ησλ απνθάζεσλ θαζίζηαην εθηθηή ζε κεγαιχηεξν βαζκφ, κε απνηέιεζκα ηε κεγαιχηεξε πξφνδν, ελ ζπγθξίζεη κε ζήκεξα. Δπίινγνο Ζ κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαη ε πνιηηηθή ηνπ αζχινπ δελ ζπληζηνχλ έλα πξφζθαηξν ή εθήκεξν θαηλφκελν. Πξφθεηηαη γηα δήηεκα ην νπνίν απαηηεί ζπλερή εγξήγνξζε, θαζψο θακία παξνδηθή επηηπρία ζηε βξαρππξφζεζκε δηαρείξηζε θαη νκαιή ελζσκάησζε ησλ κεηαλαζηψλ δελ κεηαθξάδεηαη ζε δεδνκέλε θαη νιηζηηθή επίιπζε ηνπ δεηήκαηνο. Ζ Έλσζε ηε δεθαεηία ηνπ 1990 βξέζεθε αληηκέησπε κε ηε κεηαλάζηεπζε θαη αλαγθάζηεθε λα ηελ εληάμεη άκεζα ζηελ επξσπατθή αηδέληα, ζπλεηδεηνπνηψληαο φηη ε ηειεπηαία απφ δηεζλέο θαηλφκελν είρε κεηαηξαπεί ζε κείδνλ δηεζλέο πξφβιεκα. Μέρξη ηφηε ε δηεζλήο ζπλεξγαζία ζην δήηεκα απηφ δελ ζεσξνχληαλ απαξαίηεηε, γεγνλφο πνπ αληαλαθιάηαη θαη ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο. Μηα ζεηξά απφ λνκνζεηήκαηα θαη δηεζλείο ζπκβάζεηο ζεκαηνδνηνχλ ηελ θηλεηνπνίεζε ηεο ΔΔ, θηλεηνπνίεζε πνπ απέθεξε ιίγνπο θαξπνχο. Οη πξνηεξαηφηεηεο ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ηα εζληθά ηνπο ζπκθέξνληα αληηθαηνπηξίδνληαη ηφζν ζηηο ζρεηηθέο ζπδεηήζεηο φζν θαη ζηελ εθαξκνγή ησλ απνθάζεσλ. Ζ αλνκνηνγέλεηα ζην εζσηεξηθφ ηεο Έλσζεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απξνζπκία ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Έλσζεο λα απεκπνιήζνπλ ηελ απνθιεηζηηθή ηνπο αξκνδηφηεηα ζηε ράξαμε ηεο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη ηεο πνιηηηθήο ηνπ αζχινπ ζπληζηνχλ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα, πνπ θαζηζηνχλ ηελ νπνηαδήπνηε πξσηνβνπιία, ελ γέλεη, αλαπνηειεζκαηηθή. Με ηηο δηεζλείο εμειίμεηο λα ζεκαηνδνηνχλ ηελ έλαξμε κηαο λέαο πεξηφδνπ, φπνπ θαηλφκελα, φπσο ε ηξνκνθξαηία, κε λέεο δηαζηάζεηο απεηινχλ ηελ εζληθή αζθάιεηα ησλ θξαηψλ-κειψλ, ε επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ θαίλεηαη λα είλαη ηδηαίηεξα βνιηθή γηα ηνπο ηζχλνληεο 57 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο. Οη απφπεηξεο δηαρείξηζεο ηεο «λφκηκεο» κεηαλάζηεπζεο ζα ζπλερίζνπλ λα πέθηνπλ ζην θελφ, αλ δελ ππάξμεη νπζηαζηηθή κέξηκλα γηα ηελ επίιπζε ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο. Ζ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηελ παξανηθνλνκία θαη ηελ παξάλνκε απαζρφιεζε, κε ηελ παξάλνκε δηαθίλεζε αηφκσλ θαη ηελ θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Ζ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο πξέπεη λα απνηειεί κέξνο ελφο νινθιεξσκέλνπ καθξνρξφληνπ πνιηηηθνχ πξνγξάκκαηνο, απφ θνηλνχ ζρεδηαζκέλν, θαη φρη κεκνλσκέλεο δξάζεο ζηεξηδφκελεο ζηελ εζεινληηθή ζπκκφξθσζε κε ηηο δηεζλείο ζπλζήθεο θαη απνθάζεηο.123 Καζίζηαηαη αλαγθαία ε αλαγλψξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο σο κηαο άιιεο πηπρήο ηνπ ίδηνπ δεηήκαηνο, θαζψο θαη ε αθξηβήο αμηνιφγεζε ηεο έθηαζήο ηνπ. Ζ πνιηηηθή ηεο επαλαπξνψζεζεο ησλ κεηαλαζηψλ ζε «αζθαιείο ηξίηεο ρψξεο» ελδπλακψλεη ηνλ θαχιν θχθιν πνπ δεκηνπξγείηαη. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο θξαηψλ κε αζηαζείο πνιηηηθέο δνκέο, νη θπβεξλήζεηο ζπληεξνχλ ηελ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε, αθνχ κέζσ απηήο εκβάζκαηα εηζξένπλ ζπλερψο πξνο ηηο ρψξεο θαηαγσγήο ησλ κεηαλαζηψλ. Με απψηεξν ζθνπφ κηα επηηπρεκέλε θαη απνηειεζκαηηθή κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή, ε ΔΔ νθείιεη λα αληηκεησπίζεη ηηο πξνθιήζεηο πνπ αλαδχνληαη,φπσο είλαη ε πεξηνξηζκέλε αξκνδηφηεηά ηεο αλάκεζα ζηα θξάηε-κέιε, νη απνξξένπζεο εληάζεηο ζρεηηθά κε ηε δηεζλή ζπλεξγαζία ζηνλ ηνκέα απηφ, ηα αλεξρφκελα θαη αληηθξνπφκελα ζπκθέξνληα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο δηαθνξεηηθέο πξνηεξαηφηεηεο ησλ ρσξψλ θαηαγσγήο ησλ κεηαλαζηψλ, ζε ζχγθξηζε κε εθείλεο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο, θαζψο θαη ε πεξηνξηζκέλε εθαξκνγή θαη ελζσκάησζε ησλ απνθάζεσλ απφ ηα θξάηε-κέιε. Σα κέηξα πξφιεςεο αιιά θαη νη πξσηνβνπιίεο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ αλάπηπμε ζρέζεσλ νπζηαζηηθήο ζπλεξγαζίαο, θαη ζην εζσηεξηθφ αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ ηεο ΔΔ, απνηεινχλ ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν κηαο επηηπρεκέλεο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν. Ζ αλάπηπμε εηαηξηθψλ ζρέζεσλ κε ηηο ρψξεο πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ, θαζψο θαη ε παξνρή αλαπηπμηαθήο βνήζεηαο πξέπεη λα απνηεινχλ πξνηεξαηφηεηα ηεο Έλσζεο, νη πνιηηηθέο θηλήζεηο ηεονπνίαο ζην ζέκα ηεοθνηλήο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ζα πξέπεη λα έρνπλ ζηφρν, πξψηα απφ φια, ηελ ππεξάζπηζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ απφ θάζε άπνςε. 123 Weinar, A. (2011). EU-US Immigration Systems. EU Cooperation Challenges in External Migration Policy. Research Report. European University Institute. 58 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Βηβιηνγξαθία Διιελόγιωζζε Βαξβηηζηψηεο, Η. & Κακπνχξνγινπ, Γ. (ρ.ρ.). Η Μεηαλαζηεπηηθή Πνιηηηθή ηεο Δπξώπεο. (http://arc.eppgroup.eu/Activities/docs/immigration-policy-el.pdf). Γηψηε-Παπαδάθε, . & Παπαδάθε, Δ. (2011). «Ζ πνιηηηθή δηαρείξηζεο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ πξνο ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ Διιάδα» (http://www.prd.uth.gr/sites/gs_rsai/conference_may2011_site/papers_may2011 _pdf_cd/papadaki_gioti_o_papadaki_e_43.pdf). Δπξσπατθή Δπηηξνπή (ρ.ρ.). Διεύζεξε θπθινθνξία ζηελ Δπξώπε. Ο ρώξνο έλγθελ. Δζσηεξηθέο ππνζέζεηο. Ησαθεηκίδεο, Π. (1998). Η πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ. Αζήλα: Θεκέιην. Κφληεο, Α. (2005). «Ζ πνιηηηθή αζχινπ ζηελ επξσπατθή έλσζε θαη ζηελ Διιάδα», ζην: Α. Κφληεο, Ζ. Πεηξάθνπ, Ν. Σάηζεο & Ν. Υιέπαο (επηκ.). Δπξσπατθή θαη ειιεληθή πνιηηηθή αζύινπ. Κέληξα ππνδνρήο πξνζθύγσλ θαη αηηνύληεο άζπιν κε απνξξηθζείζα αίηεζε ζηελ Διιάδα (εηξά Δηδηθψλ Μειεηψλ ηεο Μεηαλάζηεπζεο θαη ηεο Γηαζπνξάο, 2). Αζήλα: Παπαδήζε, 15-75. αξξήο, Ν. (2008). Θεζκηθό πιαίζην ηεο κεηαλάζηεπζεο ζε εζληθό θαη επξσπατθό πιαίζην. Κείκελα εξγαζίαο 2008/18. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ. αξξήο, Ν. (2012). «Ζ ζπκβνιή ησλ πκβνπιίσλ Έληαμεο Μεηαλαζηψλ ζηελ πξννπηηθή έληαμεο κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα», ζην Α. Αθνπμελίδεο, Ν. αξξήο, & Ο. Σζαθεξίδε (επηκ.), Έληαμε ησλ κεηαλαζηώλ: Αληηιήςεηο, Πξαθηηθέο θαη Πνιηηηθέο. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ, 37-59. Υξηζηηαλφο, Β. (επηκ.) (2012). πλζήθε ΔΔ θαη ΛΔΔ. Καη‟ άξζξν εξκελεία. Αζήλα: Ννκηθή Βηβιηνζήθε. Ξελόγιωζζε Adamson, F. (Summer 2006). “Crossing Borders: International Migration and National Security”, International Security, 31/1, 165-199. 59 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Barbou des Places, S. (Jan.-Apr., 2004). “Taking Legal Rules into Consideration: EU Asylum Policy and Regulatory Competition”, Journal of Public Policy, 24/1 (Markets and Regulatory Competition in Europe), 75-98. Bayram, N., Nyquist, H., Thorburn, D. & Bilgel, N. (Spring 2009). “Turkish Immigrants in Sweden: Are They Integrated?”, International Migration Review, 43/1, 90-111. Boswell, Ch. (May, 2003). “The „External Dimension‟ of EU Immigration and Asylum Policy”, International Affairs, 79/3, 619-638. Calavita, K. (1998). “Immigration, Law, and Marginalization in a Global Economy: Notes from Spain”, Law & Society Review, 32/3, 529-566. Chakrabarti, Sh. (Mar., 2005). “Rights and Rhetoric: The Politics of Asylum and Human Rights Culture in the United Kingdom”, Journal of Law and Society, 32/1 (The Human Rights Act: A Success Story?), 131-147. Drbohlav, D. (Spring, 2003). “Immigration and the Czech Republic (with a Special Focus on the Foreign Labor Force)”, International Migration Review, 37/1, 194224. Drbohlav, D. & Janská, E. (Jan., 2009). “Illegal Economic and Transit Migration in the Czech Republic: A Study of Individual Migrants‟ Behaviour”, Europe-Asia Studies, 61/1, 141-156. Eger, M. (April 2010). “Even in Sweden: The Effect of Immigration on Support for Welfare State Spending”, European Sociological Review, 26/2, pp. 203-217. Elson, A. (Fall, 1997). “Baltic State Membership in the European Union: Developing a Common Asylum and Immigration Policy”, Indiana Journal of Global Legal Studies, 5/1 (Symposium: The Public‟s Healthin the Global Era: Challenges, Responses, and Responsibilities), 317-340. Hatton, T., Richter, W. & Faini, R. (Apr., 2004). “Seeking Asylum in Europe”, Economic Policy, 19/38, 5-62. Huntoon, L. (Summer, 1998). “Immigration to Spain: Implications for a Unified European Union Immigration Policy”, International Migration Review, 32/2, 423-450. 60 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Joppke, Ch. (Jan. 2007). “Transformation of Immigrant Integration in Western Europe: Civic Integration and Antidiscrimination Policies in the Netherlands, France, and Germany”, World Politics, 59/2, 243-273. Juss, S. (Winter, 2005). “The Decline and Decay of European Refugee Policy”, Oxford Journal of Legal Studies, 25/4, 749-792. Koopmans, R., Michalowski, I. & Waibel, S. (2013). “Bürgerrechte für Zuwanderer. Nationale politische Prozesse und internationale Konvergenz in Westeuropa, 1980-2008”, in: P.Schimany & H. D. von Loeffelholz (Hg), Beiträge zur Migrations- und Integrationsforschung aus Anlass des 60-jährigen Bestehens des Bundesamtes für Migration und Flüchtlinge. Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, 125-150. Laczko, F. (Apr., 2002). “New Directions for Migration Policy in Europe”, Philosophical Transactions: Biological Sciences, 357/1420 (Reviews and a Special Collection of Papers on Human Migration), 599-608. Łodziński, S. & Bartoszyńska K. (Fall, 2009). “Refugees in Poland: Mechanisms of Ethnic Exclusion”, International Journal of Sociology, 39/3 (Ethnic Exclusion in Poland), 79-95. Martiniello, M. (Spring, 2003). “Belgium‟s Immigration Policy”, International Migration Review, 37/1, 225-232. Migreurop (ρ.ρ.). “From European Migration and Asylum Policies to Camps for Foreigners” (http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web& cd=1&ved=0CCoQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.noborder.org%2Ffiles% 2F040719eu_camps_map.pdf&ei=f5EMU4-ABIzB7Aaq74G4AQ&usg=AFQ jCNFnaKtGWKo7nbsDLZR6rlCR9UeXcg). Neumayer, E. (Sep., 2005). “Bogus Refugees? The Determinants of Asylum Migration to Western Europe”, International Studies Quarterly, 49/3, 389-409. Organisation for Economic Co-operation and Developement (OECD) (2004). Trends in International Migration, Sopemi Annual Report 2003 (www.nefmi.gov.hu/download.php?docID=278). Sarvimäki, M. (Sept. 2011). “Assimilation to a Welfare State: Labor Market Performance and Use of Social Benefits by Immigrants to Finland”, The Scandinavian Journal of Economics, 113/3, 665-688. 61 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Savona-Ventura, C., Felice, N. & Gullaimier, R. A. (2010). “The Changing Face of the Maltese Population”, Journal of Population Research, 27/4, 315-322. Solimano, A. &. Watts, N. (2005). International Migration, capital Flows and the global Economy: A long run View (Economic Development Division). Santiago/Chile: United Nations. Szoke, L. (Summer, 1992). “Hungarian Perspectives on Emigration and Immigration in the New European Architecture”, International Migration Review, 26/2 (Special Issue: The New Europe and International Migration), 305-323. United Kingdom Border Agency. Program for High-Value Migrants (http://www.ukba.homeoffice.gov.uk/visas-immigration/working/tier1). United Nations Human Rights Office (UNHRO) (22.7.2011). Migration and Human Rights. Report by OHCHR. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). “2014 UNHCR Regional Operations Profile – Northern, Western, Central ans Southern Europe” (http://www.unhcr.org/pages/49e48eca6.html). Valls, M. (2014). Politique d‟immigration: bilan et perspectives. Ministère de l‟Intérieur de France (http://www.immigration.interieur.gouv.fr/Info-ressources/ Actualites/L-actu-immigration/Politique-d-immigration-2013-2014-bilan-etperspectives). Weinar, A. (2011). EU-US Immigration Systems. EU Cooperation Challenges in External Migration Policy. Research Report. EuropeanUniversityInstitute. Ννκηθά Κείκελα θαη Έγγξαθα – Δθζέζεηο Διιελόγιωζζα Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην – Σν πξφγξακκα ηεο Υάγεο: Γέθα πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ επφκελε πεληαεηία. Ζ εηαηξηθή ζρέζε γηα ηελ αλαλέσζε ηεο Δπξψπεο ζηνλ ηνκέα ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο δηθαηνζχλεο, COM/2005/0184 ηειηθφ. Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ην πκβνχιην, ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ (20.7.2011). «Eπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ Έληαμε ησλ Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ», COM(2011)455 ηειηθφ. 62 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Απφθαζε αξηζκ. 2000/596/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (επη. 2000). «Γηα ηελ δεκηνπξγία Δπξσπατθνχ Σακείνπ γηα ηνπο Πξφζθπγεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 252/12 ηεο 6.10.2000. Απφθαζε αξηζκ. 2002/463/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2002). «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο δξάζεο γηα ηε δηνηθεηηθή ζπλεξγαζία ζηνπο ηνµείο ησλ εμσηεξηθψλ ζπλφξσλ, ησλ ζεσξήζεσλ, ηνπ αζχινπ θαη ηεο µεηαλάζηεπζεο (πξφγξαµµα ARGO)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 161/11 ηεο 19.6.2002. Απφθαζε Πιαίζην 2002/629/ΓΔΤηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχι. 2002) «Γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. L 203 ηεο 1.8.2002. Απφθαζε Πιάηζην 2002/946 ηνπ πκβνπιίνπ (Ννέκ. 2002). «Γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ πνηληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ πξφιεςε ηεο ππνβνήζεζεο ηεο παξάλνκεο εηζφδνπ, δηέιεπζεο θαη δηακνλήο». Δπίζεκε Δθεκεξίδαηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 328 ηεο 5.12.2002. Απφθαζε αξηζκ. 2003/209/EKηεο Δπηηξνπήο (Μάξ. 2003) «Γηα ηε ζχζηαζε ζπµβνπιεπηηθήο νµάδαο ππφ ηελ επσλπµία «Οµάδα εµπεηξνγλσµφλσλ γηα ηελ εµπνξία αλζξψπσλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 79/25 ηεο 26.3.2003. Απνθάζεηο αξηζκ. 2006/618/EΚ θαη 2006/619/EΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 24εο Ηνπιίνπ 2006 (επη. 2006). «Γηα ηε ζχλαςε, εμ νλφκαηνο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ηνπ πξσηνθφιινπ γηα ηελ πξφιεςε, θαηαζηνιή θαη ηηκσξία ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ, εηδηθά γπλαηθψλ θαη παηδηψλ, ην νπνίν ζπκπιεξψλεη ηε ζχκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαηά ηνπ δηαθξαηηθνχ νξγαλσκέλνπ εγθιήκαηνο». Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεοαξηζκ. L 262/24 ηεο 22.9.2006. Απφθαζε αξηζκ. 574/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «ρεηηθά κε ηε ζχζηαζε ηνπ Σακείνπ Δμσηεξηθψλ πλφξσλ γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 144/22 ηεο 6.6.2007. Απφθαζε αξηζ. 575/2007/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Δπηζηξνθήο γηα ηελ 63 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πεξίνδν 2008-2013, σο κέξνπο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 144/45 ηεο 6.6.2007. Απφθαζε αξηζ. 2007/435/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηνχλ. 2007). «Γηα ηε ζχζηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Έληαμεο Τπεθφσλ Σξίησλ Υσξψλ, γηα ηελ πεξίνδν 2007 έσο 2013, σο κέξνο ηνπ γεληθνχ πξνγξάκκαηνο Αιιειεγγχε θαη δηαρείξηζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 168/18 ηεο 28.6.2007. Απφθαζε αξηζκ. 381/2008/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2008). «Γηα ηελ δεκηνπξγία επξσπατθνχ δηθηχνπ κεηαλάζηεπζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 131/7 ηεο 21.5.2008. COM/2012/514 final (19.9.2012). «Πξφηαζε. Καλνληζκφο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηε ζπγθξφηεζε ηνπ Δπξσπατθνχ ψκαηνο Δζεινληψλ Αλζξσπηζηηθήο Βνήζεηαο». Γειηίν Σχπνπ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (1.6.2011). «Κνηλφ Δπξσπατθφ χζηεκα Αζχινπ: βειηίσζε ηεο πξνζηαζίαο θαη ηεο αιιειεγγχεο γηα ηα άηνκα πνπ δεηνχλ δηεζλή πξνζηαζία». Έθζεζε ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ζηελ ΔΔ ηεο νδεγίαο 2003/9/ΔΚ γηα ηηο ζπλζήθεο ππνδνρήο ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ησλ πξνζθχγσλ: επηζθέςεηο ηεο επηηξνπήο LIBE απφ ην 2005 έσο ην 2008 (2008/2235(INI)) (27 Ηαλ. 2009). Δλνπνηεκέλε Απφδνζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. C 321E/1 ηεο 29.12.2006. Δπηηξνπή – Γειηίν Σχπνπ (20.7.2011). «Ζ Δπξσπατθή Αηδέληα γηα ηελ έληαμε – νη επηηπρψο εληαγκέλνη κεηαλάζηεο εκπινπηίδνπλ ηελ ΔΔ απφ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή άπνςε». Καλνληζκφο αξηζκ. 574/1999/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 1999). «Πεξί ηνπ ηξφπνπ εθαξκνγήο ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΟΚ) αξηζ. 1408/71 πεξί εθαξκνγήο ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο αζθαιίζεσο ζηνπο κηζζσηνχο, ζηνπο κε κηζζσηνχο θαη ζηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο πνπ δηαθηλνχληαη εληφο ηεο Κνηλφηεηαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 072 ηεο 18.3.1999. 64 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Καλνληζκφο αξηζκ. 2725/2000 ηνπ πκβνπιίνπ (∆εθ. 2000). «ρεηηθά µε ηε ζέζπηζε ηνπ «Eurodac» γηα ηελ αληηπαξαβνιή δαθηπιηθψλ απνηππσµάησλ γηα ηελ απνηειεζµαηηθή εθαξµνγή ηεο ζχµβαζεο ηνπ ∆νπβιίλνπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ αξηζκ. L 316/1 ηεο 15.12.2000. Καλνληζκφο αξηζκ. 1091/2001/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Μάηνο 2001). «ρεηηθά κε ηελ ειεχζεξε θπθινθνξία κε ζεψξεζε γηα δηακνλή καθξάο δηαξθείαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδαηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 150 ηεο 6.6.2001. Καλνληζκφο αξηζκ. 333/2002/EK ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2002). «Γηα ηελ θαζηέξσζε θχιινπ εληαίνπ ηχπνπ επί ηνπ νπνίνπ ηίζεηαη ε ζεψξεζε πνπ ρνξεγείηαη απφ ηα θξάηε κέιε ζηνπο θαηφρνπο ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ κε αλαγλσξηδφκελσλ απφ ην θξάηνο κέινο πνπ ρνξεγεί ην θχιινπ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 053 ηεο 23.2.2002. Καλνληζκφο αξηζκ. 343/2003 ηνπ πκβνπιίνπ (Φεβξ. 2003). «Γηα ηε ζέζπηζε ησλ θξηηεξίσλ θαη µεραληζµψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζµφ ηνπ θξάηνπο µέινπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο αζχινπ πνπ ππνβάιιεηαη ζε θξάηνο µέινο απφ ππήθνν ηξίηεο ρψξαο», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 50/1 ηεο 25.2.2003. Καλνληζκφο αξηζκ. 491/2004/EK ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ (Μάξ. 2004). «Γηα ηε ζέζπηζε πξνγξάµµαηνο ρξεµαηνδνηηθήο θαη ηερληθήο βνήζεηαο πξνο ηξίηεο ρψξεο ζηνπο ηνµείο ηεο µεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ (ΑΔΝΔΑS)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 080 ηεο 18.3.2004. Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 2007/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 26.10.2004. «χζηαζε επξσπατθνχ νξγαληζκνχ γηα ηε δηαρείξηζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο», Δπίζεκε Δθεκεξίδαηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 349 ηεο 25.11.2004. Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 2252/2004 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 13.12. 2004. «Καζηέξσζε πξνηχπσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά αζθαιείαο θαη ηε ρξήζε βηνκεηξηθψλ ζηνηρείσλ ζηα δηαβαηήξηα θαη ηα ηαμηδησηηθά έγγξαθα ησλ θξαηψλ κειψλ», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 385 ηεο 29.12.2004. Καλνληζκφο 1987/2006 ηνπ πκβνπιίνπ (Γεθ. 2006). «ρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία, ηε ιεηηνπξγία θαη ηε ρξήζε ηνπ πζηήκαηνο Πιεξνθνξηψλ έλγθελ δεχηεξεο 65 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε γεληάο (SIS II)», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 381/4 ηεο 28.12.2006. Καλνληζκφο (ΔΚ) αξηζ. 168/2007 ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 15.02.2007. «Ίδξπζε Οξγαληζκνχ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 53 ηεο 22.2.2007. Οδεγία αξηζκ. 2003/9/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ (Ηαλ. 2003). «ρεηηθά µε ηηο ειάρηζηεο απαηηήζεηο γηα ηελ ππνδνρή ησλ αηηνχλησλ άζπιν ζηα θξάηε-κέιε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 31/18 ηεο 6.2.2003. Οδεγία 2004/83/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 29.04.2004. «Σν δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ ηεο Έλσζεο θαη ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο λα θπθινθνξνχλ θαη λα δηακέλνπλ ειεχζεξα ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ». Οδεγία 2003/86/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 22.9.2003. «Γηα ηελ νηθνγελεηαθή επαλέλσζε», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. L 251 ηεο 03.10.2003). Οδεγία 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 1.12.2005. «ρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα», Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, αξηζκ. L 326/13 ηεο 13.12.2005. εκείσκα ηεο Πξνεδξίαο πξνο ην πκβνχιην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (24.9.2008). «Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηε Μεηαλάζηεπζε θαη ην Άζπιν». χκβαζε πεξί θαζνξηζκνχ ηνπ θξάηνπο πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ εμέηαζε αίηεζεο παξνρήο αζχινπ ε νπνία ππνβάιιεηαη ζε έλα απφ ηα θξάηε κέιε ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ – χκβαζε ηνπ Γνπβιίλνπ, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C 254/1 ηεο 19.8.1997. πκπεξάζκαηα ηεο Πξνεδξίαο. Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Σάκπεξε 15 θαη 16 Οθησβξίνπ 1999. πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζ. C 191 ηεο 29.7.1992. πλζήθε ηνπ Ακζηεξληάκ πνπ ηξνπνπνηεί ηε ζπλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηηο ζπλζήθεο πεξί ηδξχζεσο ησλ επξσπατθψλ θνηλνηήησλ θαη νξηζκέλεο ζπλαθείο πξάμεηο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα αξηζκ. C 340 ηεο 10.11.1997. 66 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πλζήθε ηεο Ληζζαβψλαο – γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηεο πλζήθεο πεξί ηδξχζεσο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C 306/01 ηεο 17.12.2007. Σν Πξφγξακκα ηεο ηνθρφικεο – Μηα αλνηθηή θαη αζθαιήο Δπξψπε πνπ εμππεξεηεί θαη πξνζηαηεχεη ηνπο πνιίηεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο αξηζκ. C 115/01 ηεο 4.5.2010. Τπφζεζε C 133/06 Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαηά πκβνπιίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο «Πξνζθπγή αθπξψζεσο – Κνηλή παξνρή πνιηηηθή αζχινπ – Οδεγία 2005/85/ΔΚ – Γηαδηθαζία ρνξεγήζεσο θαη αλαθιήζεσο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ζηα θξάηε κέιε – Αζθαιείο ρψξεο θαηαγσγήο – Αζθαιείο επξσπατθέο ηξίηεο ρψξεο – Κνηλνί ειάρηζηνη θαηάινγνη – Γηαδηθαζία ζεζπίζεσο θαη ηξνπνπνηήζεσο ησλ θνηλψλ ειάρηζησλ θαηαιφγσλ – Άξζξν 67, παξάγξαθνη 1 θαη 5, πξψηε πεξίπησζε, ΔΚ – Αλαξκνδηφηεηα». Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ, αξηζκ. C 364/01 ηεο 18.12.2000. Φήθηζκα C 260/03 ηνπ πκβνπιίνπ (20.10.2003). «ρεηηθά κε πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ θαη ηδίσο γπλαηθψλ». Ξελόγιωζζα COM/2008/0359 final. “A Common Immigration Policy for Europe: Principles, Actions and Tools”. COM/2009/0266 final. “Tracking method for monitoring the implementation of the European Pact on Immigration and Asylum”. COM/2005/123, (2005). “Communication from the Commission to the Council and the European Parlament, establishing a framework programme on Solidarity and the Management of Migration Flows for the period 2007-2013”. Presidency Conclusions. European Council Meeting in Laeken 14 and 15 December 2001. 67 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ΔΝΟΣΖΣΑ Β΄ ΑΗΣΟΤΝΣΔ ΠΟΛΗΣΗΚΟ ΑΤΛΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΣΑΣΗΣΗΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ (2010-2013) ΚΑΗ ΣΟ ΝΔΟ ΘΔΜΗΚΟ ΚΑΘΔΣΩ Υξηζηίλα Βειέληδα «Έλαο πξφζθπγαο ρσξίο ειπίδα ηζνδπλακεί κε πάξα πνιινχο.» Όπαηε Αξκνζηεία γηα ηνπο Πξφζθπγεο Ο.Ζ.Δ Δηζαγωγή Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη σο ζηφρν λα εμεηάζεη πηπρέο ηνπ λένπ ζεζκηθνχ θαζεζηψηνο ζηελ Διιάδα γηα ηνπο αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν. Δμεηάδνληαο αξρηθά ηα πνζνηηθά δεδνκέλα γηα ηνπο πξφζθπγεο θαη ηνπο αηηνχληεο άζπιν ζηελ ΔΔ, κε έκθαζε ζηελ Διιάδα, θαηά ηελ πεξίνδν 2010-2013, κε βάζε πνζνηηθά δεδνκέλα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ Όπαηε Αξκνζηεία (ΤΑ) γηα ηνπο Πξφζθπγεο, ηελ Eurostat θαη ηελ Διιεληθή Αζηπλνκία (ΔΛ.Α.), ε κειέηε ζπδεηά βαζηθά ζεκεία ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο γηα ηε Γηαρείξηζε ησλ Μεηαλαζηεπηηθψλ Ρνψλ πνπ θαηέζεζε ε Διιάδα ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2010·ηνπ Π.Γ. 90/2008 γηα ηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 1εο Γεθεκβξίνπ 2005, ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα (L 326/13.12.2005)124 ηνπ Π.Γ. 81/2009, ην νπνίν ηξνπνπνηεί ην πξνεγνχκελν Π.Γ.125 ηνπ Π.Γ. 114/2010 γηα ηελ θαζηέξσζε εληαίαο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο ζε αιινδαπνχο θαη αληζαγελείο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ή δηθαηνχρνπ επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο (ζε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ Οδεγία 2005/85/ΔΚ)126 ηνπ λένπ Νφκνπ 3907/2011 γηα ηελ ίδξπζε Τπεξεζίαο Αζχινπ θαη Τπεξεζίαο Πξψηεο Τπνδνρήο θαη ηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2008/115/ΔΚ «ζρεηηθά κε ηνπο 124 Π.Γ. 90/2008 – ΦΔΚ 138/Α'/11.7.2008. Π.Γ. 81/2009 – ΦΔΚ 99/ Α'/30.6.2009. 126 Π.Γ. 114/10 – ΦΔΚ 195/Α'/22.11.2010. 125 68 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θνηλνχο θαλφλεο θαη δηαδηθαζίεο ζηα θξάηε–κέιε γηα ηελ επηζηξνθή ησλ παξαλφκσο δηακελφλησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ»127 ηνπ Π.Γ. 113/2013 γηα ηελ θαζηέξσζε ηεο εληαίαο δηαδηθαζίαο αλαγλψξηζεο ζε αιινδαπνχο θαη αληζαγελείο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ή δηθαηνχρνπ επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο ζε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ Οδεγία 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ «ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα» (L 326/13.12.2005).128 Έκθαζε δίλεηαη ζηηο ηξνπνπνηήζεηο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηνπο αηηνχληεο άζπιν ζηελ Διιάδα, ηνπο ζηφρνπο πνπ επηδηψθνληαη θάζε θνξά, ηα πξνβιήκαηα θαη –θαη‟ επέθηαζε– ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο πνπ πξνθχπηνπλ, πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα, κεηαμχ άιισλ, ηελ άξλεζε άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ λα επηζηξέςνπλ αηηνχληεο άζπιν ζηελ Διιάδα, ιφγσ ηεο έκπξαθηεο θαηαπάηεζεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηνπο ζηε ρψξα. 1. Παγθόζκηα θηλεηηθόηεηα πξνζθύγωλ θαη αηηνύληωλ πνιηηηθό άζπιν: πνζνηηθά δεδνκέλα (2010-2013) Ζ πξνζθπγηθή θηλεηηθφηεηα δελ απνηειεί θαηλφκελν κφλν ηεο ζχγρξνλεο επνρήο αιιά έρεη ραξαθηήξα παγθφζκην θαη δηαρξνληθφ. Οη βηνκεραληθέο ρψξεο ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, ηεο ΔΔ ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, απνηεινχλ έλαλ (αλ θαη φρη ηνλ κνλαδηθφ) κεηαλαζηεπηηθφ/πξνζθπγηθφ πξννξηζκφ. χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο γηα ην 2010, πεξηζζφηεξνη απφ 25,2 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη (10.550.000 πξφζθπγεο θαη 14,7 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλνη), ρξεηάζηεθαλ ηελ πξνζηαζία ή ηελ αξσγή ηεο ΤΑ θαηά ην ηέινο ηνπ 2010, ελψ πεξίπνπ 12 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ραξαθηεξίδνληαλ απφ ην θαζεζηψο ηεο αληζαγέλεηαο. Οη αλαπηπγκέλεο ρψξεο θηινμελνχζαλ ηα 4/5 ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, ελψ νη 49 ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο παξείραλ άζπιν ζε ζρεδφλ 2 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο.Σα 3/4ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο δηέκελε ζε ρψξα γεηηνληθή ηεο ρψξαο θαηαγσγήο ηνπο. Πεξίπνπ 200.000 πξφζθπγεο επαλαπαηξίζηεθαλ εζεινληηθά, αξηζκφο πνπ αληηζηνηρνχζε ζηνρακειφηεξν πνζνζηφ εζεινληηθνχ επαλαπαηξηζκνχ ησλ ηειεπηαίσλ 20 θαη πιένλ ρξφλσλ. Αληίζεηα, πεξηζζφηεξα απφ2,9 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλσλ θαηάθεξαλ λα επηζηξέςνπλ ζηηο εζηίεο ηνπο, 127 128 Ν. 3907/2011 – ΦΔΚ 7/Α'/26.01.2011. Π.Γ. 113/2013 – Φ.Δ.Κ 146/Α'/14.6.13. 69 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αξηζκφο πνπ αληηζηνηρεί ζην πςειφηεξν πνζνζηφ γηα ηελ ηειεπηαία 15εηία. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ην κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (1,9 εθαηνκκχξηα), αθνινπζνχκελν απφ ηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ (1,1 εθαηνκκχξην) θαη ηεο Αξαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο πξίαο (1 εθαηνκκχξην). Πεξηζζφηεξνη απφ 4,4 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο, αληηπξνζσπεχνληαο ην 42% ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, θαηνηθνχζε ζηηο ρψξεο ησλ νπνίσλ ην εηήζην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ήηαλ θάησ απφ 3.000 δνιάξηα. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ πξνζθχγσλ ζε ζρέζε κε ην κέγεζνο ηεο νηθνλνκίαο ηνπ, ελψ ε Λατθή Γεκνθξαηία ηνπ Κνλγθφ θαη ε Κέλπα θαηείραλ ηε δεχηεξε θαηηξίηε ζέζε αληίζηνηρα.Οη πξφζθπγεο απφ ην Αθγαληζηάλ θαη ην Ηξάθ αληηπξνζψπεπαλ ζρεδφλ ην ήκηζπ ηνπ ζπλφινπ ησλ πξνζθχγσλ ππφ ηελ επζχλε ηεο ΤΑ παγθνζκίσο. πγθεθξηκέλα ηξεηο ζηνπο δέθα πξφζθπγεο παγθνζκίσο, θαηάγνληαλ απφ ην Αθγαληζηάλ (3 εθαηνκκχξηα) θαη είραλ θαηαθχγεη ζε 75 δηαθνξεηηθέο ρψξεο αζχινπ. Οη Ηξαθηλνί ήηαλ ε δεχηεξε κεγαιχηεξε νκάδα πξνζθχγσλ, κε 1,7 εθαηνκκχξηα άηνκα πνπ βξίζθνληαλ θπξίσο ζηηο γεηηνληθέο ρψξεο. Πεξηζζφηεξνη απφ 845.800 άλζξσπνη ππέβαιαλ αηνκηθή αίηεζε πνιηηηθνχ αζχινπ. Με πεξηζζφηεξεο απφ 180.600 αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, δειαδή ην 1/5 ησλ αηηήζεσλ παγθνζκίσο, ε Νφηηα Αθξηθή ήηαλ ε ρψξα πνπ δέρηεθε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ αηηήζεσλ αζχινπ αλά ηνλ θφζκν, αθνινπζνχκελε απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο (54.300 αηηήζεηο) θαη ηε Γαιιία (48.100 αηηήζεηο). Πεξηζζφηεξεο απφ 15.500 αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, ζε παγθφζκηα θιίκαθα, θαηαηέζεθαλ απφ αζπλφδεπηνπο ή αζπλφδεπηα παηδηά, θπξίσο αθγαληθήο θαη ζνκαιηθήο θαηαγσγήο, ζε 69 ρψξεο ζπλνιηθά ρψξεο. Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα απνηεινχζαλ ην 47% ησλ πξνζθχγσλ, θαη ην 50% φισλ ησλ εζσηεξηθά εθηνπηζκέλσλ θαη ησλ παιηλλνζηνχλησλ (πξψελ πξνζθχγσλ). 44% ησλ πξνζθχγσλ θαη 31% ησλ αηηνχλησλάζπιν ήηαλ παηδηά θάησ ησλ 18εηψλ.129 χκθσλα κε κία άιιε έθζεζε ηεο ΤΑ πνπ αθνξνχζε ηηο αηηήζεηο αζχινπ πνπ ππνβιήζεθαλ ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο, ησλ επξσπατθψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, ην 2010, δηαπηζηψζεθε φηη νη 38 ρψξεο ηεο Δπξψπεο δέρζεθαλ 269.900 αηηήζεηο, κηα κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 6%, ζε ζχγθξηζε κε ην ακέζσο πξνεγνχκελν έηνο (287.800 αηηήζεηο). Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ζρεηηθή ζεκαζία ηεο Δπξψπεο σο πεξηνρή 129 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2011). Global Trends 2010. 60 years and still counting, 2-3. 70 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πξννξηζκνχ ησλ αηηνχλησλ άζπιν κεηψζεθε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 2005, νη 38 επξσπατθέο ρψξεο πνπ θαιχπηνληαλ απφ ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ είραλ δερζεί ζρεδφλ ην 60% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ αζχινπ παγθνζκίσο. Μέρξη ην 2009, ην πνζνζηφ ησλ αηηήζεσλ είρε κεησζεί αθφκε πεξηζζφηεξν θαη έθηαζε ην 45%. Ζ ΔΔ ησλ 27 θξαηψλ κειψλ αληηπξνζψπεπε ην 87% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ ρνξήγεζεο αζχινπ ζηελ Δπξψπε, φπνπ ε κεγαιχηεξε κείσζε ησλ αηηήζεσλ ζεκεηψζεθε ζηηο νθηψ ρψξεο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο, πνπ δέρηεθαλ ζπλνιηθά 33.600 αηηήζεηο, θαηά ην 2010. Πξφθεηηαη γηα κηα κείσζε 33% ζε ζχγθξηζε κε ην 2009, πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζε ιηγφηεξα άηνκα πνπ δεηνχλ δηεζλή πξνζηαζία ζηε Μάιηα(-94%), ηελ Ηηαιία (-53%) θαη ηελ Διιάδα (-36%).130 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο γηα ην 2011, εθηηκάηαη φηη εθηνπίζηεθαλ πεξίπνπ 25,9 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη, απφ ηνπο νπνίνπο 10,4 εθαηνκκχξηα ήηαλ πξφζθπγεο θαη 15,5 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλνη, ελψ πεξίπνπ 12 εθαηνκκχξηα άηνκα βξίζθνληαλ ζε θαζεζηψο αληζαγέλεηαο. Οη αλαπηπγκέλεο ρψξεο θηινμέλεζαλ ηα 4/5 ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, ελψ νη 48 ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο ρψξεο ζηνλ θφζκν παξείραλ άζπιν ζε 2,3 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (1,7 εθαηνκκχξην), αθνινπζνχκελν απφ ηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ (887.000) θαη ηε πξηαθή Αξαβηθή Γεκνθξαηία (755.400). Πεξηζζφηεξνη απφ 4,7 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο, αξηζκφο πνπ αληηπξνζσπεχεη ην 45% ηνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ ππφ ηελ εληνιή ηεο Τ.Α., θαηνηθνχζε ζε ρψξεο φπνπ ην εηήζην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ήηαλ ρακειφηεξν απφ 3.000 δνιάξηα. Σν Παθηζηάλ, φπσο θαη ην πξνεγνχκελν έηνο, θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ πξνζθχγσλ ζε ζρέζε κε ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο ηνπ, ελψ αθνινχζεζε ε Λατθή Γεκνθξαηία ηνπ Κνλγθφ θαη ε Κέλπα ζηε δεχηεξε θαη ηελ ηξίηε ζέζε αληίζηνηρα. Με ζρεδφλ 2,7 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο ζε 79 ρψξεο, ην Αθγαληζηάλ εμαθνινπζνχζε λα παξακέλεη ε πξψηε ρψξα πξνέιεπζεο ησλ πξνζθχγσλ θαη γηα ην 2011. Καηά κέζν φξν, έλαο ζηνπο ηέζζεξηο πξφζθπγεο παγθνζκίσο θαηαγφηαλ απφ ην Αθγαληζηάλ, κε ην 95% απφ απηνχο λα βξίζθνληαη ζην Παθηζηάλ θαη ζηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ. 532.000 πξφζθπγεο επαλαπαηξίζηεθαλ εζεινληηθά, δειαδή αξηζκφο δηπιάζηνο απφ ην πξνεγνχκελν έηνο 130 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2011). Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries 2010. Statistical Overview of Asylum Applications lodged in Europe and selected Non-European Countries, 2. 71 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε (197.600). Χζηφζν, πξφθεηηαη γηα ηνλ ηξίην ρακειφηεξν αξηζκφ ησλ εθνπζίσο επαλαπαηξηζζέλησλ πξνζθχγσλ ζε κηα δεθαεηία. Δπίζεο, πεξηζζφηεξνη απφ 3,2 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλνη θαηάθεξαλ λα επηζηξέςνπλ ζηηο εζηίεο ηνπο, αξηζκφο πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ κεγαιχηεξν ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο. Πεξηζζφηεξνη απφ 876.100 άλζξσπνη ππέβαιαλ αηνκηθέο αηηήζεηο αζχινπ. Με ζρεδφλ 107.000 αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, δειαδή ην 1/10 ησλ αηηήζεσλ παγθνζκίσο, ε Νφηηα Αθξηθή, φπσο αθξηβψο θαη ην πξνεγνχκελν έηνο, αλαδείρηεθε ζηνλ κεγαιχηεξν απνδέθηε αηηήζεσλ αζχινπ, αθνινπζνχκελε απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο (76.000) θαη ηε Γαιιία (52.100). Πεξίπνπ 17.700 αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ θαηαηέζεθαλ απφ αζπλφδεπηνπο ή αζπλφδεπηα παηδηά, επί ην πιείζηνλ αθγαληθήο θαη ζνκαιηθήο θαηαγσγήο, ζε 69 ρψξεο – αξηζκφο ζεκαληηθά πςειφηεξνο απφ ην 2010 (15.600 αηηήζεηο). Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα απνηεινχζαλ ην 49% ηνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ, ελψ ην 46% ησλ πξνζθχγσλ θαηην 34% ησλ αηηνχλησλ άζπιν ήηαλ παηδηά θάησ ησλ 18εηψλ.131 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ην 2011 πνπ αθνξνχζε ηηο αηηήζεηο αζχινπ πνπ ππνβιήζεθαλ ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο, ησλ επξσπατθψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, δηαπηζηψζεθε φηη νη 38ρψξεο ηεο Δπξψπεο δέρζεθαλ 327.200 αηηήζεηο, ζεκεηψλνληαο αχμεζε 19% ζε ζχγθξηζε κε ην 2010, θαηά ην νπνίν είραλ ππνβιεζεί 274.700 αηηήζεηο. ηηο βφξεηεο ρψξεο, ν αξηζκφο ησλ λέσλ θαηαγεγξακκέλσλ αηηνχλησλ άζπιν κεηψζεθε θαηά 10% (45.700 αηηήζεηο), θηάλνληαο ζε παξφκνην επίπεδν κε απηφ ηνπ 2007 θαη ηνπ 2008. Σα 27 θξάηε κέιε ηεο ΔΔ δέρηεθαλ 277.400 αηηήζεηο αζχινπ, αξηζκφο πνπ παξνπζηάδεη κηα αχμεζε 15% ζε ζχγθξηζε κε ην 2010 (240.400 αηηήζεηο). Ο αξηζκφο απηφο αηηήζεσλ αζχινπ πνπ ππνβιήζεθε ζηελ ΔΔ ησλ 27 θξαηψλ κειψλ, αληηπξνζψπεπε ην 85% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ ρνξήγεζεο αζχινπζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε. Γηαπηζηψζεθε φηη, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2011, ζηελ Δπξψπε ε κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζεκεηψζεθε ζηηο νθηψ ρψξεο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο πνπ έιαβαλ 66.800 αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ, κηα αχμεζε 87% ζε ζχγθξηζε κε ην ακέζσο πξνεγνχκελν έηνο. Ζ αχμεζε απηή νθεηιφηαλ θπξίσο αθελφο 131 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2012). Global Trends 2011. A Year of Crises, 2-3. 72 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζε αθίμεηο κε πινία ζηελ Ηηαιία θαη ηε Μάιηα θαη αθεηέξνπ ζηελ θαηαρψξεζε πεξηζζφηεξσλ αηηήζεσλ γηα δηεζλή πξνζηαζία ζηελ Σνπξθία (+74%).132 Πεξλψληαο ζηα ζηαηηθά δεδνκέλα γηα ην έηνο 2012, ε εηήζηα έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο ην έηνο απηφ, απνθαιχπηεη φηη 7,6 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη επηπξφζζεηα εθηνπίζηεθαλ εθηφο ηεο ρψξαο ηνπο, ιφγσ ζπγθξνχζεσλ ή δηψμεσλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ 1,1 εθαηνκκπξίνπ λέσλ πξνζθχγσλ, γεγνλφο πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ πςειφηεξν αξηζκφ εηήζηνπ κεηαθηλνχκελνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ απφ ην 1999. ηελ πνιππιεζή απηή πξνζθπγηθή νκάδα, πξνζηέζεθαλ επηπιένλ 6,5 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη πνπ εθηνπίζηεθαλ εληφο ησλ ζπλφξσλ ησλ ρσξψλ ηνπο – ην δεχηεξν πςειφηεξν πνζνζηφ ησλ ηειεπηαίσλ δέθα εηψλ. Δπίζεο, ηνπιάρηζηνλ 12 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ραξαθηεξίδνληαλ απφ ην θαζεζηψο ηεο αληζαγέλεηαο. Οη αλαπηπγκέλεο ρψξεο θηινμέλεζαλ πεξηζζφηεξν απφ ην 80% ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο, ζε ζχγθξηζε κε ην 70%, πξηλ κία δεθαεηία. Οη 49 ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο παγθνζκίσο παξείραλ άζπιν ζε 2,4 εθαηνκκχξηα πξφζθπγεο. Σν Παθηζηάλ, φπσο θαη ηα δχν πξνεγνχκελα έηε, θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (1,6 εθαηνκκχξηα), αθνινπζνχκελν απφ ηελ Ηζιακηθή Γεκνθξαηία ηνπ Ηξάλ (868.200), ηε Γεξκαλία (589.700) θαη ηελ Κέλπα (565.000). Πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο πξφζθπγεο ππφ ηελ εληνιή ηεο ΤΑ δηέκελαλ ζε ρψξεο φπνπ ην εηήζην θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ήηαλ θάησ απφ 5.000 δνιάξηα. Σν Παθηζηάλ θηινμέλεζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ πξνζθχγσλ ζε ζρέζε κε ηηο νηθνλνκηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο, ελψ αθνινπζνχζαλ ε Αηζηνπία θαη ε Κέλπα ζηε δεχηεξε θαη ηξίηε ζέζε, αληίζηνηρα. Πεξηζζφηεξν απφ ην κηζφ ηνπ ζπλφινπ ησλ πξνζθχγσλ παγθνζκίσο (55%) πξνέξρνληαλ απφ πέληε ρψξεο: ην Αθγαληζηάλ, ηε νκαιία, ην Ηξάθ, ηελ Αξαβηθή Γεκνθξαηία ηεο πξίαο θαη ην νπδάλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2012, 526.000 πξφζθπγεο επαλαπαηξίζηεθαλ εζεινληηθά. Οη κηζνί απφ απηνχο θαηάγνληαλ απφ ην Αθγαληζηάλ, ην Ηξάθ ή ηελ Αθηή ηνπ Διεθαληνζηνχ. Πεξηζζφηεξνη απφ 893.700 άλζξσπνη ππέβαιαλ αηνκηθέο αηηήζεηο αζχινπ. Με πεξίπνπ 70.400 αηηήζεηο αζχινπ, νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο ήηαλ ν κεγαιχηεξνο απνδέθηεο αηηήζεσλ παγθνζκίσο, αθνινπζνχκελεο απφ ηε Γεξκαλία (64.500), ηε Νφηηα Αθξηθή (61.500) θαη ηε Γαιιία (55.100). Πεξίπνπ 21.300 αηηήζεηο ρνξήγεζεο αζχινπ θαηαηέζεθαλ απφ αζπλφδεπηνπο ή αζπλφδεπηα παηδηά, 132 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2012). Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries 2011. Statistical Overview of Asylum Applications lodged in Europe and selected Non-European Countries, 3. 73 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θπξίσο αθγαληθήο θαη ζνκαιηθήο θαηαγσγήο, ζε 72 ρψξεο. Πξφθεηηαη γηα ηνλ πςειφηεξν εηήζην αξηζκφ αηηήζεσλ αζχινπ απφ αζπλφδεπηνπο αλειίθνπο πνπ έρεη θαηαγξαθεί απφ ηελ ΤΑ απφ ην 2006, πνπ άξρηζε λα ζπιιέγεηηα δεδνκέλα απηά. Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα πξφζθπγεο αληηπξνζψπεπαλ ην 48% ηνπ πιεζπζκνχ ησλ πξνζθχγσλ, έλα πνζνζηφπνπ δείρλεη πσο παξακέλεη ζηαζεξφ θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Παηδηά θάησ ησλ 18 εηψλ αληηπξνζψπεπαλ ην 46% ηνπ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ ησλ πξνζθχγσλ ην 2012, φπσο θαη ην πξνεγνχκελν έηνο, πνζνζηφ ζαθψο πςειφηεξν απφ φ, ηη ηα πξνεγνχκελα ρξφληα.133 χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ην 2012 πνπ αθνξνχζε ηηο αηηήζεηο αζχινπ πνπ ππνβιήζεθαλ ζηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο, εθηηκάηαη φηη 479.300 αηηήζεηο αζχινπ θαηαρσξήζεθαλ ζηηο 44 βηνκεραληθέο ρψξεο, κηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 8% ζε ζρέζε κε ην 2011. Απηφ ήηαλ ην δεχηεξν πςειφηεξν επίπεδν θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, κεηά ην 2003, πνπ είραλ θαηαγξαθεί 505.000 αηηήζεηο. Οη 38 ρψξεο ηεο Δπξψπεο δέρζεθαλ 355.500 αηηήζεηο, αχμεζε 9% ζε ζχγθξηζε κε ην 2011 (327.600 αηηήζεηο). Μεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξψπεο,ε κεγαιχηεξε αχμεζε ησλ αηηήζεσλ αζχινπ ζεκεηψζεθε ζηηο ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο, νη νπνίεο δέρζεθαλ 62.900αηηήζεηο, κηα αχμεζε 38% ζε ζρέζε κε ην 2011. Με ην ξεθφξ ησλ 43.900 αηηήζεσλ αζχινπ, ε νπεδία ήηαλ ε θχξηα ρψξα πξννξηζκνχ ηνπ κεηαθηλνχκελνπ πιεζπζκνχ, αληηπξνζσπεχνληαο ην 70% φισλ ησλ αηηήζεσλ αζχινπ πνπ θαηαρσξήζεθαλ ζηα ζθαλδηλαβηθά θξάηε. ηα 27 θξάηε κέιε ηεο ΔΔ θαηαρσξήζεθαλ 296.700 λέεο αηηήζεηο αζχινπ, κηα αχμεζε θαηά 7% ζε ζχγθξηζε κε ην 2011 (277.800). Απηά ηα 27 θξάηε κέιε αληηπξνζψπεπαλ καδί ην 83% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηήζεσλ ρνξήγεζεο αζχινπ ζηελ Δπξψπε. ηε Νφηηα Δπξψπε, ν αξηζκφο ησλ λέσλ θαηαγεγξακκέλσλ αηηνχλησλ άζπιν κεηψζεθε ζε 48.600, κηα κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 27%, πνπ αληηζηνηρεί ζην δεχηεξν ρακειφηεξν επίπεδν ηεο ηειεπηαίαο εμαεηίαο. Ζ κείσζε απηή νθεηιφηαλ θπξίσο ζε ιηγφηεξεο αθίμεηο κε πινία ζηελ Ηηαιία, σο απνηέιεζκα ηεο αιιαγήο ηεο θαηάζηαζεο ζηε Βφξεηα Αθξηθή, κε 15.700 αηηήζεηο αζχινπ ην 2012, αξηζκφο πνπ κηθξφηεξνο απφ ην ήκηζπ ηνπ αξηζκνχ αηηήζεσλ ην 2011.134 133 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Global Trends 2012. Displacement. The New 21st Century Challenge, 2-3. 134 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Asylum Trends 2012. Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries, 2.C χκθσλα κε ζηαηηθά ζηνηρεία ηνπ Eurostat, ε Γεξκαλία θαη ε νπεδία θαηέγξαςαλ ηηο πςειφηεξεο απμήζεηο ησλ αηηνχλησλ άζπιν ην 2012 74 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε χκθσλα κε ηελ έθζεζε ηεο ΤΑ γηα ηνπο Πξφζθπγεο γηα ην πξψην εμάκελν ηνπ 2013, πνπ είλαη ε κνλαδηθή πνπ έρεη δεκνζηνπνηεζεί γηα ην 2013 κέρξη ηελ νινθιήξσζε ηεο ζπγγξαθήο ηνπ παξφληνο θεηκέλνπ, ε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδνο ζεσξνχληαλ κία απφ ηηο ρεηξφηεξεο πεξηφδνπο γηα ηελ αλαγθαζηηθή κεηαηφπηζε αλζξψπσλ ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, κεηαμχ άιισλ θαη ιφγσ ηεο έθξπζκεο θαηάζηαζεο ηεο Αξαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο πξίαο, φπνπ ήδε θαηά ην πξψην κηζφ ηνπ 2013 εθηνπίζηεθαλ πεξίπνπ 6,2 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη. χκθσλα κε ηελ ίδηα έθζεζε, ν ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ησλ εληφο θαη εθηφο ησλ ρσξψλ θαηαγσγήο ηνπο εθηνπηζκέλσλ αηφκσλ πνπ θαηέγξαςε ε ΤΑ αλήιζε, θαηά ην πξψην εμάκελν ηνπ 2013, ζε 38,7 εθαηνκκχξηα, απφ ηνπο νπνίνπο 11,1 εθαηνκκχξην ήηαλ πξφζθπγεο, 987.500 αηηνχληεο άζπιν, 189.300 πξφζθπγεο πνπ επαλαπαηξίζηεθαλ, 20,8 εθαηνκκχξηα εζσηεξηθά εθηνπηζκέλα άηνκα πνπ πξνζηαηεχνληαλ θαη επηθνπξνχληαλ απφ ηελ ΤΑ, 688.200 εθηνπηζζέληεο νη νπνίνη επέζηξεςαλ ζηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο, 3,5 εθαηνκκχξηα απάηξηδεο, θαη 1,4 εθαηνκκχξηα άηνκα γηα ηελ αθεξαηφηεηα ησλ νπνίσλ ζπλέηξεραλ ζνβαξνί ιφγνη αλεζπρίαο. Πξφθεηηαη γηα ηνλ πςειφηεξν αξηζκφ εθηνπηζκέλσλ πνπ έρεη θαηαγξαθεί ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ν νπνίνο κάιηζηα είλαη ζρεδφλ θαηά ηξία εθαηνκκχξηα πςειφηεξνο απφ φ, ηη αθξηβψο έμη κήλεο λσξίηεξα. 135 Καηά ην 1ν ηξίκελν ηνπ 2013, ε Γεξκαλία αλέθεξε καθξάλ ηε κεγαιχηεξε αχμεζε ζε αηηνχληεο άζπιν, θαη ζπγθεθξηκέλα πάλσ απφ 6.000 ζε ζχγθξηζε κε ην αληίζηνηρν 1ν ηξίκελν ηνπ 2012.136 Καηά ην 2ν ηξίκελνηνπ 2013, πεξηζζφηεξνη απφ 100.000 ππέβαιαλ αίηεζε αζχινπ ζηελ ΔΔ ησλ 27 ρσξψλ κειψλ, ζεκεηψλνληαο αχμεζεηεο ηάμεο ηνπ 50% ζε ζχγθξηζε κε ην αληίζηνηρν 2ν ηξίκελν ηνπ 2012. Ρψζνη, χξηνη θαη Κνζνβάξνη αληηπξνζψπεπαλ πεξηζζφηεξν απφ ην 30% ηνπ ζπλφινπ ησλ αηηνχλησλ άζπιν.137 Σέινο, θαηά ην 3ν ηξίκελν ηνπ 2013, νη αηηνχληεο άζπιν ζηελ ΔΔ ησλ 28 ρσξψλ κειψλ έθηαζαλ ηηο 120.000, ζεκεηψλνληαο αχμεζε 30% ζε ζχγθξηζε κε ην αληίζηνηρν 3ν ηξίκελν ηνπ 2012.138 (πεξηζζφηεξεο απφ 24.000 θαη 14.000 αληίζηνηρα), ζε ζχγθξηζε κε ην 2011. Βι.u Eurostat (2013). Asylum applicants and first instance decisions on asylum applications: 2012, 2, 22. 135 United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Mid-Year Trends 2013, 3-6. 136 Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: First Quarter 2013, 2. 137 Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: Second Quarter 2013, 1, 8. 138 Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: Third Quarter 2013, 1. 75 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 2. Αηηνύληεο πνιηηηθό άζπιν ζηελ Διιάδα: πνζνηηθά δεδνκέλα (2010-2013) 2.1 «Με λόκηκα» εηζεξρόκελνη θαη δηακέλνληεο ζηελ Διιάδα χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΛ.Α., γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα 2006-2013 (πξψην εληεθάκελν), ην 2008 ήηαλ ην έηνο ζχιιεςεο ηνπ πςειφηεξνπ αξηζκνχ «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ζηελ Διιάδα (146.337), γηα λα αθνινπζήζεη ην 2010 κε 132.524 ζπιιήςεηο. Σα ηξία ηειεπηαία έηε (2011, 2012, 2013), ν αξηζκφο ζπιιήςεσλ αθνινπζεί θαζνδηθή πνξεία κε 99.368, 76.878 θαη 39.759 αληίζηνηρα. Αλαθνξηθά κε ηηο ζπιιήςεηο ησλ δηαθηλεηψλ, νη πεξηζζφηεξεο ζπιιήςεηο έιαβαλ ρψξα θαηά ηα έηε 2008 θαη 2009, κε 2.211 θαη 1.716 αληίζηνηρα. Απφ ην 2010 ζεκεηψλεηαη επίζεο θαζνδηθή πνξεία ζηηο ζπιιήςεηο ησλ δηαθηλεηψλ (2010 ζπλειήθζεζαλ 1.150 δηαθηλεηέο, ην 2011: 848, ην 2012: 726 θαη ην 2013: 772) (Πίλαθαο 1). Πίλαθαο 1 – Πεγή: ΔΛ.Α139 Πην αλαιπηηθά γηα ην έηνο 2010, φζνλ αθνξά ηηο ππεθνφηεηεο ησλ αηφκσλ πνπ 139 Πίλαθαο ζπιιήςεσλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ θαη δηαθηλεηψλ, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο, θαηά ηα έηε 2006 έσο Ννέκβξην 2013 (http://www.astynomia.gr/images/stories//2013/statistics13/ stat_allod/ethsio.JPG). 76 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζπλειήθζεζαλ απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο Αξρέο γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη δηακνλή ζηελ Διιάδα, θαηάγνληαλ θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία (50.115) θαη ην Αθγαληζηάλ (28.299), ελψ αθνινπζνχλ άηνκα απφ ην Παθηζηάλ (8.830), ηελ Παιαηζηίλε (7.561) ηελ Αιγεξία (7.336) θαη ηε νκαιία (6.525) (Πίλαθαο 2). Σν 2011, νη ρψξεο θαηαγσγήο ησλ ζπιιεθζέλησλ «παξάλνκα» εηζεξρφκελσλ θαη δηακελφλησλ ζηελ Διιάδα ήηαλ θπξίσο ην Αθγαληζηάλ (28.528), ην Παθηζηάλ (19.975) θαη ε Αιβαλία (11.733), ελψ αθνινπζνχζαλ ην Μπαγθιαληέο (5.416), ε Αιγεξία (5.398) θαη ην Μαξφθν (3.405) (Πίλαθαο 3). Σν 2012, νη ζπιιήςεηο αθνξνχζαλ άηνκα απφ ην Αθγαληζηάλ (16.584), ην Παθηζηάλ (11.136), ηελ Αιβαλία (10.602), ηε πξία (7.927) θαη ην Μπαγθιαληέο (7.863), ελψ αθνινπζνχζαλ ζπιιεθζέληεο απφ ηελ Αιγεξία (4.606), ην Ηξάθ (2.212) θαη ην Μαξφθν (2.207) (Πίλαθαο 4). Σέινο, νη ζπιιήςεηο πνπ θαηαγξάθεθαλ απφ ηηο αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο Αξρέο ην πξψην ελδεθάκελν ηνπ 2013, πνπ είλαη θαη ηα ηειεπηαία (κέρξη ηε ζηηγκή ηεο νινθιήξσζεο ηεο ζπγγξαθήο ηεο παξνχζαο κειέηεο) επίζεκα αλαθνηλσκέλα ζηνηρεία απφ ηελ ΔΛ.Α. αθνξνχλ άηνκα απφ ηελ Αιβαλία (14.366), ηε πξία (7.665) θαη ην Αθγαληζηάλ (5.960), ελψ αθνινπζνχλ άηνκα απφ θαη ην Παθηζηάλ (3.744) θαη ην Μπαγθιαληέο (1.398) (Πίλαθαο 5). Πίλαθαο 2 – Πεγή: ΔΛ.Α140 140 Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ αιινδαπψλ γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη παξακνλή (http://www.astynomia.gr/images/stories//2011/photos2011/0102syl-allodapoi-yphkoothta.jpg). 77 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πίλαθαο 3 – Πεγή: ΔΛ.Α141 Πίλαθαο 4 – Πεγή: ΔΛ.Α142 141 Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη παξακνλή, αλά ππεθνφηεηα, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ην 2011 (http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/photos1012/27012012-mi_nomimoi_ypik.jpg). 142 Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ γηα παξάλνκε είζνδν θαη παξακνλή, αλά ππεθνφηεηα, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ην 2012 (http://www.astynomia.gr/ images/stories//2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/ethsia/2012ethsio_yphkoothta_allodapoi.JPG. 78 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πίλαθαο 5 – Πεγή: ΔΛ.Α143 ζνλ αθνξά ηνπο ζπιιεθζέληεο δηαθηλεηέο «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ, πνπ ζπλειήθζεζαλ απφ ηηο αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο Αξρέο, πξνθχπηεη, ζχκθσλα κε ηα αξρεία ηεο ΔΛ.Α., φηη ην 2010 θαηάγνληαλ θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία (363) θαη ηελ Διιάδα (183), ελψ αθνινπζνχζαλ ε Σνπξθία (75), ε Βνπιγαξία (60), ε πξία (54), ην Αθγαληζηάλ (52) θαη ην Παθηζηάλ (43) (Πίλαθαο 6). Οη ζπιιεθζέληεο δηαθηλεηέο, θαηά ην 2011, θαηάγνληαλ θπξίσο απφ ηελ Αιβαλία (154) θαη ηελ Διιάδα (110), ελψ αθνινπζνχζαλ ε Βνπιγαξία (75), ην Παθηζηάλ (73), ην Ηξάθ (65), ε Σνπξθία (59) θαη ην Αθγαληζηάλ (52) (Πίλαθαο 7). Οη ρψξεο θαηαγσγήο ησλ ζπιιεθζέλησλ δηαθηλεηψλ, θαηά ην 2012, ήηαλ θπξίσο ε Αιβαλία (120) θαη ε Διιάδα (97), ελψ αθνινπζνχζαλ ην Παθηζηάλ (77), ε Σνπξθία (56), ην Ηξάθ (55), ην Αθγαληζηάλ (43), ε Βνπιγαξία (43) θαη ε πξία (42) (Πίλαθαο 8). 143 Πίλαθαο ζπιιεθζέλησλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ, αλά ππεθνφηεηα, γηα παξάλνκε είζνδν θαη παξακνλή, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο – 11κελν 2013 (http://www.astynomia.gr/images/stories//2013/statistics13/stat_allod/yphkoothta.JPG). 79 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πίλαθαο 6 – Πεγή: ΔΛ.Α144 Πίλαθαο 7 – Πεγή: ΔΛ.Α145 144 Πίλαθαο ζπιιεθζέλησλ δηαθηλεηψλ «ιαζξνκεηαλαζηψλ» αλά ππεθνφηεηα απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο θαηά ην έηνο 2010 (http://www.astynomia.gr/images/stories//2011/statistics2011/0102syldiakin-allod-yphkoothta.jpg). 145 Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ δηαθηλεηψλ «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ, αλά ππεθνφηεηα, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο θαηά ην έηνο 2011 (http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/photos1012/27012012-diakinites_ypik.jpg). 80 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πίλαθαο 8 – Πεγή: ΔΛ.Α146 Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ «παξάλνκσλ» εηζεξρφκελσλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα, θαηά ην 2010, ζπλειήθζε σο επί ην πιείζηνλ ζηα ειιελν-ηνπξθηθά ρεξζαία ζχλνξα (47.088), ηελ ειιελν-αιβαληθή κεζφξην (33.979) θαη ηα ειιελν-ηνπξθηθά ζαιάζζηα ζχλνξα (6.204), ελψ αθνινπζνχζαλ ε Κξήηε (2.444), ηα ζχλνξα ΔιιάδαοFYROM (1.589) θαη ε ειιελν-βνπιγαξηθή κεζφξην (983) (Πίλαθαο 9). Σα αληίζηνηρα ζηνηρεία πνπ θνηλνπνίεζε ε ΔΛ.Α. γηα ην 2011, αθνξνχζαλ σο επί ην πιείζηνλ ζπιιήςεηο ζηα ειιελν-ηνπξθηθά ρεξζαία ζχλνξα (54.974) θαη ηελ ειιελν-αιβαληθή κεζφξην (11.743), γηα λα αθνινπζήζνπλ ε Κξήηε (1.640), ηα ζχλνξα Διιάδαο-FYROM (1.003) θαη ε ειιελν-βνπιγαξηθή κεζφξηνο (636) (Πίλαθαο 10). Σν 2012, νη πεξηζζφηεξεο ζπιιήςεηο έιαβαλ ρψξα θαη πάιη ζηα ειιελν-ηνπξθηθά ρεξζαία ζχλνξα (30.433) θαη ηελ ειιελν-αιβαληθή κεζφξην (10.927), ελψ αθνινπζνχζαλ ε Κξήηε (2.834), ηα ζχλνξα Διιάδαο-FYROM (1.168) θαη ε ειιελν-βνπιγαξηθή κεζφξηνο (365) (Πίλαθαο 11). 146 Πίλαθαο αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ ζπιιεθζέλησλ δηαθηλεηψλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ, αλά ππεθνφηεηα, απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ην 2012 (http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/ statistics2012/paranomhmetanasteush/ethsia/2012ethsio_yphkoothta_diakinhtes.JPG). 81 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πίλαθαο 9 – Πεγή: ΔΛ.Α147 Πίλαθαο 10 – Πεγή: ΔΛ.Α148 147 Πίλαθαο ζπιιεθζέλησλ «ιαζξνκεηαλαζηψλ» αλά κεζφξην, ην έηνο 2010 (http://www.astynomia.gr/images/stories/2011/statistics2011/0102syl-allodapoi-methorio.jpg). 148 Πίλαθαο ζπιιεθζέλησλ «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη παξακνλή, απφ Αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο ην 2011 (http://www.astynomia.gr/images/stories// 2012/photos1012/27012012-syll_ana_methorio.jpg). 82 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πίλαθαο 11 – Πεγή: ΔΛ.Α149 2.2 Αηηνύληεο άζπιν ζηελ Διιάδα θαη ρνξήγεζε ηνπ θαζεζηώηνο δηεζλνύο πξνζηαζίαο (2005-2012) Απφ ηελ πξνεγνχκελε ππνελφηεηα πξνθχπηεη ε ηδηαίηεξε θηλεηηθφηεηα πνπ παξνπζηάδεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα απφ άηνκα θπξίσο βαιθαληθήο, κεζαλαηνιηθήο θαη αθξηθαληθήο θαηαγσγήο πνπ θηάλνπλ ζηελ Διιάδα. Έλα κέξνο απφ απηνχο έρεη ππνβάιεη αίηεζε αζχινπ ζηελ Διιάδα. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΛ.Α., νη πεξηζζφηεξεο αηηήζεηο γηα δηεζλή πξνζηαζία ππεβιήζεζαλ ην έηνο 2007, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πξνεγνχκελσλ αηηήζεσλ, κε αξηζκφ πνπ έθζαζε ηηο 25.113 αηηήζεηο. Τπήξμε θζίλνπζα πνξεία σο πξνο ην κέγεζνο ηνπ αξηζκνχ ππνβνιήο αηηήζεσλ γηα δηεζλή πξνζηαζία, ηα έηε πνπ αθνινχζεζαλ. Οη πεξηζζφηεξεο απνξξίςεηο έιαβαλ ρψξα ην έηνο 2008 (22.188), ελψ νη πεξηζζφηεξεο αηηήζεηο πνπ θαηέιεμαλ ζε θαζεζηψο δηεζλνχο πξνζηαζίαο έιαβαλ ρψξα ην έηνο 2012 (627 αηηήζεηο) (Πίλαθαο 12). Σν έηνο 2008 θξίζεθαλ ζεηηθά 358 αηηήζεηο γηα πξνζθπγηθφ άζπιν, ην 2011 ζε 240 αηηήζεηο ρνξεγήζεθε ην θαζεζηψο ηεο επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο θαη ην 2012 ζε 273 αηηήζεηο ρνξεγήζεθε ην αλζξσπηζηηθφ θαζεζηψο (Πίλαθαο 13). 149 Πίλαθαο ζπιιεθζέλησλ «κε λφκηκσλ» κεηαλαζηψλ, γηα «παξάλνκε» είζνδν θαη παξακνλή απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο αλά κεζφξην γηα ην 2012 (http://www.astynomia.gr/images/ stories//2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/ethsia/2012ethsio_methorio.JPG). 83 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πίλαθαο 12 – Πεγή: ΔΛ.Α150 Πίλαθαο 13 – Πεγή: ΔΛ.Α151 150 Πίλαθαο αλάιπζεο ρνξεγήζεσλ θαζεζηψηνο δηεζλνχο πξνζηαζίαο γηα ηα έηε 2005 έσο 2012 (http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/statistics2012/06032012-apotelesmata.jpg). 151 Πίλαθαο αλάιπζεο ρνξεγήζεσλ θαζεζηψηνο δηεζλνχο πξνζηαζίαο γηα ηα έηε 2005 έσο 2012 (http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=12630&Itemid=73&lang). 84 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πεγή: ΔΛ.Α152 H Eιιάδα θαηαηάζζεηαη ζηηο ρψξεο κε ην πςειφηεξν πνζνζηφ αηηήζεσλ γηα πνιηηηθφ άζπιν πνπ εθθξεκνχλ, πξνθαλψο αθελφο ιφγσ ησλ απμεκέλσλ κεηαλαζηεπηηθψλπξνζθπγηθψλ εηζξνψλ ηελ ηειεπηαία δεθαεηία θαη αθεηέξνπ ιφγσ ηεο αλεπαξθνχο ιεηηνπξγίαο ηνπ λνκηθνχ θαη επξχηεξνπ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο. ε θάζε πεξίπησζε, ν ζπληνληζκφο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ θαζίζηαηαη αλαγθαίνο θαη επηηαθηηθφο,153 ηδηαίηεξα κεηά ηελ αλνδηθή εηζδνρή ππεθφσλ «ηξίησλ» ρσξψλ, ιφγσ εκθπιίσλ πνιέκσλ ή παξαηεηακέλεο θαη θιηκαθνχκελεο βίαο ζηηο ρψξεο θαηαγσγήο ηνπο. Χζηφζν, είλαη αμηνζεκείσην φηη, ελψ παξαηεξείηαη απμεκέλε εηζξνή αηηνχλησλ άζπιν ζηνλ ρψξν ηεο ΔΔ, ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, παξαηεξείηαη ζηαζεξφο αξηζκφο αξλεηηθψλ απνθάζεσλ γηα ηε ρνξήγεζε αζχινπ. Καηά ζπλέπεηα, παξαηεξείηαη κηα ηάζε γηα πεξηνξηζκέλε ρνξήγεζε αζχινπ, απφ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ ρσξψλ πνπ δέρνληαη θχκαηα αηηνχλησλ άζπιν ζηελ επηθξάηεηά ηνπο. 152 Πίλαθαο ζπιιεθζέλησλ κε λφκηκσλ κεηαλαζηψλ, γηα παξάλνκε είζνδν & παξακνλή απφ αζηπλνκηθέο θαη ιηκεληθέο αξρέο αλά κεζφξην. χγθξηζε 2011-2012 (http://www.astynomia.gr/images/stories// 2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/ethsia/2012ethsio_ana_methorio.JPG). 153 Facchini, G. (Jun., 2006). “Αsylum seekers in Europe: Σhe warm Glow of a hot Potato”, Journal of Population Economics, 19/2, 411-430. 85 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 3. Σν λέν ζεζκηθό πιαίζην ζηελ Διιάδα θαη ε ίδξπζε ηεο Τπεξεζίαο Αζύινπ θαη ηεο Αξρήο Πξνζθπγώλ Ζ χκβαζε ηεο Γελεχεο γηα ην Καζεζηψο ησλ Πξνζθχγσλ ην 1951 θαη ην Πξσηφθνιιν ηεο Νέαο Τφξθεο γηα ηε Ννκηθή Καηάζηαζε ησλ Πξνζθχγσλ ηνπ 1967 απνηεινχλ ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζθχγσλ ζε παγθφζκην επίπεδν. χκθσλα κε ην άξζξν 1 (Α) ηεο χκβαζεο ζρεηηθά κε ην Καζεζηψο ησλ Πξνζθχγσλ, ν φξνο «πξφζθπγαο» εθαξκφδεηαη ζε θάζε πξφζσπν ην νπνίν ιφγσ «(...) δηθαηνινγεκέλνπ θφβνπ δίσμεο γηα ιφγνπο θπιήο, ζξεζθείαο, εζληθφηεηαο, ζπκκεηνρήο ζε ηδηαίηεξε θνηλσληθή νκάδα ή πνιηηηθψλ πεπνηζήζεσλ, βξίζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο ηεο ηζαγέλεηάο ηνπ θαη δελ είλαη ζε ζέζε ή, ιφγσ ηνπ θφβνπ απηνχ, δελ επηζπκεί λα ζέζεη εαπηφλ ππφ ηελ πξνζηαζία ηεο ελ ιφγσ ρψξαο, ή, αλ δελ έρεη εζληθφηεηα (άπαηξηο) θαη επξίζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο ηεο πξνεγνχκελεο ζπλήζνπο δηακνλήο ηνπ, σο απνηέιεζκα ησλ γεγνλφησλ απηψλ, δελ είλαη ζε ζέζε ή, ιφγσ ηνπ θφβνπ απηνχ, δελ επηζπκεί λα επηζηξέςεη». Ζ ζπλζήθε κεηαμχ άιισλ αλαθέξεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ πξφζθπγα, πεξηιακβάλνληαο ειεπζεξίεο φπσο απηέο ηεο ζξεζθείαο, ηεο κεηαθίλεζεο, ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο θαηνρήο ηαμηδησηηθψλ εγγξάθσλ, ηεο δπλαηφηεηαο εξγαζίαο, θαη ηνλίδεη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ πξνζθπγηθνχ ππνθεηκέλνπ πξνο ηε ρψξα ππνδνρήο. Μηα ζεκαληηθή δηάηαμε (άξζξν 33) νξίδεη ηε κε επηζηξνθή ηνπ πξφζθπγα, δειαδή ηε κε επαλαπξνψζεζή ηνπ (principe de non-refoulement) ζε ρψξα φπνπ ππάξρεη θφβνο δίσμήο ηνπ. Σν Πξσηφθνιιν ηνπ 1967 αθαηξεί ηνπο γεσγξαθηθνχο θαη ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο πνπ έζεηε ε αξρηθή χκβαζε, ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο κφλν άηνκα πνπ εκπιέθνληαλ ζηα γεγνλφηα πνπ ζπλέβεζαλ ζηελ Δπξψπε πξηλ ηελ 1ε Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1951 κπνξνχζαλ λα ππνβάιινπλ αίηεζε αζχινπ. Ζ Διιάδα ππέγξαςε ηε χκβαζε γηα ην Καζεζηψο ησλ Πξνζθχγσλ ζηηο 10.4.1952 θαη ηελ επηθχξσζε ζηηο 5.4.1960.154 Μέζα ζηελ ηειεπηαία εμαεηία, ππνγξάθεθε ην Π.Γ. 90/2008 πνπ αθνξνχζε ηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο 1εο Γεθεκβξίνπ 2005 ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα. Δλ ζπλερεία, ην Π.Γ. 81/2009 ηξνπνπνίεζε ην πξναλαθεξζέλ Π.Γ. 90/2008, 154 https://treaties.un.org/Pages/ViewDetailsII.aspx?&src=TREATY&mtdsgno=V~2&chapter=5&Temp= mtdsg2&lang=en#EndDec. 86 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πξνβιέπνληαοφηη νη απνθάζεηο γηα ηηο αηηήζεηο αζχινπ ζα παίξλνληαη απφ ηνπο 50 αζηπλνκηθνχο δηεπζπληέο ηεο ρψξαο, ζηε βάζε πξφηαζεο γλσκνδνηηθήο επηηξνπήο ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ δχν εθπξφζσπνη ηεο αζηπλνκίαο, έλαο εθπξφζσπνο ηεο δηεχζπλζεο αιινδαπψλ ηεο Πεξηθέξεηαο θαη έλαο εθπξφζσπνο ηεο ΤΑ. Με ην ελ ιφγσ Π.Γ. θαηαξγνχληαλ ε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ζε Γεπηεξνβάζκηα επηηξνπή. Δπίζεο γηα ηηο ηφηε ππάξρνπζεο 30.000 εθθξεκνχζεο πξνζθπγέο, ν αλαπιεξσηήο ππνπξγφο Γεκφζηαο Σάμεο είρε αξκνδηφηεηα λα απνθαλζεί ηειεζίδηθα. Δθείλν ην δηάζηεκα, ε ΤΑ ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο είρε εθθξάζεη ηηο αλεζπρίεο ηεο θαη ηελ αλάγθε γηα αιιαγέο πνπ πηνζεηήζεθαλ κε ην Π.Γ. 81/2009, αθνχ νη παξαπάλσ δηαηάμεηο δελ εμαζθάιηδαλ επαξθψο κηα δίθαηε θαη απνηειεζκαηηθή δηαδηθαζία αλαγλψξηζεο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ζηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ηε δηεζλή θαη επξσπατθή λνκνζεζία. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 2010, ε Διιάδα θαηέζεζε έλα Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηε Γηαρείξηζε ησλ Μεηαλαζηεπηηθψλ Ρνψλ ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Σν Δζληθφ ρέδην ζπλέζεηε ζε έλα εληαίν ζηξαηεγηθφ πιαίζην ηηο πξσηνβνπιίεο ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο γηα ηα ζέκαηα πξψηεο ππνδνρήο, ην λέν ζχζηεκα αζχινπ, ηα θέληξα θξάηεζεο θαη ηηο επηζηξνθέο. Πεξηιακβάλνληαλ, επίζεο, πξσηνβνπιίεο γηα ηελ πξνζηαζία εππαζψλ νκάδσλ, ζε ζπλεξγαζία κε ην Τπνπξγείν Τγείαο. Τηνζεηνχζε θαη πξνέβιεπε αιιαγέο ηφζν ζε λνκνζεηηθφ φζν θαη ζε πξαθηηθφ επίπεδν ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε Διιάδα αληηκεηψπηδε ηα δεηήκαηα αζχινπ θαη κεηαλάζηεπζεο.155 ε απηφ ην πιαίζην, ην Ννέκβξην ηνπ 2010, πηνζεηήζεθε ην Π.Γ. 114/2010, κε ην νπνίν ξπζκίζζεθε ε κεηαβαηηθή δηαδηθαζία αζχινπ ζηελ Διιάδα. 156 Σν ελ ιφγσ Π.Γ. αληηθαηέζηεζε ην παιαηφηεξν Π.Γ. 90/2008 θαη θαηήξγεζε ην Π.Γ. 81/2009 πνπ είρε δερζεί θξηηηθή ηφζν απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή φζν θαη απφ ηελ ΤΑ θαη άιινπο επξσπατθνχο θνξείο, φζνλ αθνξά ηε ζπκθσλία ηνπ κε ηα δηεζλή θαη επξσπατθά πξφηππα.157 Μεηαμχ άιισλ, ην Π.Γ. 114/2010 άλνημε ηνλ δξφκν γηα ηελ επαλαζχζηαζε θαη ηε βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ επηηξνπψλ πξνζθπγψλ, ελψ απνθέληξσζε ηα φξγαλα εμέηαζεο ζε πξψην βαζκφ ησλ αηηεκάησλ αζχινπ ζε 14 Αζηπλνκηθέο Γηεπζχλζεηο ηεο ρψξαο. Δπηπιένλ, κε ην Π.Γ. 114/2010 θαζηεξψζεθε ε εληαία δηαδηθαζία αλαγλψξηζεο ζε αιινδαπνχο θαη αληζαγελείο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα 155 http://www.unhcr.gr/prostasia/nomiki-prostasia/o-nomos-stin-ellada.html. http://www.astynomia.gr/images/stories/2011/03012011egkyklios-PD114-2010.pdf. 157 ε ζπλέρεηα απηνχ, ε ΤΑ είρε απνθαζίζεη λα κε ζπκκεηέρεη ζηα γλσκνδνηηθά φξγαλα ζηε δηαδηθαζία ηνπ αζχινπ, φπσο απηά είραλ ζεζπηζζεί κε ην Π.Γ. 81/2009. 156 87 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ή δηθαηνχρνπ επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο. Πεξαηηέξσ, ην Π.Γ. 114/2010 ξχζκηζε εθ λένπ ηηο δηαδηθαζίεο αζχινπ ζηελ Διιάδα γηα ηε κεηαβαηηθή πεξίνδν κέρξη ηε δεκηνπξγία ηεο λέαο Τπεξεζίαο Αζχινπ ε νπνία ζπζηάζεθε ην 2012. Δλ ζπλερεία, ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2011, πηνζεηήζεθε ν λένο Νφκνο 3907/2011 γηα ηελ αλακφξθσζε ηνπ ζπζηήκαηνο αζχινπ ζηελ Διιάδα.158 Ο ελ ιφγσ λφκνο πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία απηνηεινχο Τπεξεζίαο Αζχινπ θαη ελφο ζπζηήκαηνο ππνδνρήο θαη δηαπίζησζεο ηνπ «πξνθίι» θαη ησλ αλαγθψλ φζσλ εηζέξρνληαλ ζηελ Διιάδα ρσξίο ηηο λφκηκεο δηαηππψζεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη αηφκσλ πνπ επηζπκνχλ λα δεηήζνπλ άζπιν. Σέζεθε ζε εθαξκνγή ζηηο αξρέο ηνπ 2012 θαη ζέζπηδε ηηο δηαδηθαζίεο γηα ηελ ίδξπζε, ιεηηνπξγία θαη ζηειέρσζε ηεο ππεξεζίαο πξψηεο ππνδνρήο, ηελ δηνίθεζε θαη δηάξζξσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ γξαθείσλ αζχινπ, ηε ιεηηνπξγία θαη ζηειέρσζε ηεο Αξρήο Πξνζθπγψλ σο δεχηεξνπ βαζκνχ εμέηαζεο ησλ αηηεκάησλ αζχινπ θαζψο θαη ηελ πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ζηηο δηαηάμεηο ηεο νδεγίαο 2008/115/ΔΚ (ξπζκίζεηο πεξί θξάηεζεο, ζεκάησλ επηζηξνθψλ, θαζψο θαη πεξί θξηηεξίσλ επί ρνξήγεζεο αδεηψλ δηακνλήο γηα αλζξσπηζηηθνχο ιφγνπο). πγθεθξηκέλα, ην άξζξν 3 ηνπ ζρεηηθνχ λφκνπ ίδξπζε ηελ Αξρή Πξνζθπγψλ, πνπ αλήθεη ζην Τπνπξγείν Πξνζηαζίαο ηνπ Πνιίηε, ππάγεηαη δηνηθεηηθά ζηνλ Τπνπξγφ θαη έρεη σο αξκνδηφηεηά ηεο ηελ εμέηαζε ησλ πξνζθπγψλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη δηεζλή πξνζηαζία, ζε δεχηεξν βαζκφ θαηά ησλ απνξξηπηηθψλ απνθάζεσλ ηνπ πξσηνβάζκηνπ νξγάλνπ, ηεο Τπεξεζίαο Αζχινπ. Ξεθίλεζε ηε ιεηηνπξγία ηεο ηνλ Ηνχιην ηνπ 2013 θαη απνηειείηαη απφ ηξηκειείο επηηξνπέο πνπ ζπγθξνηνχληαη απφ εηδηθά εθπαηδεπκέλν πξνζσπηθφ. Δπίζεο, ν ελ ιφγσ λφκνο πξνβιέπεη ηε ζηειέρσζε απηψλ ησλ ππεξεζηψλ κε εηδηθφ επηζηεκνληθφ πξνζσπηθφ απφ ηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο (άξζ. 2, παξ. 3 – άξζ. 5), ζπλερφκελε θαηάξηηζε θαη επηκφξθσζε ησλ ζηειερψλ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο (άξζ. 5), απφιπην ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν (άξζ. 6 & άξζ. 13) θαη ζπζηεκαηηθή ηαηξηθή θαη ςπρνθνηλσληθή ππνζηήξημε (άξζ. 7 & άξζ. 8. παξ. 3).159 158 Γεκνζηεχηεθε ζην Φ.Δ.Κ. Α-7/26.01.2011 ν Ν. 3907/2011 κε ηίηιν: «Ίδξπζε Τπεξεζίαο Αζχινπ θαη Τπεξεζίαο Πξψηεο Τπνδνρήο, πξνζαξκνγή ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο πξνο ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 2008/115ΔΚ «ζρεηηθά κε ηνπο θνηλνχο θαλφλεο θαη δηαδηθαζίεο ζηα θξάηε-κέιε γηα ηελ επηζηξνθή ησλ παξαλφκσο δηακελφλησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ» θαη ινηπέο δηαηάμεηο». 159 Ακίηζεο, Γ. (2011). «Σν Πιαίζην Έληαμεο Αιινδαπψλ ζηελ Διιεληθή Έλλνκε Σάμε: Ζ Αηειέζθνξε Δθαξκνγή ησλ Δπξσπατθψλ Μεραληζκψλ Πξνζηαζίαο Δθηνπηζζέλησλ/Αηηνχλησλ Άζπιν/Πξνζθχγσλ», 88 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Δλ ζπλερεία, ην Π.Γ. 113/2013 (Φ.Δ.Κ-146 Α/14-6-13) ελζσκαηψζεθε ζηελ εζσηεξηθή λνκνζεζία θαη θαζηέξσζε εληαία δηαδηθαζία αλαγλψξηζεο ζε αιινδαπνχο θαη αληζαγελείο ηνπ θαζεζηψηνο ηνπ πξφζθπγα ή δηθαηνχρνπ επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο, ζε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ Οδεγία 2005/85/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ «ζρεηηθά κε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κε ηηο νπνίεο ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα». Ζ ζπγθεθξηκέλε νδεγία ζέζπηδε ηηο ειάρηζηεο πξνδηαγξαθέο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κέζσ ησλ νπνίσλ ηα θξάηε κέιε ρνξεγνχλ θαη αλαθαινχλ ην θαζεζηψο ησλ πξνζθχγσλ, θαη θαζφξηδε ηηο ππεχζπλεο αξρέο εμέηαζεο ησλ αηηεκάησλ αζχινπ, ηελ πξφζβαζε ζηηο δηαδηθαζίεο αζχινπ, ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εμέηαζε ησλ αηηεκάησλ αζχινπ απφ ηα θξάηε κέιε, ηηο ππνρξεψζεηο ησλ αηηνχλησλ άζπιν, ηηο δηαδηθαζίεο αλάθιεζεο ησλ αηηεκάησλ αζχινπ, ηηο εηδηθέο δηαδηθαζίεο, ηηο δηαδηθαζίεο πνπ εθαξκφδνληαη ζηα ζχλνξα επί ησλ αηηεκάησλ αζχινπ, θαζψο θαη ηηο δηαδηθαζίεο άζθεζεο έλδηθνπ κέζνπ απφ ηνπο απνξξηθζέληεο αηηνχληεο άζπιν. Σν λέν ζχζηεκα αζχινπ ζηελ Διιάδα απνηειεί κηα ηδηαίηεξα ζεηηθή εμέιημε, αιιά απέρεη πνιχ απφ ην λα ιχζεη ηα δηαρξνληθά πξνβιήκαηα ηεο ρψξαο ζην ζπγθεθξηκέλν δήηεκα. Ζ δεκηνπξγία ησλ λέσλ δνκψλ θαη ε ιεηηνπξγία ηεο λέαο ππεξεζίαο αζχινπ είλαη έλα ζεηηθφ βήκα σζηφζν ε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ ππνδνρήο θαη ε δηαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αηηνχλησλ άζπιν ζηα ζχλνξα αιιά θαη ζηε ρψξα ππνδνρήο απνηεινχλ ζαθψο ηηο κεγαιχηεξεο πξνθιήζεηο γηα ην ππάξρνλ ζχζηεκα αζχινπ. ηηο 14.2.2014 θαηαηέζεθε ν λένο Μεηαλαζηεπηηθφο Κψδηθαο κε ηνλ νπνίν ελνπνηνχληαη 20 λφκνη, 6 Π.Γ. θαη 42 Καλνληζηηθέο Πξάμεηο θαη επηπιένλ αλακέλεηαη λα βνεζήζεη ζηε ξχζκηζε δεηεκάησλ ηζαγέλεηαο. ηηο 20.2.2014 νινθιεξψζεθε ε πξψηε ζπδήηεζε επί ηεο αξρήο ηνπ λνκνζρεδίνπ γηα ηνλ κεηαλαζηεπηηθφ θψδηθα κε επξεία ζπλαίλεζε φισλ ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ θαη κέζα ζε ζεηηθφ θιίκα. χκθσλα κε ηνλ λέν θψδηθα: α) Απινπνηνχληαη νη δηαδηθαζίεο κε ηε ιεηηνπξγία ππεξεζηψλ κηαο ζηάζεο θαη ηελ απεκπινθή ησλ δήκσλ απφ ηε δηαδηθαζία αδεηνδφηεζεο ηεο δηακνλήο. β) Δπαλεμεηάδνληαη νη φξνη πξφζβαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ζην: Α. Μσπζίδεο & Γ. Παπαδνπνχινπ (επηκ.), Η Κνηλσληθή Δλζσκάησζε ησλ Μεηαλαζηώλ ζηελ Διιάδα. Δξγαζία, Δθπαίδεπζε, Σαπηόηεηεο (ζζ. 109-140). Αζήλα: Κξηηηθή. 89 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε γ) Αιιάδνπλ νη φξνη θαη νη πξνυπνζέζεηο πξφζβαζεο ζε καθξνρξφληνπο ηίηινπο δηακνλήο. δ) Γηαζθαιίδεηαη ε λνκηκφηεηα ηεο δηακνλήο ηεο «δεχηεξεο γεληάο». Δπηπιένλ, πξνβιέπεηαη ε άδεηα «επί καθξφλ δηακέλνληνο» ζε κεηαλάζηεο πνπ ήηαλ πνιιά ρξφληα ζηελ Διιάδα, ε ειεχζεξε κεηαθίλεζε εληφο ηεο επηθξάηεηαο ηεο ΔΔ θαζψο θαη ε πξφβιεςε φξσλ επαλέλσζεο νηθνγελεηψλ επί ειιεληθνχ εδάθνπο, γηα κεηαλάζηεο πνπ βξέζεθαλ ρσξίο ηελ νηθνγέλεηά ηνπο ζηελ Διιάδα.160 πκπεξάζκαηα Απφ ηελ αλάιπζε πνπ δηεμήρζε παξαπάλσ ζρεηηθά κε ηνπο πςεινχο αξηζκνχο πξνζθχγσλ πνπ θαηαθζάλνπλ ζηελ Διιάδα θαη απφ ηε ζπρλή αδπλακία ηνπ ηζρχνληνο ζεζκηθνχ πιαηζίνπ λα αληαπνθξίλεηαη πάληα κε ζεβαζκφ ζηηο ζεκειηψδεηο αλάγθεο θαη δηθαηψκαηα ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ιακβάλνληαο ππφςε ηηο ζπζηάζεηο πνπ πξνηάζεθαλ απφ ην γξαθείν ηεο ΤΑ ηνπ Ο.Ζ.Δ,161 ζπκπεξαίλνπκε φηη ππάξρεη επηηαθηηθή αλάγθε ην ειιεληθφ θξάηνο θαη ε ειιεληθή δηνίθεζε λα δηαζθαιίζνπλ απξφζθνπηα ηα δηθαηψκαηα ησλ αηηνχλησλ δηεζλή πξνζηαζία. Οη ειιείςεηο ζε εηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, ηερλνγλσζία θαζψο θαη πξφηεξε εκπεηξία κπνξνχλ λα ζεξαπεπζνχλ κε ηελ απξφζθνπηε θαη ζπλερή ζπλεξγαζία ησλ αξκφδησλ αξρψλ (Τπνπξγεία, Τπεξεζία Αζχινπ θαη Αξρήο Πξνζθπγψλ, ΤΑ, Ο.Ζ.Δ, Μ.Κ.Ο. θαη ζχιινγνη κεηαλαζηψλ). Σα πεξηζηαηηθά ξαηζηζηηθήο βίαο, γηα ηα νπνία γίλεηαη δηεμνδηθφο ιφγνο ζηε κειέηε ηεο Αη. Βνχιγαξε ηνπ παξφληνο ηφκνπ, απνηεινχλ άιιε κηα πξφθιεζε ζηε δηαρείξηζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ δεηήκαηνο γηα ην ειιεληθφ θξάηνο. Με ηε ρνξήγεζε δηεζλνχο πξνζηαζίαο, ε ελζσκάησζε ησλ δηθαηνχρσλ δηεζλνχο πξνζηαζίαο θαζψο θαη ε δηαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο είλαη άιιε κηα πξφθιεζε γηα ηελ Διιάδα, πνπ θαιείηαη λα ηεξεί νξζψο ηηο δηεζλείο ππνρξεψζεηο ηεο ζην δήηεκα ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θαη πξνζθπγηθνχ δηθαίνπ. 160 161 http://www.synigoros.gr/resources/paratiriseissxedionomou.pdf. http://www.unhcr.gr/fileadmin/Greece/News/2013/PCjuly/2013_July_Positions_GR.pdf. 90 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Βηβιηνγξαθία Διιελόγιωζζε Ακίηζεο, Γ. (2011). «Σν Πιαίζην Έληαμεο Αιινδαπψλ ζηελ Διιεληθή Έλλνκε Σάμε: Ζ Αηειέζθνξε Δθαξκνγή ησλ Δπξσπατθψλ Μεραληζκψλ Πξνζηαζίαο Δθηνπηζζέλησλ / Αηηνχλησλ Άζπιν / Πξνζθχγσλ», ζην: Α. Μσπζίδεο & Γ. Παπαδνπνχινπ (επηκ.), Η Κνηλσληθή Δλζσκάησζε ησλ Μεηαλαζηώλ ζηελ Διιάδα. Δξγαζία, Δθπαίδεπζε, Σαπηόηεηεο (ζζ. 109-140). Αζήλα: Κξηηηθή. Ξελόγιωζζε Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: 2012. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Mid-Year Trends 2013. Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: First Quarter 2013. Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: Second Quarter 2013. Eurostat (2013). Asylum Applicants and First Instance Decisions on Asylum Applications: Third Quarter 2013. Facchini, G. (Jun. 2006). “Αsylum Seekers in Europe: Σhe warm Glow of a hot Potato”, Journal of Population Economics, 19/2, 411-430. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2011). Global Trends 2010. 60 years and still counting. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2011). Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries 2010. Statistical Overview of Asylum Applications lodged in Europe and selected Non-European Countries. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2012). Global Trends 2011. A Year of Crises. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2012). Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries 2011. Statistical Overview of Asylum Applications lodged in Europe and selected Non-European Countries. 91 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Global Trends 2012. Displacement. The New 21st Century Challenge. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2013). Asylum Trends 2012. Asylum Levels and Trends in Industrialized Countries. Ηζηνγξαθία http://www.astynomia.gr/images/stories//2013/statistics13/ stat_allod/ethsio.JPG. http://www.astynomia.gr/images/stories//2011/photos2011/0102syl-allodapoiyphkoothta.jpg. http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/photos1012/27012012-mi_nomimoi_ ypik.jpg. http://www.astynomia.gr/ images/stories//2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/ ethsia/2012ethsio_yphkoothta_allodapoi.JPG. http://www.astynomia.gr/images/stories//2013/statistics13/stat_allod/yphkoothta.JPG http://www.astynomia.gr/images/stories//2011/statistics2011/0102syl-diakin-allodyphkoothta.jpg. http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/photos1012/27012012-diakinites_ypik. jpg. http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/et hsia/2012ethsio_yphkoothta_diakinhtes.JPG. http://www.astynomia.gr/images/stories/2011/statistics2011/0102syl-allodapoimethorio.jpg. http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/photos1012/27012012-syll_ana_metho rio.jpg. http://www.astynomia.gr/images/ stories//2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/ ethsia/2012 ethsio_methorio.JPG. http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/statistics2012/06032012apotelesmata.jpg. http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=12630&It emid=73&lang. http://www.astynomia.gr/images/stories//2012/statistics2012/paranomhmetanasteush/et hsia/2012ethsio_ana_methorio.JPG. 92 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε https://treaties.un.org/Pages/ViewDetailsII.aspx?&src=TREATY&mtdsgno=V~2& chapter= 5& Temp=mtdsg2&lang=en#EndDec. http://www.unhcr.gr/prostasia/nomiki-prostasia/o-nomos-stin-ellada.html. http://www.astynomia.gr/images/stories/2011/03012011egkyklios-PD114-2010.pdf. http://www.unhcr.gr/fileadmin/Greece/News/2013/PCjuly/2013_July_Positions_GR.pdf 93 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ΔΝΟΣΖΣΑ Γ΄ ΓΗΔΡΔΤΝΩΝΣΑ ΣΖΝ ΑΝΟΓΟ ΣΖ ΑΚΡΟΓΔΞΗΑ ΣΗ ΔΤΡΩΠΑΪΚΔ ΚΟΗΝΩΝΗΔ Αηθαηεξίλε Βνχιγαξε Δηζαγωγή ηφρνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε εμέηαζε ησλ ζπλζεθψλ πνπ ελζάξξπλαλ θηλήζεηο ηεο αθξνδεμηάο162 ζηε ζχγρξνλε πνιηηηθή ζθελή ηεο Δπξψπεο. Ζ αλαβίσζή ηνπο κε έληαζε ζηελ επξσπατθή πνιηηηθή, απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980, έρεη νδεγήζεη ζε αλαιχζεηο ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ πνπ ηελ παξήγαγαλ, κε ηε κεηαλάζηεπζε λα αλαδεηθλχεηαη ζε δήηεκα ηεο αθξνδεμηάο par excellence.163 Ζ πξνθαηάιεςε θαη νη δηαθξίζεηο είλαη επξέσο δηαδεδνκέλεο ζηελ Δπξψπε (Δπξσπατθή Κνηλσληθή Έξεπλα, 2002), φπνπ δηαβηνχλ αηηνχληεο άζπιν, πξφζθπγεο, λφκηκνη θαη παξάλνκνη εξγάηεο, ηνπξίζηεο, μέλνη θνηηεηέο, παιηλλνζηνχληεο, απφγνλνη δεχηεξεο θαη ηξίηεο γεληάο κεηαλαζηψλ.164 Ζ πνιππνιηηηζκηθή εηθφλα θαηέζηε εληνλφηεξε ην 2004, κε ηελ έληαμε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε νθηψ αλαηνιηθνεπξσπατθψλ ρσξψλ, ηεο Μάιηαο θαη ηεο Κχπξνπ: Ζ επέθηαζε ελέηεηλε ηελ πνιπκνξθία. ηε ξηδηθή απηή αιιαγή ε Δπξψπε έρεη απαληήζεη πνηθηινηξφπσο: απφ πιήξε απνδνρή θαη πνιηηηζηηθφ εκπινπηηζκφ κέρξη επηζέζεηο θαη βία. Ζ κειέηε ησλ εθινγηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη ησλ πιαηζίσλ πνιηηηθήο πνπ εθαξκφδνπλ ηα αθξνδεμηά κνξθψκαηα δείρλεη φηη εκθνξνχληαη απφ μελνθνβηθέο ζηάζεηο πνπ εζηηάδνπλ ζε κεηαλάζηεο θαη αιινδαπνχο εξγάηεο, ηδηαίηεξα εθείλνπο κε επξσπατθήο πξνέιεπζεο.165 Δηδηθά ηεο νηθνλνκηθήο χθεζεο κεζνχζεο, νη κεηαλάζηεο 162 Ο φξνο αθξνδεμηά αλαθέξεηαη ζε θφκκαηα πνπ επηδεηθλχνπλ εζληθηζκφ, ερζξφηεηα πξνο ηε δεκνθξαηία, ηνπο μέλνπο θαη ηηο κεηνλφηεηεο Γηα ηε δηάθξηζε ηεο άθξαο ή ξηδνζπαζηηθήο δεμηάο (far/radical right) θαη ηεο αθξαίαο ή εμηξεκηζηηθήο δεμηάο (extreme right), βι. Γεσξγηάδνπ, Β. (2004). Πξφι. – επηκ. ηεο ειιεληθήο έθδνζεο Η Αθξνδεμηά. Ιδενινγία, πνιηηηθή, θόκκαηα (επηκ. P. Hainsworth, κηθξ. Θ. Αζαλαζίνπ). Αζήλα: Παπαδήζε, 31. 163 Jackman, R. & Volpert, K. (1996). “Conditions Favouring Parties of the Extreme Right in Western Europe”, British Journal of Political Science, 26/4, 501-521. 164 Zick, A., Pettigrew, Th. & Wagner, U. (2008). “Ethnic Prejudice and Discrimination in Europe”, Journal of Social Issues, 64/2, 233-251. 165 Jackman & Volpert, φ.π., 502. 94 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε απνηεινχλ πξφζθνξν ζηφρν γηα ζνβαξέο θαη ζπλερηδφκελεο δηαθξίζεηο, θαζψο αιινδαπνί εξγάηεο θαηεγνξνχληαη ζπρλά γηα ηα νηθνλνκηθά θαη ηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ αλαθχςεη. Σηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο πιήζε κεηαλαζηψλ εληάρζεθαλ ζηνλ νηθνλνκηθά ελεξγφ πιεζπζκφ ηεο ρψξαο καο, φπνπ ζήκεξα δνπλ θαη εξγάδνληαη λφκηκα πεξηζζφηεξνη απφ κηζφ εθαηνκκχξην, νη νπνίνη αληαπνθξίλνληαη σο επί ην πιείζηνλ κε ηππηθφηεηα ζηηο θνξνινγηθέο θαη αζθαιηζηηθέο ηνπο ππνρξεψζεηο θαη ζηέιλνπλ ηα παηδηά ηνπο ζην ειιεληθφ ζρνιείν. Ζ εληνλφηεξε απ‟ φ,ηη παιαηφηεξα άθημε παξάλνκσλ κεηαλαζηψλ ηα ηειεπηαία ρξφληα απφ ρψξεο ηεο Αζίαο θαη ηεο Αθξηθήο φμπλε εθ λένπ ηελ μελνθνβία, θπξίσο ππφ ηε κνξθή ηεο ηζιακνθνβίαο, πξνθαιψληαο αξλεηηθή θνηλσληθή αληίδξαζε, κε αθνξκή ηα ππαξθηά πξνβιήκαηα ζε ζπλνηθίεο ηεο Αζήλαο.166 Ζ ηζιακνθνβία απνδεηθλχεηαη ελσηηθή ζηηο πξνζπάζεηεο ηεο αθξνδεμηάο λα ηδξχζεη έλα παλεπξσπατθφ θίλεκα, έλα είδνο νκνζπνλδίαο.167 Μέρξη ην 1960, ρξεζηκνπνηνχληαλ νη φξνη θαζηζκφο, λαδηζκφο, λενθαζηζκφο θαη λενλαδηζκφο γηα λα πεξηγξάςνπλ θαηλφκελα ηεο άθξαο δεμηάο, ηα νπνία εμεγνχζε ζηε ζπλέρεηα ν φξνο δεμηφο ξηδνζπαζηηζκφο, γηα λ‟ αληηθαηαζηαζεί θαη απηφο, σο ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, απφ ηνλ φξν δεμηφο εμηξεκηζκφο.168 Δλψ κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν ε άθξα δεμηά ζηε Γπηηθή Δπξψπε ζπλδέζεθε κε ηηο ζεξησδίεο ηνπ λαδηζκνχ, θαη απνκνλψζεθε πνιηηηθά ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο, απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 έλα ηξίην θχκα δεμηάο εμηξεκηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο άξρηζε λα ζαξψλεη ηελ ήπεηξν.169 Ο εμηξεκηζκφο κπνξεί λα νξηζηεί σο ηδενινγηθή αληίζεζε ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα. Ακθηζβεηεί ηε λνκηκφηεηα ηνπ θαζεζηψηνο, ε έλλνηα ηνπ νπνίνπ αλαθέξεηαη ζηηο πνιηηηθέο αμίεο, λφξκεο θαη δνκέο ηεο εμνπζίαο: Αθφκε θαη αλ νη εμηξεκηζηέο δέρνληαη ην επίζεκν χληαγκα, απνξξίπηνπλ ηνλ θπξίαξρν πνιηηηθφ 166 Καξχδεο, Β. (3/04/2010, Σν Βήκα). «Ζ κεηάιιαμε ηεο “εγθιεκαηηθφηεηαο ηνπ δξφκνπ”». Μπνδαλίλνπ Σ. (29/04/2012, Σν Βήκα). «Πνηνη εμέζξεςαλ ην ηέξαο ηεο Αθξνδεμηάο ζηελ Δπξψπε»˙ Φπράξε, Δη. (1/09/2013, Σν Βήκα). «Ζ επξσπατθή Αθξνδεμηά βάιιεη θαηά πάλησλ. Ζ Δπξψπε κεηαηξέπεηαη ζε άληξν ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ηεο μελνθνβίαο»˙ «ην Καληνχ ηεο Ηηαιίαο ζπζθέπηεηαη ε αθξνδεμηά ηεο Δπξψπεο» (13/09/2013, Η Καζεκεξηλή). 168 Γθίλεο, Α. (2011). Η άλνδνο ηεο αθξνδεμηάο ζηελ Δπξώπε (Γηπισκαηηθή Δξγαζία, Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο, Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα πνπδψλ, Σκήκα Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ πνπδψλ), Αζήλα (http://digilib.lib.unipi.gr/dspace/bitstream/unipi/4722/1/Gkinis.pdf). 169 Arzheimer, K. (2009). “Contextual Factors and the Extreme Right Vote in Western Europe, 19802002», American Journal of Political Science, 53, 2, 259-275 (259). 167 95 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πνιηηηζκφ, θαηαδηθάδνληαο φια ηα θαζηεξσκέλα πνιηηηθά θφκκαηα, ηελ θπβέξλεζε, θαζψο θαη ηελ αληηπνιίηεπζε.170 Έρνπλ γίλεη πνιιέο πξνζπάζεηεο εληνπηζκνχ ησλ ιφγσλ γηα ηνπο νπνίνπο νη ζχγρξνλνη Δπξσπαίνη ελαγθαιίδνληαη αθξνδεμηέο ζπκπεξηθνξέο, κε θπξηφηεξεο ηηο ςπρνινγηθέο, θνηλσληνινγηθέο θαη πνιηηηθέο-ηζηνξηθέο εξκελείεο (ζε επίπεδν καθξναλάιπζεο).171 χκθσλα κε ηηο ςπρνινγηθέο ζεσξίεο, άηνκα νξηζκέλνπ ςπρνινγηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ειθχνληαη απφ αθξνδεμηέο ηδέεο. Οη θνηλσληνινγηθέο εξκελείεο ππνζηεξίδνπλ φηη ν δεμηφο εμηξεκηζκφο θαη ε ξαηζηζηηθή βία επδνθηκνχλ ζηα θαηψηεξα ζηξψκαηα ηεο θνηλσλίαο ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο ζηαζηκφηεηαο θαη απμαλφκελεο αλεξγίαο: Σα θησρφηεξα, νηθνλνκηθά πην εθηεζεηκέλα ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ πξνζιακβάλνπλ ηηο μέλεο νκάδεο σο αλεπηζχκεηνπο αληίπαινπο ζηνλ αληαγσληζκφ γηα ηηο ειάρηζηεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη ηνπο ειιεηκκαηηθνχο θνηλσληθνχο πφξνπο.172 Έμαξζε εγθιεκαηηθφηεηαο, δπζιεηηνπξγία ή παξάιπζε θξαηηθψλ δνκψλ θαη πςειά πνζνζηά αλεξγίαο θαίλεηαη λα ππξνδφηεζαλ ηελ άλνδν αθξαίσλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ ζηελ Δπξψπε, φπσο είλαη ε πεξίπησζε ηεο Υξπζήο Απγήο ζηελ Διιάδα θαη ηνπ Jobbik ζηελ Οπγγαξία.173 ε έλα θνηλσληθφ, πνιηηηζηηθφ θαη πνιηηηθφ θιίκα πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ξεπζηφηεηα θαη αλαζθάιεηα, ν αθξνδεμηφο ιατθηζκφο πξνβάιιεη σο 170 Voerman, G. & Lucardie, P. (1992). “The extreme right in the Netherlands. The Centrists and their Radical Rivals”, European Journal of Political Research, 22/1, 35-54 (35). 171 Kessler, A. & Freeman, G. (2005). “Support for Extreme Right-Wing Parties in Western Europe: Individual Attributes, Political Attitudes, and National Context”, Comparative European Politics, 3, 261288. 172 Kessler & Freeman, φ.π. Πξβι., επίζεο, Γεσξγηάδνπ, πξφι. ζηελ ειι. έθδ. Η Αθξνδεμηά …, 31: «ελ γέλεη ηα ζηξψκαηα πξν πάλησλ ηνπ αλδξηθνχ πιεζπζκνχ πνπ –ζρεδφλ αδηαθξίησο ειηθίαο– ραξαθηεξίδνληαη απφ ειιείςεηο ζε “πνιηηηζηηθφ θαη θνηλσληθφ θεθάιαην”: απφ ρακειφ κνξθσηηθφ/εθπαηδεπηηθφ επίπεδν, πεξηνξηζκέλεο θνηλσληθέο ζρέζεηο θαη αίζζεζε θνηλσληθήο αλαζθάιεηαο … ζπλζέηνπλ κηα πξνλνκηαθή δεμακελή ςεθνθφξσλ γηα ηε λέα αθξνδεμηά». 173 Πξβι. «Ζ πην κεγάιε ηνπο δχλακε είλαη ν θφβνο…» (2-3 Απξηιίνπ 2010), Σα Νέα: «ε Αθξνδεμηά, ή θαηά ην πνιηηηθψο νξζφηεξν ε ιατθίζηηθε Γεμηά, βιέπεη ην έξεηζκά ηεο λα απμάλεηαη ζε φιε ηελ Δπξψπε. Δθκεηαιιεπφκελε ηε δνθεξή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε, ηε δπζθνξία ησλ πνιηηψλ γηα ηα θφκκαηα ηνπ κεζαίνπ ρψξoπ, ην θιεξη πνπ ζπρλά ππθλά θάλεη καδί ηνπο ε παξαδνζηαθή Γεμηά θαη ηελ αδπλακία ηεο Δπξψπεο λα πξνηείλεη απνηειεζκαηηθέο ιχζεηο ζε ππαξθηά πξνβιήκαηα, αιιά πάλσ απφ φια ηνλ “θφβν ηνπ άιινπ” (φπνπ “άιινο” ην Ηζιάκ θαη γεληθφηεξα νη κεηαλάζηεο), πξνειαχλεη κε ζπλζήκαηα πνπ ζπρλά θηλνχληαη ζηα φξηα ηεο δεκνθξαηίαο». Πξβι. Ενπκπνπιάθεο, . (2013). Υξπζή Απγή θαη Δθθιεζία. Αζήλα: Πφιηο, 13-14: «Ο ξαηζηζηηθφο αληηκεηαλαζηεπηηθφο ιφγνο ηεο Υξπζήο Απγήο δελ ζα έβξηζθε βέβαηα ην αθξναηήξην πνπ βξήθε, αλ δελ δηαηππσλφηαλ ελ κέζσ κηαο δεηλήο νηθνλνκηθήο θξίζεο … έιεγε απηφ αθξηβψο πνπ ήζειε λα αθνχζεη ε νξγή θαη ε αγαλάθηεζε ησλ Διιήλσλ». 96 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πξντφλ ηεο γεληθήο αλαηαξαρήο, πξνθαιψληαο αλεζπρία ιφγσ ηεο ηδενινγηθήο ηνπ ζπγγέλεηαο κε ην παξειζφλ πνπ γέλλεζε ηξφκν θαη θξίθε ζηελ Δπξψπε.174 Αλ θαη θάζε ρψξα έρεη ηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηεο, ηα θφκκαηα ηεο επξσπατθήο αθξνδεμηάο εκθαλίδνπλ νξηζκέλα δηαθξηηά γλσξίζκαηα:175 α) Απνξξίπηνπλ ηηο ππάξρνπζεο κνξθέο αληηπξνζσπεπηηθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ηηο δεκνθξαηηθέο αμίεο ηνπο. β) Δπηθξίλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ειίη –νηθνλνκηθψλ, πνιηηηθψλ ή πνιηηηζηηθψλ–, ηνλίδνληαο, παξάιιεια, ην δηθαίσκα ησλ απιψλ πνιηηψλ λα θαζνξίδνπλ ην πεξηερφκελν ηεο πνιηηηθήο. γ) Σείλνπλ λα αληηιακβάλνληαη ηα έζλε σο άληζα˙ θαηαηάζζνπλ ηα έζλε αλάινγα κε ηελ αμία ηνπο, ζέηνληαο ην δηθφ ηνπο ζηελ θνξπθή. δ) Δπηζπκψληαο λα πξνβάιινπλ ηηο εθδειψζεηο ηνπο σο ππεξπαηξησηηθέο, νδεγνχληαη ζε εζλνθεληξηζκφ, πνπ εθθξάδεηαη ξαηζηζηηθά. Οη ζηφρνη ηνπο πεξηιακβάλνπλ κεηαλάζηεο, αξηζηεξνχο, Δβξαίνπο, νκνθπιφθηινπο, άηνκα κε ζσκαηηθέο ή δηαλνεηηθέο αλαπεξίεο. ε) Δκθνξνχληαη απφ πνιηηηζηηθή απαηζηνδνμία, ε νπνία εθδειψλεηαη κε ηελ άπνςε πεξί παξαθκήο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο. Οη αθξνδεμηέο νκάδεο ηζρπξίδνληαη φηη ν ζχγρξνλνο θφζκνο είλαη εζηθά δηεθζαξκέλνο θαη κπνξεί λα ζσζεί κφλν κε απζηεξφ εζληθφ έιεγρν θαη θνηλσληθή ηεξαξρία πνπ βαζίδεηαη ζηηο αμίεο ηεο ππαθνήο θαη ηεο θνηλσληθήο ππνηαγήο. ζη) Ζ δεμηά εμηξεκηζηηθή πνιηηηθή, αθνινπζψληαο πξαθηηθέο πνπ έξρνληαη λα ππνθαηαζηήζνπλ ηε ζεζκνζεηεκέλε ιεηηνπξγία ησλ αξκφδησλ αξρψλ, ηνλίδεη ηνλ λφκν, ηελ ηάμε θαη ηηο πνιεκηθέο αξεηέο: ε ζηξαηησηηθή πεηζαξρία θαη ε ηεξαξρία ζεκαηνδνηνχλ ηελ πνξεία πξνο κηα εχξπζκε θνηλσλία.176 δ) Ζ βία δελ ζεσξείηαη απιψο πξνυπφζεζε ηάμεο θαη εμνπζίαο ζπληζηά αλαγθαία απφδεημε αλδξηζκνχ θαη ηζρχνο, πξάμε θάζαξζεο θαη δεκηνπξγίαο. ζνλ αθνξά ηελ ειιεληθή πεξίπησζε, ηα πξφηππα πνπ επί ζεηξά εηψλ δηαπλένπλ ηε Υξπζή Απγή είλαη ε λαδηζηηθή ζεσξία, ην αληηδεκνθξαηηθφ πνιηηηθφ κνληέιν θαη ε παληνδπλακία ηνπ Αξρεγνχ, ε ξαηζηζηηθή θνηλσλία, ε πίζηε ζηνλ παγαληζκφθαη ηνλ ζεφ Ήιην.177 Σνλ αλαιινίσην ππξήλα ηεο νξγάλσζεο ζπληζηνχλ 174 Betz, H. G. (1993). “The New Politics of Resentment: Radical Right-Wing Populist Parties in Western Europe”, Comparative Politics, 25/4, 413-427 (424). 175 Hagtvet, B. (1994). “Right-Wing Extremism in Europe”, Journal of Peace Research, 31/3, 241-246 (242-243). Πξβι. «Reuters: Ζ Υξπζή Απγή πξνειαχλεη ελ κέζσ νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο. Ζ αληαπφθξηζε πεξηγξάθεη κε απφιπηε αθξίβεηα ηε δξάζε θαη ηε θπζηνγλσκία ηεο» (Σν Βήκα, 14/11/2012). 176 Βι. γηα παξάδεηγκα: «Νέα εηζβνιή Υξπζαπγηηψλ γηα έιεγρν ζε λνζνθνκείν ηεο Καιακάηαο» (09/04/2013, Σν Βήκα). 177 Αλαιπηηθά γηα ηελ ηζηνξία ηεο νξγάλσζεο, βι. Φαξξάο, Γ. (2012). Η Μαύξε Βίβινο ηεο Υξπζήο Απγήο. Αζήλα: Πφιηο. 97 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πηζηνί ζηνλ ίδην αξρεγφ ζπλεξγάηεο, ελψ ηα Σάγκαηα Δθφδνπ ησλ λέσλ κειψλ ηεο εθπαηδεχνληαη κε βάζε ηα ίδηα δφγκαηα κε εθείλα πνπ δηαθήξπμε απφ ηελ ίδξπζή ηεο, ην 1980.178 Ζ ξεηνξηθή ηνπ κίζνπο θαη ν μελνθνβηθφο ιφγνο, νη βίαηεο θαη εθθνβηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ βηψλεη ε ειιεληθή θνηλσλία πξνβιεκαηίδνπλ αλαθνξηθά κε ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο. Ζ έκθαζε ζηελ παηδεία θαη ε ππνζηήξημε «ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ, ηεο ειεπζεξίαο θαη ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο»179 πξνβάιιεη σο ν δξφκνο γηα ηελ αλαραίηηζή ηνπο. 1. Αλαδεηώληαο εζωηεξηθνύο ερζξνύο θαη ηδενινγηθά όπια Ραηζηζκφο δελ είλαη ην μπινθφξησκα ελφο λέγξνπ ζην δξφκν νχηε ην θάςηκν ελφο Φηιηππηλέδνπ. Ραηζηζκφο είλαη ην δηθαίσκα ζηε δηαθνξά, ε αληηπάζεηα ηεο ζπγρψλεπζεο, ε δηαηήξεζε ηεο θπιήο θαζαξήο. Υξπζή Απγή, 20/03/1993, «Έιιελεο θαη ξαηζηζκφο» ζνλ αθνξά ηελ παξνπζία μέλσλ ζηε ρψξα καο, είλαη γλσζηφ φηη φινη παξαδέρνληαη ζε θαη‟ ηδίαλ ζπδεηήζεηο φηη πξνθαινχλ αλεξγία, πξνβιήκαηα θαη δελ εληάζζνληαη ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. Υξπζή Απγή, 20/03/1993, «Έιιελεο θαη ξαηζηζκφο» Αθξαία πνιηηηθά θηλήκαηα πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην έδαθνο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο έρνπλ παξεηζθξήζεη επηηπρψο ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Σα δχν άθξσο αληηζεκηηηθά θαη μελνθνβηθά θφκκαηα, ηα νπνία εθπξνζσπνχληαη ζηα θνηλνβνχιηα δχν θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, είλαη ην θφκκα Jobbik (Jobbik-Κίλεκα γηα κηα Καιχηεξε Οπγγαξία) ζηελ Οπγγαξία θαη ε Υξπζή Απγή ζηελ Διιάδα, πνπ ζηξέθνληαη ελαληίνλ Δβξαίσλ, ξνκά, κεηαλαζηψλ θαη αξηζηεξψλ.180 Ο θφβνο παξαθκήο θαη απψιεηαο ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο (ηελ νπνία ζεσξνχλ φηη απεηιεί 178 Φαξξάο, φ.π., 454. .π., 458. 180 Harris, D. (2/6/2013, Σν Βήκα). «Σν θάληαζκα ηνπ αληηζεκηηηζκνχ ζηελ Δπξψπε»˙ «Απεηιή ε άλνδνο αθξνδεμηψλ θνκκάησλ, ιέεη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο» (13/5/2013, Σν Βήκα)˙ Φπράξε, Δη. (1/9/2013, Σν Βήκα). «Ζ επξσπατθή Αθξνδεμηά βάιιεη θαηά πάλησλ. Ζ Δπξψπε κεηαηξέπεηαη ζε άληξν ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ηεο μελνθνβίαο»˙ Αλησληάδνπ, Μ. (24/1/2010, Σν Βήκα). «Ση ζεκαίλεη ε ππξπφιεζε ηεο πλαγσγήο ησλ Υαλίσλ. Έιιελεο, επίιεθηα κέιε ησλ εβξατθψλ θνηλνηήησλ, αλεζπρνχλ γηα ηελ αθχπληζε ηνπ θαληάζκαηνο ηνπ αληηζεκηηηζκνχ». 179 98 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ε παξνπζία αιινδαπψλ) θαη ε αλάγθε γηα ηζρπξή εμνπζία πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί ην πξφβιεκα απνηεινχλ ηνπο ππιψλεο ησλ αθξνδεμηψλ ηδενινγηψλ θαη νξγαλψζεσλ.181 Οη ζπλζήθεο ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο θαη ε απνθάιπςε ησλ παζνγελεηψλ ηεοθνηλσληθήο δνκήο ζηελ Διιάδα ζπλδένληαη κε ηε δηάρπζε ηεο βίαο ζηνλ θνηλσληθφ ηζηφ θαη ηελ άλνδν ηεο Υξπζήο Απγήο.182 ηηο εθινγέο ηεο 6εο Μαΐνπ 2012, ην λενλαδηζηηθφ θφκκα έιαβε ην 7% ησλ ςήθσλ θαη εμέιεμε 18 βνπιεπηέο.183 Παξφιν πνπ κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν ε άθξα δεμηά παξέκεηλε πνιηηηθά ζην πεξηζψξην ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο, απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ηα αθξνδεμηά θφκκαηα γλψξηζαλ εθινγηθή επηηπρία ζε πνιιέο ρψξεο: Απζηξία (56 αθξνδεμηνί βνπιεπηέο ζηνπο 183), Βέιγην (12 ζηνπο 150), Βνπιγαξία (21 ζηνπο 240), Γαιιία (3 ζηνπο 577), Γαλία (22 ζηνπο 179), Διβεηία (54 ζηνπο 200), Ηηαιία (60 ζηνπο 630), Λεηνλία (8 ζηνπο 100), Ληζνπαλία (15 ζηνπο 141), Ννξβεγία (41 ζηνπο 169), Οιιαλδία (24 ζηνπο 150), Οπγγαξία (46 ζηνπο 386), νπεδία (20 ζηνπο 348), Φηλιαλδία (39 ζηνπο 200).184 Ζ είζνδνο ηεο Υξπζήο Απγήο ζην ειιεληθφ θνηλνβνχιην αλέβαζε ηνλ αξηζκφ ησλ αθξνδεμηψλ βνπιεπηψλ ζε 439 ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε, κε πξψηε ηελ Ηηαιία, ελψ 181 Paxton, R. (2006). Η Αλαηνκία ηνπ Φαζηζκνύ (κηθξ. Κ. Υαικνχθνπ). Αζήλα: Κέδξνο, 257: «Αλ θαη νξηζκέλα απφ ηα αθξνδεμηά θφκκαηα ηεο Δπξψπεο δηαζέηνπλ πιήξε απνιπηαξρηθά-εζληθηζηηθά πξνγξάκκαηα (φπσο γηα παξάδεηγκα ηα “εβδνκήληα ζεκεία” ηνπ βειγηθνχ Vlaams Blok θαη ηα “Σξηαθφζηα Μέηξα γηα ηε γαιιηθή αλαβίσζε” ηνπ Λε Πελ ηνπ 1993), ηα πεξηζζφηεξα ζεσξνχληαη ηκήκαηα ελφο θηλήκαηνο βαζηθφ κέιεκα ηνπ νπνίνπ είλαη λα ζηείιεη ηνπο αλεπηζχκεηνπο κεηαλάζηεο ζηελ παηξίδα ηνπο θαη λα ιάβεη ζθιεξά κέηξα θαηά ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο ησλ κεηαλαζηψλ, θη απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ ηνπο πξνηίκεζαλ νη πεξηζζφηεξνη ςεθνθφξνη ηνπο». 182 Καξχδεο, Β. (3/4/2010, Σν Βήκα). «Ζ κεηάιιαμε ηεο “εγθιεκαηηθφηεηαο ηνπ δξφκνπ”». Πξβι. Καξχδεο, Β. (2-3/4/2010, Σα Νέα). «Γελ επζχλνληαη νη κεηαλάζηεο γηα ηελ ππνβάζκηζε ηεο πεξηνρήο»: «αλεμαξηήησο αλ απμάλεηαη ή κεηψλεηαη ε εγθιεκαηηθφηεηα, ηελ ηειεπηαία 15εηία ε Διιάδα βξίζθεηαη ζηαζεξά ζηηο δχν πξψηεο ζέζεηο αλάκεζα ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο κε ηνπο πνιίηεο πνπ δειψλνπλ αλαζθαιείο». 183 Αγξαθηψηεο, Μ. (29/05/2013, Σν Βήκα). «Ζ επηθνηλσληαθή “πξφθιεζε” ηεο Υξπζήο Απγήο»˙ Γαιάλεο, Γ. (24/6/2012, Σν Βήκα). «Σα “ζθαινπάηηα” ηεο Υξπζήο Απγήο»˙ «Guardian γηα Υξπζή Απγή: Ο λαδηζηηθφο θφβνο ζθεπάδεη ηελ Αζήλα» (26/10/2012, Σν Βήκα). Πξβι. «Reuters: Ζ Υξπζή Απγή πξνειαχλεη ελ κέζσ νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο» (14/11/2012, Σν Βήκα). 184 Βι. Arzheimer, φ.π., 259. Δπίζεο: Hooghe, M. &Reeskens, T. (2007). “Are cross-national Surveys the best Way to study the Extreme-Right Vote in Europe?”, Patterns of Prejudice, 41/2, 177. Αθφκε, «Ζ μελνθνβία, ν ιατθηζκφο θαη ν ξαηζηζκφο ζα βάινπλ ηα αθξαία θφκκαηα ζηελ Δπξσβνπιή. Δπίηξνπνο Μάικζηξεκ: Αλεζπρεηηθή ε άλνδνο ηεο αθξνδεμηάο ζηελ Δπξψπε» (19/07/2013, Σα Νέα). Δλδεηθηηθά, γηα ηελ πεξίπησζε ηεο Ννξβεγίαο, βι. π.ρ. Bennhold, K. (15/9/2013). «Ρπζκηζηήο ε Αθξνδεμηά ζηε Ννξβεγία. Οη ληθεηέο ησλ εθινγψλ ζπδεηνχλ κε ην Πξννδεπηηθφ Κφκκα γηα ζρεκαηηζκφ θπβέξλεζεο», The New York Times (http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_2_15/09/2013_533441)˙ Μπνδαλίλνπ, Σ. (29/4/2012, Σν Βήκα). «Πνηνη εμέζξεςαλ ην ηέξαο ηεο Αθξνδεμηάο ζηελ Δπξψπε». Αλαιπηηθά γηα ηα θφκκαηα ηεο αθξνδεμηάο ζηηο επξσπατθέο ρψξεο, βι.Γθίλεο, φ.π. 99 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αθνινπζνχλ ε Απζηξία θαη ε Διβεηία:Σν Κφκκα ηεο Διεπζεξίαο ηνπ Haider ζηελ Απζηξία θαη ην Διβεηηθφ Λατθφ Κφκκα ηνπ Blocher θαηάθεξαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζε θπβεξλήζεηο ζπλαζπηζκψλ. ηηο πξνεδξηθέο εθινγέο ηεο Γαιιίαο ηνπ 2012 ην αθξνδεμηφ Δζληθφ Μέησπν ζεκείσζε ηζηνξηθά πςειφ πνζνζηφ (17,90%). ε κηα πξνζπάζεηα γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ θνηλσληθψλ βάζεσλ ηνπ δεμηνχ εμηξεκηζκνχ, έρεη θαλεί φηη ε απνκφλσζε ηκεκάησλ ηεο θνηλσλίαο ειθχεη ηελ αλαδσπχξσζή ηνπ: Έρνπλ θαηαζηεί επηδεθηηθά ιχζεσλ νη νπνίεο ζεσξείηαη φηη επαλαβεβαηψλνπλ παξαδνζηαθέο αμίεο. Ζ αλεξγία ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ επηηπρία ηνπ θαηλνκέλνπ (ηνπδεμηνχ εμηξεκηζκνχ): Σα πςειά πνζνζηά ηεο δηακνξθψλνπλ έλα πεξηβάιινλ πνπ ην επλνεί.185 Έξεπλεο δείρλνπλ φηη λένη άλδξεο ρακεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ απνηεινχλ ην θχξην κέξνο ηεο εθινγηθήο βάζεο ηεο αθξνδεμηάο.186 Χζηφζν,ζχκθσλα κε ηνπο Kessler & Freeman (2005), ν παξάγνληαο ησλ ζηάζεσλ187 (ζπγθεθξηκέλα, πνιηηηθή δπζαξέζθεηα θαη αηζζήκαηα θαηά ησλ κεηαλαζηψλ) κάιινλ, παξά ησλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, νδεγεί, ζε αηνκηθφ επίπεδν, ζε ζηήξημε ηεο αθξνδεμηάο.188 Φαίλεηαη φηη φζν πην δεκνθηιείο είλαη νη ζηάζεηο θαηά ησλ κεηαλαζηψλ θαη ε δπζαξέζθεηα κε ηε δεκνθξαηία, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε ππνζηήξημε ηεο άθξαο δεμηάο ζε κηα ρψξα.189 Αξθεηέο κειέηεο ηνλίδνπλ ηε ζηελή ζρέζε αλάκεζα ζηελ ερζξφηεηα πξνο ηνπο κεηαλάζηεο, θαη ηελ επηζπκία παχζεο ή αληηζηξνθήο ηεο κεηαλάζηεπζεο, θαη ππνζηήξημεο ηεο αθξνδεμηάο.190Αλ θαη ε έξεπλα ζηελ Δπξψπε απνδίδεη ηδηαίηεξε έκθαζε ζην κεηαλαζηεπηηθφ, νη δηαθξίζεηο δελ πεξηνξίδνληαη ζηηο λενεηζεξρφκελεο κεηνλφηεηεο. Σν ζχλδξνκν ζηεξίδεηαη ζε κηα γεληθεπκέλε ηδενινγία αληζφηεηαο: 185 Jackman & Volpert, φ.π. Βι. γηαπαξάδεηγκα Lubbers, M., Gijsberts, M. & Scheepers, P. (2002). “Extreme Right-Wing voting in Western Europe”, European Journal of Political Research, 41, 345-378 (347). 187 Γεψξγαο, Γ. (19954). Κνηλσληθή Φπρνινγία. ηάζεηο, αληίιεςε ηνπ πξνζώπνπ, ζηεξεόηππα, επηζεηηθόηεηα, δπαδηθέο ζρέζεηο θαη επηθνηλσλία, ηφκ. Α΄. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα, 121: Οη ζηάζεηο αληηπξνζσπεχνπλ ηνλ θεληξηθφ άμνλα πξφζιεςεο ησλ θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ: πψο ην άηνκν βιέπεη ηα δηάθνξα θαηλφκελα ηνπ ςπρνινγηθνχ θαη θνηλσληθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο, θαη πψο πξνζαξκφδεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ πξνο απηά. 188 Kessler & Freeman, φ.π., 262. Πξβι. «Reuters: Ζ Υξπζή Απγή πξνειαχλεη ελ κέζσ νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο» (14/11/2012, Σν Βήκα). 189 Lubbers & ζπλ., φ.π., 371. 190 Cutts D., Ford R. & Goodwin M. (2011). “Anti-immigrant, politically disaffected or still racist after all? Examining the attitudinal Drivers of extreme Right support inBritain in the 2009 European Elections”, European Journal of Political Research, 50, 418-440 (420). 186 100 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ξαηζηζκφ, ζεμηζκφ, μελνθνβία, νκνθνβία, αληηζεκηηηζκφ, ηζιακνθνβία.191 χκθσλα κε κειέηε ηνπ 1989 γηα ηνλ ξαηζηζκφ θαη ηελ μελνθνβία, πνζνζηφ 11-14% ηνπ πιεζπζκνχ ησλ επξσπατθψλ θνηλνηήησλ θαηαγξάθεθε σο πξνβιεκαηηζκέλν απφ ηελ παξνπζία αλζξψπσλ άιιεο εζληθφηεηαο, θπιήο ή ζξεζθεχκαηνο. πλνιηθά, 5% ηνπ πιεζπζκνχ ησλ θξαηψλ-κειψλ ζεσξνχζαλ ηνπο κεηαλάζηεο ην ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα πνπ αληηκεηψπηδαλ νη ρψξεο ηνπο.192 Οη ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο, λνηην-επξσπατθέο ρψξεο (Διιάδα, Ηηαιία, Ηζπαλία θαη Πνξηνγαιία), νη νπνίεο ππήξμαλ ρψξεο απνζηνιήο κεηαλαζηψλ ζηα ηέιε ησλ δεθαεηηψλ 1950 θαη 1960, άξρηζαλ λα θαζίζηαληαη πξννξηζκνί γηα ηελ είζνδν κεηαλαζηψλ ζηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, κεηαβνιή πνπ νθείιεηαη ζε δχν θχξηνπο ιφγνπο: Πξψηνλ, νη κεηαλάζηεο, ηδηαίηεξα απφ ηε βφξεην Αθξηθή, πνπ πξνζπαζνχζαλ λα θζάζνπλ ζε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο έβξηζθαλ επθνιφηεξν λα εηζέιζνπλ ζηε λφηηα Δπξψπε πνιινί παξέκελαλ ζηε ρψξα εηζφδνπ. Δμάιινπ, πνιινί κεηαλάζηεο απφ ηελ Αζία θαη ηελ Αθξηθή πνπ επηζπκνχλ λα κεηαβνχλ ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο παγηδεχνληαη ζηελ Διιάδα εμαηηίαο ηνπ λφκνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πνπ ηνπο ππνρξεψλεη λα επηζηξέςνπλ ζηε ρψξα εηζφδνπ. Γεχηεξνλ, ε λφηηα Δπξψπε άξρηζε λα γλσξίδεη νηθνλνκηθή αλάπηπμε, πξνζειθχνληαο μέλνπο εξγάηεο. Παξφιν πνπ ηα αθξνδεμηά θφκκαηα ζπληζηνχλ εηεξνγελή νκάδα, 193 ηα κέιε ηνπο δηαθξίλνληαη απφ θνηλά ηδενινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, κε θπξηφηεξν ηελ αλεζπρία ηνπο γηα ηε κεηαλάζηεπζε.Οη ζρεηηθέο έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη νη ςεθνθφξνη ηνπο παξαθηλνχληαη, ελ πνιινίο, απφ μελνθνβηθά αηζζήκαηα θαη πεπνηζήζεηο.194 ηαλ ε ζπκπεξηθνξά άιισλ νκάδσλ αμηνινγείηαη κε πξφηππν ηνλ νηθείν πνιηηηζκφ, ε νπηηθή πεξηγξάθεηαη σο εζλνθεληξηθή: ε νκάδα ζηελ νπνία αλήθεη θαλείο ζεσξείηαη ην επίθεληξν ηνπ θφζκνπ, κε βάζε ην νπνίν θξίλνληαη θαη αμηνινγνχληαη φινη νη 191 Βι. γηα παξάδεηγκα «Ηηαιία: Ζ μελνθνβηθή “Λέγθα ηνπ βνξξά” επηηίζεηαη ζηελ πξψηε έγρξσκε ππνπξγφ» (29/04/2013, Σν Βήκα). 192 Betz, φ.π., 415. 193 Πξβι.: Γεσξγηάδνπ, πξφι. ζηελ ειι. έθδ. Η Αθξνδεμηά …33-34: «Ζ “πνιχπινθε αιρεκεία” ηεο λέαο αθξνδεμηάο έρεη γίλεη αληηθείκελν ζνβαξήο κειέηεο θαη έξεπλαο απφ ηελ επξσπατθή θαη δηεζλή θνηλφηεηα ησλ πνιηηηθψλ επηζηεκφλσλ. … ε λέα άθξα δεμηά, κε ηηο πνηθίιεο ηδενινγηθν-πνιηηηθέο θαη θνκκαηηθέο ηεο εθθξάζεηο, απνηειεί έλα λέν (θαη αλαλεψζηκν) θαηλφκελν ηεο χζηεξεο λεσηεξηθφηεηαο κε πνιηηηθή δπλακηθή θαη ζπλέρεηα …». 194 Arzheimer, φ.π., 259. 101 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ππφινηπνη. ηαλ δε νη πεγέο είλαη αλεπαξθείο θαη ε εμνπζία κεηαμχ ησλ νκάδσλ αληζνκεξήο, ν εζλνθεληξηζκφο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζπγθξνχζεηο θαη πνιέκνπο.195 Οη ζηάζεηο απνζηξνθήο θαη ερζξφηεηαο πξνο ηα κέιε κηαο νκάδαο κφλν επεηδή αλήθνπλ ζε απηή ηελ νκάδα (κε ηηο εμ νξηζκνχ κε απνδεθηέο ηδηφηεηεο πνπ ηεο απνδίδνληαη) ππνδειψλνληαη ζηνλ φξν πξνθαηάιεςε.196 Τπφ ην θσο ηεο θνηλσληθήο ςπρνινγίαο, ηηο πξνθαηαιήςεηο γελλά ε θνηλσληθή δηαληίδξαζε: 197 χκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο απνγνήηεπζεο-επηζεηηθφηεηαο, ε πξνθαηάιεςε νθείιεηαη ζηελ αλάγθε εχξεζεο έλα εμηιαζηήξηνπ ζχκαηνο, πξνο ην νπνίν ζα δηνρεηεχζεη θαλείο ηελ επηζεηηθφηεηά ηνπ (γηα ηα δεηλά ηνπ). Έηζη, ηα κέιε ηεο θπξίαξρεο νκάδαο κπνξεί λα πξνζάπηνπλ ζηνπο κεηαλάζηεο ή ζηηο κεηνλνηηθέο νκάδεο θαηεγνξίεο γηα ηελ νηθνλνκηθή χθεζε. Ζ ζεσξία ηνπ απνδηνπνκπαίνπ ηξάγνπ (κεηαθνξά ηεο ςπραλαιπηηθήο ζεσξίαο ζε επίπεδνζπιινγηθφ) εζηηάδεη, γηα ηελ εξκελεία ηεο θαζεκεξηλήο ζπκαηνπνίεζεο, ζηνλ ξφιν ηεο θνηλσλίαο σο εζηθνχ ηηκσξνχ.198 Ζ εξκελεία ηνπ «απνδηνπνκπαίνπ ηξάγνπ» αλαθέξεηαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ ε επζχλε γηα ηηο αηέιεηεο θαη ηα ειαηηψκαηα θάπνηνπ επηξξίπηνληαη ζε θάπνηνπο άιινπο πην αδχλακνπο. Απηφ ζπκβαίλεη θπξίσο φηαλ ηα άηνκα είλαη απνγνεηεπκέλα, αιιά δελ κπνξνχλ λα ζηξαθνχλ ελάληηα ζηελ πεγή πνπ πξνθάιεζε ηελ απνγνήηεπζή ηνπο είηε επεηδή είλαη πνιχ ηζρπξή είηε επεηδή ακθηβάιινπλ. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα 195 ε αληίζεζε κε ηνλ εζλνθεληξηζκφ, ε πξνζέγγηζε πνπ νλνκάδεηαη πνιηηηζκηθφο ζρεηηθηζκφο εμεηάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ελφο ιανχ ηνπνζεηψληαο ηε ζην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πνιηηηζκνχ φπνπ απηή παξαηεξείηαη: βι. Hughes, M. & Kroehler, C. (2007). Κνηλσληνινγία. Οη Βαζηθέο Έλλνηεο (εηζαγ. θαη επηζη. επηκ. Θ. Ησζεθίδεο, κηθξ. Γ. Υξεζηίδεο). Αζήλα: Κξηηηθή, 137. 196 .π., 389. ην ίδην, 391: «ηηο θπξίαξρεο νκάδεο, ε πξνθαηάιεςε είλαη ην απνηέιεζκα α) ηεο αίζζεζεο αλσηεξφηεηαο πνπ ληψζνπλ ηα κέιε ηνπο έλαληη ησλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ β) ηεο αληίιεςεο φηη νη άλζξσπνη πνπ αλήθνπλ ζηε κεηνλφηεηα είλαη δηαθνξεηηθνί θαη μέλνη γ) ηεο αληίιεςεο φηη ηα κέιε ηεο θπξίαξρεο νκάδαο έρνπλ ην απνθιεηζηηθφ δηθαίσκα θαηνρήο ησλ πξνλνκίσλ, ηεο εμνπζίαο θαη ηνπ θχξνπο θαη δ) ηνπ θφβνπ θαη ηεο θαρππνςίαο φηη ηα κέιε ηεο κεηνλφηεηαο ζρεδηάδνπλ λα απνζπάζνπλ απφ ηελ θπξίαξρε νκάδα ηα πξνλφκηα ηα νπνία απνιακβάλεη». 197 .π., 391. 198 Αλδξένπ, Δ. (2011). Υνξεύνληαο κε ηνπο ιύθνπο. Γηαδηθαζίεο θαη κεραληζκνί ζπκαηνπνίεζεο εληόο θαη εθηόο ηνπ ζρνιείνπ. Θεζζαινλίθε: Δπίθεληξν, 184: «Ζ έθθξαζε απνδηνπνκπαίνο ηξάγνο πξνέξρεηαη απφ ηελ Παιαηά Γηαζήθε θαη ην έζηκν ησλ Ηζξαειηηψλ λα ηνπνζεηνχλ ζε βσκφ έλα θξηάξη, ζην νπνίν ελαπφζεηαλ φιεο ηηο θαθνηπρίεο ηνπο θαη ακαξηίεο ηνπο θαη ην ζπζίαδαλ κε ζθνπφ λα απαιιαγνχλ απφ απηέο». 102 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «απνδηνπνκπαίνπ ηξάγνπ» απνηειεί ε απφδνζε ησλ νηθνλνκηθψλ δπζθνιηψλ πνπ αθνινχζεζαλ ηνλ Α΄ Παγθφζκην Πφιεκν ζηνπο Δβξαίνπο.199 χκθσλα κε κηα άιιε πξνζέγγηζε, ηε ζεσξία ηεο απηαξρηθήο πξνζσπηθφηεηαο, ε πξνθαηάιεςε νθείιεηαη ζηελ ππεξβνιηθή απζηεξφηεηα θαηά ηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ, ε νπνία δηαπιάζεη αλζξψπνπο πνπ απνδίδνπλ κεγάιε αμία ζηελ ππαθνή 200 θαη ηελ εμνπζία, θαη επηζπκνχλ λα θπξηαξρνχλ. Αληηζέησο, νη ζεσξίεο πνπ επηθεληξψλνληαη ζηελ θνηλσληθή δνκή ππνζηεξίδνπλ φηη ε πξνθαηάιεςε είλαη πνιηηηζκηθφο κεραληζκφο πνπ απνξξέεη απφ ηνλ αληαγσληζκφ θαη ηε ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ νκάδσλ, θαη ν νπνίνο ζπκβάιιεη ζηελ θπξηαξρία κηαο νκάδαο έλαληη ησλ άιισλ θαη ζηε δηαηήξεζε ηεο θπξηαξρίαο απηήο.201 Ο φξνο ξαηζηζκφο, πνπ βαζίδεηαη ζηελ έλλνηα ηεο θπιήο, εδξάδεηαη ζε δχν αληηιήςεηο ηηο νπνίεο έρεη θαηαξξίςεη ε επηζηεκνληθή ζεσξία θαη έξεπλα:202 1) φηη νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ κε επηζηεκνληθά θαη βηνινγηθά δφθηκν ηξφπν ζε θπιεηηθέο νκάδεο θαη 2) φηη απηέο νη νκάδεο εκθαλίδνπλ εγγελείο δηαθνξέο φζνλ αθνξά ηηο ηθαλφηεηεο, ηνλ ραξαθηήξα, ηελ επθπΐα, ηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη ηνλ 199 Goodman, N. (1996). Δηζαγσγή ζηελ θνηλσληνινγία (κηθξ. Ζ. ηξνίθνπ, επηκ. Ζ. Κνπζθνπβέιεο). Αζήλα: Κνξθή, 186. 200 Ζ θνηλσληθή ςπρνινγία δηαθξίλεη ηε ζπκκφξθσζε, πνπ παξαηεξείηαη ζε θάζε θνηλσληθή νκάδα (ιφγσ ησλ αιιειεπηδξάζεσλ), απφ ηελ ππαθνή. Βι. Γεψξγαο, φ.π., ηφκ. Β΄, 47: «Ζ ζπκκφξθσζε αλαθέξεηαη ζηε δηακφξθσζε ηεο γλψκεο, ησλ δηαζέζεσλ θαη γεληθά ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αηφκνπ, φηαλ απηέο ηείλνπλ, ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα, λα κνηάδνπλ κε ηηο γλψκεο, ηηο δηαζέζεηο ή ηε ζπκπεξηθνξά θάπνηνπ πξνηχπνπ ή κηαο νκάδαο. Τπαθνή νλνκάδεηαη ε αθνχζηα δηακφξθσζε ηεο ζπκπεξηθνξάο, ππφ άκεζε ή έκκεζε πίεζε». 201 Hughes & Kroehler, φ.π., 391. 202 .π., 386. Γηα ηελ έκθπιε δηάζηαζε ηεο ζπκαηνπνίεζεο, πξβι. Αλδξένπ, φ.π., 299, 303: «Ζ θπιεηηθή ζπκαηνπνίεζε είλαη ζηελ νπζία κηα κνξθή ξαηζηζηηθήο ζπκαηνπνίεζεο, ε νπνία βαζίδεηαη ζε πξαθηηθέο άζθεζεο ζσκαηηθήο ή/θαη ςπρηθήο βίαο ελαληίνλ κειψλ κηαο θπιεηηθήο ή εζληθήο νκάδαο, κε ζθνπφ ηελ πεξηθξνχξεζε θαη ελίζρπζε ηνπ θπξηαξρηθνχ ξφινπ θαη ηεο αλσηεξφηεηαο κηαο άιιεο θπιεηηθήο ή εζληθήο νκάδαο. … ηελ Διιάδα, νη Αιβαλνί θαη άιινη άλζξσπνη πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο πξψελ αλαηνιηθέο ρψξεο δελ ραίξνπλ ηδηαίηεξεο εθηίκεζεο, αληίζεηα απφ εθείλνπο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο επξσπατθέο, θαη ππάξρνπλ ελδείμεηο πσο ζπκαηνπνηνχληαη πην ζπρλά απφ απηνχο ηφζν ζην ζρνιηθφ φζν θαη ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν». Σν θάιεζκα ηεο Υξπζήο Απγήο γηα αηκνδνζία κε ην ζχλζεκα «Γίλνπκε ην αίκα καο γηα ηελ Διιάδα!» απεπζχλεηαη απνθιεηζηηθά ζηα ζηειέρε, ηα κέιε θαη ηνπο θίινπο ηνπ θφκκαηνο, ελψ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη νη εζεινληέο λα είλαη Έιιελεο: Βι. γηα παξάδεηγκα «Μπιφθα ζηα δεκφζηα λνζνθνκεία γηα ηελ αηκνδνζία ηεο Υξπζήο Απγήο» (27/04/2013, Σα Νέα). Πξβι. Arendt, H. (1988). Σν νινθιεξσηηθό ζύζηεκα, Σν ηξίην κέξνο απφ ην έξγν Πεγέο ηνπ Οινθιεξσηηζκνύ (κηθξ. Γ. Λάκςαο). Αζήλα: Δπξχαινο, 145-146 γηα ηελ πνιχ απιή κέζνδν πνπ βξήθε ν Υίκιεξ «λα ιχζεη πξαθηηθά ην πξφβιεκα ηνπ αίκαηνο»: «Ξέξσ φηη νη άλζξσπνη πνπ έρνπλ θηάζεη θάπνην χςνο [1,72] πξέπεη θαηά πάζα πηζαλφηεηα λα έρνπλ ην ζσζηφ αίκα». 103 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πνιηηηζκφ. Ο λενξαηζηζκφο, κε ηδενινγηθφ φπιν ηηο πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο (έλαληη ησλ βηνινγηθψλ) παξαπέκπεη ζηελ πξφζιεςε ηνπ ξαηζηζκνχ ζηελ Δπξψπε κεηά ην 1980. 203 Ο ξαηζηζκφο, θίλεηξν βίαο θαη εθκεηάιιεπζεο, εθθξάδεηαη σο επηζεηηθφηεηα ζε πνιιά επίπεδα (λνκηθφ, ηδενινγηθφ, ςπρνινγηθφ), κε ζθνπφ ηελ αλαηξνθνδφηεζε ηεο θαηαπίεζεο ηνπ Άιινπ:204 ε απνζηξνθή πξνο απηφλ εκπλέεη ηνλ ξαηζηζκφ, ε θαηαπίεζή ηνπ ηνλ αλαηξνθνδνηεί, εθκεηαιιεπφκελε, παξάιιεια, ηελ εξγαηηθή ηνπ δχλακε θαη ηε θζελή εξγαζία ηνπ.205 2. Παγθνζκηνπνίεζε θαη πνιππνιηηηζκηθόηεηα Ο εγθαηεζηεκέλνο, πνπ θσθεχεη ζηελ αζπκθσλία, θαη ν πιάλεο, πνπ ε δηαθσλία ηνπ ηνλ θπιαθίδεη, ζηέθνληαη έηζη πξφζσπν κε πξφζσπν: Μηα ζπλχπαξμε θαηλνκεληθά εηξεληθή, πνπ θξχβεη ηελ άβπζζν. Julia Kristeva Μηα απφ ηηο πην αλεζπρεηηθέο ηάζεηο πνπ παξαηεξνχληαη ζήκεξα ζε φιεο ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο είλαη ε κεγάιε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αλέξγσλ, θαη φζσλ δελ έρνπλ εξγαζηεί πνηέ. Καη ππάξρνπλ κάδεο θησρψλ αλζξψπσλ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο πνπ ζηεξνχληαη αθφκα θαη ησλ κέζσλ επηβίσζεο. … ε νηθνλνκηθή παγθνζκηνπνίεζε έρεη πιήμεη θάπνηα απφ ηα βαζηθά ζεκέιηα πνπ κέρξη ζήκεξα ζηήξηδαλ … ηε δηακφξθσζε ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ. Saskia Sassen Ζ πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ηνπ ξαγδαία κεηαβαιιφκελνπ θφζκνπ ζπκπιέθεηαη κε ην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηηο ζπλέπεηέο ηνπ ζηελ εζληθή θπξηαξρία θαη ηε κεηαλάζηεπζε: ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη παγθφζκηεο δηαδηθαζίεο δηεηζδχνπλ ζηα εζληθά εδάθε θαη επηδξνχλ ζηηο εζληθέο ζεζκηθέο δηεπζεηήζεηο, θαη νη ξνέο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ηνπ θεθαιαίνπ επεξεάδνπλ ηελ αζηηθή δσή.206 Σα δεηήκαηα 203 Γεκεηξίνπ, . (2003). Μνξθέο Βίαο (πξνιεγφκελα Β. Καξχδεο). Αζήλα: αββάιαο, 203. Αλδξένπ, φ.π., 307. 205 Γεκεηξίνπ, φ.π, 203. 206 άζελ, . (2003). Υσξίο έιεγρν; Η εζληθή θπξηαξρία, ε κεηαλάζηεπζε θαη ε ηδηόηεηα ηνπ πνιίηε ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο (κηθξ. Π. Παπαλδξένπ, πξνινγηθφ ζεκείσκα Υ. Παξαζθεπφπνπινο & Θ. Πειαγίδεο). Αζήλα: Μεηαίρκην, 28-29. ην ίδην, 28: «ε δηακφξθσζε ελφο λένπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, 204 104 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε απηά βηψλνληαη κε ηδηαίηεξε έληαζε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη έπεηηα: 207 Ο αληαγσληζκφο θαη ε απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο πξνθάιεζαλ αλαπηπζζφκελε εμεηδίθεπζε, θαζψο θαη ηζρπξφ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ παγθφζκηα αγνξά, γεγνλφο πνπ νδήγεζε ζε ηζρπξή πίεζε γηα ηε δφκεζε δηεζλψλ δηθηχσλ. Ζ απνθέληξσζε πνπ εγθαηλίαζε ε εθηίλαμε ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζπλέβαιε, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, ζε κηα δηεξγαζία ζπγθέληξσζεο ζε αξθεηέο παγθφζκηεο, θνκβηθέο ζέζεηο δηεζλψο. Πξφθεηηαη γηα ηδηαίηεξα ζπγθεληξσηηθά θέληξα ζπληνληζκνχ θαη ειέγρνπ ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, θαηάιιειεο ζέζεηο γηα νηθνλνκηθέο επελδχζεηο, εμεηδηθεπκέλεο ππεξεζίεο θαη αγνξέο γηα ηα πξντφληα ηνπο.208 Οη δηαδηθαζίεο πνπ θαζηζηνχλ κηα πφιε δηεζλή ζπλνδεχνληαη απφ θνηλσληθή θαη γεσγξαθηθή πφισζε: ζεκαληηθέο ρσξηθέο αληζφηεηεο παξαηεξνχληαη κεηαμχ ηνπ αθκάδνληνο θέληξνπ θαη ηεο παξαθκάδνπζαο πεξηθέξεηαο. Ζ παγθφζκηα πφιε, ην γεσγξαθηθφ απνηχπσκα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, είλαη κηα πφιε αληζνηήησλ, φπνπ ε πεξηζσξηαθφηεηα είλαη πνιχ ζπρλή θαη ε θηψρεηα ελαιιάζζεηαη κε ηνλ επηδεηθηηθφ πινχην. Σν παγθφζκην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα έρεη θζάζεη ζε ηέηνηα επίπεδα πνιππινθφηεηαο, πνπ απαηηνχλ ηελ χπαξμε ελφο δηαζπλνξηαθνχ δηθηχνπ νηθνλνκηθψλ θέληξσλ γηα λα ππεξεηήζεη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ παγθφζκηνπ θεθαιαίνπ. Ζ νηθνλνκηθή παγθνζκηνπνίεζε ρξεηάδεηαη ηα κέζα γηα ηελ πινπνίεζή ηεο, εληείλνληαο ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ θεθαιαίσλ αθελφο (θιαζηθή έθθαλζε ηεο νπνίαο είλαη ε δηαζπλνξηαθή κεηαθίλεζε ή/θαη ζπλεξγαζία ησλ επηρεηξήζεσλ), ησλ αλζξψπσλ αθεηέξνπ.209 Σνπξίζηεο, κεηαλάζηεο, πξφζθπγεο ζε ζπλερή θίλεζε, έλαο θφζκνο πνπ βαζίδεηαη ζηηο δηαζπλνξηαθέο ζπλαιιαγέο θαη ζηηο παγθφζκηεο ηειεπηθνηλσλίεο, επεξέαζε δχν δηαθξηηά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζχγρξνλνπ θξάηνπο: ηελ εζληθή θπξηαξρία θαη ηελ απνθιεηζηηθή εδαθηθφηεηα». Πξβι. ζην ίδην, 70: ε θπξηαξρία θαη ε εδαθηθφηεηα παξακέλνπλ βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηεζλνχο ζπζηήκαηνο, αιιά έρνπλ αλαδηαξζξσζεί. 207 Sassen, S. (1991). Theglobal City. New York, London, Tokyo. Princeton: Princeton University Press, 100. 208 Sassen, S. (2002). Global Networks, linked Cities. NewYork & London: Routledge, 8: «Απηέο νη ζπζζσξεχζεηο εηαηξηψλ, πνπ παξάγνπλ θεληξηθέο ιεηηνπξγίεο γηα ηε δηαρείξηζε θαη ην ζπληνληζκφ παγθφζκησλ νηθνλνκηθψλ ζπζηεκάησλ, είλαη δπζαλάινγα ζπγθεληξσκέλεο ζε έλα επεθηεηλφκελν δίθηπν παγθφζκησλ πφιεσλ. Σν δίθηπν απηφ αληηπξνζσπεχεη ζηξαηεγηθφ παξάγνληα ζηελ νξγάλσζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο». 209 άζελ, . (2007). Κνηλσληνινγία ηεο παγθνζκηνπνίεζεο (πξνινγηθφ ζεκείσκα Κ. Γεψξκαο, κηθξ. Γ. Ραθθάο). Αζήλα: Μεηαίρκην. 105 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αλήζπρνο:210 Πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη, ζε πεξηζζφηεξα κέξε ηνπ θφζκνπ, νλεηξεχνληαη πηζαλνχο ηξφπνπο δσήο, ηελ «αφξαηε επηθξάηεηα ηεο επαγγειίαο, κηα ρψξα πνπ δελ ππάξρεη».211 Οη δπλάκεηο είλαη αληίξξνπεο: απφ ηε κηα, ε παγθνζκηνπνίεζε, πνπ πηέδεη γηα πςειή θηλεηηθφηεηα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ παγθνζκίσο (κεηαλάζηεπζε), 212 απφ ηελ άιιε ε θξαηηθή θπξηαξρία θαη εδαθηθφηεηα, πνπ είηε απαγνξεχεη ηε κεηαλάζηεπζε είηε πξνζπαζεί λα ηελ πεξηνξίζεη. χκθσλα κε ηε Sassen, φζνη κηινχλ γηα εηζξνή ή εηζβνιή κεηαλαζηψλ αληηκεησπίδνπλ ηε ρψξα ππνδνρήο σο παζεηηθφ παξάγνληα, επηξξίπηνληαο φιε ηελ επζχλε γηα ηε κεηαλάζηεπζε ζηνπο ίδηνπο ηνπο κεηαλάζηεο.213 Χζηφζν, ηα παγθφζκηα δεδνκέλα απνθαιχπηνπλ κηα ζπγθεθξηκέλε δνκή ζηε γεσγξαθία ηεο κεηαλάζηεπζεο: Οη ζεκαληηθφηεξεο ρψξεο ππνδνρήο κεηαλαζηψλ δέρνληαη ζπλήζσο κεηαλάζηεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηηο δψλεο επηξξνήο ηνπο.214 Γεδνκέλεο ηεο αλαγθαηφηεηαο θαη ηεο επρέξεηαο ησλ κεηαθηλήζεσλ κεγάισλ πιεζπζκηαθψλ νκάδσλ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ε ξεπζηφηεηα ησλ κεζνξίσλ ζέηεη ηε ζπκπαγή, απνθιεηζηηθή ηαπηφηεηα (θαη ηελ επίκνλε αλαδήηεζή ηεο) ελ ακθηβφισ.215 Δπξσπατθέο έξεπλεο εζηηάδνπλ ζηνλ ξφιν ηεο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο, δείρλνληαο φηη πνιίηεο κε ηζρπξή εζληθή ηαπηφηεηα είλαη πην επηξξεπείο ζε πξνθαηαιήςεηο θαη δηαθξίζεηο – φζνη απφ ηνπο εξσηεζέληεο αηζζάλνληαη Δπξσπαίνη θαη ζεσξνχλ ηνλ εαπηφ ηνπο Δπξσπαίν είλαη ιηγφηεξν πξνθαηεηιεκκέλνη απέλαληη ζηνπο κεηαλάζηεο.216 210 Appadurai, A. (1998), ζην: B. Ulrich, Ση είλαη παγθνζκηνπνίεζε; Λαλζαζκέλεο αληηιήςεηο θαη απαληήζεηο (πξφινγνο Ν. Κνηδηάο, κηθξ. Γ. Παπιφπνπινο). Αζήλα: Καζηαληψηεο, 142-143. 211 Kristeva, J. (2004). Ξέλνη κέζα ζηνλ εαπηό καο, (επηκ. . Ρνδάλεο, κηθξ. Β. Παηζνγηάλλεο). Αζήλα: Scripta, 15-16. 212 Βι. άζελ, 2003, φ.π., 159: «είλαη πηζαλφ νη δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο ησλ θπβεξλήζεσλ ή ησλ εηαηξηψλ ησλ ρσξψλ πνπ ππνδέρνληαη κεηαλάζηεο λα έρνπλ ζπκβάιεη ζηε δηακφξθσζε ηέηνησλ νηθνλνκηθψλ δεζκψλ κε ηηο ρψξεο ησλ κεηαλαζηψλ, πνπ επλννχλ ηε κεηαθίλεζε ηφζν ησλ αλζξψπσλ φζν θαη ησλ θεθαιαίσλ». 213 .π., 158. 214 .π., 135: «Απηφ ζεκαίλεη φηη, ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο δηεζλνπνίεζεο θαη ηεο γεσπνιηηηθήο, πνπ έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζε παιαηφηεξα απνηθηαθά ζρήκαηα, ε επζχλε γηα ηε κεηαλάζηεπζε δελ αλήθεη απνθιεηζηηθά ζηε κεηαλάζηεπζε». 215 Βέηθνπ, Υ. (2000). «Εψληαο αλάκεζα ζε “άιινπο”. Ζ βίσζε ελφο αθνχζηνπ απνθιεηζκνχ», ζην: Ρ. Καπηαληδφγινπ & Μ. Πεηξνλψηε (επηκ.), ξηα θαη πεξηζώξηα. Δληάμεηο θαη απνθιεηζκνί. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ, 145. 216 Βι. Zick& ζπλ., φ.π., 243. Δπίζεο, βι. Φξαγθνπδάθε, Ά. & Γξαγψλα,Θ. (επηκ.) (1997).“Ση είλ‟ ε παηξίδα καο;”. Δζλνθεληξηζκόο ζηελ εθπαίδεπζε. Αζήλα: Αιεμάλδξεηα, 82-83: «ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο, ηα άηνκα φρη κφλν αλαγλσξίδνπλ ηελ ππαγσγή ηνπο ζηελ θνηλή νκάδα, αιιά δηαθαηέρνληαη απφ ηελ ηάζε ππεξηίκεζεο ηεο θνηλσληθήο ηνπο ηαπηφηεηαο». 106 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Δπηπιένλ, κηα πεξηζζφηεξν παγθφζκηα ηαπηφηεηα, πνπ εθθξάδεηαη απφ εξσηεζέληεο πνπ δειψλνπλ ππεξεθάλεηα γηα ηνπο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο ηεο ρψξαο ηνπο, ζπλδέεηαη, επίζεο, κε κεγαιχηεξε απνδνρή ησλ κεηαλαζηψλ. Σα λέα δεδνκέλα έρνπλ θαηαζηήζεη ηηο παγθφζκηεο θεθαιαηαγνξέο θαη ηηο κεγάιεο πνιπεζληθέο βαζηθνχο θνξείο δξάζεο, ψζηε, παξάιιεια κε ηε δηεζληθή θνηλσλία πνιηηψλ, αζθνχλ πηέζεηο ζηηο θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ.217 Δμ απηνχ, αλαδχνληαη κεηαβνιέο ζηελ έλλνηα ηεο ηδηφηεηαο ηνπ πνιίηε (ππεθνφηεηα), θξίζηκε έλλνηα-ζεζκφ, πνπ ζπλδέεηαη κε ην παξαδνζηαθφ έζλνο-θξάηνο. 3. Πεξί βίαο ή ε θνηλνηνπία ηνπ θαθνύ παξά θχζηλ γαξ ε βία Αξηζηνηέιεο Απηά ηα απάλζξσπα ζρέδηα κπνξεί, βέβαηα, λα έρνπλ γελλεζεί ζην κπαιφ ελφο αλζξψπνπ. Γηα λα γίλνπλ, φκσο, πξαγκαηηθφηεηα θαη κάιηζηα ζε εληππσζηαθή θιίκαθα, απαηηήζεθε λα ππαθνχζεη θαη λα εθηειέζεη δηαηαγέο έλαο κεγάινο αξηζκφο πξνζψπσλ. Stanley Milgram ηηο λεφηεξεο ρψξεο ππνδνρήο κεηαλαζηψλ ηα επεηζφδηα βίαο ελαληίνλ ηνπο θαη νη αθξνδεμηέο νκάδεο (έλαο απφ ηνπο ερζξνχο ησλ νπνίσλ είλαη ε παγθνζκηνπνίεζε) ζεκεηψλνπλ άλνδν.218 Ζ παξνπζία εζληθψλ κεηνλνηήησλ ζηε Γπηηθή Δπξψπε έρεη θαηαζηεί ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ην ζεκαληηθφηεξν θηλεηήξην δήηεκα γηα αθξνδεμηέο νκάδεο θαη θφκκαηα.219 217 Παξαζθεπφπνπινο Υ. & Πειαγίδεο, Θ., πξνινγηθφ ζεκείσκα ζην άζελ 2003. Βι. «Γηεζλήο Ακλεζηία: Γηαπηζηψλεη θιηκάθσζε ηεο ξαηζηζηηθήο βίαο ζηελ Διιάδα. Τπάξρνπλ, ζηελ εηήζηα έθζεζή ηεο, αλαθνξέο γηα βαζαληζηήξηα θξαηνχκελσλ κεηαλαζηψλ θαη αηηνχλησλ άζπιν» (23/5/2013, Σν Βήκα)˙ «Απεηιή ε άλνδνο αθξνδεμηψλ θνκκάησλ, ιέεη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. ηελ Διιάδα, θάζε δεχηεξε εκέξα έρνπκε θαη κία ξαηζηζηηθή επίζεζε, ζεκεηψλεη ζε έθζεζή ηνπ» (13/5/2013, Σν Βήκα). 219 Βι. Koopmans, R. (1996). “Explaining the Rise of Racist and Extreme Right Violence in Western Europe: Grievances or opportunities?”, European Journal of Political Research, 30, 185-216 (186). 218 107 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηελ Διιάδα, πνπ θαζπζηέξεζε πνιχ σο πξνο ηε ζέζπηζε απζηεξψλ θαλφλσλ κε απνηξεπηηθέο πνηλέο θαηά ηεο μελνθνβίαο θαη ηνπ ξαηζηζκνχ, επξφθεηην λα θαηαηεζεί απφ ην ππνπξγείν Γηθαηνζχλεο πξνο ςήθηζε ζηε Βνπιή ην λνκνζρέδην πεξί «μελνθνβίαο θαη ξαηζηζκνχ»:220 Αξθνχζε, κε ηελ ςήθηζή ηνπ, θάπνηνο βνπιεπηήο λα αλαθεξζεί απφ ηνπ βήκαηνο ηεο Βνπιήο ζε πξνηξνπέο ή απεηιέο γηα βηαηνπξαγία θαηά νκάδαο ή πξνζψπνπ πνπ πξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ηε θπιή, ην ρξψκα, ηε ζξεζθεία, ηελ θαηαγσγή θαη ηνλ γελεηήζην πξνζαλαηνιηζκφ, ή λα εγθσκηάζεη ηνπο θαζίζηεο θαη ηνπο λαδηζηέο εγθιεκαηίεο πνιέκνπ, λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα ζχκβνια θαη ηνλ ραηξεηηζκφ ηνπο, γηα λα αξζεί απηνκάησο ε βνπιεπηηθή αζπιία ηνπ θαη λα νδεγεζεί ζε δίθε. Οη πνηλέο πνπ πξνβιέπνληαλ ήηαλ ζηέξεζε ησλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ, θπιάθηζε απφ ηξεηο κήλεο έσο έμη ρξφληα θαη πξφζηηκν κέρξη 20.000 επξψ. Με ηηο ίδηεο πνηλέο ζα ηηκσξνχληαλ φζνη αξλνχληαη ή εθκεδελίδνπλ ηε ζεκαζία ησλ εγθιεκάησλ γελνθηνλίαο, ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο, ησλ εγθιεκάησλ πνιέκνπ θαη ησλ εγθιεκάησλ ηνπ λαδηζκνχ θαη ηνπ θαζηζκνχ. Σν ίδην ζα ίζρπε θαη γηα ηνλ αξρεγφ ηνπ θφκκαηνο, πνπ, πέξαλ ησλ άιισλ, ζα ζηεξνχζε απφ ην θφκκα ηνπ θαη ηελ θξαηηθή επηρνξήγεζε. Σειηθψο, ην αληηξαηζηζηηθφ λνκνζρέδην δελ πξνρψξεζε, θαζψο εμειίρζεθε ζε κείδνλα δηαθσλία ζηνπο θφιπνπο ηεο ηξηθνκκαηηθήο θπβέξλεζεο, σο απφξξνηα δηαθνξεηηθψλ ηδενινγηθψλ θαη πνιηηηθψλ ηνπνζεηήζεσλ. ηειέρε θαη κέιε ηεο Υξπζήο Απγήο αθνινπζνχλ ζχκβνια λαδηζηηθνχ ηχπνπ, ραηξεηίδνπλ λαδηζηηθά, αξλνχληαη ην Οινθαχησκα, εθζεηάδνπλ ην ρνπληηθφ πξαμηθφπεκα ηεο 21εο Απξηιίνπ θαη εκπιέθνληαη ζε εγθιήκαηα κε ζαθή ξαηζηζηηθφ ραξαθηήξα (φπσο θαζεκεξηλέο επηζέζεηο θαηά κεηαλαζηψλ, θπξίσο ζηνπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο, θαη ζνβαξά πεξηζηαηηθά ζσκαηηθήο βίαο). Ζ Υξπζή Απγή αξλείηαη θαηεγνξεκαηηθά θάζε ζπκκεηνρή ζε ξαηζηζηηθέο επηζέζεηο.221 ηηο 17 Ηαλνπαξίνπ 2013 ν εηθνζηεπηάρξνλνο κεηαλάζηεο αρηδάη Λνπθκάλ έπεζε ζχκα ξαηζηζηηθήο επίζεζεο θαη δνινθνλήζεθε κε άγξην ηξφπν, ελψ ζην ζπίηη ελφο εθ ησλ δξαζηψλ βξέζεθαλ θπιιάδηα ηεο Υξπζήο Απγήο.222 ηηο 17 επηεκβξίνπ 2013 δνινθνλήζεθε άγξηα ν ηξηαληαηεηξάρξνλνο κνπζηθφο Παχινο Φχζζαο απφ κέινο ηεο Υξπζήο Απγήο, γεγνλφο 220 Βι. ζρεηηθά: Σν Βήκα, 5/5/2013. Πξβι. «Reuters: Ζ Υξπζή Απγή πξνειαχλεη ελ κέζσ νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο» (14/11/2012, Σν Βήκα). 222 «ηελ παηξίδα ηνπ ζα ηαθεί ν 27ρξνλνο Παθηζηαλφο» (21/01/2013, Σν Βήκα)˙ «Ζ ηζηνξία ηνπ αρηδάη Λνπθκάλ πνπ δνινθνλήζεθε ζηα Πεηξάισλα» (18/01/2013) (http://www.protothema.gr/greece/article/ 251100/h-istoria-toy-saxtzat-loykman-poy-dolofonhthhke-sta-petralona). 221 108 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πνπ ζπγθιφληζε ην παλειιήλην θαη πξνθάιεζε ηεξάζηην δηεζλή αληίθηππν.223 Σα θαηλφκελα απηά αλνηρηήο βίαο εθπέκπνπλ έλα κήλπκα γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο θνηλσλίαο θαη επαλαθέξνπλ ζην πξνζθήλην ηελ πεξίθεκε δηαπίζησζε ηεο Hannah Arendt γηα ην πψο δνινθνληθέο, απάλζξσπεο πξάμεηο θαηαιήγνπλ λα απνηεινχλ ξνπηίλα.224 Αθελφο, πνιιέο κειέηεο έρνπλ δείμεη φηη νη δξάζηεο ζε πεξηζηαηηθά βίαο ραξαθηεξίδνληαη θπξίαξρα απφ ηελ πεπνίζεζε πεξί ρεηξαγψγεζεο ησλ άιισλ, ε ζπκπεξηθνξηζηηθή έθθξαζε ηεο νπνίαο είλαη δπλαηφ λα δηεμέιζεη αλελδνίαζηα νπνηνδήπνηε κέζν, αθφκε θαη αζέκηην, πξνθεηκέλνπ ην άηνκν λα επηηχρεη ηνπο ζθνπνχο ηνπ, πνπ, ζπλήζσο, ζπλδένληαη κε ηελ αχμεζε ηνπ θχξνπο ή ηεο δχλακήο ηνπ: Ζ καθηαβειηθή πξνζσπηθφηεηα εξκελεχεη θαη δξα δηά ηεο ςπρξήο ινγηθήο.225 Αθεηέξνπ, ε επηζηεκνληθή έξεπλα ηνπ θαηλνκέλνπ απνδεηθλχεη πσο νη δξάζηεο είλαη ζπλεζηζκέλνη άλζξσπνη πνπ επηιέγνπλ απηφλ ηνλ ξφιν ζε ζπγθεθξηκέλα θνηλσληθά πεξηβάιινληα: Δλ ζπγθξίζεη κε ην πξνζσπηθφ ηζηνξηθφ θαη ηελ πξνζσπηθφηεηα, θξηζηκφηεξεο θαίλεηαη λα είλαη νη δπλάκεηο θαη δνκέο ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηάζηαζεο θαη θνηλσλίαο, νη νπνίεο δηακνξθψλνπλ ην πιαίζην εθδήισζεο ηεο απάλζξσπεο κεηαρείξηζεο αλζξψπνπ απφ 223 Δλδεηθηηθά: «Οη δηεζλείο αληηδξάζεηο γηα ηε δνινθνλία ηνπ Παχινπ Φχζζα» (18/09/2013, Σν Βήκα)˙ «Γηεζλή ΜΜΔ: “Απμάλεηαη ε ιατθή νξγή κεηά ηε δνινθνλία Φχζζα”» (19/09/2013, Σν Βήκα)˙ «Υξπζαπγίηεο ν δξάζηεο ηεο δνινθνλίαο ηνπ 34ρξνλνπ αληηθαζίζηα ζηελ Ακθηάιε» (18/09/2013, Σν Βήκα)˙ «Βνπιή: Καηαθξαπγή ησλ θνκκάησλ θαηά ηεο Υξπζήο Απγήο» (18/09/2013, Σν Βήκα)˙ «Γηεζλήο Ακλεζηία: Οη ειιεληθέο αξρέο λα ζηακαηήζνπλ ην θχκα βίαο» (19/09/2013, Σν Βήκα). 224 Πξβι. ην πείξακα ηνπ Milgram –ην ελδηαθέξνλ ηνπ νπνίνπ γηα ηε κειέηε ηεο ππαθνήο πξνθάιεζαλ νη θξηθαιεφηεηεο ηνπ λαδηζκνχ–, απ‟ φπνπ πξνέθπςε φηη ε πίεζε λα ζπκκνξθσζνχλ κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ ξφινπ ηνπο θαη λα ππαθνχζνπλ ζηελ αλψηεξε εμνπζία (πξφηππν θχξνπο-απζεληία) έθαλε απινχο αλζξψπνπο λα κεηαηξαπνχλ ζε δπλάζηεο, εθδειψλνληαο ζσκαηηθή βία ζε ηξίηνπο [Milgram, S. (1963), “Behavioral Study of Obedience”, Journal of Abnormal and Social Psychology, 67, 371-378]. Πξβι. Arendt, 1988, φ.π., 60, ζρεηηθά κε ην ζχλζεκα «Σηκή κνπ είλαη ε λνκηκνθξνζχλε κνπ»: «Σν λφεκα απηνχ ηνπ ζπλζήκαηνο πνπ επηλφεζε ν Υίκιεξ είλαη δχζθνιν λ‟ απνδνζεί. Ζ γεξκαληθή ηνπ δηαηχπσζε “Meine Ehre heißt Treue” δείρλεη κηα απφιπηε αθνζίσζε θαη ππνηαγή πνπ μεπεξλάεη ηελ απιή πεηζαξρία ή ηελ πξνζσπηθή πίζηε». ην ίδην, 82: «Ο νινθιεξσηηζκφο, φηαλ βξεζεί ζηελ εμνπζία, αληηθαζηζηά πάληνηε φια ηα κεγάια ηαιέληα, φπνηεο θη αλ είλαη νη ζπκπάζεηέο ηνπο, κ‟ εθείλνπο ηνπο αληζφξξνπνπο θαη ηνπο αλφεηνπο, πνπ ε έιιεηςε εμππλάδαο θαη δεκηνπξγηθνχ πλεχκαηνο παξακέλεη ε θαιχηεξε εγγχεζε ηεο λνκηκνθξνζχλεο ηνπο». 225 Αλδξένπ, φ.π., 234. 109 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε άλζξσπν.226 πλειφληη εηπείλ, «δελ ππάξρνπλ απιέο απαληήζεηο ζε πνιχπινθα δεηήκαηα».227 4. Κηλεηήξηα πάζε θαη ν ξόινο ηνπ Αξρεγνύ Δίκαζηε Ναδηζηέο … γηαηί κέζα ζην ζαχκα ηεο Γεξκαληθήο Δπαλαζηάζεσο ηνπ 1933 είδακε ηε Γχλακε πνπ ζα ιπηξψζεη ηελ αλζξσπφηεηα απφ ηελ εβξατθή ζαπίια. … Δίκαζηε εμηξεκηζηέο γηαηί ε ηζηνξία γξάθεηαη απφ παξάηνικνπο δεκηνπξγνχο κε κεηαθπζηθέο παξνξκήζεηο θαη φρη απφ θηιήζπρα αλζξσπάθηα, ππεξέηεο ηεο Δβξατθήο ζαπίιαο. «Δκείο», Υξπζή Απγή, ηρ. 5, Μάηνο-Ηνχληνο 1981, 3. Γελ είκαζηε αληηθαζίζηεο φπσο απηνί θαη δελ πηζηεχνπκε φηη ζηνλ ηειεπηαίν κεγάιν πφιεκν θέξδηζαλ νη «θαινί». … Πξέπεη λα γλσξίδνπλ φηη δελ ζα ηειεηψζνπλ πνηέ κε εκάο. «Θα μαλαγπξίζνπκε θαη ε γε ζαηξέκεη». «Δθινγέο θαη Υξπζή Απγή», Υξπζή Απγή, 17/06/1994 Γηα καο ηνπο Έιιελεο εζληθνζνζηαιηζηέο δελ ππήξμε πνηέ θαλέλα δίιεκκα, ν δεκνθξαηηθφο ηξφπνο δηαθπβεξλήζεσο, ν βαζηδφκελνο ζηελ ηπράξπαζηε πιεηνςεθία ησλ πνιιψλ, δελ είρε ζέζε ζην θίλεκά καο. … Πιάη ζηα ζθσιεθφβξσηα εξείπηα ησλ δεκνθξαηηθψλ θξαηψλ βιέπακε λα θαληάδνπλ επηβιεηηθά ηα νηθνδνκήκαηα ησλ εζλψλ πνπ είραλ ηελ ηχρε λα νδεγνχληαη απφ κηα εγεηηθή θπζηνγλσκία. Ζ Γεξκαλία ηνπ Υίηιεξ είλαη θπζηθά ην ιακπξφηεξν απ‟ απηά αιιά φρη θαη ην κνλαδηθφ. Νηθφιανο Μηραινιηάθνο, 1987, θαηαζηαηηθφ ηεο νξγάλσζεο Δκείο νη Έιιελεο εζληθνζνζηαιηζηέο ηεο Υξπζήο Απγήο … 226 .π., 240, 243. ην ίδην, 243: «ν νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα πξνβεί ζε απνηξφπαηεο πξάμεηο εμεπηειηζκνχ, πφλνπ θαη νδχλεο ελάληηα ζηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ, ρσξίο ίρλνο ληξνπήο, ελνρήο θαη κεηακέιεηαο, θαζψο νη θαηαζηάζεηο ελδέρεηαη λα ηξνπνπνηήζνπλ, λα ειαρηζηνπνηήζνπλ ή αθφκα θαη λα εθκεδελίζνπλ ηφζν ην ξφιν ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ηζηνξηθνχ, φζν θαη ησλ πξνδηαζέζεσλ ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ». 227 .π., 385. 110 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε παξακέλνπκε ππέξνρα πηζηνί ζηε κφλε άθζαξηε θη αθαηάιπηε απφ ηελ παξαθκή ησλ θαηξψλ Αξρή, ηελ Αξρή ηνπ Αξρεγνχ. … Πηζηεχνπκε ζηελ Αξρή ηνπ Αξρεγνχ σο ζεκέιην πνιηηεηαθήο λνκηκφηεηαο. Νηθφιανο Μηραινιηάθνο, 1987, θαηαζηαηηθφ ηεο νξγάλσζεο Σα αθξνδεμηά κνξθψκαηα έρνπλ ηδενινγηθή ζρέζε κε ηνλ θαζηζκφ, ν νπνίνο κπνξεί λα πήξε ην φλνκά ηνπ θαη λα έθαλε ηα πξψηα ηνπ βήκαηα ζηελ Ηηαιία, ην 1919, σζηφζν παξφκνηα θηλήκαηα εκθαλίδνληαλ ζηε κεηαπνιεκηθή Δπξψπε ζηε βάζε ελφο έλζεξκνπ εζληθηζκνχ, πνπ ζπλδεφηαλ κε κηα άπνςε ηεο ηζηνξίαο σο πάιεο αλάκεζα ζην θαιφ θαη ην θαθφ, ην θαζαξφ θαη ην θαχιν (ζχκα ηνπ νπνίνπ ζεσξείην φηη είρε πέζεη ην έζλνο).228 Ο Υίηιεξ δηαηεξνχζε κλεκεηψδε πξνηνκή ηνπ Μνπζνιίλη ζην γξαθείν ηνπ, θαη ηελ πεξίνδν πνπ ε δχλακε ηνπ λαδηζκνχ βξηζθφηαλ ζην δελίζ ηεο εμαθνινπζνχζε λα δειψλεη εηιηθξηλήο ζαπκαζηήο θαη καζεηήο ηνπ.229 O θαζηζκφο, ν νπνίνο βαζίζηεθε ζηνλ εληεηλφκελν εζληθηζκφ πνπ πξνεγήζεθε ηνπ Α΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη ηα πάζε πνπ αθχπληζε, ραξαθηεξηδφηαλ απφ ην εμήο ζχζηεκα πεπνηζήζεσλ:230 αίζζεζε κηαο κεγάιεο θξίζεο πίζηε ζηελ αλσηεξφηεηα ηεο νκάδαο θαη ππνηαγή ηνπ αηφκνπ ζε απηήλ πίζηε φηη ε νκάδα απνηειεί ην ζχκα (εμ νπ ε αλάγθε γηα εμφλησζε ησλ ερζξψλ) θφβν γηα παξαθκή ηεο νκάδαο, σο απνηέιεζκα ηνπ αηνκηθηζηηθνχ θηιειεπζεξηζκνχ, ηεο ηαμηθήο πάιεο θαη ησλ μέλσλ επηξξνψλ αλάγθε γηα πην θαζαξή θνηλσλία αλάγθε γηα εμνπζία ζην πξφζσπν ελφο εζληθνχ αξρεγνχ, κφλνπ ηθαλνχ λα ελζαξθψζεη ην πεπξσκέλν ηεο νκάδαο αλσηεξφηεηα ελζηίθησλ ηνπ αξρεγνχ νκνξθηά ηεο βίαο γηα ηελ επηηπρία ηεο νκάδαο δηθαίσκα επηβνιήο ηνπ εθιεθηνχ (πεξηνχζηνπ) ιανχ. 228 Βι. Paxton, φ.π., 14-15, 18, 63. .π., 349. 230 .π., 63-64. 229 111 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Σελ θαξδηά ηνπ θαζηζκνχ ηξνθνδνηεί ε δηθαηνιφγεζε κηαο επηιεθηηθήο βίαο ελαληίνλ εζσηεξηθψλ ερζξψλ – ηξνκνθξαηψλ θαη ερζξψλ ηνπ ιανχ:231 ηελ εζληθνζνζηαιηζηηθή ηδενινγία, «κηα ςπρή δελ ηζνδπλακεί κε κία άιιε, νχηε έλαο άλζξσπνο κε έλαλ άιινλ».232 Ζ παξαιεξεκαηηθή ζπιινγηζηηθή πνπ νξακαηηδφηαλ ηε «Μεγάιε Γεξκαλία» ζηφρεπε ζε κηα αλαγελλεκέλε γεξαηά ήπεηξν, κηα «λέα ηάμε», πνπ έπξεπε θαηά ηνλ Υίηιεξ λα δηαξθέζεη γηα κηα ρηιηεηία ηνπιάρηζηνλ.233 Ο θαζηζκφο δηεθδηθεί ηελ ακθηζβήηεζε ηεο θαζηεξσκέλεο ηάμεο, ζέηνληαο σο ζηφρν ηνπ νινθιεξσηηθνχ ηνπ πξνγξάκκαηνο έλαλ άλζξσπν λέν, έλαλ πνιηηηζκφ αλαγελλεκέλν.234 Σα θαζηζηηθά θφκκαηα ζηεξίδνληαη ζηελ πξνπαγάλδα235 ησλ έξγσλ, κε θχξηα αηρκή ηνπο ηελ άζθεζε βίαο ελαληίνλ ησλ δηαθνξεηηθψλ, ησλ κεηνλνηήησλ, ησλ κεηαλαζηψλ, ησλ απνδηνπνκπαίσλ ηξάγσλ (ζηνπο νπνίνπο θνξηψλνληαη νη επζχλεο γηα ηελ θξίζε). Ζ εθθαζαξηζηηθή ινγηθή επηβάιιεη ηελ απαιιαγή ηνπ ζψκαηνο ηεο Volksgemeinschaft (θνηλφηεηαο ηνπ ιανχ) απφ ηνπο εμνβειηζηένπο: Αθφκε θαη αλ απνβιεζνχλ νη μέλνη, απνδεθηνί είλαη φζνη πιεξνχλ ηα θξηηήξηα θαζαξφηεηαο, απνδέρνληαη, δειαδή, ηνπο φξνπο έληαμεο ζε απηφ.236 231 Βι. φ.π., 120-121. Δπίζεο, 120: «Οη λαδί ήζειαλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηελ εηθφλα ηεο πην ηζρπξήο θαη απνηειεζκαηηθήο δχλακεο ελαληίνλ ησλ θνκκνπληζηψλ – θαη ηαπηφρξνλα λα παξνπζηάζνπλ ην θηιειεχζεξν θξάηνο αλίθαλν λα δηαθπιάμεη ηε δεκφζηα αζθάιεηα. … Βνήζεζε βέβαηα θαη ην γεγνλφο φηη πνιινί απινί πνιίηεο δελ θνβήζεθαλ νχηε ζηηγκή πσο ε θαζηζηηθή βία ζα ζηξεθφηαλ ελαληίνλ ηνπο, επεηδή είραλ πεηζηεί φηη απεπζπλφηαλ κφλν ζε εζληθνχο ερζξνχο θαη ζε “ηξνκνθξάηεο” πνπ ηελ άμηδαλ. Οη θαζίζηεο πξνσζνχζαλ ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζε κέιε ηνπ έζλνπο πνπ άμηδαλ πξνζηαζία θαη ζε πεξηζσξηαθνχο ζηνπο νπνίνπο έπξεπε λα ζπκπεξηθεξζνχλ κε ζθιεξφηεηα». 232 Πξβι. Arendt, 1988, φ.π., 111: Ζ ππφζρεζε ηνπ Υίηιεξ «Γελ ζ‟ αλαγλσξίζσ πνηέ ζηα άιια έζλε ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε ην γεξκαληθφ έζλνο» έγηλε ε επίζεκε ηδενινγία: «Ζ βάζε ηεο εζληθνζνζηαιηζηηθήο νπηηθήο ηεο δσήο είλαη ε αλνκνηφηεηα ησλ αλζξψπσλ» (Δγρεηξίδην ηεο ρηηιεξηθήο Νενιαίαο). 233 Βι. Berstein, S. & Milza, P. (1997). Η ηζηνξία ηεο Δπξώπεο. Σφκ.. 3. Γηάζπαζε θαη αλνηθνδόκεζε ηεο Δπξώπεο. 1919 έσο ζήκεξα (κηθξ. Μ. Κνθνιάθεο). Αζήλα: Αιεμάλδξεηα, 76-77. 234 Βι. φ.π., 89. Πξβι. γηα ηα ζρέδηα κηαο θπξίαξρεο Γεξκαλίαο, Arendt, 1988, φ.π., 40: «Ζ θαηαζηξνθηθή κεραλή ησλ λαδί δελ ζα ζηακαηνχζε νχηε κπξνζηά ζην γεξκαληθφ ιαφ. Δίλαη επλφεην, ζχκθσλα κ‟ έλαλ θαλνληζκφ ηεο πγηεηλήο ηνπ Ράηρ πνπ έγξαςε ν ίδηνο ν Υίηιεξ. Πξνηείλεη λα “απνκνλσζνχλ” απ‟ ηνλ ππφινηπν πιεζπζκφ φιεο νη νηθνγέλεηεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνπλ αξξψζηνπο κε θαξδηαθέο ή πλεπκνληθέο παζήζεηο. Σν επφκελν ζηάδην ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε ζσκαηηθή ηνπο εμνιφζξεπζε». ην ίδην, 94: «Σν απνθαζηζηηθφ δηάηαγκα πνπ πξνθάιεζε φιεο ηηο καδηθέο δνινθνλίεο πνπ αθνινχζεζαλ, ππνγξάθεθε απ‟ ηνλ Υίηιεξ ηελ 1ε επηεκβξίνπ ηνπ 1939 – ηε κέξα πνπ μέζπαζε ν πφιεκνο. Αθνξνχζε φρη κφλν ηνπο ςπραζζελείο ... αιιά φινπο ηνπο “αλίαηνπο”». 235 Γηα ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζην ηδενινγηθφ δφγκα (πνπ πξννξίδεηαη γηα ηνπο κπεκέλνπο) θαη ηελ θαζαξή πξνπαγάλδα (πνπ πξννξίδεηαη γηα ηνλ εμσηεξηθφ θφζκν), βι. Arendt, 1988, φ.π., 84-115. 236 Παπατσάλλνπ, Κ. (2013). Σα «θαζαξά ρέξηα» ηεο Υξπζήο Απγήο. Δθαξκνγέο λαδηζηηθήο θαζαξόηεηαο. Αζήλα: Μεηαίρκην, 69-70. 112 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Ζ βία, πνπ εθζεηάζηεθε απφ ηα θαζηζηηθά θαζεζηψηα, θζάλνληαο ψο ηε γελνθηνλία, νδεγεί ζηε ζησπή φζνπο ζα ήζειαλ αηνκηθά λα εθθξάζνπλ ηελ αληίζεζή ηνπο. Ο ππεξβνιηθφο θφβνο (απνξξένληαο απφ ην ζπλαίζζεκα αδπλακίαο) δηεγείξεη ηφζν άγρνο ζην άηνκν, ψζηε ην παξαιχεη.237 Ζ αθξνδεμηά θαιιηεξγεί θφβνπο θαη αλαζθάιεηεο, πξνσζψληαο έλα πξνζσπνθεληξηθφ θαζεζηψο απηαξρηθήο δηαρείξηζεο, ην νπνίν ζηξέθεηαη αλνηθηά ελαληίνλ ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο δεκνθξαηίαο θαη ησλ θνκκάησλ, θαηεγνξψληαο ηα γηα εμππεξέηεζε ζπκθεξφλησλ ηνπ θεθαιαίνπ. Χζηφζν, ηα αθξνδεμηά θφκκαηα, δηαθεξχζζνληαο πσο εθθξάδνπλ ηε ζέιεζε ηνπ ιανχ, επηδηψθνπλ ηφζν ηελ θνηλνβνπιεπηηθή εθπξνζψπεζε φζν θαη ηε ζπκκεηνρή ζηε δηαθπβέξλεζε, ψζηε λα λνκηκνπνηεζνχλ ζηελ πνιηηηθή ζθελή θαη λα δηαζθαιίζνπλ ηελ θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε.238 Απνδεθηή ιατθή βνχιεζε είλαη κφλνλ απηή πνπ επζπγξακκίδεηαη κε ηε βνχιεζε ηνπ εγέηε,239 ζηνλ νπνίν απνδίδνληαη μερσξηζηή ππεξνρή θαη αζπλήζηζηεο δπλάκεηο, άκεζα ζπλδεφκελεο κε ηελ έλλνηα ηνπ ραξίζκαηνο.240 Ο Αξρεγφο, πνπ βξίζθεηαη «ζην επίθεληξν ηνπ θηλήκαηνο, ζαλ κεραλή πνπ ην θηλεί», πεξηβάιιεηαη «κ‟ έλα θσηνζηέθαλν αδηαπέξαζηνπ κπζηεξίνπ».241 237 Βι. Γεψξγαο, φ.π., ηφκ. Α΄, 180. Πξβι. Bullock, A. (1961). Hitler: A Study in Tyranny. New York: Rev. Ed. Bantam, 323-324: «Ο Υίηιεξ κηινχζε ... φρη γηα λα κεηαδψζεη ηηο ζθέςεηο ηνπ, αιιά γηα λα ειεπζεξψζεη ηφζν ηα δηθά ηνπ αζπλείδεηα πάζε, φζν θαη ηνπ αθξναηεξίνπ … Ζ ακθηζβήηεζε απφ άιινπο, ηφζν ησλ ππνζέζεψλ ηνπ φζν θαη ησλ δεδνκέλσλ ηνπ, ηνλ ελνρινχζαλ ... επεηδή γηα ηνλ Υίηιεξ ν ιφγνο ή ηα δεδνκέλα δελ ήηαλ νχηε κέζα νξζνινγηθήο επηθνηλσλίαο νχηε κέζα ινγηθήο αλάιπζεο, αιιά κέζα εθκεηάιιεπζεο ζπλαηζζεκάησλ». Πξβι. «Ζ πην κεγάιε ηνπο δχλακε είλαη ν θφβνο…» (23/4/2010), Σα Νέα: «είηε ιέγνληαη Δζληθφ Μέησπν ζηε Γαιιία, είηε Jobbik ζηελ Οπγγαξία, βάδνπλ κπξνζηά ηνλ θφβν – ηνλ θφβν φηη απεηιείηαη ε εζληθή ηαπηφηεηα, φηη ε Δπξψπε “εμηζιακνπνηείηαη”, φηη νη γεγελείο πιεζπζκνί ζα γίλνπλ κεηνςεθία, φηη νη κεηαλάζηεο δελ θιέβνπλ κφλν ηηο δνπιεηέο αιιά θέξλνπλ θαη βία, αθφκα θαη ηξνκνθξαηία… Ο θφβνο είλαη γηα ηελ Αθξνδεμηά ε κεγαιχηεξε δχλακε». 238 Βι. Γθίλεο, φ.π. 239 Πξβι. Arendt, 1988, φ.π., 111: «ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ ν Υίηιεξ δήισζε: “... Κη έρσ πεη ζπρλά φηη ζα ‟ξζεη ε κέξα φπνπ φινη νη αμηφινγνη Γεξκαλνί ζα είλαη ζην ζηξαηφπεδφ κνπ. Δμάιινπ φζνη δελ ζέινπλ λα είλαη ζην ζηξαηφπεδφ κνπ δελ έρνπλ αμία”». 240 Βι. Paxton, φ.π., 176-177, 392. Eπίζεο, Lubbers & ζπλ., φ.π., 351. Πξβι., Arendt, 1988, φ.π., 33-34: «Ζ θνηλσλία έρεη πάληα ηελ ηάζε λα δέρεηαη θάπνηνλ ζαλ απηφ πνπ ν ίδηνο παξηζηάλεη φηη είλαη, έηζη ψζηε έλαο ηξειφο πνπ παξηζηάλεη ηε κεγαινθπία έρεη πάληα θάπνηα πηζαλφηεηα λα γίλεη πηζηεπηφο. Ζ έιιεηςε θξίζεο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο εληζρχεη απηή ηελ ηάζε, έηζη ψζηε θάπνηνο πνπ παξνπζηάδεη ηηο απφςεηο ηνπ κ‟ έλαλ ηφλν αθιφλεηεο ζηγνπξηάο δχζθνια ράλεη ην γφεηξφ ηνπ, αθφκα θη αλ πέζεη νινθάλεξα έμσ». 241 Arendt, 1988, φ.π., 128. Βι. ζην ίδην γηα ηε δηαθνξά ηνπ Αξρεγνχ-νινθιεξσηηθνχ εγέηε απφ έλαλ θνηλφ δηθηάηνξα, 130-131: «Έλαο ηχξαλλνο δελ ζα ηαπηηδφηαλ πνηέ κε ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ, θη αθφκα ιηγφηεξν κε ηηο πξάμεηο ηνπο. Μπνξεί λα ηνπο ρξεζηκνπνηεί ζαλ απνδηνπνκπαίνπο ηξάγνπο θαη λα είλαη επραξηζηεκέλνο φηαλ ηνπο γίλεηαη θξηηηθή, γηαηί έηζη γιηηψλεη ν ίδηνο ηε ιατθή αγαλάθηεζε ... Ο 113 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «Ο εζληθνζνζηαιηζηήο Αξρεγφο είλαη ν εθιεθηφο ηαγφο … ν παξάθιεηνο πνπ ελζαξθψλεη ηε κπζηηθή θσλή ηνπ Αίκαηνο … ε ζπληζηακέλε εληαία βνχιεζε ηνπ έζλνπο … ν θαηεμνρήλ Λατθφο Ζγέηεο. … ηελ εθιεθηή πξνζσπηθφηεηά ηνπ αλαθιψληαη νη πξνζσπηθφηεηεο φισλ ησλ ζπληξφθσλ ηνπ θαη ε κεηαμχ ηνπο ζρέζε είλαη αθαηάιπηε. … είλαη ν ίδηνο ν Λαφο».242 Σελ εηθφλα ηεο Υξπζήο Απγήο ζπλζέηνπλ, κεηαμχ άιισλ, φκνηα ακθίεζε, ζηξαηνιφγεζε λέσλ, δεκηνπξγία ηαγκάησλ, πεηζαξρία γηα ηα κέιε ηεο, ζηξαηησηηθέο παξειάζεηο.243 Ζ ζηξαηησηηθνχ ηχπνπ δνκή ηεο νξγάλσζεο είλαη εμαηξεηηθά πνιχπινθε θαη ην πξφζσπν ηνπ Αξρεγνχ «απνιχησο απαξαβίαζην». 244 Σν φλνκά ηεο είλαη εκπλεπζκέλν απφ ηελ απνθξπθηζηηθή νξγάλσζε Υξπζή Απγή πνπ ηδξχζεθε ην 1888, εγέηεο ζην γεξκαληθφ ηκήκα ηεο νπνίαο ήηαλ ν ίδηνο ν Υίηιεξ.245 Ζ πξφζθαηε αληηθαηάζηαζε ηνπβεβαξεκέλνπ γηα λαδηζηηθέο ηδέεο πεξηνδηθνχ Υξπζή Απγή απφ έλα λέν ηδενινγηθφ έληππν, ην νπνίν νλνκάδεηαη Μαίαλδξνο, δείρλεη, ελδερνκέλσο, ηελ πξφζεζε ηνπ αξρεγνχ γηα άξλε(κβιπλ)ζε ηνπ παξειζφληνο, φπσο δηαθαίλεηαη θαη απφ Αξρεγφο, αληίζεηα, δελ κπνξεί λα επηηξέςεη ηελ θξηηηθή γηα ηνπο θαησηέξνπο ηνπ, αθνχ δξνπλ πάληα ζη‟ φλνκά ηνπ». ην ίδην, 142: «Ο Αξρεγφο έρεη πάληα δίθην ζηηο πξάμεηο ηνπ, θη αθνχ απηέο γίλνληαη κε ζηφρν ηνπο επφκελνπο αηψλεο, ε ηειηθή θξίζε γη‟ απηά πνπ θάλεη δηαθεχγεη απ‟ ηελ εκπεηξία ησλ ζχγρξνλσλ αλζξψπσλ». 242 Απφ ην θαηαζηαηηθφ ηεο νξγάλσζεο ηεο Υξπζήο Απγήο. Βι. Φαξξάο, φ.π., 59-60. 243 .π., 42-43: «πλαγσληζηή ... ζνπ ζπκίδνπκε ηα εμήο: ... Σελ αλαγθαία δηαρξνληθή ζνπ αληίιεςε γηα ηε ζηξαηησηηθή δνκή καο θαη ηελ ηήξεζε ηνπ κηιηηαξηζηηθνχ πλεχκαηνο ζε θάζε κνξθή επαθψλ ησλ νκάδσλ. ... Σελ αλάινγε κε ην ζθνπφ εμσηεξηθή ζνπ εκθάληζε. Δκθάληζε εμφδνπ: ζηνιή νινκέιεηαο. Δκθάληζε επηρεηξήζεσλ: Μαχξα άξβπια, θφξκα εθζηξαηείαο ραθί, καχξε κπινχδα ... πλαγσληζηή! Απνδέμνπ ην ξφιν ζνπ σο πνιηηηθφο ζηξαηηψηεο, επζπγξάκκηζε ηε δσή ζνπ κε ηε ζπλερή πάιε θαη ηνλ αγψλα, ηίκεζε ηελ θίλεζε θαη ηνλ Αξρεγφ ζνπ, απφθηεζε ηε θηινδνμία λα θηάζεηο ζε ζζέλνο θαη καρεηηθή νξγάλσζε ηνπο εξσηθνχο λεθξνχο θνξείο ηνπ Δζληθνζνζηαιηζκνχ» (απφ έγγξαθν κε ηνλ ηίηιν «Δθπαηδεπηηθή Σάμε “Πξσηεζίιανο”»). 244 .π., 56-57, 59-60. Πξβι. επίζεο Παππάο, Υ. (Μάηνο-Ηνχληνο 1983). «Αλαθνξά ζε κηα κεγάιε επέηεην», Υξπζή Απγή, ηρ. 10, 22: «Ο Φίξεξ ηνπ Γεξκαληθνχ Ράηρ, απηφο ν νξακαηηζηήο ηεο Νέαο Δπξψπεο θαη ε Δχα Μπξάνπλ ζα απηνθηνλήζνπλ ζηηο 15:30 ηεο 30ήο Απξηιίνπ 1945. Σελ ίδηα κέξα, 30 Απξηιίνπ κεηά απφ 38 ρξφληα εκείο νη Έιιελεο Δζληθνζνζηαιηζηαί ζα ζηαζνχκε πξνζνρή ραηξεηψληαο κε ηνλ αηψλην ραηξεηηζκφ θαη ζα θξαηήζνπκε ελφο ιεπηνχ ζηγή. ηηο θαξδηέο καο θνπληψλεη ε πίζηε ζηα ιφγηα ηνπ Φίξεξ “ζε κηα-δπν γελεέο ζα κνπ απνδνζεί δηθαηνζχλε”. … Ζ Νίθε ζα είλαη δηθή καο. Νίθε πνπ ζα ζεκάλεη ηελ εζληθνζνζηαιηζηηθή θνζκνγνλία θαη ηελ ζπληξηβή ηνπ δειεηεξηαζηή φισλ ησλ ιαψλ: ηνπ δηεζλή Ηνπδατζκνχ. 30 Απξηιίνπ 1945-30 Απξηιίνπ 1983. Ο αγψλ ζπλερίδεηαη. Σν κέιινλ καο αλήθεη». (Σε θξάζε «Σν κέιινλ κάο αλήθεη» είπε πξψηνο ν Υίκιεξ, αξρεγφο ησλ Δο-Δο. Βι. Arendt, 1988, 146). 245 πσο δηαηείλεηαη ν ζεσξεηηθφο ηεο νξγάλσζεο Ί. Φηιίππνπ ζην βηβιίν ηνπ Άξηνο πνιηηηζκόο (2008, Αζήλα: Νέα πάξηε): Βι. ζρεηηθά, Λνχθα, Μ., «Υξπζή Απγή: Πψο έγηλε ε επίζεζε θαηά ηεο Γεκνθξαηίαο» (7/10/2013) (http://www.tovima.gr/vimagazino/views/article/?aid=533604). 114 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηε ρξήζε ηνπ ζπλζήκαηνο «Δλαληίνλ ισλ» (ην νπνίν εμππεξεηεί θαη ηνλ πξνβαιιφκελν αληηζπζηεκηζκφ).246 Δπίινγνο, ή γηα λα κελ επαλαιεθζεί ε ηζηνξία … ην θσο φζν θη αλ φια αξρίδνπλ θαη ηειεηψλνπλ κε ζθνηάδη πάληνηε βξίζθεη ηξφπνπο λα επαλέξρεηαη θαη λα θσηίδεη Σίηνο Παηξίθηνο Ο θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα πάςεη θαλείο λα αηζζάλεηαη αβνήζεηνο είλαη λα πξνζθέξεη βνήζεηα, λα έρεη ην δηθαίσκα λα ζπκκεηέρεη ζε κηα θνηλή πξνζπάζεηα απνθαηάζηαζεο.247 Naomi Klein Ζ αθξνδεμηά απνθηά ηζρπξφ έξεηζκα ζηελ Δπξψπε ηνπ εηθνζηνχ πξψηνπ αηψλα, κε βαζηθνχο ππιψλεο ξαηζηζηηθέο θαη μελνθνβηθέο ζηάζεηο, άθξαην εζληθηζκφ, θαζηζηηθά ηδεψδε. Ζ απνδπλάκσζε ηεο ηδενινγηθήο ηαχηηζεο εθινγέσλ θαη θνκκάησλ,248 νη αιιαγέο ζηε ζχλζεζε ησλ δηάθνξσλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ νκάδσλ, ε εκθάληζε λέσλ ζεκάησλ ζηελ πνιηηηθή αηδέληα θαη ε δπζπηζηία απέλαληη ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο 246 Υαζαπφπνπινο, Ν. (2013). Υξπζή Απγή, Η ηζηνξία, ηα πξόζσπα θαη ε αιήζεηα. Αζήλα: Ληβάλεο, 164. Παπατσάλλνπ, φ.π., 79. 247 Πξβι. Arendt, H. (2000). Πεξί Βίαο (εηζαγ. – κηθξ. Β. Νηθνιατδνπ-Κπξηαλίδνπ). Αζήλα: Αιεμάλδξεηα, 31: «Δλψ ε ζσκαηηθή ξψκε είλαη ε θπζηθή ηδηφηεηα ελφο κεκνλσκέλνπ αηφκνπ, ε δχλακε εκθαλίδεηαη κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ φηαλ ζπκπξάηηνπλ, θαη ράλεηαη φηαλ δηαζθνξπίδνληαη». πσο ε πξάμε, έηζη θαη ε δχλακε πξνυπνζέηεη ηε ζπλχπαξμε. ην ίδην, 35: ε δχλακε ππάξρεη φπνπ νη άλζξσπνη, ηδξχνληαο κεηαμχ ηνπο ζρέζε ηζνηηκίαο, κπνξνχλ «λα ιέγνπλ θαη λα πξάηηνπλ απφ θνηλνχ». … Έηζη, ππεξβαίλνληαο ηελ εγσηζηηθή ζηάζε πνπ επηβάιιεη ε ηθαλνπνίεζε ησλ ίδησλ βηνηηθψλ αλαγθψλ, δεκηνπξγνχλ έλα πεδίν ειεπζεξίαο: απηφ πνπ εθηείλεηαη κεηαμύ ίζσλ αηφκσλ (inter-est). 248 Πξβι. Γεσξγηάδνπ, πξφι. ζηελ ειι. έθδ. Η Αθξνδεμηά …, 32-33: «ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 Γεξκαλνί εθινγηθνί αλαιπηέο (Ηλζηηηνχην IFAS) είραλ παξαηεξήζεη φηη ζηνπο εθινγείο ρσξίο ηζρπξή θνκκαηηθή ηαχηηζε θαη ρσξίο ζηαζεξνχο δεζκνχο κε νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, σξίκαδε … έλα δπλακηθφ πνπ εκθάληδε ηα ραξαθηεξηζηηθά κηαο πεξηπιαλώκελεο (vagabond) δηακαξηπξίαο. … Μάιηζηα ζηνπο αλέξγνπο, ην πνζνζηφ ηεο δηαζεζηκφηεηάο ηνπο γηα πεξηπιάλεζε … απμαλφηαλ ζεκαληηθά». 115 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ρψξαο απνηεινχλ ηνπο θχξηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ε αθξνδεμηά απνθηά πνιηηηθή ηζρχ.249 Δθκεηαιιεπφκελε ηελ νηθνλνκηθή θξίζε, ηελ έμαξζε ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηελ επίηαζε ηεο αλαζθάιεηαο πνπ ζπλεπάγνληαη –ζπλζήθεο πνπ επλννχλ ηελ εκθάληζε θαη άλνδν ηνπ δεμηνχ εμηξεκηζκνχ–, πξνβάιιεη κηα ηδενινγία βαζηζκέλε, κεηαμχ άιισλ, ζηνλ επξσζθεπηηθηζκφ, ηελ ηζιακνθνβία, ηνλ αληηζεκηηηζκφ. ηνρεχνληαο ζε εππαζείο θνηλσληθέο νκάδεο, πνπ βηψλνπλ έληνλε δπζαξέζθεηα γηα ηα θαηεζηεκέλα θφκκαηα, επηδηψθεη λα απνζπάζεη ςήθν δηακαξηπξίαο: ν πξνλνηαθφο ζνβηληζκφο πνπ δηαπλέεη ηα θφκκαηα ηεο αθξνδεμηάο δηαθεξχζζεη ηελ πξνηεξαηφηεηα πνπ πξέπεη λα δίλεηαη ζηνπο γεγελείο πνιίηεο ζηελ εξγαζία θαη ηηο θξαηηθέο παξνρέο.250 ηελ Διιάδα,ε Υξπζή Απγή απαμηψλεη ηα θνηλνβνπιεπηηθά θφκκαηα θαη ππνζηεξίδεη πσο ππεξαζπίδεηαη ηα θαηψηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα. Πνιινί ηελ ςήθηζαλ σο πξνζηάηηδα αδηθνπκέλσλ, επηθξνηψληαο ηελ απηνδηθία.251 Ζ παξνπζία θαη ε δξάζε ηεο απαζρνιεί φιν θαη πεξηζζφηεξν ηηο ζηήιεο ηνπ δηεζλνχο ηχπνπ, ελψ εθπξφζσπνη δηεζλψλ νξγαλψζεσλ θαη νξγαληζκψλ εθθξάδνπλ ηελ έληνλε αλεζπρία ηνπο γηα ην θαηλφκελν.252 Γεδνκέλνπ φηη ε αθξνδεμηά έρεη παγθνζκηνπνηεζεί θαη θαηλφκελα μελνθνβίαο πξνζιακβάλνπλ ηελ αθξαία κνξθή ηεο δεμηάο εμηξεκηζηηθήο ηξνκνθξαηίαο, απαηηείηαη ζπλνιηθή επξσπατθή πνιηηηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο: ζπλεξγαζία θαη ζπληνληζκφο ησλ δεκνθξαηηθψλ δπλάκεσλ ζε επξσπατθφ θαη δηεζλέο πιαίζην:253 249 Βι. Γεσξγηάδνπ Β. (2008). Η άθξα δεμηά θαη νη ζπλέπεηεο ηεο ζπλαίλεζεο. Αζήλα: Καζηαληψηε, 95. Πξβι. Γεσξγηάδνπ, Β. (1/09/2013, Σν Βήκα)· Φπράξε, Δη. (1/09/2013, Σν Βήκα). «Ζ επξσπατθή Αθξνδεμηά βάιιεη θαηά πάλησλ. Ζ Δπξψπε κεηαηξέπεηαη ζε άληξν ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ηεο μελνθνβίαο». Γηα ηε ζρέζε απνγνήηεπζεο θαη εμηξεκηζκνχ, βι. Arendt, 1988, φ.π., 47: «... κηα κνλαδηθή άκνξθε κάδα έμαιισλ αηφκσλ. Γελ είραλ ηίπνηα ην θνηλφ, εθηφο απφ κηα αφξηζηε ζπλείδεζε φηη νη ειπίδεο ησλ θνκκαηηθψλ κειψλ ήηαλ κάηαηεο ... φηη φιεο νη θαηεζηεκέλεο δπλάκεηο δελ ήηαλ κφλν εζηθά χπνπηεο, αιιά θαη αλφεηεο θαη απαηειέο. ... Ο αξηζκφο ησλ γεληθά απνγνεηεπκέλσλ θαη απειπηζκέλσλ απηψλ αλζξψπσλ απμήζεθε ξαγδαία ζηε Γεξκαλία θαη ηελ Απζηξία κεηά ηνλ Πξψην Παγθφζκην Πφιεκν ... Βξέζεθαλ πνιινί ηέηνηνη, ζ‟ φια ηα θξάηε, πνπ ... ππνζηήξημαλ ηα εμηξεκηζηηθά θηλήκαηα ζηε Γαιιία θαη ηελ Ηηαιία, κεηά ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν». 250 Γθίλεο, φ.π.. 251 «Ζι. Παλαγηψηαξνο: “Οη Έιιελεο αληί λα απηνθηνλνχλ, ζα κπνξνχζαλ λα ζθνηψλνπλ ηξαπεδίηεο”» (22/5/2013, Σν Βήκα). 252 «Οη δηαλννχκελνη είλαη εδψ;» (30/5/2013, Σν Βήκα)˙ «Der Spiegel: “Γνινθνληθή ζπκκνξία” ε Υξπζή Απγή» (14/4/13, Σν Βήκα). 253 Γεσξγηάδνπ, Β. (1/9/2013, Σν Βήκα)· Φπράξε, Δη. (1/09/2013, Σν Βήκα). «Ζ επξσπατθή Αθξνδεμηά βάιιεη θαηά πάλησλ. Ζ Δπξψπε κεηαηξέπεηαη ζε άληξν ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ηεο μελνθνβίαο»: «Ζ θαηαγγειία ... απφ κφλε ηεο, δελ αξθεί. Υξεηάδεηαη λα αλαιεθζνχλ ζπγθεθξηκέλεο πξσηνβνπιίεο ζε 116 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Πάλσ απ‟ φια, απαηηείηαη ε ζπζηεκαηηθή επηδίσμε αλαζηξνθήο ελφο πνιηηηζκηθνχ θνηλσληθνχ θιίκαηνο απαμίσζεο θαη θαρππνςίαο πξνο ηνπο ζεζκνχο, ηεο γεληθεπκέλεο πεπνίζεζεο γηα ηελ αλεκπφδηζηε θπξηαξρία ηεο αλαμηνθξαηίαο, ηεο εκπεδσκέλεο αληίιεςεο φηη ε αδηάθξηηε ρξήζε πιάγησλ κέζσλ ή θαη παξάλνκσλ κεζφδσλ πινπηηζκνχ θαη θνηλσληθήο θαηαμίσζεο ηειηθά επηβξαβεχεηαη.254 Δπηπιένλ, νη πνιππνιηηηζκηθέο θνηλσλίεο πνπ δηακνξθψλνληαη απφ ηα ζχγρξνλα θνηλσληθν-νηθνλνκηθά δεδνκέλα επηβάιινπλ ηελ αλαζεψξεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. Ζ εθπαίδεπζε θαιείηαη λα πεξηνξίζεη ηνλ εζλνθεληξηζκφ, ζπκβάιινληαο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο απνδνρήο θαη ηνπ ζεβαζκνχ ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο.255 Σν λα είλαη θαλείο θνξέαο δηαπνιηηηζκνχ πξνυπνζέηεη αλαγλψξηζε ησλ εζλνθεληξηθψλ θαη γισζζνθεληξηθψλ αληηζηάζεσλ, θαιιηέξγεηα ηεο απηνεθηίκεζεο θαη ηνπ αιιεινζεβαζκνχ:256 ρσξίο ηελ θαηάιιειε δηαπαηδαγψγεζε ησλ λέσλ γεληψλ δελ κπνξεί λα θαηαπνιεκεζεί ν ξαηζηζκφο (ηδίσο ζε έλα θιίκα πιήξνπο αμηαθήο θαη νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο). Πάλσ απφ φια πξέπεη λα αληηιεθζνχκε φινη φηη νη ξαηζηζηηθέο θαη μελνθνβηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ δαηκνλνπνηνχλ θάπνηεο νκάδεο αλζξψπσλ θαη ππφζρνληαη έλαλ θφζκν ρσξίο ζπγθξνχζεηο θαη αληηθάζεηο νδεγνχλ ζηνλ πιήξε νινθιεξσηηζκφ.257 Έρεη ππνζηεξηρζεί ε κεηαθίλεζε απφ ηελ πξννπηηθή ηεο έληαμεο ή ηεο αθνκνίσζεο258 –πνπ ζπλεπάγεηαη εμάιεηςε ησλ πνιηηηζκηθψλ δηαθνξψλ– ζ‟ εθείλε ηεο ζεζκηθφ επίπεδν γηα ηε ζσξάθηζε ηεο δεκνθξαηίαο ελαληίνλ εθείλσλ πνπ ηελ ππνλνκεχνπλ». Πξβι. Γεσξγηάδνπ, πξφι. ζηελ ειι. έθδ. Η Αθξνδεμηά …, 34: «Iδηαίηεξα ζηε ρψξα µαο, πνπ ε έξεπλα γηα ηε λέα άθξα δεμηά µφιηο ηψξα μεθηλά, ζα είλαη επηχρεµα αλ µείλεη µαθξπά θαη απφ ηνπο θαη‟ επάγγειµα “θηλδπλνιφγνπο” (Alarmist) αιιά θαη απφ ηνπο πάληνηε “ςχρξαηµνπο” θαη “αηάξαρνπο” (Cool), γηα λα µεηαθέξνπµε µηα εχζηνρε δηάθξηζε ηνπ Misik (2002: 143) ζρεηηθά µε ηα δχν αθξαία µπινθ πνπ έρνπλ δηαµνξθσζεί ζηελ απζηξηαθή δεµνζηφηεηα φζνλ αθνξά ζηελ αληηµεηψπηζε ηνπ FPÖ». 254 Καξχδεο, Β. (4/4/2010, Σν Βήκα). «Ζ κεηάιιαμε ηεο “εγθιεκαηηθφηεηαο ηνπ δξφκνπ”». 255 Παπακαηζαίνπ, Μ. (20/6/2013, Σν Βήκα). «Αλεζπρία παλεπηζηεκηαθψλ γηα ηηο απεηιέο ηεο Υξπζήο Απγήο»˙ «Reuters: Ζ Υξπζή Απγή πξνειαχλεη ελ κέζσ νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο» (14/11/2012, Σν Βήκα). 256 Γθφβαξεο, Υ. (επηκ.) (2009). Κείκελα γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ζην πνιππνιηηηζκηθό ζρνιείν. Αζήλα: Αηξαπφο, 13. 257 Καιθέιεο, Γ. (2/06/2013, Σν Βήκα). «Υξεηάδεηαη αληηξαηζηζηηθφο λφκνο». 258 Γηα ηνλ νξηζκφ ηεο αθνκνίσζεο, βι. Hughes & Kroehler, φ.π., 401-402: «ε αθνκνίσζε αλαθέξεηαη ζηηο δηαδηθαζίεο κέζσ ησλ νπνίσλ νκάδεο κε δηαθξηηέο ηαπηφηεηεο ζπγρσλεχνληαη πνιηηηζκηθά θαη 117 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πξνζζεηηθήο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο, φπνπ νη άλζξσπνη καζαίλνπλ λα εθηηκνχλ ηε δηαθνξεηηθφηεηα,259 εκβαζχλνληαο ζηελ αλαγλψξηζε ηνπ θάζε «μέλνπ».260 Ξέλνο είλαη «απηφο πνπ δελ είλαη εθ ησλ έζσ, ν άιινο. Ζ δηαθνξά απηνχ ηνπ πξνζψπνπ θαλεξψλεη ζε παξνμπζκφ απηφ πνπ θάζε πξφζσπν πξέπεη λα θαλεξψλεη ζ‟ έλα πξνζεθηηθφ βιέκκα: ηελ αλππαξμία ηεο θνηλνηνπίαο ζηνλ άλζξσπν».261 Ζ Δπξψπε δηέξρεηαη ηαρχηαηεο αιιαγέο, πνπ ρξήδνπλ επαγξχπλεζεο θαη επηζηεκνληθήο κειέηεο γηα ζπκβνιή ζηελ θνηλσληθή δηθαηνζχλε.262 ηαλ ππάξρεη ράζκα αλάκεζα ζηα γεγνλφηα πνπ εμειίζζνληαη πνιχ γξήγνξα θαη ζηελ ππάξρνπζα πιεξνθφξεζε γηα ηελ εμήγεζή ηνπο, πξνθχπηεη αηθληδηαζκφο, πνπ πξνζθέξεηαη γηα εθκεηάιιεπζε απφ «φζνπο είλαη έηνηκνη λα εθκεηαιιεπηνχλ ην ράνο γηα λα ππεξεηήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο επηδηψμεηο».263 Ζ επεμεξγαζία θαη ε θαηαλφεζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο απνκαθξχλνπλ ηε ζχγρπζε θαη ηνλ απνπξνζαλαηνιηζκφ θαη νπιίδνπλ κε ζζέλνο, βνεζψληαο ζηελ αληηκεηψπηζε κηαο λέαο θξίζεο.264 Γεδνκέλνπ φηη ε βία πεγάδεη απφ ηε ρξήζε θαη ηελ θαηάρξεζε ηεο εμνπζίαο θαη ζπληεξείηαη κε ηελ αλνρή ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο, ε δηακφξθσζε κηαο θνηλσλίαο απαιιαγκέλεο απφ εμνπζηαζηηθέο ζρέζεηο πξνυπνζέηεη ηελ αιιαγή ησλ ζπλεηδήζεσλ.265 Γηα λα γίλεη θνηλσληθή ζπλείδεζε ν ζεβαζκφο πξνο ηνλ ζπλάλζξσπν, πξέπεη λα εκθπζεζεί απφ ηα πξψηα βήκαηα ηνπ παηδηνχ, φηαλ καζαίλεη φηη είκαζηε φινη άλζξσπνη θαη φηη ν θφζκνο δελ ρσξίδεηαη ζε αλζξψπνπο θαη ππαλζξψπνπο.266 Αιιά θαη θνηλσληθά. ηαλ ηα πνιηηηζκηθά ζηνηρεία κηαο νκάδαο αιιάδνπλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηψλ κηαο άιιεο, νλνκάδνπκε ην θαηλφκελν απηφ πνιηηηζκηθή αθνκνίσζε ή πνιηηηζκηθή πξφζδεζε». 259 Triandis, H. C. (1997). «Πξνο ηνλ πινπξαιηζκφ ζηελ εθπαίδεπζε», ζην Εψληνπ-ηδέξε, Α.-Υαξακήο, Π. (επηκ.), Πνιππνιηηηζκηθή Δθπαίδεπζε. Πξνβιεκαηηζκνί-Πξννπηηθέο. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα, 161162. 260 Auernheimer, G. (2009). «Γηαπνιηηηζκηθή Παηδεία θαη Αγσγή – Κεληξηθέο ζεσξεηηθέο θαηεπζχλζεηο, θνηλσληθέο πξνυπνζέζεηο θαη πεδία εθαξκνγψλ», ζην: Υ. Γθφβαξεο (επηκ.), Κείκελα γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ζην πνιππνιηηηζκηθό ζρνιείν. Αζήλα: Αηξαπφο, 30. 261 Kristeva, φ.π., 13, 123. 262 Zick & ζπλ., φ.π., 248. 263 Klein, N. (2010). Σν δόγκα ηνπ ζνθ. Η άλνδνο ηνπ θαπηηαιηζκνύ ηεο θαηαζηξνθήο (κηθξ. Ά. Φηιηππάηνο). Αζήλα: Ληβάλε, 615. 264 .π., 616, 621, 626. 265 Αλδξένπ, φ.π, 381. 266 Βι. γηα παξάδεηγκα Σζηηζειίθεο, Κ. (10/1/2010, Η Καζεκεξηλή). «Σφικε θαη ακεζφηεηα ζηηο παξεκβάζεηο». Πξβι.: «Δμηζψλεηε ηνπο νκνγελείο κεηαλάζηεο κε ηνλ θάζε ινγήο ππάλζξσπν πνπ έρεη εηζβάιεη ζηελ παηξίδα καο, κε ηηο θάζε ινγήο αξξψζηηεο πνπ θνπβαιάεη». Δι. Εαξνχιηα, βνπιεπηήο ηεο ΥΑ, νκηιία ζηε Βνπιή, 18/10/2012. Ο φξνο ππάλζξσπνο (Untermensch) πξνέξρεηαη απφ ηνλ ζθιεξφ ππξήλα ηεο λαδηζηηθήο ζεσξίαο: ν ππάλζξσπνο αλήθε ζηηο θαηψηεξεο θπιέο (βι. Παπατσάλλνπ, φ.π., 6970). 118 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αλ ραζνχλ ηα πξψηα βήκαηα, ππάξρεη ειπίδα κεηαζηξνθήο. Αξθεί λα αλαηξέμεη θαλείο ζηελ πξψηε χιε ηεο ηζηνξίαο, ηε κλήκε,267 «ηνλ κεγαιχηεξν απνζνβεηή ησλ ζνθ»,268 θαη ζα πάξεη πνιιά καζήκαηα. πσο φηη γηα ηνλ δεξκαηφδεην ηφκν ηνπ βηβιίνπ «Ο Αγψλ κνπ» πνπ ράξηζε ν Υίκιεξ ζηνλ βαθηηζηκηφ ηνχ Υίηιεξ Μάξηηλ Μπφξκαλ είρε ρξεζηκνπνηεζεί δέξκα απφ πηψκαηα θξαηνπκέλσλ ηνπ Νηαράνπ. Καη φηη αλζξψπηλα κέιε είραλ ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζε άιια αληηθείκελα, φπσο ζε δχν θαξέθιεο πνπ ηα πφδηα ηνπο ήηαλ θηηαγκέλα απφ αλζξψπηλα νζηά.269 Σφηε δελ ζα κπνξεί λα πεη νχηε φηη δελ ήμεξε νχηε φηη λφκηδε: H Έκηιη Γθέξηλγθ είπε πξφζθαηα πσο λφκηδε ηα ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο γηα δεχηεξν ζρνιείν ησλ Δβξαίσλ θαη ησλ θνκκνπληζηψλ. Νφκηδε! Μέρξη ζηηγκήο, νη ήπεηξνη παξακέλνπλ ζην ράξηε, κηα λέα φκσο παξαθξνζχλε είλαη πάληα πηζαλή. Ann Sexton Βηβιηνγξαθία Διιελόγιωζζε Αλδξένπ, Δ. (2011). Υνξεύνληαο κε ηνπο ιύθνπο. Γηαδηθαζίεο θαη κεραληζκνί ζπκαηνπνίεζεο εληόο θαη εθηόο ηνπ ζρνιείνπ. Θεζζαινλίθε:Δπίθεληξν. Arendt, Ζ. (2000). Πεξί Βίαο (εηζαγ. – κηθξ. Β. Νηθνιαΐδνπ-Κπξηαλίδνπ). Αζήλα: Αιεμάλδξεηα. Arendt, Ζ. (1988). Σν νινθιεξσηηθό ζύζηεκα. (κηθξ. Γ. Λάκςαο). Αζήλα: Δπξχαινο. Βέηθνπ, Υ. (2000). «Εψληαο αλάκεζα ζε “άιινπο”. Ζ βίσζε ελφο αθνχζηνπ απνθιεηζκνχ», ζην: Ρ. Καπηαληδφγινπ & Μ. Πεηξνλψηε (επηκ.), ξηα θαη πεξηζώξηα. Δληάμεηο θαη απνθιεηζκνί. Αζήλα: Δζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ. 267 Λε Γθνθ, Ε. (1998). Ιζηνξία θαη Μλήκε (κηθξ. Γ. Κνπκπνπξιήο). Αζήλα: Νεθέιε, 10, 37. Klein, φ.π., 622. 269 Βηζησλίηεο, Α. (11/03/2013, Σν Βήκα). «Ναδηζκφο θαη απνθξπθηζκφο. Μηα εθηαιηηθή θαηάδπζε ζηα άδπηα ηεο “άξηαο θνζκνζεσξίαο”, πνπ βξίζθεη αθφκε επήθνα ψηα». 268 119 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Berstein, S. & Milza, P. (1997). Η ηζηνξία ηεο Δπξώπεο, ηφκ. 3. Γηάζπαζε θαη αλνηθνδόκεζε ηεο Δπξώπεο. 1919 έσο ζήκεξα (κηθξ. Μ. Κνθνιάθεο). Αζήλα: Αιεμάλδξεηα. Γεψξγαο, Γ. (19954). Κνηλσληθή Φπρνινγία. ηάζεηο, αληίιεςε ηνπ πξνζώπνπ, ζηεξεόηππα, επηζεηηθόηεηα, δπαδηθέο ζρέζεηο θαη επηθνηλσλία, ηφκ. Α΄. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. Γεσξγηάδνπ, Β. (2008). Η άθξα δεμηά θαη νη ζπλέπεηεο ηεο ζπλαίλεζεο. Αζήλα: Καζηαληψηε. Γθίλεο, Α. (2011). «Ζ άλνδνο ηεο αθξνδεμηάο ζηελ Δπξψπε», Γηπισκαηηθή Δξγαζία, Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο, Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα πνπδψλ, Σκήκα Γηεζλψλ θαη Δπξσπατθψλ πνπδψλ. Αζήλα (http://digilib.lib.unipi.gr/dspace/ bitstream/unipi/4722/1/Gkinis.pdf). Γθφβαξεο, Υ. (2009), (επηκ.) Κείκελα γηα ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ζην πνιππνιηηηζκηθό ζρνιείν. Αζήλα: Αηξαπφο. Γεκεηξίνπ, . (2003). Μνξθέο Βίαο (πξνιεγφκελα Β. Καξχδεο). Αζήλα: αββάιαο. Ενπκπνπιάθεο, . (2013). Υξπζή Απγή θαη Δθθιεζία. Αζήλα: Πφιηο. Εψληνπ-ηδέξε, Α. & Υαξακήο, Π. (επηκ.) (1997). Πνιππνιηηηζκηθή Δθπαίδεπζε. Πξνβιεκαηηζκνί-Πξννπηηθέο. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα. Goodman, Ν. (1996). Δηζαγσγή ζηελ θνηλσληνινγία (κηθξ. Ζ. ηξνίθνπ, επηκ. Ζ. Κνπζθνπβέιεο). Αζήλα: Κνξθή. Hainsworth, P. (επηκ.) (2004). Η Αθξνδεμηά. Ιδενινγία, πνιηηηθή, θόκκαηα (πξφι.-επηκ. ειι. έθδ. Β. Γεσξγηάδνπ, κηθξ. Θ. Αζαλαζίνπ). Αζήλα: Παπαδήζε. Hughes, M. & Kroehler, C. J. (2007). Κνηλσληνινγία. Οη Βαζηθέο Έλλνηεο (εηζαγ.-επηζη. επηκ. Θ. Ησζεθίδεο, κηθξ. Γ. Υξεζηίδεο). Αζήλα: Κξηηηθή. Klein, N. (2010). Σν δόγκα ηνπ ζνθ. Η άλνδνο ηνπ θαπηηαιηζκνύ ηεο θαηαζηξνθήο (κηθξ. Ά. Φηιηππάηνο). Αζήλα:Ληβάλε. Kristeva, J. (1988, 2004). Ξέλνη κέζα ζηνλ εαπηό καο (επηκ. . Ρνδάλεο, κηθξ. Β. Παηζνγηάλλεο). Αζήλα:Scripta. Λε Γθνθ, Ε. (1998). Ιζηνξία θαη Μλήκε (κηθξ. Γ. Κνπκπνπξιήο). Αζήλα: Νεθέιε. 120 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Παπατσάλλνπ, Κ. (2013). Σα «θαζαξά ρέξηα» ηεο Υξπζήο Απγήο. Δθαξκνγέο λαδηζηηθήο θαζαξόηεηαο. Αζήλα: Μεηαίρκην. Paxton, R. O. (2006). Η Αλαηνκία ηνπ Φαζηζκνύ (κηθξ. Κ. Υαικνχθνπ). Αζήλα: Κέδξνο. άζελ, . (2007). Κνηλσληνινγία ηεο παγθνζκηνπνίεζεο (πξνινγηθφ ζεκείσκα Κ. Γ. Γεψξκαο, κηθξ. Γ. Ραθθάο). Αζήλα: Μεηαίρκην. άζελ, . (2003). Υσξίο έιεγρν; Η εζληθή θπξηαξρία, ε κεηαλάζηεπζε θαη ε ηδηόηεηα ηνπ πνιίηε ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο (εηξά: Αλακεηξήζεηο κε ηνλ 21ν αηψλα) (κηθξ. Π. Παπαλδξένπ, πξνινγηθφ ζεκείσκα: Υ. Η. Παξαζθεπφπνπινο & Θ. Πειαγίδεο). Αζήλα: Μεηαίρκην. Ulrich, B. (1998). Ση είλαη παγθνζκηνπνίεζε; Λαλζαζκέλεο αληηιήςεηο θαη απαληήζεηο (πξφι. Ν. Κνηδηάο, κηθξ. Γ. Παπιφπνπινο). Αζήλα: Καζηαληψηεο. Υαζαπφπνπινο, Ν. (2013). Υξπζή Απγή, Η ηζηνξία, ηα πξόζσπα θαη ε αιήζεηα. Αζήλα: Ληβάλεο. Φαξξάο, Γ. (2012). Η Μαύξε Βίβινο ηεο Υξπζήο Απγήο. Αζήλα: Πφιηο. Ξελόγιωζζε Arzheimer,K. (2009). “Contextual Factors and the Extreme Right Vote in Western Europe, 1980-2002”, American Journal of Political Science, 53/2, 259-275. Betz,H. G. (1993). “The New Politics of Resentment: Radical Right-Wing Populist Parties in Western Europe”, Comparative Politics, 25/4, 413-427. Bullock, A. Hitler (1961). A study in tyranny. Rev. Ed. New York, Bantam. Cutts,D., Ford, R. & Goodwin, M. J. (2011). “Anti-immigrant, politically disaffected or still racist after all? Examining the attitudinal Drivers of Extreme Right Support in Britain in the 2009 European Elections”, European Journal of Political Research, 50, 418-440. Hagtvet, B. (1994). “Right-Wing Extremism in Europe”, Journal of Peace Research, 31/3, 241-246. Hooghe, Marc & Reeskens, T. (2007). “Are cross-national surveys the best Way to study the Extreme-Right Vote in Europe?”, Patterns of Prejudice, 41/2. Jackman, R. W. & Volpert, K. (1996). “Conditions Favouring Parties of the Extreme Right in Western Europe”, British Journal of Political Science, 26/4, 501-521. 121 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Kessler, A. E. & Freeman, G. P. (2005). “Support for Extreme Right-Wing Parties in Western Europe: Individual Attributes, Political Attitudes, and National Context”, Comparative European Politics, 3, 261-288. Koopmans, R. (1996). “Explaining the Rise of Racist and Extreme Right Violence in Western Europe: Grievances or Opportunities?”, European Journal of Political Research, 30, 185-216. Lubbers, M., Gijsberts, M. & Scheepers, P. (2002). “Extreme Right-Wing voting in Western Europe”, European Journal of Political Research, 41, 345-378. Sassen, S. (1991). Theglobal City. New York, London & Tokyo: Princeton: Princeton University Press. Sassen, S. (2002). Global Networks, linked Cities. New York & London: Routledge. Milgram, S. (1963). “Behavioral Study of Obedience”, Journal of Abnormal and Social Psychology, 67, 371-378. Voerman, G. & Lucardie, P. (1992). “The Extreme Right in the Netherlands. The Centrists and their radical Rivals”, European Journal of Political Research, 22/1, 35-54. Zick, A., Pettigrew, T. F. & Wagner, U. (2008). “Ethnic Prejudice and Discrimination in Europe”, Journal of Social Issues, 64/2, 233-251. Ηζηνγξαθία Δπώλπκε αξζξνγξαθία ζηνλ Σύπν Αγξαθηψηεο, Μ. (29/5/2013, Σν Βήκα). «Ζ επηθνηλσληαθή “πξφθιεζε” ηεο Υξπζήο Απγήο». Αλησληάδνπ, Μ. (24/1/2010, Σν Βήκα). «Ση ζεκαίλεη ε ππξπφιεζε ηεο πλαγσγήο ησλ Υαλίσλ. Έιιελεο, επίιεθηα κέιε ησλ εβξατθψλ θνηλνηήησλ, αλεζπρνχλ γηα ηελ αθχπληζε ηνπ θαληάζκαηνο ηνπ αληηζεκηηηζκνχ». Bennhold, K. (15/9/2013, Η Καζεκεξηλή). «Ρπζκηζηήο ε Αθξνδεμηά ζηε Ννξβεγία. Οη ληθεηέο ησλ εθινγψλ ζπδεηνχλ κε ην Πξννδεπηηθφ Κφκκα γηα ζρεκαηηζκφ θπβέξλεζεο», The NewYork Times. 122 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Βηζησλίηεο, Α. (11/3/2013, Σν Βήκα). «Ναδηζκφο θαη απνθξπθηζκφο. Μηα εθηαιηηθή θαηάδπζε ζηα άδπηα ηεο “άξηαο θνζκνζεσξίαο”, πνπ βξίζθεη αθφκε επήθνα ψηα». Γαιάλεο, Γ. (24/6/2012, Σν Βήκα). «Σα “ζθαινπάηηα” ηεο Υξπζήο Απγήο». Harris, D. (02/06/2013, Σν Βήκα). «Σν θάληαζκα ηνπ αληηζεκηηηζκνχ ζηελ Δπξψπε». Καιθέιεο, Γ. (2/6/2013, Σν Βήκα). «Υξεηάδεηαη αληηξαηζηζηηθφο λφκνο». Καξχδεο Β. (3/4/2010, Σν Βήκα). «Ζ κεηάιιαμε ηεο “εγθιεκαηηθφηεηαο ηνπ δξφκνπ”». Λνχθα, Μ. (7/10/2013, Σν Βήκα). «Υξπζή Απγή: Πψο έγηλε ε επίζεζε θαηά ηεο Γεκνθξαηίαο». Μπνδαλίλνπ, Σ. (29/04/2012, Σν Βήκα). «Πνηνη εμέζξεςαλ ην ηέξαο ηεο Αθξνδεμηάο ζηελ Δπξψπε». Παπακαηζαίνπ, Μ. (20/06/2013, Σν Βήκα). «Αλεζπρία παλεπηζηεκηαθψλ γηα ηηο απεηιέο ηεο Υξπζήο Απγήο». Φπράξε, Δη. (1/09/2013, Σν Βήκα). «Ζ επξσπατθή Αθξνδεμηά βάιιεη θαηά πάλησλ. Ζ Δπξψπε κεηαηξέπεηαη ζε άληξν ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ηεο μελνθνβίαο». Αλώλπκε αξζξνγξαθία ζηνλ ηύπν «Guardian γηα Υξπζή Απγή: Ο λαδηζηηθφο θφβνο ζθεπάδεη ηελ Αζήλα» (26/10/2012, Σν Βήκα). «Reuters: Ζ Υξπζή Απγή πξνειαχλεη ελ κέζσ νηθνλνκηθήο θαηάξξεπζεο. Ζ αληαπφθξηζε πεξηγξάθεη κε απφιπηε αθξίβεηα ηε δξάζε θαη ηε θπζηνγλσκία ηεο» (14/11/2012, Σν Βήκα). «Ζ ηζηνξία ηνπ αρηδάη Λνπθκάλ πνπ δνινθνλήζεθε ζηα Πεηξάισλα» (18/1/2013) (http://www.protothema.gr/greece/article/251100/h-istoria-toy-saxtzat- loykman-poy-dolofonhthhke-sta-petralona). «ηελ παηξίδα ηνπ ζα ηαθεί ν 27ρξνλνο Παθηζηαλφο» (21/1/2013, Σν Βήκα). «Νέα εηζβνιή Υξπζαπγηηψλ γηα έιεγρν ζε λνζνθνκείν ηεο Καιακάηαο» (9/4/2013, Σν Βήκα). «Der Spiegel: “Γνινθνληθή ζπκκνξία” ε Υξπζή Απγή» (14/4/13, Σν Βήκα). 123 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «Μπιφθα ζηα δεκφζηα λνζνθνκεία γηα ηελ αηκνδνζία ηεο Υξπζήο Απγήο» (27/4/2013, Σα Νέα). «Ηηαιία: Ζ μελνθνβηθή “Λέγθα ηνπ βνξξά” επηηίζεηαη ζηελ πξψηε έγρξσκε ππνπξγφ» (29/4/2013, Σν Βήκα). «Απεηιή ε άλνδνο αθξνδεμηψλ θνκκάησλ, ιέεη ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. ηελ Διιάδα, θάζε δεχηεξε εκέξα έρνπκε θαη κία ξαηζηζηηθή επίζεζε, ζεκεηψλεη ζε έθζεζή ηνπ» (13/5/2013, Σν Βήκα). «Ζι. Παλαγηψηαξνο: “Οη Έιιελεο αληί λα απηνθηνλνχλ, ζα κπνξνχζαλ λα ζθνηψλνπλ ηξαπεδίηεο”» (22/5/2013, Σν Βήκα). «Γηεζλήο Ακλεζηία: Γηαπηζηψλεη θιηκάθσζε ηεο ξαηζηζηηθήο βίαο ζηελ Διιάδα. Τπάξρνπλ, ζηελ εηήζηα έθζεζή ηεο, αλαθνξέο γηα βαζαληζηήξηα θξαηνχκελσλ κεηαλαζηψλ θαη αηηνχλησλ άζπιν» (23/5/2013, Σν Βήκα). «Οη δηαλννχκελνη είλαη εδψ;» (30/5/2013, Σν Βήκα). «Ζ μελνθνβία, ν ιατθηζκφο θαη ν ξαηζηζκφο ζα βάινπλ ηα αθξαία θφκκαηα ζηελ Δπξσβνπιή. Δπίηξνπνο Μάικζηξεκ: Αλεζπρεηηθή ε άλνδνο ηεο αθξνδεμηάο ζηελ Δπξψπε» (19/7/2013, Σα Νέα). «ην Καληνχ ηεο Ηηαιίαο ζπζθέπηεηαη ε αθξνδεμηά ηεο Δπξψπεο» (13/9/2013, Η Καζεκεξηλή). «Υξπζαπγίηεο ν δξάζηεο ηεο δνινθνλίαο ηνπ 34ρξνλνπ αληηθαζίζηα ζηελ Ακθηάιε» (18/9/2013, Σν Βήκα). «Βνπιή: Καηαθξαπγή ησλ θνκκάησλ θαηά ηεο Υξπζήο Απγήο» (18/9/2013, Σν Βήκα). «Οη δηεζλείο αληηδξάζεηο γηα ηε δνινθνλία ηνπ Παχινπ Φχζζα» (18/9/2013, Σν Βήκα). «Γηεζλή ΜΜΔ: “Απμάλεηαη ε ιατθή νξγή κεηά ηε δνινθνλία Φχζζα”» (19/9/2013, Σν Βήκα). «Γηεζλήο Ακλεζηία: Οη ειιεληθέο αξρέο λα ζηακαηήζνπλ ην θχκα βίαο» (19/9/2013, Σν Βήκα). 124 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ΜΔΡΟ Β΄ Ηζηνξίεο ηνπ δξόκνπ: Από ην Αθγαληζηάλ ζηελ Διιάδα. πκβνιή ζηηο Πξνζθπγηθέο πνπδέο Μαίξε Μαξγαξψλε Δηζαγωγή Ζ παξνχζα εξγαζία δηεξεπλά αθελφο ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο Αθγαλνί πνιίηεο εγθαηαιείπνπλ ηε ρψξα ηνπο θαη αλαγθάδνληαη λα παίξλνπλ ηνπο δξφκνπο ηεο πξνζθπγηάο αξρηθά πξνο γεηηνληθέο ηνπο ρψξεο, ην Ηξάλ θαη ην Παθηζηάλ, θαη ζηε ζπλέρεηα γηα ηε «καθξηλή Γχζε».270 Αθεηέξνπ, παξαθνινπζψληαο ηηο αθεγήζεηο θάπνησλ πξνζθχγσλ271 πξνο ηελ σο «Γε ηεο Δπαγγειίαο» πξνζιακβαλφκελε απφ απηνχο Δπξψπε, δηεξεπλά ηα αίηηα επηθηλδπλφηεηαο ηνπ πξνζθπγηθνχ ηνπο ηαμηδηνχ πξνο ηνλ δπηηθφ θφζκν. Σέινο, απνπεηξάηαη ηε ζθηαγξάθεζε ησλ ζπλζεθψλ πνπ 270 Πνιχ ζεξκέο επραξηζηίεο αλήθνπλ ζηνλ Κψζηα Μάγν, Δπίθνπξν Καζεγεηή Γηαπνιηηηζκηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Παηδαγσγηθνχ Σκήκαηνο Πξνζρνιηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαιίαο γηα ηηο γφληκεο ζπδεηήζεηο ζε φια ηα ζηάδηα ηεο έξεπλαο, ηελ αλάγλσζε ηεο εξγαζίαο θαη ηηο πξνηεηλφκελεο δηνξζψζεηο ηνπ θεηκέλνπ ζε δηάθνξεο θάζεηο ηνπ. Δπηπιένλ, επραξηζηψ απφ θαξδηάο ηνλ Νίθν Γαβαιά, ηδξπηηθφ θαη δηεπζχλνλ ζηέιερνο ηεο ΑΡΗ, πνπ κνπ έδσζε ηελ άδεηα δηεμαγσγήο ηεο παξνχζαο έξεπλαο, φπσο επίζεο θαη ηε Γηάλλα Ρεπαλά, θνηλσληθή ιεηηνπξγφ ζηνλ Ξελψλα Φηινμελίαο Αζπλφδεπησλ Αλειίθσλ Αηηνχλησλ Άζπιν ζηελ Μαθξηλίηζα Βφινπ, φπνπ έιαβε ρψξα ε παξνχζα έξεπλα. Ζ ζπκβνιή ηεο Νάληηαο Jaberi Koppold ήηαλ θαζνξηζηηθή. ρη κφλν ε δηεξκελεία ηεο ήηαλ κείδνλνο ζεκαζίαο ζηελ επηθνηλσλία κνπ κε ηνπο πιεξνθνξεηέο αιιά θαη ε ίδηα ε παξνπζία ηεο ζηε δηαδηθαζία ησλ βηναθεγήζεσλ ιεηηνπξγνχζε ηδηαίηεξα βνεζεηηθά. αθψο, νη κεγαιχηεξεο θαη νη ζεξκφηεξεο επραξηζηίεο αλήθνπλ ζηνπο Αθγαλνχο βηναθεγεηέο, πνπ δέρζεθαλ λα κνηξαζηνχλ καδί κνπ ζηηγκέο ηεο δσήο ηνπο, ζπρλά δχζθνιεο θαη επψδπλεο, ζπκκεηέρνληαο ζηελ παξνχζα έξεπλα, γηα ηελ νπνία αθφξκεζε απνηέιεζε κία αξρηθή-ππξεληθή έξεπλα, πνπ είρε σο ζεκαηηθή ηεο ηελ πξνζθπγηθφηεηα σο ελ δπλάκεη κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε θαη πνπ δηεμήρζε ζηα πιαίζηα ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο γηα ην κεηαπηπρηαθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ ζηελ Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ ζην Διιεληθφ Αλνηρηφ Παλεπηζηήκην. Πξβι. Margaroni, M. & Magos, K. (2014). “Learning “otherwise”. A Case Study about educational Exclusions, Refugee Experience and Transformative Processes”, in D. Andritsakou & L. West (Eds), Proceedings of the 1st International Conference of the European Society for Research on the Education of Adults (ESREA) Network.“What‟s the Point of Transformative Learning? Interrogating Transformative Processes in Learning and Education: An International Dialogue” (Athens, June, 27-29, 2014), 219-227. 271 Δλίνηε ζηελ παξνχζα εξγαζία γηα ιφγνπο ζπληνκίαο θαη ελ κέξεη γελίθεπζεο, αληί γηα ηνπο πην αθξηβείο φξνπο «αηηψλ πνιηηηθφ άζπιν» θαη «εκπεηξία απνθηεζείζα κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο αίηεζεο πνιηηηθνχ αζχινπ», ρξεζηκνπνηνχληαη νη φξνη «πξφζθπγαο» θαη «πξνζθπγηθή εκπεηξία» [παξφιν πνπ ηα ππφ ζπδήηεζε ππνθείκελα δελ έρνπλ θαηαθέξεη (θαη πξνθαλψο έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο δελ ζα θαηαθέξεη πνηέ) λα απνθηήζνπλ ηελ ηδηφηεηα ηνπ πξφζθπγα], ιφγσ ηεο επξχηεηαο ηεο έλλνηαο θαη ηεο πην ζπλεζηζκέλεο ρξήζεο ηεο. 125 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε επηθξαηνχλ ζηε ρψξα ππνδνρήο, ηελ Διιάδα, πνπ απνηειεί ελφο είδνπο «πχιε» εηζφδνπ πξνο ηε γεξαηά ήπεηξν. Αλαιχνληαη νη δπζθνιίεο πνπ αλαδχνληαη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ ή κάιινλ ησλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν (asylum seekers). Χο εθ ηνχηνπ, ην εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζηελ πξνζθπγηθή εκπεηξία ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη θαη‟ επέθηαζε ζηε δεκηνπξγία ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ πξφζθπγα, ιακβάλνληαο ππφςε ηνλ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη θαη‟ επαλάιεςε βησκέλεο «εκπεηξίεο νξηαθψλ θαηαζηάζεσλ». Ζ ζπγθεθξηκέλε ζεκαηηθή εγγξάθεηαη ζην επξχηεξν γλσζηηθφ πεδίν ησλ Πξνζθπγηθψλ πνπδψλ (Refugee Studies), θαζψο ηα ίδηα ηα βηψκαηα ηνπ εθάζηνηε πξνζθπγηθνχ ππνθεηκέλνπ ηίζεληαη ζην επίθεληξν ηεο έξεπλαο. Ζ πξνζέγγηζε είλαη αλζξσπνινγηθή (Anthropology of Refugees),272 θαζψο ην «πξνζθπγηθφ δήηεκα» δελ πξνζεγγίδεηαη απφ ηελ πιεπξά ηνπ επίζεκνπ εζληθνχ-πνιηηηθνχ ιφγνπ ή ησλ θξαηηθψλ ζηαηηζηηθψλ αλαιχζεσλ ζε κηα καληρατζηηθή ινγηθή θέξδνπο-απψιεηαο γηα ηηο ρψξεο ππνδνρήο θαη ησλ θνηλσληψλ ηνπο. Αληίζεηα, ην εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ κεηαηίζεηαη ηδηαίηεξα ζηνπο παξάγνληεο εθείλνπο πνπ επηδξνχλ ηα κέγηζηα ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ πξνζθπγηθνχ ππνθεηκέλνπ, επεξεάδνληαο βαζηθέο πηπρέο ηνπ γλσζηηθνχ, ζπλαηζζεκαηηθνχ θαη ςπρηθνχ ηνπ θφζκνπ. Σέηνηνη παξάγνληεο είλαη ι.ρ. ε εθδίσμε, ε αλαγθαζηηθή εγθαηάιεηςε πξνζψπσλ θαη πξαγκάησλ πνπ ζεκαηνδνηνχλ ην «νηθείν»,273 ηα ζπλεπαθφινπζα ζπλαηζζήκαηα απψιεηαο θαη ζχγρπζεο274 θαη ε ζπρλά κεζηή θηλδχλσλ κεηάβαζε ζηελ «αλνίθεηα» θνηλσλία ππνδνρήο κε φιεο ηηο δπζθνιίεο πνπ εμ νξηζκνχ ζπλεπάγεηαη,275 εηδηθά (αιιά φρη κφλν) γηα ηηο γπλαίθεο.276 Δλδηαθέξνπλ θπξίσο νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο βηψζεθαλ νη παξάγνληεο απηνί απφ ην θάζε 272 Harrell-Bond, B. E. & Voutira, E. (Aug. 1992). “Anthropology and the Study of Refugees”, Anthropology Today, 8/4, 6-10. 273 Kunz, E. (1981). “Exile and Resettlement: Refugee Theory”, International Migration Review, 15/1-2 (Special Issue: Refugees Today), 42-51. 274 Mortland, C. (1987). “Transforming Refugees in Refugee Camps”, Urban Anthropology and Studies of Cultural Systems and World Economic Development, 16/3-4 (Special Issue: Southeast Asian Refugees in the United Sates), 375-404. 275 Stein, B. (1981). “The Refugee Experience: Defining the Parameters of a Field of Study”, International Migration Review, 15/1-2 (Special Issue: Refugees Today), 320-330· Martin, A. (2005). “Environmental Conflict between Refugee and Host Communities», Journal of Peace Research, 42/3, 329-346. 276 Wallace, T. (1993). “Refugee Women: Their Perspectives and Our Responses”, Focus on Gender, 1/2 (Special Issue: Violence, Military and Civilian Strife), 17-23· Zabaleta, M. R. (2003). “Exile”, Feminist Review, 73 (Special Issue: Exile and Asylum: Women Seeking Refuge in “Fortress Europe”), 19-38. 126 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ππνθείκελν μερσξηζηά θαη ην πψο νδεγνχλ ζηε (κνλίκσο, ππφ δηακφξθσζε) πξνζθπγηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Δπηπξφζζεην ζεκαληηθφ ζεσξεηηθφ εξγαιείν γηα ηελ παξνχζα εξγαζία απνηειεί θαη ε –θιαζηθή πιένλ– ζεσξία ηνπ van Gennep (rite de passage)277 γηα ηα ζηάδηα (θάζε ηειεηνπξγηθνχ) κεηάβαζεο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην ππνθείκελν δηέξρεηαη ην ζηάδην ηνπ απνρσξηζκνχ, πνπ ζεκαηνδνηεί ηελ απνζηαζηνπνίεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ απφ ηελ νκάδα ζηελ νπνία –κέρξη ηφηε– αλήθε, ή ηελ απέθδπζε ηεο ηαπηφηεηαο πνπ είρε. Σν δεχηεξν ζηάδην είλαη απηφ ηεο κεηάβαζεο απφ ην πξνεγνχκελν (παιαηφ) ζηάδην πξνο ην λέν, πξνο ην νπνίν νδεχεη. Πξφθεηηαη γηα έλα ζηάδην κεζ-νξηαθφηεηαο, θαηά ην νπνίν ην ππνθείκελν έρεη απεθδπζεί ηελ πξνεγνχκελή ηνπ ηαπηφηεηα, ρσξίο σζηφζν λα έρεη ελδπζεί ηε λέα. Βξίζθεηαη ζην κεηαίρκην, κεηαμχ ηνπ «εδψ» θαη ηνπ «εθεί», γηα λα αθνινπζήζεη ην ζηάδην ηεο ελζσκάησζεο ή ηεο έληαμεο ζηε λέα ηνπ νκάδα, ηεο νπνίαο απνηειεί κέινο. Ζ πεξίπησζε ησλ αηφκσλ πνπ αηηνχληαη πνιηηηθφ άζπιν ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα παξαηεηακέλν ζηάδην κεζ-νξηαθφηεηαο, θαζψο ε ελζσκάησζή ηνπο ζηε λέα θνηλσληθή νκάδα (ρψξα ππνδνρήο) βξίζθεηαη ζε καθξνρξφληα εθθξεκφηεηα θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο δελ ιακβάλεη πνηέ ρψξα. Σν ίδην ην πξνζθπγηθφ ηαμίδη, ην νπνίν απνηειεί κηα θαηεμνρήλ ζπλάληεζε κε ηελ εηεξφηεηα, αλάγεηαη ζε βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηεο κεζ-νξηαθφηεηαο κε ζεκαληηθέο δπλαηφηεηεο κεηαζρεκαηηζκνχ. Απνηειεί έλα ππεξβαηηθφ νξφζεκν, θαζψο νδεγεί ην ππνθείκελν πέξα απφ ηα φξηα ησλ (ζπλεζηζκέλσλ) εκπεηξηψλ ηνπ, βηψλνληαο θαηλνχξγηεο πνπ (κέρξη ηφηε) δελ αλήθαλ ζηε βηνκέξηκλά ηνπ. Πξφθεηηαη γηα κηα δηέθηαζε ηνπ εαπηνχ πξνο θάηη πνπ ηνλ ππεξβαίλεη. Σα πξνζθπγηθά ππνθείκελα εηζέξρνληαη ζπρλά ζηαδηαθά ζην πεδίν ηεο ςπρνπαζνινγίαο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο, βγαίλνληαο ηαπηφρξνλα απφ ηνλ εαπηφ ηνπο θαη απνθηψληαο λέεο δηαζηάζεηο. Ζ θαηάζηαζε ηελ νπνία βηψλνπλ ηα πξνζθπγηθά ππνθείκελα δελ αληηζηνηρεί ζε κηα έλλνηα «αληηδνκήο», ζχκθσλα κε ηελ αλζξσπνινγηθή ζεσξία ηνπ Turner,278 δελ είλαη δειαδή απιψο κηα αληηζηξνθή ηνπ ηζρχνληνο ζπζηήκαηνο (mundus reversus) αιιά αθνξκή γηα κηα επξχηεξε ηδενινγηθή αλαζπγθξφηεζε θαη αλαζχλζεζε ζε δηάθνξεο βαζκίδεο λνεηηθήο ζπζηεκαηνπνίεζεο. 277 Gennep, A. Van (1960). The Rites of Passage. Chicago:University of Chicago Press. Turner, V. (1969). The Ritual Process. Structure and Anti-Structure. New York: Aldine Publishing Company. 278 127 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 1. Θεωξεηηθό πιαίζην Ζ ζεκαηηθή γηα ηνπο πξφζθπγεο θαη ηελ πξνζθπγηθφηεηα σο ηδηαίηεξε ππννκάδα θαη ππνελφηεηα ησλ κεηαλαζηψλ θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο αληίζηνηρα έρεη λα επηδείμεη πινχζηα εξεπλεηηθά απνηειέζκαηα θπξίσο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο. ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ε κεηαλάζηεπζε ζεσξείηαη ηφζν σο αηηία φζν θαη σο ζπλέπεηα ηεο εληαηηθήο αληαιιαγήο εκπνξεπκάησλ, αγαζψλ θαη θεθαιαίσλ πέξα απφ ηα εζληθά ζχλνξα. Ζ δηαθξαηηθή κεηαλάζηεπζε έρεη εμειηρζεί ζε έλα παγθφζκην πεξηβάιινλ πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ κεηα-απνηθηαθέο πνιηηηζκηθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζρέζεηο θαζψο θαη λέεο κνξθέο θπξηαξρίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ έκθπισλ εμνπζηαζηηθψλ ζρέζεσλ, πνπ αλαδεηθλχνπλ θξπθέο πηπρέο ηεο λέαο νηθνλνκίαο, φπσο ζηνλ ρψξν ηεο νηθηαθήο εξγαζίαο θαη θξνληίδαο.279 Ζ αληηκεηαλαζηεπηηθή ζηάζε ησλ πνιηηψλ ελφο θξάηνπο είζηζηαη λα εμεγείηαη πνιχπιεπξα κε βάζε ηφζν δηάθνξεο ζεσξίεο, φπσο ι.ρ. ηελ πνιηηηζκηθή ζεσξίαπεξηζσξηνπνίεζεο (cultural marginality theory), ηε ζεσξία ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ (human capital theory) ή ηε ζεσξία επαθψλ (contact theory), φζν θαη ηηο ηζρχνπζεο πνιηηηθέο πεπνηζήζεηο, ηηο ζηξαηεγηθέο θνηλσληθήο ελζσκάησζεο, ηηο ςπρνινγηθέο δηαζηάζεηο ηεο έλλνηαο ηεο ηνπηθήο αζθάιεηαο, ηηο νηθνλνκηθέο ζπληζηψζεο, φπσο ι.ρ. ηηο μέλεο επελδχζεηο θαη ηνλ νηθνλνκηθφ αληαγσληζκφ.280 Χζηφζν, ε νπκαληζηηθή-νηθνπκεληθή πξνζέγγηζε ζην δήηεκα ηεο κεηαλάζηεπζεο, ηεο πξνζθπγηθφηεηαο θαη ηνπ πνιηηηθνχ αζχινπ ζηεξίδεηαη ζε κηα ηδηαίηεξε αληίιεςε ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ, πνπ έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηελ επξσπατθή πνιηηηθή θαη εζηθή ζθέςε.281 Αλ θαη ε επνρή καο έρεη ραξαθηεξηζηεί σο «επνρή ηνπ αλέζηηνπ αλζξψπνπ»,282 εληνχηνηο έρεη πιένλ θαηαξξηθζεί ν κχζνο φηη νη ελδν- θαη δηεπεηξσηηθέο πιεζπζκηαθέο 279 Encarnación, G. R. (2007). “„Hidden Side‟ of the New Economy: On Transnational Migration, Domestic Work, and Unprecedented Intimacy”, Frontiers: A Journal of Women Studies, 28/3, 60-83 (60). 280 Rustenbach, E. (Spring 2010). “Sources of Negative Attitudes toward Immigrants in Europe: A MultiLevel Analysis”, International Migration Review, 44/1, 53-77. 281 Boswell, Ch. (Jul., 2000). “European Values and the Asylum Crisis”, International Affairs, 76/3 (Europe: Where Does It Begin and End?), 537-557 (540). 282 Kliot, N. (1987). “The Era of Homeless Man”, Geography, 72/2, 109-121. 128 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε κεηαθηλήζεηο είλαη έλα «πξνβιεκαηηθφ» θαηλφκελν θπξίσο ηεο ζχγρξνλεο επνρήο.283 Ζ ζχγρξνλε έξεπλα, πέξα απφ ηε δεκνγξαθηθή πξνζέγγηζε ηεο πξνζθπγηθήο (θαη επξχηεξα κεηαλαζηεπηηθήο) θηλεηηθφηεηαο,284 πέξα απφ ηα δεηήκαηα ζχλδεζεο δηεζλνχο κεηαλάζηεπζεο θαη εζληθήο αζθάιεηαο,285 πνπ ζέηνπλ φρη (πιένλ) ηα εζληθά θξάηε, αιιά νη ππεξεζληθνί νξγαληζκνί ιφγσ ηεο ζεσξνχκελεο απμεκέλεο κεηαλαζηεπηηθήο δηεζλνχο θηλεηηθφηεηαο,286 θαη πέξα απφ ηα δεηήκαηα πνιηηηθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ην ζχγρξνλν «πξνζθπγηθφ δήηεκα»,287 αζρνιείηαη κε πηπρέο ησλ επαίζζεησλ ηζνξξνπηψλ γηα ηελ ηήξεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ βαζηθψλ εζηθψλ αμηψλ288 θαηά ηηο πιεζπζκηαθέο κεηαθηλήζεηο θαη κε πηπρέο ησλ δπζθνιηψλ πνπ ζπλαληνχλ ηα ίδηα ηα κεηαλαζηεπηηθά ππνθείκελα σο αλζξψπηλεο νληφηεηεο θαη φρη απιψο θαη κφλν σο κεηαθηλνχκελνη αξηζκνί.289 Ζ ζχγρξνλε έξεπλα εζηηάδεηαη ηδηαίηεξα ζηελ θαηαζθεπή ηεο επηθηλδπλφηεηαο ησλ «μέλσλ» θαη ηνπ θφβνπ πνπ απνξξέεη απφ ηέηνηνπ είδνπο θαηαζθεπέο290 θαη απφ ηέηνηνπ είδνπο αληηκεηαλαζηεπηηθέο ζηεξενηππνινγίεο θαη πξνθαηαιήςεηο,291 κε έκθαζε ζηελ θαηαζθεπή ηεο κνπζνπικαληθήο επηθηλδπλφηεηαο θαη ηελ αχμεζε ηεο Ηζιακνθνβίαο ζε νιφθιεξε ηε δπηηθή θνηλσλία. 292 ε φιε απηήλ ηελ μελνθνβία, πνπ νδεγεί ζε ξαηζηζηηθή ζπκπεξηθνξά θαη γεληθφηεξα ζε ερζξηθή ππνδνρή ησλ πξνζθχγσλ ζηηο θνηλσλίεο ππνδνρήο293 θαη ζε ηειηθή αλάιπζε ζε ρακειά 283 Castles, S. (2008). “Understanding Global Migration: A Social Transformation Perspective”, in: Conference on Theories of Migration and Social Change (St Anne‟s College, Oxford, July, 1-3, 2008) (http://www.imi.ox.ac.uk/pdfs/stephen-castles-understanding-global-migration). 284 Avdeev, A., Eremenko, T., Festy, P., Gaymu, J., Le Bouteillec, N. & Springer, S. (2011). “Populations and Demographic Trends of European Countries, 1980-2010”, Population (English Edition), 66/1, 9-129. 285 Adamson, F. (Summer 2006). “Crossing Borders: International Migration and National Security”, International Security, 31/1, 165-199. 286 El-Tayeb, F. (2008). “„The Birth of a European Public‟: Migration, Postnationality, and Race in the Uniting of Europe”, American Quarterly, 60/3, 649-670. 287 Black, R. (2001). “Fifty Years of Refugee Studies: From Theory to Policy”, International Migration Review, 35/1 (Special Issue: UNHCR at 50: Past, Present and Future of Refugee Assistance), 57-78. 288 Boswell, φ.π., 537-557. 289 Facchini, G., Lorz, O. & Willmann, G. (2006). “Asylum Seekers in Europe: The warm Glow of a hot Potato”, Journal of Population Economics, 19/2, 411-430. 290 Jayati, G. (2011). “Fear of Foreigners: Recession and Racism in Europe”, Race/Ethnicity: Multidisciplinary Global Contexts, 4/2, 183-190. 291 McLaren, L. (2003). “Anti-Immigrant Prejudice in Europe: Contact, Threat Perception, and Preferences for the Exclusion of Migrants”, Social Forces, 81/3, 909-936. 292 Ennaji, M. (2010). “Moroccan Migrants in Europe and Islamophobia», Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 30/1, 14-20. 293 Martin, φ.π., 329-346. 129 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πνζνζηά έγθξηζεο αζχινπ,294 ε Διιάδα θαίλεηαη πσο μεπεξλά θαηά πνιχ άιιεο επξσπατθέο ρψξεο.295 2. Παξνπζίαζε ηεο έξεπλαο 2.1 Σα ππνθείκελα ηεο έξεπλαο: Πξνζθπγηθά πνξηξέηα θαη History from below κέζα από αθεγήζεηο δωήο Οκάδα εξεπλεηηθνχ ζηφρνπ θαη βαζηθή πεγή άληιεζεο πιεξνθνξηψλ απνηέιεζε ν λεαληθφο αλδξηθφο πιεζπζκφο αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν απφ ην Αθγαληζηάλ, ν νπνίνο δηακέλεη ζηνλ Ξελψλα Φηινμελίαο Αζπλφδεπησλ Αλειίθσλ ζηε Μαθξηλίηζα Βφινπ. Πξφθεηηαη γηα θνηλσληθή δνκή ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, ε νπνία έρεη δπλαηφηεηα θηινμελίαο 30 πεξίπνπ αηφκσλ, ιεηηνπξγεί ππφ ηελ επζχλε ηεο Κνηλσληθήο Οξγάλσζεο Τπνζηήξημεο Νέσλ Άξζηο απφ ην 2005, θαη ρξεκαηνδνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ Σακείν Πξνζθχγσλ απφ ην 2009. ηελ πιεηνλφηεηά ηνπ ν θηινμελνχκελνο πιεζπζκφο πεξηιακβάλεη –κεηαμχ άιισλ– Αθγαλνχο, νπδαλνχο, Νηγεξηαλνχο, Μπαγθιαληεζηαλνχο, Ηξαθηλνχο, Κνχξδνπο, νη νπνίνη δειψλνπλ (ρσξίο λα είλαη απαξαίηεηα) αλήιηθνη, πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ επθνιφηεξε πξφζβαζε ζηελ απφθηεζε ηεο επίζεκεο ηδηφηεηαο ηνπ πξφζθπγα. O μελψλαο, δίλνληαο έκθαζε ζην κνληέιν ηεο πνιηηηζκηθήο πξνζαξκνγήο ησλ πξνζθχγσλ,296 παξέρεη ππεξεζίεο θηινμελίαο, λνκηθήο βνήζεηαο γηα ηε δηεθπεξαίσζε ησλ δηνηθεηηθψλ θαη δηθαζηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη ςπρνθνηλσληθή θαη εθπαηδεπηηθή ελδπλάκσζε.297 ηε ζπλέρεηα, παξνπζηάδνληαη θάπνηα ζηνηρεία ηεο βηνγξαθίαο εθάζηνπ αθεγεηή ζε κνξθή πίλαθα γηα ιφγνπο επνπηείαο. Υξεζηκνπνηνχληαη κφλν ηα αξρηθά γξάκκαηα ηνπ νλφκαηνο θάζε βηνγξαθνχκελνπ, εμαηξνπκέλσλ ησλ ειάρηζησλ 294 Neumayer, E. (2005). “Asylum Recognition Rates in Western Europe: Their Determinants, Variation, and Lack of Convergence”, The Journal of Conflict Resolution, 49/1, 43-66. 295 Karakatsanis, N. & Swarts, J. (2007). “Attitudes toward the Xeno: Greece in Comparative Perspective”, Mediterranean Quarterly, 18/1, 113-134· Karakasidou, A. (2002). “Migrant Encounters with Power in Greece”, Journal of Modern Greek Studies, 20/1, 147-153· Skandalis, K. (2012). “Immigration and entrepreneurial Diversification in contemporary Greece”, Mediterranean Quarterly, 23/3, 98-114. 296 Lanphier, M. (1983). “Refugee Resettlement: Models in Action”, International Migration Review, 17/1, 4-33. 297 http://arsis.gr. 130 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πεξηπηψζεσλ φπνπ νη αθεγεηέο εμέθξαζαλ ηελ επηζπκία αθφκε θαη ηα αξρηθά ηνπο γξάκκαηα λα είλαη ηξνπνπνηεκέλα ζε νπνηαδήπνηε αλαθνξά κνπ. Όλνκα Οηθνγέλεηα Δθπαίδεπζε Πξνεγνύκελε πξνζθπγηθή εκπεηξία Ο δξόκνο πξνο ηε Γύζε Βηώκαηα Διιάδα 1. Μ. Μ. [αδειθφο ηνπ Υ. Μ.] Γνλείο & 3 αδέιθηα απφ ηελ Κακπνχι. Παηέξαο: κηθξνπσιεηήο· βξίζθεηαη ζηελ Αζήλα κε ηα 2 κηθξφηεξα παηδηά. Μεηέξα: νηθηαθά· βξίζθεηαη ζηε Γεξκαλία. Ο ίδηνο θαη ν κεγαιχηεξνο αδειθφο ηνπ βξίζθνληαη ζηνλ μελψλα ζηε Μαθξηλίηζα. Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. Γελ πήγε ζρνιείν ζην Ηξάλ ιφγσ «έιιεηςεο ραξηηψλ». Απηνδίδαθηνο ζηε γξαθή θαη ζηελ αλάγλσζε (ζηνηρεηψδεο επίπεδν). Απφ ην Ηξάλ (Σερεξάλε·Οπξνπκηέ) δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (Βαλ· ηνπξθηθά βνπλά· άγλσζηε παξαιία ηεο Μ. Αζίαο), κε θνπζθσηφ, ζηελ Διιάδα (χκε· Ρφδν· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Γηάξθεηα πξνζθπγηθήο εκπεηξίαο: 10 κήλεο. Υψξα-ζηφρνο: Γεξκαλία, ζην πιαίζην νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο κε ηε κεηέξα ηνπ. Δγθαηάιεηςε απφ ηνπο δηαθηλεηέο ζηε βξαρψδε πιεπξά ηεο χκεο. Δληνπηζκφο ηνπ απφ ςαξάδεο θαη εηδνπνίεζε ηεο ειιεληθήο αζηπλνκίαο. Απαζρφιεζε ζηελ Αζήλα ζην ςάμηκν ζθνππηδηψλ γηα ηε ζπγθέληξσζε αλαθπθιψζηκσλ θαη πσιήζηκσλ αληηθεηκέλσλ. Μεηαθνξά ζηνλ μελψλα ππνδνρήο ζηε Μαθξηλίηζα. Βι. πην πάλσ (Μ. Μ.). Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. Κακία ηππηθή εθπαίδεπζε. Αλαγθαζηηθή θπγή ησλ γνληψλ ηνπ απφ ην Α. πξνο ζην Ηξάλ, ιφγσ ηνπ φηη αλήθνπλ ζηελ θπιή ησλ Υαδάξα θαη εμαηηίαο απμεκέλσλ πξνβιεκάησλ κε ηνπο Σαιηκπάλ. Γέλλεζε ηνπ ίδηνπ ζηελ Σερεξάλε: 15 ρξφληα δηακνλή. Γπζθνιίεο επηβίσζεο ζην Ηξάλ: ζπλερείο ζπιιήςεηο απφ ηελ ηξαληθή αζηπλνκία· αλάγθε πιεξσκψλ γηα άδεηα παξακνλήο·αλεξγία· θακηά πξννπηηθή γηα ηα παηδηά. Βι. πην πάλσ (Μ. Μ.). Έθπγε 9 κελψλ απφ ην Α. Βι. πην πάλσ (Μ. Μ.). Βι. πην πάλσ (Μ. Μ.). Δπηπιένλ: ζχιιεςε απφ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία ιφγσ ιήμεο ηεο άδεηαο δηακνλήο ηνπ θαη ηξίκελε θπιάθηζε καδί κε άιινπο αηηνχληεο άζπιν. Παηέξαο: εξγαζία, ζηελ πφιε Καληαράξ, ζε κεραλνζηάζην, επηδηνξζψλνληαο μέλα απηνθίλεηα. Γνινθνλήζεθε απφ ηνπο Σαιηκπάλ σο δήζελ ππνζηεξηθηήο ησλ δηεζλψλ δπλάκεσλ, φηαλ ν ίδηνο ήηαλ 10 ρξφλσλ. Μεηέξα: βξίζθεηαη ζε Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. Κακία εθπαίδεπζε, εμαηξνπκέλεο ηεο κε ηππηθήο εθπαίδεπζεο, ζηε ρνιή Κνξαλίνπ, ζην Α. Δθκάζεζε ιίγσλ αγγιηθψλ, απφ ηνλ παηέξα ηνπ. ηελ Διιάδα: θνίηεζε ζην εζπεξηλφ Μεηά ηε δνινθνλία ηνπ παηέξα, νηθνγελεηαθή απφθαζε (κεηέξα θαη δχν γηνη) λα εγθαηαιείςνπλ ην Α. θαη λα θαηαθχγνπλ ζην Ηξάλ. Φφβνο ηεο κεηέξαο γηα ζχιιεςε θαη αλαγθαζηηθή ζηξαηνιφγεζε ησλ παηδηψλ απφ ηνπο Σαιηκπάλ σο επηπξφζζεηε νηθνγελεηαθή Απφ ην Ηξάλ (Σερεξάλε· Οπξνπκηέ), δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (ρηνληζκέλα βνπλά· Κσλ/πoιε), ζηελ Διιάδα (δηακέζνπ ηνπ Έβξνπ· Αιεμαλδξνχπνιε· Αζήλα· Μαθξηλίηζα/Βφινο). Γηάξθεηα πξνζθπγηθήο εκπεηξίαο: 3 ρξφληα. Υψξα-ζηφρνο: Γεξκαλία, ζην πιαίζην νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο κε ηε ην δπλαηφ ξεχκα ηνπ Έβξνπ, απψιεηα ηεο ηζάληαο κε ηα ιηγνζηά νηθνγελεηαθά πξάγκαηα θαη έγγξαθα· πνιχσξε πεδνπνξία ζε ρσξάθηα· αλαδήηεζε αζηπλνκηθνχ ηκήκαηνο, γηα λα παξαδνζνχλ· πψιεζε θνζκεκάησλ ηεο κεηέξαο, γηα ηελ αγνξά εηζηηεξίσλ πξνο Αζήλα· πιαηεία Βηθησξίαο – ζπγθέληξσζε Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: ζπιιέθηεο αληηθεηκέλσλ αλαθχθισζεο απφ ηα ζθνππίδηα. Δπαγγεικ. ζηφρνη: πνιηηηθφο κεραληθφο. 2. Υ. Μ. [αδειθφο ηνπ Μ. Μ. – παξφκνηεο πξνζθπγηθέο δηαδξνκέο] Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: κηθξνπσιεηήο, βνεζφο νηθνδνκηθψλ εξγαζηψλ, ζπιιέθηεο αληηθεηκέλσλ αλαθχθισζεο απφ ηα ζθνππίδηα. Δπαγγεικ. ζηφρνη: δελ έρεη ζπγθεξηκέλεο επηζπκίεο, ζα ήζειε λα θάλεη θάηη «θαιφ θαη ρξήζηκν». 3. Σ. Ν. [αδειθφο ηνπ Μ. Ν.] Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: ζηνλ αγξνηηθφ θαη ηνλ νηθνδνκηθφ ηνκέα· ζπιιέθηεο αληηθεηκέλσλ αλαθχθισζεο απφ ηα ζθνππίδηα. Δπαγγεικ. ζηφρνη: θάηη ρξήζηκν γηα ηελ θνηλσλία. ζηελ 131 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 4. Μ. Ν. [αδειθφο ηνπ Σ. Ν.] θαηαπιηζκφ πξνζθχγσλ ζηε Γεξκαλία. Μεγαιχηεξνο αδειθφο: βξίζθεηαη ζηνλ μελψλα ζηε Μαθξηλίηζα. γπκλάζην· γισζζηθά καζήκαηα ζηνλ μελψλα· απηφλνκε κειέηε γεξκαληθψλ. ηηκσξία. κεηέξα ηνπ. Βι. πην πάλσ (Σ. Ν.). Κακία εθπαίδεπζε πξηλ ην πξνζθπγηθφ ηαμίδη. ηνηρεηψδεο εθκάζεζε ηεο αγγιηθήο γιψζζαο, ζηνλ μελψλα. Βι. πην πάλσ (Σ. Ν.). Βι. πην πάλσ (Σ. Ν.). Οη γνλείο ηνπ, αλήθνληεο ζηε θπιή ησλ Υαδάξα, ζθνηψζεθαλ απφ ηνπο Σαιηκπάλ ζηνλ πφιεκν ζην Κακία ηππηθή εθπαίδεπζε ζην Α. ην Ηξάλ: εθκάζεζε ηεο ηέρλεο ηνπ ξάθηε θαη Μεηά ηνλ ζάλαην ησλ γνληψλ ηνπ ζηνλ πφιεκν, έθπγε ζην Ηξάλ, κε κηα άιιε νηθνγέλεηα· εξγαζηαθή θαη νηθνλνκηθή Απφ ην Ηξάλ (Σερεξάλε· Οπξνπκηέ), δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (Βαλ· παγσκέλα βνπλά, ρσξίο παπνχηζηα· Κσλ/πoιε, Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή· γλσξηκία κε ηνλ Πξνηεζηαληηθφ Υξηζηηαληζκφ ζηελ Διιάδα. Δξγαζίεο: ζηνλ νηθνδνκηθφ ηνκέα· ζπιιέθηεο αληηθεηκέλσλ αλαθχθισζεο απφ ηα ζθνππίδηα. Δπαγγεικ. ζηφρνη: παξαγσγφο θηλεκαηνγξαθηθψλ ηαηληψλ· δεκνζηνγξάθνο ή ηδηνθηήηεο εζηηαηνξίνπ. 5. Α. Υ. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: αλεηδίθεπηνο εξγάηεο Αθγαλψλ: ιήςε πξψηεο βνήζεηαο απφ ζπκπαηξηψηεο· ππελνηθίαζε ρψξνπ δηακνλήο, καδί κε άιινπο Αθγαλνχο· πνιχσξε θαζεκεξηλή απαζρφιεζε ζην ςάμηκν ζθνππηδηψλ γηα ηε ζπγθέληξσζε αλαθπθιψζηκσλ θαη πσιήζηκσλ αληηθεηκέλσλ· δσξεάλ θαγεηφ ζε ειιεληθή εθθιεζία. Καηά ηε δηακνλή ζηελ Αζήλα: αλαγθαζηηθή πψιεζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ ζπηηηνχ ζην Α. αληί 7.500 επξψ γηα ηελ εηνηκαζία ησλ ραξηηψλ ηεο κεηέξαο θαη ησλ δχν παηδηψλ γηα ηε κεηαθίλεζή ηνπο ζηε Γεξκαλία, απφ Αθγαλφ δηακεζνιαβεηή· εμαπάηεζε θαη θινπή ρξεκάησλ· αδπλακία νηθνγελεηαθήο κεηαθίλεζεο απφ ηελ Διιάδα ζηε Γεξκαλία, εμαηξνπκέλεο ηεο κεηέξαο. Βι. πην πάλσ (Σ. Ν.). Δπηπιένλ: ζχιιεςε ζηελ Αζήλα απφ ηελ αζηπλνκία ιφγσ ιήμεο ηεο πξνζσξηλήο άδεηαο δηακνλήο ηνπ· εμάκελνο εγθιεηζκφο ηνπ ζηελ Κνκνηελή, κε άιινπο αηηνχληεο άζπιν· θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ εγθιεηζκνχ: ζπκκεηνρή ζε θχθιν κειέηεο ηεο Βίβινπ κε Καλαδνχο ηεξνθήξπθεο· γλσξηκία κε ηε ρξηζηηαληθή ζξεζθεία. Δπηθίλδπλν πέξαζκα ζηνλ Έβξν· ζχιιεςε θαη μπινθφπεκα απφ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία· πξνζσξηλή άδεηα δηακνλήο· κεηαθίλεζε 132 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζε νηθνδνκέο, ξάθηεο. Δπαγγεικ. ξάθηεο. ζηφρνη: 6. Μ. Α. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: Διεγθηήο ηηαιηθψλ κεραλεκάησλ ζηνλ ρψξν ηεο θαιηζνπνηίαο. Δπαγγεικ. κεραληθφο. ζηφρνη: Α., φηαλ ν ίδηνο ήηαλ 3-4 ρξφλσλ. Γλσξίδεη φηη έρεη 3 κεγαιχηεξνπο αδειθνχο, αιιά δελ ηνπο έρεη γλσξίζεη, πξνζσπηθά, νχηε μέξεη πνχ βξίζθνληαη. ηδησηηθή πιεξσκή ηδηαίηεξσλ καζεκάησλ ηεο θαξζηθήο γιψζζαο. Διάρηζηε γλψζε αγγιηθήο γιψζζαο, ιφγσ ηεο επνηθσλίαο ηνπ κε έλαλ Παθηζηαλφ αηηνχληα άζπιν, ζηελ Πάηξα. Φνίηεζε ζην εζπεξηλφ γπκλάζην Βφινπ θαη ζην ηέθη Μεηαλαζηψλ ηνπ Βφινπ. εθκεηάιιεπζή ηνπ απφ απηήλ· αλαγθαζηηθή ηνπ δξαπέηεπζε. Άζρεκεο πξνζθπγηθέο εκπεηξίεο ζην Ηξάλ: ζπρλέο ζπιιήςεηο απφ ηελ αζηπλνκία· αλαγθαζηηθέο πιεξσκέο, γηα ηελ (πάληα εθ λένπ) εμαγνξά ηεο ειεπζεξίαο ηνπ. αηρκάισηνο ησλ δηαθηλεηψλ, κέρξη ηελ απειεπζέξσζε ησλ ρξεκάησλ γηα ηελ πιεξσκή ησλ ηειεπηαίσλ), ζηελ Διιάδα (δηακέζνπ ηνπ Έβξνπ· Αιεμαλδξνχπνιε, εκπεηξία ζην θξαηεηήξην· Θεζζαινλίθε· Αζήλα· Πάηξα· Μαθξηλίηζα/Βφινο). ηφρνο: νπεδία γηα εξγαζία σο ξάπηεο. 2 γνλείο θαη άιια 3 αδέιθηα, πνπ αλήθνπλ ζηε θπιή ησλ Υαδάξα, απφ ηελ επαξρία Γθάδλη (απμεκέλε επηθηλδπλφηεηα ησλ Σαιηκπάλ). Γνινθνλία ηνπ παηέξα ηνπ (ηδηνθηήηε κηθξνκάγαδνπ), απφ ηε καθία ησλ Υαδάξα: 3 Ενξγθνχ Υαδάξα ηνχ δεηνχζαλ ρξήκαηα, απεηιψληαο ηνλ. Θαλαηεθφξα επίζεζε ηνπ παηέξα ζηνλ έλαλ καθηφδν· αληίπνηλα ησλ άιισλ δχν, κε ηε δνινθνλία ηνπ παηέξα θαη ηελ απεηιή ζαλάηνπ ηνπ κεγαιχηεξνπ γηνπ. Απφδξαζε ηεο κεηέξαο κε Γιψζζεο: νπξληνχ, ληαξί, θαξζί, αγγιηθά. Δθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ζην εζπεξηλφ γπκλάζην Βφινπ. Σξαπκαηηθά βηψκαηα, ζην Παθηζηάλ, ιφγσ πξφζιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο ησλ Υαδάξα σο επηθίλδπλσλ αλζξψπσλ, ιφγσ ησλ άζρεκσλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο (θηψρεηα) θαη ιφγσ ηεο ζπρλά ερζξηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ Παθηζηαλψλ πξνο ηνπο Αθγαλνχο. Αηνκηθή κεηαθίλεζε ηνπ ίδηνπ πξνο ην Ηξάλ· δηακνλή: 19 κήλεο· 10-12 ψξεο θαζεκεξηλήο εξγαζίαο, γηα ειάρηζηε ακνηβή. Ο εξγνδφηεο ηνπ ζην Ηξάλ ηνλ έζηεηιε ζηελ Σνπξθία (Βαλ· Κσλ/πoιε)· πέξαζκα, δηακέζνπ ηνπ Έβξνπ, ζηελ Διιάδα (Αιεμαλδξνχπνιε: εθνχζηα παξάδνζε ζηελ αζηπλνκία· Αζήλα· Μαθξηλίηζα/Βφινο). Υψξα-ζηφρνο: Ηηαιία, φπνπ δεη ν κεγαιχηεξνο αδειθφο ηνπ, θαη επηζπκία λα θέξεη θαη ηελ ππφινηπε νηθνγέλεηά ηνπ, εθεί. ζηελ Αζήλα / πιαηεία Βηθησξίαο θαη ζπλάληεζε κε άιινπο Αθγαλνχο· ππελνηθίαζε ρψξνπ δηακνλήο, γηα 5 κήλεο, 3 επξψ ηελ εκέξα, ζε έλα δπάξη, κε 50 άιινπο Αθγαλνχο· δεκηνπξγία αληηδηακαρφκελσλ θιηθψλ: Παζηνχ θαη Υαδάξα, θαη κεηάζεζε ησλ ζπγθξνχζεσλ, απφ ηε ρψξα θαηαγσγήο ζηε ρψξα ππνδνρήο. ηελ Πάηξα: 9 κήλεο απαλσηψλ απνηπρεκέλσλ απφπεηξσλ «ιαζξαίαο» απφδξαζεο ζηελ Ηηαιία κε θακηφλη· δηακνλή ζε ζθελή ζε εγθαηαιεηκκέλν πξψελ εξγνζηάζην· ζπλερέο θπλεγεηφ απφ ηελ αζηπλνκία· απψιεηα 2.000 επξψ απφ Αθγαλφ δηαθηλεηή, πνπ εμαθαλίζηεθε κε ηα ρξήκαηα, ρσξίο λα ηνλ πξνσζήζεη ζηελ Ηηαιία. Αθελφο, βηψκαηα αζθάιεηαο καθξηά απφ ηνλ θίλδπλν ηνπ ζαλάηνπ· αθεηέξνπ, βηψκαηα βαζηάο κνλαμηάο θαη εγθαηάιεηςεο. 133 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 7. Α. Λ. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: κηθξνπσιεηήο, αλεηδίθεπηνο εξγάηεο ζε βηνηερλία ηαπεηνπξγίαο, ζπιιέθηεο αλαθπθιψζηκσλ αληηθεηκέλσλ απφ ηα ζθνππίδηα. Δπαγγεικ. ζηφρνη: λα ζπνπδάζεη θάηη ρξήζηκν ζην παλεπηζηήκην ή ζε θάπνηα ηερληθή ζρνιή, γηα λα έρεη κηα θαιή δνπιεηά θαη «αμηνπξεπή» δσή. 8. Α. Κ. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: ζε ρσξάθηα· μπινπξγείν· νηθνδνκή· ηαβέξλα· πεξηπνίεζε θήπσλ. Δπαγγεικ. εζνπνηφο Καλαδά. 9. Μ. Σ. Θξεζθεία: ηνπο δχν κηθξφηεξνπο γηνπο, ζην Παθηζηάλ, φηαλ ν ίδηνο ήηαλ 3-4 ρξφλσλ, θαη απφδξαζε ηνπ κεγαιχηεξνπ αδειθνχ, ζηελ Ηηαιία. Οη γνλείο ηνπ (παηέξαο: αλεηδίθεπηνο εξγάηεο & κεηέξα: νηθηαθά) κεηαλάζηεπζαλ απφ ην Α ζην Ηξάλ, πξηλ απφ πεξίπνπ 20 ρξφληα, ιφγσ ηνπ καθξνρξφληνπ εκθχιηνπ πνιέκνπ, πξηλ ηελ άλνδν ησλ Σαιηκπάλ ζηελ εμνπζία. Γέλλεζε ηνπ ίδηνπ ζην Ηξάλ. Γχν κεγαιχηεξα θαη έλα κηθξφηεξν αδέιθηα. Γιψζζεο: θαξζί θαη ληαξί. 6 ρξφληα δεκνηηθφ ζρνιείν, ζην Ηξάλ. πλέρηζε ζην ειιεληθφ εζπεξηλφ γπκλάζην Βφινπ, αιιά δελ θαηαιαβαίλεη. Άζρεκα πξνζθπγηθά βηψκαηα, ζην Ηξάλ: αλεξγία γνληψλ· θηψρεηα· γξαθεηνθξαηηθέο θαη νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο γηα ηελ άδεηα παξακνλήο· ζσκαηηθή θαη ςπρηθή βία ησλ αθγαλψλ καζεηψλ, απφ ηνπο Ηξαλνχο δαζθάινπο θαη ζπκκαζεηέο ηνπο· απνθιεηζκφο ηνπο απφ ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Κξπθή εγθαηάιεηςε ηεο νηθνγέλεηαο θαη απφδξαζε incognito απφ ην Ηξάλ (ηξάδ· Σερεξάλε· Οπξνπκηέ), ζηελ Σνπξθία (Βαλ· Κσλ/πoιε· κχξλε), ζηελ ειηθία ησλ 13 ρξφλσλ. Απφ ηε κχξλε, κε πινίν, ζηελ Διιάδα (Λαθσλία· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Υψξα-ζηφρνο: Ηηαιία. ην Αηγαίν: ηξαπκαηηθή εκπεηξία ελφο ππεξθνξησκέλνπ κε κεηαλάζηεο πινίνπ, πνπ ράιαζε κεηά 6 κέξεο ζαιάζζηαο πεξηπιάλεζεο θαη αθπβεξλεζίαο· εληνπηζκφο απφ ηελ αζηπλνκία· δίκελνο εγθιεηζκφο ζε θπιαθή· ηεηξάκελε δηακνλή ζηνλ μελψλα ζηε Μαθξηλίηζα. Οη γνλείο ηνπ (παηέξαο: αλεηδίθ. εξγάηεο· κεηέξα: νηθηαθά) κε ηα 5 ηνπο παηδηά, θαηάγνληαη απφ ηελ επαξρία Πακηάλ ηνπ Α. Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί, ειιεληθά, ιίγα αγγιηθά· 2010: ηάμε ππνδνρήο ζην ειιεληθφ εθπ. ζχζηεκα· 2011: νινθιήξσζε ηεο Α΄ Γπκλαζίνπ· 2012: εγγξαθή ζηε Β΄ Γπκλαζίνπ, αιιά εθνχζηα δηαθνπή ηεο θνίηεζήο ηνπ, ιφγσ ηεο απφθαζήο ηνπ λα θχγεη απφ ηελ Διιάδα. Λφγσ πξνβιεκάησλ ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ κε ηνπο Σαιηκπάλ (ν ίδηνο, πξηλ ηξεηζήκηζε ρξφληα, δέρζεθε έλνπιε επίζεζε θαη καραίξσκα, απφ νκάδα Σαιηκπάλ· λνζειεία ζε αθγαληθφ λνζνθνκείν), κεηαθηλήζεθαλ, νηθνγελεηαθψο, ζην Ηξάλ (ζηελ πφιε Mashhad, αλαηνιηθά ηεο Σερεξάλεο). εκαληηθέο δπζθνιίεο δηαβίσζεο: γξαθεηνθξαηηθέο θαη νηθνλνκηθέο, γηα ηελ άδεηα παξακνλήο· νπζηαζηηθφο απνθιεηζκφο ησλ Αθγαλψλ απφ ηελ εθπαίδεπζε. Απφ ην Ηξάλ (Mashhad), έθηαζε νδηθψο ζηελ Σνπξθία (Κσλ/πνιε) θαη, απφ εθεί, ζηελ Διιάδα (άκνο· Αζήλα· Θήβα· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Λφγσ πιεξσκήο κεγάινπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ, ην ηαμίδη ηνπ ήηαλ ιηγφηεξν επηθίλδπλν θαη πεξηζζφηεξν άλεην, απφ φ,ηη ησλ πεξηζζφηεξσλ πξνζθχγσλ. Υψξα-ζηφρνο: Καλαδάο (δηακέζνπ ηεο Γαλίαο). ηελ ειηθία ησλ 6 εηψλ, ζάλαηνο ηεο κεηέξαο ηνπ απφ Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. ην ηελ ειηθία ησλ 8 εηψλ, ν παηέξαο ηνπ, ιφγσ ησλ Απφ ην Ηξάλ (Tερεξάλε· Οπξνπκηέ), δηακέζνπ Γηακνλή ζηελ Διιάδα: 3,5 ρξφληα. ηε άκν, εθνχζηα παξάδνζε ζηελ αζηπλνκία· 5 κέξεο εγθιεηζκφο· κεηαθίλεζε πξνο Αζήλα· 15ήκεξε δηακνλή ζε Αθγαλφ θίιν ηνπ· ηξίκελε δηακνλή θαη εξγαζία ζηε Θήβα, ζηε ζπγθνκηδή θξεκκπδηψλ· επηζηξνθή ζηελ Αζήλα (ζεκαληηθή γηα ηελ απηνγλσζία ηνπ, ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο εηήζηεο ηειεηέο κλήκεο γηα ηνλ αξρεγφ ηεο θπιήο ησλ Υαδάξα, Ακπληνχι Αιί Μαδαξί)· αίηεκα βνήζεηαο πξνο ην Διιεληθφ πκβνχιην γηα ηνπο Πξφζθπγεο· μελψλαο Μαθξηλίηζα: δηακνλή 1,5 ρξφλν, θαη, ζηε ζπλέρεηα, απηφλνκε δηαβίσζε ζηνλ Βφιν. Σξαπκαηηθά βηψκαηα, θπξίσο, θαηά ηε δηάξθεηα δχν ζηφρνη: ζηνλ 134 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: ζηνλ γεσξγηθφ θαη ηνλ νηθνδνκηθφ ηνκέα, κηθξνπσιεηήο, θαζαξηζηήο θηεξίσλ. Δπαγγεικ. ζηφρνη: θάηη ζηνλ θνηλσληθφ ηνκέα. έθξεμε παγηδεπκέλνπ απηνθηλήηνπ, δίπια απφ ην νπνίν πεξλνχζε ηπραία. νβαξφο ηξαπκαηηζκφο ηνπ (αγξάκκαηνπ θαη άλεξγνπ) παηέξα ηνπ, ζην ίδην αηχρεκα. Έλαο κηθξφηεξνο αδειθφο. Αθγαληζηάλ: 2 ρξφληα ζηε ρνιή Κνξαλίνπ. ην Ηξάλ: 3 ρξφληα ζε ζρνιείν γηα αθγαλνχο πξφζθπγεο. απμεκέλσλ εληάζεσλ κε ηνπο Σαιηκπάλ, έθπγε κε ηνπο 2 γηνπο ηνπ, ζην Ηξάλ, φπνπ βξηζθφηαλ ν αδειθφο ηνπ. ην Ηξάλ: δχζθνιεο ζπλζήθεο επηβίσζεο: εμαηηίαο ησλ απαλσηψλ ζπιιήςεσλ ηνπ παηέξα ηνπ, απφ ηελ ηξαληθή αζηπλνκία, ιφγσ έιιεηςεο άδεηαο παξακνλήο· εμαηηίαο ησλ απαλσηψλ απειάζεσλ, ζην Αθγαληζηάλ· εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο πξφζβαζεο ζην επίζεκν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο· εμαηηίαο ηεο ηειηθήο ζχιιεςεο θαη ησλ ηξηψλ θαη ηεο απέιαζήο ηνπο, ζην Αθγαληζηάλ· εμαηηίαο ηεο επηζηξνθήο ηνπο ζην Ηξάλ, ρσξίο επίζεκε άδεηα. Αζπλελλνεζία θαη κίζνο κε ηνπο αθγαλνχο ζπγγελείο ηνπ, ζην Ηξάλ. Οπζηαζηηθά, πιεξσκέλε δηαθπγή ηνπ πξνο ηε Γχζε, απφ ηνλ ζείν ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα ηνλ απνκαθξχλεη, δηαπαληφο, απφ θνληά ηνπ· ζπλεπψο, αλππαξμία «δξφκνπ επηζηξνθήο», γηα ηνλ ίδην, ζην Α. ή ζην Ηξάλ. ηεο Σνπξθίαο (Gavar· Βαλ· Άγθπξα· Κσλ/πνιε, Μπνύηξνπκ [=Αιηθαξλαζζφο]· μαλά Κσλ/πνιε· άγλσζηε ζε απηφλ παξαιία ζηε Μ. Αζία), ζηελ Διιάδα (Μπηηιήλε· Αζήλα, κε κεληαία άδεηα δηακνλήο). Πνιχ επηθίλδπλν θαη επψδπλν ηαμίδη: μππφιεηνο, ζε κεγάιν κέξνο ηεο δηαδξνκήο· πνιπήκεξε δηάβαζε ζηα βνπλά· θαθή κεηαρείξηζε απφ ηνπο δηαθηλεηέο· ππξνβνιηζκνί ζηα ηξαλνηνπξθηθά ζχλνξα· πνιχσξα ζηνηβάγκαηα ζε θιεηδσκέλα θακηφληα, κε ειάρηζην νμπγφλν· θίλδπλνο αζθπμίαο· απάλζξσπεο ζπλζήθεο δηακνλήο ζε δηάθνξα samavat· θφβνο απαγσγήο απφ ιάζνο δηαθηλεηέο· ηξαπκαηηζκφο απφ θαηνιηζζήζεηο βξάρσλ· πείλα θαη δίςα· εγθιεηζκφο θαη εθθνβηζκφο ζε θαηαπιηζκνχο «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ· αλαγθαζηηθή επηβίβαζε ζε θνπζθσηφ, κε δηπιάζην αξηζκφ αηφκσλ απφ ην επηηξεπηφ φξην, θαη ρσξίο ζσζίβην, παξφιν πνπ δελ μέξεη θνιχκπη· απαλσηέο πξνζπάζεηεο λα θηάζεη ζε ειιεληθφ έδαθνο, ιφγσ ραιαζκέλσλ κεραλψλ ησλ θνπζθσηψλ· εληνπηζκφο απφ ηελ ειιεληθή αθηνπιντθή αζηπλνκία, πξηλ πξνιάβεη λα ηξππήζεη ην θνπζθσηφ, γηα λα κε μαλαζηείιεη ε αζηπλνκία ηνπο επηβαίλνληεο πίζσ ζηελ Σνπξθία· άθημε ζηε Μπηηιήλε θαη εθνχζηα παξάδνζε ζηελ αζηπλνκία. Υψξα-ζηφρνο: κηα νπνηαδήπνηε ρψξα ζηε απνηπρεκέλσλ απφπεηξσλ δηαθπγήο ηνπ, κε θακηφλη, απφ ηελ Αζήλα πξνο ηα αιβαληθά ζχλνξα θαη, δηακέζνπ ηεο Αιβαλίαο, πξνο ηε Γπηηθή Δπξψπε. Καηά ηελ 1ε απφπεηξα απφδξαζεο: ζχιιεςή ηνπ απφ δχν θνπθνπινθφξνπο Αιβαλνχο· νκεξία θαη βαζαληζκφο ηνπ, απφ απηνχο, ζε αζελατθφ θξεζθχγεην· 24σξε δησξία γηα αλεχξεζε ιχηξσλ γηα ηελ απειεπζέξσζή ηνπ· πνιχπινθε δηαδηθαζία απειεπζέξσζήο ηνπ, κε ηε δηακεζνιάβεζε ησλ αξρηθψλ δηαθηλεηψλ ηνπ, πνπ ζπλέιαβαλ σο νκήξνπο ηνλ έλαλ Αιβαλφ καθηφδν θαη ηελ αδειθή ηνπ· αληαιιαγή νκήξσλ. Καηά ηε 2ε απφδξαζε: αλεχξεζε λένπ δηαθηλεηή, γηα εηνηκαζία ησλ πιαζηψλ ραξηηψλ, γηα ηε κεηαθίλεζή ηνπ ζην εμσηεξηθφ· ζην ιεσθνξείν πξνο Λάξηζα, ζχιιεςή ηνπ απφ ηελ αζηπλνκία· ιφγσ έιιεηςεο άδεηαο παξακνλήο: θπιάθηζε 2,5 κελψλ, ππφ άζιηεο ζπλζήθεο, ζε θπιαθή ελειίθσλ, παξά ηε δήισζε ηεο αιεζηλήο ηνπ ειηθίαο, σο αλήιηθνο· κεηαθνξά ηνπ ζε άιιε θπιαθή θαη, ελ ζπλερεία, ζηνλ μελψλα Μαθξηλίηζαο. 135 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 10. Μ. Γ. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, βνεζφο ηερλίηε δηάθνξσλ εηδηθνηήησλ ζηνλ νηθνδνκηθφ ηνκέα, ζε ηαπεηνπξγηθή βηνηερλία. Δπαγγεικ. ζηφρνη: δελ μέξεη αθξηβψο ηη δπλαηφηεηεο/επθαηξίεο έρεη, αιιά ζέιεη λα ζπνπδάζεη ζην παλεπηζηήκην, γηα λα γίλεη θάηη «ζεκαληηθφ». 11. Α. Μ. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: θαζαξηζηήο, πιχζηκν πηάησλ,αλεηδίθεπηνο εξγάηεο ζεεξγνζηάζην, ρηίζηεο, ρσξάθηα. Δπαγγεικ. Γεσιφγνο. ζηφρνη: Θάλαηνο ηνπ παηέξα, ζηνλ πφιεκν. Ζ κεηέξα ηνπ, κε ηνλ ίδην, φηαλ ήηαλ 15 ρξφλσλ, θαη ηα δχν ηνπ αδέιθηα, απέδξαζαλ, ζην Ηξάλ (Isfahan). Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. ην Αθγαληζηάλ: 2 ρξφληα ζηε ρνιή Κνξαλίνπ (δηδαρή ηνπ Κνξαλίνπ ζηα αξαβηθά). Καζφινπ γλψζε ηεο αξαβηθήο, παξά κφλν γηα ηελ αλάγλσζε ηνπ Κνξαλίνπ (ρσξίο θαηαλφεζε). Γηακνλή ζην Ηξάλ: 2 ρξφληα· δπζθνιία αλεχξεζεο εξγαζίαο· ζπλήζσο: πξνζσξηλέο, κε ηαθηηθέο, επαγγεικαηηθέο απαζρνιήζεηο· 12σξε απαζρφιεζε ζηελ ηαπεηνπξγία, κε ζπρλέο απιήξσηεο ππεξσξίεο· θάπνηεο θνξέο, αξλνχληαλ λα ηνπ δψζνπλ ηα δεδνπιεπκέλα ρξήκαηα. Καηαγσγή απφ ηελ πφιε Mazar ηνπ ΒΑ Α. Παηέξαο: αλεηδίθεπηνο εξγάηεο· κεηέξα: νηθηαθά. Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί, παζηνχ. Απνθιεηζκφο απφ ην ηξαληθφ δεκνηηθφ· απφθηεζε κφλν ζηνηρεησδψλ γλψζεσλ γξαθήο θαη αλάγλσζεο, απφ Αθγαλφ πνπ πξφζθεξε βξαδηλά καζήκαηα· θνίηεζε ζην εζπεξηλφ γπκλάζην Βφινπ· ζηνλ μελψλα: καζήκαηα αγγιηθψλ· ζηνηρεηψδεο εθκάζεζε, νκηιίαο, γξαθήο θαη αλάγλσζεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. ε ειηθία 3-4 ρξφλσλ, κεηά ηε δνινθνλία δχν ζείσλ ηνπ, απφ ηνπο Σαιηκπάλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ, ν παηέξαο ηνπ θπγάδεπζε ηε γπλαίθα ηνπ θαη ηα 3 ηνπο παηδηά ζην Ηξάλ. Άζρεκεο εκπεηξίεο θαηά ηε 12εηή δηακνλή ηνπ: ιφγσ έιιεηςεο ηζρχνπζαο άδεηαο δηακνλήο, αδπλακία θνίηεζεο ζην επίζεκν ηξαληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα· απαλσηέο ζπιιήςεηο απφ ηελ ηξαληθή αζηπλνκία, πιεξσκή πξνζηίκσλ, θαη αδπλακία πεξίζαιςεο απφ ην θξαηηθφ ζχζηεκα πγείαο, παξά ηα ζνβαξά νηθνγελεηαθά πξνβιήκαηα πγείαο (ηειηθά, ζάλαηνο ηεο κηθξφηεξεο αδειθήο ηνπ). Γπηηθή ή Βφξεηα Δπξψπε. Απφ ην Ηξάλ (Tερεξάλε· Οπξνπκηέ), δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (Βαλ· Άγθπξα· Κσλ/πνιε), δηακέζνπ ηνπ Έβξνπ, ζηελ Διιάδα (Αιεμαλδξνχπνιε· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Υψξα-ζηφρνο: Γεξκαλία ή Οιιαλδία. Απφ ην Ηξάλ (Σερεξάλε· Οπξνπκηέ, φπνπ ππήξρε αλακνλή 3 εβδνκάδσλ πξηλ δηαζρίζνπλ ηα ηξαλνηνπξθηθά ζχλνξα, ιφγσζπλερψλ ππξνβνιηζκψλ) δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (Gavar· Βαλ· Κσλ/πνιε), ζηελ Διιάδα, δηακέζνπ ηνπ Έβξνπ (Αιεμαλδξνχπνιε· Αζήλα· πάξηε· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Γχζθνιν θαη επηθίλδπλν ηαμίδη: ν κφλνο Αθγαλφο, αλάκεζα ζε 33 Παθηζηαλνχο (έιιεηςε επηθνηλσλίαο θαη ζπκπαξάζηαζεο)· ππξνβνιηζκνί ζηα ηξαλνηνπξθηθά ζχλνξα· 2,5 κήλεο, θπξίσο πεδνπνξία· ειιηπήο πξνεηνηκαζία ηνπ γηα ην ηαμίδη (ηα κφλα θαγψζηκα πνπ είρε ν ίδηνο, ζην μεθίλεκα: λεξφ θαη κπηζθφηα)· ειάρηζην θαγεηφ, κία θνξά εκεξεζίσο· θξχεο λχρηεο, ζηα βνπλά. Γηα ηε ζπγθέληξσζε ηνπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ γηα ην ηαμίδη: πψιεζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ ηνπ ζπηηηνχ, ζην Α., απφ ηε κεηέξα ηνπ, αληί χιιεςε θαη θαθνπνίεζε απφ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία ζηελ Αζήλα· θπιάθηζε 3 κελψλ, ζε θπιαθή ελειίθσλ, ππφ άζιηεο ζπλζήθεο. Αζήλα / πάξθν Βηθηψξηαο, ζπλάληεζε κε άιινπο Αθγαλνχο θαη ππελνηθίαζε ελφο θνηλνχ ρψξνπ δηακνλήο, γηα δχν κήλεο· θαηά ηελ εκέξα, εθνχζηα έγθιεηζηνο ζην ζπίηη, γηα ηελ απνθπγή ηνπ θηλδχλνπ ζχιιεςεο απφ ηελ αζηπλνκία· ζεηηθέο εκπεηξίεο ζηε πάξηε, απφ ηνλ έιιελα εξγνδφηε ηνπ, γηα ρνξηνθνπηηθή εξγαζία, πνπ ηνπ έδσζε γηα 1,5 κήλα δπλαηφηεηα δηαλπθηέξεπζεο· θαηφπηλ ηειεθσλ. ζπλελλφεζεο κε ηε κεηέξα ηνπ, ππέβαιε αίηεκα πνιηηηθνχ αζχινπ, ζην GCR (Διιεληθφ πκβνχιην γηα ηνπο Πξφζθπγεο)· κεηαθνξά ηνπ ζηε Μαθξηλίηζα· ζπλαηζζήκαηα θφβνπ θαη αλαζθάιεηαο, ιφγσ κε επαξθνχο γλψζεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο· βηψκαηα μπινδαξκνχ, φηαλ δήηεζε θαη δελ έιαβε δεδνπιεπκέλα ρξήκαηα· θφβνο γηα ηελ άλνδν ηνπ λενθαζηζκνχ θαη ηνπ ξαηζηζκνχ. 136 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 12. Μ. Π. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: βνεζφο νηθνδνκηθψλ εξγαζηψλ (κσζατθά, μπινπξγηθά). Δπαγγεικ. ζηφρνη: θαηαζθεπαζηήο θηεξίσλ. 13. Α. Α. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: δελ είρε εξγαζηεί ζρεδφλ πνηέ ζην παξειζφλ, ιφγσ ηνπ ππεξβνιηθνχ ηνπ βάξνπο θαη ιφγσ γεληθφηεξεο έιιεηςεο ελδηαθέξνληνο θαη ζηνρνζεζίαο. Δπαγγεικ. ζηφρνη: πεξηβαιινληηθέο ζπνπδέο. 14. Μ. Γ. Θξεζθεία: 12.000 επξψ, αιιά ν δηαθηλεηήο ηελ εμαπάηεζε θαη εμαθαλίζηεθε κε ηα ρξήκαηα Υψξα-ζηφρνο: Διιάδα. Απφ ην Ηξάλ (Isfahan· Σερεξάλε· Οπξνπκηέ), δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (Βαλ· Άγθπξα· κχξλε), ζηελ Διιάδα (άγλσζην λεζί· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Γηάξθεηα ηαμηδηνχ: πεξίπνπ 3 κήλεο. Υψξα-ζηφρνο: Γεξκαλία ή νπεδία, δηακέζνπ Ηηαιίαο. Ο παηέξαο ηνπ: αγλννχκελνο. Ζ κεηέξα ηνπ θαη νη 3 πην κεγάιεο αδειθέο ηνπ κεηαλάζηεπζαλ ζην Ηξάλ (Isfahan), φηαλ ν ίδηνο ήηαλ 7 ρξφλσλ. Ήζειε λα πξνζηαηέςεη ηα παηδηά ηεο απφ ηηο πνιεκηθέο ζπγθξνχζεηο θαη ηνλ απμεκέλν θίλδπλν ησλ λαξθσηηθψλ. 1 αδειθφο ηνπ ζθνηψζεθε ζε ηξνραίν αηχρεκα, ζην Ηξάλ. Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. ην Αθγαληζηάλ: 2 ρξφληα, πξνλήπηα, καζήκαηα ζε ζθελή. 3 ρξφληα ζε ηξαληθφ ζρνιείν, φπνπ απέθηεζε ζηνηρεηψδεηο γλψζεηο γξαθήο θαη αλάγλσζεο. Δκπεηξίεο ζην Ηξάλ. Θεηηθέο: δελ ππήξρε πφιεκνο θαη ππξνβνιηζκνί, φπσο ζην Α., ηνπο νπνίνπο ζπκάηαη, αθφκε, κε θφβν, αιιά εηξήλε, ειεπζεξία, κεγαιχηεξε άλεζε θαη ζρνιείν. Αξλεηηθέο: κεγάιε νηθνλνκηθή επηβάξπλζε γηα ηελ νηθνγέλεηα, νη πιεξσκέο γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο άδεηαο δηακνλήο· δπζθνιία ζηελ αλεχξεζε εξγαζηψλ γηα ηνπο Αθγαλνχο. Ο παηέξαο ηνπ (θαξκαθνπνηφο, ζθνησκέλνο πξηλ πεληαεηία, ζε ηξνραίν αηχρεκα), είρε ππνρξεσζεί, κφιηο είρε αλνίμεη δηθφ ηνπ θαξκαθείν, ζην Α., απφ ηνπο Σαιηκπάλ, λα πνιεκήζεη ζην πιεπξφ ηνπο. Γηα λα ην απνθχγεη, πήξε ηε γπλαίθα ηνπ (κνδίζηξα) θαη ηνλ –ηφηε– ελφο έηνπο Α.Α. θαη απέδξαζαλ ζην Ηξάλ. Με αλαγλψξηζε ηνπ πηπρίνπ ηνπ, ζην Ηξάλ· αλαγθαζηηθή εξγαζία σο κηθξνπσιεηήο· 2 κηθξφηεξα αδέιθηα, γηαγηά θαη ζείνη κέλνπλ ζην Ηξάλ. Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. ην Ηξάλ, θνίηεζε 7 ρξφλσλ ζην ζρνιείν, αληίζηνηρσλ ζε 9 ρξφληα ζπνπδψλ, ιφγσ ηνπ φηη είρε θιίζε ζηα γξάκκαηα. Φνίηεζε ζην εζπεξηλφ γπκλάζην Βφινπ· καζήκαηα αγγιηθήο ζηνλ μελψλα. Αξλεηηθέο εκπεηξίεο ζην Ηξάλ: κε επγεληθή ζπκπεξηθνξά ησλ «ληφπησλ» πξνο ηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο· ιφγσ βάξνπο (120 θηιά), δερφηαλ ζπλερείο πξνζβνιέο θαη θνξντδίεο σο «ρνληξναθγαλφο»· δησγκνί θαη ζπιιήςεηο απφ ηελ ηξαληθή αζηπλνκία· πιεξσκέο πςειψλ πξνζζίκσλ, γηα θάζε απειεπζέξσζε. Απφ ην Ηξάλ (Σερεξάλε· Οπξνπκηέ),δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (Βαλ· Κσλ/πνιε· ζχιιεςε απφ ηελ ηνπξθηθή αζπλνκία, ιφγσ πιαζηψλ ραξηηψλ, θαη θπιάθηζε 50 κεξψλ, ζηελ πφιε Γηνπζθάη· ηνλ ππνρξέσλαλ λα θάλεη ηελ ππνρξεσηηθή ηνπ πξνζεπρή, παξφιν πνπ δελ ην ήζειε, ππφ ηελ απεηιή κε παξνρήο θαγεηνχ· Άγθπξα· Κσλ/πνιε· κχξλε, φπνπ εγθαηαιείθζεθε απφ ηνλ ηνπηθφ δηαθηλεηή· Κσλ/πνιε· ηνπξθηθή αθηή), ζηελ Διιάδα (Λαθσλία· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Γηάξθεηα ηαμηδηνχ: πεξίπνπ 3 κήλεο, κέρξη ηελ Διιάδα. Υψξα-ζηφρνο: Γεξκαλία ή νπεδία. Γνλείο θαη 3 ηνπο παηδηά απέδξαζαλ ζην Ηξάλ (θφβνο Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. ηνηρεηψδε Αξλεηηθέο εκπεηξίεο ζην Ηξάλ (3 ρξφληα): ιφγσ έιιεηςεο Απφ ην Ηξάλ (Σερεξάλε· Οπξνπκηέ), δηακέζνπ ην Αηγαίν: εκπεηξία ηνπ ππεξθνξησκέλνπ, κε ραιαζκέλε κεραλή, αθπβέξλεηνπ γηα 6 κέξεο θαξαβηνχ· θφβνο ζαλάηνπ· άθημε ζε άγλσζην (γηα εθείλνλ) ειιεληθφ λεζί· εγθιεηζκφο ηνπ, καδί κε φινπο ηνπο εξγέλεδεο λεναθηρζέληεο, ζε θπιαθή, γηα 45 κέξεο, κε άζρεκεο ζπλζήθεο δηαβίσζεο (έιιεηςε λεξνχ, βξσκηά, θσλέο θπιάθσλ, 7 άηνκα θιεηζκέλα ζπλερψο ζε έλα θειί)· έιιεηςε ηεο νηθνγέλεηαο· θφβνο γηα ηελ άλνδν ηεο αθξνδεμηάο παξάηαμεο. ην Αηγαίν: επηβίβαζε 60 αηφκσλ ζε έλα πινηάξην, ρσξίο ηνπαιέηα, ρσξεηηθφηεηαο 15 αηφκσλ, κε πξννξηζκφ ηελ Ηηαιία· δηάξθεηα ηαμηδηνχ: 6 κέξεο, ηηο ηειεπηαίεο ρσξίο λεξφ, θαγεηφ, κε ραιαζκέλε κεραλή θαη αθπβέξλεην· απφπεηξα απφδξαζεο ηνπ Σνχξθνπ θπβεξλήηε-δηαθηλεηή, αιιά απεηιή καραηξψκαηφο ηνπ απφ λεαξνχο αθγαλνχο επηβαίλνληεο· εληνπηζκφο ηνπ πινηάξηνπ απφ ειιεληθφ πινίν, θνληά ζηε Λαθσλία· γελλαηφδσξε ππνδνρή απφ ηνλ θφζκν, κε θαγεηά θαη ξνπρηζκφ· θπιάθηζε απφ ηελ ειιελ. αζηπλνκία, γηα πεξίπνπ 50 κέξεο· Αζήλα, ζε θέληξν πξνζθχγσλ· Μαθξηλίηζα. ην Αηγαίν: εκπεηξία ππεξθνξησκέλνπ θνπζθσηνχ, ζην 137 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: ζηνλ αγξνηηθφ θαη νηθνδνκηθφ ηνκέα. Δπαγγεικ. ζηφρνη: πεξηβαιινληνιφγνο. 15. Α. Π. Θξεζθεία: Μνπζνπικαληθή. Δξγαζίεο: ζε ρσξάθηα, βνεζφο μπινπξγνχ, θαζαξηζκφο θηηξίσλ, πιχζηκν πηάησλ ζε καγεηξείν. Δπαγγεικ. ζηφρνη: λα ζπνπδάζεη θάηη ελδηαθέξνλ θαη ζπνπδαίν ζην παλεπηζηήκην. γηα ην κέιινλ ησλ δχν θνξηηζηψλ ηεο νηθνγέλεηαο, ιφγσ ηεο αληηδηθίαο ηνπο κε κηα άιιε αθγαληθή νηθνγέλεηα, πνπ δεηνχζε γακήιηα ζπκθσλία γηα ηε κεγαιχηεξε θφξε). εθπαίδεπζε ζην άηππν ζρνιείν, πνπ νξγαλσλφηαλ γηα Αθγαληθά παηδηά, ζην Ηξάλ. Φνίηεζε ζην εζπεξηλφ γπκλάζην Βφινπ· καζήκαηα αγγιηθήο ζηνλ μελψλα. επίζεκεο άδεηαο δηακνλήο, απαλσηέο ζπιιήςεηο ηνπ παηέξα απφ ηελ ηξαληθή αζηπλνκία θαη απέιαζή ηνπ ζην Α.· πξνζβιεηηθή αληηκεηψπηζε ησλ αθγαλψλ πξνζθχγσλ· κε δπλαηφηεηα θνίηεζεο ζην επίζεκν ηξαληθφ ζρνιείν. Ο παηέξαο ηνπ (αλεηδίθεπηνο εξγάηεο) ζθνηψζεθε, απφ ηνπο Σαιηκπάλ, κεηά ηε ιήςε πξνεηδνπνηεηηθήο επηζηνιήο, επεηδή ζεσξήζεθε φηη ππνζηεξίδεη ην έξγν ηεο θπβέξλεζεο θαη ππνκνλεχεη ηε κνπζνπικαληθή ζξεζθεία. Ζ κεηέξα (νηθηαθά), κε ηνλ γην ηεο θαη ηηο δχν θφξεο ηεο, απέδξαζε ζην Ηξάλ, φηαλ ν Α.Π. ήηαλ 12 ρξφλσλ. Γιψζζεο: ληαξί, θαξζί. 3 ρξφληα δεκνηηθφ, ζην Αθγαληζηάλ, αιιά δηαθνπή ηνπ, ιφγσ αλαγθαζηηθήο εξγαζίαο, γηα ηε ζπκπιήξσζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ εηζνδήκαηνο. ην Ηξάλ: φρη θνίηεζε ζην ζρνιείν, ιφγσ ηνπ φηη εξγαδφηαλ γηα φιε ηελ νηθνγέλεηα. Φνίηεζε ζην εζπεξηλφ γπκλάζην Βφινπ, ρσξίο λα θαηαιαβαίλεη ηδηαίηεξα· καζήκαηα αγγιηθήο ζηνλ μελψλα. Αξλεηηθέο εκπεηξίεο ζην Ηξάλ: ζθιεξή (θαη δχζθνιε πξνο εχξεζε) δνπιεηά· ειάρηζηε ακνηβή· πεξηθξφλεζε απφ ηνπο «ληφπηνπο»· νπζηαζηηθά δνχζε κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζην πεξηζψξην ηεο θνηλσλίαο. ηεο Σνπξθίαο (Βαλ· ηνπξθηθά βνπλά· άγλσζηε ηνπξθηθή αθηή), κε θνπζθσηφ, ζηελ Διιάδα (άγλσζηε βξαρνλεζίδα, φπνπ εληνπίζηεθε θαη ζπλειήθζε απφ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Υψξα-ζηφρνο: νπνηαδήπνηε ρψξα ηεο Γπηηθήο ή Βφξεηαο Δπξψπεο, κε πξνηίκεζε ηε Γεξκαλία ή ηε νπεδία, πνπ έρεη γλσζηνχο λα ηνλ βνεζήζνπλ. Απφ ην Ηξάλ (Σερεξάλε· Οπξνπκηέ), δηακέζνπ ηεο Σνπξθίαο (Βαλ· Κσλ/πνιε· κχξλε), ζηελ Διιάδα (άγλσζηε γηα απηφλ βξαρνλεζίδα· Αζήλα· Θήβα· Αζήλα· Μαθξηλίηζα). Πνιχ δχζθνιν ηαμίδη: πνιπήκεξε πεδνπνξία, κε ραιαζκέλα παπνχηζηα θαη ρηππεκέλα πφδηα, κεηά απφ γιίζηξεκα ζε έλαλ γθξεκφ· ππξνβνιηζκνί ζηα ηξαλνηνπξθηθά ζχλνξα· παξαηεηακέλε νκεξία, ππφ άζιηεο θαη εμεπηειηζηηθέο ζπλζήθεο ζηελ Κσλ/πνιε ιφγσ ρξεκαηηθήο δηαθσλίαο κε ηνπο δηαθηλεηέο. Υψξα-ζηφρνο: Ηηαιία ή Γεξκαλία. νπνίν επέβαηλε ρσξίο λα ηνπ έρνπλ δψζεη ζσζίβην θαη ρσξίο λα γλσξίδεη θνιχκπη· ηελ Αζήλα (πιαηεία Βηθησξίαο): εθκεηάιιεπζε απφ νκνεζλείο ηνπ, πνπ ηνπ έθιεςαλ ηα ηειεπηαία ηνπ ρξήκαηα (1.200 επξψ), μεγειψληαο ηνλ κε απαηειέο ππνζρέζεηο, πεξί θπγάδεπζήο ηνπ, ζηελ Ηηαιία. Γηάζρηζε ηνπ Αηγαίνπ, κε πινίν πνπ ράιαζε, κεηά 5 κέξεο αθπβεξλεζία, ρσξίο λα έρεη ζσζίβην θαη ρσξίο λα μέξεη θνιχκπη· ζηελ Αζήλα: δηαλπθηέξεπζε ζε πάξθν· θφβνο γηα ηπρφλ επηζέζεηο απφ αθξνδεμηνχο· πείλα, κέρξη ηελ αλαθάιπςε ηεο δηαλνκήο ζπζζηηίσλ απφ ηελ θνληηλή εθθιεζία· έιιεηςε ζηφρσλ, ιφγσ παληεινχο απνπξνζαλαηνιηζκνχ θαη αηζζεκάησλ κνλαμηάο θαη εγθαηάιεηςεο. 2.2 Σα εξεπλεηηθά εξωηήκαηα θαη ε ζεκαζία ηνπο Πξφθεηηαη γηα κειέηε πεξίπησζεο, ε ζεκαηηθή ζεκαζία ηεο νπνίαο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή. Πξάγκαηη, ε ζεκαηηθή ησλ πξνζθχγσλ θαη ηεο πξνζθπγηθφηεηαο απνηειεί ζεκαληηθφ εξεπλεηηθφ πεδίν ζηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο, ελψ ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο αλάγεηαη ζε απηφλνκν πεδίν έξεπλαο.298 Ζ ζπλερψο δηνγθνχκελε πξνζθπγηθή θαη 298 Malkki, L. (1995). “Refugees and Exile: From “Refugee Studies” to the National Order of Things”, Annual Review of Anthropology, 24, 495-523· Black, φ.π., 57-78. 138 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε γεληθφηεξα κεηαλαζηεπηηθή θηλεηηθφηεηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ θαη ζηελ επξσπατθή ήπεηξν, ηεο Διιάδαο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, θαζηζηά ηελ ελαζρφιεζε κε ηα δεηήκαηα απηά απφ πνιιέο δηαθνξεηηθέο νπηηθέο κφληκε επηηαθηηθή αλάγθε. Δπηπξφζζεηα, ε παξνχζα κειέηε επειπηζηεί λα απνηειέζεη ζπκβνιή ζηνλ επξχηεξν επηζηεκνληθφ ρψξν ησλ Πξνζθπγηθψλ πνπδψλ ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή θνηλσλία, πξνζεγγίδνληαο κηα θνηλσληθή δνκή (ηνλ πξναλαθεξζέληα Ξελψλα Φηινμελίαο) πνπ δελ έρεη αθφκε απνηειέζεη αληηθείκελν έξεπλαο. Σα βαζηθά εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη είλαη ηα εμήο: α) Πνηνη είλαη νη πνιηηηθνθνηλσληθνί ιφγνη ζην Αθγαληζηάλ πνπ θπξίσο (αιιά φρη κφλν) ηηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο σζνχλ εθαηνληάδεο ρηιηάδεο πνιίηεο ηεο ρψξαο λα ηελ εγθαηαιείπνπλ καδηθά; β) Τπφ πνηεο ζπλζήθεο ιακβάλεη ρψξα ην πξνζθπγηθφ ηαμίδη απφ ην Αθγαληζηάλ πξνο ηελ Δπξψπε θαη πνηα ζεκαζία απνθηά γηα ηα πξνζθπγηθά ππνθείκελα; γ) Πνηα είλαη ηα βηψκαηα ησλ λεναθηρζέλησλ Αθγαλψλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Δπξψπε/Διιάδα θαη πνηα ε ζεκαζία ηνπο γηα ηελ πεξαηηέξσ ζηνρνζεζία ησλ λεναθηρζέλησλ; 2.3 Σν κεζνδνινγηθό πιαίζην – Ζ βηνγξαθηθή κέζνδνο Γηα ηελ εμέηαζε ησλ παξαπάλσ εξεπλεηηθψλ εξσηεκάησλ, ρξεζηκνπνίεζα σο εξεπλεηηθφ κεζνδνινγηθφ εξγαιείν ηε βηνγξαθηθή κέζνδν (Biographical Method), θαη ζπγθεθξηκέλα ηηο βηναθεγήζεηο ησλ 15 πξναλαθεξζέλησλ λεαξψλ Αθγαλψλ, νη νπνίνη ζπλαίλεζαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα. Βηνγξαθηθή είλαη ε κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηεξεχλεζε θνηλσληνινγηθψλ –κε ηελ επξεία ζεκαζία ηνπ φξνπ– εξεπλεηηθψλ δεηεκάησλ˙ αμηνπνηεί ηεθκήξηα δσήο, δειαδή βηνγξαθηθνχ πιηθνχ ηφζν γξαπηνχ (ι.ρ. γξάκκαηα, πξνζσπηθά εκεξνιφγηα, απηνβηνγξαθηθά θείκελα, θσηνγξαθίεο θαη άιια ελζχκηα) φζν θαη/ή πξνθνξηθνχ (ι.ρ. ζπδεηήζεηο, βηναθεγήζεηο). ηφρν ηεο απνηειεί «ε θαηαλφεζε ησλ ηδηαίηεξσλ ηξφπσλ κε ηνπο νπνίνπο ηα άηνκα βηψλνπλ θαη εγγξάθνπλ ηηο επξχηεξεο 139 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζεζκνπνηεκέλεο πξαθηηθέο θαη θνηλσληθέο ινγηθέο».299 Παξ‟ φιε ηελ θξηηηθή θπξίσο γηα εγγελή εκπεηξηζκφ θαη γηα γεληθφηεξε έιιεηςε επηζηεκνληζκνχ, πνπ δέρζεθε ζρεδφλ απφ ηελ αξρή ηεο εκθάληζήο ηεο, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ε βηνγξαθηθή έξεπλα παξνπζίαζε άλζηζε ζηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο θαη μεθίλεζε λα ρξεζηκνπνηείηαη εληαηηθά θαη ζπζηεκαηηθά, θαζψο άξρηζε λα αλαδεηθλχεηαη ε ζεκαζία παξακειεκέλσλ –έσο ηφηε– πηπρψλ ηεο ηφζν γηα ηνλ εξεπλεηή θαη ην εξεπλψκελν ππνθείκελν φζν θαη γηα ηελ ίδηα ηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία.300 O McAdams αληηιακβάλεηαη ηελ ηζηνξία ηεο δσήο (life story) σο «κηα εζσηεξηθεπκέλε θαη εμειηζζφκελε αθήγεζε ηνπ εαπηνχ πνπ ελζσκαηψλεη ην αλαθαηαζθεπαζκέλν παξειζφλ, ην πξνζιακβαλφκελν παξφλ θαη ην πξνζδνθψκελν κέιινλ».301 ζνλ αθνξά ηνλ εξεπλεηή, ζεκαληηθή ζεσξείηαη ε ελ δπλάκεη –ιφγσ ηεο πιαζηηθφηεηαο ηεο κεζφδνπ– δηείζδπζή ηνπ ζε επάισηεο θνηλσληθέο δηεξγαζίεο, νη νπνίεο είλαη εμαηξεηηθά δχζθνια πξνζεγγίζηκεο κε ηηο παξαδνζηαθέο ζηαηηζηηθέο ή πνζνηηθέο κεζφδνπο· ε πξφζβαζή ηνπ –ιφγσ ηεο πξνθνξηθφηεηαο ηεο κεζφδνπ– ζε επαίζζεηα θνηλσληθά θαηλφκελα θαη γεγνλφηα, θπξίσο φηαλ ζεκεηψλεηαη πεξηνξηζκφο, έιιεηςε ή απψιεηα γξαπηψλ (ηζηνξηθψλ) πεγψλ, ι.ρ. ζε πεξηπηψζεηο εκθπιίσλ πνιέκσλ, δηθηαηνξηθψλ θαζεζηψησλ ή πξνζθπγηθφηεηαο, φπσο ελ κέξεη ζηελ παξνχζα έξεπλα, φπνπ ε αλαζχζηαζε ηνπ παξειζφληνο ζπληειείηαη, έσο έλαλ βαζκφ ππνρξεσηηθά πξνθνξηθά θαη φπνπ ε βηναθήγεζε δηαζψδεη έλα δπζεχξεην θαη πινχζην θνηλσληνινγηθφ-ηζηνξηθφ πιηθφ· ε «ελ ησ γίγλεζζαη» γλψζε πνπ απνθηά γηα ην εξεπλεηηθφ ηνπ πεδίν, θαζψο ιφγσ ηεο ακεζφηεηαο ηεο κεζφδνπ ν εξεπλεηήο δχλαηαη λα αθνπγθξαζηεί «επί ηφπνπ» πηπρέο ηεο εξεπλεηηθήο ηνπ πξνζέγγηζεο πνπ δελ είρε ιάβεη εμαξρήο ππφςε ηνπ αιιά απέθηεζε ηε δπλαηφηεηα ζηελ πνξεία θαη κέζα απφ ηελ ακθίδξνκε θαη δηαδξαζηηθή ηνπ ζρέζε κε ηνλ αθεγεηή· ν πξνζσπηθφο 299 αββάθεο, Μ. (2012). «Ζ βηνγξαθηθή πξνζέγγηζε σο γέθπξα αλάκεζα ζηε ζεσξία θαη ηηο πνηνηηθέο κεζφδνπο εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο», Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ, 27 (Αθηέξσκα: Η Βηνγξαθηθή Πξνζέγγηζε ζηελ Έξεπλα ηεο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ), 6-11 (6). 300 Dominice, P. (2000). Learning from our Lives: Using Educational Biographies with Adults. San Francisco: Jossey-Bass·Karpiak, I. (2003). “The Ethnographic, the Reflective, and the Uncanny: Three “Tellings” of Autobiography”, Journal of Transformative Education, 1/2, 99-116· αββάθεο, Μ. (2003). «Ζ Βηνγξαθηθή Έξεπλα σο Δλαιιαθηηθφ Δξεπλεηηθφ Δγρείξεκα θαη σο Μεζνδνινγηθφ Γηάβεκα: Πιενλεθηήκαηα θαη ξηα», Γνθηκέο, 11/12, 65-87· Παδηψλε-Καιιή, Κ. (2012). «Ζ βηνγξαθηθή εξκελεπηηθή κέζνδνο σο ελαιιαθηηθή εξεπλεηηθή επηινγή ζην πεδίν ηεο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ», Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ, 27 (Αθηέξσκα: Η Βηνγξαθηθή Πξνζέγγηζε ζηελ Έξεπλα ηεο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ), 21-30 (23). 301 McAdams, D. (2001). “The Psychology of Life Stories”, Review of General Psychology, 5/2, 100-122. 140 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζπλαηζζεκαηηθφο ηνπ εκπινπηηζκφο, ιφγσ ηεο ππνρξεσηηθήο δηαζχλδεζήο ηνπ θαη ηεο πξνζσπηθήο ηνπ εκπινθήο ζε φια ηα ζηάδηα ηεο έξεπλαο, πνπ επλννχλ ηνηνπηνηξφπσο κηα θαιχηεξε πξφζβαζε ζην εξεπλεηηθφ πεδίν.302 ζνλ αθνξά ην εξεπλψκελν ππνθείκελν, κείδνλνο ζεκαζίαο ζεσξείηαη ε εθθίλεζε ηεο βηνγξαθηθήο κεζφδνπ απφ ηελ νπηηθή ησλ δξψλησλ ππνθεηκέλσλ, ηα νπνία ζπρλά αλήθνπλ ζε νκάδεο θαηαπηεζκέλσλ, πνπ απνθηνχλ έηζη θσλή θαη θαζίζηαληαη νξαηά· ε νιηζηηθή ηνπο πξνζέγγηζε θαη ε αλάδεημή ηνπο σο ππνθεηκεληθψλ νινηήησλ θαη φρη σο θαηαθεξκαηηζκέλσλ ππάξμεσλ· ε αλάδεημε ιαλζαλνπζψλ θαη αθαλψλ δηαζηάζεσλ ησλ δη-ππνθεηκεληθψλ λνεκάησλ· ε (έκκεζα) ζεξαπεπηηθή δηάζηαζε ηεο αθήγεζεο· ε αλαζχζηαζε ηεο απηνεηθφλαο ηνπ αθεγνχκελνπ ππνθεηκέλνπ, θαζψο ε αθήγεζε, σο επηηειεζηηθφο ηξφπνο αλαδεκηνπξγίαο ηνπ βίνπ ηνπ ζπρλά ζπκππθλψλεη κε νξαηέο, απαμησηηθέο ή ελδπλακσηηθέο αληηιήςεηο ηνπ εαπηνχ, πνπ δηακνξθψλνπλ ηνλ «ζθιεξφ ππξήλα» ηεο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο. 303 Τπάξρνπλ δηαβαζκίζεηο απφ ηνλ ζηνηρεηψδε βαζκφ απν-θάιπςεο ηνπ εαπηνχ κέρξη ηε βαζηά αλαζηνραζηηθή εθκπζηήξεπζε,304 ε νπνία κάιηζηα δχλαηαη λα νδεγήζεη ζε κεηαζρεκαηίδνπζα κάζεζε.305 ζνλ αθνξά ηελ ίδηα ηελ εξεπλεηηθή δηαδηθαζία, ζεηηθή ζεσξείηαη ε ζπκβνιή ηεο ζηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο ηζηνξίαο, ζηελ πνιηηηθνπνίεζε ηνπ θνηλσληθνχ γίγλεζζαη θαη θαη‟ επέθηαζε ζηελ αθχπληζε ηεο θνηλσληθήο ζπλείδεζεο κε ηελ αλάδπζε ππνθεηκέλσλ έσο πξφζθαηα απνθιεηζκέλσλ απφ ηελ ηζηνξηθή αθήγεζε· ε δπλαηφηεηα 302 Bertaux, D. (Juil.-Déc. 1980). “L‟approche biographique: sa validité méthologique, ses potentialités”, Cahiers Internationaux de Sociologie. Nouvelle série, 69, Histoires de vie et vie sociale, 197-225· Bertaux, D. & Kohli, M. (1984). “The Life Story Approach: A continental View”, Annual Review of Sociology, 10, 215-237· αββάθεο, φ.π., 8-9. 303 Bertaux, D. (Juil.-Sep., 1974). “Mobilité sociale biographique. Une critique de l‟approche transversale”, Revue française de sociologie,15/3, 329-362· Bertaux, 1980, φ.π. 197-225· Bertaux & Kohli, φ.π., 215-237· Ochs, E. & Capps, L. (1996). “Narrating the Self», Annual Review of Anthropology, 25, 19-43· Brannen, J. (2013). “Life Story Talk: Some Reflections on Narrative in Qualitative Interviews”, Sociological Research Online, 18/2 (http://www.socresonline.org.uk/18/2/15.html)· αββάθεο, 2012, φ.π., 8-9. 304 Karpiak, φ.π., 99-116. 305 Ruppert Johnson, R. (2003). “Autobiography and Transformative Learning: Narrative in Search of Self”, Journal of Transformative Education, 1/3, 227-244. 141 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αλάπηπμεο ιεπηνκεξεηαθψλ πεξηγξαθψλ· ε ελζσκάησζε πνιιαπιψλ δηαθνξεηηθψλ επηζηεκνληθψλ πξννπηηθψλ.306 χκθσλα κε ηηο Θαλνπνχινπ & Πεηξνλψηε,307 ε βηνγξαθηθή πξνζέγγηζε απνδίδεη απμεκέλε έκθαζε πξσηίζησο ζε ηξεηο δηαζηάζεηο ηνπ θνηλσληθνχ θφζκνπ: α. Σε ζθαηξηθφηεξε θαηαλφεζε θνηλσληθψλ ζρέζεσλ θαη θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ δηακέζνπ ηεο δηεξεχλεζεο ηεο αηνκηθήο δσήο. Καζίζηαηαη ζαθέο φηη θάζε αθήγεζε ή αηνκηθή εκπεηξία δελ είλαηπνηέ απνθιεηζηηθά ή κνλνζήκαληα αηνκηθή. Πνιχ πεξηζζφηεξν, αλαδεηθλχεη άληζεο θαη αζχκκεηξεο θνηλσληθέο ζρέζεηο, κνξθέο εμνπζίαο, ηχπνπο θνηλσληθήο ζεζκνζέηεζεο, ελζσκάησζεο ή απνθιεηζκνχ θαη ζπλδέεη ηηο δηαδηθαζίεο θνηλσληθνπνίεζεο κε ηηο δηαδηθαζίεο ζπγθξφηεζεο ηνπ εαπηνχ. β. Σελ θεληξηθφηεηα ηεο ζεψξεζεο ηνπ ρξφλνπ σο ζπγθξνηεζηαθνχ ζηνηρείνπ ηεο θνηλσληθήο θαη ηεο αηνκηθήο δσήο. Καζψο νη βηνγξαθίεο θηλνχληαη ελίνηε αθαλφληζηα ζηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ηνπ ρξφλνπ, ζην παξειζφλ, ζην παξφλ θαη ην κέιινλ, δίλνπλ ην πεξηζψξην ζηνλ αθεγεηή λα επηιέμεη ηηο ζεκαληηθέο ζηηγκέο θαη ηα νπζηψδε ρξνληθά ζεκεία ηεο δσήο ηνπ θαη λα ηα εληάμεη ζηε ζπλνιηθή δηαδξνκή ηνπ βίνπ ηνπ. γ. Σν δηαξθέο κέιεκα γηα ηε (δη-)ππνθεηκεληθή θαηαλφεζε ηνπ θνηλσληθνχ θφζκνπ. Δίλαη ζαθέο φηη νη ελδναθεγεκαηηθέο αληηλνκίεο, εληάζεηο θαη αζπκθσλίεο ζπληζηνχλ έλα εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ, πινχζην θαη αλνηρηφ ζε εξκελείεο πξσηνγελέο θνηλσληνινγηθφ πιηθφ. χκθσλα κε ηνλ Σζηψιε, ε βηνγξαθία δελ απνηειεί κηα «θπζηθή» δηάζηαζε πνπ ζπλνδεχεη ηελ θάζε αηνκηθή δσή αιιά κηα θνηλσληθή θαηαζθεπή κε ζεκαληηθέο βηνθνζκηθέο θαη θνηλσληθέο ιεηηνπξγίεο θαη κηα εηδηθή κνξθή απην-ζεκαηνπνίεζεο θαη απην-παξνπζίαζεο. Με άιια ιφγηα, απνηειεί κηα ηδηαίηεξε κνξθή γλψζεο ηνπ εαπηνχ, κε βάζε ηελ νπνία απηνπξνζδηνξίδνληαη θαη εηεξνπξνζδηνξίδνληαη ηα άηνκα, δηαζθαιίδνληαο ηελ εζσηεξηθή ηνπο ζπλεθηηθφηεηα εληφο ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ κεηαλεσηεξηθψλ θνηλσληψλ, φπνπ βηψλνπλ ηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο θαη ελ φςεη ησλ πνιιαπιψλ ξφισλ πνπ αλαιακβάλνπλ. Δπηπξφζζεηα, ε βηνγξαθία θαηέρεη θεληξηθφ ξφιν ζηνλ εγθνηλσληζκφ ησλ αηφκσλ αθελφο δηακεζνιαβψληαο ζηε δηαδηθαζία πξνζνηθείσζεο ηνπ θνηλσληθνχ, αθεηέξνπ ιεηηνπξγψληαο σο ξπζκηζηηθφ ζχζηεκα, πνπ 306 Thompson P. (1980). “Des recits de vie a l‟analyse du changement social”. Cahiers Internationaux de Sociologie, 69, 249-268· Heinritz, Ch. & Rammstedt, A. (1991). “L‟approche biographique en France”, Cahiers Internationaux de Sociologie, 91, 331-370· αββάθεο, 2012, φ.π., 9. 307 Αλαθέξεηαη ζην: αββάθεο, 2012, φ.π., 7-8. 142 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θαζνξίδεη ηελ έληαμε θαη ηνλ απνθιεηζκφ ησλ αηφκσλ ζε ζπγθεθξηκέλα πεδία ηνπ θνηλσληθνχ γίγλεζζαη.308 Σέινο, ζεσξείηαη κείδνλνο ζεκαζίαο ε δπλαηφηεηα έληαμεο ησλ βηνγξαθηψλ ησλ δξψλησλ/αθεγνχκελσλ πξνζψπσλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηζηνξηθνχο θαη πνιηηηζκηθνχο νξίδνληεο εκπεηξηψλ θαη ζε έλα θνηλσληνινγηθφ πιαίζην αλαθνξάο, φρη σο κνξθή ζηείξαο αληηζηνίρηζεο θαη νκνηνγελνχο θαηεγνξηνπνίεζεο αιιά σο ελίζρπζε θαη εκπινπηηζκφο ηεο θνηλσληνινγηθήο αλάιπζεο θαη ηνπ ηζηνξηθνχ πιαηζίνπ. Πξάγκαηη, ε θνηλσληνινγηθή θαηαλφεζε εληζρχεηαη, φηαλ ν πξνθνξηθφο ραξαθηήξαο ηεο κεζφδνπ ζπλδπάδεηαη κε ηζηνξηθέο πεγέο θαη γξαπηά ηεθκήξηα, πξνζθέξνληαο επξχηεξεο δπλαηφηεηεο ηαμηλφκεζεο θαη γελίθεπζεο θαη ελφο είδνπο «ηζηνξηθνπνίεζε» ηεο αθεγνχκελεο ππνθεηκεληθφηεηαο. Σνηνπηνηξφπσο, εληζρχεηαη ε δηεπηζηεκνληθφηεηα θαη ε πνιπκεζνδηθή πξνζέγγηζε.309 Λακβάλνληαο ππφςε ην ηειεπηαίν, ε παξνχζα έξεπλα επηπξφζζεηα κε ηελ αλάιπζε ησλ βηναθεγήζεσλ ησλ πξνζθπγηθψλ ππνθεηκέλσλ δίλεη έκθαζε θαη ζηε ιεπηνκεξή αλάιπζε ηεο ηδηαίηεξα θξίζηκεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο θαηάζηαζεο ζην Αθγαληζηάλ, ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία (ηαιηκπαληθή θαη κεηαηαιηκπαληθή πεξίνδν), έηζη φπσο απηή ηεθκεξηψλεηαη ζε επίζεκεο εθζέζεηο δηεζλψλ νξγαληζκψλ, κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη άιισλ θνξέσλ, φπσο ησλ Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU), Amnesty International (AΗ), Human Rights Watch (HRW), Integrated Regional Information Network (IRIN), United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA), United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), θ.ά. Πξφθεηηαη γηα ην πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ πιαίζην αλαθνξάο ζηε ρψξα θαηαγσγήο, ζηηο δχζθνιεο θαη καθξάο δηάξθεηαο πξνζθπγηθέο πεξηπιαλήζεηο θαη ζηηο αληημνφηεηεο ζηε ρψξα ππνδνρήο, πιαίζηα ζηα νπνία ηα ππνθείκελααθεγνχκελα –ζπρλά αλαζηνραζηηθά– γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, επαλαπξνζαλαηνιίδνπλ ηα κέγηζηα ηνπο ηξφπνπο πξφζιεςεο ηνπ πεξηβάιινληνο θφζκνπ θαη ηνπ εαπηνχ. 308 Σζηψιεο, Γ. (2012). «Ζ δηά βίνπ εθπαίδεπζε ππφ ην πξίζκα ηεο βηνγξαθηθήο πξνζέγγηζεο: θξηηηθέο επηζεκάλζεηο», Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ, 27 (Αθηέξσκα: Η Βηνγξαθηθή Πξνζέγγηζε ζηελ Έξεπλα ηεο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ), 12-20 (12-13). 309 αββάθεο, 2012, φ.π., 9-10. 143 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 2.4. Ζ δηαδηθαζία ηεο έξεπλαο θαη νη πεξηνξηζκνί ηεο Ζ έξεπλα έιαβε ρψξα ζε δχν ηκεκαηηθέο θάζεηο θαηφπηλ άδεηαο απφ ην ηδξπηηθφ κέινο θαη δηεπζχλνληα ηελ Κνηλσληθή Οξγάλσζε Άξζηο, ε νπνία επνπηεχεη θαη ζπληνλίδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ Κέληξνπ Τπνδνρήο, θαη ζε ζπλελλφεζε αξρηθά κε ηελ ςπρνιφγν θαη ζηε ζπλέρεηα κε ηελ θνηλσληθή ιεηηνπξγφ ηνπ Κέληξνπ, ζηε Μαθξηλίηζα. ηελ πξψηε πηινηηθή θάζε (Οθηψβξηνο-Ννέκβξηνο 2012), ιήθζεθαλ 7 αθεγήζεηο δσήο, κέζα απφ ηηο νπνίεο αλαδείρζεθαλ λέεο ζεκαηηθέο θαη ζεκεία πνπ ρξεηάδνληαλ πεξηζζφηεξε αλαιπηηθή πξνζέγγηζε. ηε ζπλέρεηα, αθνινχζεζε ε δεχηεξε (Φεβξνπάξηνο-Απξίιηνο 2013) κε ηηο ππφινηπεο 8 αθεγήζεηο δσήο. Πξφθεηηαη γηα αθεγήζεηο δηάξθεηαο πεξίπνπ 2 έσο 3 σξψλ έθαζηε. ε παξφκνηεο εξεπλεηηθέο πεξηπηψζεηο, ηδηαίηεξα ελδηαθέξνπζα είλαη ε άκεζε ζρέζε ηνπ εξεπλεηή κε ηνπο πιεξνθνξεηέο ηνπ, ηα βηψκαηα ησλ νπνίσλ κπνξεί λα αθνπγθξαζηεί. Λφγσ αθελφο ηεο ειιηπνχο γλψζεο ηεο ειιεληθήο απφ ηνπο πεξηζζφηεξνπο πιεξνθνξεηέο θαη αθεηέξνπ ηεο παληεινχο έιιεηςεο γλψζεο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο ησλ πιεξνθνξεηψλ απφ ηε γξάθνπζα, νη πεξηζζφηεξεο βηναθεγήζεηο ησλ Αθγαλψλ πιεξνθνξεηψλ (εμαηξνπκέλσλ ειαρίζησλ, πνπ έιαβαλ ρψξα ζηελ ειιεληθή θαη ηελ αγγιηθή) δηεμήρζεζαλ κε ηε δηακεζνιάβεζε κηαο Ηξαλήο γηαηξνχ, πνπ αλέιαβε ηνλ ξφιν ηεο δηεξκελέσο. Οη Αθγαλνί πιεξνθνξεηέο κηινχλ σο κεηξηθή ηνπο γιψζζα ηα ληαξί (Dari) θαη επηπιένλ ηα θαξζί (Fārsi), θαζψο ζρεδφλ φινη ηνπο πξηλ ηελ πξνζθπγηθή ηνπο εκπεηξία ζηελ Διιάδα, είραλ θαηαθχγεη σο πξφζθπγεο θαη είραλ δηαγάγεη ζεκαληηθφ κέξνο ηεο δσήο ηνπο ζην γεηηνληθφ ηνπο Ηξάλ. Απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη φηη ν ιφγνο ηνπο ζηελ παξνχζα κειέηε παξνπζηάδεηαη δηπιά δηακεζνιαβεκέλνο: ζε έλα πξψην επίπεδν απφ ηε δηεξκελέα θαη ζε έλα δεχηεξν απφ ηε γξάθνπζα. Λακβάλνληαο σζηφζν ππφςε φηη φινη νη αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν δξαπέηεπζαλ απφ ην πεξηζψξην, ζην νπνίν αλαγθαζηηθά (επη)βίσλαλ ζηελ θνηλσλία θαηαγσγήο ηνπο, γηα λα παξαγθσληζηνχλ εθ λένπ ζην πεξηζψξην ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο θαη κε ηνλ ηξφπν απηφλ λα βπζηζηνχλ ζηελαθάλεηα θαη ηε ζησπή, ε δηακεζνιάβεζε είλαη απφ ηηο ειάρηζηεο δπλαηφηεηεο πνπ ηνπο πξνζθέξνληαη, γηα λα κπνξέζνπλ λα αξζξψζνπλ ιφγν θαη λα θαηαζηήζνπλ νξαηή ηελ παξνπζία ηνπο. Με ηνλ ηξφπν απηφλ, ν –έζησ θαη δηπιά δηακεζνιαβεκέλνο– ιφγνο ηνπο, θαζψο αθνχγεηαη, ζπκβάιιεη ζε κηα πην δίθαηα εθηίκεζε ηνπ παξφληνο, θαζψο ηα βηψκαηά ηνπο δχλαληαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο 144 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πξσηνγελήο πεγή πξνζέγγηζεο θαη επαλαζεψξεζεο ηνπ ζχγρξνλνπ θνηλσληθνχ γίγλεζζαη. 2.5. Δγθπξόηεηα θαη αμηνπηζηία Πεξλψληαο ζην ζέκα ηεο δηαζθάιηζεο ηεο εγθπξφηεηαο θαη ηεο αμηνπηζηίαο ηεο παξνχζαο έξεπλαο, αο επηζεκαλζεί φηη ζηελ πην ζχγρξνλε επηζηεκνληθή λφεζε επηθξαηεί ε άπνςε αληηθεηκεληθφηεηα. 310 φηη δελ ππάξρεη νχηε νληνινγηθή νχηε δηαδηθαζηηθή Παξφιν πνπ ε εγθπξφηεηα είλαη ζαθψο ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ χπαξμε κηαο απνηειεζκαηηθήο έξεπλαο θαη παξφιν πνπ παιαηφηεξεο εθδνρέο ηεο εγθπξφηεηαο ζεσξνχζαλ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε έλα ζπγθεθξηκέλν εξεπλεηηθφ φξγαλν λα κεηξά πξάγκαηη απηά ηα νπνία επηδηψθεη λα κεηξήζεη, ζε πην ζχγρξνλεο αλαγλψζεηο (ρσξίο λα αθπξψλνληαη παληειψο νη παιαηφηεξεο απφςεηο), ε εγθπξφηεηα απνθηά κεγαιχηεξν εχξνο θαη δχλαηαη λα ιάβεη πνιιαπιέο κνξθέο. Έηζη, ι.ρ. ζηα πνηνηηθά δεδνκέλα ε εγθπξφηεηα κπνξεί λα δηαζθαιηζηεί κέζσ ηεο εηιηθξίλεηαο, ηνπ βάζνπο, ηνπ πινχηνπ θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέγνληαη, επίζεο κέζσ ησλ ζπκκεηερφλησλ πνπ πξνζεγγίδνληαη ή θαη κέζσ ηεο αληδηνηέιεηαο ηνπ εξεπλεηή.311 ε θάζε πεξίπησζε, επηζεκαίλεηαη φηη κηα εξεπλεηηθή κειέηε δελ κπνξεί λα είλαη απφιπηα αμηφπηζηε θαη απφιπηα έγθπξε. Γηεπθξηληζηηθά, αο επηζεκαλζεί φηη θάζε είδνπο πνηνηηθή έξεπλα, ηεο βηναθήγεζεο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, έρεη ηηο δηθέο ηεο αξρέο, φπσο ι.ρ. ην γεγνλφο φηη βαζηθή πεγή απφ ηελ νπνία αληινχληαη ηα δεδνκέλα ηεο, απνηειεί ην θπζηθφ πιαίζην (Κέληξν Τπνδνρήο Αηηνχλησλ Άζπιν), ζην νπνίν ιακβάλεη ρψξα· ην φηη ηα δεδνκέλα είλαη εκπνηηζκέλα απφ ην θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ πιαίζην ζην νπνίν εληάζζνληαη (αλαηνιηθή, κνπζνπικαληθή ρψξα θαηαγσγήο ησλ βηναθεγνχκελσλ, ζε καθξνρξφληα εκπφιεκε θαηάζηαζε θαη δχζθνιεο ζπλζήθεο δηαβίσζεο· εκπεηξίεοδησγκνχ θαη απφδξαζεο· «επηβίσζε» ζην θνηλσληθφ πεξηζψξην ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο)· ην φηη ν εξεπλεηήο απνηειεί –έζησ θαη πξφζθαηξα θαη ελ κέξεη– θνκκάηη ηνπ θφζκνπ πνπ ηίζεηαη ππφ εμέηαζε (επαλαιακβαλφκελεο επηζθέςεηο θαη παξνπζία ηνπ ζην Κέληξν 310 Eisner, E. (1999). «Ζ αληηθεηκεληθφηεηα ζηελ εθπαηδεπηηθή έξεπλα», ζην M. Hammersley (επηκ.), Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα ζηελ Πξάμε. Σόκνο Α. Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα: Σξέρνληα Θέκαηα (κηθξ. Α. Μαγθξίδεο). Πάηξα: Δ.Α.Π., 81-91 (82). 311 Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2008). Μεζνδνινγία εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο. Νέα ζπκπιεξσκέλε θαη αλαζεσξεκέλε έθδνζε (Δπηζηήκεο) (κηθξ. . Κπξαλάθεο, Μ. Μαπξάθε, Υ. Μεηζνπνχινπ, Π. Μπηζάξα & Μ. Φηινπνχινπ). Αζήλα: Μεηαίρκην, 175-176. 145 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Τπνδνρήο· ζπλεξγαζία κε ηνπο επίζεκνπο εθπξνζψπνπο ηνπ· νπζηαζηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηεο έξεπλαο απφ ην ζπγγξαθηθφ ππνθείκελν θαη –ελ κέξεη– επεξεαζκφο ηνπ εξεπλεηηθνχ απνηειέζκαηνο απφ ηελ θαηεχζπλζε πνπ ηεο δίλεη), κε ζπλέπεηα ν εξεπλεηήο –πεξηζζφηεξν απφ ην εξεπλεηηθφ εξγαιείν– λα είλαη ην βαζηθφ φξγαλν ηεο έξεπλαο· ην φηη ηα δεδνκέλα είλαη εμ νξηζκνχ πεξηγξαθηθά/πνηνηηθά.312 Πξνθαλψο, γηα φιεο απηέο ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο έρεη πξνηαζεί ε αληηθαηάζηαζε ηεο έλλνηαο ηεο εγθπξφηεηαο κε απηήλ ηεο απζεληηθφηεηαο, ελψ ζπδεηηέηαη επίζεο φηη ν φξνο θαηαλφεζε είλαη πεξηζζφηεξν δφθηκνο απφ ηνλ φξν εγθπξφηεηα.313 2.6. Δπξήκαηα. Αληίμνεο πνιηηηθνθνηλωληθέο ζπλζήθεο θαη «εκπεηξίεο νξηαθώλ θαηαζηάζεωλ» Απφ ηηο αθεγήζεηο δσήο ησλ λεαξψλ πιεξνθνξεηψλ, πξνθχπηεη φηη ε απφθαζε γηα ηελ αξρηθή θπγή ηνπο απφ ην Αθγαληζηάλ πξνο θάπνηα γεηηνληθή ρψξα ιήθζεθε απφ ηνπο γνλείο ηνπο ή ηνπιάρηζηνλ απφ ηνλ ζπρλά έλαλ ελαπνκείλαληα ελ δσή γνλέα ηνπο ιφγσ ηεο (ηφηε) πνιχ λεαξήο ηνπο ειηθίαο. Δληνχηνηο, ε απφθαζε γηα (κηα εθ λένπ) κεηαθίλεζε απφ ηε ρψξα πξψηεο ππνδνρήο (Ηξάλ ή Παθηζηάλ) πξνο ηε Γχζε θαη φρη ηειηθά πξνο ηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο θαίλεηαη λα εμαξηάηαη ζηε ζπληξηπηηθή πιεηνλφηεηα ησλ αθεγεηψλ απφ ηνπο ίδηνπο, ζπρλά (αιιά φρη πάληα) ζε ζπλελλφεζε κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπο. ε θάζε πεξίπησζε, θαίλεηαη φηη παξά ην λεαξφ (θαη, ελίνηε, ην εθεβηθφ ή θαη ην «παηδηθφ») ηεο ειηθίαο ηνπο νη πνιηηηθνθνηλσληθέο ζπλζήθεο, ζηηο νπνίεο δνπλ, θαη ηα ηξαπκαηηθά βηψκαηα ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο ζπκβάιινπλ ζηε δηαθνξνπνίεζε ηεο έλλνηαο ηεο παηδηθήο ειηθίαο θαη ηεο λεαληθφηεηαο ζηε δηθή ηνπο πεξίπησζε θαη ζε κηα πξφσξε σξίκαλζε σο πξνο ηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηε δξάζε ηνπιάρηζηνλ ζε ζρέζε κε ηελ επξσπατθή ήπεηξν θαη ηε δπηηθή θνπιηνχξα, φπσο πξναλαθέξζεθε. Πξάγκαηη, ηα ελ ιφγσ αθεγνχκελα ππνθείκελα παξά ηε βηνινγηθή αλειηθηφηεηά ηνπο (ζε πνιιέο αιιά φρη φιεο ηηο πεξηπηψζεηο) κπνξεί λα ζεσξεζνχλ φηη πνιχ ζπρλά μεπεξλνχλ ηα βηψκαηα ηεο ελήιηθεο δσήο, έηζη φπσο –ζε κεγάιν βαζκφ– βηψλεηαη ζηε Γχζε, θαζψο έρνπλ βηψζεη ζηε ρψξα θαηαγσγήο ζε ζπλζήθεο αλαζθάιεηαο, έιιεηςεο 312 313 Cohen, Manion & Morrison, φ.π., 177-178. .π., 178. 146 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ειεπζεξίαο θαη θαηαπάηεζεο ησλ βαζηθψλ ηνπο αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ, ζξεζθεπηηθνχ θαλαηηζκνχ, πνηθηιφκνξθεο παηδηθήο εθκεηάιιεπζεο θαηεζλνηηθψλ δηαθξίζεσλ· θαζψο έρνπλ βηψζεη (νη πεξηζζφηεξνη) ηελ επηθηλδπλφηεηα ηεο απφδξαζεο απφ ηε ρψξα θαηαγσγήο πξνο κηα γεηηνληθή ρψξα γηα κηα πξνζσξηλή θαη σζηφζν πνιχρξνλε ελδηάκεζε κεηαλαζηεπηηθή δηακνλή· ην ζηίγκα ηνπ πξφζθπγα θαη ηνπ αλεπηζχκεηνπ ζε άιιεο αλαηνιηθέο ρψξεο· ην επίπνλν ηαμίδη πξνο ηε Γχζε κε ηηο ρψξεο φπνπ «πξαγκαηνπνηνχληαη ηα φλεηξα»· ηελ επαλαιεπηηθή αλακέηξεζή ηνπο κε ηνλ ζάλαην θαη άιιεο θαηαζηάζεηο «νξηαθψλ εκπεηξηψλ»· θαη ηέινο θαζψο έρνπλ βηψζεη ζπλήζσο ηε κε απνδνρή ηνπο ζηε ρψξα ππνδνρήο, πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ ακθίζεκε θαηάζηαζε αθελφο ηεο αβεβαηφηεηαο θαη ζπρλά ηεο ζχλζιηςεο ησλ αξρηθψλ ηνπο νλείξσλ θαη αθεηέξνπ ηεο θαιιηέξγεηαο κηαο αθφκε πην έληνλεο επηζπκίαο θαη εζσηεξηθήο πξνζπάζεηαο γηα πξνζσπηθή αλάπηπμε αθφκε κεγαιχηεξσλ δεμηνηήησλ επηβίσζεο θαη αληίζηαζεο ζην ερζξηθφ αιιά θαη –απφ θάπνηεο απφςεηο– ειθπζηηθφ πεξηβάιινλ ππνδνρήο. 2.6.1. Ππιν ηην πποζθςγική εμπειπία: ζηη σώπα καηαγωγήρ «Ο παηέξαο κνπ δνύιεπε ζε κεραλνζηάζην, ζηελ Καληαράξ, ηελ πόιε πνπ κέλακε. Δπηδηόξζσλε μέλα απηνθίλεηα. Κάπνηα ζηηγκή, άξρηζε λα δέρεηαη απεηιέο από ηνπο Σαιηκπάλ, λα ζηακαηήζεη ηε δνπιεηά ηνπ, πνπ λόκηδαλ όηη ππνζηήξηδε ηηο δηεζλείο δπλάκεηο, γηαηί δνύιεπε γηα μέλνπο. Σόηε ήκνπλ δέθα ρξνλώλ θαη ζπκάκαη θαιά ηνλ ηξόκν πνπ ππήξρε ζην ζπίηη καο. Μηα κέξα, μαθληθά, νη Σαιηκπάλ δνινθόλεζαλ ηνλ παηέξα κνπ. Η κεηέξα κνπ θνβόηαλ, πηα, πάξα πνιύ όηη απηνί ζα έπηαλαλ θη εκάο, ηα παηδηά, λα καο πάξνπλ ζηνλ ζηξαηό θαη λα καο βάινπλ λα πνιεκάκε, γηα λα εθδηθεζνύλ ηελ νηθνγέλεηά καο γηα ηε δνπιεηά πνπ έθαλε ν παηέξαο κνπ, γηα ηνπο μέλνπο, όπσο λόκηδαλ. Γελ ληώζακε πηα αζθαιείο θαη έηζη δελ είρακε άιιε ιύζε από ην λα θύγνπκε από ην Αθγαληζηάλ, όζν πην γξήγνξα γηλόηαλ.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Σ.Ν.] Σν θπξηφηεξν αίζζεκα πνπ θπξηαξρεί δηάρπηα ζηνλ ιφγν ησλ αθεγεηψλ, φηαλ κηινχλ γηα ηα πξνζσπηθά ηνπο βηψκαηα ή φηαλ αλαδηεγνχληαη ηηο αλακλήζεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα απφ ηηο ηζηνξίεο ησλ γνληψλ ηνπο γηα ηα δηθά ηνπο βηψκαηα ζην Αθγαληζηάλ, είλαη απηφ ηεο αλαζθάιεηαο. Οη (νπλίηεο) Σαιηκπάλ επαλέξρνληαη 147 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζπζηεκαηηθά θαη επίκνλα ζε φιεο ηηο βηναθεγήζεηο σο «ελζάξθσζε ηνπ θαθνχ», πνπ δελ αθήλεη ρσξίο ελφριεζε θακηά νηθνγέλεηα θαη επξχηεξα θαλέλαλ ζπγγεληθφ θχθιν πνπ νη Σαιηκπάλ ηελ/ηνλ πξνζιακβάλεη σο ερζξηθφ. Καη ελφριεζε ζηα ζπκθαδφκελα ησλ ππφ αλάιπζε βηναθεγήζεσλ ηζνδπλακεί κε εθδίθεζε, απαγσγή, ζάλαην. κσο ε (ζπρλά θαηαζηξνθηθή) δηαηάξαμε ηεο αζθάιεηαο ελφο Αθγαλνχ πνιίηε δελ πξνέξρεηαη κφλν απφ ηνπο Σαιηκπάλ αιιά έρεη θαη ελδν-εζλνθπιεηηθέο θαη ελδνζξεζθεπηηθέο ξίδεο, φπσο θαίλεηαη απφ ηε καξηπξία ελφο λεαξνχ Αθγαλνχ Υαδάξα, ε νηθνγέλεηα ηνπ νπνίνπ απεηινχληαλ, βίσζε ηελ απψιεηα θαη ηειηθά ηελ αλαγθαζηηθή απφδξαζε ζην εμσηεξηθφ απφ άιινπο Υαδάξα: «Δκείο είκαζηε Υαδάξα θαη ε νηθνγέλεηά κνπ είλαη ηίηεο. Καη κε ηνπο Σαιηκπάλ, πνπ είλαη νπλίηεο θαη πνιύ άγξηνη, είρακε κεγάιν πξόβιεκα. Δκάο ηνπο Υαδάξα καο θπλεγνύζαλ θαη καο ζθόησλαλ, ην πεξηζζόηεξν απ‟ όινπο, εηδηθά ζηελ πεξηνρή πνπ δνύζακε, ζην Γθάδλη. Αιιά δελ είρακε λα θνβόκαζηε κόλν ηνπο Σαιηκπάλ. Φνβόκαζηαλ θαη θάπνηνπο απ‟ ηνπο δηθνύο καο, ηνπο Υαδάξα. Κη απ‟ απηνύο, ηειηθά, ηελ πάζακε. Ο παηέξαο κνπ είρε έλα κηθξνκάγαδν θη απ‟ απηό, βαζηθά, δνύζακε. Αιιά ήξζαλ ηξεηο καθηόδνη Υαδάξα θαη απεηινύζαλ ηνλ παηέξα κνπ λα ηνπο δίλεη ιεθηά. Αιιηώο ζα ηνλ ζθόησλαλ θη απηόλ θαη όιε ηελ νηθνγέλεηα. Μηα κέξα πνπ ήξζαλ μαλά ζην καγαδί, θαη ηνλ απεηινύζαλ κε όπιν, ν παηέξαο κνπ, γηα λα γιηηώζεη, ζθόησζε ηνλ έλαλ από ηνπο ηξεηο. Οη άιινη δύν ηόηε ζθόησζαλ ακέζσο ηνλ παηέξα κνπ θη έςαρλαλ λα βξνπλ λα ζθνηώζνπλ θαη ηνλ κεγάιν κνπ αδειθό. Η κάλα καο θνβήζεθε θαη γηα καο ηα παηδηά θη έηζη καο πήξε θαη θύγακε γηα ην Παθηζηάλ, λα είλαη αζθαιήο, ηνπιάρηζηνλ, ε δσή καο.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ. Α.]. Αιιά θαη πέξα απφ ηνπο έλνπινπο Σαιηκπάλ ή ηνπο ηπρφλ νκνεζλνηηθνχο ή αιινεζλνηηθνχο (ελ δπλάκεη) δνινθφλνπο, ε δξάζε ησλ νπνίσλ ππνδαπιίδεη κηα – νπζηαζηηθά– εκπφιεκε θαηάζηαζε δίρσο ηέινο ζην Αθγαληζηάλ, φπσο αλαιχεηαη θαη ζε επφκελεο ππνελφηεηεο, ε επηζθάιεηα ηεο δσήο αθφκε θαη/ή θπξίσο ησλ λέσλ ή ησλ παηδηψλ ζεσξείηαη δεδνκέλε απφ ηελ επξχηαηε ρξήζε ησλ λαξθσηηθψλ: 148 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «ην Αθγαληζηάλ, άκα γιηηώζεηο από ηνλ πόιεκν, ζα παο από ηα λαξθσηηθά. Πάλησο, λα γιηηώζεηο θη από ηα δπν κάιινλ απίζαλν είλαη.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ. Π.]. Χο εθ ηνχηνπ, ε έιιεηςε αζθάιεηαο θαη φζα απηή επηθέξεη, νδεγνχλ ζηελ απαμίσζε ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη ησλ δηθαησκάησλ πνπ απηή έρεη, φπσο ι.ρ. ην δηθαίσκα ζηελ ίδηα ηε δσή, ηελ πγεία, ηελ εθπαίδεπζε, ηηο πνηθίιεο κνξθέο ειεπζεξίαο ζην Αθγαληζηάλ, φπσο ζπλνπηηθά πεξηγξάθεηαη ζην παξαθάησ απφζπαζκα: «ηαλ ε ρώξα ζνπ είλαη ζε πόιεκν ή ζαλ ζε πόιεκν ή όηαλ ππάξρεη δηθηαηνξία, όπσο είλαη νη Σαιηκπάλ ζην Αθγαληζηάλ, δελ έρεηο δηθαηώκαηα, δελ ππάξρεη απηή ε έλλνηα. Πξώηα απ‟ όια, ε δσή ζνπ δελ είλαη ζεκαληηθή γηα θαλέλαλ θη νύηε ελδηαθέξεη θαλέλαλ. Βγαίλεηο από ην ζπίηη ζνπ θαη δελ μέξεηο αλ ζα γπξίζεηο πίζσ δσληαλόο. ηαλ ήκνπλ 6 ρξνλώλ, νη γνλείο κνπ πεξλνύζαλ ηπραία δίπια από έλα παγηδεπκέλν απηνθίλεην, πνπ αλαηηλάρζεθε εθείλε ηε ζηηγκή. Κη ν παηέξαο κνπ ηξαπκαηίζηεθε ζνβαξά θη από ηόηε έρεη ζνβαξά θηλεηηθά πξνβιήκαηα θη είλαη αλάπεξνο, ρσξίο θακηά θξαηηθή κέξηκλα, θη ε κεηέξα κνπ ζθνηώζεθε. Η δσή είλαη ηίπνηε. Καλέλαο δελ ζε λνηάδεηαη. Ούηε ζε αθήλνπλ λα δήζεηο όπνπ ζέιεηο, λα δνπιεύεηο κε ηελ εζπρία ζνπ, λα έρεηο ρξήκαηα, λα δεηο ζαλ άλζξσπνο, λα κνξθώλεζαη, λα παληξεύεζαη όπνηνλ ζέιεηο θη όπνηε ζέιεηο, λα πηζηεύεηο όπνηα ζξεζθεία ζέιεηο, λα απνθαζίδεηο εζύ γηα ηα ζεκαληηθά πξάγκαηα ζηε δσή ζνπ. Οη Σαιηκπάλ ζέινπλ νη άλζξσπνη λα κε καζαίλνπλ γξάκκαηα θαη λα κε ζθέθηνληαη, λα είλαη ζαλ δώα, γηα λα ηνπο θάλνπλ ό,ηη ζέινπλ. Έηζη, δελ θέξλνπλ θαη πνιιέο αληηξξήζεηο γηα ηα δηθαηώκαηα πνπ δελ έρνπλ θαη γηα ηηο θαηαπαηήζεηο πνπ ηνπο θάλνπλ.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ. Σ.] Ζ δσή θάζε Αθγαλνχ ζηηο πεξηνρέο πνπ ειέγρνπλ νη Σαιηκπάλ αιιά ελίνηε θαη ζε πεξηνρέο πνπ πξνζπαζνχλ λα μαλαπάξνπλ ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπο είλαη νινθιεξσηηθά εμαξηψκελεο απφ ηνπο ηειεπηαίνπο. Ζ πξνζσπηθή βνχιεζε δελ ιακβάλεηαη ππφςε, ε άλσζελ θαζνδήγεζε θαη ν έιεγρνο είλαη απφιπηνο, θαζνιηθφο θαη αλαληίξξεηνο. ηε δηακφξθσζε κηαο ηέηνηαο νδπλεξήο πξαγκαηηθφηεηαο ζπκβάιιεη αθελφο ε ζενθξαηηθφηεηα ηεο ζπληεξεηηθήο κεξίδαο ηεο ρψξαο παξά ηελ πξνζπάζεηα ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ γηα ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο θαη αθεηέξνπ ε απαμίσζε πνπ βηψλνπλ 149 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πιαηηέο θαηεγνξίεο αλζξψπσλ, φπσο, κεηαμχ άιισλ, θπξίσο ηα παηδηά, νη γπλαίθεο θαη δηάθνξεο εζλνηηθέο νκάδεο θαη άιιεο κεηνλφηεηεο. Σν Αθγαληζηάλ θαηά ηελ ηαιηκπαληθή πεξίνδν έγηλε παγθνζκίσο γλσζηφ γηα ηνλ αθξαίν ζξεζθεπηηθφ ηνπ θαλαηηζκφ, φπνπ θαζεηί πνπ πξνζιακβαλφηαλ απφ ηελ ηαιηκπαληθή εγεζία σο θνζκηθφ θαη αληίζεην ζηηο ζξεζθεπηηθέο επηηαγέο ηνχ Ηζιάκ, έηζη φπσο ε ίδηα ην ελλννχζε, βίσλε ηελ θαηαζηξεπηηθή ηεο καλία. Αθφκε θαη ε εθπαίδεπζε, πξνζιακβαλφκελε σο θνζκηθφο θαη –εμ νπ– κε εζηθφο ζεζκφο, εμνβειίζηεθε απφ ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα ησλ παηδηψλ, ζηα νπνία επηηξεπφηαλ ή κάιινλ επηβαιιφηαλ κφλν ε θνίηεζε ζε ρνιέο Κνξαλίνπ, φπνπ νη ηεξνδηδάζθαινη δηαθήξπζζαλ ηε κνλαδηθφηεηα ηεο κνπζνπικαληθήο ζξεζθείαο, ηελ αλσηεξφηεηα ησλ πηζηψλ ηεο θαη ηελ χςηζηε αμία ηεο εμφλησζεο ησλ κε αζπαδνκέλσλ ην Ηζιάκ. Ζ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ζε έλα ηέηνην πιαίζην είρε σο απνηέιεζκα ηελ (ζπλήζσο) αθξάδαληε εζσηεξίθεπζε ηεο απνζηξνθήο ηνπ άπηζηνπ «άιινπ» σο επηθίλδπλνπ κηάζκαηνο ηεο αλζξσπφηεηαο, πνπ πξέπεη –πάζε ζπζία– λα εμνινζξεπζεί. Καινζχλε σο απαχγαζκα ή σο πξαθηηθή εμσηεξίθεπζε ηεο πλεπκαηηθφηεηαο πέξαλ θαη εθηφο ηεο κνπζνπικαληθήο πίζηεο δελ λνείηαη. Χο εθ ηνχηνπ, ζηηο ρνιέο Κνξαλίνπ νη λένη Μνπζνπικάλνη ιακβάλνπλ ηελ εθπαίδεπζε φηη ν νπνηνζδήπνηε ζξεζθεπηηθφο «άιινο» είλαη επηθίλδπλνο γηα απηνχο θαη φηη ε νπνηαδήπνηε ζχλαςε θνηλσληθήο ζρέζεο ή θαη απιήο επαθήο καδί ηνπ απαγνξεχεηαη αζπδεηεηί. Καζψο θαηά ηελ ηαιηκπαληθή πεξίνδν ζε νιφθιεξν ην Αθγαληζηάλ αιιά θαη θαηά ηε κεηαηαιηκπαληθή πεξίνδν ζε δηάθνξεο επαξρίεο ηεο ρψξαο (φπνπ επηθξαηεί αθφκε ζε κεγάιν βαζκφ ην ηαιηκπαληθφ θαζεζηψο) δελ ππήξρε/δελ ππάξρεη ελαιιαθηηθή νπηηθή, πνιινί (λένη) Αθγαλνί γαινπρνχληαη κε απηέο ηηο αξρέο, ηηο νπνίεο ελζηεξλίδνληαη ζε βάζνο: «ην Αθγαληζηάλ, δελ πήγαηλα ζρνιείν. Μόλν δπν ρξόληα πήγα ζηε ρνιή Κνξαλίνπ, πνπ δηδαζθόκαζηαλ ην Κνξάλη, ζηα αξαβηθά. Γελ επηηξέπνπλ λα ην κεηαθξάζεηο λα ην θαηαιαβαίλεηο. ιε ηελ ώξα γη‟ απηό κηινύζακε θη ν δάζθαινο καο έιεγε όηη κόλν απηό είλαη ζσζηό θη όινη όζνη δελ πηζηεύνπλ ζ‟ απηό είλαη πνιύ θαθνί άλζξσπνη θη επηθίλδπλνη γηα καο θαη ζέινπλ ην θαθό καο, γη‟ απηό πξέπεη λα ηνπο πξνιάβνπκε. Μαο δίδαζθαλ όηη όπνηνο Μνπζνπικάλνο ζθνηώλεη ηνπο άπηζηνπο είλαη άγηνο άλζξσπνο θη ν Θεόο ηνλ αληακείβεη. [...] Καη, βέβαηα, ηα πηζηεύακε απηά, αθνύ απηά καο ηα έιεγαλ ζπλέρεηα. Δίλαη 150 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζαλ λα ζνπ θάλνπλ θάζε κέξα πιύζε εγθεθάινπ, γηα όιε ζνπ ηε δσή, όηαλ δεηο εθεί.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ. Γ.] Ζ ππνρξεσηηθή θνίηεζε ησλ παηδηψλ ζην Αθγαληζηάλ ζηε ρνιή Κνξαλίνπ, πνπ ζε αληίζεζε κε ηε γεληθή ζρνιηθή εθπαίδεπζε δελ ζπκπεξηιακβάλεη θαλ ζην πξφγξακκά ηεο ζηνηρεηψδεηο γλψζεηο γξαθήο θαη αλάγλσζεο, έρεη σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία κηαο κάδαο λέσλ Αθγαλψλ αλαιθάβεησλ ή –ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε– εκηαλαιθάβεησλ. Λφγσ ηεο πξνρσξεκέλεο θηψρεηαο θαη ησλ ρακειψλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ηνπ κεγαιχηεξνπ πνζνζηνχ ηεο ρψξαο, ε ζρνιηθή εθπαίδεπζε εηδηθά (αιιά φρη κφλν) ησλ θνξηηζηψλ ζεσξείηαη κάιινλ πεξηηηή πνιπηέιεηα. Σν θάζε άηνκν αλεμαξηήησο ειηθίαο είλαη απαξαίηεην σο εξγαζηαθφ θεθάιαην γηα ηελ θάζε νηθνγέλεηα, ε επηβίσζε ηεο νπνίαο εμαξηάηαη απφ ηελ νηθνλνκηθή ζπκβνιή ηνπ θαζελφο. Σα παηδηά απφ πνιχ κηθξή ειηθία ελζηεξλίδνληαη απηήλ ηελ πξαθηηθή σο αλαπφθεπθηε θαη απηνλφεηε πξαγκαηηθφηεηα, φπσο θαίλεηαη ραξαθηεξηζηηθά ζην παξαθάησ απφζπαζκα: «ην Αθγαληζηάλ, εθηόο απ‟ ηε ρνιή Κνξαλίνπ, πνπ δελ γηλόηαλ λα κελ παο, βαζηθά δελ πήγαηλεο ζρνιείν. Οη πεξηζζόηεξνη, όπσο εγώ, δελ κάζακε νύηε λα δηαβάδνπκε νύηε λα γξάθνπκε. Τπάξρεη πνιιή θηώρεηα θη νη γνλείο, άκα δνπλ, ζθέθηνληαη όρη όπσο εδώ, ζηελ Δπξώπε, ηη ζα πξνζθέξνπλ απηνί ζηα παηδηά ηνπο, αιιά θνηηάδνπλ ηη ζα πξνζθέξνπλ ηα παηδηά ηνπο ζ‟ απηνύο. Έηζη, ηα παηδηά, από πνιύ κηθξά, καζαίλνπλ –δελ κπνξνύλ λα θάλνπλ θη αιιηώο– λα δνπιεύνπλ, γηαηί είλαη πην ζεκαληηθό λα θέξλνπλ ιεθηά ζην ζπίηη. Αιιηώο, πώο λα ηα βγάδνπλ πέξα;» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Σ. Ν.]. Πνιχ πεξηζζφηεξν, φκσο: πρλά ηα παηδηά ζην Αθγαληζηάλ φρη κφλν πξνζιακβάλνληαη απφ ηνπο ελήιηθεο σο (θζελφ θαη εχθνια δηαρεηξίζηκν) εξγαηηθφ δπλακηθφ, αλαγθαζηηθά γηα βηνπνξηζηηθνχο ιφγνπο νιφθιεξεο ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο, αιιά ζεσξείηαη φηη ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα θαη ε ειηθία είλαη πνζά αλάινγα: ζν κηθξφηεξε ειηθία έρεη θαλείο ηφζν κηθξφηεξν ιφγν έρεη ζηε δηεθδίθεζε ησλ «δηθαησκάησλ» ηνπ, γηα ηα νπνία ζε θάζε πεξίπησζε ζην Αθγαληζηάλ ζε πνιιέο πεξηνρέο αθφκε θαη ζήκεξα, φπσο θαίλεηαη ζε επφκελε ππνελφηεηα, κφλν θαηαρξεζηηθά κπνξεί λα γίλεη ιφγνο. Έηζη, ε αξπαγή ησλ παηδηψλ σο πιένλ επάισησλ 151 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θαη ζπρλά αδχλακσλ λα αληηδξάζνπλ, απφ νπνηνλδήπνηε ζέιεη λα εθδηθεζεί κηα νηθνγέλεηα ή λα θεξδίζεη εχθνια ρξήκαηα ζε βάξνο ηνπ απφ ηελ πνηθηιφκνξθε παξάλνκε εθκεηάιιεπζή ηνπ (ι.ρ. εξγαζηαθή, ζεμνπαιηθή), θαη ε πάζεο θχζεσο ζσκαηηθή θαη ςπρνπλεπκαηηθή θαθνπνίεζή ηνπο δελ απνηειεί εμαίξεζε ζην Αθγαληζηάλ, αλ θαη ζε επίζεκν ζεζκηθφ πιαίζην έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζεκαληηθά βήκαηα γηα ηελ θαηνρχξσζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ παηδηψλ. Παξ‟ φια απηά φκσο ηα παηδηά ζην Αθγαληζηάλ γαινπρνχληαη ζε κηα θνπιηνχξα άθξηηεο απνδνρήο ησλ ελειίθσλ θαη άθξηηεο ππνηαγήο ηνπο ζε απηνχο, σο έλδεημε ζεβαζκνχ, ππαθνήο θαη πεηζαξρίαο. Ζ (ζπλήζσο δπζβάζηαρηε) πξαγκαηηθφηεηα ηεο παηδηθήο θαζεκεξηλφηεηαο ζην Αθγαληζηάλ δηαηππψλεηαη απιά θαη πεηπρεκέλα ζηελ επηγξακκαηηθή θξάζε ηεο βηναθήγεζεο ηνπ Μ. Γ. «Γύζθνιν λα είζαη παηδί ζην Αθγαληζηάλ», ν νπνίνο ζπλερίδεη, αλαθέξνληαο κεξηθνχο κφλν απφ ηνπο πνιινχο ιφγνπο γηα ηελ θαηάζηαζε απηή, ηνλίδνληαο ζην ηέινο ηε δηαθνξνπνηεκέλε θαη –κάιηζηα ζρεδφλ εθ δηακέηξνπ– αληηζεηηθή, ζχκθσλα κε ηε ζπγθξηηηθή ηνπ παξαηήξεζε, ηζρχνπζα θαηάζηαζε ζηελ Δπξψπε: «Οη Σαιηκπάλ άκα ζέινπλ λα ρηππήζνπλ κηα νηθνγέλεηα γηαηί έηζη ζέινπλ, δελ ζα πηάζνπλ κόλν λα ζθνηώζνπλ ηνλ παηέξα ή θαη ηνπο δπν γνλείο, αιιά ζέινπλ λα ζθνηώζνπλ θαη ηα παηδηά ή λα απεηινύλ όηη ζα ηα ζθνηώζνπλ, κπνξεί λα ηα αξπάμνπλ γηα λα ηα βάινπλ λα πνιεκνύλ ζηνλ ζηξαηό ηνπο, θαη έηζη πνιιά παηδηά ζθνηώλνληαη ζηνλ πόιεκν. Άιια ηα αξπάδνπλ θάπνηνη κεγάινη θαη ηα βάδνπλ λα δνπιεύνπλ ζαλ ζθιάβνπο, κε ιίγα ή θαη κε θαζόινπ ιεθηά, όρη κόλν ζην Αθγαληζηάλ αιιά ηα ζηέιλνπλ θαη ζην εμσηεξηθό, Παθηζηάλ, Ιξάλ θαη αιινύ, θαη ηα βάδνπλ λα δνπιεύνπλ πνιύ ζθιεξά θαη ηα θαθνκεηαρεηξίδνληαη. Καη γεληθά ζηα παηδηά πνιιέο θνξέο πέθηεη μύιν θαη δελ ηα ζέβνληαη θαζόινπ, γηαηί είλαη παηδηά θη νη κεγάινη πηζηεύνπλ όηη δελ έρνπλ ηα ίδηα δηθαηώκαηα κ‟ απηνύο. Καη εκείο ηα παηδηά κεγαιώλνπκε κε απόιπην ζεβαζκό πξνο ηνπο κεγάινπο, γηαηί καζαίλνπκε όηη όζν πην κεγάινο είζαη ηόζν πην ζνθόο γίλεζαη, ζε αληίζεζε, όπσο βιέπσ, κε ηελ Δπξώπε, όπνπ δελ ηζρύεη πνιύ απηό, ηα παηδηά έρνπλ πνιιά δηθαηώκαηα θη νη κεγάινη ηα ζέβνληαη επίζεο.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ. Γ.] 152 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηελ αλαληίξξεηε ειηθηαθή ππνηαγή ιφγσ ηεο απαξέγθιηηεο αληζφηεηαο ζηηο δηαγελεαθέο ζρέζεηο πξνζηίζεηαη ε αλαληίξξεηε έκθπιε ππνηαγή ιφγσ ηεο εμίζνπ απαξέγθιηηεο αληζφηεηαο ζηηο έκθπιεο ζρέζεηο. «Γηα ηηο γπλαίθεο είλαη άζρεκα ηα πξάγκαηα. Μαζαίλνπλ λα κελ έρνπλ γλώκε θαη λα ππαθνύνπλ, λα θάλνπλ απηό πνπ ηνπο ιέεη ν παηέξαο ηνπο ή ν άληξαο ηνπο. Σε κάλα κνπ ηελ πάληξεςαλ κε ηνλ παηέξα κνπ, πνπ ήηαλ μάδειθόο ηεο, πην κεγάινο ζηελ ειηθία από θείλε, θη είρε πνιύ δύζθνιε δσή, κόλν ζην ζπίηη, γηα ηνλ άληξα ηεο θαη ηα παηδηά ηεο. Καη ηώξα, πνπ είλαη ζηε Γεξκαλία, όιν απηό καο ιέεη, όηαλ κηιάκε ζην ηειέθσλν. ηη δελ έκαζε ηίπνηε ζηε δσή ηεο λα κπνξεί λα δνπιεύεη απηόλνκα, έμσ ζηελ θνηλσλία, αλ θαη ην ήζειε πνιύ, θη όηη νη γνλείο ηεο ηεο θαηέζηξεςαλ ηελ δσή ηεο γηα πάληα. Κη όιν θιαίεη.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Υ.Μ.] Καη βέβαηα, αλ ζην Αθγαληζηάλ ζπκβαίλεη λα είζαη θαη παηδί θαη γέλνπο ζειπθνχ, ηφηε ηα πξάγκαηα είλαη πξαγκαηηθά δχζθνια, ζχκθσλα κε ηελ παξαθάησ καξηπξία: «Κη άκα είζαη θνξίηζη ζην Αθγαληζηάλ, αθόκα θαη λεξό λα πηεηο πξέπεη λα δεηήζεηο άδεηα. Γελ έρεηο θαλέλα δηθαίσκα. Αθόκα θαη ηώξα πνπ είλαη θάπσο θαιύηεξα ηα πξάγκαηα, νη άληξεο ζηελ νηθνγέλεηα απνθαζίδνπλ, από πνιύ κηθξή ειηθία, κε πνηνλ ζα ζε παληξέςνπλ θαη πόζα ιεθηά ζα πάξνπλ από απηό. Σα θνξίηζηα είλαη ζαλ λα κελ ππάξρνπλ.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ. Γ.] Παξάιιεια κε ηηο έληνλεο έκθπιεο δηαθξίζεηο θαη ηε (ζπρλή) θαηαπάηεζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ γπλαηθψλ, παξά ηε ζεκαληηθή πξφνδν πνπ έιαβε ρψξα θαηά ηε κεηαηαιηκπαληθή πεξίνδν, φπσο παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ζε επφκελε ππνελφηεηα, έληνλεο είλαη θαη νη εζλνηηθέο δηαθξίζεηο πνπ πθίζηαληαη ζην Αθγαληζηάλ θαη νη επαθφινπζεο εζλνηηθέο εθθαζαξίζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ. Παξ‟ φιε ηελ εζλνηηθή πνιππινθφηεηα ηεο ρψξαο θαη ηηο εμ απηήο πνιχκνξθεο εζλνηηθέο αληηπαιφηεηεο, νη Υαδάξα θαίλεηαη λα είλαη εθείλε ε εζλνηηθή νκάδα πνπ πθίζηαηαη ηηο πεξηζζφηεξεο δηψμεηο. Σα παηδηά Υαδάξα, γελλεκέλα ζε έλα ηέηνην θνηλσληθνπνιηηηθφ πιαίζην, κεγαιψλνπλ εμ αλάγθεο κε ηελ ηδέα φηη, γηα λα επηβηψζνπλ θαη λα κε δνινθνλεζνχλ ηα 153 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ίδηα ή κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο, είλαη εθείλα πνπ πξέπεη λα εθπαηξηζηνχλ θαη λα αθήζνπλ ηνλ ηφπν [θαη ηεο δηθήο ηνπο] θαηαγσγήο ειεχζεξν γηα ηνπο δηψθηεο ηνπο: «Πνιινύο ζθνηώλνπλ νη Σαιηκπάλ, αιιά ηνπο Υαδάξα, ην πεξηζζόηεξν. [...] Γελ μέξσ γηαηί, έηζη είλαη. Κη νη Παζηνύλ θη άιιεο θπιέο κάο θπλεγνύλ, αιιά νη Σαιηκπάλ ην πεξηζζόηεξν. ε θάπνηεο πεξηνρέο, είλαη ζπάλην λα είζαη Υαδάξα θαη λα κελ έρνπλ δνινθνλήζεη νη Σαιηκπάλ θάπνηνπο από ηελ νηθνγέλεηα ή ην ζόη ζνπ. Καη μέξεηο όηη αλ κείλεηο εθεί, ζα έρεηο θη εζύ ηελ ίδηα θαηάιεμε κε ηνπο άιινπο ζθνησκέλνπο. Γη‟ απηό, εζύ πξέπεη λα θύγεηο.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ. Α.] Έηζη, νη Αθγαλνί Υαδάξα εμνηθεηψλνληαη αθφκε πεξηζζφηεξν θαη αθφκε λσξίηεξα κε ηελ ηδέα ηεο αλαγθαζηηθήο απφδξαζεο, πηνζεηψληαο ηνλ ξφιν ηνπ θπλεγεκέλνπ πνπ ηνπο απνδίδεη ε (ζπρλά) θπξηαξρηθή ηαιηκπαληθή αιιά θαη άιιεο νκάδεο. Οη γεηηνληθέο ρψξεο, Ηξάλ θαη Παθηζηάλ, είλαη νη πξψηνη (ζπρλά καθξνρξφληνη) δηακεηαλαζηεπηηθνί ηνπο ζηαζκνί, γηα λα αθνινπζήζνπλ νη πην καθξηλέο ρψξεο, ζηελ «νλεηξεκέλε» Δπξψπε. 2.6.2. Καηά ηιρ πποζθςγικέρ διαδπομέρ: δπόμοι, όπια και ςπεπβάζειρ Ζ παληειήο έιιεηςε ειεπζεξίαο, πνπ επέβαιαλ νη Σαιηκπάλ θαηά ηελ πεξίνδν εμνπζίαο ηνπο ζηε ρψξα θαη ε θαηαζηξαηήγεζή ηεο ζηε ζπλέρεηα ζηελ πξνζπάζεηα επαλάθηεζεο ηνπ θξαηηθνχ ειέγρνπ, είρε σο απνηέιεζκα λα ζέηεη ζε θίλδπλν ηελ δσή εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ Αθγαλψλ, πνπ αλαδεηνχζαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα. Σα βηψκαηα ηνπ θαζεκεξηλνχ θφβνπ ηνπ ζαλάηνπ θαη ηεο «εμνηθείσζεο» κε απηφλ σο θαζεκεξηλφ θαη – αλά πάζα ζηηγκή– δπλάκελν γεγνλφο· ηα βηψκαηα ηεο κφληκεο δηαθχβεπζεο ηεο δσήο, πνπ ηνηνπηνηξφπσο είρε απνιέζεη θάζε έλλνηα ζηνηρεηψδνπο (πνιηηηθνθνηλσληθήο) αζθάιεηαο θαη πξνβιεςηκφηεηαο θαηαληνχζε νχηε θαλ αληηθείκελν ηνπ ακέζσο απαμίσζεο· αθφινπζνπ ηα βηψκαηα ρξνληθνχ ηεο κε δηαζηήκαηνο, αλαδεηθλχνληαη ζε κείδνλα απνπξνζαλαηνιηζηηθά δηιήκκαηα, πνπ πνιχ άκεζα απαηηνχλ αλάιεςε πξσηνβνπιίαο θαη δξάζεο: ηελ νηθεηνζειή απφθαζε γηα (νηθνγελεηαθή) θπγή, πξνζδηνξηζκέλε σζηφζν απφ εηεξνθαζνξηδφκελα αίηηα, φπσο θαίλεηαη ζην αθφινπζν απφζπαζκα: 154 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «Η δσή καο πιένλ θηλδύλεπε αλά πάζα ζηηγκή. [...] Γελ είκαζηαλ ζίγνπξνη γηα ηελ επόκελε ζηηγκή, γηα ην αλ ζα γπξίδακε πίζσ, αλ βγαίλακε από ην ζπίηη καο. [...] Έηζη, θύγακε θξπθά, κε πνιύ θόβν θαη αγσλία, κε μερσξηζηά θακηόληα, γηα λα κε δίλνπκε ζηόρν. Πξώηα ε κεηέξα κνπ θη εγώ, θαη δπν κέξεο αξγόηεξα, ν παηέξαο θαη νη αδειθέο κνπ. Γελ είρακε άιιε επηινγή. [...] Ήηαλ ε πξώηε θνξά πνπ έθεπγα από ηελ πόιε κνπ θη έβιεπα θάηη έμσ από απηή. Γελ έβιεπα αθξηβώο, γηαηί ζε όιν ην ηαμίδη είκαζηαλ θξπκκέλνη θάησ από ηζνπβάιηα θαη μύια. [...] Αλ καο έπηαλαλ πνπ θεύγακε, ζα καο ζθόησλαλ επί ηόπνπ. Αθόκα δελ μερλώ ηνλ θόβν πνπ έλησζα. Βιέπσ ζπρλά εθηάιηεο κε όια απηά θαη πνιιέο λύρηεο δπζθνιεύνκαη λα θνηκεζώ.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Γ.] Ο θφβνο θαίλεηαη λα είλαη έλα απφ ηα βαζηθά ζπλαηζζήκαηα πνπ ζπλφδεπε ηνπο βηναθεγνχκελνπο λεαξνχο ήδε απφ ηελ πξψηε ηνπο απφδξαζε. Ζ αίζζεζε ηνπ πνιέκνπ ή ηνπιάρηζηνλ ηεο κφληκεο ζπγθξνπζηαθήο θαηάζηαζεο θαη ε αίζζεζε ηεο κφληκεο αλαζθάιεηαο αλαδεηθλχνληαη ζε νδπλεξή εκπεηξία θαη ζπκβάιινπλ ηαπηφρξνλα ζηελ επαλαμηνιφγεζε θαη επαλα-ηεξάξρεζε ησλ αλαγθψλ ηεο δσήο. Αθφκε θαη αλ ζηε λέα ρψξα ππνδνρήο (Ηξάλ) νη ζπλζήθεο δσήο δελ αληαπνθξίλνληαη –νχηε θαηά δηάλνηα– ζηηο πξνζδνθίεο ησλ εθδησγκέλσλ θαη εθπαηξηζκέλσλ, ηνπιάρηζηνλ δηαζθαιίδεηαη ε ειάρηζηε βάζε: ε έιιεηςε πνιέκνπ, πνπ ππφζρεηαη ηε ζηνηρεηψδε αζθάιεηα ηεο δσήο: «ηαλ θύγακε από ην Αθγαληζηάλ γηα ην Ιξάλ, δελ μέξακε πόζν ζα κέλακε. Δθεί πνπ κέλακε ήηαλ όκνξθα θαη κ‟ άξεζε αξθεηά εθεί πνπ δνύζακε. θεθηόκνπλ όηη ζα πεξάζνπλ ηα δύζθνια θαη ζα μαλαγπξίζνπκε, λα δήζνπκε ήζπρα θαη κε αζθάιεηα. [...] Αιιά ηα πξάγκαηα ζην Αθγαληζηάλ δελ θαιπηέξεπζαλ, θη ήηαλ θαιύηεξα γηα καο λα κέλνπκε ζην Ιξάλ. Καιύηεξα, δειαδή, ηξόπνο ηνπ ιέγεηλ... Υάιηα ήηαλ. Αιιά, ηνπιάρηζηνλ, είρακε ηα βαζηθά: δελ ππήξρε πόιεκνο θαη δελ θηλδύλεπε ε δσή καο.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Π.] Οη «ράιηα» ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζην Ηξάλ, ζηηο νπνίεο αλαθέξεηαη γεληθά ε πξνεγνχκελε καξηπξία, επαλέξρνληαη ζηνλ ιφγν φισλ αλεμαηξέησο γεληθά ησλ αθεγεηψλ, πνπ απνθαιχπηνπλ ηηο δπζθνιίεο ζε δηαθνξεηηθέο πηπρέο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο κε ηδηαίηεξα δηαθσηηζηηθέο ιεπηνκέξεηεο. πλνπηηθά: Σν Ηξάλ, φληαο 155 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ε ρψξα πνπ δερφηαλ θαη εμαθνινπζεί λα δέρεηαη ηα κεγαιχηεξα θχκαηα πξνζθχγσλ απφ ην Αθγαληζηάλ, νπζηαζηηθά δπζρεξαίλεη ηε δηακνλή ηνπο ζηελ επηθξάηεηά ηνπ, δελ ηνπο εθρσξεί εχθνια άδεηεο παξακνλήο θαη απαηηεί ρξεκαηηθά πνζά, ηα νπνία νη πξφζθπγεο αδπλαηνχλ λα πιεξψζνπλ. ε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα νη ηνπηθέο αζηπλνκίεο ηήο εθάζηνηε πεξηνρήο πξνβαίλνπλ ζε καδηθέο ζπιιήςεηο Αθγαλψλ πξνζθχγσλ ζην πιαίζην «εθθαζαξίζεσλ» ηεο ρψξαο απφ «αιινδαπά ζηνηρεία», εμαλαγθάδνληάο ηνπο λα πιεξψζνπλ βαξηά ρξεκαηηθά πξφζηηκα, πνπ ζαθψο βειηηψλνπλ ηνπο εζληθνχο εηζνδεκαηηθνχο πφξνπο, ελψ ζηηο (πνιχ ζπρλέο) πεξηπηψζεηο φπνπ πθίζηαηαη αδπλακία πιεξσκήο ησλ απαηηνχκελσλ ρξεκαηηθψλ πνζψλ, ιακβάλνπλ ρψξα καδηθέο απειάζεηο πξνο ηε ρψξα θαηαγσγήο. Οη απειαζζέληεο, απνθνκκέλνη μαθληθά απφ ηα ππφινηπα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο (θπξίσο γπλαίθεο θαη παηδηά, πνπ – ζχκθσλα κε ηνπο αθεγεηέο– απνηεινχλ ιηγφηεξν αληηθείκελν ησλ ηξαληθψλ δηψμεσλ θαη απειάζεσλ), κελ έρνληαο άιιε επηινγή άκεζα, μαλαδηαζρίδνπλ θξπθίσο ηα ζχλνξα πξνο ηελ αληίζεηε θνξά γηα ηελ (εθ λένπ) επίηεπμε ηεο νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο θαη ε ηζηνξία (κε ηηο δηψμεηο, ζπιιήςεηο, επηβνιή αλαγθαζηηθψλ πξνζηίκσλ, αδπλακία πιεξσκήο θαη απειάζεηο) επαλαιακβάλεηαη ζε ειαθξέο παξαιιαγέο: «ην Ιξάλ, όηαλ δελ είρακε ραξηηά, καο έπηαλε ε αζηπλνκία, θη αλ δελ πιεξώλακε πνιιά ιεθηά, πνπ δελ είρακε, καο θόξησλαλ θαη καο έζηειλαλ πίζσ, ζην Αθγαληζηάλ. Σνλ παηέξα κνπ, κέζα ζε δύν ρξόληα, ηνλ έπηαζαλ έμη θνξέο θαη ηνλ έδησμαλ. Απηόο κόιηο πεξλνύζε ηα ζύλνξα γηα ην Αθγαληζηάλ, κεηά από ιίγν, ηα μαλαπεξλνύζε γηα ην Ιξάλ θαη εξρόηαλ θξπθά θαη καο έβξηζθε. Η αιήζεηα είλαη όηη ζην Ιξάλ δελ καο ήζειαλ θαη γη‟ απηό καο θπλεγνύζαλ ζπλέρεηα λα καο πηάλνπλ θαη λα παίξλνπλ ιεθηά.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Μ.] Οη αθεγεηέο πνπ γελλήζεθαλ ζην Αθγαληζηάλ θαη πέξαζαλ εθεί έλα κέξνο ηεο παηδηθήο ηνπο ειηθίαο, φπσο πξναλαθέξζεθε, δελ είραλ ζηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνλφηεηα πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε παξά κφλν ζηηο πξναλαθεξζείζεο ρνιέο Κνξαλίνπ. ην Ηξάλ ηα πξάγκαηα απφ εθπαηδεπηηθήο άπνςεο ήηαλ ζαθψο θαιχηεξα, ζχκθσλα κε ηηο αθεγήζεηο· απείραλ φκσο πνιχ απφ ην λα είλαη θαιά. Ο ιφγνο δελ ήηαλ κφλν φηη, εμαηηίαο ηεο (ζπρλήο) έιιεηςεο επίζεκεο άδεηαο δηακνλήο θαη άιισλ γξαθεηνθξαηηθψλ ζθνπέισλ, ηα παηδηά-πξφζθπγεο απφ ην Αθγαληζηάλ δελ κπνξνχζαλ 156 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε λα θνηηήζνπλ ζε ηξαληθά ζρνιεία. Οχηε ν ιφγνο ήηαλ κφλν φηη, εμαηηίαο ησλ δηαθξίζεσλ πνπ πθίζηαλην ηα παηδηά-πξφζθπγεο ζπρλά, αθφκε θαη αλ πιεξνχληαλ νη γξαθεηνθξαηηθέο πξνδηαγξαθέο εγγξαθήο ηνπο ζε ζρνιείν ηεο ρψξαο ππνδνρήο, ε ηειεπηαία ζπλήζσο είρε έλα ζρνιηθφ ζχζηεκα δηαθξίζεσλ, φπνπ νη «ληφπηνη» καζεηέο θνηηνχζαλ ζε ηξαληθά ζρνιεία θαη νη πξφζθπγεο καζεηέο ζε ακηγψο αθγαληθά ζρνιεία, ηνπιάρηζηνλ ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ηα παηδηά-πξφζθπγεο πήγαηλαλ ζρνιείν θαη δελ αλαγθάδνληαλ λα δηαθφςνπλ ηε θνίηεζή ηνπο γηα εξγαζηαθνχο ιφγνπο. Πνιχ πεξηζζφηεξν, ν ιφγνο ήηαλ φηη, αθφκε θαη ζηηο ιηγνζηέο πεξηπηψζεηο φπνπ νη Αθγαλνί καζεηέο θνηηνχζαλ ζε ηξαληθά ζρνιεία, πθίζηαλην ηελ θνξντδία ησλ ζπκκαζεηψλ αιιά θαη ησλ δαζθάισλ ηνπο, δνχζαλ πεξηζσξηνπνηεκέλνη θαη ζηηγκαηηζκέλνη κε αξλεηηθέο πνηφηεηεο, πνπ απνηεινχζαλ ζηεξενηππνινγηθέο ππεξαπινπζηεπκέλεο γεληθεχζεηο – λνεηηθέο θαηαζθεπέο ζην ζπιινγηθφ θαληαζηαθφ ηεο εγεκνληθήο θνπιηνχξαο, φπσο άιισζηε ζπκβαίλεη ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ζηηγκαηηζκνχ: «ηα ζρνιεία, ζην Ιξάλ, ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο δελ καο άθελαλ λα πεγαίλνπκε. Μαο έβαδαλ ζε μερσξηζηά ζρνιεία γηα πξόζθπγεο. Κη όηαλ πεγαίλακε ζηα ηξαληθά ζρνιεία, δελ ήηαλ θαιά. Σα ληόπηα παηδηά κάο θνξόηδεπαλ όηη ήκαζηαλ θησρνί θαη βξσκηάξεδεο. Κη νη δάζθαινη καο έβαδαλ κπξνζηά ζηελ ηάμε, καο έδεηρλαλ ζη‟ άιια παηδηά, θη έιεγαλ όηη δελ μέξνπκε ηίπνηε, δελ έρνπκε πνιηηηζκό, νύηε αγαπάκε ηηο θαιέο ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Λ.] Οη δπζθνιίεο πξφζβαζεο ζηελ εθπαίδεπζε ιφγσ γξαθεηνθξαηηθψλ δπζθνιηψλ θαη γεληθφηεξεο πεξηζσξηνπνίεζεο ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ ζην Ηξάλ δελ είλαη νη κνλαδηθέο. ε απηέο πξνζηίζεληαη θαη άιιεο ζνβαξφηεξεο, φπσο ι.ρ. ν ζπρλφο ηνπο απνθιεηζκφο απφ ηελ πξφζβαζε ζηελ ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε θαη ζην επξχηεξν ζχζηεκα πγείαο, πνπ, φπσο θαίλεηαη ζην παξαθάησ απφζπαζκα, κπνξεί λα έρεη κνηξαία έθβαζε: «ην Ιξάλ δνύζακε απ‟ όια απνθιεηζκέλνη. Ούηε ζηα λνζνθνκεία κπνξνύζακε λα πάκε, γηαηί δελ καο έδηλαλ επίζεκα ραξηηά. Η κηθξόηεξε αδειθή κνπ ήηαλ πνιύ άξξσζηε. Δγώ δνύιεπα ζπλέρεηα θη όια κνπ ηα ιεθηά ηα ‟δηλα γηα ηα θάξκαθα ηεο αδειθήο κνπ. Αιιά 157 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ρσξίο επίζεκε ζεξαπεία θαη ζσζηή πεξίζαιςε, ήηαλ δύζθνια, θαη ζην ηέινο πέζαλε.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Μ.] Σν ηειεπηαίν απφζπαζκα απνηειεί κηα αθφκε καξηπξία γηα ηε κεδακηλφηεηα κε ηελ νπνία είζηζηαη λα πξνζιακβάλεηαη απφ ηελ θνηλσλία ππνδνρήο ε δσή ησλ πξνζθχγσλ, νη νπνίνη νπζηαζηηθά δνπλ ζην πεξηζψξηφ ηεο. Σα παξαπάλσ ελδεηθηηθά απνζπάζκαηα απφ ηηο αθεγήζεηο ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεηψπηδαλ νη λεαξνί Αθγαλνί ζην Ηξάλ, θαζηζηνχλ θαλεξή ηελ επηζπκία ηνπο λα δήζνπλ ζε κηα ρψξα κε πην αλζξψπηλεο ζπλζήθεο δσήο. Οη επξσπατθέο ρψξεο –θαη κε ηνλ φξν απηφλ ελλννχληαη θαηά θχξην ιφγν νη ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο– είλαη απηέο πνπ, ζχκθσλα κε ηα αθνχζκαηα ησλ αθεγεηψλ, νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο είλαη θαιχηεξεο. ρη κφλν δελ ππάξρεη πφιεκνο, φπσο άιισζηε θαη ζην Ηξάλ, αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν νη άλζξσπνη έρνπλ επηπξφζζεηα θαη θάπνηα βαζηθά αγαζά. Αλ θαηαθέξεη θαλείο λα αληέμεη ην ηαμίδη, γηα ηηο δπζθνιίεο ηνπ νπνίνπ φινη ζπκθσλνχλ, ηα ζηνηρεηψδε απηά βαζηθά αγαζά ζα κπνξέζνπλ λα γίλνπλ θηήκα θαη ησλ –κέρξη ηψξα– κνλίκσο θπλεγεκέλσλ θαη πεξηζσξηνπνηεκέλσλ λεαξψλ πξνζθχγσλ: «Άθνπγα όηη ζηελ Δπξώπε νη άλζξσπνη έρνπλ δνπιεηά θαη ζπίηη. Κη όηη ηα παηδηά πάλε θάζε κέξα ζρνιείν θαη δελ ρξεηάδεηαη λα δνπιεύνπλ, όπσο εκείο, θαη ζθέθηεθα όηη εθεί ζέισ λα πάσ θη εγώ, λα δήζσ ζαλ άλζξσπνο. [...] Γηα ην ηαμίδη είρα αθνύζεη όηη είλαη πνιύ επηθίλδπλν θη όηη δελ θηάλνπλ όινη δσληαλνί. Αιιά όηη ην δηθό κνπ ην ηαμίδη ζα ήηαλ ηόζν δύζθνιν, δελ ην είρα θαληαζηεί.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Σ.] Πξάγκαηη, ηα ηαμηδησηηθά βηψκαηα ησλ αθεγεηψλ πνηθίιινπλ ηφζν ζε εχξνο αληημννηήησλ, ψζηε μεπεξλνχλ ηα ζπλεζηζκέλα φξηα ησλ αλζξψπηλσλ βηνινγηθψλ θαη ςπρνπλεπκαηηθψλ αληνρψλ θαη μεθεχγνπλ απφ ηηο αληηιεπηηθέο/δηαλνεηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ θνηλνχ λνπ. Αο επηζεκαλζεί κάιηζηα φηη πνιινί αθεγεηέο, φπσο δήισζαλ, απνζηψπεζαλ ηα πην δχζθνια, ηα πην εμεπηειηζηηθά, ηα πην ηξνκαθηηθά ηνπο βηψκαηα απφ ην πξνζθπγηθφ ηνπο ηαμίδη θαη ηελ επξχηεξε πξνζθπγηθή ηνπο εκπεηξία ή ηνπιάρηζηνλ αξθεηέο θνξέο απέθπγαλ λα αλαθεξζνχλ ζηηο πην ελδειερείο ιεπηνκέξεηεο ησλ ηξαπκαηηθψλ απηψλ βησκάησλ, θαζψο ε αλαδηήγεζε θαη ε κλήκε (ελίνηε κάιηζηα θαη ελ-ζψκαηε κλήκε, θαζψο πιεγέο απφ ηξαπκαηηζκνχο θαη ρηππήκαηα, 158 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ραξαγκέλα/γξακκέλα ζην ζψκα ησλ βηναθεγνχκελσλ, επαλέθεξαλ ζηνλ λνπ ηνπο ηηο νδπλεξέο εκπεηξίεο ζηηο νπνίεο αληηζηνηρνχλ), πξνθαινχλ πφλν θαη ληξνπή γηα απηά πνπ ηνπο ζπλέβεζαλ. Έηζη, πξνο ην παξφλ απν-θαιχπηνπλ έλα κέξνο ησλ –σο επί ην πιείζηνλ– ηξαπκαηηθψλ ηνπο ηαμηδησηηθψλ βησκάησλ, ηα νπνία φκσο είλαη δεισηηθά ηνπ απνπξνζαλαηνιηζηηθνχ κεγέζνπο ηεο εκπεηξίαο ηνπο. Δλδεηθηηθά, ζην παξαθάησ απφζπαζκα, έλαο λεαξφο έθεβνο Αθγαλφο πξφζθπγαο ζην Ηξάλ πεξηγξάθεη, πψο ζε κηα ηφζν λεαξή ειηθία απνθαζίδεη λα εγθαηαιείςεη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ θαη κε ηα ρξήκαηα πνπ ζπγθέληξσζε κφλνο ηνπ απφ ηε δνπιεηά ήδε πνιιψλ ρξφλσλ, λα ηαμηδέςεη/απνδξάζεη νινκφλαρνο ζηελ Δπξψπε, γεγνλφο κάιινλ αζχιιεπην γηα ηα παηδηά θαη ηνπο ελήιηθεο ηεο γεξαηάο επείξνπ: «ηνπο γνλείο κνπ δελ είρα πεη όηη ζα έθεπγα [από ην Ιξάλ], γηαηί δελ ζα κε άθελαλ. Μάδεπα, όια ηα ρξόληα πνπ δνύιεπα, ηα ιεθηά, γηαηί από κηθξόο ζθεθηόκνπλα λα θύγσ. ηαλ έθηαζα ζηνλ ζηαζκό λα αγνξάζσ εηζηηήξην, από ηε ηξάδ γηα Σερεξάλε, πνπ είρα βξεη δηαθηλεηή λα θύγσ, ν δηαθηλεηήο είπε ςέκαηα όηη είλαη ζείνο κνπ θη όηη κε παίξλεη γηα ιίγεο κέξεο ζπίηη ηνπ. Έηζη, κπόξεζα θη αγόξαζα εηζηηήξην. Αιιηώο, δελ ζα κ‟ άθελαλ λα ηαμηδέςσ κόλν κνπ, γηαηί μέξνπλ όηη αθόκα θαη κηθξά παηδηά θεύγνπλ κόλα ηνπο γηα ηελ Δπξώπε. ηαλ έθηαζα ζηελ Σνπξθία, ηειεθώλεζα ζε κηα ζεία κνπ, ζην Ιξάλ, λα ηεο πσ όηη έθπγα. Κη εθείλε δελ κε πίζηεπε αιιά ηεο είπε ν δηαθηλεηήο όηη είλαη αιήζεηα θαη ην πίζηεςε. Άξρηζε λα θιαίεη θαη λα κνπ ιέεη όηη ν παηέξαο κνπ κέρξη θαη δήισζε εμαθάληζεο έθαλε ζηελ αζηπλνκία, γηαηί λόκηδε όηη κε απήγαγαλ θη όηη κ‟ είρε ράζεη, γηα πάληα.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Λ.] Καη αλ νη δπζθνιίεο απφδξαζεο πξνο ηελ Δπξψπε, εληφο Ηξάλ, πεξηνξίδνληαη «απιψο θαη κφλν» ζηε ζπγθέληξσζε ηνπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ γηα ην ηαμίδη θαη ζηελ αλεχξεζε αμηφπηζησλ δηαθηλεηψλ γηα ηελ πινπνίεζή ηνπ, απμάλνληαη ήδε ζηα πξψηα φξηα πνπ ζα ρξεηαζηεί λα ππεξβνχλ: ηα ηξαλνηνπξθηθά ζχλνξα ζπλήζσο απφ ηελ ηξαληθή πφιε Οπξνπκηέ ζηελ ηνπξθηθή πφιε Βαλ. Οη ππξνβνιηζκνί ησλ ζπλνξνθπιάθσλ, ζπλήζσο φρη κε ζπγθεθξηκέλν ζηφρν αιιά γηα εθθνβηζκφ φζσλ απνπεηξψληαη ηελ πξνζπέιαζε, είλαη ήδε κηα πξψηε έλδεημε φηη νπζηαζηηθά βξίζθνληαη ζε θαηάζηαζε κάρεο γηα ηελ ίδηα ηνπο ηελ επηβίσζε: 159 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «ηα ζύλνξα κε ηελ Σνπξθία ππήξραλ ππξνβνιηζκνί. Ππξνβνινύζαλ ζηνλ αέξα γηα εθθνβηζκό, γηαηί ήμεξαλ όηη πεξλάλε ζπλέρεηα ηα ζύλνξα άλζξσπνη από ην Ιξάλ, ην Παθηζηάλ θη απηέο ηηο ρώξεο, άλζξσπνη κε ςεύηηθα ραξηηά θαη ζέινπλ λα ηνπο ζηακαηάλε. ηαλ αθνύγακε ππξνβνιηζκνύο, θξπβόκαζηαλ, θη όηαλ ζηακαηνύζαλ, βγαίλακε θαη πξνζπαζνύζακε μαλά λα πεξάζνπκε ηα ζύλνξα. Απηό έγηλε πνιιέο θνξέο, ηξεηο βδνκάδεο ζπλέρεηα. Καη κηα λύρηα ηειηθά ιίγν πξηλ ηα ραξάκαηα ηα πεξάζακε.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Μ.] Σν επφκελν νδπλεξφ βίσκα ζηηο πξνζθπγηθέο δηαδξνκέο εληφο Σνπξθίαο είλαη ηα βνπλά πνπ πξέπεη λα δηαζρίζνπλ πεδή ππφ άζιηεο ζπλζήθεο γνξγήο αλάβαζεο ζε δχζβαηα θαη –γηα ηνλ ιφγν απηφ– επηθίλδπλα κνλνπάηηα, πείλαο, δίςαο θαη ζσκαηηθήο θφπσζεο. Οη δηαθηλεηέο δελ έρνπλ ρξφλν γηα αξγνπνξίεο νχηε πεξηζζεπνχκελα ιφγηα παξεγνξηάο ή ελζάξξπλζεο. πνηνο δελ αθνινπζεί ηε γνξγά κεηαθηλνχκελε νκάδα απνκέλεη πίζσ θαη αγλνείηαη ε ηχρε ηνπ. Έλαο αγψλαο δξφκνπ, πνπ νπζηαζηηθά είλαη έλαο αθφκε αγψλαο επηβίσζεο. Ζ ζθιεξή απηή ζπλεηδεηνπνίεζε, απφ ηνλ αθεγεηή ηνπ αθφινπζνπ απνζπάζκαηνο, ιακβάλεη ρψξα κέζα απφ ηε ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο κε «θαλνληθφηεηαο» ησλ δηθψλ ηνπ λπρηεξηλψλ βησκάησλ κε ηελ «θαλνληθφηεηα» ησλ βησκάησλ «άιισλ» αλζξψπσλ, πνπ ηε λχρηα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα απιψο θαη κφλν λα θνηκνχληαη ζην ζπίηη ηνπο κε αζθάιεηα θαη άλεζε: «ηελ Σνπξθία, πεξπαηήζακε πνιύ. Σα δηθά κνπ παπνύηζηα ράιαζαλ ζηνλ δξόκν θαη δελ είρα πάξεη άιια καδί κνπ. Σα πόδηα κνπ ήηαλ ρηππεκέλα θαη πνλνύζα νιόθιεξνο. Οη δηαθηλεηέο ήηαλ πνιύ ζθιεξνί καδί καο θη είραλ κηα βέξγα θαη ρηππνύζαλ όπνηνλ δελ πξνρσξνύζε γξήγνξα. Μαο είραλ πεη όηη όπνηνο θαζπζηεξεί ζα ηνλ αθήλνπλ ζηνλ δξόκν. Γελ καο έδηλαλ λα θάκε νύηε λα πηνύκε θη απηά πνπ είρα πάξεη καδί κνπ, ηέιεησζαλ. Πνιιέο θνξέο ζην ηαμίδη κνπ ζθέθηεθα όηη ηώξα όινη νη θαλνληθνί άλζξσπνη θνηκνύληαη ζηα δεζηά θαη καιαθά θξεβάηηα ηνπο, ελώ εκείο είκαζηε αλαγθαζκέλνη λα πεξπαηάκε λπρηηάηηθα ζε ηόζν δύζθνιεο ζπλζήθεο θαη λα κελ μέξνπκε θαλ πνύ αθξηβώο πεγαίλνπκε. [...] Ση δσή είλαη απηή;» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Σ.] ην ηαμίδη ζηελ ελδνρψξα ηεο Σνπξθίαο ν θφβνο ιακβάλεη πνιιά πξνζσπεία. Έλα απφ απηά είλαη ηα samavat, απνζήθεο αλζξψπηλσλ ζσκάησλ, φπνπ νη δηαθηλεηέο 160 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε νπζηαζηηθά ζηνηβάδνπλ «παξάλνκνπο» κεηαλάζηεο, κέρξη λα ηνπο κεηαθηλήζνπλ ζηνλ επφκελν γεσγξαθηθφ ηνπο πξννξηζκφ. Πξφθεηηαη γηα θνκβηθά ζεκεία ζπγθέληξσζεο κεηαλαζηψλ, δηαθφξσλ πξνειεχζεσλ. Ζ άθημε ελφο κεηαλάζηε ζην samavat ζεκαηνδνηεί ηππηθά ηελ επηηπρή δηεθπεξαίσζε ελφο κέξνπο ηνπ πξνζθπγηθνχ ηνπ ηαμηδηνχ. πρλά, ηα κεηαθηλνχκελα ππνθείκελα αλαγθάδνληαη λα παξακείλνπλ εθεί ππφ ζπλζήθεο πεξηνξηζκνχ ή/θαη εγθιεηζκνχ, κέρξη ν δηαθηλεηήο πνπ ηνπο έθεξε ζην ζεκείν απηφ λα ζηγνπξεπηεί φηη έιαβε ην ζπκθσλεκέλν πνζφ ηεο ακνηβήο ηνπ. Απφ ην samavat ζα παξαιάβεη ηνλ κεηαλάζηε ν επφκελνο δηαθηλεηήο. πλζήκαηα θαη δηαπηζηεπηήξηα εθαηέξσζελ, έηζη ψζηε ν ζσζηφο δηαθηλεηήο λα πάξεη ζηελ νκάδα ηνπ ηνλ ζσζηφ κεηαλάζηε γηα ηνλ ζσζηφ πξννξηζκφ, είλαη απαξαίηεηα. ε πεξίπησζε ιάζνπο, ην μεγέιαζκα ή θαη ε απαγσγή ηνπ κεηαθηλνχκελνπ ππνθεηκέλνπ απφ ηνλ δηαθηλεηή ζεκαίλεη έλα αθφκε ζχκα ζην αλζεξφ εκπφξην αλζξψπσλ κε ζθνπφ ηελ πνηθίιε εθκεηάιιεπζή ηνπ. Οη κεηαλάζηεο δελ έρνπλ άιιε επηινγή απφ ην λα πεξηκέλνπλ ππνκνλεηηθά θαη ζε λνεηηθή εγξήγνξζε ηνπο δηαθηλεηέο ηνπο, απφ ηνπο νπνίνπο εμαξηψληαη απφιπηα θαη νινθιεξσηηθά. Βξίζθνληαη ζε κηα παληειψο άγλσζηε ρψξαθαη ηα αθεληηθά ηνχ samavat ηνχο πξνεηδνπνηνχλ φηη «έμσ απφ εθεί είλαη ε Κφιαζε», ηεο εγρψξηαο αζηπλνκίαο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, πνπ ζα ηνπο ζπιιάβεη, βαζαλίζεη θαη γπξίζεη πίζσ ζηελ αθεηεξία ηνπο. «ηελ Σνπξθία, καο έθιεηλαλ ζε θάηη απνζήθεο γεκάηεο κε άιινπο ζαλ θη εκάο, από άιιεο ρώξεο, πνπ πήγαηλαλ θη απηνί ζηελ Δπξώπε. Μαο θόβηδαλ λα κε θύγνπκε από θεη, γηαηί ζα πάζνπκε ηα ρίιηα-κύξηα θαη όηη, βαζηθά, ζα καο πηάζεη ε αζηπλνκία θαη ζα καο γπξίζεη πίζσ, νπόηε ηόζα ιεθηά θαη ηόζνο θόπνο πάεη ρακέλνο.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Σ.] ηηο ελδνηνπξθηθέο πξνζθπγηθέο δηαδξνκέο, ε θάιπςε θάπνησλ ρηιηνκεηξηθψλ απνζηάζεσλ απφ ηα κεηαθηλνχκελα ππνθείκελα νδηθψο ζπλήζσο κε θνξηεγά πνπ κεηαθέξνπλ εκπνξεχκαηα, είλαη επξέσο δηαδεδνκέλε. Οη ζπλζήθεο κεηαθνξάο είλαη απφ δχζθνιεο έσο επηθίλδπλεο. Ο κεγαιχηεξνο θίλδπλνο είλαη ε αζθπμία, θπξίσο επεηδή ν αξηζκφο ησλ θξπθίσο κεηαθηλνχκελσλ επηβαηψλ μεπεξλά ηηο ρσξεηηθέο δπλαηφηεηεο ηνπ θαθψο αεξηδφκελνπ νρήκαηνο. Ζ ηξνκαθηηθή απηή αίζζεζε ηεο αζθπμίαο σο κηα λέα εθδνρή ζην ξεπεξηφξην ησλ βησκέλσλ εθδνρψλ ζαλάηνπ απφ ην βηναθεγνχκελν 161 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ππνθείκελν, είλαη ηφζν δπλαηή, πνπ μεθεχγεη απφ ηα ζπλεζηζκέλα φξηα ηεο ιεθηηθήο αλαπαξαζηαζηκφηεηαο: «Έλα κέξνο ηεο δηαδξνκήο ζηελ Σνπξθία ην θάλακε κε θακηόληα. Μαο θιείδσλαλ κέζα, όηαλ μεθηλνύζαλ, θαη καο μεθιείδσλαλ, όηαλ θηάλακε. Ο αέξαο ήηαλ πνιύ θαθόο θη έγηλε αθόκε ρεηξόηεξνο, όηαλ δπν πνπ ήηαλ καδί καο ήζειαλ λα θαπλίζνπλ. Αξρίζακε λα ρηππάκε ηνπο ηνίρνπο από ην θακηόλη, γηα λα ζηακαηήζνπκε. Ο νδεγόο δελ ζηακάηεζε ακέζσο αιιά επηπρώο ζηακάηεζε. Δγώ δελ κπνξνύζα λα πάξσ αέξα. Νόκηδα πηα όηη ζα πέζαηλα. Γελ κπνξώ λα ην πεξηγξάςσ.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Σ.] Γχν είλαη νη βαζηθέο επηινγέο ησλ κεηαθηλνχκελσλ ππνθεηκέλσλ, γηα λα πεξάζνπλ ζηελ Διιάδα, «πξψηε πχιε» ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ πξψηε είλαη λα θηάζνπλ ζπλήζσο νδηθψο κέρξη ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη απφ εθεί λα θηάζνπλ ζηα ειιελνηνπξθηθά ζχλνξα θαη λα εηζρσξήζνπλ ζηελ Διιάδα, δηαζρίδνληαο ηνλ πνηακφ Έβξν. Ζ Κσλζηαληηλνχπνιε, ζχκθσλα κε ηνπο αθεγεηέο, απνηειεί θνκβηθφ ζεκείν ζηηο κεηαλαζηεπηηθέο/πξνζθπγηθέο δηαθηλήζεηο. Δθαηνληάδεο ρηιηάδεο πξνζθπγηθά ππνθείκελα κεηαθέξνληαη έσο εθεί θαη πάιη θεχγνπλ απφ εθεί γηα δηάθνξνπο επξσπατθνχο πξννξηζκνχο. Σεξάζηηα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα δηαθπβεχνληαη θαη ηεξάζηηα ρξεκαηηθά πνζά δηαθηλνχληαη. πσο είλαη αλακελφκελν, ζε έλα ηέηνην πιαίζην αλζεί ε εθκεηάιιεπζε θαη ε παξαβαηηθφηεηα, ζε βάξνο ησλ κεηαθηλνχκελσλ πξνζθπγηθψλ πιεζπζκψλ, φπσο ελδεηθηηθά θαίλεηαη ζην παξαθάησ απφζπαζκα: «ηελ Ιλζηακπνύι, καο πήγαλ ζε κηα απνζήθε θαη καο έθιεηζαλ κέζα, κέρξη λα δνπλ όηη ηα ρξήκαηα γηα ηνπο δηαθηλεηέο πνπ καο έθεξαλ κέρξη εθεί απειεπζεξώζεθαλ. Με κέλα ππήξρε πξόβιεκα θαη δελ κ‟ άθελαλ λα θύγσ. Έιεγαλ όηη είρακε ζπκθσλήζεη πεξηζζόηεξα ιεθηά απ‟ όζα πήξαλ, θαη κε θξαηνύζαλ αηρκάισην. Γελ κνπ ‟δηλαλ θαγεηό, έδεζαλ ηα ρέξηα πίζσ ζηελ πιάηε θαη κε ρηππνύζαλ. Έθαλαλ θη άιια πξάγκαηα, πνπ δελ κπνξώ λα πσ. ηαλ πήξαλ όιν ην πνζό πνπ ήζειαλ, κ‟ άθεζαλ ειεύζεξν, ζ‟ έλα ζηαζκό ιεσθνξείσλ, ζηε κία ηα ραξάκαηα. Δθεί ζα εξρόηαλ ν επόκελνο δηαθηλεηήο πνπ ζα κε πήγαηλε κέρξη ηα ζύλνξα γηα ηελ Διιάδα. Φνβόκνπλα πάξα πνιύ, κήπσο έξζεη θαλέλαο ςεύηηθνο δηαθηλεηήο θαη κ‟ απαγάγεη. Άξρηζα λα γίλνκαη ζηόρνο, γηαηί πεξίκελα πνιιέο ώξεο κέζα ζηε λύρηα. Καη δελ ήμεξα θακηά γιώζζα λα ζπλελλνεζώ, ήκνπλ κόλνο, ζε κηα 162 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε άγλσζηε ρώξα. Μεηά από ώξεο, ήξζε ν δηαθηλεηήο, είπε ην ζσζηό ζύλζεκα θαη ηόηε θαηάιαβα όηη ήηαλ απηόο πνπ πεξίκελα.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Π.] Ζ δεχηεξε επηινγή λα θηάζνπλ ηα κεηαθηλνχκελα ππνθείκελα ζε επξσπατθφ έδαθνο είλαη λα δηαζρίζνπλ ην Αηγαίν, αθνχ πξψηα απφ ηελ ελδνρψξα ηεο Σνπξθίαο θηάζνπλ ζε θάπνηεο αηγαηνπειαγίηηθεο αθηέο ηεο, πνιχ ζπρλά ζηε κχξλε θαη ζηα γχξσ παξάιηα, ιφγσ ηεο εγγχηεηάο ηνπο κε ειιεληθά λεζηά θαη βξαρνλεζίδεο. Δίλαη ζαθψο έλα ηφικεκα απηφ ην ζαιάζζην ηαμίδη, αλ ζθεθηεί θαλείο ηηο βαζηθέο ζπλζήθεο κε ηηο νπνίεο ιακβάλεη ρψξα: ρξεζηκνπνίεζε πακπάιαησλ, ήδε κηζνραιαζκέλσλ πινηαξίσλ, πνπ κε ηελ πξψηε θνπξηνχλα απνραινχλ παληειψο· ππέξνγθνο αξηζκφο επηβαηψλ, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο δελ μέξνπλ θνιχκπη, αθνχ αξθεηνί απφ απηνχο αληηθξίδνπλ ηε ζάιαζζα γηα πξψηε θνξά ζηελ δσή ηνπο. Τπφ ηηο ζπλζήθεο απηέο, δελ θαληάδεη παξάμελν ην γεγνλφο φηη νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο αθεγεηέο πνπ επέιεμαλ ηελ είζνδφ ηνπο ζηελ Διιάδα/Δπξψπε δηακέζνπ ηνπ Αηγαίνπ, είραλ ην ηξαγηθφ βίσκα κηαο λέαο εθδνρήο ζαλάηνπ: ηνπ πληγκνχ. ην παξαθάησ απφζπαζκα, ε βεβαηφηεηα ηνπ πληγκνχ είλαη ηφζν απηή, πνπ νη επηβάηεο ελζηεξληδφκελνη, ζπιινγηθά πιένλ, ηνλ ξφιν ηνπ κειινζάλαηνπ, πξνβαίλνπλ ζηελ εθπιήξσζε ηνπ ηειεπηαίνπ πλεπκαηηθνχ ηνπο θαζήθνληνο, κηαο πξνζεπρήο, σο πξνεηνηκαζίαο ηνπο γηα ην ηαμίδη ζην επέθεηλα: «Σν πην ηξνκαθηηθό απ‟ όζα έδεζα ζ‟ απηό ην ηαμίδη ήηαλ νη κέξεο πνπ ήκνπλ ζην θαξάβη, ζην Αηγαίν. Ήηαλ ηόζν γεκάην πνπ, από ηελ αξρή, θαηάιαβα όηη δελ ζα είρακε θαιό ηέινο. Ήηαλ έλα θαξαβάθη γηα 15 θη ήκαζηαλ 60. Σηο δπν πξώηεο κέξεο δελ είρακε πξόβιεκα. Μαο είραλ πεη όηη ζε ηξεηο κέξεο ζα θηάλακε Ιηαιία θαη λα πξνζπαζήζνπκε λα κε καο πηάζνπλ νη Έιιελεο θαη κείλνπκε ζηελ Διιάδα. Μέρξη ηόηε, κόιηο θαηλόηαλ από καθξηά άιιν θαξάβη, θξπβόκαζηαλ, λα κε θαηλόκαζηε. Καη ηόηε νύηε λα θνπλεζνύκε δελ κπνξνύζακε από ην ζηξίκσγκα. Σελ ηξίηε κέξα, άξρηζαλ λα ηειεηώλνπλ ηα ηξόθηκα θαη δελ είρακε λεξό. Σνπαιέηα δελ ππήξρε ζην θαξάβη. Σελ ηέηαξηε κέξα, ράιαζε θη ε κεραλή θαη ην θαξάβη πήγαηλε όπνπ ήζειε. Ήηαλ πιένλ αθπβέξλεην. ηαλ έγηλε απηό, ν θαπεηάληνο, πνπ ήηαλ θη ν δηαθηλεηήο θαη ήηαλ Σνύξθνο, ήζειε λα δξαπεηεύζεη κε θνπζθσηό. Αιιά θάπνηνη Αθγαλνί έβγαιαλ καραίξη θαη ηνλ απείιεζαλ όηη, αλ πξνζπαζνύζε λα ην ζθάζεη, ζα ηνλ καραίξσλαλ. Μεηά, άξρηζε θαη θνπξηνύλα. Σα θύκαηα κεγάισλαλ θη έκπαηλε λεξό ζην θαξάβη. Κόςακε πιαζηηθά κπνπθάιηα θαη κ‟ απηά 163 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε βγάδακε ην λεξό έμσ. Σν θαξάβη άξρηζε λα γέξλεη πνιύ. θέθηεθα όηη δελ ππήξρε πεξίπησζε λα γιηηώζνπκε. Γελ ήμεξα θνιύκπη. Ήηαλ ε πξώηε θνξά πνπ έβιεπα ζάιαζζα. Αιιά θαη λα ‟μεξα, κε ηέηνηα θύκαηα δύζθνια ζα ηα θαηάθεξλα. Αξρίζακε λα ιέκε όινη καδί κηα πξνζεπρή, γηαηί θαηαιαβαίλακε πσο ζα πληγόκαζηαλ. ην ηέινο, είδακε από καθξηά έλα ειιεληθό θαξάβη θη αξρίζακε όινη λα θσλάδνπκε θαη λα θνπλάκε ηα ρέξηα καο, λα έξζνπλ λα καο ζώζνπλ. Γελ αληέρακε άιιν.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Α.] Γηα ηα πξνζθπγηθά ππνθείκελα, ησλ αθεγεηψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, πνπ μέθπγαλ απφ ηνπο ππξνβνιηζκνχο ζηα ηξαλνηνπξθηθά ζχλνξα, ην μεγέιαζκα θαη ηελ απαγσγή ζε θάπνην samavat ηεο ηνπξθηθήο ελδνρψξαο, ηνλ εληνπηζκφ απφ ηελ εγρψξηα αζηπλνκία θαη ηελ επηζηξνθή ηνπο πίζσ ζηε ρψξα πξνέιεπζεο, ηελ αζθπμία ζε θνξηεγφ ζε θάπνηα εζληθή κεηαλαζηεπηηθφ/πξνζθπγηθφ θφκβν νδφ ή πξνο ηνλ κηα πληγκφ ηνπξθηθή θαηά ηε κεγαινχπνιεδηάξθεηα κηαο αηγαηνπειαγίηηθεο θνπξηνχλαο, θαληάδεη κάιινλ απίζηεπην ην φηη θαηάθεξαλ λα δηαζρίζνπλ ηα ζχλνξα κεηαμχ δχν θφζκσλ, Αλαηνιήο θαη Γχζεο, θαη λα θηάζνπλ ζηνλ «θφζκν ησλ νλείξσλ» ηνπο. Ζ «Δπξψπε-θξνχξην» δελ παξέκεηλε απφξζεηε, ηνπιάρηζηνλ φρη γηα απηνχο, θαη νη δπζθνιίεο «θαηάθηεζήο» ηεο πξνζέδσζαλ ζην επηηπρέο εγρείξεκα αθφκε κεγαιχηεξε ηθαλνπνίεζε. Ζ αίζζεζε ηεο αλα-γέλλεζεο, ζηε θπζηθή θαη κεηαθπζηθή ηεο εθδνρή, θπξηαξρεί ζηνλ αθεγεκαηηθφ ιφγν ησλ πξνζθχγσλ: «Μαο άθεζαλ από ηελ πίζσ πιεπξά ηεο ύκεο, πνπ ην κέξνο είλαη γεκάην απόηνκα βξάρηα. Δίρε πνιιά θύκαηα, πνπ καο πεηνύζαλ πάλσ ζηα βξάρηα πνιιέο θνξέο. Δγώ ρηππήζεθα πνιύ ζηνλ ώκν κνπ, αιιά ην θαιό είλαη όηη όινη βγήθακε ζώνη. [...] Σν όηη είρα πεξάζεη ηα ζύλνξα θη είρα θηάζεη ζε επξσπατθή ρώξα δελ ην πίζηεπα. [...] Ήκνπλ ηόζν ζπγθινληζκέλνο. Έλησζα όηη έθπγα από ηνλ ζάλαην θη ήξζα ζηε δσή.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Μ.] 2.6.3 «Μεηά» ηιρ πποζθςγικέρ διαδπομέρ: ζηη σώπα ςποδοσήρ Με ηελ άθημε ησλ πξνζθπγηθψλ ππνθεηκέλσλ ζηελ Δπξσπατθή ήπεηξν, έλαο ζεκαληηθφο θχθινο ηεο πξνζθπγηθήο ηνπο εκπεηξίαο ηειεηψλεη. Έλαο λένο αξρίδεη: ε 164 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε επαθή κε ηε λέα θνηλσλία ππνδνρήο θαη ηε λέα θνπιηνχξα, απηή ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, ηελ νπνία είραλ επηζπκήζεη, πξηλ ηε γλσξίζνπλ δηά δψζεο. Ζ πξαγκαηνπνίεζε ελφο ηφζν δχζθνινπ ηαμηδηνχ δελ απνηειεί ηίπνηε πεξηζζφηεξν απφ απφδεημε απηήο ηεο ζθνδξήο επηζπκίαο λα ηε γλσξίζνπλ θαη λα γίλνπλ θνκκάηη ηεο, έηζη ψζηε θαη νη ίδηνη λα απνθηήζνπλ ηα βαζηθά αγαζά ηεο δσήο, πνπ κέρξη ηψξα ζηεξνχληαλ: ειεπζεξία θαη αζθάιεηα, ζε έλα πξψην επίπεδν· εθπαίδεπζε, δνπιεηά, αμηνπξεπείο ζπλζήθεο δηαβίσζεο, ζε έλα δεχηεξν. Ο ηξφπνο ππνδνρήο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο (ηεο ειιεληθήο) γηα ηνπο λεναθηρζέληεο Αθγαλνχο δηαδξακάηηζε θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν βηψλνπλ ηε ζρέζε ηνπο κε απηήλ. ηνλ αθεγεκαηηθφ ιφγν θάπνησλ πιεξνθνξεηψλ, εληνπίδεη θαλείο (έζησ θαη πεξηνξηζκέλα πνζνηηθά) ζεηηθά έσο πνιχ ζεηηθά βηψκαηα, φπσο ζην παξαθάησ: «Φηάζακε ζηε Λαθσλία. Η ππνδνρή ηνπ θόζκνπ ήηαλ ζπγθηλεηηθή. Μαο έθεξλαλ λα θάκε θαη καο έδηλαλ ξνύρα θαη θνπβέξηεο. Χξαία, ζθέθηεθα, νη άλζξσπνη εδώ έρνπλ θαιή θαξδηά.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Μ.Π.] Άιια ζεηηθά βηψκαηα ησλ λεαξψλ Αθγαλψλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζρεηίδνληαλ κε ηππηθά ζσζηνχο, απέλαληί ηνπο, Έιιελεο εξγνδφηεο, νη νπνίνη ηνπο πξφζθεξαλ εξγαζία (βνεζψληαο ηνπο έηζη ζηελ νηθνλνκηθή ηνπο επηβίσζε), θαγεηφ θαη ζηέγε, πνπ ππφ ηηο θνηλσληθά δχζθνιεο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ήηαλ πνιχ εππξφζδεθηα· κε ηα ζπζζίηηα πνπ κνίξαδαλ ζε αζελατθέο εθθιεζίεο θαη ηα νπνία ηνπο δηαζθάιηδαλ ηνλ θαζεκεξηλφ επηνχζην, πνπ αιιηψο δχζθνια ζα θαηάθεξλαλ λα έρνπλ· κε ην ελδηαθέξνλ πνπ δέρηεθαλ απφ άγλσζηα ζε απηνχο άηνκα λα ηνπο ελεκεξψζνπλ γηα ηελ παξνρή βνήζεηαο απφ ΜΚΟ ππνζηήξημεο πξνζθχγσλ, δίλνληαο κηα πξψηε ιχζε ζην καξηχξην ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ ζε πάξθα· κε ηε δπλαηφηεηα θηινμελίαο πνπ βηψλνπλ ζην Κέληξν Τπνδνρήο πνπ δηακέλνπλ, γηα φζν ρξνληθφ δηάζηεκα επηζπκνχλ θαη κέρξη ηελ ελειηθίσζή ηνπο· θαη πνιχ πεξηζζφηεξν κε θάπνηεο απιέο ρεηξνλνκίεο ηξπθεξφηεηαο θαη δεζηαζηάο, απξφζκελεο θαη θαινδερνχκελεο, φπσο πεξηγξάθεηαη ζην παξαθάησ απφζπαζκα: 165 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «Μπήθα ζην ιεσθνξείν, πνπ ήηαλ ζρεδόλ γεκάην, θαη θνηηνύζα γηα θακηά ζέζε. Σηο πην πνιιέο θνξέο, όηαλ κε βιέπνπλ, αθόκε θη άδεηα λα είλαη ε ζέζε δίπια ηνπο, βάδνπλ ηόηε ηάρα ηπραία ηελ ηζάληα ηνπο ή κηα δαθέηα θαη θάλνπλ πσο θνηηάλε έμσ. κσο, εθείλε ηε θνξά ήηαλ κηα κεγάιε θπξία ζηε ζέζε ζηνλ δηάδξνκν θαη έθαλε ρώξν λα θαζίζσ, γηαηί πήγε ζην παξάζπξν. Καη κεηά από ιίγν άλνημε κία ηζάληα θαη κνπ ‟δσζε δπν κπηζθόηα.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Κ.] Χζηφζν, ν ιφγνο ησλ πεξηζζφηεξσλ αθεγεηψλ βξίζεη απφ ηξαπκαηηθέο εκπεηξίεο απφξξηςεο ηφζν ζε επίπεδν επίζεκσλ ζεζκηθψλ εθπξνζψπσλ ηνπ θξάηνπο (θπξίσο ηεο ειιεληθήο αζηπλνκίαο) φζν θαη ζε επίπεδν θνηλσλίαο θαη θαζεκεξηλψλ αλζξψπσλ. Ζ ζχιιεςή ηνπο απφ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία ιφγσ «έιιεηςεο ραξηηψλ», ν εγθιεηζκφο ηνπο ζε θπιαθέο ζπρλά γηα ελειίθνπο ππφ δχζθνιεο ζπλζήθεο θξάηεζεο θαη ε θπζηθή βία, πνπ δειψλεη φηη ππέζηε έλα κέξνο ησλ αθεγεηψλ απφ ηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο, είλαη κεξηθά απφ ηα ηξαπκαηηθά βηψκαηα πνπ επαλαιακβάλνληαη ζηνλ αθεγεκαηηθφ ιφγν: «Με ην πνπ κ‟ έπηαζε ν αζηπλνκηθόο, κνπ ‟δσζε δπν ραζηνύθηα, γηα αξρή. Μεηά ππήξμε ζπλέρεηα.» [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Υ.] ε επίπεδν θνηλσλίαο, νη αθεγεηέο δελ θάλνπλ ιφγν κφλν γηα ηα αηζζήκαηα θφβνπ πνπ βηψλνπλ απφ ηελ αλεξρφκελε θαζηηθή αθξνδεμηά θαη ηνπο ξαηζηζηέο νπαδνχο ηεο, εμαηηίαο ησλ νπνίσλ θαηά ηε δηακνλή ηνπο ζηελ Αζήλα πεξηφξηδαλ πνιχ ηνλ ρξφλν θαη ηνλ ηφπν ησλ θηλήζεψλ ηνπο ζηελ πφιε (ι.ρ. φρη έμνδν βξαδηλέο ψξεο ζε απφκεξεο πεξηνρέο ή ζε πεξηνρέο γηα ηηο νπνίεο είραλ αθνχζεη φηη ζχρλαδαλ αθξνδεμηνί). «ηελ Αζήλα, όιε ηε κέξα έκελα θιεηζκέλνο ζην δηακέξηζκα. Γελ ηνικνύζα λα βγσ έμσ, κήπσο κε ζπιιάβεη ε αζηπλνκία θαη κε βάιεη θπιαθή. Δίρα αθνύζεη θαη γηα ηνπο θαζίζηεο, πνπ, άκα ζε δνπλ μέλν, ζε ζθνηώλνπλ θη έηζη δελ έβγαηλα θαζόινπ. Καη ηόηε ζθέθηεθα, θαη ηη δηαθνξά έρεη πνπ έθηαζα ζηελ Δπξώπε; Αθνύ θη εδώ κε θπλεγνύλ, όπσο ζην Ιξάλ. Γελ άιιαμε ηίπνηε...] » [απφζπαζκα απφ ηε βηναθήγεζε ηνπ Α.Μ.] 166 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Δπίζεο, θάλνπλ ιφγν γηα Έιιελεο εξγνδφηεο πνπ φρη κφλν δελ ηνπο πιήξσζαλ ηα δεδνπιεπκέλα αιιά ηνπο μπινθφπεζαλ, φηαλ ζέιεζαλ λα ηα δεηήζνπλ· γηα ηνπο Έιιελεο λένπο ηνπ δηπιαλνχ ρσξηνχ πνπ δελ ζέινπλ λα παίμνπλ καδί ηνπο πνδφζθαηξν· γηα ην φηη ζην ζρνιείν ηνχο ππνρξεψλνπλ λα πεγαίλνπλ ην απφγεπκα, πνπ δελ είλαη ε ζπλεζηζκέλε ψξα ηεο ζρνιηθήο κάζεζεο, ελψ νη Έιιελεο καζεηέο θνηηνχλ ζε πξσηλά ηκήκαηα. Έηζη, ληψζνπλ φηη ην ηξαληθφ ζρνιηθφ ζχζηεκα ησλ δηαθξίζεσλ, πνπ δηαρψξηδε ηνπο καζεηέο ζε «ληφπηνπο» θαη πξφζθπγεο, επαλαιακβάλεηαη, θαηαδεηθλχνληαο νπζηαζηηθά φηη είλαη αλεπηζχκεηνη θαη ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Αθφκε, αξλεηηθά είλαη ηα βηψκαηα θαη ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο φπνπ δελ ληψζνπλ λα απεηινχληαη, αιιά αληίζεηα πνπ ηνπο θάλνπλ λα αηζζάλνληαη φηη πξνζιακβάλνληαη σο απεηιεηηθνί απφ ηνλ «ληφπην» πιεζπζκφ, φπσο αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά ζην παξαθάησ απφζπαζκα: «Έβιεπα, όηαλ πιεζίαδα θάπνηεο Διιελίδεο, απηέο κόιηο κε έβιεπαλ, έζθηγγαλ γεξά ζην ρέξη ηελ ηζάληα πνπ θξαηνύζαλ. Καη, ηόηε, έλησζα ληξνπή γηα ηνλ εαπηό κνπ, γηαηί ζθέθηεθα πσο ζα θαηλόκνπλ πνιύ ράιηα, γηα λα κε θνβάηαη ηόζν ν θόζκνο.» κσο, ηα αξλεηηθά βηψκαηα ησλ βηναθεγνχκελσλ Αθγαλψλ ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο δελ ζπλδένληαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν κε ηνπο «ληφπηνπο». Βηψλνπλ επίζεο ηελ εθκεηάιιεπζε απφ παιαηφηεξνπο κεηαλάζηεο, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ Μ.Σ. απφ Αιβαλνχο κεηαλάζηεο, νη νπνίνη σο εζληθή ζπιινγηθφηεηα δνπλ ζηελ Διιάδα πεξηζζφηεξν απφ δχν δεθαεηίεο θαη απηνπξνζιακβάλνληαη ήδε σο ιηγφηεξν «μέλνη» απφ ηνπο λεναθηρζέληεο. Πνιχ πεξηζζφηεξν, πνιινί αθεγεηέο βηψλνπλ ηελ εθκεηάιιεπζε απφ νκνεζλείο θαη νκφζξεζθνχο ηνπο. Παξά ηελ χπαξμε δηθηχσλ βνήζεηαο απφ ηνπο νκνεζλείο ηνπο, νη νπνίνη απνηεινχλ ζπρλά ηελ πξψηε εζηία πξαθηηθήο αξσγήο πξνο ηνπο λεναθηρζέληεο (θπξίσο, δηεπθφιπλζε ζηελ αλεχξεζε ρψξνπ δηακνλήο κε ηελ ηαθηηθή ηεο ππελνηθίαζεο θαη επηπξφζζεηε εζηθή ελδπλάκσζε, φπσο ι.ρ. νη νκνεζλείο ζπγθεληξψζεηο, πνπ αλαθέξεη ζηε βηναθήγεζή ηνπ ν Α.Κ. θαη πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ απηνγλσζία), δελ είλαη ζπάληεο νη πεξηπηψζεηο φπνπ άιινη Αθγαλνί κνπζνπικάλνη ηνχο αξπάδνπλ ηηο ηειεπηαίεο νηθνλνκίεο, πνπ επηζπκνχλ λα εμαξγπξψζνπλ γηα ηελ πνιππφζεηε θπγή πξνο ηε βνξεηνδπηηθή Δπξψπε. Ζ πψιεζε γνλετθψλ ζπηηηψλ ζηε γελέηεηξα ρψξα ή άιινηε ε 167 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε φιν πξνζδνθία παξαρψξεζε ησλ απνηακηεχζεσλ κηαο νιφθιεξεο δσήο ησλ ίδησλ θαη ησλ γνληψλ ηνπο ζηνλ ππνςήθην θαη πνιιά ππνζρφκελν δηακεζνιαβεηή γηα ηε κεηάβαζή ηνπο ζηελ πξνζσπηθή ηνπο «Γε ηεο Δπαγγειίαο» απνδεηθλχνληαη θξνχδεο πξνο κεγάιε απνγνήηεπζε ησλ αθεγεηψλ. Σν θνπηαζηηθά ζπγθεληξσκέλν ρξεκαηηθφ πνζφ εμαθαλίδεηαη, ελψ νη ίδηνη εμαθνινπζνχλ λα παξακέλνπλ ζηε ρψξα δηακνλήο, απφ ηελ νπνία –καηαίσο– πξνζπαζνχλ λα απνδξάζνπλ. ια ηα παξαπάλσ ζπκβάιινπλ – κεηαμχ άιισλ– ζηελ επηβάξπλζε ηεο ςπρνινγίαο ησλ πξνζθπγηθψλ ππνθεηκέλσλ, ηα νπνία θαίλνληαη λα βηψλνπλ «πξνβιήκαηα ρσξίο ηέινο», ππφ ην βάξνο ησλ νπνίσλ φρη ζπάληα ιπγίδνπλ. Χζηφζν, πνιινί αθεγεηέο, ηνπιάρηζηνλ εθείλνη πνπ δελ θαηαπηνήζεθαλ (εληειψο) απφ ην ζπληαξαθηηθφ πξνζθπγηθφ βίσκα θαη πνπ θαηάθεξαλ –έσο έλαλ βαζκφ– λα μεπεξάζνπλ ηηο ζπλεπαθφινπζεο αληημνφηεηεο, αλαζεσξνχλ, παληειψο, ηνλ εαπηφ ηνπο. Απνθηνχλ απηνπεπνίζεζε θαη (απην)βειηηψλνπλ ηελ απηνεηθφλα ηνπο: «Αθνύ ηα θαηάθεξα κέρξη εδώ, ζα θαηαθέξσ θαη ηα ππόινηπα», είλαη ε αίζζεζε ηνπ Α.Λ., ε νπνία αξζξψλεηαη κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο αιιά παξφκνην λφεκα θαη απφ άιινπο αθεγεηέο. ζνη θαηάθεξαλ κέζα απφ ηελ πξνζθπγηθή εκπεηξία λα απνθηήζνπλ ζεηηθή απηνεηθφλα είλαη απηνί πνπ αλαπηχζζνπλ κηα ελζπλείδεηε εζηθή ππνρξέσζε γηα θνηλσληθή δηθαηνζχλε, αιιειεγγχε ζηνπο ρξήδνληεο θαη αλάιεςε δξάζεο γηα ηελ πάηαμε ηεο θνπιηνύξαο ηεο βίαο θαη ηελ επίηεπμε κηαο θνπιηνχξαο εηξήλεο ζε φιεο ηηο δηαζηάζεηο, φπσο πεξηγξάθεη ν Wintersteiner: α) εηξήλε κε ηε θχζε αληί γηα θαηαδπλάζηεπζή ηεο, β) δεκνθξαηία ησλ θχισλ αληί ηεξάξρεζή ηνπο, γ) θνηλσληθή ζπλεξγαζία αληί πεξηζσξηνπνίεζε θαη απνθιεηζκφ, δ) εηξεληθή δηαρείξηζε αληηζέζεσλ αληί βίαηε δηεπζέηεζε ζπγθξνχζεσλ θαη ε) θνηλσληθή δηθαηνζχλε αληί εθκεηάιιεπζε θαη εμαζιίσζε.314 Γελ είλαη ηπραίν φηη φζνη δελ έρνπλ αθφκε πξνζδηνξίζεη επαθξηβψο πνην ζα ήζειαλ λα είλαη ην επαγγεικαηηθφ ηνπο κέιινλ δηαηππψλνπλ απιψο ηελ επηζπκία «λα γίλνπλ θάηη θαιφ θαη ρξήζηκν γηα ηελ θνηλσλία», πξνζβιέπνληαο ζε κηα πεξηζζφηεξν ηζφηηκε θαη απηνδίθαηε αλαδηακφξθσζε ηνπ θνηλσληθνχ γίγλεζζαη. 314 Wintersteiner, W. (2006). “Kultur des Friedens – ein neuer Leitbegriff der Friedensforschung?”, in: Zentrum für Friedensforschung und Friedenspädagogik (Hrsg.), Jahrbuch Friedenskultur 2006. Klagenfurt: Drava Verlag, 94-108. 168 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 3. πδήηεζε – ζπκπεξάζκαηα Ζ δχζθνιε πνιηηηθνθνηλσληθή θαηάζηαζε ζην Αθγαληζηάλ, ηε ρψξα θαηαγσγήο ησλ αθεγεηψλ, απνηέιεζε ην έξεηζκα φρη κφλν γηα ηελ νηθνγελεηαθή απφθαζε ηεο θπγήο πξνο θάπνηα γεηηνληθή ρψξα, σο επί ην πιείζηνλ ην Ηξάλ, φηαλ νη αθεγεηέο ήηαλ παηδηά, αιιά θπξίσο γηα ηελ πξνζσπηθή απφθαζε ησλ ίδησλ λα κελ επηζηξέςνπλ πνηέ ζε απηήλ. Σφζν ηα βηψκαηα πνπ είραλ θάπνηνη απφ απηνχο ζηελ παηδηθή ή ηελ πξσηνεθεβηθή ηνπο ειηθία, φζν θαη ηα αθνχζκαηα πνπ είραλ γηα ηα βηψκαηα ησλ γνληψλ ηνπο θαη ελήιηθσλ ζηελψλ ζπγγελψλ ηνπο (γηα φζνπο απφ απηνχο δελ γελλήζεθαλ θαλ ζηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο) ήηαλ θαζνξηζηηθά γηα ηε δηαπίζησζε φηη ηέηνηεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο δηαβίσζεο δελ απνηεινχλ ην θαηάιιειν πεξηβάιινλ γηα κηα αμηνπξεπή αλζξψπηλε δηαβίσζε. 3.1. Αθγαληζηάλ: ζπγθξνύζεηο, θαηαδηώμεηο θαη απνδξάζεηο ζε εκεξήζηα δηάηαμε Πξάγκαηη, ήδε θαηά ηε δεθαεηία ηνπ αθγαλν-ζνβηεηηθνχ πνιέκνπ (1979-1989) κε ηε ζζελαξή αληίζηαζε απφ ηηο έλνπιεο αληάξηηθεο νκάδεο ησλ Μνπηδαρεληίλ θαη ηε γεληθφηεξε πνιηηηθνθνηλσληθή αζηάζεηα ηεο ρψξαο, απαλσηά θχκαηα πξνζθχγσλ θαηεπζχλνληαλ πξνο ηηο γεηηνληθέο ρψξεο. Με ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ θαη ηελ απνρψξεζε ησλ ξσζηθψλ ζηξαηεπκάησλ θαηνρήο, πξνθιήζεθε λέν θιίκα καθξφρξνλεο αζηάζεηαο, κε ηελ αλάδεημε ηνπ ηζιακηθνχ θνληακεληαιηζηηθνχ θηλήκαηνο ησλ Σαιηκπάλ, νη νπνίνη ην 1996 θαηέιαβαλ ηελ αθγαληθή πξσηεχνπζα, ηελ Κακπνχι, θαη επέβαιαλ έλα αθξαίν ζενθεληξηθφ ηζιακηθφ θαζεζηψο. Αθφκε θαη ε πξψηε (γηα ηε κεηα-ηαιηκπαληθή επνρή) δεκνθξαηηθή εθινγή ηνπ Πξνέδξνπ ηεο ρψξαο, ηνπ Υακίλη Καξδάη, ην 2006, δελ θαηάθεξε λα επηθέξεη ηελ πξνζδνθψκελε θνηλσληθή αζθάιεηα θαη εξεκία,315 φρη κφλν γηαηί δηάθνξεο επαξρίεο ηεο ρψξαο βξίζθνληαλ αθφκε νπζηαζηηθά ππφ ηαιηκπαληθφ έιεγρν αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν, γηαηί ζε νιφθιεξε ηε ρψξα παξά ηελ απφπεηξα εγθαζίδξπζεο δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ θαη εθζπγρξνληζηηθήο λνκνζεζίαο, επηθξαηνχζε θαη επηθξαηεί αθφκε ην εζηκνηππηθφ δίθαην, ην νπνίν αλαπαξάγεη θαη δηαησλίδεη ην θαζεζηψο δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ηεο ζπληξηπηηθήο πιεηνλφηεηαο ηνπ αθγαληθνχ πιεζπζκνχ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ –κεηαμχ άιισλ– ζξεζθεπηηθψλ θαη εζλνηηθψλ κεηνλνηήησλ, γπλαηθψλ θαη παηδηψλ, θαη γεληθά πάζεο 315 Ζ πξνζδνθψκελε θνηλσληθή αζθάιεηα θαη εξεκία δελ επεηεχρζε νχηε κε ηνλ λενεθιεγέληα Πξφεδξν Αζρξάθ Γάλη, ν νπνίνο αληηθαηέζηεζε ηνλ απεξρφκελν Πξφεδξν Υακίλη Καξδάη ην 2014. 169 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θχζεσο δηαθσλνχλησλ («αληηθξνλνχλησλ») κε ηηο παξαδνζηαθέο, ζπληεξεηηθέο, άθξσο ζενθεληξηθέο δπλάκεηο ηεο ρψξαο.316 Ήδε ην 2009 δηαπηζηψζεθε θιηκάθσζε θαη εμάπισζε ησλ έλνπισλ ζπγθξνχζεσλ ζην Αθγαληζηάλ, ελψ ε θαηάζηαζε επηδεηλψζεθε θαηά ην 2010 κε ρηιηάδεο ζαλάηνπο ακάρσλ,317 ιφγσ ηεο έληαζεο ησλ ζηξαηησηηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο απμαλφκελεο αληηθπβεξλεηηθήο δξάζεο ησλ έλνπισλ νκάδσλ εηδηθά ζηηο λνηηναλαηνιηθέο θαη αλαηνιηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο.318 Χο εθ ηνχηνπ, δηαπηζηψλνληαη ε αχμεζε ησλ πεξηζηαηηθψλ παξαβηάζεσλ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ,319 ε θαηαθφξπθε αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ γηα φζνπο παξέρνπλ αλζξσπηζηηθή βνήζεηα320θαη ε πεξηνξηζκέλε πξφζβαζε ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε θαη ηελ εθπαίδεπζε.321 Δπηπξφζζεηα, ε δηαθζνξά θαη ε αδηαθάλεηα πνπ επηθξαηνχλ ζηε ρψξα, ην κε εθαξκφζηκν, εμ νπ θαη αλαπνηειεζκαηηθφ, ζχζηεκα δηθαίνπ, πνπ ππνζάιπεη ην θιίκα αηηκσξεζίαο θαη δίλεη ρψξν ζηελ εθηεηακέλε ρξήζε ηνπ εζηκνηππηθνχ δηθαίνπ θαη παξαδνζηαθψλ κεραληζκψλ επίιπζεο ησλ δηαθνξψλ, ζπκβάιινπλ ζηελ επηδείλσζε ηεο θαηάζηαζεο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ζηε ρψξα. ια ηα πξναλθεξζέληα εληείλνπλ ηα κέγηζηα ηελ αβεβαηφηεηα θαη ηελ αλαζθάιεηα. Παξά ηηο θπβεξλεηηθέο πξνζπάζεηεο, απφ ηηο αξρέο ηνπ 2010, γηα ηε βειηίσζε ηεο αζθάιεηαο ζην Αθγαληζηάλ, ε θαηάζηαζε εμαθνινπζεί λα είλαη επηζθαιήο. Ζ πηνζέηεζε ελφο πξνγξάκκαηνο επαλέληαμεο θαη ζπκθηιίσζεο ζε εηδηθή δηάζθεςε γηα ην Αθγαληζηάλ ζην Λνλδίλν ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2010, ε ζχγθιεζε πκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο γηα ηελ εηξήλε έμη κήλεο αξγφηεξα ζηελ Κακπνχι, ε ίδξπζε ηνπ Αλσηάηνπ 316 Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) (Febr. 2013). Land, People, and the State in Afghanistan: 2002-2012 (http://www.refworld.org/docid/5136fbc72.html)· AREU (Apr. 2013). A to Z Guide to Afghanistan Assistance 2013 – Eleventh Edition (http://www.refworld.org/docid/51f8cf9d4. html). 317 United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA) (Jan. 2010). Annual Report on Protection of Civilians in Armed Conflict, 2009 (http://www.refworld.org/docid/4b4ef6d52.html). 318 UNAMA (Aug. 2010). Afghanistan: Mid Year Report 2010 – Protection of Civilians in Armed Conflict, 15-17 (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4c6120382.html). 319 UNAMA, Jan. 2010, φ.π.· UNAMA, Aug. 2010, φ.π.· United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (6 Aug. 2013). UNHCR Eligibility Guidelines for Assessing the international Protection Needs of Asylum-Seekers from Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/51ffdca34.html). 320 Integrated Regional Information Networks (IRIN) (18 Apr. 2013). Afghanistan – The World‟s most dangerous Place for Aid Workers (http://www.refworld.org/docid/51768ae94.html). 321 UNHCR (Dec. 2010). UNHCR Eligibility Guidelines for Assessing the International Protection Needs of Asylum-Seekers from Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/4d0b55c92.html· UNAMA, Aug. 2010, φ.π.· Amnesty International (AI) (28 May 2010). Amnesty International Report 2010 – Afghanistan (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4c03a845c.html)· UNAMA, Jan. 2010, φ.π. 170 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πκβνπιίνπ γηα ηελ εηξήλε κε ζηφρν ηηο εηξελεπηηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηνπο Σαιηκπάλ322 θαη ε αλάπηπμε ζηξαηεγηθψλ πιάλσλ θαη πινπνίεζε εθπαηδεπηηθψλ ζεκηλαξίσλ γηα δηάθνξεο πιεζπζκηαθέο νκάδεο κε ζηφρν ηε κείσζε ηεο θαηαπάηεζεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ζην Αθγαληζηάλ,323 δελ θαίλεηαη λα έθεξαλ ηειηθά ηα πξνζδνθψκελα απνηειέζκαηα. Οη έλνπιεο ζπγθξνχζεηο ζπλερίδνληαη κε απνηέιεζκα αθελφο καδηθνχο εζσηεξηθνχο εθηνπηζκνχο, αθεηέξνπ επηπξφζζεηε καδηθή θπγή ζην εμσηεξηθφ ηεο ρψξαο, κε πξψηνπο ζηαζκνχο ην Παθηζηάλ θαη ην Ηξάλ, φπνπ θηινμελνχληαη αληίζηνηρα πεξίπνπ 1.700.000 θαη 1.000.000 Αθγαλνί πξφζθπγεο, θαη ζπρλά ελ ζπλερεία ζε πην καθξηλνχο γεσγξαθηθνχο πξννξηζκνχο.324 εκαληηθφ ξφιν ζηελ έθξπζκε θαηάζηαζε ζην Αθγαληζηάλ δηαδξακαηίδνπλ νη ζενθεληξηθέο θαη άθξσο ζπληεξεηηθέο απφςεηο ησλ ηαιηκπαληθψλ νκάδσλ. Οη Σαιηκπάλ ζεσξoχληαη θπξίσο θίλεκα Παζηνχλ ηφζν ζην ζηάδην ηνπ αξρηθνχ ηνπο ζρεκαηηζκνχ ηε δεθαεηία ηνπ 1990, φζν θαη ζην ζηάδην κεηά ην 2001 κε ηελ επαλεξγνπνίεζε παιαηψλ δηθηχσλ θαη ππξήλσλ εμέγεξζεο. Απφ ην 2007 φκσο θαη εμήο, παξά ην γεγνλφο φηη νη Σαιηκπάλ παξακέλνπλ θαηά έλα κεγάιν κέξνο θίλεκα ησλ Παζηνχλ, έρνπλ αξρίζεη, φζνλ αθνξά ηε ζχλζεζή ηνπο, λα δηεηζδχνπλ ζπζηεκαηηθά θαη ζε άιιεο εζλνηηθέο νκάδεο θαη λα επηιέγνπλ ηα κέιε ηνπο απφ κηα επξχηεξε γθάκα δπζαξεζηεκέλσλ αηφκσλ, αθφκε θαη φζσλ, θαηά ηα πξνεγνχκελα ζηάδηα, ζεσξνχληαλ βαζηθνί ερζξνί ηνπο.325 Δπίζεκε ζξεζθεία ηνπ αθγαληθνχ θξάηνπο είλαη ην Ηζιάκ. Πεξίπνπ ην 99% ηνπ πιεζπζκνχ είλαη κνπζνπικάλνη, απφ ηνπο νπνίνπο πεξίπνπ 80% ζνπλίηεο θαη 20% ζηίηεο. Οη ειάρηζηεο κε κνπζνπικαληθέο ζξεζθεπηηθέο νκάδεο (φπσο ι.ρ. ηλδνπηζηέο, ζηρ, ρξηζηηαλνί, κπαράη θαη εβξαίνη) αληηπξνζσπεχνπλ πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 0,1% ηνπ πιεζπζκνχ.326 Σα κέιε απηψλ ησλ κεηνλνηηθψλ ζξεζθεπηηθψλ νκάδσλ θαη γεληθά 322 UNHCR, Dec. 2010, φ.π. Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC) (2011). Afghanistan Independent Human Rights Commission Annual Report 1389 (2010-2011), 22-92 (http://www.refworld.org/docid/ 4eb92b612.html). 324 UNHCR (30 Nov. 2012). UNHCR Afghanistan: Statistical Summary of Conflict-induced Internal Displacement (http://www.refworld.org/docid/518a9ff24.html)· UNHCR (Jul. 2013). Conflict-Induced Internal Displacement – Monthly Update (http://www.refworld.org/docid/52026ded4.html). 325 Giustozzi, A. (Jul. 2010). “Introduction”, The Afghanistan Papers, 5 (Special Issue: The Taliban Beyond the Pashtuns) (The Center for International Governance Innovation/CIGI), 3. 326 Government of the Islamic Republic of Afghanistan (GIRA) (2006).The Second Periodic Report under the Covenant of Economic, Cultural and Social Rights.Common Core Document (http://www.mfa.gov.af/Documents/HR-Reports/Common-Core-Document.pdf). 323 171 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε φπνηα άηνκα ζεσξείηαη φηη παξαβαίλνπλ ηνλ Ηζιακηθφ Νφκν, φρη κφλν ζηηγκαηίδνληαη θαη πθίζηαληαη ζεκαληηθέο θνηλσληθέο δηαθξίζεηο αιιά αληηκεησπίδνπλ θαη ζνβαξέο πνηλέο. Δπηπξφζζεηα, νη κνπζνπικάλνη πνπ αζπάδνληαη άιιε ζξεζθεία ζεσξνχληαη απνζηάηεο θαη ηηκσξνχληαη κε ζάλαην δηά ιηζνβνιηζκνχ, ελψ κνπζνπικάλνη πνπ ζεσξείηαη φηη δηαπξάηηνπλ ζξεζθεπηηθέο παξαβηάζεηο ηνπ Ηζιακηθνχ Νφκνπ, φπσο ι.ρ. νκνθπινθηιία ή κνηρεία, εθηφο απφ ηελ θνηλσληθή απφξξηςε θαη απνκφλσζε, ηελ ςπρνινγηθή θαη θπζηθή βία ηεο νηθνγέλεηαο, ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ πεξίγπξνπ θαη ησλ ηαιηκπαληθψλ νκάδσλ, επηζχξνπλ θαη ηελ άζθεζε ζνβαξψλ πνηληθψλ δηψμεσλ.327 Ηδηαίηεξα αληίμνεο είλαη νη θνηλσληθέο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ γπλαηθψλ.328 Οη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα ζπλερίδνπλ λα αληηκεησπίδνπλ εθηεηακέλεο δηαθξίζεηο, ελδννηθνγελεηαθή βία, απαγσγέο θαη βηαζκνχο απφ έλνπινπο ηδηψηεο. πλερίδνπλ λα απνηεινχλ ζχκαηα εκπνξίαο, αληηθείκελν δηαπξαγκάηεπζεο ζηελ επίιπζε ησλ δηαθνξψλ θαη ησλ ρξεψλ, θαη λα εμαλαγθάδνληαη ζε γάκνπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αλήιηθσλ γάκσλ.329 ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, νη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα απνηεινχλ ζηφρν ησλ Σαιηκπάλ θαη άιισλ έλνπισλ νκάδσλ.330 πγθεθξηκέλα, αλ θαη θαηά ηε κεηα-ηαιηκπαληθή επνρή (απφ ην 2006 θαη εμήο) ε θπβέξλεζε πηνζέηεζε ζεκαληηθά κέηξα γηα ηε βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ησλ γπλαηθψλ ζηε ρψξα, ζπζηήλνληαο κάιηζηα θαη Τπνπξγείν Γπλαηθείσλ Τπνζέζεσλ, εληνχηνηο ε θαηάζηαζε ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ θνξηηζηψλ εμαθνινπζεί λα είλαη ηδηαίηεξα αλεζπρεηηθή θαη 327 UNHCR, Dec. 2010, φ.π., 44-45. AIHRC (2006α). Evaluation Report on General Situation of Women in Afghanistan, 2005 (http://www.refworld.org/docid/47fdfad5d.html)· Human Rights Watch (HRW) (3 Dec. 2009). “We have the Promises of the World”. Women‟s Rights in Afghanistan (http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 4b179c4a2.html)·HRW (13 Jul. 2010). The “Ten-Dollar Talib” and Women‟s Rights. Afghan Women and the Risks of Reintegration and Reconciliation, pp. 24-34 (http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 4c3c07372.html)· UNAMA (9 Dec. 2010). Practices and Implementation of the Law on Elimination of Violence against Women in Afghanistan (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4d00c4e82.html)· HRW (28 Mar. 2012). “I Had To Run Away”. The Imprisonment of Women and Girls for “Moral Crimes” in Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/4f787d142.html)· UNAMA (7 Jan. 2013). Violence against Women on the Rise in Afghanistan: Deputy Minister (http://www.refworld.org/docid/5124f1fa2.html)· HRW (23 Jun. 2013). Submission on the combined initial and second periodic Report of Afghanistan to the United Nations Committee on the Elimination of Discrimination against Women (http://www.refworld.org/docid/51ff62d34.html). 329 IRIN (11 Jun. 2012). Afghanistan: Amina, „I was very young when I got married and my Life was very bad‟ (http://www.refworld.org/docid/4fd72c142.html). 330 AI, 28 May 2010, φ.π. 328 172 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε επηθίλδπλε, εηδηθά ζηηο πεξηνρέο φπνπ νη Σαιηκπάλ έρνπλ αθφκε ηελ θπξηαξρία.331 Ζ ζεμνπαιηθή βία θαη ε γεληθφηεξε βία θαηά ησλ γπλαηθψλ, παξά ηελ πξφζθαηε πηνζέηεζε κέηξσλ γηα ηελ πνηληθνπνίεζή ηεο βίαο πνπ αζθείηαη ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ελδννηθνγελεηαθήο, είλαη επξέσο δηαδεδνκέλε. Οη αλαγθαζηηθνί γάκνη (ν γάκνο-«πψιεζε», δειαδή νη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα σο αληηθείκελν αγνξαπσιεζίαο κε αληάιιαγκα ζπγθεθξηκέλε πνζφηεηα εκπνξεπκάησλ, κεηξεηά ρξήκαηα ή γηα δηαθαλνληζκφ νηθνγελεηαθψλ ρξεψλ, ή αθφκε θαη «ρξεψλ αίκαηνο»), νη γάκνη αλήιηθσλ θνξηηζηψλ,332 ηα «εγθιήκαηα ηηκήο», 333 νη απαγσγέο θαη νη αλαγθαζηηθέο ακβιψζεηο δελ απνηεινχλ εμαίξεζεγηα ηηο Αθγαλέο γπλαίθεο,νη νπνίεο ζπλήζσο ηα απνζησπνχλ ιφγσ ησλ θνηλσληθψλ αλαζηνιψλ θαη ηνπ θφβνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη αληηπνίλσλ ηφζν γηα ηηο ίδηεο φζν θαη γηα ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο. ιεο απηέο νη επηβιαβείο παξαδνζηαθέο πξαθηηθέο είλαη ξηδσκέλεο βαζηά ζηελ θνπιηνχξα θαη ηηο λννηξνπίεο ηεο ρψξαο ζρεηηθά κε ηελ θνηλσληθή ζέζε ησλ γπλαηθψλ, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο εζσηεξηθεχνπλ αλαγθαζηηθά ηνλ εζηκνηππηθφ πεξηζσξηνπνηεηηθφ ξφιν πνπ ηεο επηβάιινπλ.334 Σν 2013 είραλ θαηεγνξεζεί θαη θπιαθηζηεί γηα «εγθιήκαηα εζηθήο» (moral crimes) ηνπιάρηζηνλ 600 γπλαίθεο θαη θνξίηζηα ζην Αθγαληζηάλ, νη κηζέο απφ ηηο νπνίεο γηα ρξνληθφ δηάζηεκα άλσ ησλ 18 κελψλ. Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο έγθιεηζηεο απηέο γπλαίθεο ιφγσ «εγθιεκάησλ εζηθήο» ήηαλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζχκαηα εγθιήκαηνο, θαζψο εμαλαγθάζηεθαλ ζε γάκν αλειίθσλ, ππέζηεζαλ ζσκαηηθή βία θαη θαηεγνξήζεθαλ γηα κνηρεία ιφγσ βηαζκνχ.335 Ζ θνηλσληθή ζέζε ησλ παηδηψλ θαη ησλ λέσλ ζην Αθγαληζηάλ είλαη επίζεο ηδηαίηεξα επάισηε, θαζψο νη Σαιηκπάλ θαη άιιεο αληηθπβεξλεηηθέο έλνπιεο νκάδεο επζχλνληαη γηα ηηο πεξηζζφηεξεο παξαβηάζεηο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ πνπ πθίζηαληαη άηνκα παηδηθήο ειηθίαο. Ζ αλαγθαζηηθή ζηξαηνιφγεζε παηδηψλ ζηηο δπλάκεηο αζθαιείαο ηνπ Αθγαληζηάλ θαη ε ρξεζηκνπνίεζή ηνπο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε επηζέζεσλ απηνθηνλίαο ή γηα ηελ ηνπνζέηεζε εθξεθηηθψλ πιψλ απνηειεί ζπρλέο 331 HRW (10 Feb. 2013). Afghanistan: Don‟t prosecute sexually assaulted Children, 24-35 (http://www.refworld.org/docid/511a0ac941e.html). 332 HRW, 3 Dec. 2009, φ.π.· UNHCR, Dec. 2010, φ.π.· IRIN, 11 Jun. 2012, φ.π. 333 UNAMA, 9 Dec. 2010, φ.π. 334 HRW, 3 Dec. 2009, φ.π., 49-61· UNAMA, 9 Dec. 2010, φ.π., 5-45. 335 Barr, H. (23.5.2013). „Darkfuture‟ for women‟s Rights in Afganistan. Public Service Europe (http://www.hrw.org/news/2013/05/22/dark-future-womens-rights-afghanistan). 173 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηαθηηθέο ησλ Σαιηκπάλ. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνλφηεηα ησλ Αθγαλψλ παηδηψλ δελ έρεη πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε. Σν πνζνζηφ αιθαβεηηζκνχ ελειίθσλ αγγίδεη κφλν ην 28%,336 ελψ ην πνζνζηφ αλαιθαβεηηζκνχ ησλ γπλαηθψλ θαη θνξηηζηψλ αλέξρεηαη ζην 85%, πξαγκαηηθφηεηα πνπ νθείιεηαη, θπξίσο, ζηηο επξχηαηεο έκθπιεο δηαθξίζεηο, νη νπνίεο ζηεξίδνληαη ζε παξαδφζεηο θαη παιαηέο θνηλσληθέο πξαθηηθέο ηεο ρψξαο, ζηελ νηθνγελεηαθή θηψρεηα, ζηελ ειιηπή αζθάιεηα θαη ζηελ έιιεηςε ζρνιείσλ γηα θνξίηζηα. Καηά ην 2006, 300 ζρνιεία θπξίσο ζηε λφηηα πεξηνρή ππξπνιήζεθαλ θαη πνιινί εθπαηδεπηηθνί ζθνηψζεθαλ, γεγνλφο πνπ θαηαδεηθλχεη κε ζαθήλεηα ην επίπεδν αλαζθάιεηαο ζηε ρψξα, πνπ έρεη έληνλε επίπησζε ζηελ πξνζβαζηκφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ρψξσλ απφ ηα παηδηά, ηδηαίηεξα απφ ηα θνξίηζηα. Δπηπξφζζεηα, πνιιά θνξίηζηα δελ πεγαίλνπλ ζην ζρνιείν ιφγσ ηεο νηθηαθήο ηνπο εξγαζίαο, ε νπνία σζηφζν απφ ηνπο ληφπηνπο δελ εθιακβάλεηαη σο ηέηνηα. ε θάζε πεξίπησζε, ν αξηζκφο ησλ εξγαδφκελσλ θνξηηζηψλ πνπ δελ πεγαίλνπλ ζην ζρνιείν είλαη κεγαιχηεξνο απφ ηνλ αληίζηνηρν αξηζκφ ησλ εξγαδφκελσλ αγνξηψλ.337 λησο, ν εμαλαγθαζκφο γηα παηδηθή εξγαζία αλήθεη ζηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα ηνπ Αθγαληζηάλ, παξφιν πνπ ε ρψξα έρεη ππνγξάςεη ηε χκβαζε γηαηα Γηθαηψκαηα ηνπ Παηδηνχ (Convention on the Rights of the Child), ην 1994. Μεγάινο αξηζκφο Αθγαλψλ παηδηψλ εμαλαγθάδνληαη ζε βαξηέο κνξθέο πνιχσξεο (9-15 ψξεο) θαζεκεξηλήο εξγαζίαο, ζηελ ηαπεηνπξγία, ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, ζε βαξηά ζπλεξγεία επηζθεπήο νρεκάησλ θαη κεηαιιηθψλ έξγσλ αιιά θαη ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θαιιηέξγεηα, ηελ παξαγσγή θαη ηελ εκπνξία ησλ λαξθσηηθψλ, πνπ αλζεί ηδηαίηεξα ζηε ρψξα.338 Δπίζεο, απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ ηνπ δξφκνπ θαη απηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα επαηηεία. Λφγσ ηεο αδχλακεο θνηλσληθήο ηνπο ζέζεο, ηα εξγαδφκελα παηδηά είλαη πην επηξξεπή ζε θηλδχλνπο, πνπ πεξηιακβάλνπλ φιεο ηηο κνξθέο ζσκαηηθήο, ζεμνπαιηθήο θαη ςπρνινγηθήο θαθνπνίεζεο. Ζ αδπλακία 336 AI, 28 May 2010, φ.π. AIHRC (2006β). An Overview on Situation of Child Labour in Afghanistan Research Report (http://www.refworld.org/docid/471f4a560.html). 338 AREU (Jan. 2013). All Bets are Off! European Commission Prospects for (B)reaching Agreements and Drug Control in Helmand and Nangarhar in the Run up to Transition (http://www.refworld.org/ docid/513741952.html)· AREU (May 2013). A Little Bit Poppy-free and a Little Bit Eradicated: Opium Poppy Cultivation in Balkh and Badakhshan Provinces in 2011-2012 (http://www.refworld.org/docid/ 51f8d0a24.html)· Institute for War and Peace Reporting (IWPR) (10 Feb. 2012). Afghan Children ensnared in Heroin Trade with Iran, Issue 423 (http://www.refworld.org/ docid/4f3a59892.html). 337 174 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε πξφζβαζεο ησλ εξγαδφκελσλ παηδηψλ ζηελ πνηνηηθή εθπαίδεπζε ζπλεπάγεηαη ηελ επηθίλδπλε αλάδπζε κηαο αγξάκκαηεο θαη αλεπάγγειηεο λέαο γεληάο. Δπηπιένλ, επηζεκαίλεηαη ε θξίζηκε ζρέζε ηεο παηδηθήο εξγαζίαο, κεηαμχ άιισλ, κε ηνλ εζηζκφ ζηα λαξθσηηθά, ηελ απαγσγή θαη ηε δηαθίλεζε, ηελ παξάβαζε θαη ηελ παξαβαηηθφηεηα, θαη ηε κφιπλζεκε ηνλ ηφ HIV/AIDS.339 Παξφιν πνπ ν λφκνο γηα ηελ εξγαζία ζην Αθγαληζηάλ νξίδεη ην 14ν έηνο σο ειηθία εηζδνρήο ησλ παηδηψλ ζηελ απαζρφιεζε γηα 35 ψξεο ηελ εβδνκάδα θαη επηηξέπεη ηελ ειηθία ησλ 13 εηψλ σο έλαξμε ηεο εξγαζηαθήο απαζρφιεζεο, κφλν αλ ε ηειεπηαία έρεη καζεζηαθφ ζθνπφ, ελψ θάησ απφ απηφ ην ειηθηαθφ φξην ππάξρεη απφιπηε απαγφξεπζε ηεο παηδηθήο εξγαζίαο, ηα εξγαδφκελα παηδηά ζην Αθγαληζηάλ είλαη ζπλήζσο ειηθίαο 6-18 εηψλ θαη ελίνηε αθφκε κηθξφηεξεο ειηθίαο (4-5 εηψλ). Έξεπλεο απνδεηθλχνπλ φηη ηα παηδηά ζην Αθγαληζηάλ εξγάδνληαη, επεηδή ζηεξνχληαη ηελ πξνζηαζία θαη ηε θξνληίδα ηεο νηθνγέλεηαο. ρεδφλ ην 96% ησλ παηδηψλ εξγάδνληαη εμαηηίαο ηεο θηψρεηαο θαη ηεο θαθήο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο.340 ηηο αζηηθέο πεξηνρέο ηνπ Αθγαληζηάλ, ν ππεξπιεζπζκφο, ε αλεξγία θαη ε έιιεηςε θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαζηζηνχλ ηα παηδηά πνιχ πην επάισηα απφ ηνπο ελήιηθεο, αλ θαη ηα παηδηά ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ απνιακβάλνπλ κεγαιχηεξεο επθαηξίεο φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ πγεία απφ φ,ηη ηα παηδηά ηεο ππαίζξνπ, θαζφηη ζπλήζσο νη αζηηθέο νηθνγέλεηεο δίλνπλ πξνηεξαηφηεηα ζηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπο. Ο αξηζκφο ησλ ζρνιείσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ δελ είλαη αλάινγνο κε ηηο ππάξρνπζεο αλάγθεο. Ο αξηζκφο ησλ παηδηψλ πνπ εξγάδνληαη ή είλαη επαίηεο παξνπζηάδεη ζεκαληηθή αχμεζε. Σα παηδηά δελ απνιακβάλνπλ ην δηθαίσκά ηνπο ζηελ ςπραγσγία θαη ηελ αλαςπρή. Σν πςειφ πνζνζηφ αλαιθαβεηηζκνχ, ηδηαίηεξα κεηαμχ ησλ κεηέξσλ, θαηαδηθάδεη ηνπο γνλείο λα κελ έρνπλ ζαθή εηθφλα γηα ηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο. ε απηφ πξνζηίζεηαη ε απμαλφκελε ελδννηθνγελεηαθή βία θαηά ησλ γπλαηθψλ. Χο εθ ηνχηνπ, ηα παηδηά πθίζηαληαη βία ζηελ νηθνγέλεηα, ζην ζρνιείν θαη ζηελ θνηλφηεηα.341 Δπηπιένλ, ηα παηδηά ζην Αθγαληζηάλ είζηζηαη λα πθίζηαληαη ζεμνπαιηθή θαθνπνίεζε θαη βία,342 ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ελδννηθνγελεηαθήο ζεμνπαιηθήο 339 AIHRC, 2006β, φ.π., pp. 3, 11-13. AIHRC, 2006β, φ.π., 4, 15, 19. 341 AIHRC (Apr. 2008). The general Situation (http://www.refworld.org/docid/483bedd22.html). 342 HRW, 10 Feb. 2013, φ.π. 340 of Children in Afghanistan. 2007, 3 175 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εθκεηάιιεπζεο, εηδηθά ησλ αγνξηψλ. Ηδηαίηεξα ζην βφξεην Αθγαληζηάλ, είλαη θνηλσληθά απνδεθηή ε πξαθηηθή «αγφξη παηρλίδη» (bacha bazi), δειαδή ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ «αγνξηψλ ρσξίο γέληα» απφ κεγαιχηεξνπο ζε ειηθία θαη ηζρπξνχο άληξεο γηα ιφγνπο ζεμνπαιηθήο θαη θνηλσληθήο δηαζθέδαζεο.343 Άιια παηδηά θαη λένη είλαη ζχκαηα εκπνξίαο αλζξψπσλ ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο ηνπο αιιά θαη ζε παγθφζκην επίπεδν. Πξάγκαηη, ε εκπνξία αλζξψπσλ έρεηγίλεη επηθεξδήο επηρείξεζε, θαηά ηελ νπνία δεκηνπξγείηαη θέξδνο πεξίπνπ 42,5 δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ εηεζίσο γηα ηνπο επαγγεικαηίεο δηαθηλεηέο αλζξψπσλ. Με βάζε ηηο εθηηκήζεηο ηεο Γηεζλνχο Οξγάλσζεο Δξγαζίαο (International Labor Organization / ILO), παξά ηηο βειηηψζεηο πνπ επήιζαλ ζηνλ ηνκέα θαηαπνιέκεζεο ηνπ εγθιήκαηνο ηεοαλζξψπηλεο δνπιείαο, πεξηζζφηεξνη απφ 12 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη πέθηνπλ ζχκαηα εκπνξίαο θάζε ρξφλν ζε φιν ηνλ θφζκν γηα δηάθνξνπο ζθνπνχο, φπσο ε θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία, ε βία θαη ε ζεμνπαιηθή θαθνπνίεζε. Χο εθ ηνχηνπ, κεηά ηε δηαθίλεζε λαξθσηηθψλ θαη φπισλ, ε εκπνξία αλζξψπσλ είλαη ζήκεξα παγθνζκίσο ην ηξίην θαηά ζεηξά πην πξνζνδνθφξν έγθιεκα. Ζ εκπνξία πξνζψπσλ απνηειεί κηα κνξθή ζχγρξνλεο δνπιείαο. Δθηηκάηαη φηη ππάξρνπλ πεξηζζφηεξνη απφ 27 εθαηνκκχξηα ζθιάβνη ζηνλ θφζκν, απφ ηνπο νπνίνπο παξαπάλσ απφ ηνπο κηζνχο είλαη άηνκα θάησ ησλ 18εηψλ. Καη πνζνζηφ κεγαιχηεξν απφ ην 70% είλαη θνξίηζηα κηθξφηεξα ησλ 25εηψλ (θαη ζχκαηα εκπνξίαο).344 ην Αθγαληζηάλ, ζχκθσλα κε πξφζθαηε έθζεζε ηνπ AIHRC,345 ε θηψρεηα θαη ε αλεξγία είλαη απφηηο πην ζεκαληηθέο αηηίεο ηεο εκπνξίαο πξνζψπσλ. Πάλσ απφ ην 58% ησλ νηθνγελεηψλ ησλ ζπκάησλ εκπνξίαο αλζξψπσλ δελ είραλ θαλέλα απνιχησο εηζφδεκα. Οη ζσκαηέκπνξνη ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξνπο ηξφπνπο γηα λα εληνπίζνπλ θαη λα δηαθηλήζνπλ ηα λεαξά ζχκαηά ηνπο, φπσο ηελ παξαπιάλεζε θαη ηελ απάηε, ηνλ εθθνβηζκφ θαη ηνλ θαηαλαγθαζκφ, ελψ δελ ιείπνπλ νη πεξηπηψζεηο ηεο γνλετθήο ή ζπδπγηθήο ζπγθαηάζεζεο (γηα γπλαίθεο-ζχκαηα) θαη νηθεηνζεινχο ζπλαίλεζεο ησλ ζπκάησλ ιφγσ δηάθνξσλ δειεαζηηθψλ πξνζθνξψλ πνπ δέρνληαη θαη ηηο νπνίεο εθιακβάλνπλ σο εηιηθξηλείο, φπσο ι.ρ. ρξήκαηα, γάκν θαη κεηαθίλεζε ζην 343 UNHCR, Dec. 2010, φ.π., 44-45. AIHRC (Jul. 2011). Summary Report on Investigation of Causes and Factors of Trafficking in Women and Children, 2 (http://www.refworld.org/docid/4e1d57012.html). 345 AIHRC, Jul. 2011, φ.π., 4-5. 344 176 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε εμσηεξηθφ.346 Πεξηζζφηεξν απφ ην 60% ηεο εκπνξίαο γπλαηθψλ θαη παηδηψλ ζην Αθγαληζηάλ ιακβάλεη ρψξα ελδνθξαηηθά. Πξφθεηηαη δειαδή γηα εκπφξην δηαθίλεζεο αλζξψπσλ εληφο ησλ ζπλφξσληεο ρψξαο. Πεξίπνπ ην 39% αθνξά ηελ εκπνξία αλζξψπσλ απφ ην Αθγαληζηάλ πξνο ην εμσηεξηθφ, απφ ην νπνίν πεξίπνπ ην 18% ησλ ζπκάησλ δηαθηλείηαη ζην Παθηζηάλ, ην 17% ζην Ηξάλ θαη πεξίπνπ ην 4% ζε άιιεο ρψξεο. Οη έκθπιεο δηαθνξέο ζηελ εκπνξία αλζξψπσλ είλαη κηα απφ ηηο αηηίεο πνπ θαζηζηνχλ ηηο γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα πην επάισηα ζχκαηα ζε απηή ηελ εγθιεκαηηθή πξαγκαηηθφηεηα. χκθσλα κε ηελ έθζεζε, απφ ην ζχλνιν εζσηεξηθήο δηαθίλεζεο, 19% ησλ πεξηπηψζεσλ αθνξά ηα αγφξηα, ελψ ην 45% ηα θνξίηζηα θαη πάλσ απφ ην 38% ηηο ελήιηθεο γπλαίθεο. ρεηηθά κε ηελ εμσηεξηθή δηαθίλεζε ζηελ εκπνξία αλζξψπσλ, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα ζχκαηα πνπ δηαθηλνχληαη ζην Ηξάλ είλαη αγφξηα (70%), ηα νπνία σο επί ην πιείζηνλ γίλνληαη αληηθείκελν εξγαζηαθήο εθκεηάιιεπζεο ζηνλ νηθηαθφ θαη ηνλ γεσξγηθφ ρψξν, φπσο θαη ζηελ πψιεζε. Πεξηζζφηεξν απφ ην 6% απφ απηά γίλνληαη αληηθείκελν ζεμνπαιηθήο εθκεηάιιεπζεο (ζσκαηεκπνξίαο) θαη πεξηζζφηεξν απφ 19% γίλνληαη αληηθείκελν εθκεηάιιεπζεο ζηε δηαθίλεζε θαη ηελ πψιεζε λαξθσηηθψλ ζην Ηξάλ. Απφ ηα ζχκαηα ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ πνπ δηαθηλνχληαη ζην Παθηζηάλ, πεξίπνπην 39% είλαη γπλαίθεο, ην 38% είλαη θνξίηζηα θαη ην 23% αγφξηα. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ ηα ελ ιφγσ ζχκαηα (54,4%) ρξεζηκνπνηείηαη γηα νηθηαθέο εξγαζίεο, ελψ έλαο κε επθαηαθξφλεηνο αξηζκφο ρξεζηκνπνηείηαη, κεηαμχ άιισλ, ζηε δηαλνκή θαη ηελ πψιεζε λαξθσηηθψλ (5,5%), σο αλεηδίθεπηνη εξγάηεο, κηθξνπσιεηέο θαη επαίηεο. Δηδηθά νη γπλαίθεο θαη ηα θνξίηζηα πθίζηαληαη επηπιένλ ζεμνπαιηθή εθκεηάιιεπζε (πεξηζζφηεξν απφ 30%). Ζ αλαγθαζηηθή ζπκκεηνρή ησλ ζπκάησλ εκπνξίαο αλζξψπσλ ζηε δηαθίλεζε λαξθσηηθψλ έρεη σο απνηέιεζκα ηε ζηαδηαθή εμάξηεζε θαη ησλ ίδησλ απφ απηά, κε απνηέιεζκα ηελ αθφκε κεγαιχηεξε εμάξηεζε θαη ζπκαηνπνίεζή ηνπο απφ ηνπο δηαθηλεηέο ηνπο. Οκάδεο πνπ εκπιέθνληαη ζε κεγάιν βαζκφ ζην ζέκα ηεο εκπνξίαο αλζξψπσλ ζην Αθγαληζηάλ είλαη νη ηνπηθά ηζρπξνί άλζξσπνη (πάλσ απφ32%), νη εγρψξηεο θαη νη δηεζλείο νξγαλσκέλεο νκάδεο(28%), νη Σαιηκπάλ θαη νη νκάδεο ηεο αληηπνιίηεπζεο (πεξίπνπ 17,5%). 346 IWPR (15 Aug. 2012). Women Bought and Sold in Eastern Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/50319ba7973a.html)· IWPR (5 Oct. 2012). Women traded to End Afghan Feuds (http://www.refworld.org/docid/5073dffe2.html). 177 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε 3.2. Ο καθξύο δξόκνο γηα ηε Γύζε 3.2.1. Ιπάν και Πακιζηάν: ενδιάμεζοι μακποσπόνιοι πποζθςγικοί ζηαθμοί Δμαηηίαο φινπ απηνχ ηνπ πνιηηηθνθνηλσληθνχ πιαηζίνπ ε επηινγή ηεο πξνζθπγηθφηεηαο θαληάδεη ζπρλά κνλφδξνκνο. Οη γεηηνληθέο ρψξεο, ην Ηξάλ θαη ην Παθηζηάλ, απνηεινχλ ζπλήζσο γηα ιφγνπο επθνιίαο ηνλ πξψην καθξφρξνλν δηακεηαλαζηεπηηθφ ζηαζκφ. Χζηφζν, φπσο θαίλεηαη απφ ηηο εκπεηξίεο ζρεδφλ φισλ ησλ Αθγαλψλ πιεξνθνξεηψλ, ε πνιηηηθή θαη θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα ζηηο ρψξεο ππνδνρήο απέρνπλ απφ ην λα ηθαλνπνηνχλ ζην ειάρηζην ην δηθαίσκα ησλ πξνζθχγσλ ζηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα. Ο απνθιεηζκφο ζπλερίδεηαη άιινηε ζηε ζεζκηθή ηνπ κνξθή, πνπ κεηαθξάδεηαη ζε αλζξσπνθπλεγεηφ, ζπιιήςεηο θαη απειάζεηο ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ, θαη άιινηε ζηελ θνηλσληθή ηνπ κνξθή, πνπ κεηαθξάδεηαη ζε θαζεκεξηλέο ζηεξενηππηθέο πξνζιήςεηο, ζηηγκαηηζκνχο θαη απνξξίςεηο ησλ «επήιπδσλ», αξρήο γελνκέλεο απφ ηνλ ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, φπνπ νη Αθγαλνί δέρνληαη ζπρλά ηελ πεξηθξφλεζε θαη ηελ πεξηζσξηνπνίεζε απφ ζρεηηθά κηθξή ειηθία, φπσο θάλεθε θαη ζην παξάδεηγκα ηνπ δαθηπινδεηθηνχκελνπ Αθγαλνχ καζεηή απφ ηνλ Ηξαλφ δάζθαιν. ην ζπγθεθξηκέλν απηφ ελδεηθηηθφ θαη αληηπξνζσπεπηηθφ ηεο πεξηζσξηνπνίεζεο πεξηζηαηηθφ, πέξα απφ ηα γεληθά ζηεξεφηππα πεξί θηψρεηαο θαη βξσκηάο, πνπ εληάζζνληαη άιισζηε ζην γεληθφ ξεπεξηφξην ξεηνξηθήο ελαληίνλ πνιιψλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ, αξζξψλεηαη ιφγνο πνπ αληαλαθιά ηε ζεηηθή απηνεηθφλα, πνπ έρεη ν ηξαληθφο ιαφο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ σο αληάμην κέηνρν θαη απφγνλν ηεο παλάξραηαο πεξζηθήο θνπιηνχξαο θαη σο βαζχηαηα θαιιηεξγεκέλν θαη κε ιακπξέο επηδφζεηο ζηηο ηέρλεο θαη ζηα γξάκκαηα, ζε αληίζεζε κε ηνπο «ακφξθσηνπο» θαη κε κεηέρνληεο πςεινχ πνιηηηζκνχ «επήιπδεο». Ζ απην-νξηδφκελε θαη απηνπξνζδηνξηδφκελε αλσηεξφηεηα ηεο ηξαληθήο θνηλσλίαο ππνδνρήο αλαδεηθλχεηαη ζε δηαρξνληθή αμία θαηαπνθηά ραξαθηήξα νπζηνθξαηηθφ θαη θπζηνθξαηηθφ, θαζψο θαηαζθεπάδεηαη λνεηηθά ε ππεξβαηηθφηεηα θαη ε ακεηαβιεηφηεηα ηεο θαζ‟ εαπηφλ πνιηηηζκηθήο ηεο αμίαο. Ζ θνηλσλία ππνδνρήο, έηζη φπσο ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε εθπξνζσπείηαη απφ ηνπο δαζθάινπο (βαζηθνχο θνξείο ηεο εθπαίδεπζεο, ε νπνία απνηειεί πάληα ηνλ θαίξην κεραληζκφ δηαηήξεζεο θαη αλαπαξαγσγήο ηεο επίζεκεο θξαηηθήο ηδενινγίαο 347), 347 Αιηνπζέξ, Λ. (1983). «Ηδενινγία θαη ηδενινγηθνί κεραληζκνί ηνπ θξάηνπο», ζην: Λ. Αιηνπζέξ, Θέζεηο (κηθξ. Ξ. Γηαηαγάλαο). Αζήλα: Θεκέιην. 178 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αλαπαξάγεη ηξφπνλ ηηλά πηπρέο ηνπ μεπεξαζκέλνπ ηξηκεξνχο εμειηθηηθνχ κνληέινπ (αγξηφηεηα, βαξβαξφηεηα, πνιηηηζκφο) ηνπ E. Tylor γηα ηελ εμέιημε ηεο αλζξσπφηεηαο. Σν ηειεπηαίν ζηάδην (απηφ ηνπ πνιηηηζκνχ) επηθπιάζζεηαη κφλν γηα ηελ εαπηή θνπιηνχξα (ηξαληθή) θαη παξακέλεη απξνζπέιαζην γηα ηνπο κηθξνχο «άμεζηνπο εηζβνιείο» (Αθγαλνχο). Οη ηειεπηαίνη γίλνληαη δαθηπινδεηθηνχκελνη απφ ηνλ δάζθαιν, ηνπνζεηνχληαη ζην θέληξν ηεο ηάμεο θαη θαζίζηαληαη νξαηνί απφ φινπο. Ζ ηειεηνπξγηθή απηή απν-θάιπςε απνθηά δηαζηάζεηο εθθνβηζκνχ, απεηιήο, πεξηθξφλεζεο ή αθφκε θαη ηηκσξίαο, κηα θαη, ζχκθσλα κε ηνλ Φνπθψ, «κε ηε ιέμε ηηκσξία ελλννύκε θαζεηί πνπ είλαη ηθαλό λα θάλεη ηα παηδηά λα ληώζνπλ ην ζθάικα πνπ έρνπλ δηαπξάμεη, θαζεηί πνπ είλαη ηθαλό λα ηα ηαπεηλώζεη, λα ηα ληξνπηάζεη: … κηα νξηζκέλε ςπρξόηεηα, κηα θάπνηα αδηαθνξία, κηα νπνηαδήπνηε εξώηεζε, κηα ηαπείλσζε, ε θαζαίξεζε από θάπνηα ζέζε». Πξφθεηηαη δειαδή γηα κηα «κηθξνθπζηθή ηεο εμνπζίαο», φπνπ είλαη απνιχησο ζαθέο πνηνο εμνπζηάδεη θαη πνηνο εμνπζηάδεηαη.348 Ζ επηβνιή απηή ηεο εμνπζίαο απφ ηνπο ηζρπξνχο «γεγελείο» ζηνπο αλίζρπξνπο «μέλνπο» επεθηείλεηαη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηνπ θαζεκεξηλνχ βίνπ ησλ ηειεπηαίσλ, θαζηζηψληαο ηνλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα αβίσην, φπσο θαζίζηαηαη θαλεξφ απφ ηα παξαθάησ ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ απφ επίζεκεο εθζέζεηο δηεζλψλ Οξγαληζκψλ θαη επίζεκσλ θνξέσλ. Καη‟ αξράο, δηαηξέρνληαο ηα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα ηνπ ΟΖΔ, δηαπηζηψλεηαη φηη απφ ην 2012 ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ δηέκελε ζην Παθηζηάλ θαη ην Ηξάλ. πγθεθξηκέλα, πεξίπνπ 1,7 εθαηνκκχξηα Αθγαλνί πξφζθπγεο είλαη θαηαγεγξακκέλνη ζην Παθηζηάλ θαη πεξίπνπ έλα εθαηνκκχξην ζην Ηξάλ. Σν 2013, είραλ δνζεί δηάθνξεο κνξθέο πξνζσξηλήο εγθαηάζηαζεο ζην Ηξάλ πεξίπνπ ζε κηζφ εθαηνκκχξην Αθγαλνχο. χκθσλα κε ηα αξηζκεηηθά ζηνηρεία ηεο ηξαληθήο θπβέξλεζεο γηα ηνλ πιεζπζκφ ηεο ρψξαο, ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2011 ην Ηξάλ θηινμελνχζε 882.659 εγγεγξακκέλνπο πξφζθπγεο, απφ ηνπο νπνίνπο νη 840.158 ήηαλ Αθγαλνί θαη νη ππφινηπνη Ηξαθηλνί πνιίηεο. Σν 2012, ζχκθσλα κε εθηηκήζεηο ηεο ηξαληθήο Τπεξεζίαο γηα Τπνζέζεηο Αιινδαπψλ θαη Μεηαλαζηψλ (Bureau for Aliens and Foreign Immigrants‟ Affairs / BAFIA), πεξίπνπ 1,4-2 εθαηνκκχξηα Αθγαλνί δελ είραλ θαηαρσξεζεί σο πξφζθπγεο ζην Ηξάλ, φπνπ δνχζαλ θαη εξγάδνληαλ. Λακβάλνληαο 348 Φνπθψ, Μ. (1989). Δπηηήξεζε θαη ηηκσξία. Η γέλλεζε ηεο θπιαθήο (κηθξ. Κ. Υαηδεδήκνπ & Η. Ράιιε) (Πξνβιήκαηα ηνπ Καηξνχ καο). Αζήλα:Κέδξνο – Ράππα, 237. 179 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ππφςε επηπξφζζεηα θαη ηνλ θαηαρσξεκέλν αθγαληθφ πξνζθπγηθφ πιεζπζκφ ζην Ηξάλ, ην πξαγκαηηθφ πιεζπζκηαθφ ζχλνιν ησλ Αθγαλψλ πνπ δηακέλεη ζηε ρψξα ζα πξέπεη λα αλέξρεηαη ζε 2,4-3 εθαηνκκχξηα άηνκα. ηε ζπληξηπηηθή ηνπο πιεηνςεθία δνπλ ζε αζηηθέο πεξηνρέο θαη κφλν έλα 3% δεη ζε θαηαπιηζκνχο, νη νπνίνη βξίζθνληαη ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο.349 Δίλαη δεδνκέλν φηη ε δηακνλή ηνπο ζην Ηξάλ ζπλάδεη έσο έλαλ βαζκφ κε ζεκαληηθά νθέιε, φπσο ι.ρ. ηε δπλαηφηεηαλα θεξδίδνπλ κηζζνχο, πνπ, αθφκε θαη αλ είλαη ρακειφηεξνη απφ ην επίπεδν δηαβίσζεο ζην Ηξάλ, εληνχηνηο ηνπο παξέρνπλ κηα θαιχηεξε πνηφηεηα δσήο απφ φ,ηη ζα ήηαλ ζε ζέζε λα επηηχρνπλ ζηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο. Δπίζεο, φζνη Αθγαλνί θαηάθεξαλ λα απνθηήζνπλ ην επίζεκν πξνζθπγηθφ status ζην Ηξάλ, έρνπλ δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηηο εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο πνπ παξέρεη ε ρψξα, νη νπνίεο ζπρλά είλαη πςειφηεξνπ επηπέδνπα πφ ηηο πξνζθεξφκελεο ζην Αθγαληζηάλ. χκθσλα κε ηελ απνγξαθή ηεο ηξαληθήο θπβέξλεζεο ην 2009, ην πνζνζηφ ηνπ αιθαβεηηζκνχ ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ είρε απμεζεί απφ 6% ην 1981 ζε 69% ην 2009.350 Βέβαηα, παξά θάπνηεο (απνζπαζκαηηθέο) πξνζπάζεηεο ησλ αξρψλ γηα ηελ παξνρή πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζε «παξάλνκνπο» Αθγαλνχο πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη ζην Ηξάλ, νη ηειεπηαίνη εμαθνινπζνχλ λα ζηεξνχληαη ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ ιφγσ νηθνλνκηθψλ θαη άιισλ πεξηνξηζκψλ πνπ ηνπο επηβάιινληαη απφ ηελ ηξαληθή θπβέξλεζε. Δπίζεο, αο ζεκεησζεί φηη, αλ θαη ε ηξαληθή λνκνζεζία κεξνιεπηεί ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ, εληνχηνηο ην λνκηθφ θαζεζηψο πνπ αθνξά δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηνλ γάκν, ην δηαδχγην, ηελ θιεξνλνκηά θαη ηελ επηκέιεηα ησλ παηδηψλ, νη Αθγαλέο γπλαίθεο ζην Ηξάλ κπνξνχλ λα απνιακβάλνπλ κηα ζεηξά απφ ειεπζεξίεο αδηαλφεηεο ζηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο. πγθεθξηκέλα, έρνπλ κεγαιχηεξε ειεπζεξία θηλήζεσλ, πξφζβαζε ζε πνηνηηθή εθπαίδεπζε θαη ην δηθαίσκα λα δεηήζνπλ δηαδχγην ζε αληίζεζε κε ηηο Αθγαλέο γπλαίθεο ζην Αθγαληζηάλ. Έηζη, πνιιέο απφ απηέο πιεξνθνξνχληαη ι.ρ. γηα ηα εγθιήκαηα ηηκήο ελαληίνλ ησλ γπλαηθψλ ζην Αθγαληζηάλ θαη δελ επηζπκνχλ επ‟ νπδελί ιφγσ λα επηζηξέςνπλ ζηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο.351 349 HRW (20 Nov. 2013α). Unwelcome Guests: Iran‟s Violation of Afghan Refugee and Migrant Rights, 1 (http://www.refworld.org/docid/528f27454.html). 350 UNHCR (5 Aug. 2013).Once an Afghan Refugee in Iran, now a High-Flier in his own Country (http://www.refworld.org/docid/51ffa3984.html). 351 HRW (20 Nov. 2013α), φ.π., 1-3. 180 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Παξά ην γεγνλφο φηη ε ηξαληθή θπβέξλεζε έρεη επσκηζηεί έλα κεγάιν βάξνο ζηελ αληηκεηψπηζεηεο εηζξνήο Αθγαλψλ κεηαλαζηψλ ζην Ηξάλ θαη ζε νξηζκέλα ζεκεία έρεη αληαπνθξηζεί ζρεηηθά ηθαλνπνηεηηθά, σζηφζν είλαη πξνβιεκαηηθφ ην γεγνλφο φηη απφ ην 2007 απέηπρε λα επηηξέςεη ηελ εγγξαθή λεναθηρζέλησλ Αθγαλψλ ζην Ηξάλ σο αηηνχλησλ άζπιν, γεγνλφο πνπ ζέηεη ζε πνιιαπινχο θηλδχλνπο ηνπο ηειεπηαίνπο, φπσο ι.ρ. ζε δηψμεηο θαη γεληθφηεξα ζε θαηαζηάζεηο γεληθεπκέλεο βίαο. Έηζη, αθελφο δελ ιακβάλεηαη ππφςε ε ζπλερηδφκελε αλάγθε πνιιψλ Αθγαλψλ γηα άζπιν, αθεηέξνπ ηα ηειεπηαία ρξφληανη ζπλζήθεο ησλ δηαβηνχλησλ Αθγαλψλ ζην Ηξάλ έρνπλ επηδεηλσζεί θαη νη πηέζεηο πνπ πθίζηαληαη, έρνπλ απμεζεί δξακαηηθά. Αληηκεησπίδνπλ κεγαιχηεξα εκπφδηα ζηελ πξφζβαζε ζε αλζξσπηζηηθή βνήζεηα θαη ζηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο, βηψλνπλ απζαίξεηεο ζπιιήςεηο θαη παξάλνκε θξάηεζε, ελψ έρνπλ κηθξή έσο αλχπαξθηε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο, φηαλ θπβεξλεηηθνί ή ηδησηηθνί παξάγνληεο δηαπξάηηνπλ ζε βάξνο ηνπο θαηαρξήζεηο θαη θάζε είδνπο βηαηνπξαγίεο.352 Κάλνληαο κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή φζνλ αθνξά ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αθηρζέλησλ θαη αηηνχλησλ άζπιν Αθγαλψλ ζην Ηξάλ θαηά ηελ ηειεπηαία 35εηία, θαηά ηελ νπνία, φπσο πξναλαθέξζεθε, ην Αθγαληζηάλ βηψλεη επαλαιακβαλφκελεο βίαηεο ζπγθξνχζεηο θαη νη πνιίηεο ηνπ αλαγθάδνληαη ζπρλά λα ην εγθαηαιείπνπλ, δηαπηζηψλεηαη φηη ε πνιηηηθή ζηάζε ηνπ Ηξάλ γηα ηνπο ελ ιφγσ Αθγαλνχο αηηνχληεο άζπιν έρεη αιιάμεη δξακαηηθά. πγθεθξηκέλα, απφ ην 1979 έσο ην 1992 ε ηξαληθή θπβέξλεζε έδηλε απηφκαηα ην δηθαίσκα ζηνπο πεξηζζφηεξνπο Αθγαλνχο πνπ εηζέξρνληαλ ζην Ηξάλ, λα παξακέλνπλ ζηελ επηθξάηεηά ηνπ επ‟ αφξηζηνλ. Απφ ην 1992 ην Ηξάλ άξρηζε λα ελζαξξχλεη θαη ζηε ζπλέρεηα λα πηέδεη ηνπο Αθγαλνχο λα επηζηξέςνπλ ζηε ρψξα ηνπο, εθαξκφδνληαο δηάθνξα κέηξα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο εθαξκνγήο επαρζψλ δηαδηθαζηψλ γηα ηελ αλαλέσζε εγγξάθσλ γηα ηνπο ήδε έρνληεο ην πξνζθπγηθφ θαζεζηψο. Σν Ηξάλ αξλνχληαλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηελ παξνρή δεκφζησλ ππεξεζηψλ ζε αλαγλσξηζκέλνπο πξφζθπγεο, φπσο επίζεο θαη ηελ θαηαρψξηζε λεναθηρζέλησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ. ηα ρξφληα ακέζσο κεηά ηελ πηψζε ησλ Σαιηκπάλ ην 2001, έλαο ηεξάζηηνο αξηζκφο Αθγαλψλ επέζηξεςε ζην Αθγαληζηάλ απφ δηάθνξεο ρψξεο, ηνπ Ηξάλ ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ. Μφλν ην 2002, εθηηκάηαη φηη επέζηξεςαλ πεξίπνπ 2,3 εθαηνκκχξηα άηνκα. Δλψ κεξηθνί Αθγαλνί θαίλεηαη πσο επέζηξεςαλ νηθεηνζειψο ζηε ρψξα ηνπο, πνιινί πηέζηεθαλ λα επηζηξέςνπλ, κεηαμχ 352 .π., 3. 181 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε άιισλ θαη ιφγσ ηεο νινέλα θαη πην απμαλφκελεο ερζξφηεηαο πνπ βίσλαλ ηφζν ζην Ηξάλ φζν θαη ζην Παθηζηάλ. Ήδε ην 2001 ε ηξαληθή θπβέξλεζε αλαθνίλσζε φηη έθιεηζε ηα ζχλνξα ηεο ρψξαο κε ην Αθγαληζηάλ, θαζψο ζεψξεζε φηη πιένλ είρε θαηαζηεί ζρεδφλ αδχλαην λα ππνδερηεί θαη λα απνδερηεί θαηλνχξγηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο. Έλα ρξφλν αξγφηεξα, ην 2002, ην Παξαηεξεηήξην Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαηέγξαςε ηελ άξλεζε ηεο ηξαληθήο θπβέξλεζεο λα εγγξάςεη λεναθηρζέληεο Αθγαλνχο αηηνχληεο άζπιν, κηα ζηξαηεγηθή θαη ηαπηφρξνλα κηα πξαθηηθή πξνζέγγηζε πνπ κε ειάρηζηεο εμαηξέζεηο ζπλερίδεηαη κέρξη ζήκεξα. Γηα παξάδεηγκα, ην 2012 ε ηξαληθή θπβέξλεζε δέρηεθε λα θαηαγξάςεη κφλν 16 λεναθηρζέληεο Αθγαλνχο αηηνχληεο άζπιν. Δλ ησ κεηαμχ, ε Όπαηε Αξκνζηεία άξρηζε λα θαηαγξάθεη κηα ζηαζεξή κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ Αθγαλψλ πνπ επέζηξεθαλ ζην Αθγαληζηάλ απφ ην 2008 θαη κεηά, ρξνλνινγία πνπ ζπλέπεζε κε κηα ζεκαληηθή αχμεζε ηεο αλαζθάιεηαο ζηελ αθγαληθή πνιηηηθή θαη θνηλσληθή θαζεκεξηλφηεηα. Σν 2003, ην Ηξάλ εηζήγαγε έλα λέν ζχζηεκα θαηαρψξεζεο φισλ ησλ ήδε δηαβηνχλησλ Αθγαλψλ ζην Ηξάλ, γλσζηφ σο «Amayesh», πνπ ζηελ ηξαληθή γιψζζα ζεκαίλεη «επηκειεηεία» ή «πξνεηνηκαζία». χκθσλα κε ην λέν απηφ ζχζηεκα, νη επηηπρψο εγγεγξακκέλνη Αθγαλνί απνθηνχζαλ κία «Amayesh-θάξηα», ε νπνία, ζχκθσλα κε ηελ Όπαηε Αξκνζηεία, απφ ην 2003 ηνπο πξφζδηδε απηφκαηα ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα, ελψ, ζχκθσλα κε Ηξαλνχο αμησκαηνχρνπο θαη βάζεη ηνπ ηξαληθνχ λφκνπ, δελ ηνπο εγγπφηαλ ην πξνζθπγηθφ θαζεζηψο, ην νπνίν κάιηζηα κπνξνχζε –αλά πάζα ζηηγκή– λα αλαηξεζεί απφ ηελ ηξαληθή θπβέξλεζε ρσξίο εχινγε αηηία. ηελ πξάμε, σζηφζν νη θάηνρνη ησλ «Amayesh-θαξηψλ» αληηκεηψπηδαλ έλαλ φιν θαη πην πεξίπινθν γξαθεηνθξαηηθφ κεραληζκφ, θαηά ηνλ νπνίν ην παξακηθξφ ιάζνο κπνξεί λα ηνπο νδεγνχζε θαη λα ηνπο νδεγεί ζε κφληκε απψιεηα ηεο ηδηφηεηαο ηνπ πξφζθπγα. Ζ «Amayesh-θάξηα» είλαη δηάξθεηαο ελφο έηνπο θαη γηα ηελ αλαλέσζή ηεο απαηηείηαη ε θαηαβνιή κεγάινπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ. Ζ κε αλαλέσζή ηεο ζπλεπάγεηαη ηελ απηφκαηε κεηάβαζε θάζε Αθγαλνχ απφ ην θαζεζηψο ηεο «λνκηκφηεηαο» ζε απηφ ηεο «παξαλνκίαο», κε απνηέιεζκα ν ηειεπηαίνο λα δηαηξέρεη αλά πάζα ζηηγκή ηνλ θίλδπλν ηεο άκεζεο ζχιιεςεο θαη ηεο απέιαζήο ηνπ. Οη απαηηήζεηο ηεο ζπρλήο επαλεγγξαθήο γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο θαηνρήο ηεο ελ ιφγσ θάξηαο, ε έιιεηςε παξνρήο βνήζεηαο γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ ρξεηάδνληαη εηδηθά ηα άηνκα ρακεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ, ηα νπνία απνηεινχλ άιισζηε θαη ηελ πιεηνςεθία ησλ πξνζθχγσλ, θαη επηπξφζζεηα νη επαρζείο νηθνλνκηθνί 182 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε φξνη απφθηεζεο ηεο «Amayesh-θάξηαο», ζηνπο νπνίνπο δελ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θησρψλ πξνζθχγσλ, απνηεινχλ νπζηαζηηθά εκπφδηα ζηε λφκηκε θαη αζθαιή δηαβίσζε ησλ Αθγαλψλ ζην Ηξάλ θαη νδεγνχλ ζηελ αχμεζε ησλ απειάζεψλ ηνπο ζηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο κε φινπο ηνπο επαθφινπζνπο θηλδχλνπο. Μάιηζηα, φηαλ νη ηξαληθέο αξρέο δηαπηζηψλνπλ Αθγαλνχο ρσξίο ηελ «Amayeshθάξηα», κπνξνχλ λα ηνπο απειαχλνπλ άκεζα, ρσξίο λα ηνπο επηηξέπνπλ ην δηθαίσκα άζθεζεο έθεζεο ή ην δηθαίσκα αίηεζεο αζχινπ εθ ησλ πζηέξσλ.353 Καηαγξάθεθε φηη ην 2012, απειαχλνληαλ απφ ην Ηξάλ 700 Αθγαλνί εκεξεζίσο, κηα αχμεζε πεξίπνπ 30% ζε ζρέζε κε ην 2011. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία απηψλ ησλ απειάζεσλ αθνξνχζε βαζηθά άλδξεο ή αγφξηα πνπ θαηέθεπγαλ ζην Ηξάλ πξνο αλαδήηεζε εξγαζίαο. Μεηά ηελ εηζαγσγή ηνπ ζπζηήκαηνο Amayesh ζην Ηξάλ, ην πνζνζηφ ησλ λεναθηρζέλησλ Αθγαλψλ πνπ ππέβαιαλ αίηεζε αζχινπ κεηψζεθε δξαζηηθά. Πνιχ πεξηζζφηεξν: Αθγαλνί πνπ θηάλνπλ ζήκεξα ζην Ηξάλ δελ έρνπλ ζρεδφλ θακία επθαηξία λα ππνβάινπλ αίηεζε αζχινπ. Δπηπιένλ, νη θάηνρνη ηεο «Amayesh-θάξηαο», πνπ, φπσο πξναλαθέξζεθε, έρνπλ απηφκαηα ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα, ελζαξξχλνληαη απφ ηελ ηξαληθή θπβέξλεζε λα αληαιιάμνπλ ηελ ελ ιφγσ θάξηα κε θάξηα δηακνλήο θαη άδεηαο εξγαζίαο, πνπ ηζρχεη γηα έλα έηνο, κε δπλαηφηεηα αλαλέσζεο γηα ηνπιάρηζηνλ έλα αθφκα έηνο. Ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθφ ζεκείν ζε απηήλ ηελ «αληαιιαγή» θαξηψλ θαη επίζεκσλ «λνκηκνπνηεηηθψλ» εγγξάθσλ απνηειεί ην γεγνλφο φηη φζνη Αθγαλνί παξαηηνχληαη ηνηνπηνηξφπσο απφ ην δηθαίσκα ηνπ πξνζθπγηθνχ ηνπο θαζεζηψηνο, δελ κπνξνχλ λα ην επαλαθηήζνπλ, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ νη ηξαληθέο αξρέο απνθαζίδνπλ ηε κε αλαλέσζε ηεο άδεηαο παξακνλήο θαη εξγαζίαο ηνπο. Δπίζεο, πξνβιεκαηηθή είλαη ε ελζάξξπλζε ησλ «παξάλνκσλ» Αθγαλψλ ζην Ηξάλ λα δειψλνληαη ζηηο ηξαληθέο αξρέο, ζε κηα πξνζπάζεηα ησλ ηειεπηαίσλ λα έρνπλ θαιχηεξν έιεγρν ζηελ «παξάλνκε» κεηαλάζηεπζε θαη ζηνπο «παξάλνκνπο» κεηαλάζηεο. Δλ ζπλερεία, κεηά ηελ επίζεκε δήισζή ηνπο ζηελ θπβέξλεζε, απαηηείηαη – ζε πεξίπησζε πνπ δελ έρνπλ– λα απνθηήζνπλ δηαβαηήξην, φπσο επίζεο άδεηα παξακνλήο θαηεξγαζίαο ζην Ηξάλ, εθφζνλ επηζπκνχλ λα εξγαζηνχλ. Χζηφζν, ε δηαδηθαζία απφθηεζεο ησλ πξναλαθεξζέλησλ απαηηνχκελσλ «λνκηκνπνηεηηθψλ» δηθαηνινγεηηθψλ είλαη ηφζν αθξηβή, πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαζίζηαηαη αλέθηθηε γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο Αθγαλνχο. Σν ζεκαληηθφηεξν φκσο είλαη φηη απηφ ην θαζεζηψο 353 HRW (20 Nov. 2013α), φ.π., 4-6. 183 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε «λνκηκνπνίεζεο» πνπ νλνκάδεηαη «πλνιηθφ ρέδην Σαθηνπνίεζεο» (Comprehensive Regularization Plan / CRP), δελ απνηειεί ππνθαηάζηαην γηα έλα ζχζηεκα πνπ ζα επέηξεπε ζε λεναθηρζέληεο Αθγαλνχο λα ππνβάινπλ αίηεζε πνιηηηθνχ αζχινπ ή λα εγγξαθνχλ απεπζείαο ζην φιν γξαθεηνθξαηηθφ ζχζηεκα, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηνχλ απνδέθηεο πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο ππνδνρήο, κε βάζε ηελ εζληθφηεηά ηνπο, φπσο ζπλέβε ην 2003 κε επηινγή ηεο απεπζείαο «λφκηκεο» εγγξαθήο ηνπο ζηα πιαίζηα ηνπ ζπζηήκαηνο «Amayesh». Έηζη, εμ νξηζκνχ ην ελ ιφγσ ηζρχνλ ζχζηεκα θαηαγξαθήο ησλ Αθγαλψλ ζην Ηξάλ αθήλεη λνκηθά αθάιππηνπο κεγάιν κέξνο ησλ εθεί ήδε δηαβηνχλησλ θαη ζρεδφλ ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ησλ λεναθηρζέλησλ.354 Παξάιιεια ε ηξαληθή θπβέξλεζε θαηαβάιιεη επίκνλεο θαη ζπζηεκαηηθέο πξνζπάζεηεο λα πείζεη ηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο λα εγθαηαιείςνπλ ην Ηξάλ, κεηαμχ άιισλ κέζσ ελφο πξνγξάκκαηνο εζεινληηθνχ επαλαπαηξηζκνχ ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, ην νπνίν ζεκεηψλεη θάπνηνλ βαζκφ επηηπρίαο ιφγσ ησλ πξναλαθεξζέλησλ πξνβιεκάησλ ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ Αθγαλψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο, παξά ηα αθφκε κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο ζηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο. Έηζη, ην 2011 ν νηθεηνζειήο επαλαπαηξηζκφο Αθγαλψλ απφ ην Ηξάλ ζεκείσζε εθ λένπ αχμεζε, θπξίσο ιφγσ ησλ πθηζηάκελσλ νηθνλνκηθψλ πηέζεσλ πνπ βίσλαλ ζηε ρψξα ππνδνρήο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο δηαθνπήο ησλ επηδνηήζεσλ ζε βαζηθά αγαζά θαη ηεο δηαθνπήο παξνρήο βαζηθψλ ππεξεζηψλαπφ ηελ ηξαληθή θπβέξλεζε. Χζηφζν, παξά ηηο πνιιαπιέο νηθνλνκηθέο (θαη φρη κφλν) πηέζεηο, πνιινί Αθγαλνί εμαθνινπζνχλ αθφκε λα επηιέγνπλ λα κέλνπλ ζην Ηξάλ.355 Δθηφο φκσο απφ ηα πξναλαθεξζέληα εκπφδηα γηα ηελ ππνβνιή αίηεζεο αζχινπ, νη Αθγαλνί πξφζθπγεο, νη Αθγαλνί αηηνχληεο πνιηηηθφ άζπιν θαη νη «λφκηκα» δηακέλνληεο ζην Ηξάλ Αθγαλνί αληηκεησπίδνπλ ζνβαξνχο πεξηνξηζκνχο ζηελ ειεπζεξία θπθινθνξίαο, ζηελ πξφζβαζή ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε, ηελ απαζρφιεζε, ηελ ηξαληθή ππεθνφηεηα θαη ζε δηθαηψκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ γάκν. πγθεθξηκέλα, φινη νη Αθγαλνί θαη άιινη αιινδαπνί ππφθεηληαη ζε ηαμηδησηηθνχο πεξηνξηζκνχο ζε πνιιέο πεξηνρέο ηνπ Ηξάλ, φπσο επίζεο θαη ζε πεξηνξηζκνχο ζηελ εμάζθεζε κφλν νξηζκέλσλ ζπγθεθξηκέλσλ επαγγεικάησλ, πνιιά απφ ηα νπνία είλαη ηαπεηλσηηθά θαη επηθίλδπλα. Δπηπξφζζεηα, ε ηξαληθή θπβέξλεζε επηβάιιεη ζηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο πνπ επηζπκνχλ λα 354 355 HRW (20 Nov. 2013α), φ.π.. 7-8. .π., 9. 184 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ζπνπδάζνπλ ζε ηξηηνβάζκην αθαδεκατθφ ίδξπκα λα απνπνηεζνχλ ην (πξνζηαηεπηηθφ γηα εθείλνπο) θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα, πξηλ απφ ηελ είζνδφ ηνπο ζην παλεπηζηήκην, ελψ παξάιιεια απνθιείνληαη ιφγσ ηεο εζληθήο ηνπο θαηαγσγήο απφ έλα ζχλνιν πξνγξακκάησλ αθαδεκατθψλ ζπνπδψλ. Δπίζεο, Αθγαλνί πνπ δελ δηακέλνπλ «λφκηκα» ζηε ρψξα, αληηκεησπίδνπλ πνιιαπιέο δπζθνιίεο φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ ηνπο, κε απνηέιεζκα πνιιά παηδηά λα παξακέλνπλ αγξάκκαηα ή ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε λα παξαθνινπζνχλ θξπθά, αλεπίζεκα ή απηνζρέδηα αθγαληθά ζρνιεία. Δπηπιένλ, ε ηξαληθή θπβέξλεζε πξνβάιιεη ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο ζε πνιιά κηθηά ηξαλν-αθγαληθά δεπγάξηα πνπ επηζπκνχλ λα παληξεπηνχλ, θαζψο απνθιείεη ηνπο Αθγαλνχο ζπδχγνπο απφ ηε δπλαηφηεηα λα ιάβνπλ ηελ ηξαληθή ππεθνφηεηα ησλ γπλαηθψλ ηνπο, δεκηνπξγψληαο επηπξφζζεηα εκπφδηα ζηελ ηζαγέλεηα ησλ παηδηψλ, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνπο κεηθηνχο απηνχο γάκνπο. Σέινο, ηφζν νη «λφκηκα» φζν θαη νη «παξάλνκα» δηακέλνληεο ζην Ηξάλ Αθγαλνί αληηκεησπίδνπλ κηα ζεηξά απφ θαηαρξήζεηο πνπ δηαπξάηηνληαη ζε βάξνο ηνπο. Πνιινί απειαχλνληαη, βηψλνληαο θαθνκεηαρείξηζε απφ ηελ αζηπλνκία, φπσο επίζεο βία, θινπέο, απαίηεζε θαηαβνιήο παξάινγσλ πνζψλ γηα ηελ απέιαζε, θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θξάηεζεο πξηλ απφ ηελ απέιαζε θαη άζιηεο ζπλζήθεο δηακνλήο ζηα θέληξα θξάηεζεο.356 Δμίζνπ αλεζπρεηηθφο παξακέλεη επίζεο ν ηξφπνο θαηά ηνλ νπνίν Αθγαλνί πξφζθπγεο ππφθεηληαη ζε απέιαζε, θαζψο ζχκθσλα κε ην Παξαηεξεηήξην Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ, ρηιηάδεο Αθγαλνί απειαχλνληαη απζαίξεηα θαη ρσξίο απνιχησο θακία επθαηξία λα ακθηζβεηήζνπλ λνκηθά ηελ απέιαζή ηνπο θαη λα δηεθδηθήζνπλ ηξνπνπνίεζε ηεο απφθαζεο.357 Μηα ηδηαίηεξε αλεζπρία είλαη ε έιιεηςε πξνζηαζίαο ησλ αζπλφδεπησλ παηδηψλ ζηε δηαδηθαζία ηεο απέιαζεο. χκθσλα κε αλαθνίλσζε ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ ηνπ Αθγαληζηάλ, πεξηζζφηεξα απφ 1.000 παηδηά απφ ην Αθγαληζηάλ έρνπλ απειαζεί κε 356 HRW (20 Nov. 2013α), φ.π., 8-10. Δηδηθά γηα ηε ζσξεία πεξηζηαηηθψλ θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο ζηελ νπνία ππνβάιινληαη Αθγαλνί κεηαλάζηεοζην Ηξάλ, πξβι. United States Department of State (USDS) (19 Jun. 2013). 2013 Trafficking in Persons Report – Iran (http://www.refworld.org/docid/ 51c2f3b6c.html)· UNHRC (11 Mar. 2014). Report of the Secretary-General on the Situation of human rights in the Islamic Republic of Iran, A/HRC/25/75, 11 (http://www.refworld.org/docid/532063fc4. html). 357 HRW (20 Nov. 2013β). “Afghan Refugeesand Migrants face Abuse” (http://www.hrw.org/news/2013/11/20/iran-afghan-refugees-and-migrants-face-abuse). ρεηηθά κε ηηο καδηθέο απειάζεηο ησλ Αθγαλψλ απφ ην Ηξάλ πξβι. επίζεο HRW (9 Sep.2013). Iran: Honor Afghans‟ Right to Seek Asylum (http://www.refworld.org/docid/522ee88c4.html). 185 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηε βία απφ ηηο ηξαληθέο αξρέο απφ ηηο αξρέο Απξηιίνπ 2012 θαη εμήο. Σα παηδηά απήρζεζαλ απφ ηνπο δξφκνπο, ηα θαηαζηήκαηα θαη ηηο αγνξέο ζε δηάθνξεο ηξαληθέο πφιεηο, φπνπ δνχζαλ κε ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο. ηελ πεξίπησζε απηή ε απέιαζε αλειίθσλ θαίλεηαη λα ρξεζηκνπνηείηαη σο κέζν πίεζεο ζηηο νηθνγέλεηεο ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ, πξνθεηκέλνπ νη ηειεπηαίνη λα εγθαηαιείςνπλ ηε ρψξα.358 Δπηπιένλ, ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2012 έλαο λένο θαλνληζκφο εθδφζεθε απφ ην Ηξαληθφ Τπνπξγηθφ πκβνχιην, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν 1,6 εθαηνκκχξην μέλνη πνπ δηακέλνπλ «παξάλνκα» ζην Ηξάλ, πξέπεη λα απειαζνχλ κέρξη ηα ηέιε ηνπ 2015. ε απηφλ ηνλ θαλνληζκφ πνπ έρεη ήδε εγθξηζεί, πξνζηέζεθε θαη ε νδεγία πξνο ην Ηξαληθφ Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ λα απνκαθξχλεη ηνπο 1,6 εθαηνκκχξην αιινδαπνχο «ρσξίο έγγξαθα», λα δηεπθνιχλεη ηνλ εζεινληηθφ επαλαπαηξηζκφ επηπιένλ 200.000 αιινδαπψλ αηφκσλ, πνπ έρνπλ ήδε ιάβεη ην πξνζθπγηθφ θαζεζηψο, θαη λα ηεξκαηίζεη ην πξνζθπγηθφ θαζεζηψο 700.000 άιισλ αηφκσλ.359 εκαληηθέο είλαη θαη νη επηπηψζεηο ησλ νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ ηνπ Ηξάλ γηα ηνπο Αθγαλνχο πνπ δηακέλνπλ ζηελ πνιηηηθή ηνπ επηθξάηεηα, φπσο απνδεηθλχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ζρεδφλ νη κηζνί απφ ηνπο Αθγαλνχο ζην Ηξάλ δνπλ θάησ απφ ην απφιπην φξην ηεο θηψρεηαο, ελ κέξεη θαη ιφγσ ηεο αλαηαξαρήο ζηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο. Έηζη, ην απμαλφκελν θφζηνο δσήο είλαη αβάζηαρην γηα νηθνγέλεηεο κε ρακειά εηζνδήκαηα, ε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ νπνίσλ είλαη Αθγαλνί πξφζθπγεο θαη «παξάλνκα» δηακέλνληεο Αθγαλνί. Απφ ηελ πιεπξά ηεο αθγαληθήο θπβέξλεζεο, ε πξαγκαηηθφηεηα είλαη εμαηξεηηθά δπζνίσλε, θαζψο πξνζπαζεί ζπρλά αλαπνηειεζκαηηθά λα δηαρεηξηζηεί ηελ αλζξσπηζηηθή βνήζεηα, πνπ ηεο πξνζθέξεηαη, ελψ παξάιιεια δπζθνιεχεηαη έσο αδπλαηεί λα αληηκεησπίζεη λέα θχκαηα παιηλλνζηνχλησλ Αθγαλψλ, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο δελ έρνπλ επαξθείο νηθνλνκηθνχο πφξνπο γηα ηε δηαβίσζή ηνπο.360 Αλάινγε δπζνίσλε γηα ηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο είλαη θαη ε ζεκεξηλή θαηάζηαζε ζην Παθηζηάλ. Ζ αθφινπζε ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή αλαδεηθλχεη ηελ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν απμαλφκελε έθηαζε ηεο ηξαγηθφηεηαο ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο ζηελ ελ ιφγσ ρψξα ππνδνρήο. 358 Radio Free Europe/Radio Liberty (28 May 2013). “Kabul investigates Reports Iran deported Afghan Refugee Children” (http://www.refworld.org/docid/51b087f326.html). 359 HRW (20 Nov. 2013α), φ.π., 20. 360 .π., 22. 186 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηα πξψηα ρξφληαηεο θξίζεο ζην Αθγαληζηάλ, ην Παθηζηάλ (φπσο θαη ην Ηξάλ) θηινμελνχζε ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ θαη επεδίσθε κηα πνιηηηθή «αλνηρηήοπφξηαο» θαη «απαξάκηιιεο γελλαηνδσξίαο» πξνο ηνπο ηειεπηαίνπο, πξνζθέξνληάο ηνπο ζεκαληηθέο πξννπηηθέο έληαμεο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. Ζ εζλνηηθή ζπγγέλεηα κεηαμχ ησλ Αθγαλψλ θαη ησλ Παθηζηαλψλ Παζηνχλ ελίζρπζε απηήλ ηελ ηαθηηθή ππνζηήξημεο ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ, ππνζηεξίδνληαο επίζεκα ηνλ αγψλα ησλ Αθγαλψλ αγσληζηψλ (mujahedin) ελαληίνλ ηεο ζνβηεηηθήο θαηνρήο ζην Αθγαληζηάλ θαη ζέηνληαο ζε εθαξκνγή ηνχο βαζηθνχο θψδηθεο θηινμελίαο ηνπ Ηζιάκ. Χζηφζν, ζηε δεθαεηία ηνπ 1990 ε ζρέζε κεηαμχ ηνπ παθηζηαληθνχ θξάηνπο, ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ ππνδνρήο θαη ηνπ αθγαληθνχ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ άιιαμε ξηδηθά πξνο ην ρεηξφηεξν. Οη Αθγαλνί, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη άιιεο εζλφηεηεο δηαθνξεηηθέο ησλ Παζηνχλ πνπ πξνζέιθπαλ ηελ εχλνηα ηνπ παθηζηαληθνχ ιανχ, άξρηζαλ πιένλ λα θαηαθεχγνπλ πξνο ην Παθηζηάλ (θαη ην Ηξάλ) σο πξφζθπγεο, φρη πιένλ ιφγσ ηεο ζνβηεηηθήο θαηνρήο αιιά ιφγσ ησλ εκθχιησλ ζπγθξνχζεσλ θαη ηεο θνηλσληθήο αζηάζεηαο πνπ πξνθάιεζε ε άλνδνο ησλ Σαιηκπάλ απφ ην 1994 θαη κεηά. Ζ ζπξξνή Αθγαλψλ πξνζθχγσλ ζην Παθηζηάλ εληζρχζεθε θαη απφ ηελ πξνζθνξά επηζηηηζηηθήο βνήζεηαο απέλαληί ηνπο απφ δηεζλείο νξγαληζκνχο βνήζεηαο ζε παθηζηαληθέο πφιεηο, επηδεηλψλνληαο πεξαηηέξσ ηηο εληάζεηο ησλ «γεγελψλ» γηα ηελ ππνδνρή λέσλ πξνζθχγσλ, κεηαμχ άιισλ θαη ιφγσ θαηεγνξηψλ πνπ ηνπο πξνζάπηνληαλ γηα βαζηά θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δηάβξσζε ηεο παθηζηαληθήο θνηλσλίαο, γηα αχμεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ηνπ εζηζκνχ θαη ηεο δηαθίλεζεο λαξθσηηθψλ θαη γεληθφηεξα ηνπ παξάλνκνπ εκπνξίνπ. Απνηέιεζκα ησλ πξναλαθεξζέλησλ ήηαλ ε ζθιήξπλζε ηεο ζηάζεο ηνπ Παθηζηάλ ηφζν ζε ζεζκηθφ επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν λννηξνπηψλ απέλαληη ζηνπο Αθγαλνχο αηηνχληεο άζπιν, πνπ ζηελ πξάμε κεηαθξαδφηαλ ζε απμεκέλε παξελφριεζε ησλ ηειεπηαίσλ απφ ηνλ «γεγελή» πιεζπζκφ. Παξά ηαχηα, ην 2000 ππήξμε κηα ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ Αθγαλψλ πνπ θαηέθζαζαλ ζην Παθηζηάλ, ιφγσ ηεο βαξηάο μεξαζίαο πνπ έπιεμε ηε ρψξα θαη ησλ ζθνδξψλ καρψλ ζην βφξεην Αθγαληζηάλ. Δθηηκάηαη φηη κφλν ην 2000, πεξίπνπ 350.000 Αθγαλνί εθηνπίζηεθαλ απφ ηε ρψξα ηνπο θαη φηη νη κηζνί απφ απηνχο θαηάθεξαλ λα δηαζρίζνπλ ηα ζχλνξα θαη λα εηζέιζνπλ ζην Παθηζηάλ. Σν γεγνλφο απηφ θαίλεηαη πσο ήηαλ ε ζηαγφλα πνπ έθαλε ην πνηήξη λα μερεηιίζεη. Σνλ Ννέκβξην ηνπ 2000, ε παθηζηαληθή θπβέξλεζε έθιεηζε ηα ζχλνξά ηεο γηα ηνπο Αθγαλνχο πνπ 187 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε έθηαλαλ ρσξίο δηαβαηήξην θαη βίδα, κε ηελ αηηηνινγία φηη ην Παθηζηάλ δελ δηέζεηε πιένλ αξθεηνχο πφξνπο γηα λα κπνξέζεη λα απνξξνθήζεη έλα θαηλνχξγην θχκα πξνζθχγσλ. Σε ζηξαηεγηθή απηή απέλαληη ζηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο αθνινχζεζε θαη ην γεηηνληθφ Σαηδηθηζηάλ. Δληνχηνηο, παξά ην θιείζηκν ησλ παθηζηαλν-αθγαληθψλ ζπλφξσλ, πεξίπνπ εβδνκήληα νηθνγέλεηεο Αθγαλψλ εκεξεζίσο θαηάθεξλαλ λα δηαζρίδνπλ ηα ζχλνξα κέζα απφ δχζβαηεο θαη ιηγφηεξν γλσζηέο δηαδξνκέο, απνθεχγνληαο έηζη ηηο παθηζηαληθέο αξρέο ή ελ αλάγθεη δσξνδνθψληαο ηπρφλ ζπλνξηνθχιαθεο πνπ απαληνχζαλ. Απφ ηηο αξρέο ηεο λέαο ρηιηεηεξίδαο, ε ζηάζε ηνπ Παθηζηάλ ηφζν σο θξάηνπο φζν θαη σο ιανχ απέλαληη ζηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο πνπ ζπλέρηδαλ λα θαηαθζάλνπλ, ιφγσ ησλ αιιεπάιιεισλ πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δπζρεξηψλ ζην Αθγαληζηάλ, δελ έρεη βειηησζεί.361 3.2.2 Τοςπκία: ηο επικίνδςνο πέπαζμα από ηην Αναηολή ζηη Δύζη Λφγσ ηεο πξναλαθεξζείζεο δπζκελνχο πνιηηηθνθνηλσληθήο θαηάζηαζεο ζηηο αξρηθά βαζηθέο ρψξεο ππνδνρήο ησλ Αθγαλψλ πξνζθχγσλ, ην Ηξάλ θαη ην Παθηζηάλ, ε απφθαζε γηα κηα εθ λένπ πξνζθπγηθή απφδξαζε, απηήλ ηε θνξά ζηνλ «νλεηξηθφ» θφζκν ηεο Γχζεο, θαληάδεη θαη πάιη σο κνλφδξνκνο. Έλαο κνλφδξνκνο σζηφζν παξαθηλδπλεπκέλνο θαη επίπνλνο, πνπ δελ νδεγεί ηνλ θαζέλα ζην επηηπρέο πέξαζκα ζηελ «αληίπεξα φρζε». Οη βηναθεγήζεηο ησλ Αθγαλψλ λέσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ παξνχζα έξεπλα, αθφκε θαη αλ, φπσο πξναλαθέξζεθε, απνηεινχλ εζσηεξηθεπκέλεο θαη εμειηζζφκελεο αθεγήζεηο ηνπ εαπηνχ πνπ ελζσκαηψλνπλ ην αλαθαηαζθεπαζκέλν παξειζφλ, ην πξνζιακβαλφκελν παξφλ θαη ην πξνζδνθψκελν κέιινλ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ δελ ππάξρεη έλα-πξνο-έλα αληηζηνηρία ησλ αθεγνχκελσλ θαη ησλ βησκέλσλ εκπεηξηψλ, αλαπαξηζηνχλ ην γεληθφ πιαίζην ηνπ επηθίλδπλνπ πξνζθπγηθνχ ηαμηδηνχ ζηελ ηνπξθηθή επηθξάηεηα ηφζν ζηελ ελδνρψξα κε ηα δχζβαηα νξεηλά κνλνπάηηα, ακέζσο κεηά ην επηθίλδπλν πέξαζκα ησλ ηξαλν-ηνπξθηθψλ ζπλφξσλ, φζν θαη ζηνλ αζηηθφ ρψξν (κε βαζηθφηεξν δηακεηαλαζηεπηηθφ θέληξν ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε) κε ηελ εκπεηξία ησλ samavat θαη ησλ θηλδχλσλ πνπ δηαηξέρνπλ, αθελφο απφ ηηο ηνπξθηθέο αξρέο θαη αθεηέξνπ απφ πάζεο θχζεσο εγθιεκαηηθά άηνκα. Σα ηειεπηαία ζηνρεχνπλ ζηελ νκεξία 361 UNHCR (Jun. 2010). “No Entry! A Review of UNHCR‟s Response to Border Closures in Situations of Mass Refugee Influx” (PDES/2010/07), 43-44 (http://www.refworld.org/docid/4c21ad0b2.html). 188 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ησλ κεηαθηλνχκελσλ πιεζπζκψλ, κεηαμχ άιισλ, γηα ηελ εθκαίεπζε κεγαιχηεξσλ ρξεκαηηθψλ πνζψλ απφ ηηο νηθνγέλεηεο θαη ηνπο ζπγγελείο ηνπο ζηε ρψξα θαηαγσγήο ή αθεηεξίαο (Αθγαληζηάλ ή Ηξάλ/Παθηζηάλ αληίζηνηρα) θαη γηα ηε ρξεζηκνπνίεζή ηνπο ζε δηάθνξεο κνξθέο θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο, ηεο ζεμνπαιηθήο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο. Πξάγκαηη ε εκπνξία αλζξψπσλ γηα εξγαζία ή ζεμνπαιηθή εθκεηάιιεπζε είλαη έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα ζηελ Σνπξθία, αθξηβψο επεηδή είλαη ε βαζηθή ρψξα δηέιεπζεο εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ κεηαθηλνχκελσλ πιεζπζκψλ απφ ηε Μέζε Αλαηνιή πξνο ηελ Δπξψπε,362 αξθεηνί απφ ηνπο νπνίνπο ηειηθά, παξά ηνλ αξρηθφ επξσπατθφ ηνπο πξννξηζκφ, παξακέλνπλ ζηελ Σνπξθία, κεηαηξέπνληάο ηελ απφ αξρηθή ρψξα απνζηνιήο κεηαλαζηψλ ζε ρψξα ππνδνρήο ησλ ηειεπηαίσλ.363 Αλ θαη είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιν λα εθηηκεζείν αξηζκφο δηέιεπζεο ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ απφ ηελ Σνπξθία ζηελ Δπξψπε, ζχκθσλα κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο ηνπξθηθήο θπβέξλεζεο, θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα 1995-2004 ζπλειήθζεζαλ 477.000 κεηαλάζηεο, πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ «παξάλνκα» ηελ Σνπξθία σο ρψξα δηέιεπζεο πξνο ηελ Δπξψπε. Σνλ Ννέκβξην ηνπ 2001 ε Σνπξθία ππέγξαςε κε ηελ Διιάδα κία δηκεξή ζπκθσλία επαλεηζδνρήο, δειαδή επαλαπξνψζεζεο ζηελ Σνπξθία ησλ «παξάλνκσλ» κεηαλαζηψλ πνπ θηάλνπλ δηακέζσ απηήο ζηελ Διιάδα. Βέβαηα, παξά ηελ αμηνζεκείσηε βειηίσζε ησλ ειιελν-ηνπξθηθψλ ζρέζεσλ ηελ ηειεπηαία ρξνληθή πεξίνδν, ε εθαξκνγή ηεο ελ ιφγσ ζπκθσλίαο ζπλάληεζε δπζθνιίεο. Έηζη, ι.ρ. ελψ ε Διιάδα είρε δψζεη ζηελ Σνπξθία έλαλ θαηάινγν κε 14.101 «παξάλνκνπο» κεηαλάζηεο δηαθφξσλ εζληθνηήησλ πνπ ήζειελα ζηείιεη πίζσ ζηελ Σνπξθία, ε ηειεπηαία ζπκθψλεζε λα δερηεί ηνπο 2.416 απφ απηνχο. Σειηθά, ε Διιάδα ζπλέιαβε θαη παξέδσζε ζηηο ηνπξθηθέο αξρέο 1.006 άηνκα απφ απηφλ ηνλ θαηάινγν.364 Πνιχ πην ζπλεζηζκέλε είλαη ε ηαθηηθή ησλ άηππσλ επαλαπξνσζήζεσλ. πγθεθξηκέλα, φηαλ ηειηθά κεηά απφ ζεκαληηθέο δπζθνιίεο ηα κεηαλαζηεπηηθά ππνθείκελα θαηαθέξλνπλ θαη θηάλνπλ είηε απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ζηα ρεξζαία ειιελν-ηνπξθηθά ζχλνξα, γηα λα δηαζρίζνπλ ηνλ πνηακφ Έβξν, είηε απφ θάπνηα 362 United Kingdom: Home Office (UKHO) (9 Aug. 2010).Country of Origin Information Report – Turkey, 132-136 (http://www.refworld.org/docid/4c6135932.html). 363 İçduygu, Α., Göker, Z., Tokuzlu, L. & Elitok, S. (2013). Turkey. The Demographic-Economic Framework of Migration. The Legal Framework of Migration. The Socio-Political Framework of Migration. Migration Police Centre. 364 Global Commission on International Migration (GCIM) / Kirisci, K. (Oct. 2004). “Reconciling Refugee Protection with Efforts to combat irregular Migration: The Case of Turkey and the European Union”, Global Migration Perspectives, 11, 6-8 (http://www.refworld.org/docid/42ce4a1c4. html). 189 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε κηθξαζηαηηθή πφιε ζηελ ηνπξθηθή παξάθηηα πεξηνρή, γηα λα δηαζρίζνπλ ην Αηγαίν, νη θίλδπλνη ζπλερίδνληαη θαη επαπμάλνληαη. Ζ δηάζρηζε ησλ ρεξζαίσλ ειιελνηνπξθηθψλ ζπλφξσλ αλαδεηθλχεηαη ζε ηξαγηθφ εθηάιηε. ε πξφζθαηεο εθζέζεηο δηάθνξσλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ΜΚΟ θαηαγγέιινληαη νη απαλσηέο θαηαπαηήζεηο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ γηα ηνπο κεηαλάζηεο πνπ θηάλνπλ ζηα ζχλνξα ηεο Διιάδαο κε ηελ Σνπξθία, θπξίσο ιφγσ ησλ επαλαπξνσζήζεσλ ησλ ηειεπηαίσλ ζηε γείηνλα ρψξα, ζηεξψληαο ηνπο ην δηθαίσκα λα επεμεγήζνπλ ηελ θαηάζηαζή ηνπο ή λα πξνζβάινπλ ηελ απέιαζή ηνπο.365 χκθσλα κε ην Παξαηεξεηήξην Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ, ε ειιεληθή αζηπλνκία ζηελ πεξηνρή ηνπ Έβξνπ ζπιιακβάλεη ζπζηεκαηηθά κεηαλάζηεο ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα, ηνπο νπνίνπο θξαηά έγθιεηζηνπο γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα, ρσξίο λα ηνπο δίλεη ηε δπλαηφηεηα θαη ην δηθαίσκα ηεο επίζεκεο δήισζήο ηνπο ζηηο αξρέο. Με ηε ζπγθέληξσζε επαξθνχο αξηζκνχ κεηαλαζηψλ, ε ειιεληθή αζηπλνκία ηνπο πεγαίλεη ζηνλ πνηακφ Έβξν ην ζνχξνππν θαη κε ηε βία ηνχο απνβάιιεη θξπθά ζηελ ηνπξθηθή πιεπξά. Σν ηνπξθηθφ Γεληθφ Δπηηειείν αλέθεξε φηη ε Διιάδα είρε επαλαπξνσζήζεη παξάλνκα ζηελ ηνπξθηθή επηθξάηεηα πεξίπνπ 12.000 ππεθφνπο «ηξίησλ» ρσξψλ θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν 2002-2007, κηα ηαθηηθή πνπ εμαθνινπζεί λα ιακβάλεη ρψξα θαη ζηηο κέξεο καο. Πνιχ πεξηζζφηεξν: Δπεηδή ν αξηζκφο απηφο δειψλεη κφλν ηνπο κεηαλάζηεο πνπ νη ηνπξθηθέο ζπλνξηαθέο αξρέο θαηάθεξαλ λα ζπιιάβνπλ θαη λα ζπκπεξηιάβνπλ ζηηο επίζεκεο ζηαηηζηηθέο ηνπο θαη φρη ηνπο κεηαλάζηεο πνπ θαηάθεξαλ λα απνθχγνπλ ηε ζχιιεςε, ν πξαγκαηηθφο αξηζκφο ησλ παξάλνκσλ θαη κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο επαλαπξνσζήζεσλ απφ ηελ ειιεληθή πιεπξά είλαη πξνθαλψο πνιχ πςειφηεξνο. Δθηφο απφ ηηο ζπλνπηηθέο απειάζεηο κεηαλαζηψλ δηακέζσ ησλ 365 AI (20 Dec. 2012). Greece: The End of the Road for Refugees, Asylum-Seekers and Migrants, EUR 25/011/2012, 4 (http://www.refworld.org/docid/50d42c1c2.html)· AI (9 Jul. 2013). Enter at your Peril: Lives put at Risk at the Gate of Europe, EUR 25/007/2013 (http://www.refworld.org/docid/ 51e39f594.html)· AI (9 Jul. 2013). Greece: Frontier Europe: Human Rights Abuses on Greece‟s Border with Turkey, EUR 25/008/2013 (http://www.refworld.org/docid/51dffc304.html)·Pro Asyl (Nov. 2013). “Pushed Back. Systematic Human Rights Violations against Refugees in the Aegean Sea and at the Greek-Turkish Land Border” (http://www.proasyl.de/fileadmin/fm-dam/l_EU_Fluechtlingspolitik/ proasyl_pushed_ back_24.01.14_a4.pdf)· HRW (30 Jan. 2014). Greece: Investigate Pushbacks, Summary Expulsions (http://www.refworld.org/docid/52eb7a5c4.html)· UNHCR (Dec. 2009). Observations on Greece as a Country of Asylum, 3-4 (http://www.refworld.org/docid/4b4b3fc82.html)· European Union Agency for Fundamental Rights (EUAFR) (2011). Thematic Situation Report. Coping with a fundamental Rights Emergency: The Situation of Persons crossing the Greek Land Border in an irregular Manner. Vienna/Austria: FRA. 190 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ρεξζαίσλ ειιελνηνπξθηθψλ ζπλφξσλ απφ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία, ε ηειεπηαία ζε ζπλεξγαζία κε ην ειιεληθφ Ληκεληθφ ψκα θαηαγγέιιεηαη φηη θαηά θαηξνχο σζεί κεηαλάζηεο πνπ εηζέξρνληαη ζηα ειιεληθάρσξηθά χδαηα, έμσ απφ απηά, πξνο ηελ πιεπξά ηεο Σνπξθίαο. Οη κεηαλάζηεο, πξνθεηκέλνπ απεγλσζκέλα λα απνθχγνπλ ην ηειεπηαίν, αλαγθάδνληαη –πξηλ ηελ απφβαζή ηνπο– λα ηξππήζνπλ ηηο θνπζθσηέο βάξθεο ζηηο νπνίεο επηβαίλνπλ, έηζη ψζηε ε επαλαπξνψζεζή ηνπο πξνο ηηο ηνπξθηθέο αθηέο λα θαηαζηεί αλέθηθηε απφ ηερληθήο άπνςεο.366 Καζψο εληαηηθνπνηήζεθαλ νη ζπλνξηαθνί έιεγρνη ζηα ρεξζαία ειιελνηνπξθηθά ζχλνξα θαη ηνλ Έβξν, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο νινθιήξσζεο ελφο ηείρνπο κήθνπο 10,5 ρηιηνκέηξσλ ζηα πιαίζηα ηεο εθαξκνγήο ηεο αληηκεηαλαζηεπηηθήο επηρείξεζεο «Αζπίδα», νη κεηαλάζηεο θαη νη πξφζθπγεο αλαγθάδνληαη λα παίξλνπλ φιν θαη πην επηθίλδπλεο δηαδξνκέο,367 ζπλήζσο δηακέζσ ηνπ Αηγαίνπ, ε απφπεηξα δηάζρηζεο ηνπ νπνίνπ αλαδεηθλχεηαη ζε ηξαγηθφ εθηάιηε. Πινία πνπ κεηαθέξνπλ δηά ηεο ελ ιφγσ ζαιάζζηαο νδνχ «παξάλνκνπο» κεηαλάζηεο απφ ηελ Σνπξθία πξνο εδάθε ηεο επηθξάηεηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κεηαηξέπνληαη ζπρλά ζε πνιχλεθξα λαπάγηα θαη αλζξψπηλεο ηξαγσδίεο. Οη πξφζθαηεο πεξηπηψζεηο ζηελ Αιηθαξλαζζφ,368 ζην Φαξκαθνλήζη369 θαη ζε άιια ζεκεία ηνπ Αηγαίνπ εληάζζνληαη ζηηο πνιπάξηζκεο πνιχλεθξεο ηξαγσδίεο ζηνλ επξχηεξν ρψξν ηεο Μεζνγείνπ,370 θαη απνηεινχλ ελδεηθηηθέο πεξηπηψζεηο ηεο απνηπρίαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα δηαρεηξηζηεί ην κεηαλαζηεπηηθφ δήηεκα κε πεξηζζφηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ πνιηηηθή ηεο 366 HRW (Nov. 2008). “Stuck in a Revolving Door. Iraqis and other Asylum Seekers and Migrants at the Greece/Turkey Entrance to the European Union”, 3-4 (http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/ greeceturkey1108_webwcover.pdf). 367 AI (20 Mar. 2013). Refugees dying on dangerous Routes to Asylum in Europe, (http://www.refworld.org/docid/514c13fb2.html). 368 Γηεζλήο Ακλεζηία (ΓΑ) (26.7.2013). Γειηίν ηχπνπ: «Γχν ηξαγσδίεο κε λεθξνχο θαη αγλννχκελνπο κεηαλάζηεο θνληά ζηηο αθηέο ηεο Δπξψπεο». 369 ΓΑ (22.1.2014). Γεκφζηα δήισζε: «Ζ Γηεζλήο Ακλεζηία θαιεί ηελ θπβέξλεζε λα δηεμαγάγεη δηαθαλή θαη δηεμνδηθή έξεπλα ησλ ζπλζεθψλ νη νπνίεο νδήγεζαλ ζε ζαλάηνπο ζην Αηγαίν» (http://www.amnesty.org.gr/loss-of-life-aegean-sea). 370 Πξβι. ελδεηθηηθά ην ηξαγηθφ ζπκβάλ ηνπ πληγκνχ ηνπιάρηζηνλ 11 αλζξψπσλ απφ κηα νκάδα πεξίπνπ 250 ππν-αράξησλ Αθξηθαλψλ κεηά ην άλνηγκα ππξψλ κε πιαζηηθέο ζθαίξεο απφ άλδξεο ηεο ηζπαληθήο αζηπλνκίαο, ζηελ πξνζπάζεηα ησλ ηειεπηαίσλ λα εκπνδίζνπλ ηελ είζνδν ησλ κεηαλαζηψλ ζηνλ πεξηθξαγκέλν ηζπαληθφ ζχιαθα ηεο Θένπηα ζηηο 6.2.2014. ΓΑ (14.2.2014). Γειηίν ηχπνπ: «Ηζπαλία: Να ινγνδνηήζνπλ νη ππεχζπλνη γηα ηνπο θξηθηνχο ζαλάηνπο κεηαλαζηψλ ζηε Θένπηα» (http://www.amnesty.org.gr/spain-appaling-migrant-deaths-in-ceuta). 191 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε επηθξάηεηα, δείρλνληαο ηαπηφρξνλα ηνλ ζεβαζκφ θαη ηελ αμηνπξέπεηα πνπ απαηηεί ην κεγαιείν έθαζηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο.371 3.3 Ελλάδα: ζςνθήκερ «ςποδοσήρ» και διαβίωζηρ ηων «ανεπιθύμηηων ξένων» ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ηα πξνζθπγηθά ππνθείκελα δελ αθήζνπλ ηελ ηειεπηαία ηνπο πλνή ζην Αηγαίν θαη γιηηψζνπλ απφ ηηο αλεπίζεκεο επαλαπξνσζήζεηο ηεο αζηπλνκίαο ή ηνπ ιηκεληθνχ πξνο ηε γείηνλα ρψξα, θαηαθέξλνληαο λα εηζέιζνπλ ηελ «πχιε» ηεο Δπξψπεο, ηελ Διιάδα, νη αληημνφηεηεο δελ θαίλεηαη λα ζηακαηνχλ. πλήζσο, έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ –πέξα ησλ ζεζκηθψλ δπζθνιηψλ– επηπξφζζεηεο δπζθνιίεο ζε επίπεδν θνηλσλίαο θαη λννηξνπηψλ. Ζ Διιάδα απνηειεί ρψξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φπσο επίζεο θαη ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Νφηηαο θαη ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ (SudEast-Mediterean / SEM ρψξεο). Λφγσ απηψλ ησλ δχν ηδηνηήησλ ηεο, ε ηζρχνπζα πξαγκαηηθφηεηα γηα ηνπο αηηνχληεο άζπιν θαη ηνπο πξφζθπγεο ζηελ Διιάδα αληηθαηνπηξίδεη –έσο έλαλ βαζκφ– επξχηεξα ζεζκηθά πιαίζηα, λννηξνπίεο θαη ελ γέλεη ηζρχνπζεο πξαγκαηηθφηεηεο. Καη‟ αξράο, αο επηζεκαλζεί φηη ηα θξάηε ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ ελ γέλεη πξηκνδνηνχλ έλα ζχζηεκα αθελφο επίζεκεο εηζφδνπ ζηα εζληθά ηνπο εδάθε αιινδαπψλ θαηφρσλ δηαβαηεξίσλ απφ νξηζκέλεο ρψξεο γηα νηθνλνκηθνχο θαη πνιηηηθνχο ιφγνπο θαη αθεηέξνπ απνηξνπήο αιινδαπψλ απφ άιιεο ρψξεο γηα ιφγνπο αζθάιεηαο θαη κεγίζηνπ δπλαηνχ ειέγρνπ ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ, εληζρχνληαο θαη αλαπαξάγνληαο ηηο ππάξρνπζεο αληζφηεηεο θξαηψλ, ιαψλ θαη αηφκσλ ζε έλαλ παγθνζκηνπνηεκέλν θφζκν.372 Με ηνλ ηξφπν απηφ, ε δηαθξαηηθή θηλεηηθφηεηα ελζαξξχλεηαη γηα ηνπο θαηφρνπο δηαβαηεξίσλαπφ πξνλνκηαθά έζλε ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, ελψ ππφθεηηαη ζε απζηεξνχο πεξηνξηζκνχο γηα φινπο ηνπο ππφινηπνπο, επαλαιακβάλνληαο εο αεί ηελ θαηαζθεπαζκέλε δηάθξηζε πνπ επηζεκαίλεη ν Niall Ferguson ζην γλσζηφ ηνπ έξγν The West and the Rest.373 Ζ Διιάδα, ινηπφλ, δελ δηαθνξνπνηείηαη απφ ηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζηηο νπνίεο απιά δελ ππάξρεη επηζπκία ππνδνρήο πεξηζζφηεξσλ 371 ΓΑ (25.10.2013). Γειηίν ηχπνπ: «Αλάμηα ηεο Δπξψπεο ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζρεηηθά κε ηε κεηαλάζηεπζε» (http://www.amnesty.org.gr/unworthy-of-europe). 372 Neumayer, E. (Mar., 2006). “Unequal Access to Foreign Spaces: How States use Visa Restrictions to regulate Mobility in a globalized World”, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, 31/1, 72-84. 373 Ferguson, N. (2011). Civilization. The West and the Rest. London: Allen Lane. 192 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αιινδαπψλ σο κφληκσλ θαηνίθσλ αλεμαξηήησο ηνπ ιφγνπ άθημήο ηνπο.374 Σφζν νη πνιίηεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο φζν θαη νη εγέηεο ηνπο αληηιακβάλνληαη νπζηαζηηθά ηνπο κεηαλάζηεο σο «πξφβιεκα» θαη «απεηιή» γηα ηα εκέηεξα. Γηα ηνλ ιφγν απηφ ζηξνπζνθακειίδνπλ, απνθεχγνληαο λα δηαζθαιίζνπλ πνιηηηθέο πξνζηαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ375 θαη ιακβάλνληαο ζπρλά εληειψο απζαίξεηεο απνθάζεηο γηα ηε ρνξήγεζε αζχινπ.376 Άιισζηε, νη Δπξσπαίνη ζηελ πιεηνςεθία ηνπο πξηκνδνηνχλ ηελ εζληθή νκνηνγέλεηα ζηνπο ηφπνπο δηακνλήο ηνπο, επηζπκψληαο πεξηνρέο κε ακηγή «γεγελή» πιεζπζκφ, «απαιιαγκέλν» απφ αιινδαπνχο.377 Δπηπιένλ, ε Διιάδα, φπσο θαη φιεο νη ρψξεο ηεο Νφηηαο θαη ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ, έρνπλ πξφζθαηα κεηαηξαπεί ζε δέθηεο ησλ κεηαλαζηψλ, ρσξίο φκσο λα έρνπλ νχηε ηνπο ζεζκνχο, νχηε ηηο πνιηηηθέο πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα ελζσκαηψζνπλ ηνπο κεηαλάζηεο. Χο εθ ηνχηνπ, πνιινί αιινδαπνί ζηηο ελ ιφγσ ρψξεο δνπλ αλαγθαζηηθά ζε θαζεζηψο «παξαλνκίαο», ηαμηλνκεκέλνη σο επί ην πιείζηνλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο. πγθεθξηκέλα, ηελ πξνεγνχκελε δεθαεηία (2000-2010) δνχζαλ ζηηορψξεο ηεο Νφηηαο θαη ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ: α) Πεξίπνπ 2 εθαηνκκχξηα κεηαλάζηεο εξγάηεο, πνπ πξνζειθχνληαλ ζηηο αγνξέο εξγαζίαο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο θαη απαζρνινχληαλ ζηελ παξανηθνλνκία ρσξίο άδεηα εξγαζίαο. β) 1,5 εθαηνκκχξην de facto πξφζθπγεο πνπ δελ κπνξνχζαλ λα απνθηήζνπλ ην θαζεζηψο ηνπ πξφζθπγα θαη πεξίκελαλ αθφκε απφθαζε γηα κεηεγθαηάζηαζε ζε ηξίηε ρψξα ή γηα επηζηξνθή ζηνλ ηφπν πξνέιεπζήο ηνπο. γ) Ληγφηεξν απφ 200.000 δηεξρφκελνπο κεηαλάζηεο, πνπ είραλ δηαθνξεηηθφ ηειηθφ κεηαλαζηεπηηθφ πξννξηζκφ. Καη νη ηξεηο απηέο θαηεγνξίεο κνηξάδνληαη ηηο ίδηεο επαίζζεηεο ζπλζήθεο δηακνλήο ζηηο ρψξεο ηεο Νφηηαο θαη ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ, ηεο Διιάδαο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο, ρσξίο λφκηκε πξφζβαζε ζηελ εξγαζία, ζηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο 374 Gallagher, St. (Summer, 2002). “Towards a common European Asylum System: Fortress Europe Redesigns the Ramparts”, International Journal, 57/3, 375-394 (375). 375 ΓΑ (20.3.2014). Γειηίν ηχπνπ: «Οη επξσπαίνη εγέηεο πξέπεη λα ζηακαηήζνπλ λα θξχβνπλ ην θεθάιη ηνπο ζηελ άκκν θαη λα δηαζθαιίζνπλ πνιηηηθέο πξνζηαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ» (http://www.amnesty.org.gr/sos-europe). 376 Neumayer, 2005, φ. π., 64. 377 Semyonov, M., Glikman, A. & Krysan, M. (Nov. 2007). “Europeans‟ Preference for ethnic residential Homogeneity: Cross-National Analysis of Response to Neighborhood Ethnic Composition”, Social Problems, 54/4, 434-453. 193 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε (ι.ρ. πγείαο, εθπαίδεπζεο) θαη ζηελ πξνζηαζία,378 επηβεβαηψλνληαο θαη αλαπαξάγνληαο ηηο παξαδνζηαθέο ζηξαηεγηθέο ηεο πνιηηηθήο ελζσκάησζεο θαη ηνπ πνιηηηθνχ απνθιεηζκνχ, κεηαμχ άιισλ κέζα απφ ηε δηαηήξεζε ησλ βαζχηαησλ θαη δηαξθψλ δηαθξίζεσλ ησλ πιεζπζκψλ ζε εγεκνληθνχο θαη κεηνλνηηθνχο.379 Ζ Διιάδα, φπσο φιεο νη ρψξεο ηνπ Γπηηθνχ θφζκνπ, είλαη ζπκβαιιφκελν θξάηνο γηα ηηο κεγάιεο δηεζλείο ζπλζήθεο γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα. Ζ ρψξα επηθχξσζε –κεηαμχ άιισλ– ηε χκβαζε ηνπ 1951 γηα ην Καζεζηψο ησλ Πξνζθχγσλ (Convention Relating to the Status of Refugees) ην 1960 θαη πξνζρψξεζε ζην Πξσηφθνιιν ηνπ 1967, ην 1968. Πξνζρψξεζε επίζεο ζηε χκβαζε ηνπ 1954 γηα ην θαζεζηψο ησλ απάηξηδσλ (Convention Relating to the Status of Stateless Persons), ην 1975·επηθχξσζε ηε χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζίαησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπθαη ησλ ΘεκειησδψλΔιεπζεξηψλ (Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms) θαη ππέγξαςε ηε χκβαζε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο γηα ηε Γξάζε θαηά ηεο Δκπνξίαο Αλζξψπσλ (Council of Europe Convention on Action against Trafficking in Human Beings), ην 2005. Σνλ επηέκβξην ηνπ 2010, επηθχξσζε ην Πξσηφθνιιν γηα ηελ Πξφιεςε, Καηαζηνιή θαηΣηκσξία ηεο Δκπνξίαο πξνζψπσλ, ηδίσο γπλαηθψλ θαη παηδηψλ (Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children), ην νπνίν ζπκπιεξψλεη ηε χκβαζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαηά ηνπ Γηεζληθνχ Οξγαλσκέλνπ Δγθιήκαηνο (United Nations Convention against Transnational Organized Crime).380 Χζηφζν, ε θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα είλαη θάηη πεξηζζφηεξν απφ επαλαιακβαλφκελε θαη ζπζηεκαηηθή, ιακβάλνληαο ζπρλά ηξαγηθέο δηαζηάζεηο. Δμαθαλίζεηο, βαζαληζηήξηα, πνηθίιεο κνξθέο ζθιεξήο, απάλζξσπεο ή ηαπεηλσηηθήο κεηαρείξηζεο ή ηηκσξίαο, δνινθνληθέο επηζέζεηο, άξλεζε δίθαηεο δεκφζηαο δίθεο, θαηαπάηεζε ηεο πξνζηαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, είλαη κεξηθέο κφλν απφ ηηο παξαβηάζεηο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ αιινδαπψλ ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα.381 378 Fargues, Ph. (Fall 2009). “Work, Refuge, Transit: An emerging Pattern of irreguler Immigration South and East of the Mediterranean”, International Migration Review, 43/3, 544-577. 379 Brubaker, R. (Summer 2010). “Migration, Membership, and the modern Nation-State: Internal and external Dimensions of the Politics of Belonging”, Journal of Interdisciplinary History, 41/1, 61-78. 380 UNHCR, Dec. 2009, φ.π. 381 USDS (27 Feb. 2014). 2013 Country Reports on Human Rights Practices – Greece (http://www.refworld.org/docid/53284ad714.html)· USDS (19 Apr. 2013). 2012 Country Reports on 194 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Τθίζηαληαη ζνβαξέο αλεζπρίεο γηα ηηο απνηπρίεο ηνπ ζπζηήκαηνο αζχινπ ηεο ρψξαο, θαζψο δηαπηζηψλνληαη –κεηαμχ άιισλ– πεξηνξηζκέλεο θαη αξγέο κεηαξξπζκίζεηο ζηε δηαδηθαζία ηνπ αζχινπ, ζπζηεκαηηθή θαη καθξνρξφληα θξάηεζε ησλ αηηνχλησλ άζπιν, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ νηθνγελεηψλ κε παηδηά θαη αζπλφδεπησλ αλειίθσλ, επαλαιακβαλφκελεο ξαηζηζηηθέο επηζέζεηο.382 πγθεθξηκέλα, ζηνπο ρψξνπο θξάηεζεο ησλ αηηνχλησλ άζπιν παξαηεξνχληαη –κεηαμχ άιισλ– ππεξβνιηθφο ζπλσζηηζκφο, επηδείλσζε ησλ ήδε άζρεκσλ ζπλζεθψλ ππνδνκήο, ειάρηζηε ή θαζφινπ πξφζβαζε ζε θπζηθφ θσο, έιιεηςε απνηειεζκαηηθνχ εμαεξηζκνχ, ε πξαθηηθή ηεο αλάκεημεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θξαηνπκέλσλ ζηα ίδηα θειηά θαη παξαηεηακέλε θξάηεζε έσο θαη 18 κελψλ, ρσξίο ηηο δηαδηθαζηηθέο εγγπήζεηο.383 Δλ νιίγνηο, νη ζπλζήθεο θξάηεζεο ησλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Διιάδα είλαη εμεπηειηζηηθέο έσο απάλζξσπεο,384 θαη ρξήδνπλ άκεζσλ βειηησηηθψλ δηαξζξψζεσλ,385 φπσο επηβεβαηψλνπλ αλαιπηηθά δηάθνξεο πξφζθαηεο εθζέζεηο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηνπ Δηδηθνχ Δηζεγεηή γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ, François Crépeau,386 θαη ηνπ Δπίηξνπνπ Nils Muižnieks.387 Ηδηαίηεξα αλεζπρεηηθή είλαη ε θαηάζηαζε ησλ αζπλφδεπησλ αλειίθσλ πνπ θηάλνπλ ζηελ Διιάδα, θαζψο ε Human Rights Practices – Greece (http://www.refworld.org/docid/517e6e32c.html)· Minority Rights Group International (MRGI) (24 Sept. 2013). State of the World‟s Minorities and Indigenous Peoples 2013 – Greece (http://www.refworld.org/docid/526fb74ab.html). 382 AI (21 Mar. 2013). The Greek Authorities must urgently accelerate the Asylum System Reforms and end Detention of Asylum Seekers, EUR25/003/2013 (http://www.refworld.org/docid/ 514c22362.html). 383 Consil of Europe (2009). Report to the Government of Greece on the Visit to Greece carried out by the European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (Cpt) from 23 to 29 September 2008, CPT/Inf (2009/20) (http://www.cpt.coe.int/documents/ grc/2009-20inf-eng.htm)· Consil of Europe (2012). Report to the Government of Greece on the Visit to Greece carried out by the European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT) from 19 to 27 January 2011, CPT/Inf (2012/1) (www.cpt.coe.int/documents/grc/2012-01-inf-eng.pdf). 384 European Council on Refugees and Exiles (ECRE) (Mar. 2014). Recommendations to the European Union to urgently Address Criminalisation and Violence against Migrants in Greece, 14 (http://www.refworld.org/docid/533d1eae4.html). 385 United Nation News Service (UNNS) (31 Jan. 2013). Greece must improve Detention Conditions for Migrants – UN Experts (http://www.refworld.org/docid/510fb77f2.html). 386 UNHRC (18 Apr. 2013). Report of the Special Rapporteur on the human Rights of Migrants, Addendum: Mission to Greece, A/HRC/23/46/Add.4 (http://www.refworld.org/docid/51b983ab4.html). 387 Council of Europe: Commissioner for Human Rights (CECHR) (16 Apr. 2013). Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe following his visit to Greece from 28 January to 1 February 2013, CommDH(2013) 6 (http://www.refworld.org/docid/516e76bb4.html). 195 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ηειεπηαία απνηπγράλεη ζπζηεκαηηθά λα ηνπο παξέρεη νπζηαζηηθή βνήζεηα,388 ελψ είλαη απηά πνπ ηε ρξεηάδνληαη ηδηαίηεξα.389 Γηα φινπο απηνχο ηνπο ιφγνπο ήδε ηνλ Απξίιην ηνπ 2008 ε Διιάδα δέρηεθε νμχηαηε θξηηηθή γηα ηελ πνιηηηθή αζχινπ πνπ εθαξκφδεη θαη γηα ηνπο απάλζξσπνπο θαη εμεπηειηζηηθνχο φξνπο θξάηεζεο, απφ ηελ Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο. Ζ ηειεπηαία θαηήγγεηιε ην γεγνλφο φηη νη αηηνχληεο άζπιν ζπρλά ζηεξνχληαη ηα πην βαζηθά δηθαηψκαηα, φπσο δηεξκελείο θαη λνκηθή βνήζεηα. Σελ ίδηα ρξνληά, αλαθνίλσζε φηη αλαζηέιιεη φιεο ηηο κεηαθνξέο αηηνχλησλ άζπιν ζηελ Διιάδα ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ θαλνληζκνχ Γνπβιίλν II, θαζψο ζεσξνχζε φηη ε Διιάδα δελ ήηαλ πιένλ ζε ζέζε λα ζέβεηαη ζηνηρεησδψο ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ησλ αηηνχλησλ.390 Μία πεληαεηία αξγφηεξα, νη ηξαγηθέο ζπλζήθεο θξάηεζεο ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη ε έιιεηςε ζεβαζκνχ ησλ βαζηθψλ ηνπο δηθαησκάησλ απφ ηελ ειιεληθή πιεπξά θαίλεηαη λα ζπλερίδεηαη θαη ην εχξνο ησλ νδεγηψλ πξνο ζπκκφξθσζε λα απνδεηθλχεη ην εχξνο ηνπ πξνβιήκαηνο πξνο κία αμηνπξεπή ιχζε.391 ην ζιηβεξφ απηφ ηνπίν ηεο κε ηθαλνπνηεηηθήο εθαξκνγήο ηνχ –ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν, ελ κέξεη ηθαλνπνηεηηθνχ– ζεζκηθνχ πιαηζίνπ, έξρνληαη λα πξνζηεζνχλ αθελφο κία νιφθιεξε θνπιηνχξα θαθνπνίεζεο θαη επξχηεξεο θπζηθήο βίαο απφ ηελ ειιεληθή 388 HRW (Dec. 2008). Greece. Left to Survive. Systematic Failure to protect unaccompanied Migrant Children in Greece (http://www.unhcr.org/refworld/pdfid/4950a7382.pdf)· CECHR (4 Feb. 2009). Report by Thomas Hammarberg, Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, following his Visit to Greece on 8-10 December 2008. Issue reviewed: Human Rights of Asylum Seekers CommDH(2009)6 (http://www.refworld.org/docid/49898d5c2.html). 389 UNHCR (Jul. 2012). Protecting Children on the Move (http://www.refworld.org/docid/ 522852c34.html). 390 HRW (Nov. 2008), φ.π., 5. 391 ECRE (Mar. 2014). Recommendations to the European Union to urgently Address Criminalisation and Violence Against Migrants in Greece (http://www.refworld.org/docid/533d1eae4.html). Γηα πιεξνθνξίεο φζνλ αθνξά ηελ εθαξκνγή ηνπ θαλνληζκνχ ηνπ Γνπβιίλνπ II ζηελ Διιάδα, πξβι. ECRE (30 Oct. 2012). “Dublin II Regulation: National Report”: European Network for technical Cooperation on the Application of the Dublin II Regulation – Greece (http://www.refworld.org/docid/ 514052432.html). 196 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε αζηπλνκία392 θαη αθεηέξνπ ε νινέλα θαη πεξηζζφηεξν απμάλνπζα μελνθνβηθή αθξνδεμηά.393 Πνιιά πεξηζηαηηθά ξαηζηζηηθήο βίαο ελαληίνλ κεηαλαζηψλ ή πξνζθχγσλ έρνπλ θαηαγξαθεί ζηηο εηήζηεο εθζέζεηο γηα ην 2012 θαη ην 2013 απφ ην Γίθηπν Καηαγξαθήο Πεξηζηαηηθψλ Ραηζηζηηθήο Βίαο,394 ελψ ζηελ εηδηθή έθζεζε ηνπ πλήγνξνπ ηνπ Πνιίηε γηα ην 2013 επηζεκαίλεηαη θαη θαηαδηθάδεηαη ε επαλεηιεκέλε θαη πνηθηιφηξνπε θαηαπάηεζε ησλ δηθαησκάησλ πάζεο θχζεσο κεηνλνηηθψλ νκάδσλ ζηελ Διιάδα, ησλ αιινδαπψλ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ.395 Ζ Γηεζλήο Ακλεζηία κε ζπλερείο εθζέζεηο ηεο, δειηία ηχπνπ θαη εθθιήζεηο ηεο απνθαιχπηεη πηπρέο ξαηζηζκνχ θαη κηζαιινδνμίαο πνπ έρνπλ εηζρσξήζεη ζηελ ειιεληθή αζηπλνκία, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ππεξβνιηθή βία απέλαληη ζηνπο αιινδαπνχο θαη απφ ηελ ηδενινγηθή πξνζθφιιεζε ελφο ζεκαληηθνχ κέξνπο ηεο ζηε Υξπζή Απγή, πνπ έρεη ήδε θαηαδηθαζηεί σο εγθιεκαηηθή νξγάλσζε. 396 Ζ Γηεζλήο Ακλεζηία, αλαθεξφκελε ζηελ ειιεληθή αζηπλνκία, θάλεη ιφγν γηα «θξάηνο ελ θξάηεη», θαζψο ε θνπιηνχξα ηεο βίαο θπξηαξρεί ζηελ ηδενινγία θαη ηηο πξαθηηθέο ηεο, παξακέλνληαο σζηφζν ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο αηηκψξεηε.397 Δπηπιένλ, ππνγξακκίδεη ην γεγνλφο φηη δελ πξφθεηηαη γηα κεκνλσκέλα πεξηζηαηηθά βίαηεο ζπκπεξηθνξάο 392 HRW (Jun. 2013β). Unwelcome Guests. Greek Police Abuses of Migrants in Athens (http://www.hrw.org/node/116082)· AI (23 May 2013). Amnesty International Annual Report 2013 – Greece (http://www.refworld.org/docid/519f519b4b.html)· AI (3 Apr. 2014). A Law unto themselves: A Culture of Abuse and Impunity in the Greek Police (EUR 25/005/2014) (http://www.refworld.org/docid/ 533e67154.html). 393 Φαξξάο, Γ. (2012). Η καύξε βίβινο ηεο Υξπζήο Απγήο. Νηνθνπκέληα από ηελ ηζηνξία θαη ηε δξάζε κηαο λαδηζηηθήο νκάδαο. Αζήλα: Πφιηο. ρεηηθά κε ηηο επαλεηιιεκέλεο επηζέζεηο κειψλ ηεο Υξπζήο Απγήο ζε κεηαλάζηεο πξβι. HRW (21 Jan. 2014). World Report 2014 – European Union: Greece (http://www.refworld.org/docid/52dfdde7f.html)· HRW (31 Jan. 2013). World Report 2013 – European Union: Greece (http://www.refworld.org/docid/510fb4e9c.html). 394 Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο (2013). Γίθηπν Καηαγξαθήο Πεξηζηαηηθώλ Ραηζηζηηθήο Βίαο. Δηήζηα έθζεζε 2012 (http://www.unhcr.gr/1againstracism/11940)· πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε (2013). Δηδηθή έθζεζε: Σν θαηλόκελν ηεο ξαηζηζηηθήο βίαο ζηελ Διιάδα θαη ε αληηκεηώπηζή ηνπ (http://www.synigoros.gr/?i=human-rights.el.diakritiki-metaxeirisi-astunomiki-prostasia.125089). 395 πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε (2014). Ίζε κεηαρείξηζε: Δηδηθή έθζεζε 2013 (http://www.synigoros.gr/?i=metaxeirisi.el.news.169560). 396 ΓΑ (2014). «Ζ αηηκσξεζία, ε ππεξβνιηθή βία θαη νη δεζκνί κε ηε Υξπζή Απγή καζηίδνπλ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία» (http://www.amnesty.org.gr/police-impunity-excessive-force-golden-dawn-ties). 397 AI, 3 Apr. 2014, φ.π. 197 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε ελαληίνλ κεηαλαζηψλ θαη αηηνχλησλ άζπιν θαη γεληθά ελαληίνλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ αιιά γηα επαλαιακβαλφκελε θαη ζπζηεκαηηθή βία.398 Πξάγκαηη, ιακβάλνληαο ππφςε ηα ακέηξεηα ζχκαηα ησλ ξαηζηζηηθψλ θαη μελνθνβηθψλ επηζέζεσλ ζηελ Διιάδα, ε ρψξα θαίλεηαη λα έρεη απνηχρεη ηφζν πξνο ηε ζπζηεκαηηθή έξεπλα γηα ηε δηειεχθαλζε ησλ ππνζέζεσλ φζν θαη σο πξνο ηε ζπζηεκαηηθή δίσμε ησλ επηηηζέκελσλ.399 Σνηνπηνηξφπσο, ε ξαηζηζηηθή βία ζπλερίδεηαη κε ηδηαίηεξν κέλνο,400 θαζηζηψληαο νινέλα θαη πην επείγνπζα ηελ αλάγθε άκεζεο θαη ξηδηθήο αληηκεηψπηζήο ηεο.401 ηε ζπληξηπηηθή πιεηνλφηεηα ησλ ξαηζηζηηθψλ επηζέζεσλ, ηα ζχκαηα ζεσξνχλ φηη εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά – δεισηηθά ηεο αιινεζλφηεηάο ηνπο (ι.ρ. ρξψκα ηνπ δέξκαηνο), απνηέιεζαλ ην κνλαδηθφ αίηην ηεο επίζεζεο πνπ δέρζεθαλ. Άιισζηε, ε πιεηνςεθία ησλ κεηαλαζηψλ-ζπκάησλ ησλ επηζέζεσλ είλαη κνπζνπικάλνη.402 Γίρσο άιιν, ε δχζθνιε νηθνλνκηθή ζπγθπξία ζηελ Διιάδα ζπκβάιιεη ζηε ζπλερή αχμεζε ηεο θνηλσληθήο έληαζεο, πνπ νδεγεί –κεηαμχ άιισλ– ζηνλ ξαηζηζκφ, ηελ μελνθνβία, ηε κηζαιινδνμία θαη ηνλ εμηξεκηζκφ,403 πνπ θαίλεηαη λα ιακβάλνπλ ζρεδφλ ηελ πην αθξαία κνξθή ζηελ Δπξψπε.404 Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε κεγάιεο θιίκαθαο επηρείξεζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο «παξάλνκεο» κεηαλάζηεπζεο «Ξέληνο Εεπο», πνπ μεθίλεζε ηνλ Αχγνπζην 2012 θαη είρε σο απνηέιεζκα ηε ζχιιεςε ρηιηάδσλ κεηαλαζηψλ, ρεηξνηέξεςε ηελ ήδε άζρεκε θαηάζηαζε ησλ αιινδαπψλ ζηελ Διιάδα θαη απνηέιεζε επηπξφζζεηα γφληκν έδαθνο γηα ηελ αλάπηπμε ξαηζηζηηθψλ θαη βίαησλ ζπκπεξηθνξψλ ζε βάξνο ηνπο.405 398 AI (3 Jul. 2012). Police Violence in Greece: Not just isolated incidents, EUR 25/005/2012 (http://www.refworld.org/docid/4ff53e842.html). 399 HRW (3 Dec. 2013). Greece: Strengthen Anti-Racism Bill (http://www.refworld.org/docid/ 52a5c5184.html). 400 HRW (10 Jul. 2012). Hate on the Streets: Xenophobic Violence in Greece (http://www.refworld.org/docid/5257bf074.html). 401 UNHCR (Jul. 2013). Current Issues of Refugee Protection in Greece (http://www.refworld.org/docid/ 524432564.html)· ECRE, Mar. 2014, φ.π. 402 UNHCR (Apr. 2013). Racist Violence Recording Network: 2012 Annual Report, 2 (http://www.refworld.org/docid/5254197f4.html). 403 Council of Europe: Parliamentary Assembly(CEPA) (23 Jan. 2013). Migration and Asylum: Mounting Tensions in the Eastern Mediterranean (http://www.refworld.org/docid/51384f992.html). 404 EUAFR (Dec. 2013). Racism, Discrimination, Intolerance and Extremism: Learning from Experiences in Greece and Hungary (http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2013-thematic-situation-report-3_en_1. pdf). 405 (ECRE) (Sep. 2013). Not There Yet: An NGO Perspective on Challenges to a fair and effective common European Asylum System, 56 (http://www.refworld. org/docid/52442af54.html). 198 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Δπίζεο, ζηελ Διιάδα απνηειεί γεγνλφο ε ειιηπήο πξφζβαζε ησλ αιινδαπψλ ζπκάησλ ξαηζηζκνχ θαη βηαηνπξαγηψλ ζην ζχζηεκα δηθαηνζχλεο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ παξέρεηαη θακία απνιχησο εγγχεζε γηα ηε δπλαηφηεηα θαηαγγειίαο απφ άηνκα πνπ δελ δηαζέηνπλ λνκηκνπνηεηηθά έγγξαθα γηα παξακνλή ζηελ Διιάδα, ηα νπνία άιισζηε απνηεινχλ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ ζπκάησλ ξαηζηζηηθψλ επηζέζεσλ. ε πεξίπησζε πνπ νη ελ ιφγσ «κε λφκηκνη» αιινδαπνί-ζχκαηα ξαηζηζκνχ επηζπκνχλ λα θαηαγγείινπλ ηα πεξηζηαηηθά βίαο πνπ έδεζαλ, ηίζεληαη απηφκαηα κε ηελ άθημή ηνπο ζην αζηπλνκηθφ Σκήκα ππφ θξάηεζε πξνο έθδνζε απφθαζεο απέιαζεο, γεγνλφο πνπ ιεηηνπξγεί ζαθψο απνηξεπηηθά απφ ηελ πξνζθπγή ηνπο ζηηο ειιεληθέο αξρέο γηα ηε δηεθδίθεζε ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ηνπο. Ζ απαξάδεθηε απηή πξαγκαηηθφηεηα αλαηξέπεη ηνπο ξφινπο ζχκαηνο θαη ζχηε, αδηθεκέλνπ θαη αδηθνχληνο, θαηεγφξνπ θαη θαηεγνξνχκελνπ, κεηαηνπίδνληαο ην βάξνο ηεο ηηκσξίαο απφ ηελ απφπεηξα απαμίσζεο ηεο δσήο ζηελ απφπεηξα δηεθδίθεζεο ηεο δσήο, θαζψο νπζηαζηηθά νη αιινδαπνί πξνζθεχγνληεο ζηνπο κεραληζκνχο ηεο αζηπλφκεπζεο θαη ηεο δηθαηνζχλεο απεηινχληαη κε απηφθσξν θαη άκεζε απέιαζε. Σνηνπηνηξφπσο, νπζηαζηηθά πνηληθνπνηείηαη ε πξνζθπγή ζηελ έλλνκε πξνζηαζία.406 Δπηπξφζζεηα, δχζθνιε είλαη ε θαηάζηαζε ησλ αηηνχλησλ άζπιν θαη επξχηεξα ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα φζνλ αθνξά δεηήκαηα εξγαζίαο θαη απαζρφιεζεο. Δίλαη αιήζεηα φηη ε παιαηφζελ ζπλήζεο ιεηηνπξγία ηεο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο σο επηρεηξεζηαθήο κνλάδαο κε ζρεηηθά πεξηνξηζκέλε έθηαζε κηζζσηήο απαζρφιεζεο δεκηνχξγεζε θαη δεκηνπξγεί πξφζθνξν έδαθνο ζηελ απαζρφιεζε κεηαλαζηψλ κε «επέιηθηεο» εξγαζηαθέο ζπλζήθεο θαη άηππεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, πνπ ζπλέβαιιαλ θαη ζπκβάιινπλ ζηελ άλζηζε ηεο παξανηθνλνκίαο.407 Δπηπιένλ, νη Έιιελεο –παξά ηελ έιιεηςε πξνεγνχκελεο εκπεηξίαο– θαίλεηαη λα είλαη αλεθηηθνί κφλν κε φζνπο μέλνπο θέξλνπλ ζηε ρψξα ειθπζηηθέο κνξθέο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο,408 γεγνλφο σζηφζν πνπ αθνξά ηελ απφιπηε κεηνςεθία αιινδαπψλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα. 406 Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο (2014). Γίθηπν Καηαγξαθήο Πεξηζηαηηθώλ Ραηζηζηηθήο Βίαο. Δηήζηα έθζεζε 2013, 10-11 (http://www.unhcr.gr/1againstracism/etisia-ekthesi-diktioukatagrafis-peristatikon-ratsistikis-vias-gia-to-2013). 407 Cavounidis, J. (Fall, 2006). “Labor Market Impact of Migration: Employment Structures and the Case of Greece”, International Migration Review, 40/3, 635-660. 408 Skandalis, 2012, φ.π., 98-114. 199 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Σέινο, πξνβιεκαηηθφ ζεσξείηαη ην γεγνλφο φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα ηα δηθαζηήξηα ζηελ Διιάδα θαίλεηαη λα κεηψλνπλ ηελ πνηληθνπνίεζε ησλ εκπφξσλ/δηαθηλεηψλ, επηβάιινληάο ηνπο ζπρλά πην επηεηθείο πνηλέο θπιάθηζεο έσο πέληε εηψλ θαη ηε δπλαηφηεηα λα απνθχγνπλ ηνλ ρξφλν εγθιεηζκνχ κε ηελ θαηαβνιή πξνζηίκσλ,409 γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε αθφκε κεγαιχηεξεο απφπεηξεο εθκεηάιιεπζεο ησλ κεηαθηλνχκελσλ θαη ζε αλάγθε επξηζθφκελσλ πιεζπζκψλ ππφ επηθίλδπλεο θαη απάλζξσπεο ζπλζήθεο. πλνςίδνληαο, απφ ηα πξναλαθεξζέληα δηαπηζηψλνληαη ηα εμήο: Παξά ηελ επίζεκε ξεηνξηθή ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα «απφιπην ζεβαζκφ ηνπ δηθαηψκαηνο αίηεζεο αζχινπ», ε έιιεηςε νπζηαζηηθήο πνιηηηθήο βνχιεζεο ρσιαίλεη κέρξη ζηηγκήο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ έξγνπ ηεο θαη νδεγεί ζε ρακειά πξφηππα πξνζηαζίαο ησλ πξνζθχγσλ. Tα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζπλερίδνπλ ηηο αδηθαηνιφγεηα πεξηνξηζηηθέο πνιηηηθέο αζχινπ ηεο πξνεγνχκελεο δεθαεηίαο, θαη ζχκθσλα κε ηε γλψκε πνιιψλ νξγαλψζεσλ, ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ θαη ηεο ππεξάζπηζεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ε λνκνζεζία πνπ έρεη ζεζπηζηεί κέρξη ζήκεξα είλαη ζιηβεξά απαξάδεθηε.410 Παξά ηηο νπνηεζδήπνηε βειηηψζεηο ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ θαη πξνζθπγηθνχ δεηήκαηνο, επί ηεο νπζίαο έρεη απνηχρεη ην ζεζκηθφ πιαίζην θαη ν ηξφπνο πνπ απηφ ιακβάλεη έκπξαθηα ρψξα, πξνθεηκέλνπ λα ππεξαζπίζεη ηελ αζθάιεηα ησλ αηηνχλησλ πνιηηηθφ άζπιν.411 Έλα ελδεηθηηθφ θαη ηαπηφρξνλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην γεγνλφο φηη νη απζηεξφηεξνη έιεγρνη ζηα ζχλνξα αλάκεζα ζηελ Διιάδα θαη ηελ Σνπξθία αλαγθάδνπλ πνιινχο αλζξψπνπο πνπ πξνζπαζνχλ λα μεθχγνπλ ηηο ζπγθξνχζεηο ζηε ρψξα θαηαγσγήο ηνπο ή ζε ελδηάκεζα δηακεηαλαζηεπηηθνχο ζηαζκνχο πνπ βξίζθνληαη, φπσο νη Αθγαλνί αηηνχληεο άζπιν ζηελ πεξίπησζε ηεο παξνχζεο έξεπλαο, λα ρξεζηκνπνηνχλ φιν θαη πην επηθίλδπλεο δηαδξνκέο. Οη κεηαλάζηεο πνπ θαηαθέξλνπλ λα θηάζνπλ ηα ζχλνξα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (μαλα)γίλνληαη ζχκαηα επαλαπξνσζήζεσλ, ελψ εθείλνη πνπ θαηαθέξνπλ λα εηζρσξήζνπλ ζηελ Διιάδα 409 USDS (19 Jun. 2013). 2013 Trafficking in Persons Report – Greece (http://www.refworld.org/docid/ 51c2f3bc18.html). 410 Meyerstein, A. (Oct., 2005). “Retuning the Harmonization of EU Asylum Law: Exploring the Need for an EU Asylum Appellate Court”, California Law Review, 93/5, 1509-1556. 411 Fullerton, M. (March 31-April 3, 2004). “Asylum on the Eve of Accession: European Developments and Perspectives”, Proceedings of the Annual Meeting (American Society of International Law), 98, 255258. 200 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε θξαηνχληαη ζπζηεκαηηθά θαηά ηελ άθημή ηνπο ππφ απάλζξσπεο θαη εμεπηειηζηηθέο ζπλζήθεο. Ζ απάληεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη λα εληζρχζεη ηα κέζα επηηήξεζεο θαη παξαθνινχζεζεο, ελψ ππάξρεη επείγνπζα αλάγθε λα κεηαηνπίζεη ην θέληξν απφ ηελ πνηληθνπνίεζε ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηεο πξνζθπγηθφηεηαο ζηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ ππνδνρήο θαη ελζσκάησζήο ηνπο.412 Δπίζεο, ζε εζληθφ επίπεδν ε θπβέξλεζεζα απαηηείηαη λα ζέβεηαη πιήξσο ηελ αξρή ηεο κε επαλαπξνψζεζεο (principle of non-refoulement) ησλ αιινδαπψλ αηφκσλ πνπ δηθαηνχληαη δηεζλνχο πξνζηαζίαο· λα δηαζθαιίδεη ηελ άκεζε πξφζβαζε ζηε δηαδηθαζία αζχινπ, φπσο επίζεο θαηκηα δίθαηε, ηαρεία θαη απνηειεζκαηηθή δηαδηθαζία αζχινπ· λα δηαζθαιίδεη φηη ε θξάηεζε ρξεζηκνπνηείηαη κφλν σο έζραηε ιχζε, ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ θαη ππφ ζαθψο θαιχηεξεο ζπλζήθεο· λα δψζεη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηηο αλάγθεο ησλ παηδηψλ· λα δηεξεπλά πεξηζηαηηθά ξαηζηζηηθψλ εγθιεκάησλ θαη λα ηηκσξεί ηνπο δξάζηεο· λα ζπληάμεη θαη λα εθαξκφζεη κηα νινθιεξσκέλε θνηλσληθή πνιηηηθή πνπ ζα πεξηιακβάλεη φιεο ηηο πηπρέο ηεο αζθάιεηαο, ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ηηο αμηνπξεπείο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ησλ πξνζθχγσλ θαη ησλ δηθαηνχρσλ επηθνπξηθήο πξνζηαζίαο, εληάζζνληάο ηνπο ζην επξχηεξν θνηλσληθφ ζχλνιν.413 Σέινο, ζε επίπεδν αιιαγήο λννηξνπηψλ ρξεηάδεηαη αθφκε πνιιή δνπιεηά, κέρξη λα γίλεη επίγλσζε ζε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ φηη, φπσο αλαθέξεηαη ξεηά θαη ζηνλ πξφινγν ηνπ παξφληνο ηφκνπ, νη κεηαλάζηεο θαη νη πξφζθπγεο δελ είλαη πξφβιεκα. Πξνβιεκαηηθή είλαη ε θαηαπάηεζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ πνπ πθίζηαληαη ηα κεηαλαζηεπηηθά θαη ηα πξνζθπγηθά ππνθείκελα θαηά ηνλ αγψλα ηνπο γηα κηα δηθαηφηεξε θαη πεξηζζφηεξν επλνκνχκελε δσή, ν νπνίνο, φπσο είδακε θαη ζηελ παξνχζα κειέηε πεξίπησζεο γηα ηνπο Αθγαλνχο πξφζθπγεο απνηειεί ηελ εθφξκεζε θαη ηελ θηλεηήξην δχλακε ζε φιε απηή ηε καθξνρξφληα άθξσο κεηαβαηηθή πεξίνδν ηεο δσήο ηνπο. 412 International Federation for Human Rights (IFHR) (18 Nov. 2013). Greek/Turkey Border: The tragic Limits of European Migration Policies (http://www.refworld.org/docid/52de4d4a14.html). 413 UNHCR, Dec. 2009, φ.π., 4-11. 201 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Βηβιηνγξαθία Διιελόγιωζζε Αιηνπζέξ, Λ. (1983). «Ηδενινγία θαη ηδενινγηθνί κεραληζκνί ηνπ θξάηνπο», ζην: Λ. Αιηνπζέξ, Θέζεηο (κηθξ. Ξ. Γηαηαγάλαο). Αζήλα: Θεκέιην. Γηεζλήο Ακλεζηία (ΓΑ) (26.7.2013). Γειηίν ηχπνπ: «Γχν ηξαγσδίεο κε λεθξνχο θαη αγλννχκελνπο κεηαλάζηεο θνληά ζηηο αθηέο ηεο Δπξψπεο» (http://www.amnesty.org.gr/two-boat-tragedies). Γηεζλήο Ακλεζηία (ΓΑ) (25.10.2013). Γειηίν ηχπνπ: «Αλάμηα ηεο Δπξψπεο ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ζρεηηθά κε ηε κεηαλάζηεπζε» (http://www.amnesty.org.gr/unworthy-of-europe). Γηεζλήο Ακλεζηία (ΓΑ) (22.1.2014). Γεκφζηα δήισζε: «Ζ Γηεζλήο Ακλεζηία θαιεί ηελ θπβέξλεζε λα δηεμαγάγεη δηαθαλή θαη δηεμνδηθή έξεπλα ησλ ζπλζεθψλ νη νπνίεο νδήγεζαλ ζε ζαλάηνπο ζην Αηγαίν» (http://www.amnesty.org.gr/loss-oflife-aegean-sea). Γηεζλήο Ακλεζηία (ΓΑ) (14.2.2014). Γειηίν ηχπνπ: «Ηζπαλία: Να ινγνδνηήζνπλ νη ππεχζπλνη γηα ηνπο θξηθηνχο ζαλάηνπο κεηαλαζηψλ ζηε Θένπηα» (http://www.amnesty.org.gr/spain-appaling-migrant-deaths-in-ceuta). Γηεζλήο Ακλεζηία (ΓΑ) (20.3.2014). Γειηίν ηχπνπ: «Οη επξσπαίνη εγέηεο πξέπεη λα ζηακαηήζνπλ λα θξχβνπλ ην θεθάιη ηνπο ζηελ άκκν θαη λα δηαζθαιίζνπλ πνιηηηθέο πξνζηαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπ αζχινπ» (http://www.amnesty.org.gr/sos-europe). Γηεζλήο Ακλεζηία(ΓΑ) (2014). «Ζ αηηκσξεζία, ε ππεξβνιηθή βία θαη νη δεζκνί κε ηε Υξπζή Απγή καζηίδνπλ ηελ ειιεληθή αζηπλνκία» (http://www.amnesty.org.gr/police-impunity-excessive-force-golden-dawn-ties). Cohen, L., Manion, L. &Morrison, K. (2008). Μεζνδνινγία εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο. Νέα ζπκπιεξσκέλε θαη αλαζεσξεκέλε έθδνζε (Δπηζηήκεο) (κηθξ. . Κπξαλάθεο, Μ. Μαπξάθε, Υ. Μεηζνπνχινπ, Π. Μπηζάξα & Μ. Φηινπνχινπ). Αζήλα: Μεηαίρκην. Eisner, E. (1999). «Ζ αληηθεηκεληθφηεηα ζηελ εθπαηδεπηηθή έξεπλα», ζην M. Hammersley (επηκ.), Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα ζηελ Πξάμε. Σόκνο Α. Δθπαηδεπηηθή Έξεπλα: Σξέρνληα Θέκαηα (κηθξ. Α. Μαγθξίδεο). Πάηξα: Δ.Α.Π., 81-91. 202 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Παδηψλε-Καιιή, Κ. (2012). «Ζ βηνγξαθηθή εξκελεπηηθή κέζνδνο σο ελαιιαθηηθή εξεπλεηηθή επηινγή ζην πεδίν ηεο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ», Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ, 27 (Αθηέξσκα: Η Βηνγξαθηθή Πξνζέγγηζε ζηελ Έξεπλα ηεο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ), 21-30. αββάθεο, Μ. (2003). «Ζ Βηνγξαθηθή Έξεπλα σο Δλαιιαθηηθφ Δξεπλεηηθφ Δγρείξεκα θαη σο Μεζνδνινγηθφ Γηάβεκα: Πιενλεθηήκαηα θαη ξηα», Γνθηκέο, 11/12, 6587. αββάθεο, Μ. (2012). «Ζ βηνγξαθηθή πξνζέγγηζε σο γέθπξα αλάκεζα ζηε ζεσξία θαη ηηο πνηνηηθέο κεζφδνπο εθπαηδεπηηθήο έξεπλαο», Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ, 27 (Αθηέξσκα: Η Βηνγξαθηθή Πξνζέγγηζε ζηελ Έξεπλα ηεο Δθπαίδεπζεο Δλειίθσλ), 6-11. πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε (2013). Δηδηθή έθζεζε: Σν θαηλφκελν ηεο ξαηζηζηηθήο βίαο ζηελ Διιάδα θαη ε αληηκεηψπηζή ηνπ (http://www.synigoros.gr/?i=human- rights.el.diakritiki-metaxeirisi-astunomiki-prostasia.125089). πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε (2014). Ίζε κεηαρείξηζε: Δηδηθή έθζεζε 2013 (http://www.synigoros.gr/?i=metaxeirisi.el.news.169560). Σζηψιεο, Γ. (2012). «Ζ δηά βίνπ εθπαίδεπζε ππφ ην πξίζκα ηεο βηνγξαθηθήο πξνζέγγηζεο: θξηηηθέο επηζεκάλζεηο», Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ, 27 (Αθηέξσκα: Η Βηνγξαθηθή Πξνζέγγηζε ζηελ Έξεπλα ηεο Δθπαίδεπζε Δλειίθσλ), 12-20. Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο (2013). Γίθηπν Καηαγξαθήο Πεξηζηαηηθώλ Ραηζηζηηθήο Βίαο. Δηήζηα έθζεζε 2012 (http://www.unhcr.gr/1againstracism/11940). Όπαηε Αξκνζηεία ηνπ ΟΖΔ γηα ηνπο Πξφζθπγεο (2014). Γίθηπν Καηαγξαθήο Πεξηζηαηηθώλ Ραηζηζηηθήο Βίαο. Δηήζηα έθζεζε 2013 (http://www.unhcr.gr/ 1againstracism/etisia-ekthesi-diktiou-katagrafis-peristatikon-ratsistikis-vias-giato-2013). Φνπθψ, Μ. (1989). Δπηηήξεζε θαη ηηκσξία. Η γέλλεζε ηεο θπιαθήο (κηθξ. Κ. Υαηδεδήκνπ & Η. Ράιιε) (Πξνβιήκαηα ηνπ Καηξνχ καο). Αζήλα:Κέδξνο – Ράππα. Φαξξάο, Γ. (2012). Η καύξε βίβινο ηεο Υξπζήο Απγήο. Νηνθνπκέληα από ηελ ηζηνξία θαη ηε δξάζε κηαο λαδηζηηθήο νκάδαο. Αζήλα: Πφιηο. 203 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Ξελόγιωζζε Adamson, F. (Summer 2006). “Crossing Borders: International Migration and National Security”, International Security, 31/1, 165-199. Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC) (2006α). Evaluation Report on general Situation of Women in Afghanistan, 2005 (http://www.refworld.org/docid/47fdfad5d.html). Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC) (2006β). An Overview on Situation of Child Labour in Afghanistan Research Report (http://www.refworld.org/docid/471f4a560.html). Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC) (Apr. 2008). The general Situation of Children in Afghanistan. 2007 (http://www.refworld.org/docid/483bedd22.html). Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC) (2011). Afghanistan Independent Human Rights Commission Annual Report 1389 (2010-2011) (http://www.refworld.org/docid/4eb92b612.html). Afghanistan Independent Human Rights Commission (AIHRC) (Jul. 2011). Summary Report on Investigation of Causes and Factors of Trafficking in Women and Children (http://www.refworld.org/docid/4e1d57012.html). Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) (Jan. 2013). All Bets are Off! European Commission Prospects for (B)reaching Agreements and Drug Control in Helmand and Nangarhar in the Run up to Transition (http://www.refworld.org/docid/513741952.html). Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) (Febr. 2013). Land, People, and the State in Afghanistan: 2002-2012 (http://www.refworld.org/docid/ 5136fbc72. html). Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) (Apr. 2013). A to Z Guide to Afghanistan Assistance 2013 – Eleventh Edition (http://www.areu.org.af/Update DownloadHits.aspx?EditionId=628&Pdf=A%20to%20Z%202013%20Final_we b%20version.pdf). Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU) (May 2013). A Little Bit Poppy-free and a Little Bit Eradicated: Opium Poppy Cultivation in Balkh and Badakhshan Provinces in 2011-2012 (http://www.refworld.org/docid/51f8d0a24.html). 204 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Amnesty International (AI) (28 May 2010). Amnesty International Report 2010 – Afghanistan (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4c03a845c.html). Amnesty International (AI) (3 Jul. 2012). Police Violence in Greece: Not just isolated Incidents, EUR25/005/2012 (http://www.refworld.org/docid/4ff53e842.html). Amnesty International (AI) (20 Dec. 2012). Greece: The End of the Road for Refugees, Asylum-Seekers and Migrants, EUR 25/011/2012 (http://www.refworld.org/ docid/50d42c1c2.html). Amnesty International (AI) (20 Mar. 2013). Refugees dying on dangerous Routes to Asylum in Europe (http://www.refworld.org/docid/514c13fb2.html). Amnesty International (AI) (21 Mar. 2013). The Greek Authorities must urgently accelerate the Asylum System Reforms and end Detention of Asylum Seekers, EUR 25/003/2013 (http://www.refworld.org/docid/514c22362.html). Amnesty International (AI) (23 May 2013). Amnesty International Annual Report 2013 – Greece (http://www.refworld.org/docid/519f519b4b.html). Amnesty International (AI) (9 Jul. 2013α). Enter at your Peril: Lives put at Risk at the Gate of Europe, EUR 25/007/2013 (http://www.refworld.org/docid/51e 39f594.html). Amnesty International (AI) (9 Jul. 2013β). Greece: Frontier Europe: Human Rights abuses on Greece‟s Border with Turkey, EUR 25/008/2013 (http://www.refworld.org/docid/51dffc304.html). Amnesty International (AI) (3 Apr. 2014). A Law unto themselves: A Culture of Abuse and Impunity in the Greek Police (EUR 25/005/2014) (http://www.refworld.org/docid/533e67154.html). Avdeev, A., Eremenko, T., Festy, P., Gaymu, J., Le Bouteillec, N. & Springer, S. (2011). “Populations and Demographic Trends of European Countries, 19802010”, Population (English Edition), 66/1, 9-129. Barr, H. (23.5.2013). “Darkfuture” for Women‟s Rights in Afganistan. Public Service Europe (http://www.hrw.org/news/2013/05/22/dark-future-womens-rights- afghanistan). Bertaux, D. (Juil.-Sep. 1974). “Mobilité sociale biographique. Une critique de l‟approche transversale”, Revue française de sociologie, 15/3, 329-362. 205 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Bertaux, D. (Juil.-Déc. 1980). “L‟approche biographique: sa validité méthologique, ses potentialités”, Cahiers Internationaux de Sociologie. Nouvelle série, 69, Histoires de vie et vie sociale, 197-225. Bertaux, D. & Kohli, M. (1984). “The Life Story Approach: A Continental View”, Annual Review of Sociology, 10, 215-237. Black, R. (2001). “Fifty Years of Refugee Studies: From Theory to Policy”, International Migration Review, 35/1 (Special Issue: UNHCR at 50: Past, Present and Future of Refugee Assistance), 57-78. Boswell, Ch. (Jul. 2000). “European Values and the Asylum Crisis”, International Affairs, 76/3 (Europe: Where Does It Begin and End?), 537-557. Brannen, J. (2013). “Life Story Talk: Some Reflections on Narrative in Qualitative Interviews”, Sociological Research Online, 18/2 (http://www.socresonline. org.uk/18/2/15.html). Brubaker, R. (Summer 2010). “Migration, Membership, and the modern Nation-State: Internal and external Dimensions of the Politics of Belonging”, Journal of Interdisciplinary History, 41/1, 61-78. Castles, S. (2008). “Understanding global Migration: A social Transformation Perspective”, in: Conference on Theories of Migration and Social Change (St Anne‟s College, Oxford, July, 1-3, 2008) (http://www.imi.ox.ac.uk/pdfs/ stephen-castles-understanding-global-migration). Cavounidis, J. (Fall, 2006). “Labor Market Impact of Migration: Employment Structures and the Case of Greece”, International Migration Review, 40/3, 635660. Council of Europe: Commissioner for Human Rights (CECHR) (4 Feb. 2009). Report by Thomas Hammarberg, Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, following his Visit to Greece on 8-10 December 2008. Issue reviewed: Human Rights of Asylum Seekers CommDH (2009) 6 (http://www.refworld.org/ docid/49898d5c2.html). Council of Europe: Commissioner for Human Rights (CECHR) (16 Apr. 2013). Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council of Europe following his Visit to Greece from 28 January to 1 February 2013, CommDH (2013) 6 (http://www.refworld.org/docid/516e76bb4.html). 206 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Council of Europe: Parliamentary Assembly (CEPA) (23 Jan. 2013). Migration and Asylum: Mounting Tensions in the Eastern Mediterranean (http://www.refworld.org/docid/51384f992.html). Consil ofEurope (2009). Report to the Government of Greece on the Visit to Greece carried out by the European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (Cpt) from 23 to 29 September 2008, CPT/Inf (2009/20) (http://www.cpt.coe.int/documents/ grc/2009-20-infeng.htm). Consil of Europe (2012). Report to the Government of Greece on the Visit to Greece carried out by the European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CPT) from 19 to 27 January 2011, CPT/Inf (2012/1) (www.cpt.coe.int/documents/grc/2012-01-inf-eng.pdf). Dominice, P. (2000). Learning from our Lives: Using Educational Biographies with Adults. San Francisco: Jossey-Bass. El-Tayeb, F. (2008). “„The Birth of a European Public‟: Migration, Postnationality, and Race in the Uniting of Europe”, American Quarterly, 60/3, 649-670. Encarnación, G. R. (2007). “„Hidden Side‟ of the New Economy: On Transnational Migration, Domestic Work, and Unprecedented Intimacy”, Frontiers: A Journal of Women Studies, 28/3, 60-83. Ennaji, M. (2010). “Moroccan Migrants in Europe and Islamophobia”, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 30/1, 14-20. European Council on Refugees and Exiles (ECRE) (30 Oct. 2012).“Dublin II Regulation: National Report”: European Network for technical Cooperation on the Application of the Dublin II Regulation – Greece (http://www.refworld.org/ docid/514052432.html). European Council on Refugees and Exiles (ECRE) (Feb. 2013). “Dublin II Regulation: Lives on hold” – European Comparative Report (http://www.refworld.org/ docid/513ef9632.html). Δuropean Council on Refugees and Exiles (ECRE) (Sep. 2013). Not There Yet: An NGO Perspective on Challenges to a fair and effective common European Asylum System (http://www.refworld.org/docid/52442af54.html). 207 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε European Council on Refugees and Exiles (ECRE) (Mar. 2014). Recommendations to the European Union to urgently Address Criminalisation and Violence against Migrants in Greece (http://www.refworld.org/docid/533d1eae4.html). European Union Agency for Fundamental Rights (EUAFR) (2011). Thematic Situation Report. Coping with a fundamental Rights Emergency: The Situation of Persons crossing the Greek Land Border in an irregular Manner. Vienna/Austria: FRA. European Union Agency for Fundamental Rights (EUAFR) (Dec. 2013). Racism, Discrimination, Intolerance and Extremism: Learning from Experiences in Greece and Hungary (http://fra.europa.eu/sites/default/files/fra-2013-thematicsituation-report-3_en_1.pdf). Facchini, G., Lorz, O. & Willmann, G. (2006). “Asylum Seekers in Europe: The warm Glow of a hot Potato”, Journal of Population Economics, 19/2, 411-430. Fargues, Ph. (Fall 2009). “Work, Refuge, Transit: An emerging Pattern of irreguler Immigration South and East of the Mediterranean”, International Migration Review, 43/3, 544-577. Ferguson, N. (2011). Civilization. The West and the Rest. London: Allen Lane. Fullerton, M. (March 31-April 3, 2004). “Asylum on the Eve of Accession: European Developments and Perspectives”, Proceedings of the Annual Meeting (American Society of International Law), 98, 255-258. Gallagher, St. (Summer, 2002). “Towards a common European Asylum System: Fortress Europe Redesigns the Ramparts”, International Journal, 57/3, 375-394. Government of the Islamic Republic of Afghanistan (GIRA) (2006).The Second Periodic Report under the Covenant of Economic, Cultural and Social Rights, Common Core Document (http://www.mfa.gov.af/Documents/HR-Reports/ Common-Core-Document.pdf). Gennep, A. Van (1960). The Rites of Passage. Chicago:University of Chicago Press. Giustozzi, A. (Jul. 2010). “Introduction”, The Afghanistan Papers, 5 (Special Issue: The Taliban Beyond the Pashtuns) (The Center for International Governance Innovation / CIGI). Global Commission on International Migration (GCIM) / Kirisci, K. (Oct. 2004). “Reconciling Refugee Protection with Efforts to combat irregular Migration: 208 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε The Case of Turkey and the European Union”, Global Migration Perspectives, 11, 6-8 (http://www.refworld.org/docid/42ce4a1c4.html). Harrell-Bond, B. E. & Voutira, E. (Aug. 1992). “Anthropology and the Study of Refugees”, Anthropology Today, 8/4, 6-10. Heinritz, Ch. & Rammstedt, A. (1991). “L‟approche biographique en France”, Cahiers Internationaux de Sociologie, 91, 331-370. Ζuman Rights Watch (HRW) (Nov. 2008). “Stuck in a Revolving Door. Iraqis and other Asylum Seekers and Migrants at the Greece/Turkey Entrance to the European Union” (http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/Greeceturkey 1108_webwcover.pdf). Human Rights Watch (HRW) (Dec. 2008). Greece. Left to Survive. Systematic Failure to protect unaccompanied Migrant Children in Greece (http://www.unhcr.org/ refworld/pdfid/4950a7382.pdf). Human Rights Watch (HRW) (3 Dec. 2009). “We have the Promises of the World”. Women‟s Rights in Afghanistan (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4b179 c4a2.html). Human Rights Watch (HRW) (10 Jul. 2012). Hate on the Streets: Xenophobic Violence in Greece (http://www.refworld.org/docid/5257bf074.html). Human Rights Watch (HRW) (13 Jul. 2010). The “Ten-Dollar Talib” and Women‟s Rights. Afghan Women and the Risks of Reintegration and Reconciliation (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4c3c07372.html). Human Rights Watch (HRW) (28 Mar. 2012). “I had to run away”. The Imprisonment of Women and Girls for “Moral Crimes” in Afghanistan (http://www.refworld. org/docid/4f787d142.html). Human Rights Watch (HRW) (31 Jan. 2013). World Report 2013 – European Union: Greece (http://www.refworld.org/docid/510fb4e9c.html). Human Rights Watch (HRW) (10 Feb. 2013). Afghanistan: Don‟t prosecute sexually assaulted Children (http://www.refworld.org/docid/511a0ac941e.html). Human Rights Watch (HRW) (Jun. 2013α). Submission on the combined initial and second periodic Report of Afghanistan to the United Nations Committee on the Elimination of Discrimination against Women (http://www.refworld.org/docid/ 51ff62d34.html). 209 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Human Rights Watch (HRW) (Jun. 2013β).Unwelcome Guests. Greek Police abuses of Migrants in Athens (http://www.hrw.org/node/116082). Human Rights Watch (HRW) (9 Sep. 2013). Iran: Honor Afghans‟ Right to Seek Asylum (http://www.refworld.org/docid/522ee88c4.html). Human Rights Watch (HRW) (20 Nov. 2013α). Unwelcome Guests: Iran‟s Violation of Afghan Refugee and Migrant Rights (http://www.refworld.org/docid/528f 27454.html). Human Rights Watch (HRW) (20 Nov. 2013β). “Afghan Refugees and Migrants face Abuse” (http://www.hrw.org/news/2013/11/20/iran-afghan-refugees-and- migrants-face-abuse). Human Rights Watch (HRW) (3 Dec. 2013). Greece: Strengthen Anti-Racism Bill (http://www.refworld.org/docid/52a5c5184.html). Human Rights Watch (HRW) (21 Jan. 2014). World Report 2014 – European Union: Greece (http://www.refworld.org/docid/52dfdde7f.html). Human Rights Watch (HRW) (30 Jan. 2014). Greece: Investigate Pushbacks, Summary Expulsions (http://www.refworld.org/docid/52eb7a5c4.html). İçduygu, Α., Göker, Z., Tokuzlu, L. & Elitok, S. (2013). Turkey. The DemographicEconomic Framework of Migration. The legal Framework of Migration. The Socio-Political Framework of Migration. Migration Police Centre. Institute for War and Peace Reporting (IWPR) (10 Feb. 2012). Afghan Children ensnared in Heroin Trade with Iran, Issue 423 (http://www.refworld.org/ docid/4f3a59892.html). Institute for War and Peace Reporting (IWPR) (15 Aug. 2012). Women Bought and Sold in Eastern Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/50319ba 7973a.html). Institute for War and Peace Reporting (IWPR) (5 Oct. 2012). Women traded to End Afghan Feuds (http://www.refworld.org/docid/5073dffe2.html). Integrated Regional Information Networks (IRIN) (11 Jun. 2012). Afghanistan: Amina, “I was very young when I got married and my Life was very bad” (http://www.refworld.org/docid/4fd72c142.html). Integrated Regional Information Networks (IRIN) (18 Apr. 2013). Afghanistan – The World‟s most dangerous Place for Aid Workers (http://www.refworld. org/docid/51768ae94.html). 210 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε International Federation for Human Rights (IFHR) (18 Nov. 2013). Greek/Turkey Border: The tragic Limits of European Migration Policies (http://www.refworld. org/docid/52de4d4a14.html). Jayati, G. (2011). “Fear of Foreigners: Recession and Racism in Europe”, Race/Ethnicity: Multidisciplinary Global Contexts, 4/2, 183-190. Karakasidou, A. (2002). “Migrant Encounters with Power in Greece”, Journal of Modern Greek Studies, 20/1, 147-153. Karakatsanis, N. & Swarts, J. (2007). “Attitudes toward the Xeno: Greece in Comparative Perspective”, Mediterranean Quarterly, 18/1, 113-134. Karpiak, I. (2003). “The Ethnographic, the Reflective, and the Uncanny: Three “Tellings” of Autobiography”, Journal of Transformative Education, 1/2, 99116. Kliot, N. (1987). “The Era of Homeless Man”, Geography, 72/2, 109-121. Kunz, E. (1981). “Exile and Resettlement: Refugee Theory”, International Migration Review, 15/1-2 (Special Issue: Refugees Today), 42-51. Lanphier, M. (1983). “Refugee Resettlement: Models in Action”, International Migration Review, 17/1, 4-33. Malkki, L. (1995). “Refugees and Exile: From “Refugee Studies” to the National Order of Things”, Annual Review of Anthropology, 24, 495-523. Margaroni, M. & Magos, K. (2014). “Learning “otherwise”. A Case Study about educational Exclusions, Refugee Experience and Transformative Processes”, in D. Andritsakou & L. West (Eds), Proceedings of the 1st International Conference of the European Society for Research on the Education of Adults (ESREA) Network.“What‟s the Point of Transformative Learning? Interrogating Transformative Processes in Learning and Education: An International Dialogue”, (Athens, 27-29 June 2014), 219-227. Martin, A. (2005). “Environmental Conflict between Refugee and Host Communities”, Journal of Peace Research, 42/3, 329-346. McAdams, D. (2001). “The Psychology of Life Stories”, Review of General Psychology, 5/2, 100-122. McLaren, L. (2003). “Anti-Immigrant Prejudice in Europe: Contact, Threat Perception, and Preferences for the Exclusion of Migrants”, Social Forces, 81/3, 909-936. 211 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Meyerstein, A. (Oct., 2005). “Retuning the Harmonization of EU Asylum Law: Exploring the Need for an EU Asylum Appellate Court”, California Law Review, 93/5, 1509-1556. Minority Rights Group International (MRGI) (24 Sept. 2013). State of the World‟s Minorities and indigenous Peoples 2013 – Greece (http://www.refworld.org/ docid/526fb74ab.html). Mortland, C. (1987). “Transforming Refugees in Refugee Camps”, Urban Anthropology and Studies of cultural Systems and World Economic Development, 16/3-4 (Special Issue: Southeast Asian Refugees in the United Sates), 375-404. Neumayer, E. (2005). “Asylum Recognition Rates in Western Europe: Their Determinants, Variation, and Lack of Convergence”, The Journal of Conflict Resolution, 49/1, 43-66. Neumayer, E. (Mar. 2006). “Unequal Access to foreign Spaces: How States use Visa Restrictions to regulate Mobility in a globalized World”, Transactions of the Institute of British Geographers, New Series, 31/1, 72-84. Ochs, E. & Capps, L. (1996). “Narrating the Self”, Annual Review of Anthropology, 25, 19-43. Pro Asyl (Nov. 2013). “Pushed Back. Systematic Human Rights Violations against Refugees in the Aegean Sea and at the Greek-Turkish Land Border” (http://www.proasyl.de/fileadmin/fm-dam/l_EU_Fluechtlingspolitik/proasyl_ pushed_ back_24.01.14_a4.pdf). Radio Free Europe/Radio Liberty (28 May 2013). “Kabul investigates Reports Iran deported Afghan Refugee Children” (http://www.refworld.org/docid/51b087f 326.html). Ruppert Johnson, R. (2003). “Autobiography and Transformative Learning: Narrative in Search of Self”, Journal of Transformative Education, 1/3, 227-244. Rustenbach, E. (Spring 2010). “Sources of Negative Attitudes toward Immigrants in Europe: A Multi-Level Analysis”, International Migration Review, 44/1, 53-77. Semyonov, M., Glikman, A. &Krysan, M. (Nov. 2007). “Europeans‟ Preference for ethnic residential Homogeneity: Cross-National Analysis of Response to Neighborhood Ethnic Composition”, Social Problems, 54/4, 434-453. 212 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Skandalis, K. “Immigration (2012). and entrepreneurial Diversification in Contemporary Greece”, Mediterranean Quarterly 23/3, 98-114. Stein, B. (1981). “The Refugee Experience: Defining the Parameters of a Field of Study”, International Migration Review, 15/1-2 (Special Issue: Refugees Today), 320-330. Thompson P. (1980). “Des recits de vie a l‟analyse du changement social”. Cahiers Internationaux de Sociologie, 69, 249-268. Turner, V. (1969). The Ritual Process. Structure and Anti-Structure. New York: Aldine Publishing Company. United Kingdom: Home Office (UKHO) (9 Aug. 2010). Country of Origin Information Report – Turkey (http://www.refworld.org/docid/4c6135932.html). United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA) (Jan. 2010). Annual Report on Protection of Civilians in Armed Conflict, 2009 (http://www.refworld.org/docid/4b4ef6d52.html). United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA) (Aug. 2010). Afghanistan: Mid Year Report 2010 – Protection of Civilians in Armed Conflict (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4c6120382.html). United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA) (9 Dec. 2010). Practices and Implementation of the Law on Elimination of Violence against Women in Afghanistan (http://www.unhcr.org/refworld/docid/4d00c4e82.html). United Nations Assistance Mission in Afghanistan (UNAMA) (7 Jan. 2013). Violence against Women on the Rise in Afghanistan: Deputy Minister (http://www.refworld.org/docid/5124f1fa2.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (Dec. 2009). Observations on Greece as a Country of Asylum (http://www.refworld.org/docid/ 4b4b3fc82.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (Jun. 2010). “No Entry! A Review of UNHCR‟s Response to Border Closures in Situations of Mass Refugee Influx” (PDES/2010/07) (http://www.refworld.org/docid/4c21 ad0b2.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (Dec. 2010). UNHCR Eligibility Guidelines for Assessing the International Protection Needs of 213 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Asylum-Seekers from Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/4d0b55c92. html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (Jul. 2012). Protecting Children on the Move (http://www.refworld.org/docid/522852c34.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (Jun. 2012). UNHCR Global Report 2011, Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/50c7363b0. html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (30 Nov. 2012). UNHCR Afghanistan: Statistical Summary of Conflict-induced Internal Displacement (http://www.refworld.org/docid/518a9ff24.html). United Nations Human Rights Council (UNHCR) (18 Apr. 2013). Report of the Special Rapporteur on the Human Rights of Migrants, Addendum: Mission to Greece A/HRC/23/46/Add.4 (http://www.refworld.org/docid/51b983ab4.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (April 2013). Racist Violence Recording Network: 2012 Annual Report (http://www.refworld.org/ docid/5254197f4.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR (Jul. 2013). Current Issues of Refugee Protection in Greece (http://www.refworld.org/docid/5244 32564.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (Jul. 2013). ConflictInduced Internal Displacement – Monthly Update (http://www.refworld.org/ docid/52026ded4.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (5 Aug. 2013). Once an Afghan Refugee in Iran, now a High-Flier in his own Country (http://www.refworld.org/docid/51ffa3984.html). United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) (6 Aug. 2013). UNHCR Eligibility Guidelines for Assessing the international Protection Needs of Asylum-Seekers from Afghanistan (http://www.refworld.org/docid/51ffdca34. html). United Nations Human Rights Council (UNHRC) (11 Mar. 2014). Report of the Secretary-General on the Situation of Human Rights in the Islamic Republic of Iran, A/HRC/25/75 (http://www.refworld.org/docid/532063fc4.html). 214 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε United Nations News Service (UNNS) (31 Jan. 2013). Greece must improve Detention Conditions for Migrants – UN Experts (http://www.refworld.org/docid/510fb77 f2.html). United States Department of State (USDS) (19 Apr. 2013).2012 Country Reports on Human Rights Practices – Greece (http://www.refworld.org/docid/517e6e32c. html). United States Department of State (USDS) (19 Jun. 2013). 2013. Trafficking in Persons Report – Iran (http://www.refworld.org/docid/51c2f3b6c.html). United States Department of State (USDS) (19 Jun. 2013). 2013. Trafficking in Persons Report – Greece (http://www.refworld.org/docid/51c2f3bc18.html). United States Department of State (USDS) (27 Feb. 2014). 2013. Country Reports on Human Rights Practices – Greece (http://www.refworld.org/docid/53284ad714. html). Wallace, T. (1993). “Refugee Women: Their Perspectives and our Responses”, Focus on Gender, 1/2 (Special Issue: Violence, Military and Civilian Strife), 17-23. Wintersteiner, W. (2006). “Kultur des Friedens – ein neuer Leitbegriff der Friedensforschung?”, in: Zentrum für Friedensforschung und Friedenspädagogik (Hrsg.), Jahrbuch Friedenskultur 2006. Klagenfurt: Drava Verlag, 94-108. Zabaleta, M. R. (2003). “Exile”, Feminist Review, 73 (Special Issue: Exile and Asylum: Women Seeking Refuge in “Fortress Europe”), 19-38. 215 Πηπρέο ηνπ Μεηαλαζηεπηηθνύ Εεηήκαηνο ζηελ Δπξωπαϊθή Έλωζε Σν Ηλζηηηνχην Έξεπλαο & Καηάξηηζεο Δπξσπατθψλ Θεκάησλ δεκηνπξγήζεθε απφ κηα νκάδα λέσλ επηζηεκφλσλ απνηειψληαο έλα λέν Αθαδεκατθφ Κέληξν κε ζηφρν λα γεθπξψζεη ην ράζκα κεηαμχ αθαδεκατθήο θνηλσλίαο, ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ θαη ηεο αγνξάο εξγαζίαο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξψπε. Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ (Παλεπηζηεκίνπ) 56,7νο ξνθνο, ΣΚ. 106 78, Αζήλα, Διιάδα Σει.: (+30) 2130 250217, e-mail:[email protected] Website:www.irtea.gr ISBN: 978-618-81595-1-8 216
© Copyright 2024 Paperzz
