Η αγνξά βνηάλσλ ηεο Ξάλζεο Αδακίδνπ Υ. (1) Καξνύζνπ Ρ. (2) Πξόγξακκα Μεηαπηπρηαθώλ ΢πνπδώλ: «Γηαηήξεζε ηεο Βηνπνηθηιόηεηαο θαη Αεηθνξηθή Δθκεηάιιεπζε Απηνθπώλ Φπηώλ», Σκήκα Βηνινγίαο, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, 54124 Θεζζαινλίθε, [email protected] (2) Δξγαζηήξην ΢πζηεκαηηθήο Βνηαληθήο & Φπηνγεσγξαθίαο, Σκήκα Βηνινγίαο, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, 54124 Θεζζαινλίθε, [email protected] (1) Νομικό πλαίζιο Η Οδεγία 2004/24/ΔΚ γηα ηα παξαδνζηαθά θάξκαθα θπηηθήο πξνέιεπζεο, πηνζεηήζεθε από ηελ Διιάδα κε θνηλή ππνπξγηθή απόθαζε [ΓΤΓ3(α)/83657].Θέηεη ην πιαίζην ηνπ Δπξσπατθνύ εκπνξίνπ βνηάλσλ θαη ππνγξακκίδεη ηελ αλάγθε ηνπ ηαμηλνκηθνύ ηνπο πξνζδηνξηζκνύ. Ωο «βόηαλν» νξίδεη ην θπηηθό πιηθό πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ νξηζκό ηεο Οδεγίαο γηα ηηο «θπηηθέο νπζίεο» (herbal substances): «όια ηα θαηά θύξην ιόγν αθέξαηα, ηεκαρηζκέλα ή θνκκέλα θπηά, κέξε θπηώλ, ηα νπνία είλαη ακεηαπνίεηα, ζπλήζσο απνμεξακέλα ή ελίνηε λσπά. Οη θπηηθέο νπζίεο πξνζδηνξίδνληαη επαθξηβώο από ην ρξεζηκνπνηνύκελν κέξνο ηνπ θπηνύ θαη ηε βνηαληθή νλνκαζία θαηά ην δησλπκηθό ζύζηεκα (γέλνο, είδνο, πνηθηιία θαη ζπγγξαθέαο) [1]». Σκοπός  Καηαγξαθή θαη ηαμηλνκηθόο πξνζδηνξηζκόο ησλ βνηάλσλ πνπ πσινύληαη ζηελ αγνξά ηεο Ξάλζεο  Αμηνιόγεζε ησλ ρξήζεώλ ηνπο  ΢ύγθξηζε ησλ δηαθηλνύκελσλ βνηάλσλ θαη ησλ πξνηεηλόκελσλ ρξήζεσλ από εκπόξνπο δύν ζξεζθεπηηθώλ νκάδσλ (Υξηζηηαλνί – Μνπζνπικάλνη) Μεθοδολογία  Δπηινγή 12 ζεκείσλ πώιεζεο (2 παξαδνζηαθά θαηαζηήκαηα, 2 ζύγρξνλα, 8 πάγθνη ιατθήο αγνξάο) (Δηθ. 1) [2] – ΢πιινγή 223 δεηγκάησλ  Σαμηλνκηθόο Πξνζδηνξηζκόο: Flora Hellenica [3], Mountain Flora of Greece [4α,β], Flora Europaea [5α,β], ρξήζε ζπγθξηηηθνύ πιηθνύ Βνηαληθνύ Μνπζείνπ, νξγαλνιεπηηθά θξηηήξηα (νζκή, γεύζε), ειεθηξνληθέο πεγέο [6] – Ολνκαηνινγία: International Plant Names Index (IPNI) [7]  Καηαγξαθή εζλνβνηαληθήο πιεξνθνξίαο: Γνκεκέλεο ζπλεληεύμεηο κε ηνπο πσιεηέο  Αμηνιόγεζε πιεξνθνξίαο: α) Οκαδνπνίεζε αζζελεηώλ ζύκθσλα κε ηα βαζηθά ζπζηήκαηα ηνπ αλζξσπίλνπ νξγαληζκνύ [8] β) Υξήζε εζλνβνηαληθώλ δεηθηώλ: Γείθηεο ζεκαληηθόηεηαο (UV) [9] – Γείθηεο πνηθηιόηεηαο (RI) [10]. Αποηελέζμαηα Δηθόλα 1. Πώιεζε βνηάλσλ ζε ιατθή αγνξά Σαμηλνκηθόο πξνζδηνξηζκόο: 223 δείγκαηα → 72 taxa (Υξηζηηαλνί έκπνξνη: 71 taxa Μνπζνπικάλνη: 14 taxa). 190 δείγκαηα απνηεινύληαλ από ζξπκκαηηζκέλα θπηά. Σαμηλνκηθόο πξνζδηνξηζκόο κε ηε βνήζεηα κηθξνραξαθηήξσλ, νξγαλνιεπηηθώλ θξηηεξίσλ, ζπγθξηηηθνύ πιηθνύ (Δηθ. 2). Α Β «Ρίγαλε»: Α. Υαξαθηεξηζηηθή νζκή – Κάιπθαο ζσιελνεηδήο κε πέληε νδόληεο →Origanum vulgare L. subsp. hirtum (Link) Ietswaart Β. Υαξαθηεξηζηηθή νζκή – Κάιπθαο κνλόρεηινο, ιεηόρεηινο → Origanum onites L. «΢παζόρνξην»: Πέηαια θίηξηλα – Παξνπζία καύξσλ αδέλσλ ζηα πέηαια θαη ηα θύιια → είδε ηνπ γέλνπο Hypericum Δηθόλα. 2. Πξνζδηνξηζκόο ζξπκκαηηζκέλσλ δεηγκάησλ Γείκηης Σημανηικόηηηας (UV) ΢εκαληηθόηεξν ζεξαπεπηηθό θπηό Υξηζηηαλνί: Matricaria chamomilla L.(Δηθ.3α) Μνπζνπικάλνη: Δίδε ηνπ γέλνπο Sideritis (Δηθ. 3β) Οη Υξηζηηαλνί έκπνξνη ζεσξνύλ πεξηζζόηεξα θπηά ζεκαληηθά από ζεξαπεπηηθή άπνςε (Mann – Whitney test p = 0,00) (Δηθ. 4) Δηθόλα 3α. Matricaria chamomilla (ρακνκήιη) Δηθόλα 3β. Sideritis sp. (ηζάη ηνπ βνπλνύ) Ποικιλόηηηα τρήζης (RI) Μεγαιύηεξε πνηθηιόηεηα ρξήζεσλ Υξηζηηαλνί: Matricaria chamomilla L. (Δηθ. 5α) Μνπζνπικάλνη: Δίδε ηνπ γέλνπο Hypericum (Δηθ. 5β) Σα θπηά πνπ δηαθηλνύληαη από Υξηζηηαλνύο παξνπζηάδνπλ κεγαιύηεξε πνηθηιόηεηα ζεξαπεπηηθώλ ρξήζεσλ (Mann – Whitney test p = 0,00) (Δηθ. 6) Δηθόλα 5α. Matricaria chamomilla (ρακνκήιη) Δηθόλα 4. Θεθνγξάκκαηα ηνπ Γείθηε αμίαο ρξήζεο (UV) ζηηο δύν ζξεζθεπηηθέο νκάδεο Δηθόλα 5β. Hypericum sp. (ζπαζόρνξην) Δηθόλα 6. Θεθνγξάκκαηα ηνπ Γείθηε ζρεηηθήο ζπνπδαηόηεηαο (RI) ζηηο δύν ζξεζθεπηηθέο νκάδεο Σσμπέραζμα Οη αληηιήςεηο γηα ηηο ζεξαπεπηηθέο ρξήζεηο ησλ βνηάλσλ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμύ ησλ δύν ζξεζθεπηηθώλ νκάδσλ Βιβλιογραθία [1] Οδεγία Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ, 2004. Οδεγία 2004/24/ΔΚ ηνπ Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ ζπκβνπιίνπ ηεο 31εο Μαξηίνπ 2004 γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηεο νδεγίαο 2001/83/ΔΚ πεξί θνηλνηηθνύ θώδηθνο γηα ηα θάξκαθα πνπ πξννξίδνληαη γηα αλζξώπηλε ρξήζε όζνλ αθνξά ηα παξαδνζηαθά θάξκαθα θπηηθήο πξνέιεπζεο. Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. L 136, 85-90. [2] Hanlidou, E., Karousou, R., Kleftoyanni, V., Kokkini, S., 2004. The herbal market of Thessaloniki (N Greece) and its relation to the ethnobotanical tradition. Journal of ethnopharmacology. 91, 281-299. [3] Strid, A., Tan, K., 1997. Flora Hellenica, Koeltz Scientific Books, Konigstein. [4α] Strid, A., 1986. Mountain Flora of Greece, Cambridge University Press, Cambridge,. [4β] Strid, A., Tan, K., 1991. Mountain Flora of Greece, Edinburgh University Press, Edinburgh,. [5α] Tutin, T.G., Burges, N.A., Chater, A.O., Edmondson, J.R., Heywood, V.H., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A., 1993. Flora Europaea, Cambridge University Press, Cambridge,. [5β] Tutin, T.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., Webb, D.A., 1968–1980. Flora Europaea, Cambridge University Press, Cambridge,. [6] Germplasm Resources Information Network: (GRIN) 2011: http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/queries.pl. [7] International Plant Names Index (IPNI) 2011. http://www.ipni.org/. [8] Heinrich, M., Ankli, A., Frei, B., Weimann, C., Sticher, O., 1998. Medicinal plants in Mexico: healers' consensus and cultural importance. Social science & medicine. 47, 1859-1871. [9] Phillips, O., Gentry, A.H., Reynel, C., Wilkin, P., Galvezdurand, C., 1994. Quantitative Ethnobotany and Amazonian Conservation. Conservation Biology. 8, 225-248. [10] Bennett, B.C., Prance, G.T., 2000. Introduced plants in the indigenous pharmacopoeia of northern South America. Economic Botany. 54, 90-102. 12ν ΢πλέδξην Διιεληθήο Βνηαληθήο Δηαηξίαο 29 ΢επηεκβξίνπ – 2 Οθησβξίνπ 2011, Ρέζπκλν