ΚΕΕΛΠΝΟ ΚΕΠΙΧ & ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΑΠΟ ΗΘΕΛΗΜΕΝΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Δημήτρης Ηλιόπουλος PH,MSc,PhD Υπεύθυνος Κ.ΕΠΙΧ & Γραφείου Εκτίμησης και Διαχείρισης Συμβάντων από Ηθελημένη Απελευθέρωση Παραγόντων Κρίση-Εκτίμηση Κινδύνου-Διαχείριση Κρίσης Κρίση είναι η πιθανότητα που έχει ένα συμβάν λόγω των βλαπτικών συνεπειών ή αναμενόμενων ζημιών-που προκύπτουν από αλληλεπιδράσεις μεταξύ φυσικών ή προκλητών από τον άνθρωπο-να επηρεάσει ευπαθείς πληθυσμούς και σε μεγάλη κλίμακα (Ο.Η.Ε.). Εκτίμηση Κινδύνου Καταγραφή των παραμέτρων εκείνων που μπορεί να προκαλέσουν μία απειλή και επιδιώκει να εκτιμήσει με ακρίβεια το ρίσκο έτσι ώστε να προσφέρει στους αναλυτές τη δυνατότητα μείωσης του κινδύνου. Βασικά σημεία που διερευνώνται κατά την εκτίμηση κινδύνου είναι τα ακόλουθα:  η πιθανότητα για την εμφάνιση μιας επικίνδυνης κατάστασης  η πρόβλεψη για ένα γεγονός που θα συμβεί  οι δυσμενείς επιπτώσεις στον τομέα της υγείας που θα προκληθούν από ένα σοβαρό συμβάν. Διαχείριση Κρίσης    Ως διαχείριση κρίσης ορίζονται οι ανθρώπινες ενέργειες που έχουν σαν σκοπό να εκτιμήσουν τις πιθανότητες που έχει ένα συμβάν να μετατραπεί σε απειλή για την δημόσια υγεία η διαχείριση κινδύνου έχει σαν σκοπό να καθορίσει τις ενέργειες εκείνες που θα μειώσουν τις επιπτώσεις μιας απειλή, η εκτίμηση κινδύνου έχει σαν σκοπό την καταγραφή των παραμέτρων εκείνων που μπορεί να προκαλέσουν μία απειλή Decision 1082/2013/EU on serious cross-border threats to health ►Strengthened EU Health Security Framework ►Integrated, coordinated and comprehensive approach for preparedness, risk assessment and crisis response ►New Decision taking on board the good provisions of Decision 2119/1998/EC for communicable diseases ▬(including antimicrobial resistance and Healthcare associated infections) ▬and covering also bio-toxins, chemical and environmental threats ►Preparedness and response planning ►Joint procurement of Medical countermeasures ►Epidemic surveillance for communicable diseases ►Ad- hoc monitoring for bio-toxins chemicals and environmental threats ►Early Warning and Response Systems ►Clarification of responsibility for risk assessments ►Strengthened coordination of preparedness and measures by a strong Health Security Committee ►Risk and crisis communication as part of the Response ► Recognition of emergency situation 1998• Decision 2119/98/EC of the European Parliament and of the Council 2001 • EU Health Security Committee (informal) 2005 • European Centre for Disease Prevention and Control • Surveillance • Threats and risk assessment 2007 • International Health Regulations (IHR) • All-inclusive threats approach; core capacities 2009 • Lisbon Treaty – Article 168 – Monitoring, early warning of and combating serious cross-border threats to health 2011 • Commission's legal proposal of serious cross-border threats to health 2013 • In force since 6 November 2013 Future • Implementation of the legal proposal: EU assessment and management of serious cross-border threats to health Epidemic Intelligence Definition « Epidemic intelligence is the process to detect, verify, analyze, assess and investigate signals that may represent a threat to public health. It encompasses all activities related to early warning functions but also signal assessments and outbreak investigation.» Epidemic Intelligence Model Early Warning Response Public health significance? Signal Yes Yes Yes Unusual disease pattern? Event verified? Public Health Alert International concern? Yes Case-based surveillance data Event-based surveillance reports Public Health Emergency of International Concern Investigation & control Process Decision Lab Report Priority disease notification Media Report Community Concern Rumour Clinician Concern Notification to WHO Status Source ΚΕΠΙΧ Το Κέντρο Επιχειρήσεων του ΚΕΕΛΠΝΟ (Κ.ΕΠΙΧ.) είναι γραφείο που υπάγεται στον Γενικό Διευθυντή και αποτελεί κομβικό τμήμα του Οργανισμού για την εξασφάλιση της διαρκούς και ομαλής λειτουργίας του ΚΕΕΛΠΝΟ. Οι βασικές λειτουργίες του είναι η λήψη και η επεξεργασία πληροφοριών που σχετίζονται με θέματα δημόσιας υγείας αλλά και η διαχείριση και η εκτίμηση κινδύνου οξέων και άλλων συμβάντων Δημόσιας Υγείας Οι πληροφορίες και τα αιτήματα προέρχονται στο Κ.ΕΠΙΧ από:  Δημόσιους και Ιδιωτικούς φορείς του τομέα της υγείας όπως: Διευθύνσεις Υγείας των Νομαρχιών, Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας, ιδιωτικές κλινικές αλλά και από  άλλους φορείς και ινστιτούτα: Περιφέρειες, ΓΓΠΠ, ΕΛΑΣ, ΠΥ, κ.α.  ιδιώτες επαγγελματίες υγείας  και από πολίτες που ενδιαφέρονται να ενημερωθούν για θέματα που αφορούν στα λοιμώδη νοσήματα αλλά και για γενικότερα θέματα δημόσιας υγείας ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ   Επίσης το Κ.ΕΠΙΧ παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τα Διεθνή γεγονότα όσο αφορά σε απειλές για την Δημόσια Υγεία μέσω διαβαθμισμένων και μη ιστοσελίδων και ενημερώνει τα αντίστοιχα γραφεία(Promedmail, Hedis, Medysis, WHO, ECDC, CDC κ.α). Αρμοδιότητα του ΚΕΠΙΧ είναι ο συντονισμός των ομάδων ετοιμότητας του ΚΕΕΛΠΝΟ για την αντιμετώπιση οξέων συμβάντων δημόσιας υγείας, σε συνεργασία με το αρμόδιο γραφείο κατά περίπτωση. ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ σε ΕΕ Το ΚΕΠΙΧ έχει άμεση επαφή με Ευρωπαϊκές Γενικές Διευθύνσεις όπως είναι η DG-SANCO DG-HOME και η DG-JLS καθώς επίσης και με alert systems όπως το EWRS, RASBICHAT, RAS-CHEM, RASFF IV. HEOF: Communication tools developed by the Commission Surveillance & Detection of signals Rapid alert & Early warning MEDISYS EWRS Situation awareness HEDIS Vulnerability assessment MATRIX RAS BICHAT Promedmail RAS CHEM & communication tools (audio-video conferencing systems, satellite phone) RASFF-WINDOW HEOF Systems Network Γραφείο Εκτίμησης Κινδύνου & Αντιμετώπισης οξέων Συμβάντων Οι αρμοδιότητες του γραφείου περιλαμβάνουν:  Τη συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (ΓΓΠΠ, ΕΛΑΣ, ΠΣ κλπ), για την αντιμετώπιση ΧΒΡΠ απειλών.  Την διερεύνηση, καταγραφή και παρακολούθηση των ατόμων που εκτέθηκαν στον ύποπτο παράγοντα, καθώς και τη χορήγηση χημειοπροφύλαξης στα άτομα αυτά  Παραλαβή του συσκευασμένου από το Πυροσβεστικό Σώμα υπόπτου δείγματος και μεταφορά στα Εργαστήρια Αναφοράς  Οργάνωση των εργαστηρίων αναφοράς για ανάλυση των δειγμάτων (χρηματοδότηση για προμήθεια υλικοτεχνικού εξοπλισμού και εκπαίδευση προσωπικού)  Παρακολούθηση διεθνών δικτυακών τόπων, οι οποίοι παρέχουν πληροφορίες σε θέματα βιοτρομοκρατίας και σε θέματα που μπορεί να αποτελέσουν απειλή για τη δημόσια υγεία  Συστήματα έγκαιρης ειδοποίησης όπως π.χ.EWRS, Ras-Bichat και το Ras-Chem  Ανάπτυξη σχεδίου ΧΒΡΠ (συνεργασία με την ΓΓΠΠ) και μετάφραση του GPP της Health Security Committee  Ανάπτυξη οδηγού για την αντιμετώπιση ραδιολογικών συμβάντων και πυρηνικών ατυχημάτων ΒΙΟΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ CBR CBRN terrorism in the last 25 years              1984 US, The Dalles, Oregon 1991 US, Minnesota 1993 JP, Yokohama, Yokosuka 1995 JP, Tokyo, Aum Shinrikyo 1995 US, Arkansas 1995 US, Ohio 1996 US, Dallas, Texas 1998 US, Las Vegas, Nevada 2000 US, Irvine, California 2001 US, FL, NY, NJ, DC, CT 2003 London, Paris 2003 Belgium 2006 London Salmonella Typhimurium in food ricin toxin anthrax sarin gas ricin toxin Yersinia pestis Shigella dysenteriae Bacillus anthracis several agents anthrax ricin toxin threat adamsite polonium ΒΙΟΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ Ως Βιοτρομοκρατία μπορεί να οριστεί η χρήση βιολογικού παράγοντα για την πρόκληση ασθένειας και πιθανώς θάνατο στους ανθρώπους Μία βιολογική επίθεση απαιτεί: • σχεδιασμό, • συγκεκριμένη τεχνογνωσία, • ένα βιολογικό παράγοντα, • εξοπλισμό παραγωγής, • σύστημα διασποράς και πρόσβασης στον στόχο. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ   Mία βιολογική απειλή μπορεί να πραγματοποιηθεί συγκεκαλυμμένα χωρίς καμία άμεση ένδειξη ότι έλαβε χώρα (π.χ. αέριο σπρέι ή μόλυνση τροφίμων). Τα βιολογικά όπλα βασίζονται σε ιούς, βακτήρια ή βιολογικές τοξίνες που παρήχθησαν και μορφοποιήθηκαν για τον συγκεκριμένο σκοπό. Η παραγωγή του παράγοντα μπορεί να αποβλέπει στην τροποποίηση των φυσικών ιδιοτήτων του (π.χ. μέγεθος και σταθερότητα σωματιδίου) με σκοπό την διευκόλυνση της διασποράς. ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ Η επιλογή ενός παράγοντα εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους όπως είναι:  η διαθεσιμότητα του παράγοντα  η τεχνογνωσία  η δυνατότητα παρασκευής αερολύματος  η μολυσματικότητα  η ύπαρξη κατάλληλης θεραπείας,  ο επιδιωκόμενος σκοπός κ.α ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι εξελίξεις στην βιοτεχνολογία παρέχουν την δυνατότητα τροποποίησης των βιολογικών παραγόντων και επιπλέον η τεχνολογία αυτή να χρησιμοποιηθεί από αυτόνομες μη κρατικές οργανώσεις. Εξαιτίας αυτών δεν είναι δυνατό να δημιουργηθεί μία σταθερή λίστα βιολογικών παραγόντων. ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ  Οργανισμοί πρώτης προτεραιότητας 1 (κατά CDC-ΗΠΑ)       1 B. anthracis (άνθρακας) Variola major (ευλογιά) Y. pestis (πανώλη) F. tularensis (τουλαραιμία) Τοξίνη αλλαντίασης (Clostridium botulinum) Ιογενείς Αιμορραγικοί πυρετοί MMWR, 2001,49:1-13 Δερματικός και άνθρακας πνευμονικός Ευλογιά: Κλινική Εικόνα WHO ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ          Ρικετσιώσεις και ιδιαίτερα Πυρ. Q (Coxiella burnetti) Βρουκέλωση (Brucella spp) Eγκεφαλίτιδες (από αρθρόποδα κ.α) Ρικίνη τοξίνη ε του Clostridium perfringens εντεροτοξίνη β του Σταφυλόκοκκου Χολέρα (Vibrio cholerae) Ιστοπλάσμωση (Histoplasma capsulatum) Μυκοτοξίνες ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΜΒΑΝΤΑ  Τα βιολογικά συμβάντα που σχετίζονται με βιοτρομοκρατία σπάνια είναι ξεκάθαρα από την αρχή και συνήθως ξεκινούν με ένα ύποπτο περιστατικό στο οποίο δεν μπορεί να αποδοθεί συγκεκριμένη αιτιολογία ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ   Η εκτίμηση κινδύνου απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις σχετικά με τα βιολογικά όπλα, τους παράγοντες και τα συστήματα διασποράς των παραγόντων, την επιδημιολογία, τις μολυσματικές ασθένειες καθώς και την εφαρμογή όλων αυτών των γνώσεων σε τεχνικό επίπεδο. Εκτιμώντας περιστατικά που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια (επιστολές με σκόνη ύποπτη για σπόρους άνθρακα), τα περισσότερα από αυτά χαρακτηρίστηκαν ως φάρσες. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Είναι απαραίτητο το συντομότερο δυνατό οι δημόσιες αρχές, που είναι υπεύθυνες για την διαχείριση κρίσεων και την εφαρμογή αντιμέτρων, να έχουν επαρκή στοιχεία όπως: ο τύπος του παράγοντα που χρησιμοποιήθηκε, ο αριθμός των εκτεθειμένων, οι πιθανές επιλογές θεραπείας και χρόνος από την επίθεση (24-48 ώρες). Η ύπαρξη άμεσης αντιμετώπισης μετά από μία επίθεση ή ηθελημένη απελευθέρωση ενός παράγοντα, απαιτεί τρία κύρια αλληλοεξαρτώμενα στοιχεία:  ένα σύστημα εκτίμησης της διασποράς,  μια ομάδα διερεύνησης πεδίου  και ένα διαγνωστικό εργαστήριο. Συνοπτικά Υποψία Ηθελημένης Πράξης      Μεγάλος αριθμός ασθενών με παρόμοια συμπτώματα ή/και αιτία θανάτου Μία περίπτωση σπάνιας νόσου Υψηλή θνησιμότητα/θνητότητα Πολλαπλά σύνδρομα Ασυνήθης γεωγραφική κατανομή νόσου Βασικά Χαρακτηριστικά        Σχεδιασμού Συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων Φορέων Συνεργασία των φορέων με σκοπό την συντονισμένη απόκριση στις βιολογικές επιθέσεις Δυνατότητα απόκρισης σε πολλαπλούς κινδύνους Καθορισμός των ρόλων και αρμοδιοτήτων Βασίζεται στις υπάρχουσες δυνατότητες και δομές για ανάπτυξη δράσεων απόκρισης και συνδέσμων με άλλα σχέδια έκτακτης ανάγκης Συντονισμός των δράσεων απόκρισης Δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των Ομάδων απόκρισης ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΕΚΕΠΥ, ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΥΚΑ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ & ΥΠΕ     ΕΚΕΠΥ : Λόγω 24h/d εφημερίας του είναι δυνατή και γίνεται επικοινωνία όταν προκύπτει θέμα σε Εθνικό, Ευρωπαϊκό ή Διεθνές επίπεδο (θετικό προηγούμενο Πανδημίας) Γενικές Διευθύνσεις ΥΚΑ: Ενημέρωση για θέματα σχετικά με τις αρμοδιότητες τους Περιφέρειες: σε επαφή με τις Διευθύνσεις Υγείας ΥΠΕ: επικοινωνία όταν προκύπτει ζήτημα ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ? Global Security & Crisis Management : Core R+D Activities Prevention Preparedness Response Recovery Algorithms for Automated Information Mining and Analysis Integrated ICT solutions, Intelligence Analysis, Evidence Analysis Risk Analysis Methods Integrated Systems for Threat Assessment, Detection, Early Warning Integrated Systems for Situation Awareness & Collaborative Decision- Tools for Post -Crisis Damage Assessment ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ ►ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ►ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΑΡΧΟΝΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΤΟΜΕΑΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ► ΑΣΚΗΣΕΙΣ Ευχαριστώ για την προσοχή σας! http://medusa.jrc.it http://www.cdc.gov/ http://www.promedmail.org/ http://ec.europa.eu/dgs/health_consumer/public health_en.htm Ερωτήσεις