ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ • Τα μέταλλα τα βρίσκουμε παντού γύρω μας • Χρησιμοποιήθηκαν όμως και στην τέχνη ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΜΑΔΑ 1 • Τι είναι τα μέταλλα και τα κράματα; • Ποιες οι φυσικές τους ιδιότητες; • Μερικά χαρακτηριστικά μέταλλα ΟΜΑΔΑ 3 • Ποιες είναι οι κυριότερες χημικές ιδιότητες των μετάλλων; • Πού οφείλονται; • Επίδραση περιβαλλοντικών συνθηκών στα μέταλλα ΟΜΑΔΑ 2 • Πού βρίσκουμε τα μέταλλα; • Με ποιες μορφές τα βρίσκουμε; • Πώς παραλαμβάνονται τα μέταλλα; ΟΜΑΔΑ 4 • Ποια μέταλλα ανακάλυψε και χρησιμοποίησε πρώτα ο άνθρωπος; • Τι ήταν το ήλεκτρο και πώς συνδέεται με αυτό ο μύθος για το "χρυσόμαλλο δέρας"; • Ποιο γνωστό μέταλλο υπήρχε στην Αττική και συνέβαλε στην ανάπτυξη της Αθήνας; • Εποχές των μετάλλων ΟΜΑΔΑ 5 • Τα μέταλλα στη γλυπτική • Τα μέταλλα στη χαρακτική • Τα μέταλλα στη διακόσμηση-κοσμηματοποιία • Κατασκευή νομισμάτων ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ Τα μέταλλα: • Είναι ελατά (μετατρέπονται σε ελάσματα)και όλκιμα (σε σύρματα) • Αντιδρούν με οξέα • Ο χαλκός και τα κράματά του είναι ανθεκτικά στη διάβρωση ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ • ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ • ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΙΩΝ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ • ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΙΩΝ ΣΕ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ MOODLE • ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ «ΧΑΛΚΟΣ ΚΑΙ ΦΩΤΙΑ», ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗ ΧΥΤΕΥΣΗ ΑΓΑΛΜΑΤΩΝ • ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΟΥ ΧΑΜΕΝΟΥ ΚΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΟΞΥΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΧΑΛΚΟ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΟΥ ΧΑΜΕΝΟΥ ΚΕΡΙΟΥ • Αρχικά ο γλύπτης δημιουργεί έναν πυρήνα από πηλό ή ξύλο, τον οποίον κατεργάζεται αδρά για να του δώσει το βασικό σχήμα. • Πάνω στον πήλινο ή ξύλινο πυρήνα, τοποθετεί λεπτό στρώμα κεριού, στο οποίο σμιλεύει με προσοχή τις λεπτομέρειες της μορφής. Το πάχος του κεριού είναι το ίδιο με το πάχος που θα έχει το χάλκινο άγαλμα. Όταν ολοκληρωθεί το σμίλευμα του κέρινου προπλάσματος τοποθετούνται γύρω του καρφίδες. Τα καρφιά αυτά θα χρησιμεύσουν αργότερα για να συνδεθεί ο πυρήνας με την πήλινη μήτρα. • Στο χυτήριο προστίθεται κέρινοι "αγωγοί" που θα βοηθήσουν στη σωστή χύτευση του μετάλλου. Μετά, το πρόπλασμα καλύπτεται με χονδρό στρώμα πηλού που εφαρμόζει τέλεια στο κερί αποτυπώνοντας σε "αρνητικό" όλες τις λεπτομέρειες της μορφής. • Στη συνέχεια η κατασκευή θερμαίνεται σε δυνατή φωτιά. Το κερί λιώνει και διαφεύγει από τους αγωγούς αφήνοντας κενό λίγων εκατοστών μεταξύ της μήτρας και του πυρήνα. Τα χαρακτηριστικά της μορφής, όμως, διατηρούνται σε "αρνητικό" στη μήτρα, ενώ οι καρφίδες συγκρατούν τη μήτρα και τον πυρήνα στη θέση τους. • Αφού αναστρέψουν την κατασκευή, οι τεχνίτες χύνουν τον ρευστό χαλκό στο κενό που άφησε το "χαμένο κερί". • Όταν κρυώσει ο χαλκός, οι τεχνίτες σπάνε το πήλινο περίβλημα και αποκαλύπτουν τη μορφή. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΑΣ • Ως μοντέλο χρησιμοποιήσαμε μια καμπάνα από φελιζόλ, την οποία καλύψαμε εξωτερικά με πλαστελίνη • Αφαιρέσαμε την καμπάνα και στο κενό βάλαμε πυρόχωμα διαλυμένο σε νερό • Αφαιρέσαμε την πλαστελίνη και προσθέσαμε καρφιά • Στη συνέχεια καλύψαμε την επιφάνειά της με κερί το οποίο λιώναμε σε ένα μπρίκι και τις προσθέσαμε και αγωγούς για τη χύτευση • Ακολούθως φτιάξαμε λάσπη από πυρόχωμα και καλύψαμε εξωτερικά την όλη κατασκευή. Για μεγάλη μας απογοήτευση διαπιστώσαμε ότι μόλις στέγνωσε το εξωτερικό στρώμα δημιουργήθηκαν ρωγμές που θα καθιστούσαν αδύνατη τη χύτευση. • Επαναλάβαμε το τελευταίο στάδιο αφού τοποθετήσαμε την καμπάνα σε δοχείο και προσθέσαμε το εξωτερικό κάλυμμα φτιάχνοντας τη λάσπη με το πυρόχωμα πιο μαλακή. • Αυτή τη φορά ο κύριος Χαρισιάδης στην προσπάθειά του να θερμάνει τον πηλό ώστε να στεγνώσει πιο γρήγορα, κατέστρεψε την κατασκευή γιατί έλιωσε το κερί πριν στερεοποιηθεί το εξωτερικό κάλυμμα. • Δεν το βάλαμε κάτω και επιχειρήσαμε τη διαδικασία για τρίτη φορά καταφέρνοντας πλέον να πάρουμε το ακόλουθο αποτέλεσμα, προσθέτοντας στο πυρόχωμα και λίγο τσιμέντο ταχείας πήξεως • Στη συνέχεια με θέρμανση έλιωσε το κερί και το αντικείμενο ήταν έτοιμο για χύτευση • Για λόγους ασφαλείας ο καθηγητής μας επιχείρησε μόνος του να λιώσει αλουμίνιο προκειμένου να γίνει η χύτευση, αλλά διαπίστωσε ότι κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό. • Αναγκαστικά λοιπόν απευθυνθήκαμε σε επαγγελματικό χυτήριο. Ο κύριος Κουκλακάρης Δημήτρης που λειτουργεί ένα παραδοσιακό χυτήριο στον Πειραιά δέχτηκε να μας βοηθήσει. Του πήγαμε το καλούπι μας για χύτευση και αφού το είδε μας πληροφόρησε ότι δεν πρόκειται να πετύχει η χύτευση, γιατί το πάχος του κεριού ήταν πολύ μικρό και το μέταλλο θα έπηζε πριν προλάβει να φτάσει παντού. Μας συνέστησε να φτιάξουμε ένα καινούριο μοντέλο με πάχος κεριού τουλάχιστον 5mm και να του το πάμε για να το χυτεύσουμε. • Φτιάξαμε λοιπόν μια καινούρια καμπάνα μεγαλύτερου μεγέθους και την καλύψαμε με εύπλαστο κερί, αυτή τη φορά, πάχους περί τα 6-7mm, προσθέτοντας επιπλέον 4 αγωγούς διαφυγής των αερίων και ένα αρκετά παχύ στόμιο για τη χύτευση. • Πήγαμε το μοντέλο μας στο χυτήριο και αφού ο κύριος Δημήτρης έφτιαξε το καλούπι χρησιμοποιώντας, αντί για πυρόχωμα, χαλαζιακή άμμο αναμεμειγ-μένη με υδρύαλο, η οποία στερεοποιείται με διοξείδιο του άνθρακα το κράτησε για να το χυτεύσει, εξηγώντας μας ότι θεωρεί τη διαδικασία αρκετά επικίνδυνη για να την παρακολουθήσουν από κοντά τα παιδιά. • Το επόμενο πρωί είχε έτοιμη την καμπάνα μας . • Τέλος με έναν ηλεκτρικό τροχό κόψαμε τους αεραγωγούς και διαμορφώσαμε την εξωτερική επιφάνειά της δίνοντάς της την τελική της μορφή. ΟΞΥΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΠΛΑΚΑ ΧΑΛΚΟΥ • Χαρακτική ονομάζουμε την διαδικασία με την οποία ένας καλλιτέχνης παράγει ένα έργο πάνω σε μία πλάκα ξύλου, χαλκού, πέτρας ή άλλου υλικού, και από εκεί μεταφέρεται, τις περισσότερες φορές, σε χαρτί. Με την χαρακτική ο καλλιτέχνης έχει την δυνατότητα αναπαραγωγής του ίδιου έργου σε πολλά αντίτυπα, ο αριθμός των οποίων καθορίζεται από τον ίδιο τον χαράκτη. • Οξυγραφία είναι μία μέθοδος της χαρακτικής, στην οποία η πλάκα χαλκού που χρησιμεύει ως βάση καλύπτεται με ειδικό βερνίκι μαστίχας, ασφάλτου και κεριού, πάνω στο οποίο, όταν στεγνώσει, γίνεται η χάραξη με βελόνα. Στη συνέχεια η πλάκα βυθίζεται σε διάλυμα νιτρικού οξέος και νερού, που σκάβει τα αυλάκια. Η πλάκα καθαρίζεται με νέφτι για να εξαφανιστεί το βερνίκι, ενώ ο χαράκτης μπορεί να επέμβει με το καλέμι για να κάνει τις όποιες διορθώσεις. Ακολούθως μελανώνει την πλάκα και γίνεται η εκτύπωση. • Ξεκινήσαμε με μία πλάκα χαλκού πάχους 8mm, πάνω στην οποία σχεδιάσαμε ένα δελφίνι και στη συνέχεια, αντί για βερνίκι, καλύψαμε με λιωμένο κερί τα μέρη που θέλαμε να μην μελανωθούν. • Στη συνέχεια ρίξαμε πυκνό νιτρικό οξύ στην περιοχή που είχαμε αφήσει κενή. • Το αποτέλεσμα ήταν να διαβρωθεί ο χαλκός και να δημιουργηθεί ένα βαθούλωμα. • Επαναλάβαμε τη διαδικασία προσθέτοντας ένα δεύτερο δελφίνι • Στην πίσω όψη της πλάκας αποτυπώσαμε ένα σχέδιο που δημιούργησε η μαθήτρια Μουστεράκη Αναστασία. • Τέλος μελανώσαμε τις επιφάνειες • και κάναμε τα τυπώματα Συμμετείχαν οι μαθητές: • • • • • • • • • • Αλεξανδρίδου Αρχοντία Αποστόλου Θοδωρής Βεΐζη Κεϊβίσα Γεωργακόπουλος Γιώργος Γονιδέλλης Σταύρος Ζαρκαδούλας Τάσος Ζέρβας Σωτήρης Κασκαμπάς Στράτος Λειβαδάρος Χρήστος Μαρκομπότσαρη Κατερίνα Υπεύθυνος καθηγητής: Χαρισιάδης Σπύρος • • • • • • • • • Μουστεράκη Αναστασία Πατρίκαλος Γιάννης Πονηρού Καλλιόπη Σπάθαρη Φανή Σπανού Σοφία Σταυροπούλου Ελίνα Στόεβα Έλις Τσομπάνογλου Νεκταρήλια Φελλάς Στέφανος