Ορεινή Αρκαδία Καρύταινα

ΕΜΠ · Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών · 5° 2012/13
Ανάλυση Παραδοσιακών Κτηρίων και Συνόλων
Διδάσκοντες: Κ. Καραδήμας & Τ. Μικρού
Anouk Vialard
Αθηνά Αγγελοπούλου
Αρετή Ραφαέλλα Βέρου
Αλίκη Γιοβίτσα
Ερμιόνη Γκαρραμμόνε
∆ημήτρης Ζαμπόπουλος
Θωμαίς Ζορμπά
Ιωάννης Μ. Κουφόπουλος
Βαλέριαν Α. Πορτοκάλης
Ξένια Στούμπου
Ορεινή Αρκαδία · Καρύταινα
!"#$%"&'" ‧ ! " # $ % &
1
2
!"#$%&'()* +,-. - /0()1(2#23& - 4%1-56-"(7
Η Καρύταινα αποτελεί έδρα του δήμου Γορτυνίας, η οποία
ανήκει στο νομό Αρκαδίας. Σε υψόμετρο 500 μέτρων,
απόσταση 54 χιλιομέτρων από την Τρίπολη και 16
χιλιόμετρων βορειότερα της Μεγαλούπολης αναπτύσσεται ο
ορεινός οικισμός στη δεξιά απόκρημνη όχθη του Αλφειού
και σε απότομους αυχένες που σχηματίζουν ο λόφος του
φράγκικου κάστρου και του Αχρειοβουνίου. Αυτήν την
οχυρή θέση με τη θαυμάσια θέα μπορεί να προσεγγίσει
κανείς από την Εθνική οδό Κορίνθου- Τριπόλεως
ακολουθώντας το δρόμο Αγ. Γεωργίου και μετά ΝέδαςΚαρυταίνων ή το δρόμο Μεγαλούπολης- Τρίπολης.
3
4
!"#$%&'()* +,-. - /0()1(2#23& - 4%1-56-"(7
Η Καρύταινα, χτισμένη στον αυχένα των υψωμάτων του Κάστρου και του
Αχρειοβουνίου, δεσπόζει στην κοιλάδα του Αλφειού και δημιουργεί εντυπωσιακό
σκηνικό απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς σε συνδυασμό με την οργιώδη
βλάστηση και τις εναλλαγές του τοπίου. Η ροή του Αλφειού ποταμού σχηματίζει
δυτικά της περιοχής ένα φαράγγι, συμβάλλοντας στη φυσική οχύρωση της
περιοχής. Στον οικισμό, που είναι προϊόν της φυσικής διαμόρφωσης του εδάφους
και της οργάνωσης του κεντρικού πυρήνα του λόφου, τοποθετούνται τα κτίσματα
σε ελεύθερη αμφιθεατρική διάταξη με τους πρισματικούς όγκους κάθετους στις
ισοϋψείς καμπύλες κατά κύριο λόγο. Ο πυκνός οικισμός με τα στενά δρομάκια,
τους πύργους, το κάστρο και τα λίθινα κτήρια διατρέχεται από σημαντικές νησίδες
βλάστησης στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής και ενοποιείται με τη φύση. Ίχνος
σύνδεσης της περιοχής με το ποτάμι και τον αγρό αποτελεί το δίκτυο των δρόμων,
το οποίο ειδικά στο παρελθόν αναλάμβανε την καθημερινή κίνηση των κατοίκων,
ώστε να προσεγγίσουν πεζοί τους νερόμυλους που υπήρχαν στις όχθες του
ποταμού. Η φυσική και γεωμορφολογική ένταξη του δομημένου περιβάλλοντος
στο φυσικό γίνεται αντιληπτή μέσω της ιδιάιτερης φυσικής ομορφιάς, των
καλαίσθητων ανθρωπογενών στοιχείων και της πανοραμικής θέσης.
Πιο συγκεκριμένα, στις περιφερειακές περιοχές εντοπίζεται ιδιαίτερη σχέση με τη
φύση και το πράσινο, ενώ η κεντρική περιοχή είναι η εξαίρεση όσον αφορά στην
εισχώρηση της βλάστησης στο δομημένο χώρο. Εντυπωσιακή, ωστόσο, είναι η
σύνδεση των περιοχών περιμετρικά του Κάστρου μέσω ενός μονοπατιού το οποίο
παράλληλα οδηγεί και στα αγροτικά οικόπεδα.
5
!"#$%"&'" ‧ ' ( ) *
( $ % $ + ) ( ,
6
/8,9(8. )&( :1%'* ;260<=8.7
των κατοίκων της . Ταυτόχρονα, είχαν άμεση οπτική φυγή στο
κτήρια φρουριακού χαρακτήρα, όπως τα κτήρια στην άνοδο
κάστρο, το σύμβολο της εξουσιάς τους. Τέλος, αξίζει να
προς το Κάστρο [βλ. αποτύπωση Κτυρίου Τύπου 8]. Τέλος, αξίζει
επισημανθεί η παρουσία του Παλατιού, ως σημείο ιστορικής
να σημειωθεί πως σύμφωνα με τη δημογραφική καταγραφή του
Ο χάρτης της Καρύταινας ερμηνεύεται μέσα από τις χρονικές
αναφοράς, που βρισκόταν στην αριστερή όχθη του Αλφειού και
1512, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου με το κύριο νεκροταφείο
φάσεις ανάπτυξης του οικισμού. Ακολουθώντας τα αρχαία ίχνη
άνηκε στους Φράγκους ηγεμόνες.
του χωριού, ήταν ο πυρήνας της εβραϊκής γειτονιάς.
Εξέλιξη του Οικισμού στον Χρόνο
δρόμων που συνδέουν τον οικισμό με το ποτάμι και τις γύρω
εύφορες περιοχές φτάνουμε στην αρχή του μίτου, στον 10ο
αιώνα μ.Χ. όπου, αναμφισβήτητα, ισχυρή είναι η παρουσία του
Κάστρου (1250 μ.Χ.), και της εκκλησίας του Αγίου Αντρέα της
ίδιας χρονολογίας, που συγκροτούν τους πυρήνες μετέπειτα
εξέλιξης του οικισμού.
Το 1324 η περιοχή εντάχθηκε στο δεσποτάτο του Μυστρά,
γεγονός που επηρέασε και την αρχιτεκτονική της Καρύταινας.
Στο μονοπάτι προς το κάστρο χτίζεται ο πύργος του
Ματζουρανόγιαννη, χαρακτηριστικό δείγμα βυζαντινού πύργου,
τόσο στη τυπολογία (φρουριακός χαρακτήρας), όσο και στη
Στον Αγώνα του 1821, η Καρύταινα έπαιξε σπουδαίο ρόλο με
πρωταγωνιστικής σημασίας την παρουσία
του Θ.
Κολωκοτρώνη. Συγκεκριμένα, ο τελευταίος χρησιμοποιούσε το
κάστρο ως στρατηγείο ενώ η οικία που έμεινε από το 1821 –
μορφολογία και την οικοδομική τεχνική – συνδυασμός λίθου
Στις αρχές του 13ου, όταν η Καρύταινα μετατράπηκε σε
1827 βρισκόταν κοντά σε αυτό, δίπλα στην Παναγιά του
και πλίνθου, πλίνθινα τόξα. Την ίδια περίοδο πραγματοποιήθηκε
βαρωνία των Φράγκων, το κάστρο απέκτησε έντονο φρουριακό
η ανοικοδόμηση της εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής, όπως και
Κάστρου. Επιπλέον, φημολογείται πως η αδερφή του έμενε στον
χαρακτήρα. Τότε σημειώνονται:
ο Άγιος Νικόλαος [εκκλησία στην περιοχή μελέτης Α, βλ. Χάρτη
α) η οικοδόμηση της μεγάλης γέφυρας του Αλφειού,
που
εξυπηρετεί την ανάγκη σύνδεσης του οικισμού με τους αγρούς
και τα γύρω χωριά,
β) η κατασκευή
Περιοχών και Τοποσήμων].
Η κατάκτηση από τους Τούρκους πραγματοποιήθηκε σε δυο
(1715-1821). Από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας
η
[εκκλησίας στην περιοχή μελέτης Γ, βλ. Χάρτη Περιοχών και
Καρύταινα δείχνει να ακμάζει, εκμεταλλευόμενη την
Τοποσήμων], και
οικονομικής και στρατηγικής σημασίας γεωγραφική της θέση.
γ) η οικοδόμηση τεσσάρων τουλάχιστον σπιτιών μέσα στα όρια
του κάστρου. Αυτό το τελευταίο, τουλάχιστον για αυτή την
χρονική φάση, ενισχύει
στο κάστρο της Καρύταινας τον
χαρακτήρα που είχαν οι αρχαίες ακροπόλεις.
Αξίζει να σημειωθεί πως η μοναδική πρόσβαση στο κάστρο,
πραγματοποιούνταν από την ανατολική μεριά του λόφου,
δίνοντας έτσι μεγάλη βαρύτητα στο εναρκτήριο σημείο αυτού
του μονοπατιού, που βρίσκεται στην περιοχή μελέτης Α.
Επιπλέον, έχει σημειωθεί πως η φραγκική συνοικία
συμπυκνώθηκε στον απέναντι από τον κάστρο, λόφο, του ΑϊΛια ή αλλιώς Αχρειοβούνι. ∆ιόλου τυχαία είναι η επιλογή
εγκατάστασης των κατακτητών στο λόφο του Αϊ-Λια, καθώς
κατοικώντας σε υπερυψωμένο λόφο, εξασφάλιζαν, μέσω των
πολλαπλών οπτικών σχέσεων, τον έλεγχο της γύρω περιοχής και
κάτω από τη μεγάλη σπηλιά, στις όχθες του Αλφειού
λειτούργησε ως καταφύγιο στην περίφημη μάχη του Αγίου
διαφορετικές φάσεις, με πιο χαρακτηριστική την δεύτερη
του καμπαναριού της Ζωοδόχου Πηγής
πύργο της Λεβένταινας. Ο Μύλος της Καβιάς που βρίσκεται
Οι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν και αυτοί στο λόφο του Άϊ Λια,
όπου υπήρχε και το ιστορικό σπίτι του βοεβόδα της περιοχής,
(βοϊβοντάριο), όπως συνάγεται από την εισαγωγή του
τοπωνυμίου ‘Τουρκομαχαλάς’ στην περιοχή. Άλλα κτίσματα της
εποχής ήταν το Χαμάμ, το οποίο βρισκόταν μακριά από το
κέντρο του χωριού, στον άξονα κίνησης πρός την γέφυρα του
Αλφειού και η Κρήνη Σπολάτη, σημαντικός χώρος
συγκέντρωσης για την κοινωνία της εποχής. Επίσης, στις
περιοχές μελέτης Γ, ∆ αναγείρονται 2 πυργόσπιτα, του Κουντάνη
(τούρκικο όνομα) και της Λεβένταινας τα οποία τυπολογικά
συγγενεύουν με τον βυζαντινό σπίτι του Μαντζουρανόγιαννη.
Επιπλέον, γνωρίζουμε από προφορικές συνεντεύξεις σημερινών
κατοίκων, πως το διοικητικό κέντρο της κατακτημένης περιοχής
βρισκόταν στην περιοχή μελέτης Α και συγκεκριμένα στα
Αθανάσιου, του Μαρτίου 1821.
Μετά την απελεθεύρωση, ο γεωργικός χαρακτήρας της
Καρύταινας είναι πλέον εμφανής, σ την καταγραφή
καλλιεργήσιμων στρεμμάτων, εθνικής ή ιδιοκτήτης μορφής
(ξηρικής ή ποτιστικής, αμπελώνες, μουριές, ελιές). Ένα από τα
πρώτα κτίσματα που σηματοδοτούν την πρώτη περίοδο του
ανεξάρτητου ελληνικού κράτους είναι το Σχολαρχείο, που
οικοδομείται το 1830 δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου,
στα πλαίσια της εκπαιδευτικής πολιτικής του Καποδίστρια. Στην
ίδια καταγραφή σημειώνονται 38 πύργοι, οίκοι, 4 μύλοι κατά
μήκος του Αλφειού και 3 βρύσες. Στον δρόμο προς το ποτάμι,
σε μεγάλη υψομετρική διαφορά ως προς το διάσελο των δυο
λόφων, στην περιοχή μελέτης Β, καταγράφονται πολλά σπίτια
που χρονολογούνται από το 1850 και μετά, με εξέχον
παράδειγμα το αρχοντικό κτήριο τυπολογίας Γ.
Στα τέλη του 20ου αιώνα, η Καρύταινα διαθέτει μια σειρά από
υπηρεσίες Ειρηνοδικείο, Υποθηκοφυλακείο, Αστυνομικό τμήμα,
Ταχυδρομείο, με μόνιμους κατοίκους το 1981, 304 άτομα.
7
8
/8,9(8. )&( :1%'* ;260<=8.7
Ανάπτυξη ΟΙκισμού
Από τη μελέτη των χρονικών φάσεων εξέλιξης του οικισμού και
μεταξύ του ενός και του άλλου, καθώς και στην στροφή προς
ήταν το πρώτο οργανωμένο στοιχείο κατοίκισης που
την ανατολική μεριά που πραγματοποιείται στην περιοχή Α.
συναντούσαν οι αγροτικοί δρόμοι. Αυτό που διαφοροποιεί την
περιοχή Β από την περιοχή Γ είναι ο τρόπος που η περιοχή Α
την τεκμηρίωση των σχετικών συμπερασμάτων, διαπιστώνουμε
Αύτη την στροφή αξιοποιούν οι επόμενες φάσεις ανάπτυξης
επηρέασε την ανάπτυξη τους. Συγκεκριμένα, οι χαράξεις των
του οικισμού, που χαρακτηρίζουν τις περιοχές μελέτης Γ, ∆,
πως το κάστρο πάνω στον προστατευμένο λόφο και η περιοχή
δρόμων της περιοχής Β αποδεικνύουν πως αυτές δεν
δίνοντας έτσι την αίσθηση πως ο οικισμός αναπτύχθηκε
προέκυψαν από την ανάγκη για σύνδεση της περιοχής Β με την
περιμετρικά του λόφου του κάστρου. Ουσιαστικά, η περιοχή
περιοχή Α, αλλά ότι προϋπήρχαν πριν εμφανιστεί κατοίκιση στη
μελέτης Α περιελάμβανε στα όρια της την βυζαντινή εκκλησία -
περιοχή Β. Ήταν τα πιο σύντομα μονοπάτια – συναρτήσει των
από όπου ξεκινά η ανάβαση σε αυτό, ήταν ο αρχικός πυρήνας
οικοδόμησης μιας οικιστικής ζώνης, η οποία επεκτάθηκε με
κυκλική φορά προς την ανατολικά, ορίζοντας έτσι την περιοχή
μελέτης Α. Σημαντική παράμετρος που δεν πρέπει να
νεκροταφείο της Ζωοδόχου Πηγής, δίνοντας έτσι ώθηση στην
κλίσεων του εδάφους, τα οποία λειτουργούσαν με τον κεντρικό
γένεση της περιοχής Γ, η οποία αναπτύχθηκε γραμμικά σε σχέση
παραβλεφθεί είναι το δίκτυο αγροτικών δρόμων, τα
δρόμο, για την ευκολότερη κίνηση από – προς το ποτάμι και
με την περιοχή Α. Αυτό δεν σημαίνει πως η ανάπτυξη της
τους αγρούς. Η άποψη αυτή ενισχύεται εκτός από τις χαράξεις
περιοχής Γ είναι γραμμική, αφού χαρακτηρίζεται κυρίως από
των δρόμων στα σημεία άρθρωσης των περιοχών Α, Β και από
κυτταρική ανάπτυξη – με τη μορφή διαδοχικών δακτυλίων, η
τις πυκνότητες κτισμένου χώρου, όπου μεγαλύτερη πυκνότητα
χάραξη των οποίων είναι προσαρμοσμένη στο τοπίο ανάλογα
παρατηρείται στο πρώτο σημείο τομής του κεντρικού δρόμου
με την κλίση του εδάφους. Αντίθετα, η περιοχή ∆, στο δυτικό
με την περιοχή Β, ενώ αραίωση στην ένωση των δυο περιοχών
τμήμα του λόφου, αξιοποίησε μια σχετικά ήπια κλίση που
Α,Β. Επιπλέον, το γεγονός πως τα σπουδαιότερα τοπόσημα της
δημιουργείται για την ανάπτυξη της, η οποία είναι και το
περιοχής Β, η Κρήνη Σπολάτη και το Οθωμανικό Χαμάμ
τελευταίο κατοικημένο πλάτωμα στο ευρύτερο τοπίο. Η
βρίσκονται στο ίδιο σημείο (που εμφανίζεται ως οιονεί πύλη
αμετάβλητα από την αρχαιότητα ίχνη στην τοπογραφία της
ευρύτερης περιοχής, τα οποία συνέδεαν τον οικισμό με την
ενδοχώρα με τους αγροτικούς και υδρευτικούς της πόρους. Τα
γεωμετρικά-τοπογραφικά χαρακτηριστικά των δρόμων
προκύπτουν από την ανάγκη για ομαλότερη δυνατή κλίση κατά
την ανάβαση, όπου ο μεγαλύτερος σε πλάτος δρόμος
χρησιμεύει για τα κάρα, ενώ οι υπόλοιποι για τους πεζούς. Σε
επόμενη φάση ανάπτυξης πρέπει να έγινε η επέκταση στο
απέναντι από τον λόφο του κάστρου ύψωμα, το γνωστό ως
ανάπτυξη που χαρακτηρίζει αυτήν την περιοχή είναι γραμμική,
εισόδου στον οικισμό) , ενισχύει επίσης τα προηγούμενα. Έτσι,
και υποστηρίζεται από ένα δίκτυο μικρότερων δρόμων που
‘Αχρειοβούνι’. Η άρθρωση των δυο αυτών φυσικών λόφων
συμπεραίνουμε πως στη περιοχή Β δημιουργήθηκε ένας
προσαρτώνται στον κεντρικό δρόμο, οι οποίοι εξυπηρετούν τις
πρώτος πυρήνας κτισμάτων στο πρώτο σημείο τομής που
προσβάσεις στα 3 επίπεδα του εδάφους που παρατηρήθηκε
αναφέραμε και παραπάνω, ο οποίος χαρακτηρίζεται από
κατοίκιση. Οι περιοχές Γ, ∆ συνδέονται μεταξύ τους μέσω ενός
κυτταρική ανάπτυξη και πως σταδιακά, χτίζονταν κατοικίες κατά
περιφερειακού αγροτικού δρόμου, που προσανατολίζεται στον
μήκος των υπαρχουσών χαράξεων, ακολουθώντας την
νότο, ο οποίος είναι το μοναδικό σημείο πρόσβασης για τις
κυτταρική ανάπτυξη. Αυτό που χαρακτηρίζει σήμερα την
αγροτικές εκτάσεις που κυριαρχούν κατ΄ αποκλειστικότητα εκεί.
περιοχή Β, είναι οι έντονες κλίσεις των δρόμων που
πραγματοποιείται μέσω του κεντρικού δρόμου Μεγαλούπολης
– Καρύταινας, που σήμερα λειτουργεί ως ο κεντρικός άξονας
κίνησης αυτοκινήτων. Στοιχείο που ενισχύει αυτήν την άποψη ,
εκτός από τις ιστορικές μαρτυρίες για την εγκατάσταση των
Φράγκων και Τούρκων κατακτητών, είναι η διαφορετική
πυκνότητα κτηρίων, καθώς και η πρόβλεψη της υπερυψωμένης
πλατείας της Ευαγγελίστριας, χώρος συγκέντρωσης για το
Η περιοχή μελέτης Β, θεωρούμε πως αναπτύχθηκε σχεδόν
χωριό. Έτσι, πριν τον 14ο αιώνα, ο βασικός πυρήνας κατοίκισης
ταυτόχρονα με την παραπάνω φάση ανάπτυξης. Βρισκόταν εκ
προσδιορίζεται κατά κύριο λόγο στη χαμηλή έκταση ανάμεσα
των πραγμάτων σε ιδιαίτερη σχέση με το γενικότερο τοπίο,
στους δυο λόφους, διασφαλίζοντας άμεσες σχέσεις θεάσεων
καθώς είχε άμεσες οπτικές σχέσεις με μεγάλο τμήμα του χωριού
εναλλάσσονται συνεχώς σε χιαστί διάταξη, ως αποτέλεσμα της
ένταξης στο τοπίο καθώς και η αραιή πυκνότητα κτισμάτων, με
εξαίρεση το σημείο τομής που αναμφισβήτητα ήταν ένας
πρώτος πυρήνας κατοίκισης.
(περιοχές Α, Γ). Ταυτόχρονα, από μια φάση εξέλιξης και μετά,
9
10
11
>10?-.@& & "0(@,%1=7 A()(-<(),7 /2?<.<"7
Παρατηρείται λοιπόν μία πύκνωση του δομημένου
∆ιάκριση Γειτονιών
περιβάλλοντος σε αυτό το σημείο, η οποία αρχίζει και αραιώνει
προς τον πυρήνα του χωριού.Τα κτίσματα διατάσσονται κατά
Κατά τη διάρκεια ανάλυσης του οικισμού διακρίναμε στην
μήκος των δρόμων οι οποίοι αναπτύσσονται υπό γωνία σε σχέση
περιοχή μελέτης τέσσερις οικιστικές ενότητες (Α, Β, Γ, ∆) οι οποίες
με τις υψομετρικές καμπύλες.Έτσι, τα κτήρια στην περιοχή αυτή
σχετίζονται τόσο με τις φάσεις ανάπτυξης του οικισμού, όσο και
εκμεταλλεύονται τις υψομετρικές διαφορές που δημιουργούνται
με τη σχέση την οποία αναπτύσσει κάθε ενότητα με τη
για τη χωροθέτησή τους, είτε σε βύθιση΄είτε σε υπερύψωση σε
μορφολογία του εδάφους.Ξεκινώντας λοιπόν με πυρήνα την
σχέση με το δρόμο. Τέλος, οι πόλοι έλξης της περιοχής αυτής
περιοχή Α η οποία βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του
Σσχολείο και Κρήνη του Σπολάτη) έχουν πιο συγκεντρωτικό
κάστρου, ο οικισμός επεκτείνεται ανατολικά με την περιοχή Γ και
χαρακτήρα.
δυτικά με την περιοχή ∆, ενώ η περιοχή Β αναπτύσσεται
παράλληλα με τις δύο
προηγούμενες πάνω όμως σε ήδη
ΠΕΡΙΟΧΗ Γ:
υπάρχουσες χαράξεις δρόμων. Προχωρώντας σε μια
Η περιοχή αυτή δομήθηκε ως προέκταση του πυρήνα Α,
διεξοδικότερη ανάλυση των επιμέρους περιοχών παρατηρούμε
ταυτόχρονα με τη ∆ και σε δακτυλίους, που προσαρμόζονται
τα ακόλουθα:
στις ισουψείς καμπύλες και ενώνονται μεταξύ τους με
μικρότερους δρόμους και με την Α με γραμμική ένωση.
Ομοιομορφία χαρακτηρίζει την περιοχή, όσον αφορά στον
ΠΕΡΙΟΧΗ Α:
τρόπο εισχώρησης της βλάστησης και του τρόπου χωροθέτησης
Η περιοχή αυτή αποτελεί την παλαιότερη του οικισμού ενώ η
των κτηρίων, κατά κύριο λόγο κάθετα στις υψομετρικές. Οι πόλοι
σχέση της με το κάστρο τής προσδίδει έναν ιδιαίτερα
έλξης σε αυτήν την περιοχή περιορίζονται μόνο στα δημόσια
οχυρωματικό χαρακτήρα.Λόγω της κεντρικότητας της
κτήρια και πιο συγκεκριμένα στις εκκλησίες.
παρατηρούμε εδώ μεγάλη πύκνωση του δομημένου
ΠΕΡΙΟΧΗ ∆:
χώρου.Χαρακτηριστικό στοιχείο, το οποίο διαφοροποιεί και την
περιοχή από τις υπόλοιπες είναι η ανομοιογένεια που υφίσταται
στον τρόπο συγκέντρωσης και διάταξης των κτηρίων. ∆ηλαδή,
στην περιοχή Α θα μπορουσε να ειπωθεί ότι εντοπίζονται υποπεριοχές, στις οποίες κατατάσσονται τα κτίσματα ανάλογα με τον
τρόπο εδραίωσης τους στο επικλινές έδαφος.
Ακόμη εδώ
εμφανίζεται ένας χαρακτήρας μικτού τύπου όσον αφορά στους
πόλους έλξης (εμπόριο και δημόσια κτήρια).
Και αυτή η περιοχή αναπτύσσεται σύγχρονα με τις άλλες και
παράλληλα στις ισουψείς. Χαρακτηριστικό στοιχείο αποτελούν οι
χαλαρές σχέσεις μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού χώρου. Τα
κτήρια διατάσσονται σε τρεις παράλληλες γραμμικές ζώνες,η
κυριότερη των οποίων είναι αυτή που αναπτύσσεται στο επίπεδο
του δρόμου και αποτελεί την πιο πυκνοδομημένη, ενω οι άλλες
δύο διαμορφώνονται εκατέρωθεν αυτής σε ανώτερο και
κατώτερο επίπεδο. Τέλος, η περιοχή ∆, σε αντίθεση με άλλες
ΠΕΡΙΟΧΗ Β:
περιφερειακές ενότητες, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι
Εδώ εμφανίζεται μία διαφορετική λογική ανάπτυξης, η οποία
παρουσιάζει μια κεντρικότητα η οποία παρατηρείται κατά την
όμως είναι ταυτόχρονη με την ανάπτυξη των περιοχών Γ και ∆.
είσοδό μας σε αυτή..
Είναι το πρώτο μέρος που συναντά κανείς καθώς εισέρχεται στο
χωριό, την είσοδο του οποίου διαμορφώνει η κρήνη.
12
13
14
BC2+"-. D<(-@6<#2
15
BC2+"-. D<(-@6<#2
16
BC2+"-. D<(-@6<#2
17
BC2+"-. D<(-@6<#2
18
19
!"#$%"&'" ‧ ' * ) ( + $ ( +
- . / ( +
20
E%?@1(
μονοπάτια για τις περιοχές Β, Γ. Χαρακτηριστικό των δρόμων στην
Παρόμοια κατάσταση παρατηρείται και στην περιοχή Γ, όσο
περιοχή Α, εκτος από το οτι επικρατεί ως υλικό η πλακόστρωση
αφορά την άρθρωση της με τον δρόμο. Συγκεκριμένα, έχει
είναι η έντονη κλίση τους, η οποία άλλωτε εμφανίζεται ως ράμπα
αξιοποιηθεί η γεωμετρία του κεντρικού δρόμου ως μέσο για ένα
και άλλωτε ως σκάλα (βλ.Οικιστική Συγκρότηση, ∆ιάρθρωση
διακριτικό πέρασμα στην ‘απέναντι όχθη’. Οι κυτταρικές ενώσεις
Αυλών)
των επιμέρους οικιστικών ενοτήτων αρθρώνονται είτε σημειακά,
πρόσβασης με αμάξι στον πυρήνα του οικισμού. Έτσι,
Όσον αφορά στην κατηγοριοποίηση των δρόμων ως προς την
είτε μέσω του δικτύου δρόμων. Το δίκτυο των δυο κύριων
κατηγοριοποιήθηκε εξαρχής ως κεντρικός δρόμος, ιδιαίτερα
κεντρικότητα τους, κριτήριο για την περιοχή Α αποτέλεσε το
δρόμων γεννάται απο διακλάδωση που πραγματοποιείται στο
σημαντικός για την ανάπτυξη του οικισμού αφού άλλωτε
πλάτος των δρόμων, η ευκολία πρόσβασης (ανάλογα με την
ακουμπά εφαπτομενικά στον οικισμό, άλλωτε τον διατρέχει
κλίση) καθώς και η σύνδεση τους με τον κεντρικό δρόμο. Έτσι,
ίδια υψομετρική διαφορά διαχωρίζονται έντονα σε τομή, γεγονός
παίζοντας τον ρόλο της άρθρωσης δύο περιοχών [ βλ. Χάρτη
κεντρικούς θεωρούμε αυτούς που συνδέουν τα τοπόσημα της
που χαρακτηρίζει εν γένει την περιοχή Γ, η οποία αξιοποιεί τις
Σχέσεων Περιοχών]. Η γεωμετρία του δρόμου εξηγείται από την
περιοχής [βλ. Χάρτης Τοποσήμων και Περιοχών] καθώς και
επάλληλες υψομετρικές καμπύλες. Οι υλικότητες που
ανάγκη για
κλίσεις κατά την
αυτούς που συγκεντρώνουν τις εμπορικές χρήσεις οι οποίοι δεν
παρατηρούνται κατά κύριο λόγο στους δρόμους της περιοχής Γ,
ανάβαση, στοιχείο που από την αρχαιότητα έπαιξε σπουδαίο
ανήκουν στην περιοχή μελέτης μας, παρόλα αυτά δημιουργούν
ρόλο αφού διασύνδεε το χωριό με τους αγρούς και τον ποταμό
ένα συνεκτικό δίκτυο δρόμων ομοίου πλάτους που ‘εισέρχεται’
αυτοκίνητα. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και εξαιρέσεις, όπως το
Αλφειό.
στην οριοθετημένη περιοχή μελέτης. Αξίζει να σημειωθεί πως οι
μονοπάτι που συνδέει το δεύτερο πλάτωμα της περιοχής Α, με το
∆ίκτυο ∆ρόμων
Κυρίαρχο στοιχείο στον χάρτη της Καρύταινας αποτελεί ο
κεντρικός δρόμος που περιτρέχει τον οικισμό σαν κορδέλα από
ανατολή εως δύση. Ο ασφαλτωμένος σήμερα δρόμος, με την
περίπλοκη γεωμετρία του αποτελεί τον μοναδικό τρόπο
το όσο το δυνατόν ηπιότερες
Οι σχηματισμοί των δρόμων στο εσωτερικό του οικισμού,
αμετάβλητα ίχνη στο τοπίο, μελετήθηκαν ανάλογα με την
περιοχή μελέτης ως προς την κεντρικότητα τους (κύριοι –
δευτερεύοντες), ανάλογα με τη χρήση τους από πεζούς ή
αυτοκίνητα και τέλος ως προς την υλικότητα τους, όπου το είδος
της πλακόστρωσης υποδεικνύει διαφορετικές κατευθύνσεις και
τοπόσημο - εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, στο οποίο γίνεται
τις χαράξεις των δρόμων που οδηγούν στους αγρούς και στο
χρήση του ίδιου είδος πλακόστρωσης που παρατηρούμε στην
ποτάμι. Τέλος, το γεγονός πως η περιοχή Α είναι προσβάσιμη
κατοίκου της περιοχής, που ανέλαβε να πλακοστρώσει μεγάλη
απολήξεις των δρόμων που συνδέονται με τον κεντρικό, χώρους
έκταση του μονοπάτιού που οδηγεί σ το σπίτι του,
στάθμευσης αυτοκινήτων.
βοτσάλων (!) στο μονοπάτι προς το κάστρο.
οι χαράξεις των δρόμων που προυπάρχουν της κατοίκισης (βλ.
ιστορικού κέντρου σε σχηματισμούς δακτυλίων, δημιουργώντας
έτσι, σταυροδρόμια ιδιαίτερης σημασίας. Μάλιστα, σε 2
περιπτώσεις παράτηρούνται εκκλησίες στην απόληξη των
δακτυλίων στους κεντρικούς δρόμους.
Κέντρο βάρους στην
σύνθεση αυτών, κρίνουμε το σταυροδρόμι που εμφανίζεται στα
ανατόλικα της περιοχής Α, το οποίο συγκεντρώνει διαφορετικά
χαρακτηριστικά, όπως το οτι σχηματίζει σχεδόν ισοσκελές
τρίγωνο σε σχέση με την απόσταση του από τον κεντρικό δρόμο
και τις ευθείες χαράξεις καθώς και οτι από αυτό ξεκινούν τα
περιοχή Α. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιδιωτική πρωτοβουλία ενός
μόνο από πεζούς, καθιστά κατα ενα ποσοστό τα πλατώματα –
Όσο αφορά στην περιοχή μελέτης Β, περιοχή αμιγούς κατοικίας
παρατηρήσαμε πως οι δρόμοι περικλείουν τα κτίσματα του
είναι το τσιμέντο, ακόμα και αν δεν γίνεται χρήση από
κεντρικοί αυτοί δρόμοι της περιοχής Α, μοιάζουν να συνεχίζουν
σημάνσεις, όπως για παράδειγμα η μοναδική περίπτωση χρήσης
Κινούμενοι στον οικισμό, με σημείο έναρξης την περιοχή Α
δεύτερο πλάτωμα της περιοχής Α, οι οποίοι ενω ξεκινούν απο την
χρησιμοποιώντας τελείως διαφορετικό είδος πλακόστρωσης
(βλ.Χάρτη υλικοτήτων δρόμων)
Η γραμμική ανάπτυξη της περιοχής ∆, ορίζει τον μεγαλύτερο σε
Κείμενο Χρονικής Ανάπτυξης), χαρακτηρίζονται από έντονες
πλάτος δρόμο ως κύριο καθώς μέσω αυτού διακλαδίζονται οι
κλίσεις ραμπών και χιαστί σχέσης. Ο διαχωρισμός κύριων απο
υπόλοιποι δρόμοι της περιοχής μελέτης, καθώς και γίνεται η
δευτερευόντων δρόμων κρίνεται πολύ εύκολος, αφου διακρίνεται
σύνδεση με την περιοχή Α. Η σχετικά ήπια κλίση που
ο βοηθητικός ρόλος των δεύτερων, που συνδέουν ορισμένα
παρατηρείται στη περιοχή ∆, αναλύεται σε τρια επίπεδα
σπίτια με τους δυο κεντρικούς άξονες. Επιπλέον, ενδιαφέρον
κατοίκισης, με τον κεντρικό δρόμο να βρίσκεται στο
παρουσιάζει ο διττός χαρακτήρας των τσιμεντένιων δρόμων, που
ενδιάμεσο.Ενδαφέρον παρουσιάζει η διττή χρήση του δρόμου
εξυπηρετεί και αυτοκίνητα και πεζούς, χωρίς να αποκλείεται η
τόσο απο πεζούς, όσο και από αυτοκίνητα, γεγονός που
π ι θ α ν ό τ η τ α ι δ ι ω τ ι κ ή ς π ρ ω τ ο β ο υ λ ί α ς ω ς π ρ ο ς τ ην
δικαιολογεί και την ασφαλτόστρωση του.Τέλος, αξίζει να
ασφαλτόστρωση. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως στα σημεία που
αναφερθεί πως οι δευτερεύοντες δρόμοι έχουν μονοσήμαντο
οι κύριοι δρόμοι της Β συναντούν τον κεντρικό δρόμο, αυτός
συνλειτουργεί στη συγκρότηση επιμέρους οικιστικών ενοτήτων,
χαρακτήρα, καθώς προσφέρουν πρόσβαση στις μεμονωμένες
κατοικίες, ακουλουθώντας είτε ανοδική, είτε καθοδική πορεία.
όχι διαχωρίζοντας αλλά αρθρώνοντας επιτυχημένα.
21
22
23
24
49&<"3"7 - 49&<F@&<&
Ανάγκη ενός οικισμού είναι η συγκέντρωση των κατοίκων σε
διαμορφωμένους ελεύθερους χώρους. Στον οικισμό της
Καρύταινας βρίσκονται δύο πλατείες που αναλαμβάνουν αυτόν
το ρόλο, η κεντρική πλατεία του χωριού, που βρίσκεται στον
πυρήνα, και η κρήνη, η οποία συναντάται στην είσοδο του
χωριού. Ωστόσο, μεγαλύτερη ένταση δέχεται η κεντρική πλατεία,
λόγω της τοποθέτησης στην περισσότερο πυκνοκατοικημένη
περιοχή, ενώ η κρήνη λειτουργεί περισσότερο ως μία στάση κατά
την είσοδο ή έξοδο. Εκτός όμως από αυτούς τους πυκνωτές
εμφανίζονται και άλλες μικρότερες επιφάνειες, τα πλατώματα τα
οποία σχηματίζονται στις διασταυρώσεις των δρόμων. Τα
πλατώματα συγκεντρώνουν πιο εύκολα τους κατοίκους
καθημερινά, καθώς έχουν μεγαλύτερη εγγύτητα με τους τόπους
κατοικίας τους. Συνεπώς, θεωρούμε ότι αποτελούν ένα σημαντικό
στοιχείο, καθώς προωθούν τις κοινωνικές σχέσεις δρώντας
συμπληρωματικά με τις πλατείες.
25
26
!"#$%"&'" ‧ " 0 " , 1 " / ( $
- . / ( $
&
& , 0 " +
27
∆ιάρθρωση ορίων και αυλών στο
επικλινές έδαφος
Υποβαθμισμένη αυλή σε σχέση με τον
δρόμο
Αυλή(-ές) στην κεντρική περιοχή
Αυλή σε περιφερειακή περιοχή
BG,-. HI(#<()1C-E.@1-31= ;=9,7 )&( J%(&
28
29
E(&@?%'#-. A%3#2
Ένα στοιχείο το οποίο μας προβλημάτισε σε σχέση με την ανάπτυξη
απομάκρυνση από αυτόν, είτε κατά την κατακόρυφη, είτε κατά την
του οικισμού είναι το πώς οι ιδιωτικές ιδιοκτησίες (κατοικίες)
οριζόντια έννοια.
διαμορφώνουν το όριο τους με το δρόμο.Σε σχέση με το συγκεκριμένο
ζήτημα διακρίνουμε τρεις κατηγορίες διαμόρφωσης ορίων: 1.με ύψωση
τοίχου, 2.με υψομετρική διαφορά, 3.με απομάκρυνση από το δρόμο.
∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΟΡΙΟΥ ΜΕ ΥΨΟΜΕΤΡΙΚΗ ∆ΙΑΦΟΡΑ
Πιο συγκεκριμένα:
Τα κτήρια της κατηγορίας αυτής διαμορφώνουν το όριο τους με το
∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΟΡΙΟΥ ΜΕ ΥΨΩΣΗ ΤΟΙΧΟΥ
δρόμο εκμεταλλευόμενα πλήρως τη γεωμορφολογία του εδάφους.Έτσι,
τοποθετούνται είτε σε βύθιση (1η υποκατηγορία), είτε σε υπερύψωση
Η εν λόγω σχέση ορίων αναφέρεται τόσο στα κτήρια τα οποία
σε σχέση με αυτόν (2η υποκατηγορία).Συγκρίνοντας τις δύο αυτές
αναπτύσσονται κατ'ευθείαν πάνω στο δρόμο χωρίς διαμεσολάβηση
υποκατηγορίες ως προς τις οπτικές σχέσεις που κάθε μία συνεπάγεται,
αυλής, χρησιμοποιώντας το ίδιο τους το κέλυφος ως διαμορφωτή
θεωρούμε πως η βύθιση δημιουργεί γενικα πιο χαλαρά οπτικά όρια σε
ορίου, όσο και σε αυτά στα οποία το όριο με το δρόμο διαμορφώνεται
σχέση με την υπερύψωση λόγω της αβίαστης δυνατότητας που έχει ο
από τον προστατευτικό μαντρότοιχο της αυλής. Οι υποκατηγορίες της
περιπατητής, κοιτώντας προς τα κάτω, να "τρυπώσει" στην καθημερινή
ενότητας αυτής εξήχθησαν με κριτήριο τη διαμόρφωση οπτικών
προαύλια ζωή.Ο γενικός αυτός κανόνας άρεται στις περιπτώσεις που τα
σχέσεων μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου χώρου. Έτσι,
βυθιζόμενα κτήρια συνδιάζονται με πολύ έντονη βλάστηση με
διακρίνουμε τα όρια ως προς το ύψος τους σε χαμηλά και ψηλά, ενώ ως
αποτέλεσμα να χάνονται τελείως από το οπτικό μας πεδίο.
προς τη διαφάνεια της υλικότητας τους σε συμπαγή και
Η κατηγορία αυτή αντιπροσωπεύεται κυρίως απο τις κατοικίες στην
διάτρητα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σχέση με το συγκεκριμένο ζήτημα
παρουσιάζουν τα σπίτια τα οποία είναι αρθρωμένα πάνω σε σκάλα,
αλλά έχουν εισόδους και πάνω στη σκάλα και στο επίπεδο του "κύριου"
δρόμου.Στην περίπτωση αυτή τα σπίτια διαμορφώνουν σε σχέση με το
περιχή στην ανατολική πλαγιά του διάσελου των δύο λόφων (Περιοχή
Β), λόγω της πολύ έντονης κλίσης που παρουσίαζει το έδαφος σε αυτό
το σημείο του οικισμού, παρατηρείται όμως και στις περιοχές πίσω από
το κάστρο (Περιοχές Γ & ∆).
δρόμο πολύ αυστηρά όρια, ενώ από την πλευρά της σκάλας τα όρια
χαλαρώνουν είτε
ως προς το ύψος, είτε ως προς την οπτική
διαπερατότητα του υλικού, αφού η σκάλα προσφέρει ούτως ή άλλως
∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΟΡΙΩΝ ΜΕ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ∆ΡΟΜΟ
ένα επίπεδο ιδιωτικότητας. Παρατηρούμε πως ο συγκεκριμένος τύπος
Κτήρια αυτής της κατηγορίας συναντώνται σε σημέια του οικισμού
ορίου εντοπίζεται κυρίως στην κεντρική περιοχή, η οποία αποτελεί και
όπου η μικρή πυκνότητα των κτισμάτων κάνει δυνατή μια τέτοια
την κεντρική περιοχή του οικισμού.Αυτό συμβαίνει καθώς η
επίλυση του ζητήματος των ορίων.Άλλη απαραίτητη προυπόθεση για
πυκνότητα του οικισμού στην εν λόγω περιοχή δε θα επέτρεπε λύσεις
τη διαμόρφωση των ορίων με αυτόν τον τρόπο αποτελεί η σχετικά ήπια
όπως η απομάκρυνση από το δρόμο,ενώ η διαμόρφωση ορίου με
κλίση του εδάφους, ώστε να δίνεται η δυνατότητα χωροθέτησης των
υψομετρική διαφορά μάλλον δε θα ανταποκρινόταν στο ρόλο της
κτηρίων ελεύθερα, χωρίς να εμποδίζει η γεωμορφολογία τη επαφή τους
περιοχής ως κέντρο του οικισμού.
με το δρόμο. Έτσι, κατάλληλες συνθήκες για τη διαμόρφωση ορίων
αυτού του τύπου εντοπίζονται κυρίως στην περιφέρεια του οικισμού.
Οι επόμενες δύο κατηγορίες θεωρούνται συγκενείς ως προς τη σχέση
τους με το δρόμο καθώς και στις δύο περιπτώσεις έχουμε
30
31
E(6%+%#-. &=9F2
Σε σχέση με τις αυλές παρατηρούμε τις διαφοροποιήσεις τους γύρω
από δύο βασικούς άξονες: 1. τα επίπεδα των αυλών, 2. η υψομετρική
τους σχέση με το δρόμο.
Πιο συγκεκριμένα:
ΑΥΛΕΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕ∆Α
Με βάση τον άξονα αυτό διακρίνουμε τις κατηγορίες των αυλών που
διαρθρώνονται σε πολλά επίπεδα και αυτών που αναπτύσσονται σε
ένα επίπεδο.Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αυλές της πρώτης
κατηγορίας(διάρθρωση σε πολλά επίπεδα) καθώς εντάσσονται με
μεγάλη επιτυχία στο ανάγλυφο του εδάφους και συνδέουν μεταξύ τους
τα διάφορα επίπεδα της κατοικίας, τα οποία αρκετές φορές δεν
επικοινωνούν εσωτερικά μεταξύ τους, αρθρωνοντάς τα επιτυχώς σε μια
ενιαία σύνθεση.
ΥΨΟΜΕΤΡΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ∆ΡΟΜΟ
Με βάση την υψομετρική σχέση με το δρόμο διακρίνουμε τις
συνεπίπεδες με αυτόν αυλές, εκείνες που βρίσκονται σε υπερύψωση και
τις
υποβιβασμένες.Όσον αφορά στις οπτικές σχέσεις που
διαμορφώνονται σε κάθε περίπτωση παρατηρούμε πως οι συνεπίπεδες
με το δρόμο αυλές διαμορφώνουν μια πιο χαλαρή σχέση με το
δημόσιο χώρο συγκρινόμενες με τις άλλες δύο
κατηγορίες.Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι περισσότερες
συνεπίπεδες με το δρόμο αυλές εντοπίζονται στις πιο περιφερειακές
ενότητες του οικισμού (Β, Γ, ∆), ενώ στην περιοχή κοντά στο κάστρο (Α),
η οποία έχει πιο οχυρωματικό χαρακτήρα, οι αυλές αυτού του τύπου
είναι πολύ λίγες στον αριθμό.Τέλος, στην
περίπτωση των
υποβιβασμένων αυλών το φαινόμενο όριο τους με το δρόμο είναι
μικρότερο από το πραγματικό ύψος του ορίου.
32
33
34
35
36
37
!"#$%"&'" ‧ % 2 * / $ & % (
+ , # ( 0 (
38
D&<6-<&-. E(&<*%.-.7
Ερείπιο του Πυργόσπιτου της
Λεβένταινας
Η κατάσταση διατήρησης των κτισμάτων κατηγοριοποείται σε τέσσερις
ομάδες και καταγράφεται στον παρακάτω χάρτη:
Νεόδμητα κτήρια
Τα κτήρια αυτά είτε προσπαθούν να μιμηθούν την τοπική παραδοσιακή
Μέτρια διατηρημένα κτήρια
αρχιτεκτονική είτε έχουν σχεδιαστεί ανεπηρέαστα. Το αριθμητικό μέγεθος
αυτής της ομάδας είναι αρκετά μικρό.
Πρόσφατα ανακαινισμένα κτήρια
Πρόκειται για κτίσματα που έχουν ανακαινιστεί εντός της τελευταίας
δεκαετίας και η επέμβαση αφορά κατά κύριο λόγο στις στέγες, στις
τοιχοποιΐες και στην αντικατάσταση των ξύλινων κουφωμάτων.
Προσφάτως ανακαινισμένο σύμπλεγμα
κοντά στο κάστρο
Μέτρια διατηρημένα ή εγκαταλελειμμένα κτήρια
Είναι η επικρατούσα κατηγορία στην περιοχή και περιλαμβάνει κτήρια
που δεν έχουν υποστεί αλλαγές, αλλά συντηρούνται όπως είναι.
Ερείπια
Ορισμένα κτίσματα αυτής της κατηγορίας, δηλαδή κάποια πυργόσπιτα,
έχουν ενταχθεί σε πρόγραμματα αποκατάστασης.
Κτήριο υπό κατασκευή · Νεόδμητο
Νεόδμητο κτήριο με επικάλυψη πέτρας
39
40
K&+@?7 ;9913#-.7
Η γενική εικόνα του οικισμού της Καρύταινας είναι αυτή ενός οικισμού που
εκπληρωθούν λειτουργικές ανάγκες, ανεκπλήρωτες στην προηγούμενη
διατηρεί καλά τον παραδοσιακό του χαρακτήρα. Σε πρώτη ανάγνωση, οι
κατάσταση των κτισμάτων (π.χ. χώροι υγειινής), το σοβάτισμα τόσο στις
πέτρινοι όγκοι των κτισμάτων σε συνδυασμό με τις τρίριχτες (ως επί το
εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές επιφάνειες για να απλουστευτεί η
πλείστον) κεραμοσκεπές τόσο σε παλιά όσο και σε πρόσφατα ανακαινισμένα ή
αρμολόγηση και η αντικατάσταση κουφωμάτων από κουφώματα αλουμινίου,
νεόδμητα κτήρια δείχνει μία σχετική ευαισθησία ως προς την διατήρηση της
πιθανόν για λόγους συντήρησης.
εικόνας του οικισμού.
Ο παραδοσιακός τρόπος δομής των κτισμάτων του οικισμού χαρακτηρίζεται
από την πέτρινη φέρουσα κατασκευή, τις ξύλινες κατασκευές δαπέδων και
εξωστών, την τρίριχτη συνήθως στέγη με βυζαντινό κεραμίδι καθώς και τα
ξύλινα κουφώματα σε συνδυασμό με την τοπική τυπολογία, όπως αυτά θα
αναλυθούν σε επόμενο κεφάλαιο.
Χαρακτηριστική είναι επίσης η περίπτωση κτισμάτων τα οποία σε πρώτο
επίπεδο ανάγνωσης εντάσσονται αρμονικά στο οικιστικό περιβάλλον, καθώς
εμφανίζουν την εξωτερική πέτρινη όψη, δεν
υπακούουν όμως στους
απαράβατους κανόνες της πέτρινης κατασκευής προδίδοντας την διαφορετική
δομή τους. Τι συμβαίνει για παράδειγμα όταν το μονολιθικό πρέκι των
Η αλλοιώσεις κατηγοροποίουνται ως εξής και απεικονίζονται στον παρακάτω
ανοιγμάτων αντικαθίσταται από πολλές στον αριθμό μεμονομένες πέτρες που
χάρτη:
φαίνονται να γεφυρώνουν το άνοιγμα; Και αν αυτό το φαίνεσθαι ικανοποιεί
οπτικά τον τυχαίο περαστικό είναι όντως ικανοποιητικό όταν μιλάμε για
Το αναλλοίωτο του οικισμού έγκειται ακριβώς σε αυτά τα χαρακτηριστικά που
συναντώνται συνήθως σε ερείπια ή και σε μεμονωμένα παραδειγμάτα σωστής
αποκατάστασης.
αλλοιωμένο ή όχι οικιστικό περιβάλλον; Θεωρούμε ότι τέτοιες περιπτώσεις,
συμβατικών κατασκευών με επένδυση, αν και μορφολογικά μπορούν να
θεωρηθούν σε γενικές γραμμές αναλλοίωτα, είναι ωστόσο πιο επικίνδυνα όσον
αφορά στην διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα, δεδομένου ότι τον
υποβαθμίζουν σε απλά στοιχεία όπως το φαινόμενο υλικό της όψης
Αλλοιώσεις μικρής κλίμακας, οι οποίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν
αδιαφορώντας για το δομικό σύστημα. Πόσο μάλλον όταν αυτή η εξωτερική
αμελητέες, αποτελούν η αντικατάσταση των ξύλινων εξωστών από πλάκες
όψη αποκαλείται πέτρινη επειδή φέρει το οποιοδήποτε υλικό που ίσως
σκυροδέματος, σε βαθμό όμως που δεν αναιρείται η κλίμακα του οικισμού,
“θυμίζει” πέτρα.
καθώς επίσης και η αντικατάσταση των προγενέστερων βυζαντινών
κεραμιδιών στις στέγες από άλλους τύπους, κυρίως από ρωμαϊκά. Οι
επεμβάσεις αυτού του τύπου έρχονται να επιλύσουν κυρίως προβλήματα
συντήρησης των κτηρίων. Τέλος στην ίδια κατηγορία εντάσσοναι επεμβάσεις
από σκυρόδεμα στο δομικό σύστημα των κτηρίων, όπως η αντικατάσταση των
παλαιότερων ξύλινων πρεκιών/των ραγισμένων λίθινων ή το δέσιμο απο
σκυρόδεμα στη στέψη του κτηρίου για να αποτραπεί η κατάρρευση.
∆εν λείπουν ωστόσο και παραδείγματα που παραβιάζουν εντελώς αυτόν τον
παραδοσιακό δομικό και κατ’ επέκταση μορφολογικό χαρακτήρα, είτε
πρόκειται για εξ ολοκλήρου νεόδμητα κτήρια ή επεκτάσεις σε ορόφους,
εισάγοντας απροκάλυπτα τη συμβατική κατασκευή στο οικιστικό χώρο.
Κατασκευές από οπλισμένο σκυρόδεμα, επιχρισμένες εντοπίζονται ως ακραίες
αλλοιωτικές καταστάσεις στον οικισμό ακόμη και σε θέσεις κεντρικού
χαρακτήρα. Παρ’ όλαυτά τέτοια παραδείγματα δεν αποτελούν τον κανόνα.
Συνήθεις αλλοιώσεις αρκετά μεγάλης κλίμακας παρατηρούνται ως προς
την προσθήκη όγκων συμβατικής κατασκευής, το επίχρισμα πάνω στις
προγενέσ τερες λιθοδομές και την αντικατάσ ταση των ξύλινων
κουφωμάτων. Αναλυτικότερα παρατηρείται προσθήκη όγκων προκειμένου να
Αξίζει να σημειωθεί πως παρατηρείται συγκέντρωση αλλοιώσεων (διαφόρων
τύπων) στις περιοχές που σήμερα κατοικούνται ενεργά.
41
Αναλλοίωτο κτήριο / Ερείπιο
Κτήριο με αλλοιώσεις μικρής κλίμακας
Κτήριο με αλλοιώσεις μεγαλύτερης
κλίμακας
Συμβατική κατασκευή με επένδυση
Ακραία αλλοιωτικό - νεόδμητο
42
43
!"#$%"&'" ‧ & / - $ 2 " % 2 ( # $ % " +
2 , 3 ( 0 ( ! $ " +
44
B=$)%(<()* ;269=-. >=0191$(F2
Η μακραίωνη ιστορία του οικισμού της Καρύταινας που ξεκινά
του Κουντάνη/Βαλαβάνη (τύπος 6). Ο τύπος του
ήδη από τα μέσα του 13ου και περνά από πολλές σημαντικές
πυργόσπιτου, κατ' εξοχήν οχυρωματικός, τοποθετείται γύρω στον
φάσεις, έχει αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στον οικιστικό πηρύνα,
17ο αιώνα. Η ταραγμένη ιστορική περίοδος εκείνων των χρόνων
αναγνωρίσιμα ως προς την ιστορική τους προέλευση και
δικαιολογεί την οχυρωματική τάση που εκφράζεται πέρα από το
συγγένεια ακόμη και σήμερα.
μεγάλο ύψος και τα λιγοστά ανοίγματα, με τυφεκιοθυρίδες και
καταχύστρα/ζεματίστρες. Χαρακτηριστική είναι και εδώ η
ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΟΙ ΤΥΠΟΙ
διαμόρφωση τριών επιπέδων, εδώ με προσβάσιμο το κατώτερο
επίπεδο και μάλιστα από την πίσω μεριά. Τα άλλα δύο επίπεδα, με
Η κατάκτηση των Φράγκων περί το 1240 σε συνδυασμό με το
το μεσοπάτωμα ξύλινο, επικοινωνούσαν με εσω τερική απότομη
ήδη υπάρχον μνοπάτι προς το Κάστρο, δικαιολογεί ίσως μια
ξύλινη σκάλα και καταπακτή. ∆εν μπορεί παρά να υποθέσει
πρώτη φρουριακή οχύρωση στους πρόποδες του Βράχου.
κανείς τις κοινές καταβολές μεταξύ των πυργόσπιτων και του
Ψίγματα αυτής της πρώτης οχυρωματικής διαμόρφωσης είναι
Βυζαντινού Πύργου, λόγω των κοινών τους χαρακτηριστικών. Η
ίσως ορατά και σήμερα με τον αναλημματικό πέτρινο τοίχο στον
ειδοποιός διαφορά μεταξύ τους είναι ίσως η στέγαση που σε
δρόμο προς το κάστρο και τα μονόχωρα σπίτια στην
αυτή την περίπτωση είναι τετράριχτη στέγη, καθώς και η ειδική
απόληξή του (τύπος 8). Φυσικά πρόκειται για μεταγενέστερες
διαμόρφωση της εισόδου στο υπερυψωμένο πρώτο επίπεδο με
κατασκευές, ο τύπος όμως, ο τρόπος προσέγγισης με είσοδο από
ένα είδος λιακωτού με θολωτή υποδομή.
την πισω-προφυλαγμένη πλευρά και ο περιορισμένος χώρος σε
συνδυασμό με το απότομο του εδάφους μοιάζει για κάποιον
λόγο έμεινε αμετάβλητη. Προφανώς τα παρόντα κτίσματα,
έχοντας ζυμωθεί στις μεταγενέστερες συνθήκες εμφανίζουν και
άλλα χαρακτηριστικά, αξίζει όμως να αναφερθούν οι όποιες
συσχετίσεις.
Ωστόσο τα δύο αυτά παραδείγματα δεν αποτελούν τον κανόνα, ο
οποίος άλλωστε διαμορφώθηκε πολύ αργότερα. Η ιστορική
ανάλυση που έγινε σε σχέση με τον ευρύτερο Αρκαδικό χώρο
αναδεικνύει έναν κυρίαρχο τύπο κατοικίας που επικρατούσε σε
μεγάλο βαθμό έως το 1830, αυτόν του μακρόστενου, μονόχωρου
σπιτιού χτισμένο παράλληλα στις υψομετρικές. Ο τύπος αυτός
Ο Βυζαντινός Πύργος (τύπος 5) που δεσπόζει στο χωριό,
έχει σχεδόν εξαλιφθεί, απαντάται σε κάποια πολύ ορεινά χωριά
κατάλοιπο της περιόδου του ∆εσποτάτου του Μυστρά, μαρτυρά
και σε μεμονωμένες περιπτώσεις, διαθέτει όμως χαρακτηριστικά
τις απαρχές της ιστορικής εξέλιξης ανάπτυξης του οικιστικού
που φαίνεται να παραμένουν αδιάσειστα στο χρόνο όπως είναι η
πυρήνα περί το 1350. Η διαμόρφωση τριών επιπέδων είναι
διαφοροποίηση της στάθμης του δαπέδου μεταξύ του χώρου
ξεκάθαρη, με το κατώτερο να χρησιμοποιείται ως στέρνα και να
των ζώων και του χώρου διημέρευσης. Το αρχέτυπο αυτό, της
μην είναι προσβάσιμο. Η είσοδος γινεται τόσο από το μεσαίο όσο
διαφοροποίησης της στάθμης, μοιάζει να είναι τόσο ισχυρό που
και το ανώτερο επίπεδο, με πιθανή όμως την εσωτερική
διατρέχει όλη την εξελικτική πορεία του τύπου της κατοικίας, ο
επικοινωνία αυτών των τελευταίων. Η διαμόρφωση δώματος
οποίος παρ' όλες τις παραλλαγές και διαφοροποιήσεις του,
στην οροφή, χαρακτηριστικό των βυζαντινών κτισμάτων, με
παραμένει ωστόσο απόλυτα συνεπής ως προς αυτό. Η ισχύς του
εσωτερική θολωτή κατασκευή, αποτελεί και το μόνο υπαρκτό
ειναι τέτοια που θα μπορούσε να θεωρηθεί η ομαλή γενετική
δείγμα επίπεδης στέψης στον οικισμό.
αιτία γένεσης του ανωγοκάτωγου τύπου.
Επόμενο σταθμό στην εξελικτική πορεία της οικιστικής
συγκρότησης αποτελούν τα πυργόσπιτα της Λεβένταινας και
45
Ο ΑΝΩΓΟΚΑΤΩΓΟΣ ΤΥΠΟΣ
επίπεδο γίνεται και σε αυτή την περίπτω ση από λιακωτό το οποίο
Ειδικότερα ως προς τον οικισμό της Καρύταινας,
ο
ανωγοκάτωγος τύπος εμφανίζεται σε πολλές παραλλαγές.
Πρώτος τύπος ανωγοκάτωγου που εξετάσθηκε είναι αυτός
του πλατυμέτωπου ανωγοκάτωγου κτηρίου (τύπος 1), με
την μεγάλη πλευρά προς τον δρόμο, παράλληλα στις
υψομετρικές. Ο τύπος αυτός δεν φαίνεται να αξιοποιεί την
υψομετρική διαφορά του εδάφους, καθώς το κατώτατο επίπεδο
δημιουργείται στο ανώτερο σημείο της υψομετρικής. Είναι
δηλαδή σαν να δημιουργεί ένα πλάτωμα πάνω στο οποίο
εδράζεται. Φαίνεται να υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος
εισόδου, από το κατώι στο επίπεδο του δρόμου, ωστόσο στην
πίσω μεριά του κτηρίου, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι
υπήρχε μόνο εσωτερική επικοινωνία των δύο επιπέδων, πιθανόν
με απότομη σκάλα-καταπακτή. Η στέγαση γίνεται με τετράριχτη
στέγη ενώ σε περίπτωση ύπαρξης τζακιού, αυτό τοποθετείται
εμφανίζει ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά λιακωτού με τον τύπο
του πυργόσπιτου. ∆εν θα ήταν παράλογο να ισχυριστεί κανείς, την
συγγένεια μεταξύ των δύο τύπων. Η ομαλοποίηση της
κατάστασης περί το 1850 (ίδρυση κράτους, ανοικοδόμηση κλπ.)
σίγουρα οδηγεί σε πιο ελεύθερα χωροθετημένα κτίσματα σε
σχέση με τον περιβάλλοντα χώρο αφού δεν υπάρχει έκδηλη
ανάγκη προφύλαξης. Αυτό σε συνδυασμό με τον ζωντανό ακόμη
παράδειγμα των πυργόσπιτων που επιβάλλονταν στο τοπίο με
εμφανή τα τυπολογικά τους χαρακτηριστικά δεν μπορεί παρά να
οδηγήσει σε ένα τύπο που αντλεί τα χαρακτηριστικά του από
προγενέστερους προσαρμόζεται όμως στις παρούσες συνθήκες.
Τα παραπάνω, αν ληφθεί υπ' όψιν και ότι η κατάσταση στα
ελληνικά χωριά μετά την ίδρυση του Νέου Κράτους ήταν αυτή της
πλήρους ερείπωσης, ενισχύουν ακόμη περισσότερο αυτόν τον
συλλογισμό.
στην στενή μεριά.
Ο
δεύτερος
τύπος,
ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΟΙ ΤΥΠΟΙ
του πλατυμέτωπου ανωγοκάτωγου κτηρίου (τύπος
Απόρροια του προηγούμενου τύπου είναι και αρχοντικά σπίτια
2) εμφανίζει συγγενή χαρακτηριστικά με τον προηγούμενο ως
χρονολουγούμενα από επιγραφές στο τέλος του 19ου αιώνα που
προς τον αριθμό τον επιπέδων, τον τύπο της στέγης (τετράριχτη),
ακολουθούν τον διαχωρισμό του ανωγοκάτωγου σε δύο επίπεδα
καθώς και την τοποθέτηση της εστίας. Παρ'όλαυτά διαφέρει
με ξεχωριστή είσοδο για το καθένα. Η εξέλιξη έγκειται στο σχήμα
καθοριστικά ως προς την διαχείριση του εδάφους, καθώς
L της κάτοψης τόσο στο κάτω όσο και στο πάνω επίπεδο. Μιλάμε
αξιοποιεί την υψομετρική διαφορά ως χώρο για το κατώι.
δηλαδή για διώροφα κτίσματα σχήματος "L" (τύπος 3).
Σημειώνουμε επίσης ότι τα δύο επίπεδα δεν επικοινωνούν
Τέλος αναφέρουμε και μία κατηγορία μονόροφων κτισμάτων
εσωτερικά, δεδομένου ότι το κατωί έχει ξεχωριστή είσοδο στη
μία εκ των δύο στενών πλευρών, ενώ η κύρια είσοδος γίνεται και
πάλι από την πίσω, πλατιά πλευρά. Το ανώι φαίνεται να είναι
μονόχωρο, χωρίς ωστόσο να έχουμε αρκετές ενδείξεις.
σχήματος "L" (τύπος 4) που όμως έχει προκύψει από επέκταση
στο αρχικό μονόροφο πλατυμέτωπο κτήριο. Η είσοδος γίνεται
στο επίπεδο του δρόμου είτε απ' ευθείας είτε μέσω της
περίκλειστης αυλής. Το κτήριο, τόσο το αρχικό κομμάτι όσο και η
Ο πιο γενικευμένος σε χρήση τύπος κατοικίας στην ευρύτερη
επέκταση φαίνεται να επικάθεται στο έδαφος και να μην αξιοποιεί
περιοχή και ιδίως μετά από την εκτεταμένη ανοικοδόμηση του
το ανάγλυφο.
1850-1870 είναι αυτός του ανωγοκάτωγου σπιτιού
(μακρυνάρι) με λιακωτό (τύπος 7). Το κτήριο, στην περίπτωση
αυτή, οργανώνεται σε δύο και πάλι επίπεδα. Τοποθετείται κάθετα
στις υψομετρικές και αξιοποιεί την κλίση του εδάφους
Οι πληροφορίες για την άνω ανάλυση προέρχονται από την
επιτόπου αυτοψία και από την εξής πηγή:
διαμορφώνοντας θολωτή κατασκευή αντιστίριξης στο κατώτατο
Αργύρης Πετρονώτης: Αρκαδία, Εκδοτικός Οίκος «Μέλισσα»,
επίπεδο. Η είσοδος γίνεται στην μεγάλη πλευρά και για τα δύο
Αθήνα 1986
επίπεδα τα οποία δεν επικοινωνούν εσωτερικά. Το πάνω επίπεδο
είναι συνήθως μονόχωρο αν και υπάρχουν και μεταγενέστερα
παραδείγματα με εσωτερικά διαχωριστικά. Η είσοδος στο πάνω
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
!"#$%"&'" ‧ ' ( ) $ % *
& # & 0 , + *
% 2 * / $ . #
63
D&<&)?%='& B<1(G"3&
64
D&<&)?%='& B<1(G"3&
65
A%(L?2<(& B<1(G"3&
66
!"#$%& '()*+,- '&"*+.( ,)$/% 0,)/01+%
D1='F@&<&
67
D1='F@&<&
68
B=@09.%#@&<()6 B<1(G"3&
69
!"#$%"&'" ‧ 2 ( 3 $ % (
' ( ) $ % (
+ , + 2 * ) &
&
" 4 " 0 $ 4 *
+ 2 ( #
- / ( # (
70
;269=-. >10()1C E1@()1C B=-<*@&<17
Το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα του τοπικού
δηλαδή παράλληλες στη διεύθυνση του τοίχου ξύλινες
μεγαλύτερο το άνοιγμα τόσο μεγαλύτερο μέγεθος
απόληξη της στέγης σε συνδυασμό με την απόληξη
δομικού συστήματος του οικισμού είναι ο τύπος του
εσχάρες (μία σείρα ξύλων στην κάθε παρειά του
μονόλιθου απαιτείται για την γεφύρωσή του. Πράγματι
του άνω τμήματος της τοιχοποιίας. Συγκεκριμένα στην
ανωγοκάτωγου με λιακωτό που αξιοποιεί την
τοίχου με εγκάρσιες συνδέσεις, τις κλάπες, ανά μικρά
δεν εμφανίζονται ανοίγματα με διαμορφωμένο
απόληξη των τοίχων, στη στέψη του κτηρίου,
υψομετρική διαφορά, τύπος που γενικεύτηκε στη
διαστήματα). Οι ξυλοδεσιές ενσωματώνονταν στην
μονολιθικό πρέκι που να ξεπερνούν τα 70cm.
διαμορφώνεται λίθινη προεξοχή προκειμένου να
μαζική λαϊκή ανοικοδόμηση που πραγματοποιήθηκε
κατασκευή του τοίχου ενισχύοντας την αντισεισμική
Χαρακτηριστική είναι επίσης η έντεχνη διαμόρφωση
προστατευθεί το ξύλινο δέσιμο της στέγης, ενώ πάνω
στον ευρύτερο Αρκαδικό χώρο κατά την περίοδο
του λειτουργία. Ξυλοδεσιές τοποθετούνταν και στα
φουρουσιών, η οποία αν και δημιουργεί έντονες
σ΄αυτή πατούν και τα τελευταία κεραμίδια,
1850-1870. Αποτελεί μετεξέλιξη του παλαιότερου
θεμέλια (βλ. Α. Πετρονώτης, Αρκαδία, Εκδόσεις
μορφολογικές εντυπώσεις κρύβει ακριβώς αυτή την
αλλάζοντας την κλίση της στην απόληξη προκειμένου
αγροτικού τύπου του πλατυμέτωπου ανωγοκάτωγου
ΜΕΛΙΣΣΑ, 1986), καθώς επίσης σε χαρακτηριστικά
αδυναμία εύρεσης μεγαλύτερου μονολιθικού υλικού
να απομακρύνονται ακόμη περισσότερο τα όμβρια
που εξαλήφθηκε στην πορεία.
σημεία της κατασκευής και σε παραλλαγές όπως στο
(καθώς περιορίζει το εύρος του ανοίγματος). Αντίθετα
ύδατα. Εναλλακτική λύση σε αυτήν την προεξοχή
Το σύστημα κατασκευής αξιοποιεί την υψομετρική
ύψος της ποδιάς των ανοιγμάτων, στα πρέκια και στο
η τοξωτή κατασκευή, λόγω της μηχανικής στερέωσης,
αποτελεί και η λεγόμενη “μασέλα”, κεραμίδια
διαφορά και αντλεί τα χαρακτηριστικά του απο το
ύψος του ενδιάμεσου πατώματος, όπου αυτό υπάρχει.
επιτρέπει ελεύθερη επιλογή στα μεγέθη.
τοποθετημένα ανάποδα τα οποία σε επαλληλία
διαθέσιμο υλικό κατασκευής. Η κατασκευή των
Η συνέχεια των ξυλοδεσιών στην περίμετρο του
κτισμάτων αποτελείται απο φέροντες λίθινους τοίχους
κτηρίου διακόπτεται στις γωνίες μόνο στην εξωτερική
και απο λοιπά ξύλινα στοιχεία για την κάλυψη των
μεριά της τοιχοποιίας όπου συναντά τους γωνιόλιθους,
ανοιγμάτων όπως η στέγη ή τα δάπεδα των ορόφων
ενώ εσωτερικά η σύνδεση επιτυγχάνεται με
(δοκοί/υποστυλώματα).
επιπρόσθετο διαγώνιο ξύλο. Ασυνέχεια εμφανίζεται
επίσης και στις θέσεις των ανοιγμάτων.
Για τα ξύλινα αυτά δεσίματα, επιλέγονταν ανθεκτικά
ΟΙ ΦΕΡΟΝΤΕΣ ΤΟΙΧΟΙ
Οι φέροντες τοίχοι χτίζονται ώστε να φέρουν όλο το
βάρος του πατώματος καθώς και την στέγη. Το πάχος
της κατασκευής τους διαφέρει κατά περίπτωση, με ένα
μέσο πάχος να προσεγγίζει τα 70cm. Γνωρίζουμε οτι η
κατασκευή τους γινόταν με πιο οργανωμένο τρόπο
στις δύο εξωτερικές πλευρές και στο ενδιάμεσο ο
τοίχος γέμιζε με υλικό,μικρότερες πέτρες καθώς και
χώμα. Η σύνδεση των επί μέρους τοιχοποιιών στο
κρίσιμο σημείο της γωνίας επιτυγχάνεται με το πλέξιμο
ξύλα, τα οποία είτε αφήνονταν εμφανή στις όψεις, είτε
κρύβονταν επιμελώς με σειρά από χτισμένες πέτρες ή
κεραμικά υπολείμματα.
Λόγω της αξιοποίησης της υψομετρικής διαφοράς, ο
λίθινος τοίχος της στενής μεριάς που ενσωματώνεται
στο έδαφος, διαμορφώνεται ως τοίχος αντιστήριξης,
ενώ παράλληλα διαμορφώνεται μία καμάρα που
λειτουργεί αντιστηρικτικά ως προς την άλλη
διεύθυνση και κατ΄επέκταση λειτουργει και ως
τμηματική στήριξη του ενδιάμεσου δαπέδου..
των γωνιόλιθων, λαξευμένων λίθων που με την
δημιουργούν την απαιτούμενη έξαρση.
ΟΙ ΣΤΕΓΕΣ
Οι στέγες ομαδοποιούται σε τρεις κατηγορίες: την
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ∆ΑΠΕ∆Α
αντιστηριζόμενη, την επικαθήμενη και το ζευκτό.
Τα εσωτερικά δάπεδα κατασκευάζονται από ξύλινες
Οι στέγες αυτής της τυπολογίας είναι ξύλινες, κατά
διατομές, οι οποίες αμφιέρειστα καλύπτουν το
κανόνα τρίριχτες, επιτρέποντας στην πλευρά, όπου ο
άνοιγμα κατά τη μικρή διεύθυνση. Σε ορισμένες
λίθινος τοίχος υψώνεται έως τον κορφιά, να βγει η
περιπτώσεις ένα βοηθητικό δοκάρι με μερικά
καμινάδα της εστίας. Ο φέρων οργανισμός είναι κατά
υποστυλώματα επιμερίζει το άνοιγμα σε δύο
κανόνα υπερστατικός, καθώς πέρα από τη βασική
μικρότερα. Πάνω σε αυτά, είτε καρφώνεται απ’ ευθείας
δομή, συμπληρώνεται από επιπρόσθετες ξύλινες
το τελικό δάπεδο, είτε διαμεσολαβεί δευτερεύων
διατομές με εμπειρικό τρόπο.
σκελετός και μετά σανίδωμα. Επιπλέον στήριξη του
Στις αντισ τιριζόμενες σ τέγες, οι οποίες και
μελετήθηκαν, ο πρωτεύων φέρων οργανισμός
αποτελείται από ένα κεντρικό δοκάρι, τον κορφιά, το
δαπέδου επιτυγχάνεται και από την αντιστηρικτική
καμάρα.
Σημειώνουμε εδώ οτι τα δοκάρια του πατώματος που
οποίο διαμορφώνει και την κλίση στην τρίτη πλευρά
καλύπτουν το άνοιγμα, τοποθετούνται κατά τη
της τρίριχτης στέγης. Μικρότερης διατομής ξύλα
διάρκεια της κατασκευής σε ειδικά διαμορφωμένες
τοποθετούνται ανα τακτές αποστάσεις περίπου 70cm
και στηρίζονται
δοκοθήκες στο πάχος της τοιχοποιίας. Στην περίπτωση
αμφιέρειστα στον κορφιά και στο
ύπαρξης μπαλκονιού (πάντα στη στενή μεριά), τα
δοκάρια που το φέρουν περνούν κάτω από τα
μηχανική και χημική τους (κονίαμα) στερέωση,
∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ
ξύλινο πλαίσιο στη βάση της στέγης, δημιουργώντας
ενισχύουν τις αντοχές του τοίχου.
Τα ανοίγματα διαμορφώνονται με λαξευτούς λίθους
την κλίση στις άλλες δύο πλευρές. Σε αυτά έρχονται
δοκάρια του πατώματος (και συνεπώς κάθετα σε
Προκειμένου ο τοίχος να αποκτήσει συνοχή, οι δύο
στους λαμπάδες, ενώ ως προς τα πρέκια εμφανίζεται
και καρφώνονται σανίδες που δημιουργούν συνεχές
αυτά), εξασφαλίζοντας έτσι επαρκή για τη στήριξή
ε ξ ω τ ερ ι κ έ ς πλ ε υρ έ ς ν α σ υ ν δ ε θ ο ύ ν κα ι ν α
ποικιλία, είτε με ευθύγραμμα λίθινα ή ξύλινα στοιχεία
συλλειτουργήσουν, ανα τακτά διαστήματα στην καθ’
είτε με τοξωτή λίθινη κατασκευή. Τα περιορισμένα σε
κεραμίδια βυζαντινού τύπου, στρωτήρες και
πάντα συνοδεύεται και συνδέεται με μία περασιά
ύψος δόμηση του τοίχου τοποθετούνται ξυλοδεσιές,
μέγεθος ανοίγματα δικαιολογούνται, καθώς όσο
καλυπτήρες. Ποικιλομορφία συναντάται ως προς την
ξυλοδεσιάς.
σανίδωμα, το πέτσωμα. Τέλος τοποθετούνται τα
τους αντίσταση. Τέλος η στήριξη του πατώματος
71
;0"()?2(-. >10()1C E1@()1C B=-<*@&<17
72
;269=-. M&%&)<.%(-<()F2 4&+1$"2"(F2
Νέο δέσιμο στη στέψη του κτηρίου απο
οπλισμένο σκυρόδεμα
Το τοπικό δομικό σύστημα του οικισμού χαρακτηρίζεται από την λίθινη
Η διαμόρφωση των ανοιγμάτων ως άμεσο επακόλουθο της λίθινης
φέρουσα κατασκευή, την ξύλινη στέγη, τρίριχτη ή τετράριχτη, τις
κατασκευής γίνεται είτε με ευθύγραμμο πρέκι (ξύλινο, λίθινο), είτε με
ξύλινες κατσκευές δαπέδων και εξωστών καθώς και τις χαρακτηριστικές
τοξωτό λίθινο πρέκι.
τυπολογίες όπως αυτές αναλύθηκαν σε προηγούμενο κεφάλαιο. Η
Στην πρώτη περίπτωση, το ασυντήρητο ξύλο συνήθως σαπίζει
παθολογία των κτισμάτων του οικισμού έγκειται, όπως είναι
δημιουργώντας προβλήματα στην ακεραιότητα των ανοιγμάτων οπότε
αναμενόμενο, στα ειδικά χαρακτηριστικά του τρόπου δομής και των
Νέο πρέκι από σκυρόδεμα
Ρωγμή από καθίζηση αμέσως πίσω από
τους γωνιόλιθους
υλικών κατασκευής, της λίθου και του ξύλου.
σκυροδέματος. Ακόμη και στην περίπτωση που το ευθύγραμμο πρέκι
Προβλήματα εντοπίζονται σε όλα τα τμήματα της κατασκευής τόσο
είναι λίθινο, εμφανίζεται αστοχία αν προηγουμένως έχει αστοχήσει η
στις τοιχοποιίες όσο και στις στέγες με καθοριστικά αίτια την
τοιχοποιία. Στην δεύτερη περίπτωση, της τοξωτής διαμόρφωσης του
εισχώρηση νερού ή την διαφορική καθίζηση του εδάφους. Γενικευμένα
ανοίγματος όπου επιτυγχάνεται μηχανική στερέωση, χαρακτηριστικές
θα μπορύσαμε να πούμε ότι το κτήριο καταρρέει από πάνω προς τα
είναι οι περιπτώσεις που ακόμη και αν η τοιχοποιία έχει σε μεγάλο
κάτω και από το εσωτερικό της τοιχοποιίας προς τα έξω.
βαθμό αποσαθρωθεί, το τοξωτό άνοιγμα στέκει ακέραιο.
ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΕΣ
ΣΤΕΓΕΣ
Οι κατακόρυφες λίθινες επιφάνειες των τοίχων χαρακτηρίζονται από
Στις στέγες τα προβλήματα που παρατηρούνται τόσο λόγω του νερού
τον μηχανικό τρόπο σύνδεσης των επί μέρους τοιχοποιιών στις γωνίες
όσο και λόγω εδαφικής καθίζησης είναι κοινά.
με τη χρήση γωνιόλιθων
Ως φορείς κατά κανόνα υπερστατικοί, ανεξάρτητα από τον τύπο τους
και από τον χημικό τρόπο σύνδεσης των
λίθων που συναποτελούν την τοιχοποιία με τη χρήση κονιάματος.
(αντιστηριζόμενη, επικαθήμενη, ζευκτό), οι στέγες δύσκολα
Σε περίπτωση εισχώρησης νερού στο εσωτερικό της, γεγονός που είναι
καταρρέουν.
και η κυριότερη αιτία κατάρρευσης, η τοιχοποιία αρχίζει να δυαλύεται
Ωστόσο η απώλεια των κεραμιδιών και του πετσώματος επτρέπει στο
από μέσα προς τα έξω. Ο μηχανικός τρόπος σύνδεσης που
νερό να εισχωρήσει προκαλώντας προβλήματα στην τοιχοποιία και
επιτυγχάνεται με τους γωνιόλιθους δημιουργεί ισχυρό δέσιμο. Ως
φθορά στο ξύλο. Ο φορέας σε συνδυασμό με την αποσαθρωμένη,
αποτέλεσμα οι περιπτώσεις αστοχίας που παρατηρούνται αφορούν
αποκόλληση μεταξύ δύο τμημάτων του τοίχου ακριβώς δίπλα από το
Στέγη υπό κατάρρευση
και αντικαθίσταται πολλές φορές ακόμη και από στοιχεία
γωνιακό δέσιμο, στην σχετικά πιο αδύναμη τοιχοποιία, λόγω του
ευαίσθητου στο νερό κονιάματος. Ευαίσθητα σημεία αποτελούν επίσης
οι θέσεις των καμινάδων, καθώς είναι θέσεις ασυνέχειας της τοιχοποιίας.
Τέλος, η χημική σύνδεση που επιτυγχάνεται με το κονίαμα, φθίνει στον
χρόνο αν δεν υπόκειται σε τακτική συντήρηση.
λόγω νερού, τοιχοποιία, βρίσκει νέα ισορροπία έως ότου καταρρεύσει
εντελώς. Η αστοχία που παρατηρείται συνήθως στη στέψη των κτηρίων
και που επιδιορθώνεται κατά κανόνα με μπετονένια δεσίματα όφείλεται
σε αυτήν ακριβώς την ύπαρξη νερού στο εσωτερικό.
Σε περίπτωση καθίζησης, όπου η τοιχοποιία μετακινείται με
ανομοιόμορφο τρόπο, ο ενιαίος φορέας της στέγης μπορεί ακόμη και
να παραμείνει άθικτος ή να βρει νέα ισορροπία. Τα προβλήματα θα
Παραλληλα σε περίπτωση καθίζησης, το αδύναμο σε αυτήν την
επέλθουν και πάλι από την εισχώρηση νερού λόγω της φθοράς της
περίπτωση κονίαμα σε συνδυασμό με την ανυπαρξία βαθιάς
στέγης.
θεμελίωσης, οδηγεί και πάλι στην αποκόλληση τμημάτων της
τοιχοποιίας και προφανώς στην μετακίνηση, αν όχι σε κατάρρευση.
Ανακουφιστικό τόξο που παραμένει σε
ισορροπία
73
4"%($%&'* :"<&$"2,-<"%#2 /0"@56-"#2
Προσθήκη αποχωρητηρίου
Μεταγενέστερη προσθήκη όγκου με
σύμμικτη κατασκευή. Προσθήκη
κουφωμάτων αλουμινίου
Ενας μακρόβιος οικισμός, όπως η Καρύταινα, είναι λογικό κατά τη διάρκεια
Μία άλλη επέμβαση εξίσου ζωτικού χαρακτήρα είναι η προσαρμογή των
των χρόνων να έρθει αντιμέτωπος με τις αναπόφευκτες αλλαγές του
αυλών και των μονοπατιών της περιοχής Β στις καθημερινές ανάγκες, ώστε
τρόπου ζωής και με τις φθορές που προκαλούνται με το πέρασμα του
να ανταποκρίνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις απαιτήσεις της
χρόνου, ζητήματα στα οποία καλείται να δώσει λύση η Κατασκευή.
προαύλιας ζωής. Πιο αναλυτικά, σε αυτήν τη ζώνη η κίνηση των κατοίκων
Επομένως, διαχωρίζουμε τις επεμβάσεις σε αυτές που ανταποκρίνονται σε
γίνεται μέσω ραμπόσκαλων, οι οπόιες κάθε φορά στα άκρα τους
προβλήματα λειτουργικού τύπου και σε εκείνες που επιλύουν θέματα
μετεξελίσσονται σε αυλές δημιουργώντας ιδιαιτέρως ασαφή όρια μεταξύ
παλαίωσης της κατασκευής.
του δημόσιου και ιδιωτικού χώρου.
ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ∆ΟΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ
Όσον αφορά στις επεμβάσεις λειτουργικού χαρακτήρα, η πιο
Έπειτα έρχονται οι παρεμβάσεις στον κατασκευαστικό τομέα, οι οποίες
αντιπροσωπευτική και διαδεδομένη περίπτωση σε όλον τον οικισμό είναι
είναι αυτές που υπερισχύουν αριθμητικά και συναντώνται στα
αυτή της προσθήκης διακριτών όγκων για να στεγάσουν τη λειτουργία
περισσότερα κτήρια του οικισμού. Σε αυτόν τον τομέα διακρίνουμε δύο
των αποχωρητηρίων. Αυτή η ανάγκη οφείλεται στο γεγονός ότι κατά τη
ειδών επεμβάσεις, αυτές οι οποίες έρχονται να αντικαταστήσουν
διάρκεια κατασκευής τους δεν προβλεπόταν ξεχωριστός χώρος για αυτήν
παλαιότερες κατασκευές με κατασκευές ίδιου τύπου περισσότερο
τη λειτουργία, η οποία εξυπηρετούταν υπαίθρια με την κατασκευή
εξελιγμένης τεχνολογίας και εκείνες οι οποίες ενισχύουν στατικά τα κτήρια.
αποπάτου. Οι προσθήκες αυτές είναι συμβατικές επιχρισμένες κατασκευές
Σαφέστερα, στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται τα ξύλινα μπαλκόνια, τα
Μία άλλη προσθετική παρέμβαση η οποία παρατηρείται είναι η
οποία αντικαθίστανται από σκυρόδεμα και τα ξύλινα-πέτρινα πρέκια, τα
κατασκευή δευτερευόντων όγκων, οι οποίοι στεγάζουν αποθήκες και
χώρους στάθμευσης, και είτε προσαρτώνται στον κτηριακό όγκο είτε
περισσότερες περιπτώσεις, ενώ συναντώνται και παραδείγματα τα οποία
αποκολλώνται από αυτόν λειτουργώντας στην περιφέρειά του. Επίσης,
έχουν αντικατασταθεί με μαρμάρινα ή νέα λίθινα πρέκια. Μία άλλη
Ανακατασκευασμένη στέγη μπροστά
παρατηρούμε προσθήκη ψευδοροφών και ελαφρών διαχωριστικών
από αναλλοίωτη με βυζαντινό κεραμίδι
πετασμάτων (ξύλων ή γυψοσανίδων), για την προσαρμογή του
εσωτερικού της κατοικίας, ώστε να εξυπηρετείται βέλτιστα η χωροθέτηση
των λειτουργιών.
Εκτός από αυτές τις προσθήκες συναντώνται και άλλες οι οποίες έρχονται
για να στεγάσουν χώρους διημέρευσης που εκ των πραγμάτων η φύση
τους είναι πιο ζωτικής σημασίας από των προαναφερθέντων. Πιο
συγκεκριμένα αναφερόμαστε σε χώρους κουζίνας που προσαρτώνται
Χαρακτηριστικό "δέσιμο" από οπλ.
σκυρόδεμα στην στέψη κτηρίου
οποία αντικαθίστανται επίσης από οπλισμένο σκυρόδεμα στις
σημαντική επέμβαση αποτελεί η αντικατάσταση των ξύλινων σκεπών με
νέες κυρίως για λόγους καλύτερης μόνωσης. Την αντικατάσταση αυτή
συνοδεύει τις περισσότερες
φορές και η προσθήκη μπετονένιου
δεσίματος στη στέψη του κτηρίου. Σχεδόν σε όλα τα κτήρια συναντάται η
αντικατάσταση των βυζαντινών κεραμιδιών από κεραμίδια άλλου τύπου,
συνήθως ρωμαϊκά. Τέλος, παρατηρήσαμε μία τάση αντικατάστασης των
παραδοσιακών ξύλινων κουφωμάτων με αλουμινίου.
Στην κατηγορία επεμβάσεων ενισχυτικού τύπου, αυτό που συναντάμε τις
στην κατασκευή, αλλά και σε μπαλκόνια, τα οποία κλείνουν και
περισσότερες φορές είναι η ενίσχυση των τοιχοποιιών με
μετατρέπονται σε εξώστες στεγάζοντας μικρά καθιστικά. ∆εν λείπουν και
τσιμεντοκονιάματα, καθώς και με την προσθήκη δεσιμάτων από
προσθήκες όγκων με σύμμικτη κατασκευή, όπου πλάκες οπλισμένου
οπλισμένο σκυρόδεμα στη στέψη του κτηρίου.
σκυροδέματος στηρίζονται αμφιέρειστα αφ' ενός σε υποστυλώματα και
αφ' ετέρου στην προγενέστερη φέρουσα λίθινη τοιχοποιία.
74
!"#$%"&'" ‧ + , ) 3 " / & + ) & 2 &
75
B=@0"%6-@&<&
παραδοσιακών
τη μελέτη μας. Έτσι προέκυψαν οι υποπεριοχές Α (το κέντρο),
ενσωματώνονται σε αυτούς και άλλων ξύλινων δεσιμάτων
κτηρίων και συνόλων, διεξάγεται με την συνεργασία των
Β (το ανατολικό άκρο), η Γ (το νότιο άκρο) και η ∆ (δυτικά). Ως
ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή στήριξη. Τα ανοίγματα
τομέων του Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού και το τομέα των
τοπόσημα ενδεικτικά αναφέρουμε τις εκκλησίες, την κρήνη
διαμορφώνονται κατά κύριο λόγο από
Συνθέσεων Τεχνολογικής Αιχμής.
του Σπολάτη, το δημοτικό σχολείο και φυσικά το κάστρο το
στους λαμπάδες. Οι στέγες είναι ξύλινες, κατά κανόνα
ομάδες 8-10 ατόμων η κάθε μια από τις οποίες αναλαμβάνει
οποίο λειτουργεί ως
κυρίαρχο σημείο αναφοράς και
τρίριχτες με υπερστατικό φέροντα οργανισμό. Τέλος τα
την μελέτη ενός παραδοσιακού οικισμού της Ελλάδας. Ο
εκπέμπει το γόητρό του σε μεγάλη εμβέλεια. Επίσης,
εσωτερικά δάπεδα κατασκευάζονται από ξύλινες διατομές,
στόχος του μαθήματος είναι διττός. Αφενός οι σπουδαστές
παρατηρείται ποικιλία τόσο στη σημασία, όσο και στην
ενώ στην περίπτωση ύπαρξης μπαλκονιού τα δοκάρια που το
εξοικειώνονται με την ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική
υλικότητα των δρόμων. Ο αυτοκινητόδρομος διαπερνά το
φέρουν, περνούν κάτω από τα δοκάρια του πατώματος.
και αφετέρου αφήνουν ως παρακαταθήκη την μελέτη τους.
χωριό και το συνδέει με την ευρύτερη περιοχή, ενώ
Στα μέσα Νοεμβρίου, πριν επισκεφτούμε τον οικισμό δε
Ο οικισμός ο οποίος μας ανατέθηκε από κοινού με άλλη
ταυτόχρονα, μικρά μονοπάτια παραλαμβάνουν τις κινήσεις
μπορούσαμε με τίποτα να φανταστούμε πόσα πράγματα θα
Το μάθημα του 5ου εξαμήνου ,ανάλυση
Έτσι δημιουργούνται
λαξευτούς λίθους
ομάδα, ήταν η Καρύταινα, ένα χωριό που βρίσκεται στην
των κατοίκων. Μεγίστη πύκνωση κτισμάτων συναντάται στο
ανακαλύπταμε, πόσο αξέχαστη εμπειρία θα ζούσαμε και
Γορτυνία της ορεινής Αρκαδίας στην Πελοπόννησο, πιο
ιστορικό κέντρο, όπως είναι φυσικό, ενώ δε λείπουν
πόσο πολύ θα μπορούσε να αλλάξει η αντιμετώπιση μας
συγκεκριμένα στο διάσελο που δημιουργούν οι λόφοι
μικρότερης κλίμακας πυκνώσεις σε κάθε υποπεριοχή. Ένας
Αχρειοβούνι και ο λόφος του κάστρου που βρίσκεται στον
τομέας που μας προβλημάτισε ιδιαίτερα ήταν η ύφανση των
οικισμό. Η Καρύταινα ,όπως και σχεδόν όλοι οι παραδοσιακοί
σχέσεων μεταξύ δημόσιου, ιδιωτικού χώρου και φυσικού
οικισμοί, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το φυσικό στοιχείο.
στοιχείου. Οι τρεις αυτές συνιστώσες συμπλέκονται χωρικά
Το σύμπλεγμα που δημιουργούν οι λόφοι με τον ποταμό
χωρίς αυστηρά όρια αποκαλύπτοντας ένα διαφορετικό
προς τα μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αυτό το
αυθόρμητο και ταυτόχρονα σοφό «κτίζειν» πόσο θα
επηρέαζε την συνθετική μας αντίληψη. Αυτή η αρχιτεκτονική,
στην πρωτογενή της μορφή, αυθεντική, ειλικρινής,πηγαία.
Αλφειό, καθιστούν την μορφολογία του εδάφους πολύ
τρόπο ζωής.
ενδιαφέρουσα. Αντίστοιχο ενδιαφέρον παρουσιάζει κ η
Εστιάζοντας
ιστορία του οικισμού. Τα πρώτα στοιχεία στην ευρύτερη
διατηρημένα ως προς την κατάσταση διατήρησής τους, ενώ
περιοχή εντοπίζεται στην αρχαιότητα, στην Αρχαία Βρένθη. Ο
γενικά ο οικισμός έχει διαφυλάξει τον παραδοσιακό του
οικισμός όμως ουσιαστικά αρχίζει να συγκροτείται τον 10ο
χαρακτήρα του με κάποιες μικροαλλοιώσεις. Τα νεόδμητα
αιώνα ενώ τον 13ο
ανοικοδομείται το κάστρο από τους
κτήρια είναι λίγα σε σχέση με τα υπόλοιπα. Συναντήσαμε
Φράγκους. Από τον 10ο έως τον 14ο αιώνα η Καρύταινα
ποικίλους τύπους οικιών, από τους οποίους ο πιο
αναπτύσσεται περιμετρικά του λόφου του κάστρου και προς
γενικευμένος σε χρήση είναι αυτός του ανωγοκάτωγου
τα βόρεια, ενώ στη συνέχεια εξαπλώνεται κυρίως στα
σπιτιού με λιακωτό, γνωστό κυρίως από τους ντόπιους και ως
Αθηνά Αγγελοπούλου
ανατολικά. Αξιοσημείωτη παρατήρηση είναι ότι στην περιοχή
«μακρυνάρι». Πρόκειται για ένα σπίτι που οργανώνεται σε
Αρετή Ραφαέλλα Βέρρου
νότια του κάστρου δεν έχει αναπτυχθεί ο οικισμός λόγω της
δύο επίπεδα, τοποθετείται κάθετα στις υψομετρικές,
απότομης κλίσης του εδάφους και της έκθεσης της σε
αξιοποιώντας την κλίση του εδάφους δημιουργώντας χώρο
Αλίκη Γιοβίτσα
ισχυρούς ανέμους. Το 2001 είχαν καταγράφει επισήμως 270
στο κάτω επίπεδο. Άλλα κτήρια που μας εντυπωσίασαν είναι
μόνιμοι κάτοικοι ενώ σήμερα διαπιστώσαμε πως
φυσικά ο Βυζαντινός Πύργος και τα πυργόσπιτα της
∆ημήτρης Ζαμπόπουλος
ξεπερνούν τους 80.
Λεβένταινας και του Κουντάνη/Βαλαβάνη, τα οποία
Θωμαίς Ζορμπά
Αρχικά, για τη διευκόλυνση της μελέτης χωρίσαμε την
διαπιστώσαμε ότι λειτουργούν και ως τοπόσημα για τους
δεν
στα κτήρια, θα τα χαρακτηρίζαμε ως μέτρια
Η ομάδα μελέτης:
Anouk Vialard
Ερμιόνη Γκαρραμμόνε
Ιωάννης Μ. Κουφόπουλος
Καρύταινα σε τέσσερις οικιστικές ενότητες. Ο χωρισμός
ντόπιους. Όσον αφορά το τοπικό σύστημα δόμησης,
αυτός πραγματοποιήθηκε με κριτήριο τις πυκνώσεις κτιρίων
συμπεράναμε ότι γινόταν ευρεία χρήση παχέων, πέτρινων
Βαλέριαν Α. Πορτοκάλης
το ί χ ω ν ( μ έ σ ο υ π ά χο υ ς 7 0 c m ) , ξ υ λο δ ε σ ι ώ ν π ο υ
Ξένια Στούμπου
που παρατηρήσαμε, οι οποίες εν τέλει επαληθεύτηκαν από
76
!"#$%"&'" ‧ & # 2 $
" 3 $ 0 ( ! ( ,
77
;2<3 /0(9?$1=
Tout commence à l’école, avec trois cours à propos de
La limite entre les maisons, leurs jardins (privé) et le
Όλα ξεκίνησαν στη σχολή, με τρία μαθήματα πριν τη
και του δημόσιου περάσματος είναι πολύ ρευστά. Έτσι
notre future expérience. Cette dernière est un voyage
chemin (public) est très fine. Ainsi, on se sent chez soit
μελλοντική μας εμπειρία. Αυτή η τελευταία είναι ένα ταξίδι
νιώθουμε άνετα με ευκολία. Αυτό το “μικρό χωριό” δίνει την
d’étude, d’une semaine, à Karitaina, dans le Péloponnèse.
aisément. Ce « small village » donne l’impression d’une
σπουδής, μίας εβδομάδας στην Καρύταινα, στην
εντύπωση μίας κοινότητας που θέτει τους δικούς της
Je suis alors dans une équipe de neuf étudiants grecs.
communauté avec ses propres règles. Nous y avons été
Πελοπόννησο. Βρέθηκα λοιπόν σε μία ομάδα εννέα Έλλήνων
κανόνες. Μας υποδέχτηκαν εγκάρδια και ήμασταν πάντα
Nous partons quelques semaines plus tard pour
accueillis très chaleureusement, les maisons nous étaient
φοιτητών. Αναχωρούμε λίγες εβδομάδες αργότερα για την
ευπρόσδεκτοι.
Karitaina. Des l’arrivée, l’atmosphère traditionnelle de ce
grandes ouvertes.
Καρύταινα. Ήδη από την άφιξη μας, η παραδοσιακή
Αυτή η εμπειρία με έκανε να συνειδητοποιήσω, ότι η εκ των
Cette expérience, m’a fait prendre conscience, que la
ατμόσφαιρα αυτού του μικρού χωριού, στην κορυφή των
προτέρων γνώση αυτού του είδους σπιτιών είναι
petit village, au sommet des montagnes, m’envahit. Les
habitants nous accueillent chaleureusement dans un
petit café, avant de nous accompagner dans notre gite.
Le rapport à l’autre est plus facile et rapide que dans
mes contrées françaises. Une voiture break nous
emmène tous les 10 dans les hauteurs. L’aventure
commence dans la joie et les rires. Nous arrivons dans
une maison traditionnelle, où il fait bon vivre. Le feu de la
connaissance au préalable de ce type de maison, est
βουνών με κυρίευσε. Οι κάτοικοι μας υποδέχονται θερμά σ’
indispensable pour prétendre à la conservation. Il me
ένα μικρό καφενείο, πριν να μας συνοδεύσουν στον ξενώνα.
semble que la volonté de conservation
Οι επαφές με τον άλλο είναι πιο εύκολες και άμεσες απ’ ότι
de son
patrimoine, est pour un architecte une valeur
στα μέρη μου. Ένα μεγάλο αμάξι μας μεταφέρει και τους 10
absolument essentielle. Enfin, la collaboration avec ces
στην κορυφή. Η περιπέτεια ξεκινά με χαρά και γέλια.
étudiants grecs a été évidente et l’intégration enfantine.
Φτάνουμε τελικά σ’ ένα παραδοσιακό σπίτι με πολλές
απαραίτητη προκειμένου να προβεί κανείς στην διατήρησή
τους. Πιστεύω ότι η θέληση για διατήρηση της
κληρονομιάς, είναι για έναν αρχιτέκτονα μία αξία εξαιρετικά
σημαντική. Η συνεργασία με αυτούς τους φοιτητές κύλησε
ευχάριστα και η ενσωμάτωση στην ομάδα ήταν πολύ
εύκολη. Τα παιδιά αυτά είναι πολύ ικανά, ευσυνείδητα και
Ces étudiants sont appliqués, consciencieux et
ανέσεις. Η φωτιά στο τζάκι μας υποδέχεται και μας ενώνει.
cheminée nous accueille et nous réunit.
courageux. Ainsi, leur travail en est de même.
Κάθε μέρα βάζουμε κι έναν καινούριο στόχο με σκοπό να
τίποτε λιγότερο.
Chaque jour, nous nous fixions un nouvel objectif dans
Anouk Vialard (Erasmus Student)
αναλύσουμε διάφορα ζητήματα. Συζητούμε έντονα για
Anouk Vialard (Φοιτήτρια Erasmus)
le but de soulever différentes problématiques. Nous
πολλές ώρες κοντά στη φωτιά. Οι συζητήσεις εξελίσσονται
débattons pendant de longues heures au coin du feu.
πολύ αργά, ωστόσο το αποτέλεσμα είναι αρκετά
Les débats avancent très lentement mais le résultat est
ικανοποιητικό. Τα παιδιά αυτά δουλεύουν σε βάθος,
assez satisfaisant. Ces étudiants travaillent en
προσπαθούν να καταλάβουν στην παραμικρή λεπτομέρεια
profondeur, chacun cherchent à comprendre, dans les
την κατασκευή του οποιοδήποτε σπιτιού. Γεγονός που
moindres détails, la construction de telle ou telle maison.
αποδεικνύει μία ιδιαίτερη σχέση με την παραδοσιακή
Ce qui reflète un attachement particulier à leur
αρχιτεκτονική και κυρίως με την διατήρηση και προστασία
architecture traditionnelle, et surtout à la conservation
της. Ήμουν ιδιαιτέρως εντυπωσιασμένη από το ενδιαφέρον
de cette der nière. J ’ai été par ticulièrement
που δίνουν στην λεπτομέρεια. Η ανάλυση αυτών των
impressionnée par l’intérêt qu’ils portent aux détails.
κτισμάτων ήταν εποικοδομητική. Πράγματι η καταγραφή
L’analyse de ces bâtiments fut enrichissante. En effet,
αυτών των παραδοσιακών σπιτιών δίνει στον “συντάκτη”
faire des relevés de maisons anciennes traditionnelles,
ένα αίσθημα υποστήριξης και προστασίας. ∆υστυχώς
donne à son auteur un sentiment de soutient et de
απογοητεύτηκα βλέποντας πολλά απ’ αυτά τα σπίτια να
protection. Malheureusement, j’ai été déçu, de voir que,
έχουν αποκατασταθεί με κακό τρόπο, γεγονός που
beaucoup d’entre elles sont rénovées dans de mauvaises
καταστρέφει τον χαρακτήρα αυτού του παραδοσιακού
conditions. Ce qui détruit le caractère traditionnel de ce
χωριού. Αποκαλούσαμε ένα τμήμα του χωριού “Το μικρό
village. Nous avons appelé une partie de ce village, « the
χωριό”. Αυτό ήταν και το κομμάτι που με ενδιέφερε
small village ». C’est cette partie qui m’a le plus
περισσότερο. Η δομή είναι κυκλική. Το ιδιωτικό και το
intéressée. La structure est circulaire. Le privé et le public
δημόσιο αναμειγνύονται, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα
se mélangent pour créer une atmosphère trèss familiale.
πολύ οικεία. Τα όρια μεταξύ των σπιτιών, των κήπων τους
δυναμικά. Ετσι και η δουλεια τους δεν θα μπορούσε να είναι
78
ΕΜΠ · Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Ανάλυση Παραδοσιακών Κτηρίων και Συνόλων
02/2013
Ορεινή Αρκαδία · Καρύταινα
Anouk Vialard
Αθηνά Αγγελοπούλου
Αρετή Ραφαέλλα Βέρου
Αλίκη Γιοβίτσα
Ερμιόνη Γκαρραμμόνε
∆ημήτρης Ζαμπόπουλος
Θωμαίς Ζορμπά
Ιωάννης Μ. Κουφόπουλος
Βαλέριαν Α. Πορτοκάλης
Ξένια Στούμπου