ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ∆ΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΟΥ Ο∆ΗΓΟΥ ΕΚΠΟΝΗΣΗ: ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΘΩ∆Η ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΕΦΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑ 2012 1 Ευχαριστώ θερμά όλους τους ανθρώπους που στάθηκαν δίπλα μου, στήριξαν και συμπαραστάθηκαν μέχρι τελευταία στιγμή σε αυτή την προσπάθεια μου. ~~~~ Αφιερωμένη την οικογένεια μου που χωρίς την ψυχική και υλική βοήθειά τους και την αμέριστη συμπαράστασή τους δε θα ήταν δυνατό να ολοκληρώσω τις σπουδές μου. 2 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού στην Καστοριά. ∆ημιουργία πολυμεσικού οδηγού ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα Πολυµέσα ορίζονται ως ο συνδυασμός ήχου, εικόνας (κινητής και ακίνητης), κειμένου και video. Ο τουρισμός έχει πολλά να κερδίσει από τη χρήση των πολυμέσων. Η ανάπτυξη τους, δίνει νέες δυνατότητες στην παροχή πληρέστερης ενημέρωσης με ποικιλία τρόπων για την σωστή εξυπηρέτηση του κοινού, αλλά και για την αποδοτικότερη οργάνωση και λειτουργία των τουριστικών επιχειρήσεων και υπηρεσιών. Μέσα από CD-ROM, Internet και ηλεκτρονικά περίπτερα, τα πολυμέσα μπορούν μέσα από ένα όμορφο και αλληλεπιδραστικό περιβάλλον, μπορούν να παρέχουν ολοκληρωμένες πληροφορίες και γνώσεις στον μελλοντικό τουρίστα με ευχάριστο και διασκεδαστικό τρόπο. Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας, είναι η καταγραφή και μελέτη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού που έχουν αναπτυχθεί στην Καστοριά, και η δημιουργία εφαρμογής με την χρήση πολυμέσων, που στόχο έχει την ενημέρωση και την τουριστική προβολή του νομού. Κατά την δημιουργία της πτυχιακής αυτής εργασίας, έγινε μια προσπάθεια να ακολουθηθούν όλα τα στάδια παραγωγής μιας πολυμεσικής εφαρμογής τα οποία είναι: Ανάλυση, Σχεδίαση, Ανάπτυξη, Έλεγχος και Διανομή. Για την ανάπτυξη της εφαρμογής χρησιμοποιήθηκαν προγράμματα επεξεργασίας φωτογραφιών, επεξεργασίας βίντεο, σχεδιαστικά, για την ψηφιοποίηση και επεξεργασία ήχου και το Macromedia Director για την ενοποίηση όλων των στοιχείων σε μια ενιαία πολυμεσική εφαρμογή. 3 ABSTRACT Multimedia defined as the combination of audio, image (movable and immovable), text and video. Tourism has a lot to gain from the use of multimedia. Their development gives new possibilities in providing more comprehensive information in a variety of ways to properly serve the public, but also for the efficient organization and operation of tourism enterprises and services. Through CD-ROM, Internet and electronic kiosks, multimedia can through a beautiful and interactive environment, can provide integrated information and knowledge in future tourists with enjoyable and fun way. The purpose of this thesis is to record and study the alternative forms of tourism that have been developed in Kastoria and the creation of that aims to information and promotion about the county of Kastoria. During the initial preparation of the work it was attempted to follow all the stages of multimedia application: Analysis, Design, Development, Testing and Distribution. The application has been developed using the following software: Adobe Photoshop (digital photograph editing), Adobe Premier (video editing), Corel Draw (Vector Design software), Sound Forge (audio editing and digitization) and Macromedia Director to combine everything into a multimedia application. 4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΤΑ ΠΟΛΥΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ………………………………………7 1.2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ………………………………………………………………….11 2. ΣΤΑ∆ΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΙΑΣ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 2.1 ΑΝΑΛΥΣΗ………………………………………………………………….…12 2.2 ΣΧΕΔΙΑΣΗ……………………………………………………………………14 2.3 ΑΝΑΠΤΥΞΗ………………………………………………………………......16 2.4 ΕΛΕΓΧΟΣ……………………………………………………………………..16 2.5 ΔΙΑΝΟΜΗ……………………………………………………………………..17 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 3.1 ΤΟ 1ο ΠΛΑΝΟ………………………………………………………………...19 3.2 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ………………………………..20 3.3 ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ………………...…………20 3.4 Η ΚΑΣΤΟΡΙΑ………………………………………………………………...21 3.4.1 Η Καστοριά…………………………………………………………………22 3.4.2 Παλιά Πόλη…………………………………………………………………23 3.4.3 Η Πόλη Σήμερα……………………………………………………………..23 3.5 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ………………………………………….24 3.6 ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ……………………………..24 3.7 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΝΤΟΣ…………………………………………………...25 4. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 4.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ…………………………………………………...26 4.2 ΠΟΙΑ Η ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ………………………....29 4.3 ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ………………………………30 4.4 ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ…………………………………………………………………31 5. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 5.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ…………………………….32 5 5.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ………………………………………………………………….32 5.3 ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ……………………………………………………………….34 5.3.1 Αγροτουρισμός………………………………………………………………34 5.3.2 Οικολογικός Τουρισμός-Οικοτουρισμός…………………………………..35 5.3.3 Επαγγελματικός Τουρισμός………………………………………………...36 5.3.4 Πολιτιστικός Τουρισμός…………………………………………………….37 5.3.5 Μαθησιακός Τουρισμός……………………………………………………..38 5.3.6 Θρησκευτικός Τουρισμός…………………………………………………...38 5.3.7 Τουρισμός Υγείας……………………………………………………………39 5.3.8 Κοινωνικός Τουρισμός………………………………………………………39 5.3.9 Θαλάσσιος Τουρισμός……………………………………………………….40 5.3.10 Αθλητικός Τουρισμός………………………………………………………..41 5.4 ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΣΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ……………………………………………………………43 5.4.1 Αγροτουρισμός………………………………………………………………43 5.4.2 Θρησκευτικός Τουρισμός…………………………………………………...43 5.4.3 Μαθησιακός Τουρισμός……………………………………………………..44 5.4.4 Αθλητικός Τουρισμός………………………………………………………..44 5.4.5 Φωτογράφιση………………………………………………………………...46 5.4.6 Τουρισμός Υγείας…………………………………………………………….46 5.4.7 Περιήγηση με 4Χ4……………………………………………………………47 5.4.8 Επαγγελματικός Τουρισμός…………………………………………………47 5.4.9 Πολιτιστικός Τουρισμός…………………………………………………….48 6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………………………………………….59 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………………………….61 6 Κεφάλαιο 1ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΤΑ ΠΟΛΥΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, πάντα υπήρχε η έννοια των πολλαπλών μέσων. Ο άνθρωπος από την φύση του, μιλάει, ακούει, γράφει, παίζει μουσική, ζωγραφίσει και εξωτερικεύει τις σκέψεις του και συναισθήματα του. Αυτός ο τρόπος επικοινωνίας μεταφέρθηκε και στην τεχνολογία και ειδικότερα στην αλληλεπίδραση μεταξύ του ανθρώπου και του υπολογιστή. Από την δεκαετία του 1980 λοιπόν, έγινε αντιληπτό ότι ο υπολογιστής θα μπορούσε να συμβάλλει στην ανθρώπινη επικοινωνία κι αυτό γιατί μπορεί να συνδυάσει κείμενο, στατική και κινούμενη εικόνα, ήχο, γραφικά και βίντεο. Έτσι, όταν συνδυάζονται όλα ή κάποια από τα παραπάνω στοιχεία μαζί σε μία εφαρμογή, τότε συναντάμε τα πολυμέσα. Τα πολυμέσα έχουν φέρει επανάσταση στην κοινωνία μας. Υπάρχουν εφαρμογές σχεδόν για κάθε δραστηριότητα. Έτσι κι ο τουρισμός, ο οποίος βασίζεται στην πληροφορία, δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση, κι αυτό γιατί είναι ένας τομέας που έχει πολλά να κερδίσει από τη χρήση των πολυμέσων, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην τόνωση της τουριστικής αγοράς. Σε πολλές περιπτώσεις1 ακολουθείται η κλασική διαδικασία για τη διαφήμιση των θέρετρων και την προσέλκυση πελατών, η οποία είναι οι τουριστικοί οδηγοί και τα διαφημιστικά φυλλάδια. Με αυτόν τον τρόπο, οι πληροφορίες που παίρνει ο πελάτης δεν είναι πάντα αυτές που πραγματικά τον ενδιαφέρουν, με αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές να μην επιλέγει το πρόγραμμα διακοπών που του ταιριάζει καλύτερα. Αυτό έχει ως συνέπεια, να μην μείνει ικανοποιημένος από τη διαμονή του και να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Επίσης, ένα άλλο πρόβλημα, που έχει να κάνει με τις επιχειρήσεις, είναι ότι οι πληροφορίες που πρέπει να παρουσιαστούν στον πελάτη αλλάζουν διαρκώς, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις, να πρέπει να δαπανήσουν αρκετά χρήματα για την ανανέωση του διαφημιστικού ή ενημερωτικού υλικού, ενώ πολλές φορές ο ενδιαφερόμενος παίρνει παλιές πληροφορίες περιορισμένης σημασίας. 1 Τα Πολυμέσα στον Τουρισμό. http://www.it.uom.gr/project/MultimediaTechnologyNotes/chap3a_10.htm (Πρόσβαση Σεπτέμβριος 2012) 7 Με την εξέλιξη όμως της τεχνολογίας υπάρχουν νέες δυνατότητες για την εξυπηρέτηση και ενημέρωση των πελατών, αλλά και για καλύτερη λειτουργία των επιχειρήσεων και υπηρεσιών. Μεγάλες δυνατότητες και προοπτικές όμως για την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών στον τουριστικό τομέα δίνει και το Internet, μέσω του οποίου μπορεί ο καθένας από το σπίτι του να βρει μεγάλο όγκο πληροφοριών που αφορούν τον τουρισμό και τα ταξίδια. Εκτός όμως από τις πληροφορίες γενικού περιεχομένου που μπορεί να βρει κάποιος στο Internet, υπάρχουν και ειδικές τοποθεσίες, που ασχολούνται αποκλειστικά στο να παρέχουν τουριστικές υπηρεσίες. Αυτές, έχουν σαν σκοπό, να παρέχουν στους επισκέπτες τους πλήρης υπηρεσίες , ώστε να μπορούν να καλύψουν όλες τις ανάγκες για την προετοιμασία του ταξιδιού τους. Για να γίνει όμως αυτό, χρειάζεται ανάπτυξη των ευρυζωνικών υποδομών ώστε οι χρήστες να έχουν πρόσβαση σε πολυμεσικό περιεχόμενο, σε πραγματικό χρόνο. Αυτό έχει μεγάλη σημασία στην τουριστική αγορά, γιατί η επιλογή ενός συγκεκριμένου προορισμού, είναι σχετική με την ποιότητα των πληροφοριών που έχει στην διάθεσή του ο πελάτης. Αναμφισβήτητα, οι εικόνες και οι λεπτομερείς πληροφορίες σε κάποιο site παίζουν σημαντικό ρόλο στην άποψη του πελάτη για το προϊόν που τον ενδιαφέρει. Έτσι λοιπόν και στην περίπτωση των πόλεων που θέλουν να προβάλλουν το τουριστικό τους προϊόν μπορούν να δημιουργήσουν μια ιστοσελίδα στην οποία ο μελλοντικός επισκέπτης θα μπορεί να δει μέσα από φωτογραφικό υλικό αλλά και video και να πληροφορηθεί μέσω κειμένου ή και άλλων οπτικοακουστικών μέσων, για πληροφορίες που χρειάζεται για το μελλοντικό του ταξίδι. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί το ηλεκτρονικό εμπόριο και μια σημαντική δυνατότητα που παρέχει το internet είναι οι on-line κρατήσεις και οι πληρωμές μέσω πιστωτικών καρτών από το διαδίκτυο. Υπάρχουν πλέον πολλά sites που παρέχουν τέτοιες υπηρεσίες. Ένα από τα αυτά που συγκεντρώνουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι το Terra Incognita Ecotours (www.go-explore.com), στις Ηνωμένες Πολιτείες. O μελλοντικός τουρίστας μπορεί να βρει τις πληροφορίες που θέλει, για τον προορισμό που τον ενδιαφέρει αλλά και να κάνει on-line κρατήσεις εισιτηρίων με τις επιχειρήσεις που συνεργάζεται το εκάστοτε site. Η συγκεκριμένη σελίδα, παρέχει στον χρήστη επιπλέον δυνατότητες για την παροχή ακριβέστερων πληροφοριών, όπως για παράδειγμα να μπορεί να βρει πληροφορίες, όπως το κοντινότερο εστιατόριο σε κάποιο ξενοδοχείο. Έτσι, οι πληροφορίες αυτές, χωρίς το Internet θα του ήταν διαθέσιμες μόνο μετά την άφιξη 8 του στον προορισμό του. Επίσης δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να συμπληρώσει τις προτιμήσεις του σε ένα προσωπικό προφίλ και οι πληροφορίες που παίρνει να είναι ανάλογες με τις ιδιαιτερότητές του. Κάτι ανάλογο για την Ελλάδα, είναι το Greek Travel Pages (www.gtp.gr). Ο επισκέπτης μπορεί να βρει πληροφορίες για οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας τον ενδιαφέρει. Πιο συγκεκριμένα μπορεί να ενημερωθεί για τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις της περιοχής, τα καταλύματα όπου ο ενδιαφερόμενος μπορεί να συμπληρώσει μια φόρμα με τις απαιτήσεις του (πχ. τηλεόραση, internet, mini bar, κλιματισμός κλπ) και ανάλογα με τα αποτελέσματα, να επιλέξει αυτό που είναι πιο κοντά στις επιθυμίες του, τα δρομολόγια, χρησιμοποιώντας και εκεί κάποιου είδους φόρμα, τις κοντινές τοποθεσίες γύρω από την περιοχή αλλά και να δει πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Τέτοιου είδους υπηρεσίες προσφέρουν πραγματική ενημέρωση στον υποψήφιο ταξιδιώτη και στο μέλλον αναμένεται να επεκταθεί η χρήση τους. Έτσι, με την χρήση των πολυμέσων2 στον τουρισμό μπορούμε να μιλάμε για παροχή πλήρης ενημέρωσης με ποικιλία τρόπων στον μελλοντικό ταξιδιώτη. Φωτογραφίες, video, ήχος, τρισδιάστατες απεικονίσεις, ψηφιακοί χάρτες και ηλεκτρονικά βιβλία, δημιουργούνται για να προβάλλουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τουριστικούς προορισμούς. Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι τα πολυμέσα μπορούν να συντελέσουν στην παροχή ενημέρωσης υψηλού επιπέδου στους υποψήφιους πελάτες. Όσον αφορά τα CD-ROM υπάρχουν πλέον αρκετά παραδείγματα ηλεκτρονικών τουριστικών οδηγών που προσφέρουν πληροφορίες, που παλιότερα θα χρειαζόταν τόμοι έντυπου υλικού. Ένα παράδειγμα τουριστικού CD-ROM, ελληνικής παραγωγής είναι το «The complete multimedia CD-ROM of Crete». Το δημιούργησε η εταιρία «Multimedia Systems Centre3». Η εφαρμογή επικεντρώνεται στο να παρέχει πληροφορίες στον επισκέπτη, χωρίς να παραβλέπεται όμως η ιστορική και πολιτισμική εικόνα του νησιού. Είναι μια συλλογή που αποτελείται από κείμενα, φωτογραφίες, πληροφορίες και χάρτες τουριστικού περιεχομένου, με ένα φιλικό γραφικό περιβάλλον προς το χρήστη. Το πρόγραμμα μπορεί να λειτουργήσει σε έξι διαφορετικές γλώσσες (Ελληνικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Ιταλικά και Νορβηγικά). 2 Παρατηρητήριο για την κοινωνία της πληροφορίας. (2009) «Διείσδυση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στον Τομέα του Τουρισμού: Τάσεις και εξελίξεις& Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα» 3 Multimedia Systems Centre (πρόσβαση Οκτώβριος 2012) http://www.msc.gr/about-msc 9 Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζουν και δύο εκδόσεις για τα μουσεία του Λούβρου και του Ορσαί, στο Παρίσι. Είναι δημιουργίες της εταιρείας «Montparnasse Multimedia» και της ένωσης των Εθνικών Μουσείων της Γαλλίας. Μπορεί κανείς να περιηγηθεί στις αίθουσες των μουσείων, να δει φωτογραφίες των έργων και να βρει στοιχεία για τους δημιουργούς τους. Τα παραπάνω είναι ελάχιστα παραδείγματα από τα πολλά CD-ROM με τουριστικό ενδιαφέρον που υπάρχουν. Άλλο ένα μέσο για την παρουσίαση πληροφοριών στον επισκέπτη, είναι τα ηλεκτρονικά περίπτερα (info kiosks) πληροφοριών. Πρόκειται για υπολογιστές που παρουσιάζουν στην οθόνη του υπολογιστή πληροφορίες, οι οποίες μπορεί να συνοδεύονται από ήχο (π.χ. μια φωνή που να δίνει οδηγίες για τη χρήση του μηχανήματος). Για την αλληλεπίδραση με το χρήστη συνήθως χρησιμοποιούνται οθόνες αφής, οι οποίες ενεργοποιούνται με την πίεση που ασκείται στην επιφάνειά τους. Οι οθόνες αφής είναι ένας πολύ καλός τρόπος για την επικοινωνία με το χρήστη, γιατί είναι απλές στη χρήση τους και ο χρήστης χωρίς να έχει ιδιαίτερες γνώσεις πάνω στους υπολογιστές, μπορεί με άνεση να τις χρησιμοποιήσει. Παρέχουν επίσης την δυνατότητα σύνδεσης στο internet και μπορούν να εγκατασταθούν σε οποιονδήποτε χώρο, κλειστό αλλά και υπαίθριο, αφού είναι ανθεκτικά στις διάφορες περιβαλλοντικές συνθήκες. Τα ηλεκτρονικά περίπτερα, τα συναντάμε συνήθως σε κεντρικά σημεία των πόλεων, με σκοπό την ενημέρωση του επισκέπτη, για θέματα και πληροφορίες που αφορούν την πόλη που έχει επισκεφτεί. Επίσης τα συναντάμε σε αεροδρόμια, λιμάνια αλλά και σταθμούς τρένων όπου οι τουρίστες μπορούν να ενημερωθούν για τους προορισμούς που τους ενδιαφέρουν. Να αναφερθεί ότι η χρήση των Πολυμέσων στον τουρισμό, είναι κάτι που αφορά ιδιαίτερα την Ευρωπαϊκή Ένωση, κι αυτό γιατί ο τουρισμός έχει μεγάλη σημασία για την οικονομία των ευρωπαϊκών χωρών και ειδικά αυτών του νότου, οι οποίες έχουν και πιο μικρή οικονομική ανάπτυξη. Γι’ αυτόν το λόγο υπάρχουν κάποια ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα που σκοπό έχουν την προώθηση της χρήσης πολυμέσων στον τουρισμό. Ένα σύστημα που προέκυψε από τέτοιο πρόγραμμα είναι το «Aegean System». Στην δημιουργία του λαμβάνει μέρος και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Το σύστημα αυτό έχει να κάνει με την ανάπτυξη CD-ROM πολυμέσων με πληροφορίες για τα νησιά του Αιγαίου, καθώς και την ανάπτυξη ενός δικτύου με συσκευές πολυμέσων σε τρία νησιά (Χίος, Σάμος, Λέσβος). Ο χρήστης, θα μπορεί να βλέπει πληροφορίες για αυτά τα νησιά, και παράλληλα να κάνει κρατήσεις με τα 10 συνεργαζόμενα ξενοδοχεία. Οι συσκευές του δικτύου παίρνουν τις πληροφορίες από μια κεντρική βάση δεδομένων, η οποία είναι εγκατεστημένη στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τέλος, στο χώρο του τουρισμού την εμφάνισή τους έχουν αρχίσει να κάνουν και οι πρώτες εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας. Ο πατέρας του όρου Jaron Lanier, έδωσε τον εξής ορισμό το 1989: «Ένα αλληλεπιδραστικό, τρισδιάστατο περιβάλλον, φτιαγμένο από υπολογιστή, στο οποίο μπορεί κάποιος να εμβυθιστεί». Με την κατασκευή εικονικών κόσμων, ο υποψήφιος ταξιδιώτης μπορεί να περιηγηθεί στην περιοχή ή στο αξιοθέατο που τον ενδιαφέρει, πριν ακόμη ταξιδέψει στο συγκεκριμένο μέρος. Παράδειγμα μιας τέτοιας εφαρμογής είναι ο εικονικός κόσμος που παρουσιάζει το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού (IME), το οποίο αξιοποιεί την τεχνολογία της Εικονικής Πραγματικότητας για θέματα πολιτισμού, δημιουργώντας προγράμματα εκπαιδευτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό. Το περιεχόμενο των προβολών δεν είναι μαγνητοσκοπημένο, αλλά δημιουργείται από υπερσύγχρονο ηλεκτρονικό υπολογιστή τη στιγμή της προβολής. Απαιτεί την ενεργό συμμετοχή του θεατή, με αποτέλεσμα μια αμφίδρομη διαδραστική εμπειρία. 1.2 Προγράμματα που χρησιμοποιήθηκαν για την εφαρμογή Για να δημιουργηθεί μια πολυμεσική εφαρμογή, χρειάζεται ο σωστός εξοπλισμός, αλλά και τα κατάλληλα προγράμματα (επεξεργασία εικόνας, ήχου, βίντεο) έτσι ώστε να έχουμε ένα άρτιο αποτέλεσμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι έγινε μια μεγάλη έρευνα για ανεύρεση των κατάλληλων προγραμμάτων, όπως επίσης ότι χρειάστηκε αρκετός χρόνος για την εκμάθηση των βασικών εργαλείων του κάθε προγράμματος. Adobe Photoshop: Πρόγραμμα επεξεργασίας φωτογραφιών. Adobe Premier: Πρόγραμμα επεξεργασίας βίντεο. Corel Draw: Σχεδιαστικό Πρόγραμμα. Macromedia Director: Πρόγραμμα δημιουργίας οπτικών παρουσιάσεων και πολυμεσικών εφαρμογών. Sound Forge: Πρόγραμμα ψηφιοποίησης και επεξεργασίας ήχου. 11 Κεφάλαιο 2ο ΣΤΑ∆ΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΜΙΑΣ ΠΟΛΥΜΕΣΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Σε αυτό το κεφάλαιο, θα αναλύσουμε τα στάδια4 που ακολουθούνται για την δημιουργία μιας πολυμεσικής εφαρμογής, από την σύλληψη της αρχικής ιδέας, μέχρι και το τελικό προϊόν. Τα στάδια είναι τα εξής: Ανάλυση Σχεδίαση Ανάπτυξη Έλεγχος Διανομή 2.1 Ανάλυση Πρώτη έρχεται η φάση της ανάλυσης. Σε αυτή, γίνεται μια προσπάθεια για συλλογή όλων των απαραίτητων πληροφοριών που θα δώσουν μια καθαρή εικόνα για τις ανάγκες που πρόκειται να καλύψει η εφαρμογή, καθώς και για όλα τα σχετικά στοιχεία που διαμορφώνουν το περιβάλλον στο οποίο θα λειτουργήσει. Έτσι, θα πρέπει να γίνει καταγραφή των αρχικών ιδεών και παράλληλα να απαντηθούν μια σειρά από ερωτήματα όπως: • Ποιοι είναι οι στόχοι της εφαρμογής; Ο αρχικός στόχος ήταν η δημιουργία μιας απλής δομικά πολυμεσικής εφαρμογής, μέσα σε ένα εύχρηστο, φιλικό και ευχάριστο περιβάλλον που σκοπό έχει να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του χρήστη, βοηθώντας αποτελεσματικά στην απόκτηση γνώσης • Αξίζει να υλοποιηθεί ένα τέτοιο εγχείρημα; 4 Το κεφάλαιο αυτό δημιουργήθηκε με την βοήθεια των σημειώσεων του μαθήματος «Ολοκληρωμένη δημιουργία πολυμέσων» http://elearn.teikoz.gr/pluginfile.php/3516/mod_resource/content/0/stadia_paragogis.pdf 12 Φυσικά, γιατί μια τέτοια εφαρμογή μπορεί να προσφέρει πλήθος γνώσεων στον χρήστη αλλά και στον δημιουργό της. • Ποιες είναι οι απαιτήσεις των χρηστών; Οι χρήστες είναι οι καλύτεροι κριτές μιας πολυμεσικής εφαρμογής και πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη οι παρατηρήσεις και τα σχόλιά τους. Έτσι έγινε μια προσπάθεια, να κρίνει αρκετός κόσμος (10 άτομα διαφόρων ηλικιών από 15-40) την εφαρμογή, να ακούσω αρκετές απόψεις και σχόλια (θετικά και αρνητικά), αλλά και παρατηρήσεις, για να γίνει η εφαρμογή ακόμη περισσότερο ευχάριστη, εύχρηστη και λειτουργική. • Πόσα χρήματα σκοπεύουμε να διαθέσουμε; Στην συγκεκριμένη εφαρμογή, δεν υπήρχε κάποιος προϋπολογισμός, κι αυτό γιατί είχα μεγάλη βοήθεια από φίλους οι οποίοι δέχτηκαν να βοηθήσουν αφιλοκερδώς δίνοντάς μου τον απαραίτητο εξοπλισμό που χρειαζόμουν, όπως φωτογραφική μηχανή και κάμερα • Τι πολυμεσικά στοιχεία απαιτούνται για την εφαρμογή; Για να χαρακτηριστεί μια εφαρμογή πολυμεσική, θα πρέπει να παρέχει στον χρήστη, γραφικά, κινούμενες και μη εικόνες, κείμενο και ήχο. Η συγκεκριμένη εφαρμογή, θεωρώ ότι είναι πλούσια όσων αφορά τα παραπάνω. • Τι λογισμικό είναι διαθέσιμο; Η επιλογή των σωστών προγραμμάτων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο τύπος της εφαρμογής, ο εξοπλισμός που υπάρχει, ο προϋπολογισμός, το χρονοδιάγραμμα κλπ. Για να υλοποιηθεί μια τέτοια εφαρμογή, χρειάζεται ένα πλάνο εργασιών, αλλά και χρονοπρογραμματισμός. Αυτά τα δύο στάδια, είναι αλληλένδετα μεταξύ τους. Η συγκεκριμένη πολυμεσική εφαρμογή, έγινε με βάση το παρακάτω πλάνο. 13 Τέλος, για την ανάπτυξη μιας πολυμεσικής εφαρμογής είναι σημαντικό το ανθρώπινο δυναμικό, δηλαδή μια ομάδα εργασίας που θα υλοποιήσει την εφαρμογή. Η σωστή σύνθεση ωστόσο, περιλαμβάνει: • Παραγωγός • Βοηθός Παραγωγού • Προγραμματιστής / Σχεδιαστής εφαρμογών πολλαπλών μέσων και γνώστης συγγραφικών συστημάτων • Συγγραφέας / Σεναριογράφος • Παραγωγός Γραφικών • Φωτογράφος • Γραφίστας • Παραγωγός Βίντεο • Παραγωγός Ήχου • Σκηνοθέτης 2.2 Σχεδίαση Οι φάσεις τις σχεδίασης και της ανάπτυξης, σχετίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αρχικά δίνετε βάση στην Δομή της Εφαρμογής, η οποία πρέπει να είναι σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε ο χρήστης να γνωρίζει ποια είναι η αφετηρία και ποιος ο 14 τερματισμός. Σε κάθε παράθυρο της εφαρμογής, πρέπει απαραίτητα να υπάρχει ένα κουμπί που να επιτρέπει στον χρήστη να επιστρέψει στο «αρχικό μενού», κουμπιά «προηγούμενο» και «επόμενο», για την εύκολη πλοήγηση μέσα στην εφαρμογή, όπως επίσης και ένα κουμπί «εξόδου», που να επιτρέπει στον χρήστη, να εξέλθει ανά πάσα στιγμή από την εφαρμογή. Συνεπώς, η χαρτογράφηση της δομής της εφαρμογής, είναι μια εργασία που θα πρέπει να ξεκινήσει από τα πρώτα στάδια σχεδιασμού. Ένα μη καλά οργανωμένο σύστημα πλοήγησης, κάνει τους χρήστες να νιώθουν χαμένοι και σε πολλές περιπτώσεις δεν ξαναχρησιμοποιούν το προϊόν. Οι κυριότερες μορφές πλοήγησης είναι οι παρακάτω: Γραμμική: Ο χρήστης έχει δυνατότητα πλοήγησης από την μία πληροφορία, στην επόμενη. Ιεραρχική: Ο χρήστης, έχει την δυνατότητα πλοήγησης διαμέσου των κλάδων μιας δενδροειδούς δομής . Μη Γραμμική: Ο χρήστης έχει την δυνατότητα ελεύθερης πλοήγησης στην εφαρμογή, χωρίς να υπάρχουν προκαθορισμένες διαδρομές που πρέπει να ακολουθήσει. Σύνθετη: Εδώ γίνεται συνδυασμός των παραπάνω μορφών πλοήγησης (γραμμική, μη γραμμική, ιεραρχική). Για την ανάπτυξη της πολυμεσικής εφαρμογής με τίτλο «Μορφές Εναλλακτικού Τουρισμού στην Καστοριά», χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο της ιεραρχικής πλοήγησης Επίσης χρησιμοποιήθηκαν όλα τα είδη των δομικών στοιχείων που απαρτίζουν μια πολυμεσική εφαρμογή. Οι φωτογραφίες και τα video που έχουν χρησιμοποιηθεί, έχουν σαν σκοπό να δώσουν μια πιο ζωντανή εικόνα της πόλης στο κοινό, έτσι ώστε να γίνει αντιληπτή η ομορφιά και ο πλούτος της Καστοριάς και η μουσική που 15 ακούγεται καθ’ όλη την διάρκεια της εφαρμογή χρησιμοποιήθηκε για να την κάνει ακόμη πιο ευχάριστη. 2.3 Ανάπτυξη 2.3.1 Συγκέντρωση και επεξεργασία του πρωτογενούς υλικού Το πρώτο στάδιο για την ανάπτυξη της εφαρμογής, είναι η συγκέντρωση και η επεξεργασία του πρωτογενούς υλικού που θα χρησιμοποιηθεί. Έτσι με την ανάθεση του θέματος ανέτρεξα καταρχήν στο προσωπικό μου φωτογραφικό αρχείο από τα χρόνια μου στην Καστοριά και προσπάθησα να βρω φωτογραφικό υλικό από όλες τις καθιερωμένες καστοριανές εκδηλώσεις που έχω παρευρεθεί, αλλά και από πανέμορφα τοπία που έχω επισκεφτεί, έτσι ώστε να τα προσθέσω στην εφαρμογή μετά από την κατάλληλη επεξεργασία. Έγιναν επίσης και αρκετές επισκέψεις σε Βυζαντινούς ναούς της πόλης. Όσον αφορά το video, κι εκεί ακολουθήθηκε η απαραίτητη διαδικασία επεξεργασίας και κράτησα μόνο τα στιγμιότυπα που θεώρησα όμορφα για να τα παρουσιάσω. Στην συνέχεια, το υλικό που θα εισαχθεί στον υπολογιστή, θα επεξεργαστεί με τα κατάλληλα εργαλεία και προγράμματα. Μετά την συγκέντρωση του πρωτογενούς υλικού, ξεκίνα η επεξεργασία όλων των στοιχείων. 2.3.2 Προγραμματισμός και εκσφαλμάτωση Στον προγραμματισμό, τα εργαλεία τα οποία χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη εφαρμογών πολυμέσων, μπορεί να είναι: 1. Γλώσσες προγραμματισμού 2. Εργαλεία συγγραφής που περιέχουν και κάποια περιγραφική γλώσσα Στην συγκεκριμένη πολυμεσική εφαρμογή, χρησιμοποιήθηκε συγγραφικό λογισμικό και συγκεκριμένα το πρόγραμμα DIRECTOR. Στην εκσφαλμάτωση, γίνεται από τον προγραμματιστή η διόρθωση των σφαλμάτων και των μη σωστών αποκρίσεων της εφαρμογής. 2.4 Έλεγχος Ο έλεγχος, αποσκοπεί στην ανίχνευση κάποιων λαθών, που ίσως να υπάρχουν στην πολυμεσική εφαρμογή. Πιο συγκεκριμένα, η διαδικασία ελέγχου εστιάζει τις ενέργειές της στα ακόλουθα σημεία: 16 9 Στην εκτίμηση της εφαρμογής από τεχνική άποψη. 9 Στην ευκολία χρήσης της εφαρμογής από τους χρήστες. 9 Στην επιβεβαίωση ότι έχουν ικανοποιηθεί όλες οι προδιαγραφές και τα χαρακτηριστικά που έθεσαν οι χρήστες για τη συγκεκριμένη εφαρμογή. 9 Στον έλεγχο της απόδοσης και της συμβατότητας µε συγκεκριμένο εξοπλισμό. Το στάδιο του ελέγχου είναι πολύ σημαντικό. Θα πρέπει να ελεγχθεί η αξιοπιστία των συνδέσμων που υπάρχουν στην εφαρμογή, η ταχύτητα με την οποία λειτουργεί η εφαρμογή, η χρηστικότητα που παρέχει στον χρήστη, αλλά και η ποιότητα ανάλυσης των εικόνων , των video και των γραφικών. Η πολυμεσική εφαρμογή «Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού στην Καστοριά» αναπτύχθηκε σε λειτουργικό περιβάλλον Windows 7, 2.5 ∆ιανομή Όταν ολοκληρωθεί πολυμεσική εφαρμογή, το αμέσως επόμενο στάδιο είναι να αποθηκευτεί στο µέσο διανομής (π.χ. CD-ROM), μαζί µε τα απαραίτητα αρχεία και προγράμματα για την αναπαραγωγή της εφαρμογής.. . Διατήρηση αρχείων ασφαλείας Για την αποφυγή ανεπιθύμητων καταστάσεων ή προβλημάτων (π.χ. καταστροφή του σκληρού δίσκου) απαιτείται η διατήρηση αντιγράφων ασφαλείας για όλα τα αρχεία. Στην συγκεκριμένη εφαρμογή, γινόταν συχνή αποθήκευση όλων το δεδομένων σε εξωτερικό σκληρό δίσκο. Προστασία της εφαρμογής Για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων (copyright), χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι ώστε να µη μπορεί να αντιγραφεί ένα CD-ROM: • Η χρήση ειδικού λογισμικού κλειδώματος της εφαρμογής. • Η χρήση ηλεκτρονικού κυκλώματος προστασίας λογισμικού (Hasp). • Επίσης, πολλά προγράμματα συγγραφής παρέχουν δυνατότητες κρυπτογράφησης αποτρέποντας το άνοιγμα του αρχείου της εφαρμογής από µη εξουσιοδοτημένους χρήστες. 17 Σύνταξη εγχειριδίου οδηγιών χρήστη Πολύ σημαντική είναι η παροχή εγχειριδίων χρήσης (manual). Σε αυτά περιέχονται αναλυτικές οδηγίες σχετικές µε τη διαδικασία εγκατάστασης και χρήσης της εφαρμογής, οδηγίες αντιμετώπισης ειδικών προβλημάτων που ίσως προκύψουν, καθώς και οι ελάχιστες απαιτήσεις για το υπολογιστικό σύστημα του χρήστη. Τα εγχειρίδια αυτά, μπορεί να είναι είτε σε έντυπη είτε σε ηλεκτρονική μορφή. Συσκευασία τελικού προϊόντος Η συσκευασία του CD-ROM είναι σημαντική για την προώθησή του και παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, για την αγορά του προϊόντος. 18 Κεφάλαιο 3ο ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Σε αυτό το κεφάλαιο γίνεται περιγραφή της πολυμεσικής εφαρμογής (Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού στην Καστοριά). Η εφαρμογή περιέχει αρκετά υπομενού, και για αυτό τον λόγο είναι δύσκολο να συμπεριληφθούν όλα. Θα γίνει μια προσπάθεια περιγραφής των βασικών υπομενού. 3.1 ΤΟ 1Ο ΠΛΑΝΟ Η εφαρμογή ξεκινάει με τις απαιτούμενες πληροφορίες, όπως: Το τμήμα που διεξάγει την έρευνα, το θέμα που ερευνάται, αλλά και τα άτομα που δούλεψαν, ώστε να υλοποιηθεί η εφαρμογή. 19 3.2 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ VIDEO Στην συνέχεια ένα φωτογραφικό video με υλικό από την Καστοριά, καλωσορίζει τον χρήστη στην εφαρμογή. Μέσα από μια πλούσια γκάμα φωτογραφιών που εναλλάσσονται , ο χρήστης μπορεί να θαυμάσει την ομορφιά του τόπου. Με την επιλογή skip, δίνεται η δυνατότητα να προσπεράσει το video και να προχωρήσει απευθείας στο κεντρικό menu. 3.3 ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Με την ολοκλήρωση του εισαγωγικού video, εμφανίζεται το κεντρικό menu της εφαρμογής. Σε αυτό, ο χρήστης έχει την δυνατότητα να επιλέξει, που θέλει να περιηγηθεί. (Σε κάθε menu και υπομενού υπάρχουν τα κουμπιά «menu», «back» και «exit» τα οποία βοηθούν τον χρήστη να κινηθεί μέσα στην εφαρμογή). Οι επιλογές είναι: 20 • Η Καστοριά • Εναλλακτικός Τουρισμός (τι είναι;) • Μορφές Εναλλακτικού Τουρισμού • Πληροφορίες Εντός Έτσι, ανάλογα με την επιλογή ο χρήστης μεταφέρεται σε ένα νέο υπομενού. 3.4 Η ΚΑΣΤΟΡΙΑ Στο υπομενού «Η ΚΑΣΤΟΡΙΑ» , ο χρήστης μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε τρείς διαφορετικές κατηγορίες : Η Καστοριά, Παλιά Πόλη, και Η Πόλη Σήμερα. Κατά την είσοδο στο υπομενού, εμφανίζονται σταδιακά οι φωτογραφίες των κάδρων από την Καστοριά, αλλά και οι τίτλοι του κάθε υπομενού. 21 3.4.1 Η ΚΑΣΤΟΡΙΑ Στο υπομενού «Η Καστοριά» παρέχονται στον χρήστη γενικές πληροφορίες για την πόλη της Καστοριάς, όπως κάποια ιστορικά στοιχεία αλλά και από πού πήρε το όνομά της η πόλη. 22 3.4.2 ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ Στο υπομενού «Παλιά Πόλη», ο χρήστης έχει την δυνατότητα να μάθει για τις παλιές συνοικίες της Καστοριάς, αλλά και να θαυμάσει μέσα από ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό, την πόλη όπως ήταν τότε. 3.4.3 Η ΠΟΛΗ ΣΗΜΕΡΑ Μπαίνοντας «Στην Πόλη Σήμερα», γίνεται παρουσίαση φωτογραφικού υλικού για την Καστοριά όπως είναι σήμερα. Μια μικρή περιπλάνηση στους δρόμους και στα σοκάκια της πόλης… Ο χρήστης πατώντας με το ποντίκι πάνω στην φωτογραφία που θέλει, αυτόματα γίνεται μεγέθυνση της εικόνας και με την βοήθεια των πλήκτρων back και next μπορεί να δει όλο το φωτογραφικό album. 23 3.5 Εναλλακτικός Τουρισμός Κατά την είσοδο σε αυτό το υπομενού, ο χρήστης έχει την δυνατότητα να ενημερωθεί για τον εναλλακτικό τουρισμό. Δίνονται πληροφορίες σχετικά με το τι είναι εναλλακτικός τουρισμός, ποια είναι τα χαρακτηριστικά του, σε ποιους απευθύνεται και ποιες είναι οι κύριες μορφές εναλλακτικού τουρισμού. 3.6 Μορφές εναλλακτικού τουρισμού Εδώ παρουσιάζονται αναλυτικά οι μορφές εναλλακτικού τουρισμού που μπορεί κάποιος να συναντήσει μέχρι σήμερα στην Καστοριά, αλλά και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ανάλογα με το είδος του τουρισμού. 24 3.7 Πληροφορίες εντός Σε αυτό το υπομενού δίνονται στον χρήστη όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για την Καστοριά. Δρομολόγια λεωφορείων, χιλιομετρικές αποστάσεις, προτάσεις για φαγητό, διαμονή, βόλτες – περιηγήσεις, χρήσιμα τηλέφωνα αλλά και πληροφορίες για εκδηλώσεις και γιορτές που γίνονται στον νομό, όπως επίσης και δύο βίντεο από πολύ γνωστές και αγαπημένες διαδρομές. Κεφάλαιο 4ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 4.1 Ορισμός Τουρισμού Ο ορισμός του τουρισμού5 είναι ένα πολύπλευρο και δύσκολο κομμάτι για τους μελετητές του. Αυτό συμβαίνει διότι αλλάζει το περιεχόμενό του ανάλογα με το κοινωνικό-πολιτιστικό, οικονομικό, πολιτικό και φυσικό περιβάλλον. Για παράδειγμα στην Ιταλία ο τουρισμός στηρίζεται κυρίως στα εστιατόρια και στις αγορές, ενώ στην Ελλάδα ο τουρισμός στηρίζεται στην θάλασσα και στο φυσικό της περιβάλλον. Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να δοθεί ένας ακριβής ορισμός του τουρισμού. Ο 5 An introduction to turism Lickorish Leonard J.,Jenkins Carson L. 2004: 1 25 τουρισμός αποτελεί ένα οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο, που συμβαίνει όταν τα άτομα αλλάζουν περιβάλλον αλλά και τους ρυθμούς της ζωής τους με σκοπό να ικανοποιήσουν τις ψυχοσωματικές τους ανάγκες και την πνευματική τους περιέργεια. Τα άτομα μετακινούνται για κάποιο χρονικό διάστημα, συνειδητά σε ξένο γεωγραφικό χώρο, παραμένουν εκεί για χρονικό διάστημα μέχρι ένα έτος και αναπτύσσουν δραστηριότητες αναψυχής, διακοπών, επιχειρηματικές κλπ.6 Ιδιαίτερος είναι ο ορισμός των Mill και Morrison, ότι: «ο τουρισμός ως δραστηριότητα περιλαμβάνει οτιδήποτε σχετίζεται με την προετοιμασία και την πραγματοποίηση του ταξιδιού, την παραμονή, την επιστροφή και τις αναμνήσεις από αυτό».7 Από τα κύρια χαρακτηριστικά του, πέντε μπορούν να εξακριβωθούν εννοιολογικά και συγκεκριμένα. Τα εξής8,9 Ο τουρισμός είναι αποτέλεσμα μεμονωμένης ή ομαδικής μετακίνησης ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς και η διαμονή τους σε αυτούς για τουλάχιστον ένα 24ωρο με σκοπό την ικανοποίηση των ψυχαγωγικών τους αναγκών. Όποια κι αν είναι η μορφή του τουρισμού περιλαμβάνει απαραίτητα δύο βασικά στοιχεία: Το ταξίδι στον τουριστικό προορισμό και τη διαμονή σε αυτόν, συμπεριλαμβανομένου της διατροφής. Το ταξίδι και η διαμονή λαμβάνουν χώρα έξω από τον τόπο της μόνιμης διαμονής των ανθρώπων που αποφασίζουν να μετακινηθούν για τουρισμό. Η μετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς είναι προσωρινή, που σημαίνει ότι πρόθεσή τους είναι να επιστρέψουν στην μόνιμη κατοικίας τους μέσα σε λίγες, μέρες βδομάδες ή μήνες. Οι άνθρωποι επισκέπτονται τουριστικούς προορισμούς για τουριστικούς λόγους, δηλαδή για λόγους άλλους από εκείνους της μόνιμης διαμονής τους ή της επαγγελματικής απασχόλησής τους. Τουρισμός λοιπόν είναι η μετακίνηση του ανθρώπου από τον ένα τόπο στο άλλο (εκτός της μόνιμης κατοικίας), για χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός έτους, για την ικανοποίηση των προσωπικών τους αναγκών. Παράλληλα είναι και οι 6 7 Τουριστική Οικονομική Λαγός Δ. 2005: .42 Mill, R.C and Morrison, A. M (1992), The tourism system, 2η έκδοση, London: Prentice-Hall International 8 Ορισμός του τουρισμού http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 9 Τουρισμός οικονομικές προσεγγίσεις Βαρβαρέσος, Σ.1997: 39 26 προσπάθειες προσέλκυσης, φιλοξενίας των τουριστών εκ μέρους των φορέων τουρισμού και των χωρών υποδοχής τους. Ο τουρισμός έχει άμεση σχέση με τα κίνητρα αλλά και τις ανάγκες που οδηγούν τους ανθρώπους στο να ταξιδέψουν. Αυτές οι ανάγκες διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο καθώς κάποιοι ταξιδεύουν για να ψυχαγωγηθούν, να ξεκουραστούν και να δουν καινούργιους τόπους, και άλλοι για να δουν φίλους, να μάθουν περισσότερα πράγματα που έχουν σχέση με το επάγγελμά τους ή για να παρευρεθούν σε θρησκευτικές εορτές κλπ. Ο τουρισμός αποτελεί έναν διαδεδομένο τρόπο διασκέδασης σε όλο τον πλανήτη. Επίσης είναι μια βασική πηγή εσόδων10 για κάθε τόπο, εφόσον και αν προβληθεί, οργανωθεί και προωθηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο . Για την ελληνική οικονομία ο τουρισμός είναι ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες ανάπτυξης και εισροής εσόδων. Η συμβολή της τουριστικής οικονομίας το 2010 στο ΑΕΠ της Ελλάδας φτάνει το 15,4%, ενώ η συνολική απασχόληση στην τουριστική οικονομία αντιστοιχεί στο 17,1% των απασχολουμένων. Συγκρινόμενος σε παγκόσμιο επίπεδο11, ο ελληνικός τουρισμός καταγράφει ικανοποιητικές επιδόσεις. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, η Ελλάδα το 2010 ήταν 17η στις διεθνής αφίξεις και 21η σε επίπεδο εσόδων. Επίσης, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ το 2011, η Ελλάδα καταλαμβάνει την 29η θέση μεταξύ 139 χωρών στο Δείκτη Ταξιδιωτικής και Τουριστικής Ανταγωνιστικότητας, ενώ στο Γενικό Δείκτη Ανταγωνιστικότητας καταλαμβάνει μόλις την 83η. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι ο ελληνικός τουρισμός είναι ένας από τους λίγους τομείς της εθνικής οικονομίας, ο οποίος είναι ανταγωνιστικός σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχουν διάφορες μορφές τουρισμού. Οι παράγοντες που οδηγούν σε αυτή την κατηγοριοποίηση είναι τα κίνητρα του τουρίστα, η χρονική στιγμή, τα χαρακτηριστικά του ταξιδιού αλλά και οι επιπτώσεις στην τοπική ανάπτυξη. Έτσι λοιπόν παρατηρούνται οι εξής μορφές τουρισμού12: 10 Τουριστική οικονομική Λαγός Δ. 2005: 62 11 Μορφές Τουρισμού: http://www.sete.gr/default.php?pname=GreekTourismMeaning2011&la=1 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 12 Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού Κοκκώσης - Τσάρτας - Γκρίμπα 2011: 13-14 27 1) Μαζικός Τουρισμός: Είναι ο τουρισμός που προσφέρει τα γνωστά «πακέτα» στους ταξιδιώτες και αφήνει πολύ μικρό βαθμό ελευθερίας σε αυτούς. Ο μαζικός τουρισμός είναι απευκταίος λόγω των δυσμενών επιπτώσεων που προκαλεί στο φυσικό περιβάλλον αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Θεωρείται απρόσωπος και παθητικός και επειδή αναπτύσσεται με γρήγορο ρυθμό, προκαλεί υπερσυγκέντρωση ανθρώπων σε έναν συγκεκριμένο χώρο με αποτέλεσμα την αλλοίωση της φύσης, και την κατανάλωση των μη ανανεώσιμων πηγών. 2) Εναλλακτικός Τουρισμός: Ο τουρισμός αυτός αναπτύσσεται σε μια ποικιλία ειδικών μορφών, οι οποίες στόχο έχουν να ικανοποιήσουν τις πολλαπλές και διαφοροποιημένες ανάγκες του σύγχρονου τουρίστα-επισκέπτη, που αναζητεί στα ταξίδια του μεγαλύτερη επαφή με τη φύση, τον πολιτισμό και την τοπική κοινωνία, δηλαδή, την «εμπειρία» του τόπου. H επιθυμία των ανθρώπων να βρουν έναν διαφορετικό τρόπο διακοπών δημιούργησε τον εναλλακτικό τουρισμό ο οποίος συμβάλει στην κατανόηση της κουλτούρας του κάθε τόπου αλλά παράλληλα και στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού καθιέρωσε την 27η Σεπτεμβρίου ως την παγκόσμια ημέρα τουρισμού. Αυτή η γιορτή έχει καθιερωθεί από την δεκαετία του '70 και γιορτάζεται προκειμένου να τονιστεί η σημασία του τουρισμού στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη μιας χώρας. Το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού την ημέρα αυτή, αφήνει ανοιχτούς και με ελεύθερη είσοδο όλους τους αρχαιολογικούς χώρους και τους ιστορικούς τόπους, τα Μουσεία και μεμονωμένα Μνημεία του Κράτους. 4.2 Ποιά η σπουδαιότητα του Τουρισμού Ο τουρισμός: 1. Συμβάλει σημαντικά στην οικονομία μιας χώρας καθώς γίνεται εισροή συναλλάγματος από ξένους τουρίστες οι οποίοι πληρώνουν αγαθά και υπηρεσίες που προσφέρει ο τόπος που επιλέξανε, αλλά και από τους φόρους που επιβάλλονται στα άτομα που εργάζονται σε τουριστικές επιχειρήσεις. Επίσης αναπτύσσεται το εμπόριο και δημιουργούνται νέα επαγγέλματα κάτι το οποίο συμβάλει στην καταπολέμηση της ανεργίας. Γίνονται έργα και επενδύσεις στις υποδομές όπως: βελτίωση δρόμων , αεροδρομίων και λιμανιών καθώς και δημοσίων μεταφορών. Επίσης υπάρχει ενίσχυση στις τηλεπικοινωνίες και στα δίκτυα ηλεκτρικού ρεύματος. Έτσι 28 βελτιώνεται το βιοτικό επίπεδο αλλά παράλληλα διευκολύνεται και ο τουρισμός. Τέλος, μπορεί να δικαιολογήσει την παροχή κονδυλίων και χορηγήσεων από το κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση. 2. Ενισχύεται η ύπαιθρος και συμβάλει στις τοπικές κοινωνίες. Με την επίσημη αλλά και την ανεπίσημη εργασία των ντόπιων όπως πχ οι μικροπωλητές, οι πλανόδιοι και οι ξεναγοί δημιουργούνται χρήματα τα οποία ενισχύουν την τοπική κοινωνία. Έτσι σε υποβαθμισμένες και απομονωμένες περιοχές χάρη στην ανάπτυξη του τουρισμού, αυξάνονται τα εισοδήματα και η απασχόληση και διευρύνεται η παραγωγική βάση της τοπικής κοινωνίας. Έτσι, με την τουριστική ανάπτυξη της υπαίθρου έχουμε συγκράτηση του πληθυσμού της, αναβάθμιση της ποιότητας και καταπολέμηση της αστυφιλίας. 3. Ενισχύεται η κοινωνική κληρονομιά και αναζωογονείται ο πολιτισμός και οι παραδόσεις. Με τον τουρισμό οι άνθρωποι γνωρίζουν νέες χώρες και ανθρώπους, τα ήθη και τα έθιμα των τόπων που επισκέπτονται, την παιδεία, την νοοτροπία. Μέσω του τουρισμού διατηρείται και μεταδίδεται η πολιτιστική και ιστορική παράδοση και ταυτόχρονα ενισχύεται το αίσθημα υπερηφάνειας των ντόπιων για την κληρονομιά που έχουν. Έτσι ευαισθητοποιούνται περισσότερο και προσπαθούν να την διατηρήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα. 4. Βοηθάει στην διατήρηση της ειρήνης και την αλληλοκατανόηση των λαών αφού με τα ταξίδια υπάρχει ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων. Έτσι οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά και οι όποιες προκαταλήψεις παύουν να υπάρχουν καθώς δημιουργείται αίσθημα συμπάθειας και κατανόησης. 5. Συμβάλει οικονομικά στην προστασία της φύσης. Τα έσοδα που προκύπτουν από την πχ διάθεση εισιτηρίων για την επίσκεψη ενός πάρκου ή ενός οικότοπου μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία τέτοιων περιοχών. 4.3 Αρνητικές επιπτώσεις τουρισμού Παρά τις θετικές επιπτώσεις που επιφέρει ο τουρισμός σε ένα τόπο, υπάρχουν και οι αρνητικές επιπτώσεις13. Το βασικό πρόβλημα που προκαλεί ο τουρισμός, είναι ότι για να ανταπεξέλθει η τουριστική βιομηχανία στις ολοένα και πιο μεγάλες εισροές τουριστών, απαιτείται κατανάλωση φυσικών αλλά και ανθρώπινων πόρων, με 13 An introduction to turism Lickorish & Carson 2004: 77-80 29 αποτέλεσμα η αλόγιστη χρήση, να επιβαρύνει το φυσικό, το οικονομικό και το κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον. Με την επέκτασή του στην ύπαιθρο άρχισε να επηρεάζει και να υποβαθμίζει ιδιαίτερα, τις «ευαίσθητες» οικολογικά περιοχές, κάτι που αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα θα έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της τουριστικής ζήτησης. Επίσης ο εποχιακός χαρακτήρας του τουρισμού επιδρά κυρίως αρνητικά σε περιοχές που εξαρτώνται αποκλειστικά από αυτόν ιδίως σε θέματα που αντιμετωπίζουν οι εποχιακά εργαζόμενοι όπως ιατρική ασφάλιση, αναγνώριση προϋπηρεσίας κλπ. Όταν ο τουρισμός είναι μαζικός η επαφή των ντόπιων με τους τουρίστες μπορεί να φέρει αρνητικά αποτελέσματα καθώς οι τουρίστες κάποιες φορές δεν σέβονται τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις των ντόπιων κι έτσι οι ντόπιοι είτε αποκτούν αρνητική αντίληψη για τους τουρίστες, είτε μιμούνται τις συμπεριφορές τους επηρεάζοντας την αυθεντικότητα του πληθυσμού. Παρατηρείται επίσης εμπορευματοποίηση14 των σχέσεων μεταξύ των ντόπιων και των τουριστών. Οι ντόπιοι βλέπουν τους τουρίστες ως αγοραστές και οι τουρίστες τους ντόπιους ως πωλητές. Έτσι, ότι προσφέρει η περιοχή (τοπικά προϊόντα, πολιτιστικές εκδηλώσεις, παραδόσεις, κλπ) μετατρέπονται σε τουριστικό προϊόν με αποτέλεσμα να μην καταλαβαίνει ο επισκέπτης τον πραγματικό χαρακτήρα της παράδοσης και του πολιτισμού του τόπου. 4.4 Ανάγκη για υιοθέτηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού Τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε να παρατηρείται μια σταδιακή μεταστροφή στις προτιμήσεις των τουριστών σε διακοπές διαφορετικού τύπου από αυτές που προσφερόταν μέχρι τότε. Ο μαζικός τουρισμός άρχισε να «κουράζει» τους τουρίστες. Οι αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον και στο ντόπιο πληθυσμό, άρχισαν να γίνονται ορατές και μετρήσιμες, τη δεκαετία του 1970 γι’ αυτό και κάποιες ομάδες ανθρώπων δημιουργήθηκε μια προσπάθησαν τάση, η οποία να πάρουν έγινε μέτρα συμπεριφορά προστασίας. πολλών ‘Έτσι τουριστών, τουριστικών φορέων αλλά και μελετητών, που άρχισαν να αναζητούν φιλικές προς το 14 Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και περιβάλλον Κοκκώσης & Τσάρτας 2001: 31-33 30 περιβάλλον και πιο ανθρωποκεντρικές μορφές τουρισμού, που στο σύνολό τους συγκροτούν τον λεγόμενο εναλλακτικό τουρισμό15. Ο τουρισμός αυτός δημιουργήθηκε ως ένα είδος ενεργητικού τουρισμού που αντιδρά στο πρότυπο του μαζικού, λειτουργώντας σαν ένα αντίδοτό του. Οι τουριστικές υπηρεσίες προσαρμόζονται, παρέχοντας στον τουρίστα υπηρεσίες που ποικίλουν ανάλογα με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του καθενός όπως, περιπλάνηση στη φύση, αναζήτηση πολιτιστικών εμπειριών, ενασχόληση με τον αθλητισμό, συμμετοχή σε εκδηλώσεις και αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων ζωής. Κεφάλαιο 5ο Εναλλακτικός τουρισμός 5.1 Ορισμός εναλλακτικού τουρισμού Ο εναλλακτικός τουρισμός «περιλαμβάνει μορφές τουρισμού οι οποίες δεν αντιβαίνουν τις ευρύτερες κοινωνικές αξίες, καθώς και τις αξίες που σχετίζονται με την φύση, αλλά παρέχουν στους υποδοχείς και στους τουρίστες την ευκαιρία για θετικές αναδράσεις, καθώς και απόκτηση κοινών εμπειριών»16. 15 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης Μ. 2000: 169-17 16 tourism alternatives Eadington & Smith 1992: 16-18 31 Τα κύρια χαρακτηριστικά17 του εναλλακτικού τουρισμού είναι η άρνηση του μαζικού τουρισμού και των τουριστικών πακέτων, η επιστροφή των ανθρώπων στην φύση η οποία συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και προσφέρει λύσεις σε προβλήματα της τουριστικής εποχικότητας και ο συνδυασμός των διακοπών με την προσφορά εθελοντικής εργασίας. Ο εναλλακτικός τουρισμός συνήθως προέρχεται και οργανώνεται από τον τοπικό πληθυσμό ή τους τοπικούς φορείς και προσελκύει τουρίστες με ειδικά ενδιαφέροντα. 5.2 Ιστορική αναδρομή των εναλλακτικών μορφών τουρισμού Στην τουριστική βιβλιογραφία, υπάρχουν αναφορές που αποδεικνύουν ότι κάποια είδη εναλλακτικών μορφών τουρισμού αναπτύχθηκαν από τους πρώτους χρόνους των θεωρουμένων, τουριστικών δραστηριοτήτων. Ο όρος εναλλακτικός τουρισμός χρησιμοποιήθηκε τη δεκαετία του 1970 για να περιγράψει τις νέες εναλλακτικές μορφές τουρισμού που δημιουργήθηκαν για να αντιμετωπιστεί ο μαζικός τουρισμός και οι δυσμενείς επιπτώσεις του, όπως και ο βιομηχανοποιημένος και πακεταρισμένος τουρισμός. Ο τουρισμός δεν είναι μια πρόσφατη δραστηριότητα του ανθρώπου, αλλά υπάρχει από την αρχαιότητα18 και εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου φτάνοντας στην σημερινή μορφή. Οι κυριότερες εναλλακτικές μορφές τουρισμού που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα, είναι ο τουρισμός αναψυχής, ο επαγγελματικός τουρισμός, ο πολιτιστικός, ο θρησκευτικός, ο αθλητικός και ο ιαματικός τουρισμός. Αυτές οι μορφές πρωτοεμφανίστηκαν στην Αρχαία Αίγυπτο, στη Μεσοποταμία (Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι και Ασσύριοι), στην Αρχαία Ελλάδα, στην Περσία και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (στην προ Χριστού περίοδό της). Στην τελευταία προ Χριστού χιλιετία αναπτύσσεται κυρίως στην Αρχαία Ελλάδα ο αθλητικός και ο θρησκευτικός τουρισμός. 17 Κύρια χαρακτηριστικά εναλλακτικού τουρισμού: http://www.espa.gr/el/Pages/ProclamationsFS.aspx?item=1493 (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 18 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης Μ. 2000 32 Αθλητικός τουρισμός ήταν τα ταξίδια των ελλήνων προς τους τόπους που γινόταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, τα Πύθια, τα Ίσθμια, και τα Νέμεα οι οποίοι ήταν μεγάλοι πανελλήνιοι αγώνες προς τιμή των θεών. Ο θρησκευτικός τουρισμός ήταν τα ταξίδια των ελλήνων για να μεταβούν στις μεγάλες θρησκευτικές εορτές προς τιμή των θεών τους όπως τις Διονυσιακές γιορτές, τα Ελευσίνια μυστήρια, τα Παναθήναια κ.α. Πρωτοπόροι του περιηγητικού τουρισμού θεωρούταν ο Ηρόδοτος και ο Παυσανίας οι οποίοι ήταν και οι πρώτοι συγγραφείς τουριστικών οδηγών. Ο ιαματικός τουρισμός αναπτύχθηκε κι αυτός στην Αρχαία Ελλάδα και η ύπαρξή του αναφέρεται από τον Πλούταρχο, τον Ηρόδοτο, τον Αριστοτέλη κ.α. Μορφή πολιτιστικού τουρισμού μπορούν να θεωρηθούν τα ταξίδια επίσκεψης των επτά θαυμάτων του κόσμου, τα οποία επισκεπτόταν χιλιάδες τουρίστες. Η κατάσταση στον Μεσαίωνα άλλαξε. Η καταστροφή του οδικού δικτύου και η ανασφάλεια των ταξιδιών, μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ήταν αξεπέραστα εμπόδια για πολλούς αιώνες, για την επανεμφάνιση του φαινομένου. Παρόλα αυτά επικράτησαν δύο κύριες μορφές τουρισμού, ο πανεπιστημιακός και ο θρησκευτικός. Ο πανεπιστημιακός, εμφανίζεται γύρω από πανεπιστημιακά κέντρα της Ευρώπης όπως η Οξφόρδη, το Κέμπριτζ, το Παρίσι κλπ και ο θρησκευτικός επικεντρωνόταν κυρίως στα ταξίδια προσκυνητών σε Αγίους Τόπους. Στην περίοδο της Αναγέννησης το ευρωπαϊκό σκηνικό δεν άλλαξε πολύ από τουριστική άποψη. Παρόλα αυτά την περίοδο αυτή εμφανίζονται οργανωμένα ξενοδοχεία και εστιατόρια, γράφονται κάποιοι τουριστικοί οδηγοί, γίνονται οδικά δίκτυα με σκοπό να συνδέσουν τις πόλεις μεταξύ τους, εμφανίζονται μεταφορικά μέσα πιο γρήγορα και άνετα και τα ταξίδια γίνονται πιο ασφαλή. Έτσι ενώ ο τουρισμός ήταν για τους λίγους, τώρα εκδηλώνεται η επιθυμία περισσοτέρων ανθρώπων να ταξιδέψουν. Αυτό γίνεται πραγματικότητα και εμφανίζονται οι πρώτες μορφές οργανωμένου τουρισμού, ο οποίος απλώθηκε τον 19ο και 20ο αιώνα ώστε να διαδοθεί σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και να γίνει μαζικό φαινόμενο. 5.3 Μορφές εναλλακτικού τουρισμού που αναπτύσσονται στην Ελλάδα 33 Τα σημαντικότερα είδη τουρισμού που συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε εναλλακτικό τουρισμό είναι19: • Αγροτουρισμός • Οικοτουρισμός • Επαγγελματικός Τουρισμός (Συνεδριακός – Εκθεσιακός τουρισμός) • Πολιτιστικός τουρισμός • Μαθησιακός τουρισμός • Θρησκευτικός τουρισμός • Τουρισμός υγείας • Κοινωνικός τουρισμός • Θαλάσσιος τουρισμός • Αθλητικός τουρισμός 5.3.1 Αγροτουρισμός Αν θα πρέπει κανείς να δώσει ένα ορισμό για τον αγροτουρισμό20, πρέπει να ξεκινήσει από την διεθνή πρακτική και εμπειρία που υποδεικνύει εναλλακτικά δύο κύριες μορφές: Α) Εκείνη που καλύπτει την φιλοξενία των επισκεπτών σε μεγάλα αγροκτήματα όπου οι φιλοξενούμενοι συμμετέχουν στις γεωργικές εργασίες, στον τρόπο ζωής των αγροτών και σε ένα σύνολο δραστηριοτήτων. Ενδεικτικά αυτές είναι: • αγροτικές δραστηριότητες (συμμετοχή στις εργασίες), • παρατήρηση οικοσυστήματος (πουλιών, πανίδας, χλωρίδας, επισκέψεις • υγροβιότοπων, κ.λπ.), αθλήματα περιπέτειας (πχ ράφτινγκ, πεζοπορία κ.λπ.) • πολιτιστικές περιηγήσεις (πχ επισκέψεις σε μοναστήρια, εκκλησίες, λαογραφία μουσεία, κ.ά., παραδοσιακούς οικισμούς, αρχαιολογικούς χώρους). • διάφορα μαθήματα (πχ μαθήματα αργαλειού, ελληνικών χορών, γαστρονομίας ελληνικής κουζίνας, γευσιγνωσία, οινοποιεία, τοπικά προϊόντα, κ.λπ.) Β) Εκείνη όπου οι επισκέπτες φιλοξενούνται σε μικρά καταλύματα που εκτός από την διαμονή, παρέχεται παράλληλα και πρωινό γεύμα 19 20 Σημαντικότερα είδη τουρισμού: http://www.trikalapost.gr/?p=11352 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) Αγροτουρισμός Σταθμός στο δρόμο για την τοπική ανάπτυξη Παπακωνσταντινίδης Λ. 1993: 19-20 34 Ένας ορισμός που θα πλησίαζε στην ελληνική πραγματικότητα και στην ιδιαιτερότητα της ελληνικής αγροτικής περιφέρειας βρίσκεται σε εκείνον που οριοθετήθηκε στο πρακτικό της Διυπηρεσιακής Επιτροπής του ΕΟΤ της 14-02-1984: «Είναι εκείνη η τουριστική δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε χώρο μη αστικό από τους απασχολούμενους, κύρια στην γεωργία, σε μικρές μονάδες οικογενειακής ή συνεταιριστικής μορφής, με στόχο την δημιουργία συμπληρωματικού εισοδήματος στο τοπικό πληθυσμό, τόσο από την ενοικίαση καταλυμάτων στους τουρίστες, όσο και από την τροφοδοσία αυτών με προϊόντα τοπικής παραγωγής καθώς επίσης και με προϊόντα συναφών δραστηριοτήτων». Προτιμάται από επισκέπτες που αγαπούν την φύση, τις ομορφιές που προσφέρει, την απλή ζωή και λειτουργεί κατά τέτοιον τρόπο που έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία μιας ιδιαίτερης σχέσης ανάμεσα στον κάτοικο της υπαίθρου και τον τουρίστα. Δίνεται επίσης στον τουρίστα η δυνατότητα να περπατήσει σε μονοπάτια, δίπλα σε ποτάμια και λίμνες να περιηγηθεί σε εκκλησίες και μοναστήρια και να συμμετάσχει σε τοπικά έθιμα. 5.3.2. Οικολογικός τουρισμός – Οικοτουρισμός Οικοτουρισμός21 είναι μια αειφορική μορφή τουρισμού στην ύπαιθρο που εστιάζει στην απόκτηση εμπειριών και γνώσεων για την φύση. Είναι ήπιος, μη καταναλωτικός και τοπικά προσανατολισμένος. Συνήθως αναπτύσσεται σε φυσικές περιοχές και σκοπός είναι να βοηθάει στο να διατηρηθούν και να συντηρηθούν αυτές οι περιοχές. Η Ελλάδα διαθέτει πλούσιο φυσικό περιβάλλον, καθώς παρά την μικρή έκταση της παρουσιάζει σπάνια γεωμορφολογία με αντιθέσεις αλλά και πολλές περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας. Πανέμορφες ακτές, επιβλητικά βουνά, σπήλαια και φαράγγια, λίμνες, ποτάμια, βιότοποι και μοναδικά οικοσυστήματα «προικίζουν» την ελληνική γη με εντυπωσιακά τοπία, τα οποία σε συνδυασμό με το ήπιο κλίμα της χώρας κάνουν την Ελλάδα ιδανικό προορισμό για τους λάτρεις του οικολογικού τουρισμού. 21 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης 2000: 179-180 35 Οι επισκέπτες των οικολογικά ευαίσθητων περιοχών οφείλουν να τηρούν προσεκτικά τις απαιτήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος από την ρύπανση, την αποφυγή κάθε ενόχλησης των φυσικών βιοτόπων και διατάραξης της ισορροπίας του οικοσυστήματος. 5.3.3. Επαγγελματικός Τουρισμός (Συνεδριακός – Εκθεσιακός) Επαγγελματικός τουρισμός είναι ο τουρισμός που αναπτύσσεται κατά την διάρκεια επαγγελματικών ταξιδιών22. Έχει δύο διακρίσεις ανάλογα με το κριτήριο του σκοπού για τον οποίο γίνεται το επαγγελματικό ταξίδι. Αν σκοπός του ταξιδιού είναι η συμμετοχή σε ένα συνέδριο, τότε ονομάζεται συνεδριακός τουρισμός. Αν σκοπός του ταξιδιού είναι η συμμετοχή των επαγγελματιών σε μία έκθεση, τότε πρόκειται για τον εκθεσιακό τουρισμό. Ο Συνεδριακός Τουρισμός, περιλαμβάνει οργανωμένες εκδηλώσεις, συνέδρια ή συναντήσεις, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να αναπτύξουν τουριστική δραστηριότητα. Τα συνέδρια αυτά γίνονται είτε σε εθνικό, είτε σε διεθνές, είτε σε τοπικό επίπεδο. Είναι μια προσοδοφόρα μορφή τουρισμού, καθώς τα άτομα τα οποία παίρνουν μέρος σε αυτά, σε όλη την διάρκεια της διαμονής τους (από 2 έως 4 μέρες) λόγω του ότι συνήθως ανήκουν σε υψηλά κοινωνικά στρώματα, έχουν την δυνατότητα να ξοδέψουν χρήματα και να τα αφήσουν στον τόπο που επισκέφτηκαν. Το 1996 στην Ελλάδα ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Ελλήνων Επαγγελματιών Οργανωτών Συνεδρίων (HAPCO), ο οποίος είναι ένας δραστήριος φορέας στον κλάδο του συνεδριακού τουρισμού. Ο Εκθεσιακός Τουρισμός, δημιουργείται γύρω από εκθέσεις, οι οποίες οργανώνονται συνήθως στα μεγάλα αστικά κέντρα. Για την πραγματοποίηση του τουρισμού αυτού πρέπει να υπάρχει η κατάλληλα εξοπλισμένος χώρος, καθώς επίσης και βοηθητικοί χώροι όπως εστιατόρια, καφετέριες, ιατρεία κλπ. Τα κυριότερα εκθεσιακά κέντρα23 της Ελλάδας είναι: 1. ΕΚΕΠ - Ευρωπαϊκό Κέντρο Εκθέσεων και Προβολής 2. Εκθεσιακό Κέντρο Ελληνικού 22 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης Μ. 2000 Εκθεσιακά κέντρα στην Ελλάδα: http://www.acci.gr/acci/Extraversion/ExhibitionCentresOrganisers/tabid/1599/lang uage/elGR/Default.aspx (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 23 36 3. Εθνικά Στάδια ανά την χώρα ( Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, ΟΑΚΑ, Αλεξάνδρειο Στάδιο της Θεσσαλονίκης) 4. Expo Athens 5. HELEXPO PALACE εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο Αττικής 6. MEK Μεσογειακό Εκθεσιακό Κέντρο 7. Athens Metropolitan Expo 8. Ζάππειο Μέγαρο 9. Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης 5.3.4. Πολιτιστικός Τουρισμός «Πολιτιστικός Τουρισμός24 είναι το ταξίδι που γίνεται με κίνητρο πολιτιστικό, περιλαμβάνοντας εκπαιδευτικές περιηγήσεις, επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία, βιβλιοθήκες, αίθουσες τέχνης, πινακοθήκες, μοναστήρια κλπ αρχιτεκτονήματα. Επίσης οι πολιτιστική δραστηριότητα εκδηλώνεται με παρακολουθήσεις συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων, τοπικών εθίμων, παραγωγής τοπικών προϊόντων κλπ.» Τέτοιο είδος τουρισμού έχουμε όταν ο επισκέπτης θέλει να κατανοήσει και να εκτιμήσει τον βασικό χαρακτήρα ενός τόπου και τον πολιτισμό του ως σύνολο, περιλαμβάνοντας: 1) την ιστορία και την αρχαιολογία 2) τον λαό και τον τρόπο ζωής του 3) την πολιτιστική εξέλιξη 4) τις τέχνες και την αρχιτεκτονική 5) το φαγητό, το κρασί και την τοπική παραγωγή 6) την κοινωνική, οικονομική και πολιτική δομή 7) τη μορφολογία της περιοχής 8) τα διάφορα φεστιβάλ και εκδηλώσεις 5.3.5. Μαθησιακός Τουρισμός 24 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης 2000: 293-294 37 Μαθησιακός τουρισμός25 είναι κάθε μορφή τουρισμού που έχει σαν τουριστικό προϊόν τη μάθηση. Οι κυριότερες μορφές του είναι: α) Εκπαιδευτικός τουρισμός. Οι τουρίστες, μεταβαίνουν σε ένα τουριστικό προορισμό αρχικά για να εκπαιδευτούν αλλά και να έχουν τουριστικές δραστηριότητες. Εκπαιδευτικός τουρισμός είναι τα εκπαιδευτικά ταξίδια στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό, που οργανώνουν εκπαιδευτικοί οργανισμοί, η συμμετοχή σπουδαστών/φοιτητών σε εκπαιδευτικές αποστολές (ανασκαφές, διάφορες έρευνες, πρακτικές ασκήσεις κλπ.), αλλά και η συμμετοχή σε εκπαιδευτικά σεμινάρια και σεμινάρια επαγγελματικής κατάρτισης αν και εφόσον η συμμετοχή προϋποθέτει μετακίνηση προς τον τόπο που λαμβάνουν χώρα. β) Μαθητικός, σπουδαστικός, φοιτητικός τουρισμός. Οι μορφές αυτές έχουν σαν κύριο χαρακτηριστικό τους, ότι η τουριστική πελατεία αποτελείται από μαθητές, σπουδαστές ή φοιτητές. Είναι στην ουσία τουρισμός νέων. Κατά τη διάρκεια του μαθητικού, σπουδαστικού, φοιτητικού τουρισμού, οι μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές αντίστοιχα ταξιδεύουν στα πλαίσια διαφόρων προγραμμάτων με την μαθησιακή τους ιδιότητα. Χωρίς αυτή την ιδιότητα, απλά κάνουν τουρισμό νέων. 5.3.6. Θρησκευτικός τουρισμός Στον Θρησκευτικό Τουρισμό26, οι τουρίστες μετακινούνται συνήθως σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους (πχ Χριστούγεννα, Πάσχα) πηγαίνοντας σε κάποιον τόπο που θεωρείται ιερός, ώστε να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Υπάρχουν πολλά και διάφορα θρησκευτικά μνημεία, τα οποία αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες, είτε της ίδιας, είτε διαφορετικής θρησκείας. Αυτό το είδος τουρισμού στην Ελλάδα, αποτελεί σημαντικό κομμάτι της τουριστικής κίνησης. Τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας, οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, τα ξωκλήσια και τα μοναστήρια, μαρτυρούν την επίμονη προσήλωση με την θρησκευτική λατρεία. Ο τουρισμός αυτός αφορά κυρίως ευσεβείς 25 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης 2000: 305-306 26 Τουριστική οικονομική Λαγός 2005: 72 38 περιηγητές, αλλά και θαυμαστές της βυζαντινής τέχνης, οι οποίοι μέσα από πολιτιστικά οδοιπορικά στον ελληνικό χώρο, έρχονται σε επαφή με την πνευματικότητα της ορθοδοξίας 5.3.7. Τουρισμός υγείας Τουρισμός υγείας27 είναι ο τουρισμός όπου οι τουρίστες συμμετέχουν σε προγράμματα που σχετίζονται με την υγεία. Τα προγράμματα αυτά είναι: διατήρησης, πρόληψης, θεραπείας, ανάρρωσης και αποκατάστασης της υγείας με ιατρικές και φυσικές μεθόδους αλλά και προγράμματα που έχουν σχέση με την υγεία, όπως υγιεινής διαβίωσης, υγιεινής διατροφής, ενεργητικής άθλησης, ψυχικής ισορροπίας, ομορφιάς, αδυνατίσματος, κοινωνικής επανένταξης κτλ. Ο τουρισμός υγείας περιλαμβάνει μερικότερες εναλλακτικές μορφές τουρισμού και συγκεκριμένα τις εξής: Θεραπευτικός τουρισμός, Ιαματικός τουρισμός, Τουρισμός φυσιοθεραπείας, Τουρισμός υγιεινής διαβίωσης, Τουρισμός ομορφιάς, Θερμαλισμός ή θερμαλιστικός Τουρισμός. Στην Ελλάδα υπάρχουν πηγές με σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες. Τα ιαματικά λουτρά αποτελούν μέρος του εθνικού πλούτου της χώρας, ενώ οι θεραπευτικές τους ιδιότητες ήταν γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. 5.3.8 Κοινωνικός τουρισμός Είναι εκείνη η μορφή τουρισμού28 που προωθείται συνήθως από επαγγελματικές ενώσεις, οργανισμούς, συνεταιρισμούς, και εργατικά σωματεία, έτσι ώστε ακόμα και τα άτομα που ανήκουν σε χαμηλά κοινωνικά στρώματα να μπορέσουν να κάνουν διακοπές. Δικαιούχοι του κοινωνικού τουρισμού είναι: ¾ εργαζόμενοι και συνταξιούχοι με χαμηλό εισόδημα ¾ άνεργοι ¾ άτομα με ειδικές ανάγκες συμπεριλαμβανομένων και των υπερηλίκων 27 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης 2000:69-70 28 Τουριστική οικονομική Λαγός 2005: 70-72 39 ¾ πολύτεκνοι των οποίων το εισόδημα είναι συνήθως ανεπαρκές λόγω των μεγάλων οικογενειακών δαπανών ¾ πολιτικοί πρόσφυγες, αγρότες και αγρότισσες των οποίων η πρόσβαση στον τουρισμό είναι δύσκολη ή δεν έχουν την απαιτούμενη πληροφόρηση και εμπειρία ¾ ανύπαντρες μητέρες και γυναίκες ή άντρες εν χηρεία που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα οικονομικά προβλήματα ¾ η νεολαία, για τα προγράμματα της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς, που δεν έχει δικό της εισόδημα και αντιμετωπίζει δαπάνες σπουδών ¾ οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ, για τα προγράμματα της Εργατικής Εστίας, που κατά κανόνα είναι χαμηλόμισθοι και χαμηλοσυνταξιούχοι. 5.3.9 Θαλάσσιος τουρισμός Θαλάσσιος τουρισμός29 είναι ο τουρισμός του οποίου ο προορισμός είναι η ανοιχτή θάλασσα. Οι τουρίστες δηλαδή ικανοποιούν τις τουριστικές τους ανάγκες όπως είναι η διαμονή, η διατροφή, η άθληση και ψυχαγωγία εν πλω. Η ποικιλία των ελληνικών θαλασσών, τα 15.000 χιλιόμετρα των ακτών, το πλήθος των νησιών, οι προστατευμένες θαλάσσιες περιοχές, το ήπιο κλίμα, η ηλιοφάνεια και το εναλλασσόμενο τοπίο καθιστούν την Ελλάδα ιδανικό προορισμό για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων θαλάσσιου τουρισμού. Ανάλογα με τα μέσα που χρησιμοποιούνται ο θαλάσσιος τουρισμός διακρίνεται στον τουρισμό κρουαζιερόπλοιων, στον τουρισμό με γιότ, στον τουρισμό με φουσκωτά, με ιστιοπλοϊκά και στον τουρισμό με πλοία των γραμμών. 5.3.10 Αθλητικός τουρισμός Αθλητικός τουρισμός30 είναι όλες οι μορφές ενεργητικής και παθητικής ανάμιξης σε αθλητικές δραστηριότητες με την προϋπόθεση την μετακίνηση μακριά από τον τόπο διαμονής και εργασίας. Έτσι είναι φανερό ότι ο αθλητικός τουρισμός αποτελεί ένα σύνθετο και ευρύ φαινόμενο. Για την αναπτυχθεί ο τουρισμός αυτός 29 30 Εναλλακτικές μορφές τουρισμού Σφακιανάκης 2000: 262 Αθλητικός τουρισμός http://www.sport-tourism.com/ (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 40 πρέπει να υπάρχουν υψηλής ποιότητας υποδομές σε διάφορους τομείς υποστήριξης, οι οποίοι είναι το φυσικό και τεχνητό περιβάλλον, οι υπηρεσίες, η διασκέδαση, οι μεταφορές, η στέγαση κλπ. Ο αθλητικός τουρισμός31 καταφέρνει να προσελκύσει σημαντικό αριθμό ενδιαφερομένων αποκτώντας οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική σημασία. Οι παραγωγοί της τουριστικής βιομηχανίας διέκριναν νωρίς τα οικονομικά οφέλη του αθλητικού τουρισμού και προχώρησαν σε σημαντικές επενδύσεις. Ως συνέπεια, ο αθλητικός τουρισμός χαρακτηρίζεται από γοργό ρυθμό ανάπτυξης και με μεγάλες δυνατότητες εξέλιξης. Ο αθλητικός τουρισμός χωρίζεται σε: Α) Τουρισμό αθλημάτων υπαίθρου Είναι ο τουρισμός που εκδηλώνεται στην ύπαιθρο και περιλαμβάνει: • Κυνηγετικός τουρισμός • Ιππικός τουρισμός • Αιωροπτερισμός • Καταβάσεις ποταμών με σκάφη, καγιάκ και ραφτ Β) Ορεινό και Ορειβατικό τουρισμό Ορεινός είναι ο τουρισμός που αναπτύσσεται σε ορεινές περιοχές και Ορειβατικός είναι ο τουρισμός όπου οι τουρίστες αναπτύσσουν ορειβατικές δραστηριότητες. Ο ορεινός και ο ορειβατικός τουρισμός περιλαμβάνουν: • Ορειβασία • Τεχνητή ορειβασία • Αλμπινισμό • Αναρριχήσεις 31 Αθλητικός τουρισμός http://www.cretanews.com/site/index.php?page=art&article=206&lang=1 (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 41 • Ορεινές κατασκηνώσεις • Κάμπινγκ • Ορεινά τουριστικά θέρετρα • Ορεινό ποδηλατικό τουρισμό Γ) Χιονοδρομικό και Χειμερινών αθλημάτων Στον χιονοδρομικό τουρισμό, η κύρια δραστηριότητα των τουριστών, είναι οι χιονοδρομίες. Η χιονοδρομία αλλά και το σκι, τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν εξαιρετικά δημοφιλή στην Ελλάδα. Σήμερα, στα Ηπειρωτικά της χώρας λειτουργούν συνολικά 19 χιονοδρομικά κέντρα που αποτελούν σημαντικούς προορισμούς για δραστηριότητες χειμερινού τουρισμού και είναι ιδιαίτερα προσφιλή τόσο σε Έλληνες όσο και σε ξένους επισκέπτες της χώρας. Στον τουρισμό χειμερινών αθλημάτων, η κύρια δραστηριότητα των τουριστών είναι τα χειμερινά αθλήματα Σαν χειμερινά αθλήματα εννοούνται τα χιονοδρομικά και παγοδρομικά αθλήματα, τα αθλήματα δηλαδή που διεξάγονται πάνω στο χιόνι ή στον πάγο. Κατάλογος με τα χιονοδρομικά κέντρα32 ανά την Ελλάδα Δ) Περιπατητικό Τουρισμό Στον περιπατητικό τουρισμό33, η κύρια δραστηριότητα είναι η διενέργεια περιπατητικών εκδρομών μέσα από περιοχές αισθητικής, περιβαλλοντικής και πολιτιστικής αξίας. Η πεζοπορία σαν φυσική σωματική δραστηριότητα είναι έμφυτη της ανθρώπινης σωματικής οντότητας, εύκολη και προσιτή. Γίνεται σε βατές 32 Χιονοδρομικά κέντρα της Ελλάδας http://www.hotelsline.gr/root/newhotel/xionod.asp (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 33 Περιπατητικός τουρισμός http://www.sport-tourism.com/Main.html (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 42 λοφώδεις και ημιορεινές περιοχές με σκοπό την ήπια σωματική άθληση και με την δυνατότητα περιήγησης και επίσκεψης αξιοθέατων περιοχών που βρίσκονται κοντά στα μονοπάτια της πεζοπορίας. 5.4 Μορφές εναλλακτικού τουρισμού που αναπτύσσονται στην Καστοριά 5.4.1 Αγροτουρισμός Ο αγροτουρισμός34, που αναπτύσσεται στην Καστοριά, δίνει την δυνατότητα στον επισκέπτη να έρθει σε επαφή με τις αγροτικές ασχολίες, την παραδοσιακή κουζίνα, την καθημερινότητα των κατοίκων αλλά και τα ντόπια προϊόντα, τα οποία είναι γνωστά για την εξαιρετική τους ποιότητα. Τα φασόλια καλλιεργούνται σε όλο σχεδόν τον νομό, και τα μήλα λόγω των ιδιαίτερων κλιματολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής είναι γλυκά, τραγανά και πολύ ανθεκτικά. Τα άγρια μανιτάρια συλλέγονται από δασωμένες πλαγιές, ρέματα και κοιλάδες του Γράμμου και του Βιτσίου. Επίσης, Η μεγάλη τυροκομική παράδοση της περιοχής συνεχίζεται, δίνοντας τυριά με ξεχωριστή γεύση και κορυφαία ποιότητα, χαρακτηρισμένα ως Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης. 5.4.2 Θρησκευτικός Τουρισμός Η Καστοριά, θεωρείται ένα ζωντανό βυζαντινό μουσείο35. Η επίσκεψη στα πολλά και μοναδικά μνημεία της, μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη μια ολοκληρωμένη εικόνα της εκκλησιαστικής τέχνης από το τέλος του 9ου έως τον 14ο αιώνα. Στα μοναστήρια της περιοχής ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει την φιλοξενία των μοναχών. 34 Αγροτουρισμός: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=121&Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 35 Θρησκευτικός τουρισμός http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=124&Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 2011) 43 Οι Μονές της Παναγίας της Μαυριώτισσας στην πόλη της Καστοριάς, των Αγίων Αναργύρων Μελισσοτόπου, του Αγίου Νικολάου Κορησού, της Παναγίας Κλεισούρας, της Αγίας Παρασκευής Βασιλειάδας δεν έμειναν αμέτοχες στις κρίσιμες στιγμές και προσέφεραν καταφύγιο στους πιστούς. Αυτός είναι κι ένας λόγος για τον οποίο οι Έλληνες έχτιζαν τόσες πολλές εκκλησίες, γιατί παράλληλα αποτελούσαν και καταφύγια γι 'αυτούς. 5.4.3 Μαθησιακός τουρισμός Σε ολόκληρο τον νομό Καστοριάς, το πλούσιο και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον, δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά αλλά και στους φοιτητές, να ζήσουν διαφορετικές εμπειρίες και να απολαύσουν την απόδραση στη φύση. Η περιήγηση, η αναζήτηση και το ταξίδι, σε έναν τόπο με πλούσια παράδοση όπως η Καστοριά, μπορεί να γίνει ένα ζωντανό μάθημα ιστορίας. 5.4.4 Αθλητικός τουρισμός Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο, ο αθλητικός τουρισμός αποτελεί ένα ιδιαίτερα σύνθετο και ευρύ φαινόμενο. Χωρίζεται σε τέσσερις κατηγορίες, οι οποίες περιλαμβάνουν: Τουρισμό αθλημάτων υπαίθρου, Ορεινό και Ορειβατικό τουρισμό, Χιονοδρομικό και Χειμερινών αθλημάτων και Περιπατητικό Τουρισμό. Τα περισσότερα από αυτά τα είδη αθλητικού τουρισμού, τα συναντάμε και στην Καστοριά36. Σκι: Υπάρχουν δύο χιονοδρομικά κέντρα τα οποία εξυπηρετούν τους συνεχώς αυξανόμενους λάτρεις των χειμερινών σπορ. Το χιονοδρομικό κέντρο Βιτσίου που βρίσκεται στα σύνορα των Νομών Καστοριάς και Φλώρινας, απέχει 22 χλμ. από την πόλη της Καστοριάς. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.610 μ., σε ένα μοναδικό τοπίο με γραφικούς οικισμούς, πυκνά δάση και σπάνια χλωρίδα και πανίδα. Διαθέτει 3 αναβατήρες και 5 πίστες. Η κεντρική είναι 1000μ, η πλευρική ΒΑ 2.500μ, η πλευρική ΒΔ 1.300μ. Το χιονοδρομικό κέντρο της Βίγλας Πισοδερίου βρίσκεται στη συμβολή των οροσειρών του Βαρνούντα και του Βέρνου. Διαθέτει 5 αναβατήρες και οι 10 πίστες οι οποίες εξυπηρετούν μεγάλο αριθμό σκιέρ όλων των επιπέδων. Από την κορυφή του χιονοδρομικού η θέα προς την Πρέσπα είναι μαγευτική. 36 Αθλητικός τουρισμός http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=122&Itemid=211 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 44 Κωπηλασία: Η κωπηλασία είναι συνδεδεμένη με τη ζωή της πόλης, αφού στη λίμνη πραγματοποιούνται πανελλήνιοι και διεθνείς αγώνες, αλλά και διαφόρων ειδών ναυταθλητικές εκδηλώσεις. Οι όμιλοι που δραστηριοποιούνται είναι: ο Ναυτικός Όμιλος Καστοριάς (Ν.Ο.Κ.), ο Κωπηλατικός Όμιλος Καστοριάς (Κ.Ο.Κ.) και ο Ναυτικός Όμιλος Μαυροχωρίου.(Ν.Ο.Μ.). Ιστιοπλοΐα: Η Λέσχη Ιστιοπλοΐας Καστοριάς είναι μια νεοϊδρυθείσα λέσχη, που δημιουργήθηκε χάρη στην αγάπη Παλαίμαχων Ιστιοπλόων. Βρίσκεται στην είσοδο της Πόλης, όπου φιλοξενούνται οι άρτιες και σύγχρονες εγκαταστάσεις της. Σκοπός της Λέσχης είναι η διάδοση της ιστιοπλοΐας τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Περιπατητικές Διαδρομές: • Μικρός γύρος της λίμνης • Μεγάλος γύρος της λίμνης • Προφήτης Ηλίας - Άγιος Αθανάσιος • Φαράγγι Κορομηλιάς • Άγιοι Ανάργυροι - Πολυκέρασο • Γύρος του βράχου των Οντρίων (χωριό Βράχος) • Γαιοπάρκο Ασπροκκλησιάς - Νοστίμου • Μαυροχώρι • Νεστόριο – Κοτύλη - Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης - Αρρένες-Χρυσή • Εφταχώρι - Ζούζουλη Αναρρίχηση • Αναρρίχηση στα βράχια του κάστρου στο Νεστόριο, στο χωριό Βράχος, καθώς και στην Παλιά Κοτύλη, στην ορθοπλαγιά «Χάρος». • Ορειβασία στις κορυφές: Γράμμος (2520μ.) από το χωριό Γραμμούστα, Κιάφα (2398μ), Φλάμπουρο (1882μ.). • Ανάβαση του φαραγγιού στον ποταμό Αλιάκμονα (ξεκινώντας από την τοποθεσία του River-Party στο Νεστόριο) Ποδηλασία βουνού • Νεστόριο - Πεύκο 45 • Νεστόριο – Λιβαδοτόπι - Γιαννοχώρι Moto cross Για τους λάτρεις της ταχύτητας και της περιπέτειας λειτουργούν πίστες moto cross στην Ασπροκκλησιά και το Χιλιόδενδρο. Μοντελισμός Ο μοντελισμός είναι μια ευχάριστη και δημιουργική απασχόληση με αθλητικές προεκτάσεις. Απευθύνεται σε άτομα όλων των ηλικιών ανεξαρτήτως φύλου και συγκεντρώνει εκατομμύρια ανθρώπους γύρω του δημιουργώντας μια τεράστια παγκόσμια κοινότητα. Στο Άργος Ορεστικό το οποίο βρίσκεται 8 χλμ. περίπου νότια της Καστοριάς, λειτουργεί μοντελοδρόμιο που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες και των πιο απαιτητικών φίλων του μοντελισμού. 5.4.5. Φωτογράφιση Η φυσική ομορφιά του νομού και οι εναλλαγές του τοπίου που κόβουν την ανάσα και αναδεικνύονται όλες τις εποχές του χρόνου προσφέρουν στον ερασιτέχνη και στον επαγγελματία φωτογράφο37 πλούσια ερεθίσματα . Ανάμεσα σε πολλά άλλα προτείνονται για φωτογράφηση: Προφήτης Ηλίας, Θέση «Μπαλκόνι» στην περιοχή Πέτρας (ανάμεσα στο Δισπηλιό και την Καστοριά), Ψαλίδα, Απόσκεπος, Κάστρο Νεστορίου, Κορέστεια, Σιδηροχώρι, Αλιάκμονας-Νεστόριο 5.4.6. Τουρισμός υγείας Η Αμμουδάρα είναι γνωστή, λόγω των θειούχων πηγών που έχει την τύχη να διαθέτει. Τα ιαματικά λουτρά38 απέχουν 20 χλμ. από την Καστοριά και 4 χλμ. από το Άργος Ορεστικό. Με προσωπική εργασία των κατοίκων αλλά και με κρατικές επιδοτήσεις τα Ιαματικά λουτρά Αμμουδάρας στεγάζονται σε σύγχρονες εγκαταστάσεις και αποτελούν πόλο έλξης για τους κατοίκους των γύρω περιοχών και όχι μόνο, αφού δίπλα στις εγκαταστάσεις των υδροθεραπευτηρίων, υπάρχει ξενώνας με δυνατότητα άνετης διαμονής για 20 τουλάχιστον άτομα 37 Φωτογράφιση: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=122&Itemid=211 Νοέμβριος 2011) (πρόσβαση 38 Τουρισμός υγείας:http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=123&Itemid=211 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 46 Διαθέτει 10 ατομικούς λουτήρες, πισίνα κινησιοθεραπείας, γυμναστήριο, ιατρείο, βρύση για ποσιθεραπεία και εγκατάσταση για εισπνοθεραπεία. Τα νερά της Αμμουδάρας έχουν θερμοκρασία 15ο C και ενδείκνυνται για τη θεραπεία ρευματοπαθειών, δερματικών παθήσεων, αρθροπαθειών. 5.4.7. Περιήγηση με 4Χ4 Για τους λάτρεις του 4x4 η Καστοριά είναι ιδανική για off road εκδρομές. Οι μοναδικές διαδρομές39 αλλά και η ομορφιά που ξεπερνά τα όρια της φαντασίας του όρου δίνουν την δυνατότητα στον επισκέπτη μέσα από περιήγηση με 4Χ4 να επισκεφτεί μέρη που δεν έχει ξαναδεί. Ενδεικτικές διαδρομές: • Από Νέα Κοτύλη προς Πύργο και Πευκόφυτο • Από Διποταμία προς Μεσόβραχο-Βόλια-Άμουσα-Νεστόριο ή προς Καλή Βρύση-Ταξιαρχία- Μονόπυλο-Αλεβίτσα-Φούσια-Γράμμουστα • Από Πεύκο προς Σγούρο-Λιανοτόπι-Γράμμουστα • Από Λάγκα προς Γούπατα και Κοτύλη • Από Πτελέα προς Χιονάτο-Αλεβίτσα-Γιαννοχώρι • Από Νεστόριο προς Πεύκο-Λιανοτόπι-Γράμμουστα-Άγιο ΖαχαρίαΑρρένες. Να αναφερθεί ότι στην Καστοριά αυτό το είδος τουρισμού έχει αρκετό κοινό. Από το 2007 λειτουργεί λέσχη 4Χ440. 5.4.8 Επαγγελματικός τουρισμός Το Συνεδριακό Κέντρο41 ΕΔΗΚΑ στην πόλη της Καστοριάς μπορεί να εξυπηρετήσει συνέδρια μικρής, μεσαίας και μεγάλης κλίμακας. Ο σύγχρονος εξοπλισμός του σε συνδυασμό με τις ομορφιές της Καστοριάς, το καθιστούν ιδανική επιλογή συνεδριακού τουρισμού στην Ελλάδα. Επίσης διαθέτει αυτόματο μεταφραστικό κέντρο και όλες τις συναφείς εξυπηρετήσεις ενός τέτοιου χώρου με άρτια λειτουργική και γραμματειακή υποστήριξη. Ο επισκέπτης εκτός από τον συνεδριακό τουρισμό μπορεί να περιηγηθεί στα αξιοθέατα αλλά και να επισκεφτεί το Εκθετήριο Γούνας της 39 Περιήγηση με 4χ4 http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=127&Itemid=211 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 40 Λέσχη 4χ4 Καστοριάς http://clubs.pathfinder.gr/kastoria4x4/840096 41 Επαγγελματικός τουρισμός http://www.pass2greece.gr/regs0_det.asp?regs_cat_id=6&nid=15®s_id=94 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 47 Καστοριάς. Η επεξεργασία και το εμπόριο της γούνας αποτελεί βασική πηγή εσόδων για τους κατοίκους της περιοχής ενώ η τέχνη της καστοριανής γουνοποιίας παρουσιάζεται σε διεθνείς εκθέσεις ή πωλείται σε προσιτές τιμές σε πολλά καταστήματα της πόλης 5.4.9 Πολιτιστικός τουρισμός Μουσεία Βυζαντινό Μουσείο:42 Ιδρύθηκε το 1989 και στεγάζει μια από τις μεγαλύτερες και πιο αξιόλογες ελληνικές συλλογές βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων. Στο σύνολό του, αριθμεί 414 φορητές εικόνες προερχόμενες από τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς της Καστοριάς, από τις οποίες εκτίθενται οι 37. Εκτός από τις εικόνες, στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται αποτοιχισμένες τοιχογραφίες καστοριανών ναών, παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά της Διοκλητιανούπολης (Άργος Ορεστικό), αρχιτεκτονικά γλυπτά, εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα, βιβλία, κεραμική αλλά και νομίσματα από τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στην πόλη. Μουσείο Ενδυματολογίας:43 Το μουσείο στεγάζεται στο αρχοντικό των Αδελφών Εμμανουήλ και διαθέτει μεγάλη συλλογή από παραδοσιακές στολές ανδρών και γυναικών από την πόλη της Καστοριάς, καθώς και της ευρύτερης περιοχής. Τα υφάσματα και τα κοσμήματα τονίζουν τις επαφές μέσω του εμπορίου, που είχαν οι ντόπιοι με την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι οι συλλογές κοσμημάτων και νομισμάτων όπως και η μεγάλη ποικιλία στολών, που οι Καστοριανοί χρησιμοποιούσαν σε απλές και επίσημες στιγμές της ζωής τους. 42 Βυζαντινό μουσείο: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Itemid=296&limit=1&limitstart=0 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 43 Μουσείο ενδυματολογίας: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Itemid=296&limit=1&limitstart=1 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 48 Λαογραφικό Μουσείο:44 Στεγάζεται από το 1975 στο Αρχοντικό Αϊβάζη. Φιλοξενεί μια ενδιαφέρουσα συλλογή από αντικείμενα καθημερινής χρήσης και οικοσκευές που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι τα παλαιότερα χρόνια. Από τα εκθέματα ξεχωρίζουν ο παραδοσιακός αργαλειός, τα μηχανήματα που επεξεργάζονταν τη γούνα και τα σκεύη αποθήκευσης κρασιού και τροφίμων. Οικομουσείο:45 Το Οικομουσείο και ο αρχαιολογικός χώρος του Δισπηλιού βρίσκονται σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από την πόλη της Καστοριάς, στην νότια πλευρά της λίμνης. Εκεί έχει ανασκαφεί ένας λιμναίος οικισμός της Νεότερης Νεολιθικής Περιόδου, από τα μέσα δηλαδή της 6ης χιλιετίας π.Χ. μέχρι τα μέσα της 4ης χιλιετίας π.Χ. Με τη δημιουργία του Οικομουσείου, που εντάχθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Life» από το 1996, και είναι σε λειτουργία από το 2000, επιχειρήθηκε μια αναπαράσταση του οικισμού που δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να προσεγγίσει καλύτερα τον τρόπο ζωής των κατοίκων του. Στον οικισμό υπάρχουν καλύβες κατασκευασμένες σε φυσικό μέγεθος και με υλικά παρόμοια με τα αυθεντικά. Χρησιμοποιήθηκαν κορμοί δένδρων για τον σκελετό, κλαδιά πλεγμένα με σκοινί για τους τοίχους, λάσπη από τη λίμνη για τον σοβά και άχυρα για τις στέγες. Στο εσωτερικό αυτών των κατοικιών υπάρχουν αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως πήλινα αγγεία, κύπελλα, φρουτιέρες, χύτρες, εργαλεία από πυριτόλιθο ή από οστά, τα οποία δίνουν μια εικόνα για τη ζωή και τις ασχολίες των κατοίκων. Η αλιεία, το κυνήγι, η καλλιέργεια της γης και η κτηνοτροφία ήταν οι κύριες ενασχολήσεις τους. Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα: Το Μουσείο ιδρύθηκε από τον σύλλογο «Φίλοι Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα». Ο επισκέπτης μπορεί να δει , πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα και κειμήλια από τους απογόνους των αγωνιστών. 44 Λαογραφικό μουσείο: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Itemid=296&limit=1&limitstart=2 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 45 Οικομουσείο: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Itemid=296&limit=1&limitstart=3 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 49 Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων Λαογραφίας και Προϊστορίας:46 Το μουσείο ιδρύθηκε στο Μαυροχώρι Καστοριάς (Δήμος Μακεδνών) από το ζεύγος Παναγιωτίδη Δημήτρη και Θεοχάρη Θεοφανώ. Στον χώρο παρουσιάζονται σκηνές καθημερινού βίου του λαού, αναβιώνοντας ήθη και έθιμα πανελλαδικά. Επίσης έχει δημιουργηθεί ένα ολόκληρο χωριό προπολεμικών ετών με μαγαζιά και σπίτια σε φυσικό μέγεθος όπου οι επισκέπτες μπορούν να δουν παλιά ξεχασμένα επαγγέλματα όπως: καροποιός, γανωματής, τσαγκάρης, σιδεράς κτλ. Τα εκθέματα είναι μοιρασμένα σε θεματικές ενότητες ώστε ο επισκέπτης να παρακολουθεί την εξέλιξη του πολιτισμού από αρχαία χρόνια μέχρι τα σύγχρονα. Τα κέρινα ομοιώματα σε φυσικό μέγεθος, παριστάνουν απλοϊκούς ανθρώπους του χωριού και της πόλης την ώρα της δουλειάς με στολές εποχής. Παράλληλα λειτουργεί και ως πολιτιστικό κέντρο με ποικίλες δραστηριότητες : θέατρο, μουσική, εκθέσεις έργων καλλιτεχνών, βιβλιοθήκη κτλ. Μουσείο Παλαιοντολογίας και Παλαιοβοτανικής Νόστιμου:47 Το Νόστιμο βρίσκεται νοτιοδυτικά του νομού, σε απόσταση 27 χλμ. από την πόλη της Καστοριάς. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 950 μ., σε μια τοποθεσία με μοναδικές ομορφιές. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται ένα σπάνιο φυσικό αξιοθέατο, το απολιθωμένο δάσος το οποίο βρέθηκε τυχαία το 1935 κατά τη διάρκεια εργασιών για την εξόρυξη λιγνίτη. Η ηλικία του απολιθωμένου δάσους υπολογίζεται στα 15-20 εκατομμύρια χρόνια, ενώ σύμφωνα με έρευνες γεωλόγων η έκτασή του κάλυπτε το συνολικό εμβαδόν του χωριού. Στο δάσος βρέθηκαν απολιθώματα από τροπικά και υποτροπικά φυτά, απολιθωμένοι φοίνικες οι οποίοι είναι μοναδικοί στο είδος τους στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και εκατοντάδες θαλάσσια ζωικά απολιθώματα .Το Μουσείο Παλαιοντολογίας-Παλαιοβοτανικής λειτουργεί με την εποπτεία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ανάμεσα στα εκθέματα που φιλοξενεί, υπάρχουν στρείδια, κοχύλια, αχιβάδες, αχινοί και άλλα θαλάσσια ασπόνδυλα. Ακόμη υπάρχουν και εκθέματα από μουσεία του εξωτερικού. 46 Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Itemid=296&limit=1&limitstart=4 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 47 Μουσείο παλαιοντολογίας και παλαιοβοτανικής Νοστίμου: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Itemid=296&limit=1&limitstart=5 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 50 Παραδοσιακά Φαγητά Στην κατηγορία των χειμωνιάτικων φαγητών περιλαμβάνονται οι σαρμάδες, τα σπιτικά χοιρινά λουκάνικα, ταβά (ψάρι στον φούρνο πλακί) και αρμιόπιτα που περιέχει λάχανο τουρσί και την άλμη του . Ακόμη, το κοτόπουλο μάσκουλη, το μακάλο και ο γκαιγκανός. Από τα πιο δημοφιλή γλυκίσματα του παλαιού καιρού είναι οι σάλιαροι, ο σιμιγδαλένιος χαλβάς, τα τόπια και τα γλυκά του κουταλιού (καισάτο, κερασάτο, συκάτο κλπ.). Αξίζει Να Πάς... Μικρός Γύρος της Λίμνης:48 Η βόλτα αυτή είναι ιδανική για όσους θέλουν να απολαύσουν από πολύ κοντά τη λίμνη. Ιδανικός τρόπος για να χαρεί κάποιος το τοπίο, είναι να κάνει τη διαδρομή αυτή με τα πόδια ή με ποδήλατο. Ο διαβάτης έχει μπροστά του 7 ειδυλλιακά χιλιόμετρα ακριβώς δίπλα στη λίμνη. Ο παραλίμνιος δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος και τα θεόρατα πλατάνια και οι ιτιές γέρνουν πάνω από τη λίμνη. Στην αρχή αυτής της διαδρομής, σκαρφαλωμένο πάνω στον βράχο, βρίσκεται το βυζαντινό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου. Στο πλάτωμα μπροστά στην Μονή της Παναγίας Μαυριώτισσας στέκεται ένας πλάτανος 900 περίπου ετών, που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο της φύσης. Δίπλα μικροπωλητές πωλούν τα προϊόντα τους (όσπρια, καρύδια, τουρσιά, τσάι) στους περαστικούς.Ο δρόμος συνεχίζεται με την ίδια πυκνή βλάστηση στην άκρη του και με κιόσκια, ιδανικά για πικ-νικ . Η ησυχία διακόπτεται συχνά από τις βουτιές των πουλιών και τα πετάγματα στις καλαμιές. Πάπιες, πελεκάνοι, ερωδιοί, κορμοράνοι βρίσκουν άφθονη τροφή στη λίμνη. Μετά το μεταβυζαντινό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που βρίσκεται επάνω στο λόφο φτάνουμε στο τέλος του παραλίμνιου δρόμου, εκεί όπου βρίσκεται το κτίριο του Ναυτικού Ομίλου. Μοναδική η θέα της λίμνης από το σημείο αυτό. Σπηλιά του Δράκου:49 Επί αιώνες η μεγάλη σπηλιά στη λίμνη Καστοριάς είχε ταυτιστεί με τον μύθο του δράκου που φύλαγε άγρυπνα ένα χρυσοχοείο κι έβγαζε από το στόμα του δηλητηριώδεις ατμούς. Πριν από πενήντα χρόνια, οι εξερευνητές προχώρησαν στα βάθη του, φέρνοντας στο «φως» ένα από τα ωραιότερα μνημεία της Φύσης με τα μοναδικής ομορφιάς ασβεστολιθικά συμπλέγματα. 48 Γυρολιμνιά: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=170&Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011 49 Σπηλιά του Δράκου: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_30/12/2009_385133 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 51 Μισόν αιώνα μετά την ανακάλυψή του, το «σπήλαιο του Δράκου», τουριστικά αξιοποιημένο, ανοίγει τις πόρτες του αναδεικνύοντας τον θησαυρό του στο ευρύ κοινό. Το σπήλαιο του Δράκου εξοπλισμένο με τα πιο σύγχρονα συστήματα (ανακύκλωσης του αέρα, ελέγχου μετακίνησης των βράχων, παρακολούθησης του διοξειδίου του άνθρακα και του οξυγόνου, μέτρησης θερμοκρασίας και υγρασίας) αποτελεί ένα από τα πιο σύγχρονα σπήλαια των Βαλκανίων. Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης, στο 2ο χλμ. του παραλίμνιου δρόμου προς τη Μονή της Παναγίας Μαυριώτισσας. Η είσοδός του απέχει 20 μ. από τις όχθες της λίμνης και οι γεωλογικοί του σχηματισμοί έχουν άμεση σχέση με το φυσικό παραλίμνιο τοπίο. «Eίναι το μοναδικό σπήλαιο στην Eλλάδα με λίμνες γλυκού νερού λόγω της εγγύτητας με τη λίμνη της πόλης. Το εσωτερικό του περιλαμβάνει 10 χερσαία τμήματα από σταλακτίτες και σταλαγμίτες και επτά λίμνες. Η μεγαλύτερη 70 μ. Μια διαδρομή μήκους 300 μ. διατρέχει τις χερσαίες αίθουσες, ενώ τέσσερις λίμνες και τα σταλακτικά συμπλέγματα γίνονται προσβάσιμα με πέντε διαδρόμους - σήραγγες και δύο κατασκευασμένες γέφυρες. Λιμναίος Οικισμός:50 Λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Καστοριάς, σε ένα μικρό παραλίμνιο χωριό, το Δισπηλιό, υπάρχει η αναπαράσταση του Νεολιθικού Λιμναίου Οικισμού. Στην περιοχή «νησί» φιλοξενούνται το πρώτο οικομουσείο της χώρας μας καθώς, κι ένας μουσειακός χώρος με εκθέματα από τις ανασκαφές, που έγιναν εκεί. Όσο αφορά τα εκθέματα: στον χώρο του οικομουσείου, οι αρχαιολόγοι δημιούργησαν μια πιστή αναπαράσταση του λιμναίου οικισμού. Κορμοί δέντρων και χορτόσκοινα είναι τα κύρια υλικά που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι που κατοικούσαν στην παραλίμνια αυτή περιοχή, μεταξύ της 6ης και 4ης χιλιετίας π.Χ.. Τα άχυρα, η λάσπη και τα οστά ζώων είναι οι πρώτες ύλες για την κατασκευή των οικιακών αντικειμένων. Και όλα αυτά, είναι κατασκευασμένα με τέτοιο τρόπο, που να μπορούν να δώσουν στοιχεία και πληροφορίες για τον τρόπο ζωής των ανθρώπων της εποχής. Από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι οι καλύβες πάνω στις πασσαλόπηκτες πλατφόρμες, οι οποίες είναι σε φυσικό μέγεθος όπως και κάποια αγγεία, χύτρες, καλάθια και μία βάρκα. 50 Λιμναίος Οικισμός: http://gokastoria.gr/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=86&Itemid=95 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 52 Το 1932, όταν η στάθμη της λίμνης είχε πέσει αρκετά, οι κάτοικοι του χωριού Δισπηλιού, είδαν στις όχθες της, διάφορα αντικείμενα που τους προκάλεσαν την προσοχή έτσι, κάλεσαν ειδικούς, προκειμένου να μάθουν, τι ήταν όλα αυτά. Πρώτος λοιπόν, ο καθηγητής Α. Κεραμόπουλος, κατέγραψε τις αρχικές πληροφορίες για την περιοχή και τον παραλίμνιο αυτό οικισμό. Κορέστεια: Η διαδρομή51 ξεκινά από τη Λεύκη, η οποία απέχει 6 χλμ. από την Καστοριά. Δυο χλμ. μετά τη Λεύκη συναντάμε την Κορομηλιά, όπου μπορεί κανείς να επισκεφθεί το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου και το πέτρινο τοξωτό γεφύρι, που χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, το 1865.Από το φαράγγι της Κορομηλιάς, το οποίο βρίσκεται 500 μ. έξω από το χωριό, μπορεί να απολαύσει κανείς την εξαιρετική θέα. Το φαράγγι έχει βάθος 70 μ. και μήκος 2,5 χλμ. Η πεζοπορία από το γεφύρι μέχρι τις πηγές γίνεται πολύ άνετα πάνω στο μονοπάτι. Αφήνοντας την Κορομηλιά, οδηγούμε στο δρόμο που συνδέει την Καστοριά με τις Πρέσπες, για να φτάσουμε στα χωριά των Κορεστείων. Στα χωριά αυτά, πολλά από τα οποία είναι εγκαταλελειμμένα, υπάρχουν τα ταπεινά και ταυτόχρονα εντυπωσιακά πλινθόκτιστα σπίτια, με το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα τους. Σπίτια φτιαγμένα από ψημένο πηλό, με στέγες από καλάμια και κεραμίδια, προορισμένα να χαθούν στο πέρασμα του χρόνου. Τα Κορέστεια θυμίζουν κινηματογραφικό σκηνικό52 - ήταν επιλογή του Θόδωρου Αγγελόπουλου για να γυρίσει σκηνές από «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» και του Παντελή Βούλγαρη για την «Ψυχή Βαθιά». Ο παλιός οικισμός έχει εγκαταλειφτεί πριν από πολλά χρόνια. Βουλιάζοντας στην απόλυτη σιγή, ακούμε τους τριγμούς από την κατάρρευση των τοίχων των άδειων σπιτιών, που δεν μπορούν να σηκώσουν το βάρος της μάζας του χιονιού. Εγκατάλειψη και μοναξιά, τοπίο ναρκωμένο. Μέσα σε αυτή την εκκωφαντική σιωπή συνειδητοποιείς την «άλλη» Ελλάδα, που δεν την έχει αγγίξει το ραβδί της τουριστικής ευωχίας. Βόλτα στις συνοικίες Απόζαρι και Ντολτσό:53 Λιθόστρωτα δρομάκια, μεγαλοπρεπή αρχοντικά και ανθισμένες αυλές συνθέτουν το σκηνικό στις παραδοσιακές γειτονιές 51 Κορέστεια: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=165&Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 52 Κορέστεια: http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxgreece_1_19/02/2010_324683 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 53 Απόζαρι & Ντολτσό: http://new.travelstyle.gr/portal/gr/destination_articles.php?dest_id=1039&id=224 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 53 Ντολτσό και Απόζαρι, στην Καστοριά. Τα καμάρια της πόλης στολίζουν την όμορφη Καστοριά και δικαιολογούν τον τίτλο της «Αρχόντισσας» που δικαίως της έχει αποδοθεί. Η Καστοριά, πέρα από το απαράμιλλο κάλλος των φυσικών τοπίων, έχει να υπερηφανεύεται και για το λαμπρό παρελθόν της, που αποτυπώνεται στις δύο αυτές γραφικές συνοικίες, το Ντολτσό και το Απόζαρι. Τοπικά Προϊόντα Τα αγροτικά, γαλακτοκομικά, κτηνοτροφικά προϊόντα της Καστοριάς αποτελούν άλλο ένα μεγάλο κεφάλαιο των τοπικών της «διαμαντιών». Φασόλια, Μήλα, Φαγώσιμα Άγρια Μανιτάρια, Κάστανα, Τυρί, Τραχανάς, Γλυκά του Κουταλιού, Λικέρ, Χυλοπίτες, Κρασί, Τσίπουρο. Σημαντικά βήματα έχουν γίνει επίσης για την ανάπτυξη και την στήριξη των βιολογικών καλλιεργειών. Λαογραφικό και Πολιτιστικό Ημερολόγιο Καστοριάς54 Οι φωτιές των Χριστουγέννων Λίγο πριν τα Χριστούγεννα στις 23 Δεκεμβρίου, σε αρκετά χωριά της Καστοριάς στήνονται μεγάλες φωτιές, οι οποίες προορίζονται να ζεστάνουν το νεογέννητο Χριστό. Τα κεράσματα που προσφέρονται είναι τσιγαρίδες και άφθονο κρασί. Κόλλιεντα: Πρόκειται για παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα κάλαντα της Καστοριάς με στίχους που απευθύνονται σε κάθε μέλος της οικογένειας ξεχωριστά. Αργείτικο Καρναβάλι: Το καρναβάλι ξεκινάει στις 31 Δεκεμβρίου και συνεχίζεται έως τις 2 Ιανουαρίου. Το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς γίνεται η παρέλαση του καρναβαλιού, με κυρίαρχο στοιχείο τη σάτιρα. Πιο ανθεκτικό στον χρόνο αποδείχθηκε το έθιμο της «Πατερίτσας». Γίνεται την τρίτη ημέρα του καρναβαλιού, δηλαδή στις 2 Ιανουαρίου και ντύνονται μόνο οι γυναίκες. Το έθιμο αυτό προέρχεται από τότε που οι καταπιεσμένες γυναίκες μεταμφιέζονταν με καλυμμένο το πρόσωπο έτσι ώστε να ξεφαντώνουν χωρίς ενδοιασμούς, κρατώντας μια μαγκούρα, την «Πατερίτσα» για να αμύνονται από τα πειράγματα των αρσενικών. 54 Ημερολόγιο Καστοριάς: http://www.sentra.com.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=253&Itemid=129 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 54 Ραγκουτσάρια: Στην πόλη της Καστοριάς οι κάτοικοι υποδέχονται το νέο έτος με έναν δικό τους ξεχωριστό τρόπο. Τα Ραγκουτσάρια ξεκινούν στις 6 και ολοκληρώνονται στις 8 Ιανουαρίου. Το ιδιαίτερο αυτό όνομα προήλθε πιθανότατα από το λατινικό rogatores που σημαίνει ζητιάνος και θυμίζει τις ομάδες των μεταμφιεσμένων που γυρνώντας από γειτονιά σε γειτονιά ζητούσαν κεράσματα για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Σήμερα, στις εκδηλώσεις στην πόλη της Καστοριάς, παίρνουν μέρος «μπουλούκια». Κάθε μπουλούκι έχει τη δική του μπάντα χάλκινων οργάνων. Το πρόγραμμα ξεκινά το απόγευμα των Θεοφανείων με τα μπουλούκια να ξεχύνονται στους δρόμους και τα σοκάκια της Καστοριάς. Την δεύτερη μέρα, του Αϊ Γιαννιού, ο ρυθμός ανεβαίνει. Οι εκδηλώσεις κορυφώνονται την τρίτη ημέρα, στις 8 Ιανουαρίου. Το μεσημέρι παρελαύνουν όλα τα μπουλούκια στην οδό Μητροπόλεως. Τα καλύτερα από αυτά βραβεύονται από το Δήμο Καστοριάς. Στην συνέχεια τα μπουλούκια και ο κόσμος που παρακολουθεί καταλήγουν στην πλατεία του Ντολτσού, όπου σε ένα οργιαστικό ξεφάντωμα οι ορχήστρες συναγωνίζονται μεταξύ τους πια θα καλύψει την άλλη με τη μουσική της. Το ξεφάντωμα συνεχίζεται μέχρι τελικής πτώσης. Παραδοσιακή Καστοριανή Βεγγέρα: Η λέξη Βεγγέρα προέρχεται από το Ιταλικό «vengi» που σημαίνει «ελάτε».. Οι Βεγγέρες συνδέονταν με τις ατελείωτες χειμωνιάτικες νύχτες και γίνονταν στις σάλες των αρχοντικών, με συνοδεία εδεσμάτων, άφθονου κρασιού και ζωντανής μουσικής. Πραγματοποιείται το πρώτο 15ήμερο του Δεκεμβρίου και προσφέρονται παραδοσιακά καστοριανά εδέσματα. Μετά τα μεσάνυχτα σβήνουν τα φώτα και με την συνοδεία κεριών και φαναριών, μέλη του Συλλόγου και παρευρισκόμενοι ψάλλουν τα παραδοσιακά κάλαντα. Γιορτή Τσίπουρου: Στην Λιθιά, λίγο έξω από την Καστοριά διοργανώνεται κάθε χρόνο η γιορτή του τσίπουρου. Γίνεται στα καζάνια του χωριού, δίπλα στην Εκκλησία "Κοιμήσεως της Θεοτόκου" υπό την αιγίδα του Δήμου Αγίων Αναργύρων, του Τοπικού Συμβουλίου και των Συλλόγων του χωριού. Υπάρχει δωρεάν άφθονο τσίπουρο, εκλεκτοί μεζέδες και πολύ κέφι. Μπουμπούνες: 55 Στις πλατείες της Καστοριάς αλλά και στα γύρω χωριά την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς στήνονται μεγάλες φωτιές, τηρώντας ένα έθιμο που ακούει στο όνομα Μπουμπούνες. Η προετοιμασία ξεκινάει ένα μήνα πριν, με το μάζεμα των ξύλων. Τεράστιες φωτιές αλλά και πλούσια εδέσματα, κρασί και μουσική συνοδεύουν το γλέντι που στήνεται σε γειτονιές και πλατείες, μέχρι να τελειώσουν τα ξύλα και η φωτιά να σβήσει και να πάρει μαζί της τα κακά πνεύματα. Οι μεγαλύτερες Μπουμπούνες της πόλης στήνονται στις παλιές συνοικίες Ντολτσό και Απόζαρι, στην πλατεία Ομονοίας, στην Χλόη, στο Νταηλάκη και στην Καλλιθέα. Παλιαπούλες: Είναι το αντίστοιχο έθιμο της μεγάλης φωτιάς την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, που πραγματοποιείται στο Άργος Ορεστικό. Χάσκαρης: Ο Χάσκαρης είναι ένα έθιμο που γίνεται στα σπίτια της Καστοριάς την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Ο πιο ηλικιωμένος της οικογένειας, δένει στην άκρη μιας κλωστής ένα αυγό, βάζοντας τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας στην διαδικασία να το πιάσουν με το στόμα. Ο συμβολισμός του Χάσκαρη έχει να κάνει με τη Σαρακοστή. Με αυγό κλείνει το στόμα για την νηστεία, με αυγό ανοίγει ξανά το βράδυ της Ανάστασης. Λαζαρίνες: Το Σάββατο του Λαζάρου τα ανύπαντρα κορίτσια, φορώντας λευκά φορέματα, έβγαιναν στις γειτονιές, ψέλνοντας τα κάλαντα για το Λάζαρο. Οι νοικοκυρές τις κερνούσαν αυγά και άλλες λιχουδιές. Στο Δήμο των Αγίων Αναργύρων το έθιμο διατηρείται μέχρι σήμερα. Κλήδονας: Στις 24 Ιουνίου την ημέρα που γεννήθηκε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και γιορτάζεται η καρποφορία της γης, κάποια από τα σπίτια της Καστοριάς με ανύπανδρα κορίτσια, διοργάνωναν τον Κλήδονα, στολίζοντας στην αυλή τους κλαδιά δένδρων στερεωμένα σε άμμο με φρούτα της εποχής. Εκεί συγκεντρώνονταν όλα τα κορίτσια της γειτονιάς, όπου έτρωγαν γλυκά, διάβαζαν στίχους, τραγουδούσαν και χόρευαν, με την ελπίδα η ερχόμενη χρονιά να τις βρει παντρεμένες. Λίγο πριν ξεκινήσει ο Δεύτερος 56 Παγκόσμιος Πόλεμος, το έθιμο άρχισε να σβήνει. Σήμερα γίνονται προσπάθειες για την αναβίωση του. Πανηγύρι Προφήτη Ηλία: Τα μέλη του Συνδέσμου Γουνοποιών Καστοριάς, στις 20 Ιουλίου πραγματοποιούν εκδηλώσεις τιμώντας τον προστάτη τους, Προφήτη Ηλία. Οι εκδηλώσεις έχουν θρησκευτικό και πολιτιστικό χαρακτήρα και διοργανώνονται στην πόλη της Καστοριάς. Ορέστεια: Είναι πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται από τη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού και Ανάπτυξης Άργους Ορεστικού σε όλα τα δημοτικά διαμερίσματα, το τελευταίο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μουσικές συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, ειδικές βραδιές για τους νέους, εκθέσεις ζωγραφικής, βιβλίου και φωτογραφίας καθώς και λαογραφικών στοιχείων. Πανηγύρι στο Άργος Ορεστικό: Την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου στο Άργος Ορεστικό, διοργανώνεται μεγάλη εμποροπανήγυρις που θεωρείται από πλευράς συμμετοχών και επισκεπτών η 3η μεγαλύτερη στην Ελλάδα. Γιορτή Φασολιού: Στις αρχές Σεπτεμβρίου, στις περιοχές Λακώμματα και Μελισσότοπος διοργανώνεται η «Γιορτή Φασολιού». Στους επισκέπτες προσφέρονται φασολάδα και άφθονο κρασί και στο χώρο λειτουργεί έκθεση ποικιλίας φασολιών. Γιορτή Μήλου: Κάθε χρόνο, ο Πολιτιστικός σύλλογος Πολυκάρπης διοργανώνει στην γιορτή μήλου. Πραγματοποιείται στον οικισμό της Πολυκάρπης, με την διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, εκθέσεων μήλων και γεωργικών μηχανημάτων. Γιορτή Καστάνου: Στον οικισμό Καστανόφυτο, το κάστανο είναι η βασική καλλιέργεια της περιοχής. Λίγο πριν τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, έχει την τιμητική του. Οι επισκέπτες 57 μπορούν να απολαύσουν δωρεάν κάστανα και κρασί και να διασκεδάσουν με τις ορχήστρες ζωντανής μουσικής και τις παραστάσεις από χορευτικά συγκροτήματα. Εκδηλώσεις για την Απελευθέρωση της Καστοριάς: Κάθε χρόνο, στις 11 Νοεμβρίου γιορτάζεται η απελευθέρωση της πόλης της Καστοριάς από τον τουρκικό ζυγό. Ο Δήμος Καστοριάς διοργανώνει εορταστικές εκδηλώσεις με την συμμετοχή των ντόπιων κατοίκων αλλά και των επισκεπτών. 58 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ / ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Στην πτυχιακή αυτή εργασία επετεύχθη η δημιουργία της πολυμεσικής εφαρμογής «Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού στην Καστοριά: Δημιουργία Πολυμεσικού Οδηγού». Για την ανάπτυξη της εφαρμογής, έγινε μια προσπάθεια να ακολουθηθούν τα στάδια ανάπτυξης μιας πολυμεσικής εφαρμογής (κεφάλαιο 2: ανάλυση, σχεδίαση, ανάπτυξη, έλεγχος, διανομή). Για να υλοποιηθεί μια τέτοια εφαρμογή, είναι αναγκαία η χρήση πολλών και εξειδικευμένων προγραμμάτων, έτσι ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες του χρήστη, αλλά και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της εφαρμογής. Η εφαρμογή μπορεί να συμβάλλει στην ενημέρωση και στην τουριστική προβολή της Καστοριάς, αλλά και να παρέχει πληροφορίες όπως: Ιστορία, Μορφές Εναλλακτικού Τουρισμού που υπάρχουν στην Καστοριά, Φυσικές ομορφιές του τόπου, Αξιοθέατα Πολιτιστικές Εκδηλώσεις, κ.α. Οι πληροφορίες που υπάρχουν στην πολυμεσική εφαρμογή, συλλέχθηκαν από την βιβλιογραφία, το διαδίκτυο, αλλά και από επαφές με κατοίκους της Καστοριάς και μεταφέρθηκαν στην εφαρμογή με ελάχιστες παρεμβάσεις που έχουν σχέση με την σύνταξη. Σχεδόν ολόκληρο το φωτογραφικό υλικό και τα video που έχουν ενσωματωθεί στην εφαρμογή, είναι από το προσωπικό μου αρχείο κάτι που καθιστά την εφαρμογή μοναδική. Χρήστες της πολυμεσικής εφαρμογής μπορούν να είναι, επισκέπτες, κάτοικοι του νομού, αλλά και οποιοσδήποτε θα ήθελε να γνωρίσει την πόλη μέσα από μια εικονική περιήγηση, γι’ αυτό και απευθύνεται σε όλες τι ηλικίες. Προτάσεις για την βελτίωση της πολυμεσικής εφαρμογής: • Έκδοση της εφαρμογής και σε άλλες γλώσσες (Αγγλικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Γερμανικά), για την προσέγγιση χρηστών που προέρχονται από άλλες χώρες. • Εξέλιξη της πολυμεσικής εφαρμογής σε μια έκδοση για άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ), έτσι ώστε να μπορέσουν να καταρτιστούν ψηφιακά οι ευπαθείς ομάδες και να μπορούμε να μιλάμε για ισότιμη πρόσβαση στην κοινωνία της πληροφορίας. 59 • Ενσωμάτωση ειδικής ενότητας για παιδία, (πχ παιχνίδι), όπου θα προσφέρει ένα ευχάριστο, εύχρηστο και μαθησιακό περιβάλλον και μέσα από αυτό τα παιδιά θα μπορούν να μάθουν χρήσιμες πληροφορίες για την Καστοριά. • Δημιουργία εγχειριδίου για τα άτομα που δεν έχουν καλή σχέση με τους Η/Υ. • Εμπλουτισμός της εφαρμογής όσων αφορά το περιεχόμενο της, δηλαδή κείμενα, video, φωτογραφικό υλικό, αφηγήσεις κλπ. Προτάσεις για την αξιοποίηση της πολυμεσικής εφαρμογής • Αξιοποίηση της εφαρμογής από τον Δήμο και την Νομαρχία της Καστοριάς, για την προβολή της πόλης και την προσέλκυση επισκεπτών. • Δωρεάν διανομή της εφαρμογής σε μαθητές, για την καλύτερη γνωριμία με τον τόπο διαμονής τους. • Δωρεάν διανομή σε πρωτοετείς φοιτητές, ως ένα μέσο γνωριμίας με την πόλη της Καστοριάς. • Χρήση της εφαρμογής σε ηλεκτρονικά περίπτερα (kiosks) στην πόλη της Καστοριάς, όπου οι ντόπιοι και οι τουρίστες να μπορούν να ενημερωθούν γρήγορα και εύκολα χωρίς να έχουν ιδιαίτερες γνώσεις, απλά χρησιμοποιώντας μια οθόνη αφής για την πλοήγησή τους. 60 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βιβλιογραφία για την γραπτή εργασία ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ 1. Λαγός Δ. (2005), «Τουριστική Οικονομική», Εκδόσεις: Κριτική 2. Βαρβαρέσος, Σ. (1997), «Τουρισμός οικονομικές προσεγγίσεις», Εκδόσεις: Προπομπός 3. Κοκκώσης Χ. – Τσάρτας Π. – Γκρίμπα Ε. (2011), «Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού», Εκδόσεις: Κριτική 4. Κοκκώσης Χ. – Τσάρτας Π. (2001), «Βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη και περιβάλλον», Εκδόσεις: Κριτική 5. Σφακιανάκης Μ. (2000), «Εναλλακτικές μορφές τουρισμού», Εκδόσεις: Έλλην 6. Παπακωνσταντινίδης Λ. (1993), «Αγροτουρισμός Σταθμός στο δρόμο για την τοπική ανάπτυξη», Εκδόσεις: Δωρικός 7. Παρατηρητήριο για την κοινωνία της πληροφορίας. (2009) «Διείσδυση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στον Τομέα του Τουρισμού: Τάσεις και εξελίξεις& Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα» ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ 1. Mill, R.C and Morrison, A. M (1992), The tourism system, 2η έκδοση, London: Prentice-Hall International 2. Smith, V.L. & Eadington, W.R. 1992, Tourism Alternatives: Potentials and Problems in the Development of Tourism, Univeristy of Pennsylvania Press, Philadelphia. 3. Lickorish Leonard J.,Jenkins Carson L. (1997), An introduction to turism Πηγές από το διαδίκτυο για την γραπτή εργασία 61 1. Τα Πολυμέσα στον Τουρισμό. http://www.it.uom.gr/project/MultimediaTechnologyNotes/chap3a_10.htm (Πρόσβαση Σεπτέμβριος 2012) 2. Multimedia Systems Centre http://www.msc.gr/about-msc (πρόσβαση Οκτώβριος 2012) 3. Ολοκληρωμένη δημιουργία πολυμέσων» http://elearn.teikoz.gr/pluginfile.php/3516/mod_resource/content/0/stadia_para gogis.pdf 4. Ορισμός του τουρισμού http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B9 %CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 5. Μορφές Τουρισμού: http://www.sete.gr/default.php?pname=GreekTourismMeaning2011&la=1 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 6. Κύρια χαρακτηριστικά εναλλακτικού τουρισμού: http://www.espa.gr/el/Pages/ProclamationsFS.aspx?item=1493 (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 7. Σημαντικότερα είδη τουρισμού: http://www.trikalapost.gr/?p=11352 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 8. Εκθεσιακά κέντρα στην Ελλάδα: http://www.acci.gr/acci/Extraversion/ExhibitionCentresOrganisers/tabid/1599/ lang uage/el-GR/Default.aspx (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 9. Αθλητικός τουρισμός http://www.sport-tourism.com/ (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 10. Αθλητικός τουρισμός http://www.cretanews.com/site/index.php?page=art&article=206&lang=1 (πρόσβαση Οκτώβριος 2011) 11. Χιονοδρομικά κέντρα της Ελλάδας http://www.hotelsline.gr/root/newhotel/xionod.asp (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 12. Περιπατητικός τουρισμός http://www.sport-tourism.com/Main.html (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 62 13. Αγροτουρισμός: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=121& Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 14. Θρησκευτικός τουρισμός http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=124& Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 15. Αθλητικός τουρισμός http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=122& Itemid=211 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 16. Φωτογράφιση: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=122& Itemid=211 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 17. Τουρισμός υγείας: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=123& Itemid=211 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 18. Περιήγηση με 4χ4 http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=127& Itemid=211 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 19. Λέσχη 4χ4 Καστοριάς http://clubs.pathfinder.gr/kastoria4x4/840096 20. Επαγγελματικός τουρισμός http://www.pass2greece.gr/regs0_det.asp?regs_cat_id=6&nid=15®s_id=94 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 21. Βυζαντινό μουσείο: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133& Itemid=296&limit=1&limitstart=0 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 22. Μουσείο ενδυματολογίας: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133& Itemid=296&limit=1&limitstart=1 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 23. Λαογραφικό μουσείο: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133& Itemid=296&limit=1&limitstart=2 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 24. Οικομουσείο: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133& Itemid=296&limit=1&limitstart=3 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 63 25. Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Ite mid=296&limit=1&limitstart=4 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 26. Μουσείο παλαιοντολογίας και παλαιοβοτανικής Νοστίμου: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=133&Ite mid=296&limit=1&limitstart=5 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 27. Γυρολιμνιά: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=170& Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011 28. Σπηλιά του Δράκου: http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_30/12/2009_385133 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 29. Λιμναίος Οικισμός: http://gokastoria.gr/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id= 86&Itemid=95 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 30. Κορέστεια: http://www.kastoria.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=165& Itemid=209 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 31. Κορέστεια: http://trans.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_taxgreece_1_19/02/2010_324683 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 32. Απόζαρι & Ντολτσό: http://new.travelstyle.gr/portal/gr/destination_articles.php?dest_id=1039&id=224 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) 33. Ημερολόγιο Καστοριάς: http://www.sentra.com.gr/index.php?option=com_content&view=article&id= 253&Itemid=129 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011 Βιβλιογραφία για την ανάπτυξη της πολυμεσικής εφαρμογής 1. Σημειώσεις του κ. Κλεφτοδήμου Αλέξανδρου από το μάθημα «Ολοκληρωμένη Δημιουργία Πολυμέσων. 64 2. Σημειώσεις της κ. Εφοπούλου Αναστασίας σε ηλεκτρονική μορφή για τα πολυμέσα. 3. Σαμαράς Γ. (2003), «Director MX και Lingo: Επίσημος εκπαιδευτικός οδηγός». Εκδόσεις: Γκιούρδας Μ. 4. Σαρατσιώτη Γ., Κοκώσης Π., Γεράρδης Ε., (2006), «Το βιβλίο του Photoshop CS2 για την ψηφιακή φωτογραφία», Εκδόσεις: Κλειδάριθμος 5. Καλύβα Ε. (2008), «Photoshop CS2 σε απλά μαθήματα». Εκδόσεις: Γκιούρδας Β. Πηγές από το διαδίκτυο για την ανάπτυξη της πολυμεσικής εφαρμογής 1. Wikipedia για την Καστοριά http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%BF %CF%81%CE%B9%CE%AC (πρόσβαση Ιανουάριος 2012) 2. Ιστορία της πόλης https://sites.google.com/site/epaskastoria/histori (πρόσβαση Ιανουάριος 2012) 3. Υπεραστικά δρομολόγια Καστοριάς http://www.ktel-kastorias.gr/?module=default&pages_id=3&lang=el (πρόσβαση Φεβρουάριος 2012) 4. Αστικά δρομολόγια Καστοριάς http://www.kastoras.info/?site=information&mode=4 (πρόσβαση Φεβρουάριος 2012) 5. Ξενώνες Καστοριάς http://www.hotelvissinokipos.gr/ , http://www.vergoulas.gr/, http://www.allahou.gr/, http://www.aposkepos.gr/, http://www.pentolvio.eu/ (πρόσβαση Φεβρουάριος 2012) 6. Πολιτιστικό ημερολόγιο Καστοριάς http://www.sentra.com.gr/index.php?option=com_content&view=article&id= 253&Itemid=129 (πρόσβαση Νοέμβριος 2011) Μουσική της Πολυμεσικής Εφαρμογής 1. Mylo – Valley of the Dolls 2. Air – Mike Mills 3. Air – Moon Fever 4. Zero 7 – Look Up 65 5. Blockhead – Tricky Turtle 6. Lemonostifel – Waltz-31 7. Lemonostifel – Μπας και …αλλά Μπα… 66
© Copyright 2024 Paperzz
