ÊåöÜëáéï 2 Ç ÄñÜóç ôùí Ìéêñïâßùí óôïí Ïñãáíéóìü Ðáñ'üôé ôá ìéêñüâéá åß÷áí áíáêáëõöèåß áðü ôïí 17ï áéþíá, üðùò áíáöÝñèçêå Þäç óôçí Éóôïñßá ôçò Ìéêñïâéïëïãßáò, Ýðñåðå íá öèÜóïõìå óôá ìÝóá ôïõ 19ïõ áéþíá, ãéá íá ïäçãçèïýí ï L.Pasteur êáé ï R.Êïch óôçí õðüèåóç ðùò ôá ìéêñüâéá ìðïñåß íá ðñïêáëïýí áóèÝíåéåò (ìéêñïâéáêÞ èåùñßá ôùí íüóùí). Ç õðüèåóç áõôÞ äçìéïýñãçóå áñ÷éêÜ ôçí åóöáëìÝíç åíôýðùóç ðùò ïé Ýííïéåò ìéêñüâéï êáé áññþóôéá åßíáé ôáõôüóçìåò. Áí êáé êÜôé ôÝôïéï äåí åßíáé óùóôü, áöïý ïé ðåñéóóüôåñïé ìéêñïïñãáíéóìïß äåí åßíáé ðáèïãüíïé, åíôïýôïéò åßíáé ãåãïíüò ðùò áñêåôïß áð' áõôïýò áðïôåëïýí ôï áßôéï ãéá ðïëëÝò áññþóôéåò. Éäéáßôåñá ôïíßæåôáé üôé ãéá ôçí ðñüêëçóç ëïßìùîçò èá ðñÝðåé íá óõìâÜëïõí ðïëëïß ðáñÜãïíôåò, üðùò ïé óõíèÞêåò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ôï åßäïò ôïõ ìéêñïïñãáíéóìïý, ï îåíéóôÞò ê.ëð. (Åéê. 2.1). ÎÅÍÉÓÔÇÓ (ð.÷. Üíèñùðïò) ËÏÉÌÙÎÇ ÁÉÔÉÏËÏÃÉÊÏÓ ÐÁÑÁÃÏÍÔÁÓ (ð.÷. âáêôÞñéï,éüò, ìýêçôáò ê.ë.ð.) ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ (ð.÷. áÝñáò, íåñü, óõíèÞêåò äéáâßùóçò) Åéê. 2.1 ÐáñÜãïíôåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí ðñüêëçóç ëïßìùîçò Óôïí ôïìÝá ôçò ÉáôñéêÞò Ìéêñïâéïëïãßáò óõíå÷ßæïíôáé áêüìç êáé óÞìåñá ïé ðñïóðÜèåéåò ãéá ôçí áíåýñåóç åéäéêþí ìéêñïâéáêþí áéôéïëïãéêþí ðáñáãüíôùí, éäéáßôåñá éþí, ÷ëáìõäßùí, ìõêïðïëáóìÜôùí ê.á., óå ðïëëÜ íïóÞìáôá áãíþóôïõ áéôéïëïãßáò (ð.÷. íåïðëÜóìáôá, êáñäéïðÜèåéåò, ðáèÞóåéò ôïõ óôïìÜ÷ïõ ê.á. ). Åðéðñüóèåôá, åßíáé ãíùóôü, üôé ôïí Üíèñùðï, áëëÜ êáé ôïõò Üëëïõò ìåãáëïïñãáíéóìïýò, ðåñéâÜëëïõí ÷éëéÜäåò åßäç ìéêñïâßùí, ëßãá ìüíï áðü ôá 59 ïðïßá åßíáé éêáíÜ íá ðñïêáëÝóïõí íüóï. ÐëÞèïò áêüìá ìéêñïâßùí öéëïîåíïýíôáé áðü áõôüí ôïí ßäéï ôïí áíèñþðéíï ïñãáíéóìü, áðïôåëþíôáò ôç "öõóéïëïãéêÞ ôïõ ÷ëùñßäá", ôá ïðïßá, óå êáíïíéêÝò óõíèÞêåò, äåí ðñïêáëïýí íüóï. Áò óçìåéùèåß üôé óÞìåñá õðïóôçñßæåôáé üôé óõ÷íÜ ïé ëïéìþîåéò ïöåßëïíôáé óå ìéêñüâéá ðïõ áðïôåëïýí ìÝñïò ôçò öõóéïëïãéêÞò ÷ëùñßäáò ôïõ áññþóôïõ êáé ü÷é óå "åîùãåíåßò" ìéêñïïñãáíéóìïýò. Áðü ôéò ÷éëéÜäåò ìéêñüâéá ðïõ ìáò ðåñéâÜëëïõí, ëßãá ìüíï ìðïñïýí íá ðñïêáëÝóïõí ëïßìùîç (íüóçóç). Ôá ìéêñüâéá ôá ôáîéíïìïýìå óå ôñåéò êáôçãïñßåò, áíÜëïãá ìå ôçí éêáíüôçôÜ ôïõò íá ðñïêáëïýí ëïßìùîç: Ðáèïãüíá ìéêñüâéá ïíïìÜæïõìå åêåßíá ðïõ Ý÷ïõí ôçí éêáíüôçôá íá ÖÕÓÉÏËÏÃÉÊÇ ÌÉÊÑÏÂÉÁÊÇ ×ËÙÑÉÄÁ Óå êÜèå åðéöÜíåéá ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò, ìå ëßãåò åîáéñÝóåéò, õðÜñ÷åé ðïéêéëßá ìéêñïïñãáíéóìþí, ç ïðïßá áðïôåëåß ôç öõóéïëïãéêÞ ìéêñïâéáêÞ ÷ëùñßäá. Ç ÷ëùñßäá áõôÞ åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ êÜèå ðåñéï÷Þò êáé äéáêñßíåôáé óå ìüíéìç êáé ðáñïäéêÞ. Ìüíéìç: Âñßóêåôáé óôáèåñÜ óôéò äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôïõ óþìáôïò. ÐáñïäéêÞ: Áðïéêßæåé ðñüóêáéñá ôïí ïñãáíéóìü, 2.1. Ìüëõíóç êáé ëïßìùîç ðñïåñ÷üìåíç ðñïêáëÝóïõí áññþóôéåò óå åõðáèåßò ïñãáíéóìïýò. Ìç ðáèïãüíá Þ óáðñïöõôéêÜ ìéêñüâéá ïíïìÜæïõìå åêåßíá ðïõ äåí Ý÷ïõí áõôÞ ôçí éêáíüôçôá, áêüìá êáé üôáí åéó÷ùñÞóïõí óôïí ïñãáíéóìü óå ìåãÜëï áñéèìü. Äõíçôéêþò ðáèïãüíá åßíáé ôá ìéêñüâéá ôá ïðïßá Üëëïôå óõìðåñéöÝñïíôáé óáí óáðñïöõôéêÜ êáé Üëëïôå óáí ðáèïãüíá. Ãéá íá ìðïñÝóïõí ôá äõíçôéêþò ðáèïãüíá íá ðñïêáëÝóïõí áññþóôéá èá åîáñôçèåß áðü ôñåéò ðáñÜãïíôåò: óõíÞèùò áðü ôï ðåñéâÜëëïí. Ïé ðåñéï÷Ýò ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò ðïõ Ý÷ïõí öõóéïëïãéêÞ á. Áðü ôïí áñéèìü ôïõò. ÓõíÞèùò ðñÝðåé íá åßíáé ðïëý ìåãÜëïò. ÷ëùñßäá åßíáé ôï äÝñìá, ïé âëåííïãüíïé ôïõ óôüìáôïò, ôçò ìýôçò, ôïõ åêåß ðïõ óõíÞèùò âñßóêïíôáé, ùò öõóéïëïãéêÞ ÷ëùñßäá, êáé áíþôåñïõ áíáðíåõóôéêïý, ôçò ðñüóèéáò ïõñÞèñáò, ôçò êïéëüôçôáò ôïõ êüëðïõ, ôùí ìáôéþí, ôïõ Ýîù áêïõóôéêïý ðüñïõ êáé ôïõ ãáóôñåíôåñéêïý óùëÞíá. Êïéëüôçôåò ôïõ óþìáôïò ðïõ äåí åðéêïéíùíïýí ìå ôï åîùôåñéêü ðåñéâÜëëïí äåí Ý÷ïõí ìéêñüâéá, üðùò ç ðåñéôïíáúêÞ êïéëüôçôá, ï åãêåöáëïíùôéáßïò óùëÞíáò, ïé êïéëüôçôåò ôùí áñèñþóåùí, ï ìõåëüò ôùí ïóôþí, ïé íåöñïß, ç ïõñïäü÷ïò êýóôç êáé ôï êõêëïöïñéêü óýóôçìá. Ï áñéèìüò ôùí ìéêñïâßùí ôçò öõóéïëïãéêÞò ÷ëùñßäáò åßíáé ðïëý â. Áðü ôï üñãáíï óôï ïðïßï èá åãêáôáóôáèïýí, äçëáäÞ íá åßíáé ìáêñéÜ áðü ã. Áðü ôçí áíôßóôáóç ôïõ ïñãáíéóìïý. Ç ðáèïãüíïò äñÜóç åêöñÜæåôáé êõñßùò óå Üôïìá ìå ìåéïíåêôéêÞ äñáóôçñéüôçôá ôïõ áíïóïëïãéêïý óõóôÞìáôïò (êáêïÞèç íåïðëÜóìáôá, ëÞøç áíïóïêáôáóôáëôéêþí öáñìÜêùí, ìåôáìïó÷åýóåéò, íåöñéêÞ áíåðÜñêåéá, Ýíôïíç êüðùóç êôë.). Ç åðáöÞ ôùí ìéêñïâßùí ìå ôïí Üíèñùðï ïñßæåôáé ùò ìüëõíóç êáé äåí êáôáëÞãåé õðï÷ñåùôéêÜ óå ëïßìùîç (íüóï), áêüìá êáé áí ôá ìéêñüâéá åßíáé ðáèïãüíá. Åðßóçò èá ðñÝðåé íá áíáöåñèåß üôé óÞìåñá õðïóôçñßæåôáé üôé ìåãÜëïò êáé õðåñâáßíåé 10 öïñÝò ôïí áñéèìü ôùí êõôôÜñùí ôùí éóôþí ïðïéïóäÞðïôå ìéêñïïñãáíéóìüò ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé ëïßìùîç óôïí Üíèñùðï. ôïõ áíèñþðéíïõ óþìáôïò. Ç öõóéïëïãéêÞ ìéêñïâéáêÞ ÷ëùñßäá áðïôåëåß óçìáíôéêü ðáñÜãïíôá ¼ôáí ìïëýíåôáé ìéá ðåñéï÷Þ ôïõ óþìáôïò, ÷ùñßò íá åðáêïëïõèÞóåé ëïßìùîç, ðñüêåéôáé ãéá áðëÞ áðïßêéóç, ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé ðáñïäéêü Þ ìïíéìüôåñï ãéá ôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý Ýíáíôé ôçò åãêáôÜóôáóçò ðáèïãüíùí ÷áñáêôÞñá. ìéêñïâßùí êáé ôáõôü÷ñïíá ðçãÞ ÷ñÞóéìùí ïõóéþí, üðùò ç óýíèåóç âéôáìéíþí. Óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò êáôÜ ôéò ïðïßåò äéáôáñÜóóåôáé ç áíôßóôáóç ôïõ ïñãáíéóìïý, üðùò óôï AIDS, åßíáé äõíáôüí ç öõóéïëïãéêÞ ÷ëùñßäá íá ðñïêáëÝóåé ëïéìþîåéò, ôéò ïðïßåò ïíïìÜæïõìå åõêáéñéáêÝò. 60 61 Ìüëõíóç êáëåßôáé ç åßóïäïò ðáèïãüíùí ìéêñïâßùí ìÝóá óôï ìåãáëïïñãáíéóìü Þ êáé áðëÞ åíáðüèåóç ìéêñïâßùí ðÜíù óôï äÝñìá Þ ôïõò âëåííïãüíïõò, ÷ùñßò íá ðñïêëçèåß áññþóôéá. Ôïí üñï ìüëõíóç ôïí ÷ñçóéìïðïéïýìå êáé ãéá áíôéêåßìåíá, ôñüöéìá, ðïôÜ êëð, ïðüôå êáé ôá èåùñïýìå ìïëõóìÝíá. Ïñèüôåñïò üìùò ãéá Üøõ÷á Ðáíäçìßá åßíáé ç åðéäçìßá ç ïðïßá ðñïóâÜëëåé ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ ðëçèõóìïý êáé åîáðëþíåôáé áðü ôç ìéá ÷þñá óôçí Üëëç ìå ôá÷ýôçôá êáé ìðïñåß íá ðñïóâÜëëåé üëï ôïí ðëçèõóìü. Åíäçìßá åßíáé ç åìöÜíéóç ìéêñïý áñéèìïý êñïõóìÜôùí ìéáò áññþóôéáò ó'Ýíá ôüðï, ó'üëç ôç äéÜñêåéá ôïõ ÷ñüíïõ. áíôéêåßìåíá åßíáé ï üñïò ìßáíóç, ìå ôï ßäéï ðåñéå÷üìåíï. Áíáìüëõíóç åßíáé ç åðáíáìüëõíóç ìå ôï ßäéï ìéêñüâéï åíüò ïñãáíéóìïý ðïõ åß÷å èåñáðåõôåß. Åðéìüëõíóç åßíáé ç åðéðñüóèåôç ìüëõíóç ìå Üëëï ìéêñüâéï, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ìéáò áññþóôéáò. Áõôïìüëõíóç åßíáé ç ìüëõíóç ðïõ ãßíåôáé áðü ôá äõíçôéêþò ðáèïãüíá ìéêñüâéá, ðïõ âñßóêïíôáé óôïí ßäéï ôïí ïñãáíéóìü, üôáí áëëÜîïõí èÝóç. 2.2. Tá áéôÞìáôá ôïõ Êù÷ Ãéá íá ÷áñáêôçñéóèåß ìéá íüóïò ëïéìþäçò êáé íá åíï÷ïðïéçèåß Ýíá ìéêñüâéï óáí áßôéï ôçò ëïßìùîçò ðïõ ðñïêáëåß, ðñÝðåé íá õðÜñ÷ïõí ïñéóìÝíåò ðñïûðïèÝóåéò (ôá áéôÞìáôá ôïõ Koch). Ïé ðñïûðïèÝóåéò áõôÝò åßíáé: 1. Ôï ìéêñüâéï ðñÝðåé íá âñåèåß óôïõò éóôïýò Þ ôïõò ÷õìïýò ôïõ áóèåíïýò ÌåôÜ ôç ìüëõíóç ìðïñåß íá åðáêïëïõèÞóåé ëïßìùîç, äçëáäÞ íüóçóç, óáí áðïôÝëåóìá ôïõ ðïëëáðëáóéáóìïý ôïõ ìéêñïâßïõ ìÝóá óôï ìåãáëïïñãáíéóìü. Áõôü èá åîáñôçèåß áðü: á. ôç äñáóôéêÞ äýíáìç ôïõ ìéêñïâßïõ, êáé â. ôï âáèìü áíïóßáò ôïõ ìåãáëïïñãáíéóìïý Þ óôá ðôþìáôá ôùí áôüìùí ðïõ ðÝèáíáí áðü ôçí ßäéá íüóï. 2. Ôï ìéêñüâéï ðñÝðåé íá áðïìïíùèåß áðü ôçí ðåñéï÷Þ ôçò ëïßìùîçò (ð.÷. áðü ôï áõôß, ôï áßìá, ôá ïýñá êëð), êáé íá áíáðôõ÷èåß óå êáôÜëëçëá èñåðôéêÜ õëéêÜ. 3. Ôï ìéêñüâéï ðïõ èá áðïìïíùèåß áðü ôçí åóôßá ôçò ëïßìùîçò ðñÝðåé íá ðñïêáëÝóåé ôçí ßäéá íüóï áí ÷ïñçãçèåß ó'Ýíá ðåéñáìáôüæùï. 4. Ôï ìéêñüâéï ðïõ ÷ïñçãÞèçêå óôï ðåéñáìáôüæùï êáé ðïõ ðñïêÜëåóå ôç íüóï, èá ðñÝðåé ðÜëé íá áðïìïíùèåß áðü ôï ðåéñáìáôüæùï ìÝóá óå Ëïßìùîç: Åßíáé íüóïò ðïõ ðñïêáëåßôáé áðü ôçí åãêáôÜóôáóç êáé ôïí êáôÜëëçëá èñåðôéêÜ õëéêÜ. ðïëëáðëáóéáóìü ìéêñïâßùí óôïí áíèñþðéíï ïñãáíéóìü. Ôéò ðñïûðïèÝóåéò áõôÝò, äéáôýðùóå ï R.Koch ôï 1882, ãéá íá áðïäåßîåé üôé ç Ëïéìþäç íïóÞìáôá ïíïìÜæïõìå ôéò áññþóôéåò ðïõ ïöåßëïíôáé óå öõìáôßùóç ïöåßëåôáé óå ìéêñüâéï (âÜêéëëïò ôïõ Êù÷). ðáèïãüíá ìéêñüâéá ÌåôáäïôéêÞ áññþóôéá åßíáé ç ëïéìþäçò íüóïò ðïõ ìåôáäßäåôáé áðü Ýíáí Üíèñùðï óå Üëëï 2.3. Ïõóßåò ôùí ìéêñïâßùí ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ÅðéäçìéêÞ áññþóôéá åßíáé åêåßíç ðïõ ðñïêáëåß åðéäçìßåò ìå ôçí ðáèïãüíï äñÜóç ôïõò Åðéäçìßá åßíáé ç åìöÜíéóç ðïëëþí êñïõóìÜôùí ìéáò áññþóôéáò, óôïí ßäéï ôüðï êáé ÷ñüíï, óôïõò áíèñþðïõò (åðéæùïôßá óôá æþá) Ïé äéÜöïñåò ïõóßåò ðïõ ðáñÜãïõí ôá ìéêñüâéá êáé ðñïêáëïýí âëÜâåò óôïõò ìåãáëïïñãáíéóìïýò, óõìâÜëëïíôáò óôï ìç÷áíéóìü ôçò ðáèïãüíïõ äñÜóåþò ôïõò åßíáé: 62 63 1. Ôïîßíåò Ïé ôïîßíåò åßíáé ôïîéêÝò ïõóßåò ïé ïðïßåò äéáêñßíïíôáé áíÜëïãá ìå ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõò, óå öõôïôïîßíåò, áí ðáñÜãïíôáé áðü öõôÜ, óå æùïôïîßíåò, áí Åßäïò åîùôïîßíçò Íåõñïôïîßíç ðáñÜãïõí ðïëý ôïîéêÝò ïõóßåò, ôéò áöëáôïîßíåò, ðïõ ìïëýíïõí äéÜöïñá Êëùóôçñßäéï ôåôÜíïõ Êëùóôçñßäéï áëëáíôéÜóåùò ðáñÜãïíôáé áðü æþá, üðùò ößäéá, áñÜ÷íåò, óêïñðéïß êëð êáé óå ìéêñïâéïôïîßíåò, áí ðáñÜãïíôáé áðü ìéêñüâéá. ÏñéóìÝíá åßäç ìõêÞôùí Ìéêñïïñãáíéóìüò ÓéãêÝëëá äõóåíôåñßáò Åíôåñïôïîßíç ÄïíÜêéï ÷ïëÝñáò Escherichia coli ðñïúüíôá (ñýæé, öáóüëéá, öõóôßêéá) êáé ðéèáíüí ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí áíÜðôõîç ÂÜêéëëïò êçñþäçò êßññùóçò Þ êáñêßíïõ ôïõ Þðáôïò. Êëùóôçñßäéï äéáèëáóôéêü Óôáöõëüêïêêïò ÷ñõóßæùí Ïé ìéêñïâéïôïîßíåò ðïõ ìáò åíäéáöÝñïõí äéáêñßíïíôáé óå åîùôïîßíåò êáé Êëùóôçñßäéï ôï äýóêïëïí åíäïôïîßíåò. Åîùôïîßíåò: Ïé åîùôïîßíåò ðáñÜãïíôáé ìÝóá óôï ìéêñïâéáêü óþìá óå ìåãÜëåò ðïóüôçôåò. ðïëý ãñÞãïñá âãáßíïõí Ýîù êáé ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò ðçãáßíïõí ðáíôïý ìÝóá óôïí ïñãáíéóìü êáé ðñïêáëïýí âëÜâåò óå äéÜöïñá üñãáíá. Åßíáé ðñùôåÀíåò êáé äñïõí óáí áíôéãüíá, äçëáäÞ åñåèßæïõí ôïí ïñãáíéóìü íá öôéÜîåé áíôéóþìáôá. ÁõôÜ ôá áíôéóþìáôá ëÝãïíôáé áíôéôïîßíåò. ÊáôáóôñÝöïíôáé ðïëý åýêïëá ìå èÝñìáíóç óôïõò Ãåñóßíéá åíôåñïêïëßôéäïò ÓéãêÝëëá äõóåíôåñßáò Êõôôáñïôïîßíç ÓéãêÝëëá äõóåíôåñßáò Óôáöõëüêïêêïò ÷ñõóßæùí Êëùóôçñßäéï ôï äýóêïëï ÄïíÜêéï ðáñááéìïëõôéêü Ðõïãüíïò óôñåðôüêïêêïò 60ïC, ìå õðåñéþäç áêôéíïâïëßá êáé ìå ÷çìéêÝò ïõóßåò, üðùò ç öïñìüëç. Åîùôïîßíåò ðáñÜãïõí ôï êïñõíïâáêôçñßäéï ôçò äéöèåñßôéäáò, ôï êëùóôçñßäéï ôïõ ôåôÜíïõ, ï óôñåðôüêïêêïò (ôçí åñõèñïãüíï ôïîßíç) êáé ï óôáöõëüêïêêïò (ôçí åíôåñïôïîßíç). ÊÜèå åîùôïîßíç äñá ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï êáé ðñïêáëåß äéáöïñåôéêÜ óõìðôþìáôá (Ðßíáêáò 2.1). Åíäïôïîßíåò: Ïé åíäïôïîßíåò åßíáé óõóôáôéêÜ ôïõ ìéêñïâéáêïý óþìáôïò, åëåõèåñþíïíôáé êáé êõêëïöïñïýí ìÝóá óôïí ïñãáíéóìü ìüíï üôáí êáôáóôñáöïýí ôá ìéêñïâéáêÜ êýôôáñá. Åßíáé ëéãüôåñï ôïîéêÝò áðü ôéò åîùôïîßíåò êáé åßíáé èåñìïáíèåêôéêÝò. Åíäïôïîßíåò ðáñÜãïõí ôá ìéêñüâéá Ðßíáêáò 2.1 Ìéêñüâéá ðïõ ðáñÜãïõí åîùôïîßíåò 5. Éíùäïëõóßíåò: Åíæõìá ðïõ äéáóðïýí ôï éíþäåò ôùí éóôþí, åðéôñÝðïíôáò óôï ìéêñüâéï íá åéó÷ùñÞóåé ìÝóá ó'áõôïýò êáé íá ðñïêáëÝóåé ëïßìùîç. 6. ÕáëïõñïíéäÜóç: Åíæõìï ðïõ äéáóðÜ ôï äéÜìåóï óõíåêôéêü éóôü êáé äéåõêïëýíåé ôçí åîÜðëùóç ôïõ ìéêñïâßïõ êáé ôçò ëïßìùîçò óôïõò ãåéôïíéêïýò éóôïýò. 7. Ôï Ýëõôñï êáé ç âëåííþäçò óôéâÜäá: Åìðïäßæïõí ôá ëåõêÜ áéìïóöáßñéá íá öáãïêõôôáñþóïõí ôá ìéêñüâéá. ôïõ ôýöïõ, ôçò ÷ïëÝñáò ê.á. ×áñáêôçñéóôéêÝò éäéüôçôÝò ôïõò åßíáé üôé ðñïêáëïýí ðõñåôü, ðôþóç ôçò ðßåóçò êáé óå ìåãÜëç äüóç ôï èÜíáôï. 2. Ëåõêïêôïíßíåò: Áäñáíïðïéïýí ôá ëåõêÜ áéìïóöáßñéá ôïõ áßìáôïò. 3. Áéìïëõóßíåò: Ðñïêáëïýí ëýóç êáé êáôáóôñïöÞ ôùí åñõèñþí áéìïóöáéñßùí. 4. ÐçêôÜóåò: Ðñïêáëïýí ðÞîç ôïõ áßìáôïò. Ôá ìéêñüâéá ðåñé÷áñáêþíïíôáé áðü ôï ðÞãìá êáé Ýôóé äåí ìðïñïýí íá äñÜóïõí ó'áõôÜ ïé áìõíôéêïß ìç÷áíéóìïß ôïõ ìåãáëïïñãáíéóìïý. 64 2.4. ÐñïÝëåõóç ôùí ðáèïãüíùí ìéêñïâßùí Ôá ðáèïãüíá ìéêñüâéá ìðïñåß íá ðñïÝñ÷ïíôáé: 1. Áðü Üññùóôïõò áíèñþðïõò Þ æþá 2. Áðü áíèñþðïõò ðïõ âñßóêïíôáé óå áíÜññùóç 3. Áðü õãéåßò ìéêñïâéïöüñïõò, äçëáäÞ Üôïìá ðïõ Ý÷ïõí ìÝóá ôïõò ôï ìéêñüâéï, áëëÜ äåí åßíáé Üññùóôá 4. Áðü ìïëõóìÝíï ðåñéâÜëëïí, äçëáäÞ ìïëõóìÝíï áÝñá, íåñü, Ýäáöïò, ôñüöéìá êëð. 65 2.5. Ôñüðïé ìåôÜäïóçò ôùí ðáèïãüíùí ìéêñïâßùí Ôá ðáèïãüíá ìéêñüâéá ìåôáäßäïíôáé áðü ôéò ðçãÝò ðïõ áíáöÝñáìå ðéï ðÜíù, ìå ôïõò ðáñáêÜôù ôñüðïõò: 7. Ìå ìïëõóìÝíåò óýñéããåò Þ ìå ôç ìåôÜããéóç áßìáôïò, üðùò ìåôáäßäåôáé ç çðáôßôéäá  (åî ïìïëüãïõ ïñïý), ç çðáôßôéäá C, ôï ÁÉDS ê.á. (áéìáôïãåíþò ìåôáäéäüìåíá íïóÞìáôá). ÓõóôÜóåéò ãéá áðïìüíùóç áóèåíþí êáé ëÞøç ðñïöõëáêôéêþí ìÝôñùí, áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ìåôÜäïóçò ôùí äéáöüñùí ìéêñïâßùí, áíáöÝñïíôáé óôï 1. Ìå Üìåóç åðáöÞ ìå ôïí Üññùóôï, üðùò: êåöÜëáéï 3, (ðßí. 3.6). á. ìå ôá ìïëõóìÝíá ÷Ýñéá ðñïò ôï óôüìá, ôç ìýôç, ôá ìÜôéá â. ìå ôï ößëçìá ã. ìå ôç óõíïõóßá, ôá óåîïõáëéêþò ìåôáäéäüìåíá íïóÞìáôá (óýöéëç, âëåííüñïéá, ê.ëð.) ä. ìå ôï ìïëõóìÝíï äÝñìá Þ ôéò ôñß÷åò å. ìåôÜ áðü ôñáõìáôéóìü êáé ëýóç ôçò óõíÝ÷åéáò ôïõ äÝñìáôïò, áðü üðïõ ìðáßíïõí äéÜöïñá ìéêñüâéá, üðùò ôá ìéêñüâéá ôïõ ôåôÜíïõ êáé ôçò ëýóóáò 2. Ìå Ýììåóç åðáöÞ. ¼ôáí ìåóïëáâïýí ìïëõóìÝíá áíôéêåßìåíá áôïìéêÞò ÷ñÞóåùò ôïõ áññþóôïõ, üðùò ìáíôÞëéá, óôñþìáôá, óåíôüíéá, ðåôóÝôåò ê.á., Þ êïéíÞò ÷ñÞóåùò, üðùò óêåýç åóôéáôïñßïõ, ÷åñïýëéá áðü ðüñôåò, 2.6. Ðýëåò åéóüäïõ ìéêñïâßùí óôïí ïñãáíéóìü Ôá ìéêñüâéá ìðáßíïõí óôïí ïñãáíéóìü áðü äéÜöïñá óçìåßá ôïõ óþìáôïò. ÌåñéêÜ ìÜëéóôá áðü áõôÜ Ý÷ïõí Ýíáí ôñïðéóìü (ðñïôßìçóç) ãéá ìéá ðýëç åéóüäïõ, äçëáäÞ áí ìðïõí áðü Üëëç ðýëç äåí ðñïêáëïýí áññþóôéá. Åôóé, ç óáëìïíÝëëá ôïõ ôýöïõ ìüíï áí ìðåé áðü ôï óôüìá, äçëáäÞ ôï ðåðôéêü óýóôçìá, ðñïêáëåß ôýöï. Ôá äéÜöïñá óçìåßá áðü üðïõ ìðïñåß íá ìðåé Ýíá ìéêñüâéï óôïí ïñãáíéóìü åßíáé: ÂÁÊÔÇÑÉÁ óõóêåõÝò ôçëåöþíïõ êëð. 3. Ìå ôïí áÝñá, óôéò áåñïãåíåßò ëïéìþîåéò. ÌÝóá óôïí áÝñá áéùñïýíôáé ãéá áñêåôÞ þñá (1/2 ìÝ÷ñé 5 þñåò) ôá ìïëõóìÝíá óôáãïíßäéá ðïõ âãÜæïõí ÂÁÊÔÇÑÉÁ ÖÁÃÏÊÕÔÔÁÑÙÌÅÍÁ ÄÅÑÌÁ ÅÐÉÄÅÑÌÉÄÁ ìå ôï âÞ÷á Þ ôï öôÜñíéóìá ïé Üññùóôïé. Óôïí áÝñá åðßóçò áéùñåßôáé êáé ç ìïëõóìÝíç óêüíç. Áññþóôéåò ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ôïí áÝñá åßíáé ç öõìáôßùóç, ç éëáñÜ, ç ãñßðç, ç åõëïãéÜ, ç äéöèåñßôéäá êáé Üëëåò. (Ðßí.3.4) ÁÍÔÉÓÙÌÁÔÁ 4. Ìå ôï íåñü, ôá ðïôÜ êáé ôá ôñüöéìá ìåôáäßäïíôáé ôá ìéêñüâéá ðïõ ðñïêáëïýí áññþóôéåò ôïõ ðåðôéêïý óõóôÞìáôïò, üðùò ç ÷ïëÝñá, ï ôýöïò, ç äõóåíôåñßá, ïé ôñïöéêÝò äçëçôçñéÜóåéò êáé Üëëåò. Áõôü ôïí ôñüðï ìüëõíóçò ìðïñïýìå íá ôïí ðåñéïñßóïõìå, åöáñìüæïíôáò áõóôçñÜ ìÝôñá áôïìéêÞò õãéåéíÞò (ðßí. 3.8), ðáóôåñßùóç ôïõ ãÜëáêôïò êáé ôùí ôñïöþí, ÷ëùñßùóç ôïõ íåñïý áðïìÜêñõíóç ôùí êïðñÜíùí êáé ìå êáëü áðï÷åôåõôéêü óýóôçìá. 5. Ìå ôïõò äéÜìåóïõò îåíéóôÝò. Áõôïß óõíÞèùò åßíáé ôá Ýíôïìá, üðùò ôá êïõíïýðéá (ðïõ ìåôáäßäïõí ôçí åëïíïóßá êáé ôï ÄÜãêåéï ðõñåôü), ïé ìýãåò (ôçí áññþóôéá ôïõ ýðíïõ êáé äéÜöïñá ìéêñüâéá ôïõ ðåðôéêïý óõóôÞìáôïò), ïé øåßñåò (ôïí åîáíèçìáôéêü ôýöï) ê.á. 6. Ìå ôïí ðëáêïýíôá, üðùò ç óýöéëç, ç åñõèñÜ, ôï ôïîüðëáóìá, ï êõôôáñïìåãáëïúüò ê.á. (óõããåíåßò ëïéìþîåéò). 66 ÁÉÌÏÖÏÑÏ ÁÃÃÅÉÏ ÖÁÃÏÊÕÔÔÁÑÁ ÅÑÕÈÑÁ ÁÉÌÏÓÖÁÉÑÉÁ Åéêüíá 2.2 Áìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý. ¼ôáí Ýíá óçìåßï ôïõ ïñãáíéóìïý ôñáõìáôßæåôáé, åéóâÜëëïõí ó'áõôü äéÜöïñá âáêôÞñéá. Ôüôå ìå ôï áßìá ìåôáöÝñïíôáé ôá÷ýôáôá óôï óçìåßï áõôü ðáñÜãïíôåò ðïõ âïçèïýí óôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý (ëåõêïêýôôáñá, áíôéóþìáôá, ðáñÜãïíôåò ðÞîåùò êôë) 67 1. Ôï äÝñìá: Ôï õãéÝò äÝñìá ðïõ óêåðÜæåé üëï ôï óþìá, åìðïäßæåé ôá ìéêñüâéá íá ìðïõí. Áí üìùò ãßíåé Ýíáò ôñáõìáôéóìüò Þ êáé áðëÞ áìõ÷Þ (ãäÜñóéìï) ôïõ äÝñìáôïò, äçëáäÞ ëýóç ôçò óõíÝ÷åéáò ôïõ äÝñìáôïò, ôüôå ôá ìéêñüâéá ðåñíïýí ìÝóá óôïí ïñãáíéóìü êáé ôïí ìïëýíïõí (Åéê. 2.2). Ôá ìéêñüâéá ðïõ ìðÞêáí óôïí ïñãáíéóìü áðü ëýóç ôçò óõíÝ÷åéáò ôïõ äÝñìáôïò: ÐÁÈÏÃÅÍÅÉÁ ÓÔÁÖÕËÏÊÏÊÊÉÊÙÍ ËÏÉÌÙÎÅÙÍ ÈÕËÁÊÙÍ ÄÅÑÌÁÔÏÓ Eéêüíá 2.3 ÐáèïãÝíåéá óôáöõëïêïêêéêÞò ëïßìùîçò èõëÜêùí äÝñìáôïò (äïèéÞíáò) 68 á) Èá ðñï÷ùñÞóïõí ðñïò ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò êáé èá åãêáôáóôáèïýí óå äéÜöïñïõò éóôïýò üðùò ð.÷. ôï ðëáóìþäéï ôçò åëïíïóßáò ðïõ ìðáßíåé óôïí ïñãáíéóìü ìåôÜ áðü ôóßìðçìá êïõíïõðéïý, Þ â) Èá ìåßíïõí óôï óçìåßï ðïõ ìðÞêáí êáé èá ðñïêáëÝóïõí âëÜâåò óôïí ïñãáíéóìü ìå ôéò åîùôïîßíåò ðïõ èá öôéÜîïõí, üðùò óôï ìéêñüâéï ôïõ ôåôÜíïõ, Þ ã) Èá äçìéïõñãÞóïõí óôï óçìåßï ðïõ ìðÞêáí öëåãìïíÞ êáé áðüóôçìá (Åéê. 2.3). ä) Èá ðñïóâÜëïõí ìüíï ôï äÝñìá, üðùò ð.÷. ïé ìýêçôåò (Åéê. 5.2). 2. Ïé âëåííïãüíïé: á) Ï åðéðåöõêþò, äçëáäÞ ï âëåííïãüíïò ôïõ ïöèáëìïý, áðü üðïõ ìðáßíïõí ôá ìéêñüâéá ðïõ ðñïêáëïýí ïöèáëìßåò êáé åðéðåöõêßôéäåò, üðùò åßíáé ï óôáöõëüêïêêïò, ï óôñåðôüêïêêïò, ôá ÷ëáìýäéá ôïõ ôñá÷þìáôïò êëð. â) Ï âëåííïãüíïò ôçò ìýôçò, áðü üðïõ ìðáßíïõí ôá ìéêñüâéá ôçò äéöèåñßôéäáò, ôïõ êïéíïý êñõëïãÞìáôïò êëð. ã) Ï âëåííïãüíïò ôïõ öÜñõããá êáé ôùí áíþôåñùí áíáðíåõóôéêþí ïäþí, áðü üðïõ ìðáßíïõí ôá ìéêñüâéá ôçò ïóôñáêéÜò, äéöèåñßôéäáò, åõëïãéÜò, áíåìïâëïãéÜò, ðáñùôßôéäáò, ãñßðçò, êïêêýôç êëð. ä) Ï âëåííïãüíïò ôùí êõøåëßäùí ôùí ðíåõìüíùí, áðü üðïõ ìðáßíïõí ôá ìéêñüâéá ôçò öõìáôßùóçò ïé éïß ôçò ãñßðçò, ê.ë.ð. å) Ï âëåííïãüíïò ôïõ óôüìáôïò êáé ôïõ ðåðôéêïý óõóôÞìáôïò, áðü üðïõ ìðáßíïõí ôá ìéêñüâéá ðïõ âñßóêïíôáé óôá ôñüöéìá êáé óôï íåñü. ÁõôÜ ôá ìéêñüâéá åßíáé ïé óáëìïíÝëëåò ôïõ ôýöïõ êáé ôùí ðáñáôýöùí, ïé óéãêÝëëåò ôçò äõóåíôåñßáò, ôï äïíÜêéï ôçò ÷ïëÝñáò, ôï ìõêïâáêôçñßäéï ôçò öõìáôéþóåùò âïåßïõ ôýðïõ, ôï ìéêñüâéï ôïõ ìåëéôáßïõ ðõñåôïý (âñïõêÝëëåò), äéÜöïñá ðñùôüæùá, üðùò ïé áìïéâÜäåò êáé ïé ëÜìâëéåò, äéÜöïñïé éïß, üðùò ôçò ðïëõïìõåëßôéäáò, ôçò ëïéìþäïõò çðáôßôéäáò (HAV) êëð. óô) Ï âëåííïãüíïò ôçò ïõñÞèñáò êáé ôùí ãåííçôéêþí ïñãÜíùí, áðü üðïõ ìðáßíïõí óõíÞèùò ôá ìéêñüâéá ðïõ ðñïêáëïýí áöñïäßóéá íïóÞìáôá, äçëáäÞ ôç óýöéëç, ôç âëåííüññïéá, ôï ìáëáêü Ýëêïò êáé, óðáíéüôåñá, Üëëá ìéêñüâéá, üðùò óôáöõëüêïêêïò, óôñåðôüêïêêïò, ìýêçôåò, ôñé÷ïìïíÜäåò, ìõêïðëÜóìáôá, ÷ëáìýäéá. æ) Ï âëåííïãüíïò ôïõ áðåõèõóìÝíïõ, áðü üðïõ ìðáßíïõí ìéêñüâéá ðïõ ðñïêáëïýí áöñïäßóéá íïóÞìáôá, üðùò ôç óýöéëç, ôç íüóï ôïõ Nicolas Favre, ôïõ ÁÉDS ê.á. 69 2.7. Ôý÷ç ôùí ìéêñïâßùí óôïí ïñãáíéóìü Ôá ìéêñüâéá áí äåí êáôáóôñáöïýí óôçí ðýëç åéóüäïõ, áðü ôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý, åßíáé äõíáôüí íá óõìâïýí ôá áêüëïõèá: 1. Ôá ìéêñüâéá ðïëëáðëáóéÜæïíôáé ôïðéêÜ óôï óçìåßï ðïõ ìðÞêáí êáé ðáñÜãïõí ôïîéêÝò ïõóßåò, ïé ïðïßåò, ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò, öèÜíïõí óå äéÜöïñá üñãáíá êáé éóôïýò êáé ðñïêáëïýí âëÜâåò, üðùò óôç äéöèåñßôéäá êáé óôïí ôÝôáíï. 2. Ôá ìéêñüâéá ðïëëáðëáóéÜæïíôáé êáé ðñïêáëïýí âëÜâåò ôïðéêÜ óôï óçìåßï ðïõ ìðÞêáí, ð.÷. áðïóôÞìáôá (Åéê. 2.3). 3. Ôá ìéêñüâéá ðïëëáðëáóéÜæïíôáé ôïðéêÜ, ðñïêáëïýí ÷áñáêôçñéóôéêÝò âëÜâåò óôïõò éóôïýò, ìå ôïðéêÜ óõìðôþìáôá (äéÜññïéá), ðïõ óõíïäåýïíôáé 2.8. ÁðïâïëÞ ïñãáíéóìü ôùí ìéêñïâßùí áðü ôïí Áðü ôá ìéêñüâéá ðïõ ìðÞêáí óôïí ïñãáíéóìü êáé ðñïêÜëåóáí íüóï, Üëëá èá êáôáóôñáöïýí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áññþóôéáò êáé Üëëá èá áðïâëçèïýí áðü ôïí ßäéï äñüìï ðïõ ìðÞêáí, äçëáäÞ áðü ôï ßäéï óýóôçìá. Åôóé, ôá ìéêñüâéá ðïõ ìðÞêáí áðü ôï áíáðíåõóôéêü óýóôçìá èá áðïâëçèïýí ìå ôï âÞ÷á, ôï öôÜñíéóìá êáé ôçí ïìéëßá. Ìéêñüâéá ðïõ ìðÞêáí áðü ôï ðåðôéêü óýóôçìá èá áðïâëçèïýí ìå ôá êüðñáíá. Ôá ìéêñüâéá áðïâÜëëïíôáé åðßóçò ìå ôá ïýñá, ôï ãÜëá, ôá äÜêñõá, ôá äéÜöïñá ðáèïëïãéêÜ åêêñßìáôá, üðùò ôï ðýïí (ïõñçèñßôéäåò, áðïóôÞìáôá), ôéò ôñß÷åò áðü ìõêçôéÜóåéò, ôéò åöåëêßäåò äåñìáôéêþí íüóùí, ê.Ü. êáé áðü ãåíéêÜ öáéíüìåíá, üðùò ðõñåôü êáé ðïíïêÝöáëï, üðùò óôç äõóåíôåñßá, óôç ÷ïëÝñá, óôïí ôýöï êëð. 4. Ôá ìéêñüâéá ðñïêáëïýí, óôçí áñ÷Þ, ôïðéêÞ âëÜâç. ìåôÜ ìðáßíïõí óôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò, ïðüôå ëÝìå üôé Ý÷ïõìå ìéêñïâéáéìßá. ÌÝóù ôïõ áßìáôïò ðñïóâÜëëïõí äéÜöïñá Üëëá üñãáíá, ìáêñéÜ áðü ôçí áñ÷éêÞ âëÜâç êáé äõíáôüí íá ðñïêëçèåß óõóôçìáôéêÞ íüóïò áðü ôç äéáóðïñÜ ôùí ìéêñïâßùí Þ ôùí ôïîéíþí ôïõò, ðïõ ïíïìÜæåôáé óçøáéìßá. 5. Ôá ìéêñüâéá äåí ðñïêáëïýí âëÜâç óôï óçìåßï ðïõ ìðÞêáí, áëëÜ ìáêñéÜ áðü áõôü. Åôóé, ï ìçíéããéôéäüêïêêïò, áðü ôï öÜñõããá ðïõ åéóÝñ÷åôáé, ðçãáßíåé óôéò ìÞíéããåò êáé ðñïêáëåß ìçíéããßôéäá. Ï éüò ôçò ëýóóáò, áöïý ìðåé áðü ôï äÝñìá, ðçãáßíåé ìÝóá áðü ôá íåýñá, óôï êåíôñéêü íåõñéêü óýóôçìá êáé ðñïêáëåß âëÜâåò. 2.9. Ìç÷áíéóìïß Üìõíáò ôïõ ïñãáíéóìïý Ï áíèñþðéíïò ïñãáíéóìüò ðåñéâÜëëåôáé áðü ÷éëéÜäåò ìéêñüâéá, ìå ôá ïðïßá âñßóêåôáé óå Ýíá "óõíå÷Þ" êáé "óéùðçëü" áãþíá ãéá åðéêñÜôçóç. Ç åìöÜíéóç Þ ü÷é êÜðïéïõ ëïéìþäïõò íïóÞìáôïò ó' Ýíá Üôïìï, ðïõ Ý÷åé åêôåèåß óå ìïëõóìáôéêÞ äüóç êÜðïéïõ ìéêñïâßïõ, åîáñôÜôáé áðü ôçí "åðéäåêôéêüôçôá" Þ ôçí "áíôï÷Þ" ôïõ áôüìïõ ãéá ôï ëïéìþäåò áõôü íüóçìá. Ç "áíôï÷Þ" áõôÞ ðïõ ðñïóôáôåýåé ôïí ïñãáíéóìü áðü ôç äñÜóç ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí ïíïìÜæåôáé áíïóßá êáé ðåñéëáìâÜíåé äýï âáóéêÝò ðáñáìÝôñïõò: á) Ôç öõóéêÞ Þ ìç åéäéêÞ áíïóßá, êáé â) ôçí åðßêôçôç Þ åéäéêÞ áíïóßá. 6. Ôá ìéêñüâéá ìðáßíïõí óôïí ïñãáíéóìü ìå ôï ôóßìðçìá åíüò áñèñüðïäïõ (êïõíïõðéïý, ìýãáò, øýëëïõ êëð) êáé ìåôáöÝñïíôáé ìå ôçí êõêëïöïñßá ôïõ áßìáôïò óôï åõáßóèçôï üñãáíï. 7. Ôá ìéêñüâéá áêïëïõèïýí ôç ëåìöéêÞ êõêëïöïñßá, áöïý ìðïõí áðü êÜðïéï óçìåßï óôïí ïñãáíéóìü êáé ðñïêáëïýí ëåìöáããåéßôéäá êáé ëåìöáäåíßôéäá. 8. Åßíáé äõíáôü åðßóçò íá ðñïóâÜëïõí, áöïý åãêáôáóôáèïýí óå ìéá ðåñéï÷Þ, ôïõò ãåéôïíéêïýò éóôïýò êáé ôá äéÜöïñá ãåéôïíéêÜ üñãáíá. Åôóé, áðü ìéá öëåãìïíÞ ôçò ïõñÞèñáò ìðïñåß íá ðñïóâëçèåß, óôç óõíÝ÷åéá, ç êýóôç, ïé ïõñçôÞñåò êáé ç ðýåëïò ôïõ íåöñïý. Áðü ìéá öëåãìïíÞ ôïõ êüëðïõ ìðïñåß íá ðñïóâëçèåß ç ìÞôñá êáé ìåôÜ ïé óÜëðéããåò ê.ï.ê. 70 2.9.1. Áíïóßá Áíïóßá åßíáé ç éêáíüôçôá êÜðïéïõ ïñãáíéóìïý íá ìçí ðñïóâÜëëåôáé áðü ôá ìéêñüâéá Þ ôá ôïîéêÜ ôïõò ðñïúüíôá. ¼ôáí äçëáäÞ Ýíá ìéêñüâéï Þ ôá ôïîéêÜ ôïõ ðñïúüíôá åéó÷ùñÞóïõí óôïí ïñãáíéóìü, äåí ðñïêáëïýí íüóï. Ç áíïóßá áõôÞ ìðïñåß íá åßíáé öõóéêÞ Þ åðßêôçôç, ìüíéìç Þ ðáñïäéêÞ, ìåñéêÞ Þ ïëéêÞ (Ðúíáêáò 2.2). ×áñáêôçñéóôéêü åßíáé üôé ï Üíèñùðïò ðáñïõóéÜæåé áíïóßá ãéá ôá ðéï ðïëëÜ åßäç ìéêñïâßùí ðïõ õðÜñ÷ïõí óôç öýóç êáé ôá ïðïßá ïñßóáìå ùò ìç ðáèïãüíá (óáðñüöõôá), åíþ, áíôßèåôá, äåí ðáñïõóéÜæåé áíïóßá ãéá ôá ìéêñüâéá ðïõ ÷áñáêôçñßóáìå ùò ðáèïãüíá. 71 Ôçí áíïóßá ôç äéáêñßíïõìå åðßóçò óå ïëéêÞ êáé óå ìåñéêÞ. Óôç ìåñéêÞ ÁÍÏÓÉÁ ÖÕÓÉÊÇ 1. Åéäþí 2. Öõëþí 3. Áôüìùí áíïóßá ìðïñåß íá áññùóôÞóåé ôï Üôïìï,óå åëáöñÜ ìïñöÞ áí ï áñéèìüò ôùí ÅÐÉÊÔÇÔÇ ìéêñïâßùí ðïõ èá ìðïõí óôïí ïñãáíéóìü ôïõ åßíáé ìåãÜëïò. Ìç÷áíéóìüò öõóéêÞò áíïóßáò ÐÁÈÇÔÉÊÇ ÅÍÅÑÃÇÔÉÊÇ Ï áíèñþðéíïò ïñãáíéóìüò äéáèÝôåé ðïéêéëßá ìç÷áíéóìþí ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõ áðü ôïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò. Ïé ìç÷áíéóìïß áõôïß åßôå åìðïäßæïõí ôá ÁÕÔÏÌÁÔÇ 1. ÄéáðëáêïõíôéáêÞ ìåôÜäïóç 2. Ãáëïõ÷ßá ÔÅ×ÍÇÔÇ ÁÕÔÏÌÁÔÇ ÔÅ×ÍÇÔÇ ìéêñüâéá íá ìðïõí ìÝóá óôïí ïñãáíéóìü, åßôå ôá êáôáðïëåìïýí ìÝóá óôïí Áíïóïé ïñïß 1. Êñõøéìüëõíóç 2. Íüóçóç Åìâüëéá ïñãáíéóìü, üôáí áõôÜ êáôáöÝñïõí íá ðåñÜóïõí ôïõò åîùôåñéêïýò áìõíôéêïýò ìç÷áíéóìïýò. Ïé äéÜöïñïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõìâÜëëïõí óôïõò ìç÷áíéóìïýò ôçò áíïóßáò Ðßíáêáò 2.2 Äéáßñåóç áíïóßáò ÖõóéêÞ áíïóßá Ç öõóéêÞ áíïóßá êáèïñßæåôáé áðü ãåíåôéêïýò ðáñÜãïíôåò êáé äéáêñßíåôáé: á. óôçí áíïóßá åéäþí, äçëáäÞ ïñéóìÝíåò áññþóôéåò ôïõ áíèñþðïõ äåí ðñïóâÜëëïõí ôá æþá êáé áíôßóôñïöá. â. óôçí áíïóßá öõëþí, ð.÷. ç ìáýñç öõëÞ Ý÷åé áíïóßá óå ïñéóìÝíåò áññþóôéåò, åíþ ç ëåõêÞ öõëÞ äåí Ý÷åé. ã. óôçí áíïóßá áôüìùí, äçëáäÞ óå ìßá åðéäçìßá, ïñéóìÝíá Üôïìá ðáñïõóéÜæïõí áíïóßá êáé äåí áññùóôáßíïõí. Åðßêôçôç áíïóßá Åðßêôçôç áíïóßá åßíáé åêåßíç ðïõ áðïêôÜôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò æùÞò êáé äéáêñßíåôáé óå åíåñãçôéêÞ êáé ðáèçôéêÞ. Óôçí åíåñãçôéêÞ áíïóßá ôá áíôéóþìáôá ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ï ïñãáíéóìüò ôá öôéÜ÷íåé ìüíïò ôïõ (åíåñãåß), åíþ óôçí ðáèçôéêÞ, ôïõ äßíïõìå Ýôïéìá áíôéóþìáôá, áð'Ýîù êáé ôá äÝ÷åôáé ðáèçôéêÜ. Ç åíåñãçôéêÞ áíïóßá äéáêñßíåôáé óå áõôüìáôç êáé ôå÷íçôÞ. Óôçí áõôüìáôç ï ïñãáíéóìüò áñ÷ßæåé íá öôéÜ÷íåé áíôéóþìáôá ìüíïò ôïõ, ìåôÜ áðü êñõøéìüëõíóç* Þ íüóçóç, åíþ óôçí ôå÷íçôÞ åñåèßæïõìå åìåßò ôïí ïñãáíéóìü íá öôéÜîåé áíôéóþìáôá, êÜíïíôáò åìâüëéï (äçëáäÞ ìïëýíïíôÜò ôïí ôå÷íçôÜ). Ç ðáèçôéêÞ áíïóßá (äçëáäÞ ôá Ýôïéìá áíôéóþìáôá) ìåôáâéâÜæåôáé óôïí ïñãáíéóìü åßôå áõôüìáôá, óôç äéÜñêåéá ôçò åíäïìÞôñéáò æùÞò, ìÝóá áðü ôïí ðëáêïýíôá êáé óôç äéÜñêåéá ôçò ãáëïõ÷ßáò, ìå ôï ãÜëá, åßôå ôå÷íçôÜ, ìå ôïõò Üíïóïõò ïñïýò, ðïõ ðåñéÝ÷ïõí Ýôïéìá áíôéóþìáôá (ð.÷. ï áíôéôåôáíéêüò ïñüò). * Êñõøéìüëõíóç: ÕðïêëéíéêÞ ìüëõíóç, ÷ùñßò öáíåñÞ íüóçóç. 72 åßíáé (Åéê. 2.4): 1. Ôï õãéÝò äÝñìá êáé ïé õãéåßò âëåííïãüíïé 2. Ç öõóéêÞ "äõóðÜèåéá" ôùí êõôôÜñùí ôïõ ìåãáëïïñãáíéóìïý Ýíáíôé ôùí ìéêñïâßùí Þ ôùí ðñïúüíôùí ôïõò 3. Ç èåñìïêñáóßá 4. Ç ôÜóç ôïõ ïîõãüíïõ óôïõò éóôïýò (áéìÜôùóç) 5. Ïé áíôéìéêñïâéáêÝò ïõóßåò ôùí éóôþí êáé õãñþí ôïõ óþìáôïò 6. Ç öáãïêõôôÜñùóç (Åéê. 2.5) 7. Ç ðáñáãùãÞ áíôéóùìÜôùí (Åéê. 2.6) 8. Ïé ïñìüíåò 9. Ïé âéôáìßíåò-ÐñùôåÀíåò-ÁìéíïîÝá 10. Ç öõóéïëïãéêÞ ìéêñïâéáêÞ ÷ëùñßäá ôùí áíïéêôþí êïéëïôÞôùí ôïõ óþìáôïò êáé ôïõ äÝñìáôïò ÅÎÙÔÅÑÉÊÏ ÐÅÑÉÂÁËËÏÍ ÌÏËÕÍÓÇ ÂÁÊÔÇÑÉÁ 1ç ÃÑÁÌÌÇ ÁÌÕÍÁÓ (äÝñìá, âëåííïãüíïé ê.ë.ð.) ÊÕÔÔÁÑÁ ÁÉÌÁÔÏÓ & ÉÓÔÙÍ 2ç ÃÑÁÌÌÇ ÁÌÕÍÁÓ öëåãìïíþäçò áíôßäñáóç 3ç ÃÑÁÌÌÇ ÁÌÕÍÁÓ áíïóïëïãéêÞ áíôßäñáóç ÁÍÔÉÓÙÌÁÔÁ Åéêüíá 2.4 "ÃñáììÝò" Üìõíáò ôïõ ïñãáíéóìïý óôéò ëïéìþîåéò 73 Áíôéóþìáôá åßíáé ïé ïõóßåò ðïõ ðáñÜãïíôáé áðü ôïí ïñãáíéóìü óáí áíôßäñáóç óôçí åßóïäï åíüò áíôéãüíïõ, ãéá ôçí ÜìõíÜ ôïõ (Åéê. 2.6). Ôá áíôéóþìáôá åßíáé óöáéñßíåò ðïõ ðáñÜãïíôáé óôï óðëÞíá, ôá ëåìöïãÜããëéá, ôï ãáóôñåíôåñéêü âëåííïãüíï, ôï ìõåëü ôùí ïóôþí êôë áðü åéäéêÜ ëåìöïêýôôáñá, ôá ðëáóìáôïêýôôáñá, äéá÷Ýïíôáé êáé êõêëïöïñïýí óôá õãñÜ ôïõ ïñãáíéóìïý êáé åêöñÜæïõí ôç ìïñöÞ ôçò ÷õìéêÞò áíïóßáò. 2.9.3. Åìâüëéá-Ïñïß Åìâüëéá Åéêüíá 2.5 ÌáêñïöÜãï êýôôáñï êáôÜ ôç äéÜñêåéá "åðßèåóçò" óå âáêôÞñéá (öáãïêõôôÜñùóç) Ôï ìáêñïöÜãï ó÷çìáôßæåé êõôôáñïðëáóìáôéêÝò ðñïåêâïëÝò, ìå ôéò ïðïßåò óõëëáìâÜíåé ôá âáêôÞñéá êáé ôá ìåôáöÝñåé êïíôÜ óôï óþìá ôïõ. Ìüëéò ôá âáêôÞñéá Ýñèïõí óå åðáöÞ ìå ôçí ðëáóìáôéêÞ ìåìâñÜíç, ôï ìáêñïöÜãï ôá åãêïëðþíåé êáé ôåëéêÜ ôá åîïõäåôåñþíåé ìå ôç äéáäéêáóßá ôçò öáãïêõôôÜñùóçò. ÁÍÔÉÃÏÍÁ ÁÍÔÉÃÏÍÏ + ÁÍÔÉÓÙÌÁ Åìâüëéá åßíáé ïé ïõóßåò ïé ïðïßåò, üôáí ìðïõí óôïí ïñãáíéóìü, ðñïêáëïýí ôçí åíåñãçôéêÞ áíïóßá, äçëáäÞ ôçí ðáñáãùãÞ áíôéóùìÜôùí. Ôá åìâüëéá óõíÞèùò ãßíïíôáé ðáñåíôåñéêÜ, äçëáäÞ ìå Ýíåóç, åêôüò áðü ôï åìâüëéï ôçò ðïëõïìõåëßôéäáò, ðïõ äßíåôáé ìå óôáãüíåò áðü ôï óôüìá. Áðïôåëïýíôáé áðü ìéêñüâéá æùíôáíÜ áëëÜ åîáóèåíçìÝíá Þ áðü ìéêñüâéá íåêñÜ Þ áðü ðñïúüíôá ìéêñïâßùí. ÔÝôïéá ðñïúüíôá åßíáé ïé ôïîßíåò, ìåôÜ áðü åéäéêÞ åðåîåñãáóßá, þóôå íá ÷Üóïõí ôçí ôïîéêÞ ôïõò éäéüôçôá êáé íá ìåßíåé ìüíï ç áíôéãïíéêÞ, ïðüôå ëÝãïíôáé áôïîßíåò. ÓÞìåñá ðïëëÜ åìâüëéá åßíáé âéïôå÷íïëïãéêÜ ðñïúüíôá (áíáóõíäõáóìÝíá åìâüëéá êôë). ÁÍÔÉÓÙÌÁ Ãéá íá ìðïñÝóåé ï ïñãáíéóìüò íá öôéÜîåé áíôéóþìáôá, ÷ñåéÜæåôáé ïñéóìÝíïò ÷ñüíïò ìåôÜ ôïí åìâïëéáóìü . åðïìÝíùò ôá åìâüëéá ðñÝðåé íá ãßíïíôáé ðñïëçðôéêÜ êáé ü÷é ìåôÜ ôçí åìöÜíéóç ôçò áññþóôéáò. Ç äéÜñêåéá ôçò áíïóßáò, ìåôÜ ôïí ðñþôï åìâïëéáóìü, åßíáé ìéêñÞ êáé ãé áõôü ÷ñåéÜæåôáé óõíÞèùò êáé äåýôåñïò, ï áíáìíçóôéêüò, ïðüôå ç áíïóßá äéáñêåß ãéá ðïëëïýò ìÞíåò Þ êáé ÷ñüíéá ËÅÌÖÏÊÕÔÔÁÑÏ Åéêüíá 2.6 Ó÷çìáôéêÞ áðåéêüíéóç ðáñáãùãÞò áíôéóùìÜôùí áðü ôá ëåìöïêýôôáñá êáé óýíäåóç ìå ôá áíôéãüíá Åìâüëéá ìå æùíôáíÜ åîáóèåíçìÝíá ìéêñüâéá åßíáé ôçò ëýóóáò, ôçò åõëïãéÜò, (äáìáëéóìüò), ôçò öõìáôéþóåùò (B.C.G.), ôçò ðïëõïìõåëßôéäáò (SABIN), ôïõ êßôñéíïõ ðõñåôïý. Åìâüëéá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí íåêñÜ ìéêñüâéá åßíáé ôá åìâüëéá êáôÜ ôïõ ôýöïõ, ôçò ÷ïëÝñáò, ôçò ðáíþëïõò, ôïõ êïêêýôç. 2.9.2. Áíôéãüíá-Áíôéóþìáôá Áíôéãüíï ëÝãåôáé êÜèå ïõóßá ç ïðïßá, üôáí ìðåé óôïí ïñãáíéóìü, ôïí äéåãåßñåé íá öôéÜîåé åéäéêÝò ïõóßåò, ôá áíôéóþìáôá, ìå ôá ïðïßá êáé ìüíï áíôéäñÜ. Åßíáé ðñùôåúíéêÞò óõóôÜóåùò. 74 Åìâüëéá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ðñïúüíôá ìéêñüâéùí åßíáé ôçò äéöèåñßôéäáò êáé ôïõ ôÝôáíïõ. Åìâüëéá áíáóõíäõáóìÝíá, åßíáé ôçò çðáôßôéäáò Â, ôïõ áéìüöéëïõ ôçò éíöëïõÝíôæáò, ôï M.M.R. (éëáñÜò, Ðáñùôßôéäïò, åñõèñÜò) ê.Ü. 75 íá åßíáé êáé Üëëåò ïõóßåò, ðïõ äñïõí óáí áíôéãüíá (áëëåñãéïãüíá), üðùò ç 'Áíïóïé ïñïß (áíïóïóöáéñßíåò) Áíïóïé ïñïß åßíáé äéáëýìáôá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí Ýôïéìá áíôéóþìáôá åíáíôßïí ïñéóìÝíùí ìéêñïâßùí Þ ôïîéíþí, ãéá ðñüëçøç Þ ôñïðïðïßçóç ôçò âáñýôçôáò ãýñç ôùí ëïõëïõäéþí, ôá öÜñìáêá, ôá áíôéâéïôéêÜ, ç óêüíç, ôá öôåñÜ ê.á. Áíáöõëáîßá åßíáé Ýíá åßäïò áëëåñãßáò. Ðñïêáëåßôáé Þ áðü öÜñìáêá (ðåíéêéëëßíç) Þ áðü ôóßìðçìá óöÞêáò, ìÝëéóóáò Þ áðü Ýíåóç äéáöüñùí ïõóéþí. ïñéóìÝíùí íïóçìÜôùí. Ãéá íá öôéÜîïõìå Üíïóïõò ïñïýò, ìðïëéÜæïõìå Ýíá ìåãÜëï ðåéñáìáôüæùï, óõíÞèùò Üëïãï, ìå ïñéóìÝíï ìéêñüâéï Þ ôïîßíç. Ï ïñãáíéóìüò ôïõ æþïõ Åìöáíßæåôáé óáí åîÜíèçìá, äýóðíïéá, óïê êáé ìðïñåß íá ðñïêáëÝóåé êáé èÜíáôï. öôéÜ÷íåé áíôéóþìáôá ðïõ êõêëïöïñïýí óôï áßìá ôïõ. Óôç óõíÝ÷åéá, êÜíïõìå Ïñïíïóßá åßíáé êé áõôÞ Ýíá åßäïò áëëåñãßáò, ç ïðïßá ðáñïõóéÜæåôáé ìåôÜ áöáßìáîç ôïõ æþïõ êáé îå÷ùñßæïõìå ôïí ïñü ôïõ áßìáôüò ôïõ, ðïõ åßíáé áðü ÷ïñÞãçóç áíüóïõ ïñïý, óå 10-12 çìÝñåò, ìå óõìðôþìáôá, ðõñåôü, ðëïýóéïò óå áíôéóþìáôá. Ìðïñïýìå åðßóçò íá ôïõò ðáñáóêåõÜóïõìå ìå åîÜíèçìá, öáãïýñá, ïßäçìá êáé ðüíïõò óôéò áñèñþóåéò. ÓÞìåñá êõêëïöïñïýí áöáßìáîç (öõóéêïß Üíïóïé ïñïß) áðü Üôïìá õãéÞ, ðïõ Ýðáèáí êÜðïéï ëïéìþäåò óôï åìðüñéï êåêáèáñìÝíïé ïñïß, áðü ôïõò ïðïßïõò Ý÷ïõí áöáéñåèåß ïé íüóçìá Þ ðïõ âñßóêïíôáé óå áíÜññùóç áðü ôï íüóçìá áõôü. ëåõêùìáôßíåò, êáé Ýôóé Ý÷åé ðåñéïñéóôåß ç ïñïíïóßá. Ïé Üíïóïé ïñïß ìðïñåß íá åßíáé áíôéìéêñïâéáêïß Þ áíôéôïîéêïß. Ìå ôïõò ïñïýò äßíïõìå óôïí Üññùóôï Ýôïéìá áíôéóþìáôá (ðáèçôéêÞ áíïóßá), ãéá íá åðéôá÷ýíïõìå ôç èåñáðåßá ôïõ, ãéáôß äåí Ý÷åé ÷ñüíï íá öôéÜîåé 2.11. ÌÝóá êáôáóôñïöÞò êáé áíáóôïëÞò ôçò äéêÜ ôïõ. Ôá áíôéóþìáôá ðïõ âÜæïõìå óôïí ïñãáíéóìü ìå ôïõò Üíïóïõò ïñïýò áíÜðôõîçò ôùí ìéêñïâßùí äåí Ý÷ïõí ìåãÜëï ÷ñüíï æùÞò êáé ðïëý ãñÞãïñá êáôáóôñÝöïíôáé. Ãé áõôü ç ðáèçôéêÞ áíïóßá äåí äéáñêåß ðïëý êáéñü. Ïé ðéï óõíçèéóìÝíïé "ïñïß" ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åßíáé ï: "Áíïóïò ïñüò" (áðëÞ áíïóïóöáéñßíç): åßíáé ìßãìá ïñþí áßìáôïò åíçëßêùí, ðëïýóéï óå áíôéóþìáôá, äéüôé Ý÷ïõí ðñïóâëçèåß áðü ôá ðåñéóóüôåñá ëïéìþäç íïóÞìáôá (çðáôßôéäá Á, éëáñÜ êëð) êáé ï, "ÕðåñÜíïóïò ïñüò" (åéäéêÞ õðåñÜíïóç áíïóïóöáéñßíç): åßíáé ìßãìá ïñþí áßìáôïò åíçëßêùí ðïõ áíáññùíýïõí áðü Ýíá óõãêåêñéìÝíï íüóçìá Þ ðïõ Ý÷ïõí åìâïëéáóèåß ãéá ôï íüóçìá áõôü êáé ðåñéÝ÷ïõí õøçëÞ óõãêÝíôñùóç ôïõ áíôßóôïé÷ïõ åéäéêïý áíôéóþìáôïò (çðáôßôéäá Â, ôÝôáíïò, ëýóóá, áíåìïâëïãéÜ). Ôá ìéêñüâéá ìðïñïýìå íá ôá êáôáóôñÝøïõìå åßôå ìå öõóéêïýò åßôå ìå ÷çìéêïýò ðáñÜãïíôåò. Á. Öõóéêïß ðáñÜãïíôåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýìå ãéá ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí ìéêñïâßùí åßíáé: Èåñìüôçôá: ÊëáóìáôéêÞ áðïóôåßñùóç Þ ôõíôáëéóìüò, ðáóôåñßùóç, õãñÞ èåñìüôçôá (âñáóìüò, õäñáôìïß óå 100ïC ÷ùñßò ðßåóç, õäñáôìïß ìå ðßåóç óå áõôüêáõóôï), îçñÞ èåñìüôçôá (ãõìíÞ öëüãá ð.÷. ëý÷íïò Bunsen, îçñüò êëßâáíïò). Øý÷ïò Îçñáóßá Öùò: Áìåóï çëéáêü öùò, õðåñéþäåéò áêôßíåò Éïíßæïõóá áêôéíïâïëßá 2.10. Áëëåñãßá-õðåñåõáéóèçóßá Áëëåñãßá åßíáé ç êáôÜóôáóç åêåßíç ôïõ ïñãáíéóìïý êáôÜ ôçí ïðïßá ðáñïõóéÜæåôáé áõîçìÝíç áíôéäñáóôéêüôçôá Þ õðåñåõáéóèçóßá áðÝíáíôé óå äéÜöïñåò ïõóßåò. ÁõîçìÝíç áíôéäñáóôéêüôçôá áðïêôÜôáé üôáí Ý÷åé ðñïçãçèåß åðáöÞ ôïõ Â. ×çìéêïß ðáñÜãïíôåò: ÐåñéëáìâÜíïõí ôéò äéÜöïñåò áíôéìéêñïâéáêÝò ïõóßåò, ðïõ ðåñéëáìâÜíïõí: ÁðïëõìáíôéêÜ ÁíôéóçðôéêÜ ×çìåéïèåñáðåõôéêÜ-ÁíôéâéïôéêÜ (ðáñÜãñáöïò 3.5) ïñãáíéóìïý ìå ôéò ïõóßåò áõôÝò. ÔÝôïéåò ïõóßåò åßíáé êõñßùò ôá ëåõêþìáôá (áõãÜ, êñÝáò, øÜñéá). Ìðïñåß üìùò 76 77 2.11.1 ÖõóéêÜ ìÝóá êáôáóôñïöÞò ìéêñïâßùí - Âñáóìüò : Åßíáé áðëÞ, áëëÜ ü÷é ðÜíôá áóöáëÞò ìÝèïäïò áðïóôåßñùóçò. Óêïôþíåé üëá ôá ìç óðïñïãüíá êáé áñêåôÜ áðü ôá óðïñïãüíá ìéêñüâéá, óå äéÜóôçìá 10 ëåðôþí, åíþ äåí óêïôþíåé üëïõò ôïõò éïýò, üðùò ð.÷. ôïí éü ôçò çðáôßôéäáò Â. Á. ÈÅÑÌÏÔÇÔÁ Ç èåñìüôçôá êáôáóôñÝöåé ôï êõôôáñüðëáóìá êáé ÷ñçóéìïðïéåßôáé, ìå äéÜöïñåò ìïñöÝò, ãéá ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí ìéêñïâßùí. Ç áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôçò åîáñôÜôáé áðü ôïí áñéèìü ôùí ìéêñïâßùí óå Ýíá õëéêü, áðü ôï åßäïò êáé ôï óôÝëå÷ïò ôïõ ìéêñïâßïõ êáé áðü ôçí áíôßäñáóç (pH) ôïõ õëéêïý. Á1. Ôõíôáëéóìüò Þ êëáóìáôéêÞ áðïóôåßñùóç: Ç ìÝèïäïò áõôÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé üôáí èÝëïõìå íá áðïóôåéñþóïõìå åõáßóèçôá õëéêÜ ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ëåýêùìá Þ Üëëåò ïõóßåò ðïõ êáôáóôñÝöïíôáé óå ìåãÜëåò - Õäñáôìïß óå 100 ï C ÷ùñßò ðßåóç : ×ñçóéìïðïéïýíôáé ìå ôç âïÞèåéá êëéâÜíùí áôìïý Þ óå áõôüêáõóôï, óôç óõíÞèç áôìïóöáéñéêÞ ðßåóç. ÈÝñìáíóç óå 100 ï C ìå õäñáôìïýò, åðß 90 ëåðôÜ, ðñïêáëåß ôÝëåéá áðïóôåßñùóç. - Õäñáôìïß ìå ðßåóç (ÁÕÔÏÊÁÕÓÔÏ) : Óôïõò õãñïýò êëéâÜíïõò Þ áõôüêáõóôá ç èåñìïêñáóßá áíåâáßíåé ðÜíù áðü 100 ï C, ãéáôß åßíáé óôåãáíÜ êëåéóìÝíïé êáé ï áôìüò äåí ìðïñåß íá öýãåé, ïðüôå ç ðßåóç áíåâáßíåé óå 1 êáé 2 áôìüóöáéñåò êáé Ýôóé ç èåñìïêñáóßá öèÜíåé óôïõò 120 - 135 ï C. Ï ÷ñüíïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá èåñìïêñáóßåò. áðïóôåéñþóåé ï õãñüò êëßâáíïò åßíáé áðü 15 - 30 ëåðôÜ, áíÜëïãá ìå ôï õëéêü óõíå÷åßò çìÝñåò. Ìå ôç ìÝèïäï áõôÞ åðéôõã÷Üíåôáé ç êáôáóôñïöÞ ôùí óðüñùí. (äçëáäÞ ôï ðüóï ìïëõóìÝíï Ôï õëéêü èåñìáßíåôáé óôïõò 55ï C Ýùò 60ï C, ãéá ìßá þñá ðåñßðïõ, ãéá ôñåéò Äåí êáôáóôñÝöïíôáé ïé óðüñïé ôùí áíáåñüâéùí, åðåéäÞ äåí ðáñÜãïõí âëáóôéêÝò ìïñöÝò ðáñïõóßá ïîõãüíïõ. Á2. Ðáóôåñßùóç: Ôç ÷ñçóéìïðïéïýìáé üôáí èÝëïõìå íá áðïóôåéñþóïõìå ôï ãÜëá Þ äéÜöïñåò Üëëåò ôñïöÝò óå êïíóÝñâåò. Äéáêñßíåôáé óå ðáóôåñßùóç ÷áìçëÞò èåñìïêñáóßáò (61 - 63 ï C, ãéá 30 ëåðôÜ), õøçëÞò èåñìïêñáóßáò (71 72ï C, ãéá 15 äåõôåñüëåðôá) êáé ðïëý õøçëÞò èåñìïêñáóßáò (135 - 150 ï C, ãéá 1 äåõôåñüëåðôï). Ìå ôçí ðáóôåñßùóç åðéôõã÷Üíåôáé ç êáôáóôñïöÞ ïñéóìÝíùí ðáèïãüíùí ìéêñïïñãáíéóìþí, ÷ùñßò üìùò íá ãßíåôáé ôÝëåéá áðïóôåßñùóç. Á3. ÕãñÞ èåñìüôçôá: Åßíáé ðéï áðïôåëåóìáôéêÞ áðü ôç îçñÞ èåñìüôçôá. Ðñïêáëåß áëëïßùóç ôùí ðñùôåúíþí. ×ñçóéìïðïéåßôáé óå äýï ìïñöÝò : èåñìü íåñü êáé èåñìïß õäñáôìïß. Ïé ìç óðïñïãüíåò ìïñöÝò ôùí ìéêñïâßùí, ïé ìýêçôåò êáé ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ôïõò éïýò ôùí æþùí êáôáóôñÝöïíôáé ìÝóá óå 10 ëåðôÜ, óå èåñìïêñáóßá 50 - 65ïC. Ìåñéêïß éïß, üðùò ôçò çðáôßôéäáò Â, ôïõ AIDS, ôçò ðïëéïìõåëßôéäáò, Ý÷ïõí ìåãáëýôåñç áíôï÷Þ. Ïé óðüñïé ôùí ìéêñïâßùí êáôáóôñÝöïíôáé ìå ôçí õãñÞ èåñìüôçôá ìÝóá óå 10 - 12 ëåðôÜ, óå èåñìïêñáóßá 121ï C, áíÜëïãá ìå ôï åßäïò êáé ôï óôÝëå÷ïò ôïõ ìéêñïâßïõ. Ãéá ôéò ÷åéñïõñãéêÝò áðïóôåéñþóåéò ðñÝðåé íá èåñìáßíïõìå ôá õëéêÜ ôïõëÜ÷éóôïí ãéá 10 ëåðôÜ óôïõò 121 ï C Þ ãéá ðïõ èÝëïõìå íá áðïóôåéñþóïõìå êáé ôïí áñéèìü ôùí ìéêñïâßùí ðïõ ðåñéÝ÷åé åßíáé). ×ñçóéìïðïéåßôáé ãéá áðïóôåßñùóç èñåðôéêþí õëéêþí êáëëéÝñãåéáò ìéêñïâßùí, åñãáëåßùí ÷åéñïõñãåßïõ, ñïõ÷éóìïý, ìïëõóìÝíùí õëéêþí ê.á. Á4. ÎçñÞ èåñìüôçôá: Åßíáé ëéãüôåñï äñáóôéêÞ ôçò õãñÞò êáé ãé´áõôü, ãéá áðïóôåßñùóç, ÷ñåéÜæåôáé èÝñìáíóç óå 160 ïC, ãéá 1 þñá Þ óå 180ï C, ãéá 30 ëåðôÜ. Åßíáé êáôÜëëçëç ãéá áðïóôåßñùóç ãõÜëéíùí óêåõþí. Åðßóçò ëßðç, Ýëáéá, êçñïß êáé óêüíåò áðïóôåéñþíïíôáé êáëýôåñá óå îçñÞ èåñìüôçôá, ãéáôß ïé õäñáôìïß äåí åéóäýïõí ó´áõôÝò ôéò ïõóßåò. - Îçñüò êëßâáíïò : Åßíáé ôï óõíçèéóìÝíï ìÝóï áðïóôåßñùóçò ìå èåñìü áÝñá. ×ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá ôçí áðïóôåßñùóç ãõÜëéíùí óêåõþí êáé áíôéêåéìÝíùí, ðïõ áíôÝ÷ïõí óå õøçëÝò èåñìïêñáóßåò. Â. ËÏÉÐÁ ÖÕÓÉÊÁ ÌÅÓÁ ÊÁÔÁÓÔÑÏÖÇÓ ÌÉÊÑÏÂÉÙÍ Â1. ØÕ×ÏÓ: Ôá ðåñéóóüôåñá ìéêñüâéá åìöáíßæïõí ìåãÜëç áíôï÷Þ óôï øý÷ïò. Óôïõò 4ïC áíáóôÝëëåôáé ï ðïëëáðëáóéáóìüò ôùí ðåñéóóüôåñùí ìéêñïâßùí êáé ðáñáôåßíåôáé ç æùÞ ôïõò. Ìå äéáäï÷éêÞ åíáëëáãÞ øýîçò êáé èÝñìáíóçò, ôá ìéêñüâéá êáôáóôñÝöïíôáé. Â2. ÎÇÑÁÓÉÁ: Ðñïêáëåß áðþëåéá íåñïý êáé âëÜâç ôùí ìéêñïâßùí. Ôá óðïñïãüíá áíôÝ÷ïõí óôçí îçñáóßá ãéá ìáêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Â3. ÖÙÓ: Ôï Üìåóï çëéáêü öùò Ý÷åé ìéêñïâéïêôüíï äñÜóç. Ïé õðåñéþäåéò 30 ëåðôÜ, óôïõò 115 ï C. ÓÞìåñá óõíéóôÜôáé, ëüãù ôùí ðñÜúïíò, ç áðïóôåßñùóç ôùí ÷åéñïõñãéêþí åñãáëåßùí íá ãßíåôáé óôïõò 136 ïC. áêôßíåò Ý÷ïõí áêüìç ìåãáëýôåñç äñÜóç, áëëÜ ìéêñÞ äéåéóäõôéêüôçôá êáé äåí 78 79 ðåñíïýí ôï óõíçèéóìÝíï ãõáëß. ×ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí áðïóôåßñùóç èáëÜìùí, ÷åéñïõñãåßùí, 6. ç áíôßäñáóç (pH) ôïõ ÷çìéêïý äéáëýìáôïò åñãáóôçñßùí ê.ëð. Ç ÷ñÞóç ôçò õðåñéþäïõò áêôéíïâïëßáò áðáéôåß ðñïóï÷Þ, 7. ï ÷ñüíïò äñÜóçò ãéáôß ðñïêáëåß åñåèéóìü óôá ìÜôéá êáé ôï äÝñìá. 8. ï ÷ñüíïò ðáñáóêåõÞò ôïõ äéáëýìáôïò Â4. ÉÏÍÉÆÏÕÓÁ ÁÊÔÉÍÏÂÏËÉÁ: Ïé áêôßíåò ã Ý÷ïõí ìéêñïâéïêôüíï äñÜóç. ×ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá áðïóôåßñùóç ôñïößìùí, éáôñéêþí åéäþí, åìâïëßùí ê.á. 9. ç ðáñïõóßá ïñãáíéêþí Þ Üëëùí ïõóéþí ðïõ áäñáíïðïéïýí ôï áíôéóçðôéêü Þ áðïëõìáíôéêü (áðïññõðáíôéêÜ, óêëçñü íåñü, ðëáóôéêÜ, âáìâÜêé, ãÜæá, ÷áñôß, áßìá, ðôýåëá ê.á.) 10. ç åìöÜíéóç áíôï÷Þò ôùí ìéêñïïñãáíéóìþí óôá ÷çìéêÜ áðïëõìáíôéêÜ. 2.11.2 ×çìéêÜ ìÝóá êáôáóôñïöÞò ìéêñïâßùí Ïé ÷çìéêïß ðáñÜãïíôåò ðñïêáëïýí ôï èÜíáôï ôùí ìéêñïâßùí, åßôå Êõñéüôåñåò ïìÜäåò ôùí ÷çìéêþí áðïëõìáíôéêþí - áíôéóçðôéêþí åßíáé: 1. Áëêïüëåò (ïéíüðíåõìá) 2. Áëïãüíá (÷ëþñéï, éþäéï, õðï÷ëùñéþäç, éùäïöüñá) êáôáóôñÝöïíôáò ôï ðñùôüðëáóìÜ ôïõò (ìéêñïâéïêôüíïò äñÜóç), åßôå 3. ¢ëáôá ìåôÜëëùí (íéôñéêüò Üñãõñïò, äé÷ëùñéïý÷ïò õäñÜñãõñïò) áíáóôÝëëïíôáò ôçí áíôáëëáãÞ ôçò ýëçò ôïõò (ìéêñïâéïóôáôéêÞ äñÜóç), ïðüôå 4. Öáéíüëåò (öõóéêÝò êáé óõíèåôéêÝò) ôá ìéêñüâéá ðåèáßíïõí áðü "áóéôßá". Ìå ôá ÷çìéêÜ ìÝóá ãßíåôáé óõíÞèùò 5. Áëäåûäåò (öïñìáëäåûäç, ãëïõôáñáëäåûäç) áðïëýìáíóç êáé ü÷é áðïóôåßñùóç. 6. ÏîÝá êáé ÁëêÜëéá (âïñéêü ïîý, âåíæïúêü ïîý, êáõóôéêü íÜôñéï) ÁÐÏËÕÌÁÍÔÉÊÁ - ÁÍÔÉÓÇÐÔÉÊÁ 7. ÏîåéäùôéêÝò ïõóßåò (õðåñïîåßäéï ôïõ õäñïãüíïõ, õðåñìáããáíéêü êÜëé) Ôá áðïëõìáíôéêÜ êáé áíôéóçðôéêÜ, óå áíôßèåóç ìå ôá áíôéâéïôéêÜ, åßíáé 8. ÓÜðùíåò êáé áðïññõðáíôéêÝò åðéöáíåéïäñáóôéêÝò ïõóßåò (áíéïíéêÜ, äñáóôéêÜ óôá ðåñéóóüôåñá ìéêñüâéá, áíåîÜñôçôá áðü ôç ìåôáâïëéêÞ ôïõò êáôéïíéêÜ áðïññõðáíôéêÜ, ôåôáñôïãåíåßò åíþóåéò áììùíßïõ). êáôÜóôáóç. ÁíÜëïãá ìå ôç öýóç ôïõò, ïé ìç÷áíéóìïß äñÜóçò óôïõò Ôá êñéôÞñéá åðéëïãÞò ôïõ êáôÜëëçëïõ ÷çìéêïý ìÝóïõ, äåäïìÝíïõ üôé äåí ìéêñïïñãáíéóìïýò ìðïñåß íá åßíáé õäñüëõóç ôïõ êõôôÜñïõ, ïîåßäùóç, äñÜóç õðÜñ÷åé éäåþäåò áíôéóçðôéêü - áðïëõìáíôéêü ãéá üëåò ôéò ÷ñÞóåéò, èá ðñÝðåé íá óôï DNA, ôï RNA Þ óôéò êõôôáñéêÝò ìåìâñÜíåò (Ðßí. 2.3). åßíáé ôá áêüëïõèá : Ôá áðïëõìáíôéêÜ Ý÷ïõí óçìáíôéêÞ ìéêñïâéïêôüíï äñÜóç êáé ÷ñçóéìåýïõí 1. íá åßíáé áðïôåëåóìáôéêü ãéá ôç óõãêåêñéìÝíç ÷ñÞóç êõñßùò ãéá ôçí áðïëýìáíóç áíôéêåéìÝíùí, ÷þñùí, íåñïý ê.ëð. ÐïëëÝò öïñÝò 2. íá åßíáé áêßíäõíï ãéá ôïí Üíèñùðï êáé íá ìç ðñïêáëåß âëÜâç óôá ðñïò åßíáé ôïîéêÜ êáé äåí åðéôñÝðåôáé ç ÷ñÞóç ôïõò óôïí Üíèñùðï. Ìå ôá áðïëýìáíóç õëéêÜ áðïëõìáíôéêÜ åðéôõã÷Üíåôáé ç áðïëýìáíóç. 3. íá åßíáé åýêïëï óôç ÷ñÞóç êáé íá ìçí Ý÷åé äõóÜñåóôç ïóìÞ Ôá áíôéóçðôéêÜ áíáóôÝëëïõí ôçí áíÜðôõîç ôùí ìéêñïâßùí. ÓõíÞèùò äåí 4. íá ìçí åßíáé éäéáßôåñá áêñéâü. åßíáé ôïîéêÜ ãéá ôïí Üíèñùðï êáé äåí åñåèßæïõí ôï äÝñìá Þ ôïõò âëåííïãüíïõò. ×ñçóéìïðïéïýíôáé åõñýôáôá ãéá ôçí áíôéóçøßá êáé ôïí êáèáñéóìü åðéöáíåéþí ôïõ äÝñìáôïò, ðñéí áðü ÷åéñïõñãéêÝò åðåìâÜóåéò. ÐáñÜãïíôåò ðïõ åðçñåÜæïõí ôçí áíôéìéêñïâéáêÞ äñÜóç ôùí áíôéóçðôéêþí - áðïëõìáíôéêþí åßíáé: 1. ôï åßäïò ôùí ìéêñïâßùí 2. ï áñéèìüò ôùí ìéêñïâßùí 3. ç ðáñáãùãÞ óðüñùí áðü ôï ìéêñüâéï 4. ç èåñìïêñáóßá ôïõ ÷çìéêïý äéáëýìáôïò 5. ç ðõêíüôçôá ôïõ ÷çìéêïý äéáëýìáôïò 80 81 ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ - ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ Çðáôßôéäáò Éïß AIDS Á. ÐÅÑÉËÇØÇ Ï áíèñþðéíïò ïñãáíéóìüò ðåñéâÜëëåôáé áðü ÷éëéÜäåò ìéêñüâéá, ìå ôá ïðïßá âñßóêåôáé óå Ýíá óõíå÷Þ êáé óéùðçëü áãþíá ãéá åðéêñÜôçóç. Ç åìöÜíéóç Þ ü÷é Êáìßá Êáìßá Êáìßá ÊáëÞ ÊáëÞ Ëßãï Ýùò åëëéðÞò Ëßãï Ýùò åëëéðÞò Êáìßá Ýùò ëßãç Êáìßá ÅëëéðÞò ÊáëÞ Êáìßá Êáìßá Êáìßá Êëùóôçñßäéá Óðüñïé åîáñôÜôáé áðü ôç äñáóôéêÞ äýíáìç ôïõ ìéêñïâßïõ êáé ôï âáèìü áíïóßáò (öõóéêÞ êáé åðßêôçôç) ôïõ áôüìïõ. Ôá ìéêñüâéá, áíÜëïãá ìå ôçí éêáíüôçôá ôïõò íá ðñïêáëïýí ëïéìþîåéò äéáêñßíïíôáé óå Ðáèïãüíá, ÓáðñïöõôéêÜ êáé Äõíçôéêþò Ðáèïãüíá êáé Êáìßá Êáìßá Êáìßá ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÅëëéðÞò Êáìßá ÊáëÞ ÅëëéðÞò Êáìßá ÌéêñÞ ÊáëÞ åðáöÞ ìå ìïëõóìÝíá áíôéêåßìåíá, ôñüöéìá, íåñü ê.ëð. Ç êáôáóôñïöÞ ôùí ìéêñïâßùí ãßíåôáé ìå öõóéêÜ ìÝóá (èåñìüôçôá, øý÷ïò, îçñáóßá, áêôéíïâïëßåò ê.ëð) êáé ìå ÷çìéêïýò ðáñÜãïíôåò (áðïëõìáíôéêÜ, ÅëëéðÞò ÅëëéðÞò ÅëëéðÞò ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÅëëéðÞò ÊáëÞ ÊáëÞ ÅëëéðÞò ÅëëéðÞò ÊáëÞ áíôéóçðôéêÜ, ÷çìåéïèåñáðåõôéêÜ - áíôéâéïôéêÜ). Â. ÈÅÌÁÔÁ ÃÉÁ ÐÁÑÁÐÅÑÁ ÌÅËÅÔÇ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ ÊáëÞ 1. Óçìáóßá ôçò öõóéïëïãéêÞò ìéêñïâéáêÞò ÷ëùñßäáò ãéá ôïí Üíèñùðï (óýíèåóç ïõóéþí, Üìõíá ïñãáíéóìïý, óõììåôï÷Þ óôçí åêäÞëùóç ðáèïëïãéêþí êáôáóôÜóåùí êëð). 2. ÅöáñìïãÞ ðñïëçðôéêþí ìÝôñùí ãéá ôçí ðñïóôáóßá áðü ôá ìéêñüâéá, ìå Áëêïüëåò ÁéèõëéêÞ éóïðñïðõëéêÞ Áëäåûäåò á.Öïñìáëäåûäç â.Ãëïõôáñáëäåûäç Áìöïëýôåò Äéãïõáíßäåò ×ëùñåîéäßíç Áëïãüíá 1.Õðï÷ëùñéþäç ÷ëùñßíç 2. ×ëùñáìßíåò 3. Éùäéïý÷á 4. Ðïâéäüíç éùäéïý÷ïò ÖáéíïëéêÜ ðáñÜãùãá ×ëùñïîõëåíüëç Åíþóåéò ôåôáñôïôáãïýò áììùíßïõ 1. Óåôñéìßäç 2. Âåíæáëêþíéï ÷ëùñéïý÷ï Åíþóåéò ôåôáñôïôáãïýò áììùíßïõ +÷ëùñåîéäßíç Óåôñéìßäç + ×ëùñåîéäßíç Öõìáôßùóçò Ìõêïâáêôçñßäéï ØåõäïìïíÜò ÁÐÏËÕÌÁÍÔÉÊÙÍ Óôáöõëüêïêêïò ÏîåÜíôï÷á Gram (+) Gram (-) ìåôáäßäïíôáé åßôå ìå Üìåóç åðáöÞ ìå Üëëï Üññùóôï Üôïìï åßôå ìå Ýììåóç ÏÌÁÄÁ ÄÑÁÓÔÉÊÏÔÇÔÁ ÁÐÏËÕÌÁÍÔÉÊÙÍ ÓÅ ÉÄÁÍÉÊÅÓ ÓÕÍÈÇÊÅÓ ëïßìùîçò (íüóïõ) óå Ýíá Üôïìï ðïõ Þëèå óå åðáöÞ ìå Ýíá ìéêñüâéï (ìüëõíóç) âÜóç ôïõò ôñüðïõò ìåôÜäïóçò 3. Óçìáóßá ôùí åõêáéñéáêþí ëïéìþîåùí óôï íïóïêïìåéáêü ðåñéâÜëëïí êáé ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ ôéò åõíïïýí 4. Óçìáóßá ôùí áíôéóùìÜôùí óôçí Üìõíá ôïõ ïñãáíéóìïý Ýíáíôé ôùí ìéêñïâßùí 5. ÁíÜðôõîç ôçò ðïëéôéêÞò ãéá ôçí áíïóïðïßçóç ìå åìâüëéá (õðï÷ñåùôéêÜ åìâüëéá ðáéäéêÞò çëéêßáò, åìâüëéá åñãáæïìÝíùí óå Íïóïêïìåßá, åìâüëéá åíçëßêùí êëð) 6. ÁíÜëõóç åéäéêþí êáíüíùí êáé ìÝôñùí ãéá ðñüëçøç êáé ðñïóôáóßá áðü Ðßíáêáò 2.3 82 ôÝôáíï, çðáôßôéäá  êáé AIDS 7. Óçìáóßá ôùí ôïîéíþí ãéá ôçí ðñüêëçóç ðáèïëïãéêþí êáôáóôÜóåùí 83 Ã. ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ ÅÐÁÍÁËÇØÇÓ 1. Ôé êáëïýìå ðáèïãüíá, äõíçôéêþò ðáèïãüíá, åõêáéñéáêÜ êáé óáðñüöõôá ìéêñüâéá; 2. Ôé ïíïìÜæïõìå ìüëõíóç êáé ôé ëïßìùîç; 3. Ôé ïíïìÜæïõìå ëïéìþäç íïóÞìáôá; 4. Ôé êáëåßôáé åðéäçìßá êáé ôé åíäçìßá; 5. ÁíáöÝñåôå ðçãÝò ðñïÝëåõóçò ôùí ðáèïãüíùí ìéêñïâßùí 6. ÁíáöÝñåôå ôïõò êõñéüôåñïõò ôñüðïõò ìüëõíóçò êáé ìåôÜäïóçò ôùí ðáèïãüíùí ìéêñïâßùí 7. ÁíáöÝñåôå ôñüðïõò ìüëõíóçò ìå Üìåóç êáé Ýììåóç åðáöÞ 8. Ðïéá íïóÞìáôá ãíùñßæåôå ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìå ìïëõóìÝíç óýñéããá; 9. Ðïéá íïóÞìáôá ìåôáäßäïíôáé ìå ôïí áÝñá; Ðùò ãßíåôáé ç ìåôÜäïóç ôùí ìéêñïâßùí ìå ôïí áÝñá; 10. Ôé ïíïìÜæïõìå åíôåñïëïéìþîåéò; Ðþò ãßíåôáé ç ìåôÜäïóç ôùí åíôåñïëïéìþîåùí; 11. Ðïéá íïóÞìáôá åßíáé äõíáôüí íá ìåôáäïèïýí áðü ôçí Ýãêõï ãõíáßêá óôï Ýìâñõï; 12. Ôé åßíáé áíïóßá êáé ðþò äéáêñßíåôáé; 13. ÁíáöÝñåôå ðáñÜãïíôåò ðïõ óõììåôÝ÷ïõí óôïõò ìç÷áíéóìïýò ôçò öõóéêÞò áíïóßáò 14. Ôé åßíáé ôïîßíç êáé ôé áíôéôïîßíç; 15. Ôé åßíáé áíôéãüíï êáé ôé áíôßóùìá; 16. ÄéáöïñÝò ôùí åîùôïîéíþí áðü ôéò åíäïôïîßíåò 17. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôá åìâüëéá; 18. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò Üíïóïõò "ïñïýò" (áíïóïóöáéñßíåò); 19. Ôé åßíáé ç áðëÞ áíïóïóöáéñßíç êáé ôé ç åéäéêÞ õðåñÜíïóç áíïóïóöáéñßíç; Ðïý ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé; 20. ÁíáöÝñåôå ðáñáäåßãìáôá åìâïëßùí 21. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áëëåñãßá; 84
© Copyright 2024 Paperzz
