Γενικές Προδιαγραφές Σύνταξης Μελετών Αποκατάστασης ιστορικών

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών
στην Προστασία, Συντήρηση και Αποκατάσταση
Μνημείων Πολιτισμού με τίτλο:
Προστασία Συντήρηση και Αποκατάσταση
Αρχιτεκτονικών Μνημείων
ΥΟ8
Ανάλυση, Τεκμηρίωση και Καταγραφή Μνημείων
& Ιστορικών συνόλων
Υπεύθυνος μαθήματος: Μ. Νομικός
Σημειώσεις μαθήματος: Μ. Νομικός, Μ. Δούση
2010-2011
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ & ΣΥΝΟΛΩΝ
Ι. Γενικές Προδιαγραφές Σύνταξης Μελετών Αποκατάστασης ιστορικών
κτιρίων
Η αρχιτεκτονική μελέτη αποκατάστασης ενός διατηρητέου κτιρίου περιλαμβάνει δύο
στάδια:
Α. Την αρχιτεκτονική ανάλυση και τεκμηρίωση και
Β. Την πρόταση αποκατάστασης και πιθανόν την ένταξη νέας χρήσης.
Α. αρχιτεκτονική ανάλυση και τεκμηρίωση
Η αρχιτεκτονική ανάλυση και τεκμηρίωση περιλαμβάνει:
Α1. αναλυτική γεωμετρική αποτύπωση του κτιρίου και
Α2. τεύχος τεχνικής έκθεσης.
Α1. αναλυτική γεωμετρική αποτύπωση του κτιρίου
Η αναλυτική γεωμετρική αποτύπωση περιλαμβάνει σειρά γενικών σχεδίων αποτύπωσης σε κλίμακα που αντιστοιχεί σε 1:50, (κατόψεις όλων των σταθμών του κτιρίου,
δύο τουλάχιστον τομές και όλες οι όψεις). Στα σχέδια αυτά πρέπει να υπάρχουν αναλυτικές και γενικές διαστάσεις, χαρακτηρισμός υλικών και κατασκευών, όπως π.χ. η
διάταξη και τα υλικά των δαπέδων. Επίσης στα γενικά σχέδια περιλαμβάνονται και
σχέδια όλων των κατόψεων του κτιρίου στα οποία παρουσιάζεται η διάταξη της προβολής των οροφών. Επίσης στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνεται και πίνακας με
τα διασωθέντα αρχικά κουφώματα του κτιρίου σε κλίμακα 1:50.
Η αναλυτική γεωμετρική αποτύπωση περιλαμβάνει ακόμη σειρά σχεδίων λεπτομερειών σε κατάλληλες κλίμακες από 1:20 έως 1:1. Στα σχέδια αυτά στα οποία
πρέπει να περιλαμβάνεται και μια αποσπασματική (σε σημαντικά τμήματα του κτιρίου) κατακόρυφη τομή σε κλίμακα 1:20. Στα σχέδια λεπτομερειών θα πρέπει να υπάρχουν αναλυτικές διαστάσεις των οικοδομικών στοιχείων καθώς και χαρακτηρισμός
των οικοδομικών υλικών.
Α2. τεύχος τεχνικής έκθεσης.
Η τεχνική έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω κεφάλαια:
1. Σχέση του ιστορικού κτιρίου με την ευρύτερη περιοχή του
α). διαχρονική ανάλυση: Μελέτη της ιστορικής εξέλιξης της ευρύτερης περιοχής του
κτιρίου. Καταγραφή των αλλαγών του αστικού ιστού καθώς και των διαδοχικών
χρήσεων που κυριάρχησαν στην άμεση περιοχή του κτιρίου. Συλλογή παλαιών
χαρτών και φωτογραφιών καθώς και βιβλιογραφική έρευνα. Τα στοιχεία θα χωροθετηθούν σε χάρτες υπόβαθρα και θα συνοδεύονται με βιβλιογραφική έρευνα,
περιγραφές και φωτογραφική τεκμηρίωση με τυχόν φωτογραφίες αρχείου.
1
β). συγχρονική ανάλυση: Μελέτη της σημερινής κατάστασης της ευρύτερης περιοχής. Περιγραφή των χρήσεων, της ογκοπλασίας που περιβάλουν το υπό μελέτη
κτίριο, καθώς και των χαρακτηριστικών των υφισταμένων ιστορικών κτιρίων που
υπάρχουν στην περιοχή μελέτης. Τα στοιχεία θα χωροθετηθούν σε χάρτες υπόβαθρα και θα συνοδεύονται με βιβλιογραφική έρευνα, περιγραφές και φωτογραφική
τεκμηρίωση.
2. Ιστορική ανάλυση του κτιρίου
Ιστορική έρευνα και συλλογή στοιχείων για το ιδιοκτησιακό καθεστώς και τις αλλαγές που έχει υποστεί από την κατασκευή του έως σήμερα. Αναφορά στο καθεστώς
προστασίας (δηλαδή από ποιόν ή ποιους φορείς είναι κηρυγμένο και με ποιες αποφάσεις και ΦΕΚ.) Περιγραφή των διαφόρων χρήσεων που έχει φιλοξενήσει το κτίριο.
Σχεδιαστική απεικόνιση των οικοδομικών φάσεων και σχέδια πιθανής αναπαράστασης της αρχικής μορφής. Τα στοιχεία θα συνοδεύονται με βιβλιογραφική έρευνα, περιγραφές από γραπτές ή προφορικές πηγές και φωτογραφική τεκμηρίωση με τυχόν
φωτογραφίες αρχείου.
3. Ανάλυση των τυπολογικών και μορφολογικών στοιχείων του κτιρίου
Περιγραφή της τυπολογικής διάρθρωσης των χώρων του κτιρίου. Συγκριτική ανάλυση με αντίστοιχης τυπολογίας κτίρια, της ίδιας ιστορικής περιόδου, τα οποία βρίσκονται είτε στον άμεσο περίγυρο του κτιρίου ή ακόμη και με άλλα ιστορικά κτίρια που
βρίσκονται στην ίδια πόλη ή σε άλλες περιοχές. Τα στοιχεία αυτά μπορεί να συλλεγούν είτε από βιβλιογραφική έρευνα είτε από έρευνα πεδίου.
Περιγραφή των μορφολογικών χαρακτηριστικών του κτιρίου. Συγκριτική ανάλυση με αντίστοιχης μορφολογίας κτίρια, τα οποία βρίσκονται στον άμεσο περίγυρο
του κτιρίου ή ακόμη και με άλλα ιστορικά κτίρια που βρίσκονται στην ίδια πόλη ή σε
άλλες περιοχές. Τα στοιχεία αυτά μπορεί να συλλεγούν είτε από βιβλιογραφική έρευνα είτε από έρευνα πεδίου. Σχεδιαστική απεικόνιση φωτογραφική τεκμηρίωση.
Σε περίπτωση που στο κτίριο διατηρούνται στοιχεία ζωγραφικού διακόσμου
(τοιχογραφίες, οροφογραφίες), είτε περίτεχνα λιθανάγλυφα, ξύλινες διακοσμήσεις ή
άλλα κοσμήματα, καθώς και στοιχεία εξοπλισμού (όπως θερμαντικά σώματα εποχής,
εντοιχισμένα ερμάρια, κρουνοί, σπάνια είδη υγιεινής κλπ) τότε απαιτείται συνεργασία
με ειδικό συντηρητή έργων τέχνης, ο οποίος θα τεκμηριώσει και θα αξιολογήσει τα
υφιστάμενα ευρήματα.
4. Ανάλυση της κατασκευαστικής δομής του κτιρίου
Περιγραφή και ανάλυση του φορέα κατασκευής του κτιρίου σε συνδυασμό με τα γενικά σχέδια καθώς και σε σχέδια λεπτομερειών. Αναλυτική τεχνική περιγραφή, η οποία πρέπει να εμπλουτίζεται με φωτογραφική τεκμηρίωση. Στο κεφάλαιο αυτό πρέπει να γίνεται αναφορά στα αντίστοιχα κεφάλαια της στατικής μελέτης και να συμπληρώνεται με τα συμπεράσματά της.
5. Ανάλυση της παθολογίας του κτιρίου.
2
Σύνταξη αναπτυγμάτων όλων των χώρων, και σχέδια των όψεων του κτιρίου, σε κλίμακα 1:50, στα οποία θα παρουσιάζονται οι φθορές και οι αλλοιώσεις των επιφανειών, σε συνδυασμό με φωτογραφική τεκμηρίωση. Αναλυτική τεχνική περιγραφή,
στη οποία θα διαπιστώνονται τα αίτια των φθορών και των αλλοιώσεων που χαρακτηρίζουν τη σημερινή φυσική κατάσταση του κτιρίου.
6. Συμπεράσματα – αξιολόγηση
Σύνταξη κειμένου με τα συμπεράσματα της ανάλυσης, στο οποίο θα αναφέρεται η
συνολική αποτίμηση της φυσικής κατάστασης, των αξιόλογων προς διατήρηση στοιχείων, καθώς και των σημαντικών χαρακτηριστικών που αξίζει να αναδειχθούν κατά
την επόμενη φάση της μελέτης, δηλαδή την πρόταση αποκατάστασης.
Στο τέλος του κειμένου είναι χρήσιμο να ακολουθήσει παράρτημα με φωτογραφική
τεκμηρίωση του κτιρίου, διότι απαιτείται ξεχωριστά από τις αρμόδιες υπηρεσίες, η
οποία θα συνοδεύεται από αναλυτικά σχόλια των φωτογραφιών στα οποία θα αναφέρεται και η θέση των αντίστοιχων φωτογραφιών στο κτίριο.
Β. Πρόταση αποκατάστασης με πιθανή αλλαγή χρήσης
Η πρόταση αποκατάστασης περιλαμβάνει:
Β1. σχέδια πρότασης
Β2. τεύχος τεχνικής έκθεσης
Β1. σχέδια πρότασης
Αρχικά θα πρέπει να προηγηθεί μια σειρά σχεδίων της αποτύπωσης, έστω και σε κλίμακα 1:100, στα οποία θα επισημαίνονται με χρώμα ή με άλλη γραφιστική απόδοση,
τα τμήματα, οι περιοχές ή τα οικοδομικά στοιχεία τα οποία τυχόν καθαιρούνται, καθώς και εκείνα τα οποία προστίθενται, με άλλο συμβολισμό, ώστε να γίνουν κατανοητές με εύληπτο τρόπο οι προτεινόμενες επεμβάσεις στην υλική υπόσταση του κτιρίου.
Στα σχέδια της πρότασης αποκατάστασης περιλαμβάνεται σειρά γενικών σχεδίων πρότασης σε κλίμακα που αντιστοιχεί σε 1:50, (κατόψεις όλων των σταθμών του
κτιρίου, δύο τουλάχιστον τομές και όλες οι όψεις). Στα σχέδια αυτά πρέπει να υπάρχουν αναλυτικές και γενικές διαστάσεις, χαρακτηρισμός υλικών και κατασκευών (όπως π.χ. η διάταξη και τα υλικά των δαπέδων), καθώς και όλες οι επεμβάσεις που
προτείνονται για την τυχόν στατική ενίσχυση του κτιρίου καθώς και στοιχεία των
προτεινόμενων Η/Μ εγκαταστάσεων. Οι θέσεις των ακίνητων και κινητών στοιχείων
του εξοπλισμού (έπιπλα, είδη υγιεινής κ.τ.λ.) θα σχεδιάζονται συμβατικά στα γενικά
σχέδια.
Επίσης στα γενικά σχέδια περιλαμβάνονται και σχέδια όλων των κατόψεων του
κτιρίου στα οποία παρουσιάζεται η διάταξη της προβολής των οροφών. Επιπρόσθετα
στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνεται και πίνακας με τα προτεινόμενα προς διατήρηση ή ανακατασκευή κουφώματα του κτιρίου σε κλίμακα 1:50.
3
Επίσης στα γενικά σχέδια θα πρέπει να υπάρχει και η πρόταση χρωματικής αποκατάστασης των όψεων του ιστορικού κτιρίου. Τα σχέδια των όψεων θα συνοδεύονται από υπόμνημα με τα προτεινόμενα υλικά.
Τέλος στα γενικά σχέδια (κατόψεις, όψεις, τομές) θα ήταν χρήσιμο να γίνεται
άμεση συσχέτιση με την υπάρχουσα κατάσταση έστω και σε μικρότερη κλίμακα.
Τα σχέδια λεπτομερειών σε κατάλληλες κλίμακες από 1:20 έως 1:1. Στα σχέδια
αυτά στα οποία πρέπει να περιλαμβάνεται και μια αποσπασματική (σε σημαντικά
τμήματα του κτιρίου) κατακόρυφη τομή σε κλίμακα 1:20. Στα σχέδια λεπτομερειών
θα πρέπει να υπάρχουν αναλυτικές διαστάσεις των οικοδομικών στοιχείων καθώς και
χαρακτηρισμός των οικοδομικών υλικών.
Β2. Τεύχος τεχνικής έκθεσης.
Στην τεχνική έκθεση της πρότασης θα διατυπώνονται οι βασικές αρχές των προτάσεων, η φιλοσοφία των επεμβάσεων και θα περιγράφονται οι εργασίες οι οποίες κατά
την άποψη των μελετητών πρέπει να πραγματοποιηθούν τόσο για την αποκατάσταση
όσο και για την επανάχρηση του κτιρίου.
Η τεχνική έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω κεφάλαια:
1. Σχέση του κτιρίου με την ευρύτερη περιοχή
Προτάσεις που θα αφορούν σε ρυθμίσεις η διαμορφώσεις στο άμεσο περιβάλλον του,
οι οποίες θα στοχεύουν στην προστασία και ανάδειξη του ιστορικού κτιρίου.
2. Αποκατάσταση του ιστορικού κελύφους
Προτάσεις που θα αφορούν στη συντήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη των σημαντικών τυπολογικών, μορφολογικών και κατασκευαστικών στοιχείων του κτιρίου.
Στο κείμενο αυτό θα τεκμηριώνεται επίσης και με πιο τόπο οι προτεινόμενες προτάσεις στατικής ενίσχυσης εντάσσονται στην υφιστάμενη δομή του ιστορικού κτιρίου,
χωρίς να αλλοιώνουν τα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά.
Σε περίπτωση που στο κτίριο διατηρούνται στοιχεία ζωγραφικού διακόσμου
(τοιχογραφίες, οροφογραφίες), είτε περίτεχνα λιθανάγλυφα ή άλλα κοσμήματα, τότε
απαιτείται συνεργασία με ειδικό συντηρητή έργων τέχνης, ο οποίος θα προτείνει τον
τρόπο αποκατάστασης του ζωγραφικού ή άλλου διακόσμου.
3. Επανάχρηση του ιστορικού κτιρίου
Πρόταση ένταξης νέας χρήσης και έλεγχος της συμβατότητας της χρήσης αυτής στο
συγκεκριμένο ιστορικό κτίριο. Ο έλεγχος αυτός είναι πολύ σημαντικός για το κατά
πόσο η συγκεκριμένη χρήση που προτείνεται δεν αλλοιώνει τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα της ιστορικής κατασκευής. Κατά πόσο δηλαδή εντάσσεται αρμονικά στην υφιστάμενη τυπολογική διάρθρωση και στην υφιστάμενη κατασκευαστική δομή του ιστορικού κτιρίου.
4
4. Σχεδιασμός νέων αρχιτεκτονικών στοιχείων
Αναλυτική περιγραφή όλων των νέων επεμβάσεων που προτείνονται, είτε για την ανακατασκευή κατεστραμμένων στοιχείων του κτιρίου, είτε για την δημιουργία νέων,
τα οποία κρίνονται απαραίτητα για την εξυπηρέτηση της νέας χρήσης ή τον εκσυγχρονισμό της υφιστάμενης, σε συσχετισμό με τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες για
την πληρέστερη κατανόηση των προτεινόμενων κατασκευών.
Τρισδιάστατες απεικονίσεις του κτιρίου ή σημαντικών τμημάτων του είναι χρήσιμες
για την κατανόηση των προτεινόμενων λύσεων, των νέων όγκων, των νέων χρωματικών προτάσεων κ.τ.λ.
5
ΙΙ. Γενικές Προδιαγραφές Σύνταξης Μελετών Αποκατάστασης ιστορικών
οικιστικών συνόλων
Εισαγωγή
Ιστορική εξέλιξη του καθεστώτος προστασίας των ιστορικών συνόλων.
Το ενδιαφέρον της πολεοδομίας και της αρχιτεκτονικής για τη διατήρηση, αποκατάσταση και ανάδειξη των ιστορικών οικιστικών συνόλων, εμφανίζεται σε διεθνές επίπεδο, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ενώ τα μεμονωμένα ιστορικά κτίρια και
ιδιαίτερα εκείνα που χαρακτηρίζονται ως Μνημεία, αντιμετωπίστηκαν πολύ νωρίτερα
ως αντικείμενα χρήζοντα ιδιαίτερης προστασίας, αγνοήθηκαν ολοσχερώς πολεοδομικά σύνολα, τμήματα πόλεων ή και ολόκληρες πόλεις και οικισμοί, πού διατηρούσαν
ως τότε αναλλοίωτη την πολεοδομική τους συγκρότηση, τον ιστορικά διαμορφωμένο
αστικό ιστό και τα κελύφη. Όχι μόνο δεν κρίθηκαν άξια προσοχής και διατήρησης
αλλά αντίθετα, έγιναν ο στόχος των προγραμμάτων εξυγίανσης και οικιστικής ανάπτυξης.
Τα ιστορικά σύνολα ανακηρύσσονται για πρώτη φορά αντικείμενα ειδικής φροντίδας με επίσημη αναγνώριση, που περιέχεται στο Χάρτη της Βενετίας (1964), της
ιστορικής, πολιτιστικής και αισθητικής σημασίας τους. Με τη διακήρυξη του Άμστερνταμ (1975) μια δεκαετία αργότερα, αναγνωρίζεται ρητά ότι η αρχιτεκτονική
κληρονομιά περιλαμβάνει όχι μόνο μεμονωμένα κτίρια εξαιρετικής αξίας και το περιβάλλον τους, αλλά επίσης συγκροτήματα, συνοικίες πόλεων και χωριά, που παρουσιάζουν ιστορικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον. Σχετικά πρόσφατα και ιδιαίτερα μετά
την υπογραφή της σύμβασης για την προστασία της Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της
Ευρώπης (Γρανάδα 1985), η οποία σύμβαση πέρασε στην Ελληνική νομοθεσία με
τον ν. 2039/92, διαπιστώνεται η ανάγκη μιας πολιτικής διατήρησης του οικιστικού
αποθέματος των ιστορικών οικιστικών συνόλων.
Η σύνταξή των μελετών αποκατάστασης και αναβίωσης των ιστορικών οικιστικών συνόλων αποτελείται από δύο στάδια:
Α. Καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης των ιστορικών οικιστικών συνόλων
Τα στοιχεία που θα συλλεγούν καταγράφονται σε γενικά σχέδια, και σε αρχείο καρτελών ανά κτίσμα. Επίσης περιγράφονται σε αναλυτικά κείμενα με βάση τη δομή που
παρατίθεται κατωτέρω.
Β. Πρόταση αποκατάστασης – αναβίωσης.
Οι προτάσεις καταγράφονται σε χάρτες γενικά και ειδικά σχέδια καθώς και σε αναλυτικά κείμενα δομημένα ως κατωτέρω περιγράφεται.
Α. Καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης των ιστορικών οικιστικών
συνόλων – μεθοδολογική προσέγγιση
Το εύρος που έχει αποκτήσει η πολιτική χειρισμού του υπάρχοντος οικιστικού αποθέματος των ιστορικών συνόλων, η πολυπλοκότητα των επεμβάσεων και η διατύπωση ενός προγράμματος, το οποίο πρόκειται να υλοποιηθεί, κάνουν αναγκαία την υιοθέτηση μιας μεθόδου προσέγγισής τους. Στο επίπεδο της ανάλυσης, η προτεινόμενη
μεθοδολογία οδηγεί στη μελέτη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της αστικής σύντα-
6
ξης του ιστορικού οικιστικού συνόλου και των κτισμάτων με την επισήμανση, την
αναγνώριση και την καταγραφή τους. Στο συνθετικό επίπεδο οδηγεί σε προτάσεις
που αναδεικνύουν τα στοιχεία της κληρονομιάς κάθε οικιστικού συνόλου, όχι μόνο
ως αξίες αυτές καθαυτές, αλλά και ως παράγοντες επανασχεδιασμού του αστικού ιστού και αποκατάστασης της αρχιτεκτονικής του.
Τα χαρακτηριστικά των ιστορικών οικιστικών συνόλων διαμορφώθηκαν σε μεγάλο βαθμό και από τη χρήση των υλικών που διατίθενται στην περιοχή αλλά και από
τους τρόπους δόμησης. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της φυσιογνωμίας τους είναι η ενότητα του κτισμένου και του φυσικού χώρου, στην περίπτωση των παραδοσιακών
οικισμών, η συγκρότηση τους κατά οικιστικές ενότητες, και η ένταξή τους στη γεωμορφολογία του εδάφους. Τα στοιχεία αυτά προσδίδουν στους ιστορικούς οικισμούς
μια ομοιογένεια που αποτελεί βασικό ποιοτικό και αισθητικό κριτήριο και δίνει την
αίσθηση της ιστορικής συνέχειας και της αυθεντικότητας.
Οι μεταβολές που πραγματοποιήθηκαν στην εξέλιξη της μορφής και των κελυφών
των ιστορικών οικιστικών συνόλων εμπλούτισαν την εικόνα τους με το πέρασμα του
χρόνου και ενσωματώθηκαν σε μεγάλο βαθμό με τα αυθεντικά στοιχεία.
Τα στοιχεία που θα συλλεγούν από την καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης
του ιστορικού οικιστικού συνόλου ταξινομούνται και καταγράφονται σε αρχείο καρτελών ανά κτίσμα και στη συνέχεια σε γενικούς και ειδικούς χάρτες , πίνακες και διαγράμματα, και συνοδεύονται από αναλυτικές περιγραφές.
Το αρχείο καρτελών ανά κτίσμα περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία:
1. Τα τυπικά στοιχεία της μελέτης
2. Τη χρονολογία καταγραφής
3. Φωτογραφία του κτίσματος
4. Απόσπασμα χάρτη με σημασμένο το υπό μελέτη κτίριο.
5. Στοιχεία χρονολογίας κατασκευής
6. Στοιχεία για την αρχική και την υφιστάμενη χρήση
7. Στοιχεία για το αρχικό και το υφιστάμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς
8. Σύντομη περιγραφή του κτίσματος
9. Πίνακες σχετικούς με την φυσική κατάσταση του κτίσματος
10. Χαρακτηρισμό για την αξιολόγηση και το βαθμό προστασίας του κτίσματος
Κατά περίπτωση και εάν είναι εφικτό συμπληρωματικά στις καρτέλες συμπεριλαμβάνονται επιπρόσθετα:
• Σκαρίφημα με την τυπολογική διάρθρωση των χώρων του κτίσματος ανά
στάθμη
• Φωτογραφίες των ιδιαίτερων μορφολογικών και κατασκευαστικών στοιχείων
του κτίσματος, τόσο εξωτερικά, όσο και εσωτερικά.
• Στοιχεία για τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά, πραγματοποιημένος συντελεστής δόμησης, ποσοστό κάλυψης
• Άλλα στοιχεία που υπάρχουν στην ιδιοκτησία όπως μαντρότοιχοι, προσκτίσματα, βρύσες, φούρνοι κλπ.
7
Το αρχείο καρτελών είναι μια πολύτιμη καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης του
ιστορικού οικιστικού συνόλου, η οποία θα πρέπει να ενημερώνεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα, έτσι ώστε να είναι δυνατός ο αποτελεσματικός έλεγχος των μελλοντικών επεμβάσεων.
Μπορούν να διακριθούν πέντε ενότητες, που αντιστοιχούν σε διαφορετικά επίπεδα προσέγγισης και σε διαφορετικές κλίμακες καταγραφής - ανάλυσης των ιστορικών οικιστικών συνόλων. Οι ενότητες αυτές είναι:
1. Οι σχέσεις του ιστορικού οικιστικού συνόλου με το φυσικό ή ανθρωπογενή ευρύτερο γεωγραφικό χώρο
Οι σχέσεις του ιστορικού οικιστικού συνόλου με το φυσικό ή ανθρωπογενή ευρύτερο
γεωγραφικό χώρο έχουν ιδιαίτερη σημασία. Η θέση του οικιστικού συνόλου στην ιεραρχία του οικιστικού πλέγματος, τα όρια της περιοχής επιρροής (διοικητικής, οικονομικής ή άλλης) και ο καθορισμός της ενδοχώρας του, προκύπτουν από την αξιολόγηση ορισμένων δεδομένων. Η αξιολόγηση αυτή προϋποθέτει την καταγραφή των
γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής, τον εντοπισμό των παραγωγικών
δραστηριοτήτων στην ευρύτερη περιοχή, την επισήμανση του οικιστικού δικτύου και
των βασικών αξόνων επικοινωνίας κλπ.
Για τα ιστορικά οικιστικά κέντρα έχει ιδιαίτερη σημασία να εξεταστεί η διαχρονική εξέλιξή τους. Δηλαδή με βάση τα ιστορικά στοιχεία να μελετηθούν οι σχέσεις
ανάπτυξης και παρακμής τους στο παρελθόν και να επισημανθούν τα στοιχεία της
ιστορικής του συνέχειας. Επίσης θα πρέπει να μελετηθούν οι κυριότερες σχέσεις που
ανέπτυξε το ιστορικό οικιστικό σύνολο με την άμεση και ευρύτερη ενδοχώρα του, με
ιδιαίτερη έμφαση στην ιστορική περίοδο κατά την οποία διαμορφώθηκε.
Τα στοιχεία της έρευνας αυτής καταγράφονται σε χάρτες και σε αναλυτικά κείμενα.
2. Επισήμανση των κύριων χαρακτηριστικών του οικιστικού συνόλου
Στην ενότητα αυτή συγκεντρώνονται βασικά δεδομένα που αφορούν στα ιστορικά,
οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του ιστορικού οικιστικού συνόλου.
Επιχειρείται η οριοθέτηση του οικιστικού συνόλου, μια πρώτη γενική αναγνώριση
της μορφής ανάπτυξής του, η περιγραφή της βασικής αστικής του συγκρότησης, η
καταγραφή της χωροθέτησης των κύριων χρήσεων και ο εντοπισμός των περιοχών με
ειδικό ενδιαφέρον.
Στην ενότητα αυτή συμπεριλαμβάνονται τα ακόλουθα:
Ιστορική ανάλυση
Η ιστορική ανάλυση στοχεύει στη διαχρονική παρακολούθηση της εξέλιξης του οικιστικού συνόλου. Τα στοιχεία αυτά συγκεντρώνονται από διάφορες ιστορικές πηγές,
προφορικές μαρτυρίες και την προσεκτική παρατήρηση των σωζόμενων τμημάτων
του οικισμού και των κτιρίων. Γίνεται προσπάθεια εντοπισμού των ιστορικών περιόδων ανάπτυξης ή παρακμής του, χρονολογούνται οι διαδοχικές επεκτάσεις και γενικά
8
οι μεταβολές των ορίων του, επισημαίνονται τα στοιχεία της ιστορικής συνέχειας ή οι
τομές στην εξέλιξή του, εντοπίζονται τα ιστορικά μεμονωμένα στοιχεία του αστικού
χώρου και τα σημαντικά κτίσματα που έχουν διασωθεί.
Οι παρατηρήσεις και γενικότερα η ανάλυση της ιστορικής διαμόρφωσης ενός ιστορικού οικιστικού συνόλου, αποκαλύπτουν τα στοιχεία και τους μηχανισμούς που
έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή του συγκεκριμένου χώρου. Προσεγγίζεται
με αυτό τον τρόπο το δύσκολο ζήτημα της «μοναδικότητας» και «ιδιαιτερότητας» του
τόπου. Μ’ αυτή την έννοια αποκτά ιδιαίτερη σημασία η επισήμανση των πρωταρχικών στοιχείων του οικιστικού χώρου καθώς και των διαδικασιών συνέχειας – ασυνέχειας και μετασχηματισμού του.
Η ιστορική ανάλυση μας ενδιαφέρει επίσης, διότι μέσα από τον προσδιορισμό
των αξιών του ιστορικού οικιστικού συνόλου, θα προκύψουν αρχές, κατευθυντήριοι
άξονες και στοιχεία για τη μορφοποίηση των προτάσεων ανάδειξής του. Το ζητούμενο για μια μελέτη αποκατάστασης – ανάδειξης ενός ιστορικού οικιστικού συνόλου,
δεν είναι μόνο η κωδικοποίηση και καταγραφή των ιστορικών στοιχείων αλλά η επαναχρησιμοποίησή τους μέσα από την νέα ερμηνεία τους. Σ’ αυτό θα συμβάλλει η αναγνώριση των σχέσεων που αναπτύχθηκαν ανάμεσα στον τόπο και την κοινωνική
δομή, διότι το κάθε οικιστικό σύνολο αποτελεί την έκφραση στο συγκεκριμένο τόπο
των κοινωνικών πρακτικών του κατοικείν μιας κοινότητας σε διαδοχικές ιστορικές
στιγμές.
Τα στοιχεία της έρευνας αυτής καταγράφονται σε χάρτες ιστορικής εξέλιξης του
οικιστικού συνόλου, σε χάρτες χρονολόγησης κτισμάτων. Επίσης οι ιστορικές πληροφορίες που συλλέγονται καταγράφονται στο αρχείο καρτελών των κτισμάτων.
2.2. Κοινωνικά, δημογραφικά και οικονομικά χαρακτηριστικά των κατοίκων.
Επειδή οποιαδήποτε επέμβαση σε ένα οικιστικό σύνολο είναι συγχρόνως και επέμβαση στην τοπική κοινότητα, πρέπει να καταγραφούν και να ληφθούν υπ’ όψιν σε
οποιαδήποτε επέμβαση, τα δημογραφικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά δεδομένα της περιοχής. Τα στοιχεία της έρευνας αυτής καταγράφονται σε πίνακες και
διαγράμματα καθώς και στο αρχείο καρτελών των κτισμάτων.
2.3. Καταγραφή των υφισταμένων πολεοδομικών χαρακτηριστικών
2.3. 1. Χρήσεις γης
Για τον εντοπισμό των χρήσεων γης πραγματοποιείται αποτύπωση των υφισταμένων
χρήσεων κατά κτίσμα και κατά όροφο. Επισημαίνονται οι ασυμβίβαστες χρήσεις, και
εντοπίζονται οι περιοχές με συγκέντρωση ειδικών χρήσεων. Τα στοιχεία της έρευνας
αυτής καταγράφονται χάρτες χρήσεων ανά όροφο, σε πίνακες και διαγράμματα καθώς και στο αρχείο καρτελών των κτισμάτων.
2.3.2. Υφιστάμενες τεχνικές υποδομές
Θα πρέπει να καταγραφούν και να τεκμηριωθούν οι υπάρχουσες τεχνικές υποδομές, όπως τα δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, ηλεκτοδότησης και τηλεπικοινωνιών,
9
ώστε να προκύψουν οι αντίστοιχες προτάσεις βελτίωσής τους. Τα στοιχεία της έρευνας αυτής καταγράφονται σε χάρτες.
2.3.3. Υφιστάμενες εξυπηρετήσεις
Θα πρέπει να καταγραφούν και να τεκμηριωθούν οι υπάρχουσες εξυπηρετήσεις,
όπως οι χώροι στάθμευσης, η τροφοδοσία των επιχειρήσεων, όσο και των κατοικιών,
η αποκομιδή των σκουπιδιών, η διέλευση οχημάτων πυρόσβεσης και υγείας κλπ. Τα
στοιχεία της έρευνας αυτής καταγράφονται σε χάρτες.
3. Συντακτικά στοιχεία του οικιστικού συνόλου
Σκοπός και μέθοδος ανάλυσης
Σ’ ένα ιστορικό οικιστικό σύνολο, τα μεμονωμένα κτίρια αποκτούν όλη τους τη σημασία αναφορικά με τον ιστό στον οποίο εντάσσονται. Τα οικιστικά σύνολα επιβάλλονται περισσότερο με τη συνάφεια και την ενότητά τους, παρά με την ιδιαίτερη αξία
των στοιχείων που τα συνθέτουν.
Για την κατανόηση αυτής της συνολικής εικόνας του ιστορικού οικιστικού συνόλου που είναι προϋπόθεση οποιασδήποτε επέμβασης, πρέπει να επισημανθούν, να
καταγραφούν συστηματικά και να αξιολογηθούν τα στοιχεία και τα συστήματα που
συγκροτούν το οικιστικό σύνολο. Η ανάλυση αυτή περιλαμβάνει τη συγκρότηση των
οικιστικών ενοτήτων, τη διάρθρωση των ιδιωτικών και των δημόσιων ελεύθερων χώρων, τη διάταξη του δικτύου των διαδρομών, το σύστημα διανομής των οικοπέδων,
την οργάνωση των κτιριακών όγκων και των μετώπων των δρόμων, και τέλος το είδος και τη θέση των μεμονωμένων κτισμάτων στο οικιστικό σύνολο
Οι ιστοί των ιστορικών οικιστικών συνόλων αποτελούνται από ένα μεγάλο αριθμό στοιχείων που έχουν σχέσεις εξαιρετικά περίπλοκες. Τα στοιχεία του οικιστικού ιστού μπορούν να διακριθούν σε πέντε συστήματα: Το σύστημα των οικοπέδων,
το σύστημα των διαδρομών, το σύστημα του κτισμένου χώρου, το σύστημα των ελεύθερων χώρων και τέλος το σύστημα των μνημείων και άλλων διακεκριμένων
στοιχείων του οικισμού.
Τα στοιχεία που θα συλλεγούν καταγράφονται σε χάρτες και ειδικούς πίνακες
και συνοδεύονται από αναλυτικά κείμενα.
3.1. Το σύστημα των οικοπέδων
Οι γεωμετρικές μορφές, τα μεγέθη και οι διατάξεις των οικοπέδων συγκροτούν το
οικοπεδικό σύστημα και αποτελούν καθοριστικά στοιχεία του αστικού ιστού. Αυτά
τα χαρακτηριστικά της ιδιοποίησης του εδάφους και της οικοπεδικής διανομής της
γης είναι προϊόντα της εξέλιξης τόσο των ειδικών τοπικών συνθηκών του οικιστικού
συνόλου, όσο και των γενικότερων μεταβολών των σχέσεων ιδιοκτησίας και των θεσμών που την καθόριζαν. Επειδή τα μονιμότερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του
χώρου και οι ιδιοκτησιακοί θεσμοί μεταβάλλονται αργά στο χρόνο, τα ίχνη των ιδιοκτησιακών σχέσεων που αποτυπώνονται στο έδαφος του οικιστικού συνόλου έχουν
σχετικά μεγάλη διάρκεια.
10
Εξ’ αιτίας της διάρκειάς του αυτής το σύστημα των οικοπέδων είναι από τα παλαιότερα συστήματα που διαμορφώνουν τον ιστό των οικιστικών συνόλων και προηγείται ιστορικά από το σύστημα του κτισμένου χώρου. Αποτελεί έτσι ένα πλαίσιο αναφοράς για τα υπάρχοντα κτίρια αλλά και αυτά που πρόκειται να οικοδομηθούν. Η
ποικιλία των οικοπεδικών μορφών επηρεάζει άμεσα την ποικιλία των κτιρίων.
3.2. Το σύστημα των διαδρομών
Το οδικό σύστημα αποτελείται από το σύστημα των διαδρομών, κύριων και δευτερευουσών που χρησιμοποιούνται για κάθε είδους μετακινήσεις, προσβάσεις και μεταφορές μέσα στον οικισμό. Η χάραξη και τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των διαδρομών, το εύρος και η κλίση τους, τα υλικά κατασκευής τους, και φυσικά το είδος
κυκλοφορίας που εξυπηρετούν έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη συγκρότηση του ιστού
του οικιστικού συνόλου. Αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης διαμόρφωσης, το οδικό σύστημα απεικονίζει με έκδηλο τρόπο τις σχέσεις και τη σημασία των διασυνδέσεων
του οικισμού με την ευρύτερη περιφέρειά του, καθώς και τις σχέσεις των τμημάτων
του οικισμού μεταξύ τους. Σ’ αυτή τη διαμόρφωση παίζουν ρόλο η μορφολογία του
εδάφους, η χωροθέτηση του αρχικού πυρήνα και των βασικών λειτουργιών του οικισμού, αλλά και η ύπαρξη σημαντικών στοιχείων του κτισμένου χώρου, όπως π.χ. η
εκκλησία ή άλλα σημαντικά κτίρια.
Η αντοχή του συστήματος είναι μεγάλη, διότι ο δρόμος γίνεται πεδίο ανάπτυξης
κοινωνικών δραστηριοτήτων και εγγράφεται στη συλλογική μνήμη της κοινότητας. Ο
δρόμος ενοποιεί και συγχρόνως διαχωρίζει το ιδιωτικό από το δημόσιο, οριοθετεί τις
ιδιοκτησίες και τις γειτονιές και γίνεται άξονας συγκέντρωσης λειτουργιών και χωροθέτησης δημόσιων κτιρίων. Το σύστημα των διαδρομών μετατρέπεται με την πάροδο
του χρόνου στο μονιμότερο χαρακτηριστικό της συγκρότησης του αστικού χώρου.
Εκτός από τους κεντρικούς άξονες στον οικισμό συναντάμε δύο κατηγορίες διαδρομών: Τις «δημόσιες» διαδρομές πού καθορίζονται από τα περιγράμματα των ιδιοκτησιών και κατά συνέπεια η μορφή τους προσαρμόζεται σε αυτά, με αποτέλεσμα να
μην βοηθούν στην δυνατότητα προσανατολισμού μέσα στον οικισμό. Η άλλη κατηγορία είναι οι ιδιωτικοί, οι οποίοι είναι συχνά αδιέξοδοι περνούν μέσα από αυλές και
δεν έχουν σαφές περίγραμμα. Το δίκτυο των διαδρομών διαρθρώνεται από κύριες και
δευτερεύοντες οδούς – μονοπάτια τα οποία εξασφαλίζουν προσπελασιμότητα στον
οικισμό.
3.3. Το σύστημα των κτισμένων χώρων
Στην ανάλυση αυτή ενδιαφέρει η μορφολογία του οικισμού στην κλίμακα της ογκομετρικής διάταξης Η κτιριακή μάζα γίνεται αντιληπτή στην ογκοπλασία της. Εξετάζοντας το σύνολο των κτισμένων χώρων παρατηρούμε ότι παρουσιάζει διάφορες διαβαθμίσεις συνέχειας ή ασυνέχειας που προκύπτουν από τη θέση των κτιρίων στο οικόπεδο και στις μεταξύ τους σχέσεις.
Η φυσιογνωμία του ιστορικού οικιστικού συνόλου διαμορφώνεται από τον κτισμένο χώρο, επηρεάζεται όμως και από το φυσικό περιβάλλον, που είτε διεισδύει σ’
αυτόν είτε τον περιβάλλει. Ο κτισμένος χώρος που είναι η επέμβαση του ανθρώπου
11
στον φυσικό χώρο, μεταβάλλει βαθμιαία το φυσικό περιβάλλον σε τεχνητό και δημιουργεί τα οικιστικά σύνολα. Ο κτισμένος χώρος συγκροτείται σε μεγάλο ποσοστό
από κάποιες πρωταρχικές δομές που αποτέλεσαν αφετηρίες και για πιο σύνθετες ενότητες.
3.4. Το σύστημα των ελεύθερων (δημόσιων και ημιδημόσιων ) χώρων
Οι ελεύθεροι, αδόμητοι χώροι είναι άμεσα συναρτημένοι με τους κτισμένους χώρους.
Συνήθως, η οργάνωση των ελεύθερων χώρων εκφράζεται ως το αρνητικό των κτισμένων χώρων.
Στον ελεύθερο χώρο των οικισμών ανήκουν οι κοινόχρηστοι χώροι όπως πλατείες, πλατώματα και δρόμοι, οι ιδιωτικοί πού είναι οι αυλές και οι κήποι αλλά και οι
καθαρά αγροτικοί χώροι.
Οι ελεύθεροι χώροι μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες: Οι δημόσιοι,
οι ημιδημόσιοι και οι ιδιωτικοί. Δημόσιοι χώροι είναι πχ οι η περιοχές γύρω από την
κεντρική πλατεία, οι διαδρομές και οι διασταυρώσεις τους, τα τρίστρατα και οι περιοχές των εισόδων προς τον οικισμό. Ημιδημόσιοι είναι ακάλυπτοι χώροι οι οποίοι
διευρύνουν την οριοθέτηση των διαδρομών και που χωρίς να αποτελούν τμήματα των
ιδιοκτησιών διέρχονται μέσα από αυτές. Ιδιωτικοί χώροι είναι οι εκτάσεις εντός των
ορίων των ιδιοκτησιών, όρια τα οποία όπως προαναφέρθηκε δεν καθορίζονται με μεγάλη σαφήνεια.
Τόσο οι δημόσιοι όσο και οι ημιδημόσιοι χώροι στον οικισμό μπορούν με σειρά
παρεμβάσεων να αναβαθμιστούν και να αποκτήσουν τον απαραίτητο αστικό εξοπλισμό (διαμορφώσεις, καθιστικά, σημάνσεις, φωτισμό κλπ.).
Για την αναβάθμιση των ιδιωτικών ελεύθερων χώρων είναι δυνατόν να συνταχθούν προδιαγραφές για την αποκατάσταση και ανάδειξή τους, οι οποίες θα υλοποιηθούν από την ιδιωτική πρωτοβουλία. Οι προδιαγραφές αυτές θα λειτουργήσουν ως
εναλλακτικές πιθανές προτάσεις πλαίσιο για την κατασκευή των αυλόγυρων, τις φυτεύσεις, τα κλιμακοστάσια, τις διαμορφώσεις, έτσι ώστε να εναρμονίζονται με το χαρακτήρα του οικισμού και να συμβάλλουν στην αναβάθμιση και ανάδειξή του
4 Αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά των κτισμάτων
4.1. Τυπολογικά χαρακτηριστικά των κτισμάτων
Από τη διερεύνηση της ιστορικής εξέλιξης των οικιστικών συνόλων και από την επιτόπου έρευνα θα προκύψουν οι βασικοί κτιριακοί τύποι που υπάρχουν στο υπό μελέτη ιστορικό οικιστικό σύνολο, οι οποίοι τις περισσότερες φορές είναι ένας ή δύο και
οι παραλλαγές τους.
Η μελέτη αυτή περιλαμβάνει την διάταξη των χώρων των κτιρίων σε όλες τις
τυπολογικές παραλλαγές, η οποία είναι η ίδια ενώ καταγράφονται και οι διαδοχικές
επεμβάσεις και προσθήκες που υπέστησαν με την πάροδο του χρόνου. Επίσης μελετάται η ογκοπλασία και οικιστική σύνταξη (σχέση με το δρόμο, προσανατολισμός)
και σχολιάζεται η κατασκευαστική τους τεχνολογία. Τα στοιχεία καταγράφονται στις
καρτέλες αποτύπωσης των κτισμάτων.
12
4.2. Μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτισμάτων
Καταγράφονται τα μορφολογικά χατρακτηριστικά των κτιρίων του οικιστικού συνόλου, τόσο όσον αφορά στην διαμόρφωση της μορφολογίας των όψεων, όσο και στη
διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων. Τα στοιχεία καταγράφονται στις καρτέλες αποτύπωσης των κτισμάτων.
4.3. Η κατασκευή των κτισμάτων
Καταγράφονται και τεκμηριώνονται με φωτογραφίες και σχέδια όλα τα ιδιαίτερα κατασκευαστικά στοιχεία των κτισμάτων του οικιστικού συνόλου. Τα στοιχεία καταγράφονται στις καρτέλες αποτύπωσης των κτισμάτων
4.4. Ύψη κτιρίων - ογκοπλασία
Καταγράφονται τα υφιστάμενα ύψη των ιστορικών κτισμάτων καθώς και ο υφιστάμενος υλοποιημένος συντελεστής δόμησης και κάλυψης. Τα στοιχεία καταγράφονται
στις καρτέλες αποτύπωσης των κτισμάτων και χωροθετούνται σε χάρτες.
4.5. Φυσική κατάσταση κτιρίων
Καταγράφεται η φυσική κατάσταση των ιστορικών κτιρίων ανά ενότητα κατασκευής
και συνολικά. Τα στοιχεία καταγράφονται στις καρτέλες αποτύπωσης των κτισμάτων
και χωροθετούνται σε χάρτες. Η ποσοτικοποίηση των στοιχείων αυτών είναι σημαντική για την μετέπειτα διαχείριση του ιστορικού οικιστικού αποθέματος.
4.6. Καταγραφή και αξιολόγηση στοιχείων του δημόσιου χώρου
Καταγράφονται όλα τα στοιχεία του δημόσιου χώρου τα οποία συμβάλλουν στην εικόνα του, όπως παλαιές φυτεύσεις, πεζούλια, διαμορφωμένα πρανή, βρύσες, κλπ.
5. Αξιολόγηση και βαθμός προστασίας
Η αξιολόγηση και ο βαθμός προστασίας κάθε κτίσματος είναι μια συνθετική διαδικασία, καθώς με βάση τα αποτελέσματα της ερευνητικής διαδικασίας, προκύπτει μια
σειρά κριτηρίων επιλογής, όπως η αυθεντικότητα, τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, ο
βαθμός διατήρησης της δομής και η σπανιότητα των κτισμάτων αλλά και των άλλων
στοιχείων του οικιστικού συνόλου. Τα στοιχεία καταγράφονται στις καρτέλες αποτύπωσης των κτισμάτων και χωροθετούνται σε χάρτες.
5.1. Αξιολόγηση
Α). πολύ αξιόλογο: Πρόκειται για πολύ σημαντικά μνημεία, τα οποία είναι κατασκευασμένα σε παλαιές ιστορικές περιόδους. Διατηρούν αρκετά από τα αρχιτεκτονικά (τυπολογικά και μορφολογικά) χαρακτηριστικά τους, καθώς και από τα στοιχεία
της κατασκευαστικής τους δομής.
Β). Αξιόλογα: Πρόκειται για σημαντικά κτίσματα, τα οποία αυτά καθ’ αυτά μπορεί
να μην αποτελούν σημαντικά μνημεία, ωστόσο στο σύνολό τους είναι αυτά που
προσδίδουν στον οικισμό την ομοιογένεια και το χαρακτήρα συνόλου. Διατηρούν σε
13
μεγάλο βαθμό τα αρχιτεκτονικά και τα δομοστατικά τους χαρακτηριστικά, και διατηρούνται σε μέτρια φυσική κατάσταση.
Γ). Αλλοιωμένα: Πρόκειται για παλαιά κτίσματα τα οποία έχουν υποστεί εκτεταμένες προσθήκες και μετατροπές, οι οποίες έχουν αλλοιώσει τον ιστορικό χαρακτήρα
τους.
Δ). Ερείπια: Πρόκειται για ερείπια παλαιότερων κατασκευών οι οποίες με την πάροδο του χρόνου και την εγκατάλειψη έχει καταρρεύσει μεγάλο τμήμα τους. Στην κατηγορία αυτή ταξινομούνται τα ερείπια παλαιών κτισμάτων τα οποία έχουν καταρρεύσει μερικά ή συνολικά. Επιμερίζονται σε κτίρια στα οποία διασώζεται μόνο το περίγραμμα τους σε επίπεδο θεμελίων καθώς και κτίρια τα οποία έχουν μερικώς καταρρεύσει, ωστόσο διασώζεται σε γενικές γραμμές η ογκοπλασία τους
5.2. Βαθμός προστασίας
Το σύνολο των κτισμάτων του ιστορικού οικιστικού συνόλου, ταξινομείται με τους
εξής χαρακτηρισμούς σε σχέση με το βαθμό προστασίας τους, ο οποίος είναι αξιολογικός και έχει ως στόχο την οριοθέτηση και τις προδιαγραφές των επεμβάσεων σ’ αυτά ώστε να προστατευθεί ο χαρακτήρας τους και κατ΄ επέκταση η εικόνα του παραδοσιακού συνόλου:
Α: Απόλυτη προστασία. Στην κατηγορία αυτή ταξινομούνται τα πολύ αξιόλογα κτίσματα και στοιχεία του οικιστικού συνόλου. Για τα κτίρια αυτά προβλέπονται επεμβάσεις που στοχεύουν στη διατήρηση των τυπολογικών μορφολογικών και κατασκευαστικών χαρακτηριστικών τους, σε συνδυασμό με όλες τις εκσυγχρονιστικές επεμβάσεις τόσο αρχιτεκτονικές και δομοστατικές όσο και ηλετρομηχανολογικές που
απαιτούνται από τις σύγχρονες ανάγκες διαβίωσης. Δεν θα πρέπει δηλαδή να γίνουν
τμηματικές ή συνολικές καθαιρέσεις, τόσο στο εξωτερικό ή στο εσωτερικό των κτιρίων. Δεν θα πρέπει να προστεθούν νέοι όγκοι ή άλλα στοιχεία τα οποία θα αλλοιώνουν την μορφολογία και την ογκοπλασία τους όπως π.χ. εξώστες, αρχιτεκτονικές
προεξοχές κλπ. Για την περίπτωση αυτή θα πρέπει να γίνει μια συστηματική μελέτη
αποκατάστασης, με στόχο τη συντήρηση και ανάδειξη όλα των σημαντικών τυπολογικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών του καθώς και τη δομοστατική του οργάνωση. Επίσης ιδιαίτερη φροντίδα θα πρέπει να δοθεί στην αποκατάσταση του ζωγραφικού διακόσμου και των επιζωγραφισμένων ξύλινων στοιχείων.
Β: Διατήρηση κελύφους όγκου. Στην κατηγορία αυτή ταξινιομούνται τα αξιόλογα
κτίσματα του οικιστικού συνόλου. Στα κτίρια αυτά προβλέπονται επεμβάσεις που
στοχεύουν στη διατήρηση των τυπολογικών μορφολογικών και κατασκευαστικών
χαρακτηριστικών τους σε συνδυασμό με όλες τις εκσυγχρονιστικές επεμβάσεις (αρχιτεκτονικές, στατικές και ηλεκτρομηχανολογικές που απαιτούνται από τις σύγχρονες
ανάγκες διαβίωσης). Ωστόσο επειδή στα κτίρια αυτά είτε έχουν γίνει επεμβάσεις που
έχουν αλλοιώσει μερικά το χαρακτήρα τους είτε διατηρούνται σε πολύ κακή κατάσταση, προτείνεται ένα πιο χαλαρό πλαίσιο επεμβάσεων, όπως προσθήκες, πιθανές
εσωτερικές αναδιατάξεις κλπ.
14
Γ: Διατήρηση, ανακατασκευή αρχικής θέσης και όγκου – Διορθωτικές επεμβάσεις
Πρόκειται ουσιαστικά για την ανακατασκευή των ερειπίων των υφιστάμενων
κατασκευών, καθώς και για πολύ εκτεταμένες επεμβάσεις που θα απαιτηθούν στα
κτίρια των οποίων ο χαρακτήρας και η δομή παρουσιάζουν μεγάλες αλλοιώσεις από
την αυθεντική κατάσταση.
Στις περιπτώσεις των ερειπίων με βάση το γεωμετρικό περίγραμμα των κτισμάτων κατοικίας καθώς και των βοηθητικών κτισμάτων της ιδιοκτησίας είναι δυνατόν
να ανακατασκευαστεί ο προγενέστερος όγκος. Κατά την ανακατασκευή θα πρέπει να
συμπεριληφθούν όλα τα στοιχεία τα οποία διασώζονται, (όπως πχ. η θέση της εισόδου, των ανοιγμάτων, της σάλας στον όροφο, του κλιμακοστασίου) και κυρίως το
ύψος και ο όγκος των προϋφισταμένων κατασκευών. Η τελική αντιληπτική οργάνωση
του ανακατασκευασμένου κτίσματος θα πρέπει να είναι πανομοιότυπη με της αυθεντικές παραδοσιακές κατασκευές, και όσο το δυνατόν με τα ίδια υλικά και την ίδια
οικοδομική τεχνολογία.
Στις περιπτώσεις όπου εκτεταμένες επεμβάσεις κατά το παρελθόν έχουν αλλοιώσει τον ιστορικό χαρακτήρα των υφισταμένων παλαιών κτισμάτων, προτείνεται,
(εφ΄όσον είναι δυνατόν) να προγραμματιστούν διορθωτικές επεμβάσεις με στόχο την
όσο το δυνατόν καλύτερη ενσωμάτωση των περιπτώσεων αυτών στο ιστορικό περιβάλλον και με τρόπο συμβατό με τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των αυθεντικών
κτισμάτων του οικισμού. Οι επεμβάσεις αυτές θα προβλέπουν σε γενικές γραμμές
(εξαρτάται από την κάθε περίπτωση), την απομάκρυνση των ασύμβατων προσθηκών,
τον ανασχεδιασμό και την καλύτερη ενσωμάτωση στοιχείων τα οποία δεν είναι δυνατόν να απομακρυνθούν, όπως επεμβάσεις με οπλισμένο σκυρόδεμα, την ανακατασκευή στοιχείων πού έχουν καθαιρεθεί κυρίως στο εξωτερικό περίβλημα κλπ.
Γ1: Διατήρηση - ανακατασκευή. Στην κατηγορία αυτή ταξινομούνται τα κτίρια σε
ερειπιώδη μορφή, είτε πρόκειται για ερείπια στη στάθμη των θεμελίων, είτε για ερείπια στα οποία είναι δυνατόν να αναγνωριστεί μερικά η ογκοπλασία και τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά τους. Για τα κτίσματα αυτά προτείνεται αφού γίνει συστηματική
καταγραφή και αξιολόγηση των ερειπίων η ανακατασκευή τους στην ίδια θέση και
όγκο με τα παλαιά κτίσματα, καθώς και η διατήρηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων
στοιχείων από την αυθεντική κατασκευή.
Γ2: Διορθωτικές επεμβάσεις. Στην κατηγορία αυτή ταξινομούνται τα κτίρια τα οποία έχουν υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις στη δομή και τα αρχιτεκτονικά τους χαρακτηριστικά με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η ανάκτησή τους, καθώς και όλα
τα εξ’ ολοκλήρου ανακατασκευασμένα και τα νεόδμητα κτίρια. Ωστόσο σε περίπτωση που θα απαιτηθεί να γίνουν κάποιες παρεμβάσεις, κυρίως στα αλλοιωμένα κτίρια,
θα ήταν σκόπιμο να αναθεωρηθούν και να επανασχεδιαστούν τμήματά τους με τρόπο
συμβατό με τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των αυθεντικών κτισμάτων του οικισμού.
15
Πρόκειται κυρίως για προσκτίσματα τα οποία είναι πολύ ευτελείς κατασκευές, και
γενικώς αλλοιώνουν και προσβάλλουν την εικόνα του συνόλου. Οι κατασκευές αυτές
προτείνεται να απομακρυνθούν.
Δ: Τροποποίηση. Καθαίρεση - επανασχεδιασμός
Στην κατηγορία αυτή ταξινομούνται οι ασύμβατες νέες κατασκευές ή προσκτίσματα
και ευτελείς κατασκευές, που αλλοιώνουν σημαντικά τον χαρακτήρα του ιστορικού
συνόλου και πρέπει να καθαιρεθούν ή να επανασχεδιαστούν.
Τα νεόδμητα κτίσματα κυρίως λόγω της ογκοπλασίας και του τρόπου σύνταξής
τους στον παραδοσιακό ιστό, πολλές φορές δεν εναρμονίζονται με την ενότητα του
συνόλου. Στα κτίσματα αυτά υπάρχουν ελάχιστα περιθώρια παρεμβάσεων, ωστόσο
αν απαιτηθεί θα ήταν δυνατόν να προκύψουν κάποιες διορθωτικές παρεμβάσεις, οι
οποίες θα μπορούσαν να βελτιώσουν την εικόνα τους.
Οι χαρακτηρισμοί και οι προδιαγραφές επεμβάσεων που προτείνονται αφορούν
ένα πολύ γενικό πλαίσιο, του οποίου βεβαίως η υιοθέτηση του δεν μπορεί να είναι
υποχρεωτική, εφ’ όσον ο οικισμός προστατεύεται και ελέγχεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ. και του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., και εφ’ όσον μια πιο σε βάθος έρευνα
των επί μέρους περιπτώσεων θα μπορούσε να διαμορφώσει τις αρμόζουσες επεμβάσεις για την προστασία και διατήρηση των κτισμάτων. Ωστόσο αποτελεί μια κατ’ αρχήν γενική εκτίμηση της κατάστασης και ένα πλαίσιο διαλόγου ανάμεσα στις αρμόδιες υπηρεσίες και τους ιδιώτες ιδιοκτήτες και μελετητές.
Τα στοιχεία τα οποία καταγράφονται στην επί τόπου έρευνα παρουσιάζονται
αναλυτικά στις καρτέλες αποτύπωσης, καθώς και στα διαγράμματα και στο χάρτη
βαθμού προστασίας των κτιρίων του οικιστικού συνόλου.
Επισημάνσεις
Ο χαρακτήρας και η εικόνα του δημόσιου χώρου των ιστορικών οικιστικών συνόλων
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από την εικόνα και το χαρακτήρα των επί μέρους
κτισμάτων. Όταν δε ο ιστός του οικισμού είναι συνεχής και τα κτίρια γίνονται αντιληπτά ως συνεχή μέτωπα, τότε πράγματι οι όψεις των κτισμάτων επί των οδών έχουν
ιδιαίτερη σημασία. Σε άλλες περιπτώσεις τα κτίρια δε διατάσσονται γραμμικά και δε
διαμορφώνουν συνεχή μέτωπα. Αντίθετα στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι πανταχόθεν ελεύθερα εκτός λίγων εξαιρέσεων. Έτσι η αντίληψη των κτισμάτων διαμορφώνεται πιο σύνθετα και όχι μόνο από την οργάνωση των εξωτερικών τους επιφανειών
και από την ογκοπλασία τους. Σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνεται και από άλλες κατασκευές όπως περιφράξεις, πέργκολες, φυτεύσεις κλπ. Συνεπώς η αποκατάσταση και η
ανάδειξη των αξιόλογων κτιρίων του οικισμού θα πρέπει να μην περιορίζεται μόνο
αυστηρά το περίγραμμά τους αλλά να περιλαμβάνει και το σύνολο των κατασκευών
που τα περιβάλλουν. Ιδιαίτερα όταν τα περισσότερα από τα κτίρια εδράζονται σε επικλινές έδαφος ακόμα και οι κατασκευές συγκράτησης του εδάφους (αναλημματικοί
16
τοίχοι) επηρεάζουν σημαντικά τη συνολική αντίληψη. Επομένως τα στοιχεία αυτά
πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψη στη σύνταξη των μελετών.
Το ζήτημα της ένταξης νέας αρχιτεκτονικής σε ένα ιστορικό οικιστικό σύνολο
αποτελεί ένα κρίσιμο ζήτημα. Σε γενικές γραμμές μπορεί να προδιαγραφεί η υιοθέτηση διακριτικής σύγχρονης αρχιτεκτονικής αντί της μίμησης των μορφών του παρελθόντος. Οι νέες κατασκευές πρέπει να εντάσσονται στο ιστορικό οικιστικό σύνολο με
την ίδια αστική σύνταξη με τις υφιστάμενες και να έχουν σχετικά ανάλογη ογκοπλασία. Η νέα δόμηση εντός των ιστορικών συνόλων ελέγχεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες.
17
Α. Γενικό σχεδιάγραμμα διάρθρωσης καταγραφής υπάρχουσας κατάστασης - μεθοδολογία
1. Οι σχέσεις του οικισμού με το φυσικό ή ανθρωπογενή ευρύτερο γεωγραφικό
2. Επισήμανση των κύριων χαρακτηριστικών του οικιστικού συνόλου – σύνταξη αρχείου καρτελών
Ιστορική ανάλυση
Καταγραφή των κοινωνικών, δημογραφικών και οικονομικών χαρακτηριστικών των κατοίκων.
2.3.
Καταγραφή των υφισταμένων πολεοδομικών χαρακτηριστικών
2.3.1. Καταγραφή χρήσεων γης
2.3.2. Καταγραφή υφισταμένων τεχνικές υποδομών
2.3.3. Καταγραφή υφισταμένων εξυπηρετήσεων
3. Συντακτικά στοιχεία του οικιστικού συνόλου – Μέθοδος ανάλυσης
3.1.
Το σύστημα των οικοπέδων
3.2.
Το σύστημα των διαδρομών
3.3.
Το σύστημα των κτισμένων χώρων
3.4.
Το σύστημα των ελεύθερων χώρων
4. Αρχιτεκτονικά και κατασκευαστικά χαρακτηριστικά των κτισμάτων
4.1.
Τυπολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτισμάτων.
4.2.
Μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτισμάτων.
4.3.
Η κατασκευή των κτισμάτων
4.4.
Ύψη κτιρίων
4.5.
Φυσική κατάσταση κτιρίων
4.6.
Καταγραφή και αξιολόγηση στοιχείων του δημόσιου χώρου
5. Αξιολόγηση και βαθμός προστασίας
5.1.
Αξιολόγηση των κτισμάτων και στοιχείων περιβάλλοντος
5.2.
Βαθμός προστασίας των κτισμάτων
18
Β. Πρόταση αποκατάστασης - αναβίωσης
Γενικές αρχές
Βασική αρχή για την αποκατάσταση, αναβίωση ή ανάδειξη ενός ιστορικού οικιστικού
συνόλου είναι η πραγματοποίηση σειράς παρεμβάσεων έτσι ώστε από τη μια μεριά να
ανακτηθούν τα κατεστραμμένα ή αλλοιωμένα πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά του
χαρακτηριστικά και από την άλλη να αποκτήσει το οικιστικό σύνολο όλα εκείνα τα
στοιχεία ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες.
Η κρίσιμη και λεπτή ισορροπία ανάμεσα στις απαιτούμενες σύγχρονες υποδομές, τις νέες ανάγκες της κατοικισημότητας πλαισιωμένες με σύγχρονα τεχνολογικά
δεδομένα και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ιστορικού συνόλου, το οποίο οργανώθηκε και βιώθηκε σε μια άλλη εποχή είναι το ζητούμενο.
Έτσι οι σύγχρονες εξυπηρετήσεις και υποδομές θα πρέπει να ενταχθούν με τέτοιο
τρόπο ώστε να μην αναιρούν ή αλλοιώνουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα του.
Η δυνατότητα πρόσβασης με αυτοκίνητο, τα δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης,
ηλεκτροδότησης, τηλεφωνίας κ.λπ. είναι στοιχεία του σύγχρονου πολιτισμού τα οποία δεν υφίσταντο όταν αναπτύχθηκε ο οικισμός, και εν πολλοίς δεν υφίστανται και
σήμερα. Ωστόσο χωρίς αυτά είναι αδύνατο να φανταστούμε την αναβίωση του οικισμού από παλαιούς ή νέους κατοίκους. Επίσης τα κτιριολογικά δεδομένα των κτισμάτων ενώ σε κάποια προηγούμενη κοινωνική οικονομική και ιστορική κατάσταση ικανοποιούσαν τις τότε ανθρώπινες ανάγκες, σήμερα θεωρούνται ανεπαρκή και χρειάζονται εκσυγχρονισμό.
Για την αναβίωση συνεπώς του οικιστικού συνόλου μπορούμε να διακρίνουμε
γενικά δυο κατηγορίες επεμβάσεων. Αυτές οι οποίες θα πραγματοποιηθούν από τη
δημόσια πρωτοβουλία και αυτές οι οποίες θα πραγματοποιηθούν από την ιδιωτική
πρωτοβουλία (παλαιοί και νέοι κάτοικοι του οικισμού).
Η μελέτη πρέπει να έχει ως στόχο να προτείνει και να περιγράψει λεπτομερώς
τα τεχνικά έργα τα οποία θα υλοποιηθούν από την τοπική αυτοδιοίκηση και να προδιαγράψει με μορφή κατευθύνσεων και οδηγιών τις επεμβάσεις εκείνες που θα πρέπει
να υλοποιηθούν από την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Έτσι τα μεν πρώτα θα τα ονομάσουμε έργα δημοσίου ενδιαφέροντος και τα δεύτερα
προδιαγραφές επεμβάσεων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
1. Έργα δημοσίου ενδιαφέροντος
Σ' αυτά ανήκουν κυρίως οι υποδομές, τα έργα διαμορφώσεων δημόσιων χώρων, ο
απαιτούμενος αστικός εξοπλισμός καθώς και όλα εκείνα τα απαραίτητα μέτρα θεσμικού χαρακτήρα τα οποία καθορίζουν τον έλεγχο και τον τρόπο δόμησης στο ιστορικό
οικιστικό σύνολο.
1.1. Έργα υποδομών
Σ' αυτά ανήκουν το δίκτυο αποχέτευσης, το δίκτυο ύδρευσης, το υπόγειο δίκτυο ηλεκτροδότησης, το υπόγειο δίκτυο τηλεφωνίας καθώς και το οδικό δίκτυο. Για τις υπο-
19
δομές αυτές θα πρέπει να γίνεται εκτενής αναφορά στις ειδικές μελέτες, οδοποιίας,
υδραυλικών, ηλεκτρικών και μηχανολογικών εγκαταστάσεων.
1.2. Πρόκειται για χωροθέτηση διευθέτηση και αισθητική οργάνωση των δρόμων,
των μικρών ή μεγαλύτερων πλατωμάτων ή πλατειών και άλλων στοιχείων του οικιστικού συνόλου.
1.2.1. Δρόμοι
Οι παλιοί δρόμοι οι οποίοι εξασφάλιζαν τη μετακίνηση ζώων και ανθρώπων μέσα
στον οικισμό ήταν στενοί μεταβαλλόμενου πλάτους οριζόμενου κυρίως από τους αυλότοιχους των ιδιοκτησιών. Ορισμένοι από αυτούς διαπλατύνθηκαν για να καλύψουν
μεταγενέστερες ανάγκες. Σήμερα υπάρχει ανάγκη δημιουργίας ενός πλέγματος οδικού δικτύου το οποίο θα πρέπει να εξασφαλίζει τη στοιχειώδη κίνηση τροχοφόρων
οχημάτων, τόσο για τη διέλευση των ιδιωτικών αυτοκινήτων όσο και τη διέλευση
τροχοφόρων δημόσιας χρήσης, όπως νοσοκομειακών, πυροσβεστικών, απορριμματοφόρων και μικρών φορτηγών. Ωστόσο ένα τέτοιο σύγχρονο δίκτυο θα ήταν σε μεγάλη αντίφαση με τη δομή και το χαρακτήρα του ιστορικού οικιστικού ιστού.
Για να κρατηθεί η λεπτή ισορροπία η οποία αναφέρθηκε εισαγωγικά θα πρέπει
να υιοθετούνται συμβιβαστικές λύσεις, οι οποίες αφ' ενός θα επιτρέπουν τη στοιχειώδη εξυπηρέτηση των παραπάνω, αφ' ετέρου δεν θα αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά
του παραδοσιακού ιστού. Όλα τα δίκτυα των απαραίτητων υποδομών θα πρέπει να
διέρχονται κάτω από την επιφάνεια των διαδρομών.
1.2.2. Διαμόρφωση πλατωμάτων - πλατειών
Θα πρέπει να γίνεται με τρόπο ώστε, να διατηρείται και να τονίζεται ο χαρακτήρας
της αρχικής αντίληψης της γεωμετρίας του αστικού ιστού και των ελεύθερων δημόσιων χώρων. Οι πλατείες και οι τόποι συγκέντρωσης για κοινωνικές εκδηλώσεις θα
σχεδιαστούν λεπτομερώς με κατάλληλες δαπεδοστρώσεις, φυτεύσεις, ένταξη αστικού
εξοπλισμού κ.λπ.
1.3. Προτάσεις θεσμικού χαρακτήρα
Για τον προσδιορισμό των καταλληλότερων όρων δόμησης στον ιστορικό οικισμό
ώστε με την αναβίωση να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του, θα πρέπει να ληφθούν
υπ’ όψη τα πραγματοποιημένα ποσοστά κάλυψης και οι συντελεστές δόμησης, των
υφισταμένων ιστορικών κτισμάτων. Δηλαδή να συνεκτιμηθούν: το υφιστάμενο μέγεθος των ιδιοκτησιών (οικοπέδων), το μέσο ποσοστό κάλυψης και ο μέσος συντελεστής δόμησης.
Τα μεγέθη αυτά τα οποία θα συλλεγούν από την ανάλυση του οικισμού θα μελετηθούν προσεκτικά και στη συνέχεια θα επεξεργαστούν στατιστικά. Εάν διαφοροποιούνται σε μικρότερους οικιστικούς πυρήνες, (π.χ. αύξηση κάλυψης στις περιοχές
των αγορών), αυτό θα πρέπει να εκτιμηθεί και στην πρόταση των νέων όρων δόμησης, οι οποίες θα πρέπει να παρουσιάζουν κλιμάκωση.
20
Για τις ιδιοκτησίες στις οποίες διατηρούνται ακόμα κτίσματα είτε πρόκειται για
κυρίως κατοικίες είτε για βοηθητικά προσκτίσματα και σήμερα μπορούν να αναγνωριστούν είτε ως κτίρια είτε ως ερείπια θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα αποκατάστασης των ερειπίων στο βαθμό που δεν αλλοιώνεται η φυσιογνωμία του οικιστικού συνόλου, ακόμα και εάν ξεπερνούν το επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης και τον
επιτρεπόμενο συντελεστή δόμησης. Αυτό αποτελεί και ένα κίνητρο για την αποκατάσταση των υφιστάμενων κτισμάτων. Στις παραπάνω περιπτώσεις και εφ' όσον το σύνολο των υφισταμένων κτισμάτων και ερειπίων δεν εξαντλούν το επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης και σ.δ. τότε θα πρέπει να επιτρέπεται η ανέγερση κτισμάτων σε συνέχεια των υφισταμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να εντάσσονται αρμονικά. Στις περιπτώσεις των ιδιοκτησιών που εντάσσονται μέσα στα ελαφρώς διευρυμένα όρια του
οικισμού και στις οποίες δεν υφίστανται παλιά κτίσματα ή ερείπια θα πρέπει να επιτρέπεται η δόμηση σύμφωνα με τους νέους όρους δόμησης.
Οι παραπάνω γενικές διατάξεις θα αποτελέσουν αντικείμενο ειδικού πολεοδομικού κανονισμού, και θα επιτρέπουν από τη μια μεριά την ανέγερση νέων κτισμάτων
στις ιδιοκτησίες οι οποίες θα προκύψουν από τον επιμερισμό των σημερινών μεγάλων ιδιοκτησιών και από την άλλη την αναβίωση των εγκαταλειμμένων ή ερειπωμένων κτισμάτων του οικισμού.
Οι νέες ρυμοτομικές γραμμές στον οικισμό θα πρέπει να ορίζονται από τους ήδη υφιστάμενους αυλότοιχους εκείνους, ίχνη των οποίων μπορούν να αναγνωριστούν.
1.3.2. Δυνατότητα στάθμευσης
Η στάθμευση αυτοκινήτων θα πρέπει να απαγορεύεται κατά μήκος των δρόμων του
οικισμού, ωστόσο όμως να υπάρχει η δυνατότητα χωροθέτησης τέτοιων χώρων, είτε
εντός των ιδιοκτησιών (όπου αυτό είναι εφικτό), είτε σε χώρους πλησίον των παρυφών οικιστικών συνόλων.
1.3.3. Χρήσεις γης
1. Συστηματικός έλεγχος σχετικά με την ένταξη αυτών των χρήσεων στα ιστορικά
κτίρια ώστε να μην προκαλέσουν αλλοιώσεις και καταστροφικές επεμβάσεις, γεγονός
που εν μέρει εξασφαλίζεται από τον έλεγχο των μελετών αποκατάστασης – επανάχρησης από τις αρμόδιες Υπηρεσίες.
2. Μελέτη χωροταξικής κατανομής των χρήσεων, ώστε να αποφευχθούν προβλήματα κορεσμού συγκεκριμένων περιοχών μέσα στον οικισμό, καθώς και ένταξης των
χρήσεων με κριτήρια που σχετίζονται με την τροφοδοσία και με την αποκομιδή των
απορριμμάτων, ώστε να αποφευχθούν προβλήματα ρύπανσης και αλλοίωσης της συνολικής εικόνας του οικισμού.
1.3.4. Εγκρίσεις - αδειοδοτήσεις
Για κάθε οικοδομική εργασία θα προηγείται έγκριση της μελέτης από αρμόδια αρχιτεκτονική επιτροπή (Ε.Π.Α.Ε.) οι αρμοδιότητες και η σύσταση της οποίας θα οριστεί
μαζί με το σχετικό σχέδιο προεδρικού διατάγματος για την κήρυξη του οικισμού ως
διατηρητέου.
21
2. Προδιαγραφές επεμβάσεων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας
Στον οικισμό αναμένεται να αναπτυχθούν πρωτοβουλίες αποκατάστασης και ανακατασκευής των κτισμάτων από τους σημερινούς ή τους μελλοντικούς ιδιοκτήτες οι οποίες μπορούν να ομαδοποιηθούν στις εξής κατηγορίες:
1. Αποκατάσταση των αξιόλογων κτισμάτων τα οποία διατηρούνται σε καλή έως
μέτρια κατάσταση
2. Αποκατάσταση - ανακατασκευή των αξιόλογων κτισμάτων τα οποία διατηρούνται
σε κακή έως ερειπιώδη κατάσταση
3. Ανακατασκευή κτισμάτων τα οποία διακρίνονται μόνο στη στάθμη των θεμελίων
και υπάρχουν τεκμήρια για την προγενέστερη ύπαρξη τους (παλαιότερες αποτυπώσεις, φωτογραφίες αρχείων κ.λπ.)
4. Ανέγερση νέων κτισμάτων σε ήδη υφιστάμενες ιδιοκτησίες χωρίς κτίσματα ή σε
ιδιοκτησίες οι οποίες εντάσσονται στο ελαφρά διευρυμένο βόρειο όριο του οικισμού.
Για κάθε μια από τις παραπάνω κατηγορίες, θα πρέπει να συνταχθούν γενικές προδιαγραφές και τεχνικές οδηγίες ώστε τα νέα κελύφη που θα προκύψουν μετά τις επεμβάσεις αποκατάστασης και αναβίωσης, από τη μια μεριά να ικανοποιούν τις σύγχρονες ανάγκες διαβίωσης και αντισεισμικής προστασίας και από την άλλη μεριά να διατηρηθεί ο παραδοσιακός χαρακτήρας του οικισμού.
22
Γενικό σχεδιάγραμμα διάρθρωσης προτάσεων αποκατάστασης - αναβίωσης
Ι. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ – ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
• Φάκελος κήρυξης. Ειδικός πολεοδομικός κανονισμός
o Όροι και προδιαγραφές νέας δόμησης, χρήσεις
o Ρυμοτομικό σχέδιο
o Συντελεστής δόμησης
o Κάλυψη
o Ύψη ογκοπλασία
o Υλικά και κατευθύνσεις αρχιτεκτονικού χαρακτήρα
•
Θεσμοθέτηση νέων ορίων οικισμού και ευρύτερης ζώνης προστασίας
•
•
Χρήσεις γής
Όροι και περιορισμοί, όπου απαιτείται. Έλεγχος της πύκνωσης των χρήσεων
• Πλαίσιο προδιαγραφών για την αποκατάσταση παλαιών κτισμάτων.
o Υλικά και τρόποι αποκατάστασης.
o Κατευθύνσεις επανάχρησης
•
o
o
o
o
o
Πλαίσιο προδιαγραφών που προστατεύουν την εικόνα του δημόσιου χώρου
του οικισμού.
Υλικά και ύψος αυλόγυρων
Αυλόθυρες
Φυτεύσεις
Διαφημιστικές πινακίδες
Ιδιωτικές σημάνσεις
ΙΙ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ
• Διευθέτηση του οδικού δικτύου – διαδρομές
o Πιθανή διάνοιξη περιφεριακής οδού
o Αυτοκινητόδρομοι, πεζόδρομοι
o Χώροι στάθμευσης
•
Υποδομές
o Ύδρευσης - αποχέτευσης
o Υπογείωση καλωδίων ηλεκτρισμού και επικοινωνιών
•
•
•
•
Δαπεδοστρώσεις, διευρύνσεις
Αστικός εξοπλισμός (πινακίδες σήμανσης, καθιστικά, φωτισμός)
Διευθέτηση πιθανών πρανών ρεμάτων
Φυτεύσεις
23

Download Report