Πεξηερφκελα Πξφινγνο ............................................................................................................................. 5 Δηζαγσγή ............................................................................................................................. 7 Κεθάιαην Ι. Ζ ζέζε ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ ζηνλ εζληθφ θαη επξσπατθφ ρψξν ................ 9 1. πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο................................................................................................. 9 2. ηξαηεγηθή «Δπξψπε 2020».......................................................................................... 9 3. ρέδην Αλάππμεο ηνπ Κνηλνηηθνχ Υψξνπ (ΑΚΥ) ........................................................ 11 3.1. Πνιπθεληξηθή ρσξνηαμηθή αλάπηπμε θαη λέα ζρέζε πφιεο / ππαίζξνπ ........................ 11 3.2. Ηζφηηκε πξφζβαζε ζηηο ππνδνκέο θαη ζηε γλψζε ........................................................ 12 3.3. πλεηή δηαρείξηζε ηεο θχζεο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ................................... 12 4. Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή (ΚΑΠ) .................................................................................... 12 4.1. Γεληθά ...................................................................................................................... 13 4.2. Μειινληηθνί ζηφρνη ηεο ΚΑΠ ........................................................................................ 13 5. Αλαζεσξεκέλε Δζληθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε .................................... 14 6. Δζληθφο Υσξνηαμηθφο ρεδηαζκφο ............................................................................... 14 7. Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο (ΔΠΑ 2007 – 2013) ........................................ 15 7.1. Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Θεζζαιίαο - ηεξεάο Διιάδαο - Ζπείξνπ (2007 - 2013)……………………………………………………… ..................................... 15 7.2. Πξνγξάκκαηα επξσπατθήο εδαθηθήο ζπλεξγαζίαο ...................................................... 16 8. Δζληθφ ηξαηεγηθφ ρέδην Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (2007 - 2013) ................................... 17 Κεθάιαην ΙΙ. Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ: Γεδνκέλα – Σάζεηο – Πξννπηηθέο ................................. 19 1. Γεληθά ...................................................................................................................... 19 2. Γηνηθεηηθή δηάξζξσζε .................................................................................................. 19 3. Οηθηζηηθή δηάξζξσζε ................................................................................................... 19 3.1. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ ................................................................................. 20 3.2. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο........................................................................................ 23 3.3. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο .................................................................................. 24 3.4. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Θεζπξσηίαο ............................................................................. 25 4. Οηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ........................................................................................ 26 4.1. Πξσηνγελήο ηνκέαο ..................................................................................................... 27 4.2. Γεπηεξνγελήο ηνκέαο ................................................................................................... 31 4.3. Σξηηνγελήο ηνκέαο ....................................................................................................... 31 4.4. Δπελδχζεηο .................................................................................................................. 33 5. Κνηλσληθή ππνδνκή ..................................................................................................... 34 6. Σερληθή ππνδνκή ......................................................................................................... 35 6.1. Μεηαθνξέο .................................................................................................................. 35 6.2. Δλέξγεηα ...................................................................................................................... 37 6.3. Σειεπηθνηλσλίεο .......................................................................................................... 38 7. Έξγα πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο................................................................................ 38 8. Υσξνηαμηθφο - Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο ................................................................... 39 8.1. Ρπζκηζηθφ ζρέδην θαη πξφγξακκα πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο Ησαλλίλσλ .................. 39 8.2. Γεληθά πνιενδνκηθά ζρέδηα (ΓΠ) θαη ρέδηα ρσξηθήο θαη νηθηζηηθήο νξγάλσζεο αλνηθηήο πφιεο (ΥΟΟΑΠ).......................................................................................... 39 9. Φπζηθφ πεξηβάιινλ - Πνιηηηζκφο ................................................................................. 40 3 9.1. Φπζηθφ πεξηβάιινλ ..................................................................................................... 40 9.2. Πνιηηηζκφο .................................................................................................................. 42 10. Πξνγξακκαηηθφ πιαίζην .............................................................................................. 42 Κεθάιαην ΙΙΙ. Καηεπζχλζεηο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ ..................... 43 1. Αλάδεημε ηεο Πεξηθέξεηαο ζηνλ εζληθφ θαη δηεζλή ρψξν .............................................. 43 2. Βαζηθνί άμνλεο θαη πφινη αλάπηπμεο ........................................................................... 43 3. Πξνψζεζε ηεο εμσζηξέθεηαο ηεο Πεξηθέξεηαο ............................................................ 46 4. Πξνψζεζε ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο πφιεο / ππαίζξνπ .................................................... 47 Κεθάιαην ΙV. Πξφγξακκα δξάζεο .................................................................................... 49 1. Τπνπξφγξακκα 1: Πξνζηαζία – Αλάδεημε θπζηθνχ πεξηβάιινληνο............................. 51 1.1. Φπζηθφ πεξηβάιινλ ..................................................................................................... 51 1.2. Τδάηηλν θαη ζαιάζζην πεξηβάιινλ ............................................................................... 51 2. Τπνπξφγξακκα 2: Οηθηζηηθφ δίθηπν – Γνκεκέλν πεξηβάιινλ ...................................... 52 2.1. Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο, Ρπζκηζηηθφ ζρέδην Ησαλλίλσλ ........................................... 52 2.2. Δηδηθέο ρσξηθέο παξεκβάζεηο ...................................................................................... 52 3. Τπνπξφγξακκα 3: Σερληθή ππνδνκή........................................................................... 54 3.1. Μεηαθνξέο .................................................................................................................. 54 3.2. Όδξεπζε ..................................................................................................................... 55 3.3. Γηαρείξηζε ζηεξεψλ θαη πγξψλ απνβιήησλ ................................................................. 56 3.4. Δλέξγεηα ..................................................................................................................... 56 3.5. Σειεπηθνηλσλίεο .......................................................................................................... 56 4. Τπνπξφγξακκα 4: Κνηλσληθή – πνιηηηζηηθή ππνδνκή ................................................. 57 4.1. Δθπαίδεπζε - Καηάξηηζε ............................................................................................. 57 4.2. Τγεία - Πξφλνηα ........................................................................................................... 57 4.3. Πνιηηηζκφο .................................................................................................................. 57 5. Τπνπξφγξακκα 5: Γξάζεηο ελίζρπζεο παξαγσγηθψλ ηνκέσλ ..................................... 59 5.1. Γξάζεηο ελίζρπζεο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα ................................................................... 59 5.2. Γξάζεηο ελίζρπζεο ησλ θιάδσλ εμφξπμεο, κεηαπνίεζεο θαη βηνκεραλίαο ................... 59 5.3. Γξάζεηο ελίζρπζεο ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα ...................................................................... 60 6. Τπνπξφγξακκα 6: Θεζκηθέο - Γηνηθεηηθέο ξπζκίζεηο ................................................... 61 6.1. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηε γεσξγία ................................................................................. 61 6.2. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηελ θηελνηξνθία ......................................................................... 61 6.3. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηελ αιηεία .................................................................................. 61 6.4. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηε Γηνίθεζε ................................................................................ 61 6.5. Φνξείο εθαξκνγήο ...................................................................................................... 62 Υάξηεο……… ..................................................................................................................... 63 Βηβιηνγξαθία ..................................................................................................................... 79 Πεγέο ζην δηαδίθηπν ........................................................................................................... 80 4 Πξφινγνο Ο ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο ζπληζηά ην βαζηθφηεξν ίζσο κέζν άζθεζεο γεληθφηεξεο πνιηηηθήο κε νξίδνληα δεθαπεληαεηίαο, έρεη έληνλν ηερλνθξαηηθφ ραξαθηήξα θαη, θαηά ζπλέπεηα, πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλα επηζηεκνληθά δεδνκέλα. ε έλα Πεξηθεξεηαθφ Υσξνηαμηθφ Πιαίζην πξέπεη λα θαηαγξάθνληαη θαη λα αμηνινγνχληαη: ε ζέζε θάζε Πεξηθέξεηαο ζην δηεζλή θαη ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, νη ιεηηνπξγίεο δηα-πεξηθεξεηαθνχ ραξαθηήξα πνπ απηή κπνξεί λα αλαπηχμεη, νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ καθξνπξφζεζκε αλάπηπμή ηεο. Παξάιιεια πξνζδηνξίδνληαη, νη ζηξαηεγηθέο επηινγέο γηα ηελ νινθιεξσκέλε θαη αεηθφξν αλάπηπμε ηνπ ρψξνπ ζην επίπεδν ηεο Πεξηθέξεηαο. Δπίζεο, έλα Πεξηθεξεηαθφ Πιαίζην πξέπεη λα ππνδεηθλχεη ηηο θαηεπζχλζεηο γηα ηε ρσξηθή δηάξζξσζε ησλ δηθηχσλ ππνδνκήο, γηα ηε ρσξνζέηεζε ησλ βαζηθψλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ πξσηνγελνχο, δεπηεξνγελνχο θαη ηξηηνγελνχο ηνκέα, γηα ηελ ηζφξξνπε δηάξζξσζε ηνπ νηθηζηηθνχ δηθηχνπ θαη ηηο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Πεξηθέξεηαο. Δίλαη ζπλεπψο νπζηαζηηθφο ν ξφινο ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Υσξνηαμηθψλ Πιαηζίσλ. Σν παξφλ πφλεκα θηινδνμεί λα ζπκβάιεη ζην ζρεδηαζκφ ηεο ηζφξξνπεο, πνιπθεληξηθήο θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ, ζην πιαίζην πνπ δηακνξθψλεηαη ζηνλ επξχηεξν ρψξν ηεο λνηην-αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Δηδηθφηεξα, θηινδνμεί λα θαζνξίζεη ηνπο ζηξαηεγηθνχο άμνλεο αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο, ιακβάλνληαο ππφςε ην ζεζκηθφ επξσπατθφ θαη εζληθφ πιαίζην, ηνλ εζληθφ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ, ηελ ππνρξέσζε ελαξκφληζεο κε ην Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο θαη άιια γεληθά ή εηδηθά πξνγξάκκαηα θαη ηελ αλάγθε εθαξκνγήο δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο ζηε ρψξα, δηαζθαιίδνληαο ηελ παξαγσγηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Δπραξηζηψ ηνπο ζπλεξγάηεο κνπ Βαζίιε Αλ. Υαξίζε, Αξρηηέθηνλα – πνιενδφκν θαη Δπάγγειν Γ. ηψην, Msc Υσξνηάθηε κεραληθφ γηα ηε βνήζεηά ηνπο. ηαχξνο Δι. Καινγηάλλεο Οθηψβξηνο 2011 5 Δηζαγσγή Υψξνο είλαη ν ηφπνο, ε γε. ρεδηαζκφο, ζχκθσλα κε ηνλ Andreas Faludi, «είλαη ε εθαξκνγή ηεο επηζηεκνληθήο κεζφδνπ, νζνδήπνηε αδέμηαο, ζηελ άζθεζε πνιηηηθήο». Ο ζρεδηαζκφο ηνπ ρψξνπ απνηειεί κηα δηαδηθαζία παξέκβαζεο γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ζεκεξηλψλ ή κειινληηθψλ, κε ζηφρν ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ιεηηνπξγία ελφο ρσξηθνχ ζπζηήκαηνο. ηε ρψξα καο, ν ζρεδηαζκφο ηνπ ρψξνπ επηβιήζεθε κε ην χληαγκα ηνπ 1975. ε ζπκκφξθσζε πξνο απηήλ ηε ζπληαγκαηηθή επηηαγή εθδφζεθε ν Ν. 360/19761, κε ηνλ νπνίν νξγαλψζεθε ην πιαίζην γηα ηελ θαηάξηηζε θαη έγθξηζε ρσξνηαμηθψλ ζρεδίσλ. χκθσλα κε ην λφκν: «Ωο «Δζληθφλ» λνείηαη ην Υσξνηαμηθφλ ζρέδηνλ ή πξφγξακκα ην αλαθεξφκελνλ εηο ην ζχλνινλ ηεο Υψξαο, σο «Πεξηθεξεηαθφλ» ην αλαθεξφκελνλ εηο ζπγθεθξηκέλνλ ηκήκα απηήο θαη σο «Δηδηθφλ» ην αλαθεξφκελνλ εηο ζπγθεθξηκέλνλ ηνκέα παξαγσγήο, ιεηηνπξγίαο, δξαζηεξηφηεηα ή δίθηπνλ ππνδνκήο». Ο Ν. 360/1976 πνπ πξνέβιεπε ην ζχλνιν ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ, ίζρπζε κέρξη ην 1999, νπφηε αληηθαηαζηάζεθε κε ην Ν. 2742/19992. Ο Ν. 330/1976, παξ’ φηη θηιφδνμνο γηα ηελ επνρή ηνπ, παξέκεηλε ζε κεγάιν βαζκφ αλελεξγφο. Μφλνλ νξηζκέλα ρσξνηαμηθά ζρέδηα γηα ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο εγθξίζεθαλ θαη’ εθαξκνγή ηνπ, φπσο ην ρσξνηαμηθφ ζρέδην ηεο λήζνπ Μήινπ ην 1981, κε απφθαζε ηνπ ηφηε Δζληθνχ πκβνπιίνπ Υσξνηαμίαο θαη Πεξηβάιινληνο. Σελ γεληθή πνιηηηθή επί ηεο ρσξνηαμίαο θαη ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, βάζεη ηνπ Νφκνπ, αζθνχζε ην ηφηε Τπνπξγείν πληνληζκνχ θαη Πξνγξακκαηηζκνχ. Με ην Ν. 2742/1999 ξπζκίζηεθαλ ηα ζέκαηα ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ κε ηελ επηβνιή νπζηαζηηθψλ θαλφλσλ θαη ηε ζεζκνζέηεζε ησλ ζρεηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ελψ ηελ αξκνδηφηεηα, πνπ είρε πεξάζεη απφ ην 1980 ζην ηφηε Τπνπξγείν Υσξνηαμίαο, Οηθηζκνχ θαη Πεξηβάιινληνο (ΤΥΟΠ), αλέιαβε ην Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ (ΤΠΔΥΩΓΔ). Ζ εθπφλεζε θαη εθαξκνγή ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ αθνινχζεζε ζηε ρψξα καο κία κε νξζνινγηθή δηαδηθαζία, παξά ηηο πξνβιέςεηο ηεο επηζηήκεο αιιά θαη ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο. Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ην Ν. 2742/1999 (άξζξν 8, παξ. 2), ηα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ ελαξκνλίδνληαη κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ Γεληθνχ Πιαηζίνπ θαη ησλ Δηδηθψλ Πιαηζίσλ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ, εμεηδηθεχνπλ θαη ζπκπιεξψλνπλ ηηο βαζηθέο πξνηεξαηφηεηέο ηνπο, κε ζηφρν ηνλ ζπληνληζκφ ησλ επηινγψλ ρσξηθήο αλάπηπμεο ζε εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Ο ίδηνο λφκνο θαζνξίδεη κηα ζαθή ζρέζε ηεξάξρεζεο ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ πξνο ην Γεληθφ θαη ηα Δηδηθά Υσξνηαμηθά Πιαίζηα. Ζ ζρεηηθή δηάηαμε ηνπ λφκνπ φκσο θαη νη επηηαγέο ηεο επηζηήκεο, έκεηλαλ αλεθάξκνζηεο θαη βηψζακε ην παξάδνμν θαη ρξνληθά αλαθφινπζν θαηλφκελν ηεο έγθξηζεο, ηε δηεηία 2002-2003, ησλ δψδεθα (12) Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ3, πξηλ ηελ εθπφλεζε ηνπ Γεληθνχ θαη ησλ Δηδηθψλ Υσξνηαμηθψλ Πιαηζίσλ! Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ λα κελ ππφθεηληαη ζε γεληθέο αξρέο, λα κελ δίλνπλ ζπγθεθξηκέλεο θαη ελαξκνληζκέλεο θαηεπζχλζεηο πξνο ηα θαηψηεξα επίπεδα ζρεδηαζκνχ (Ρπζκηζηηθά ζρέδηα, Γεληθά πνιενδνκηθά ζρέδηα, ρέδηα ρσξηθήο θαη νηθηζηηθήο νξγάλσζεο αλνηθηήο πφιεο), αιιά λα είλαη αζαθή θαη αζχλδεηα κεηαμχ ηνπο θείκελα. Καζψο δηαλχνπκε ην β’ εμάκελν ηνπ 2011, είλαη απνιχησο αλαγθαία θαη επείγνπζα ε εθπφλεζε ελφο λένπ Πεξηθεξεηαθνχ Πιαηζίνπ ηεο Ζπείξνπ πνπ ζα αληηθαηαζηήζεη ην πθηζηάκελν ρσξνηαμηθφ Πιαίζην4, γηα ηνπο παξαθάησ ιφγνπο: 1 Νφκνο 360/1976 (ΦΔΚ 151 Α’/22.06.1976) «πεξί ρσξνηαμίαο θαη πεξηβάιινληνο». Νφκνο 2742/1999 (ΦΔΚ 207 Α’/07.10.1999) πεξί «ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο θαη άιισλ δηαηάμεσλ». 3 Γηα φιεο ηηο Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο πιελ ηεο Αηηηθήο, ηελ νπνία θάιππηε ην Ρπζκηζηηθφ ρέδην ηεο Αζήλαο (Ν. 1515/1985, ΦΔΚ Α’/18.02.1985). 4 Δγθξίζεθε κε ηελ Τπνπξγηθή Απφθαζε 25301/2003 (ΦΔΚ 1451 Β’/06.10.2003). 2 7 1. Απηφ πξνβιέπεηαη απφ ηε λνκνζεζία5. 2. Σν πθηζηάκελν Πεξηθεξεηαθφ Πιαίζην εθπνλήζεθε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 2000 θαη ζεζκνζεηήζεθε ην 2003. Αλαθέξεηαη ζπλεπψο ζε γεγνλφηα θαη πνιηηηθέο πνπ θπξηαξρνχζαλ πξν δεθαεηίαο θαη παξνπζηάδεη –ζε ζρέζε κε ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα– ζεκαληηθφηαηεο ειιείςεηο. Δλδεηθηηθά: - Πξν δεθαεηίαο δελ είρε νινθιεξσζεί ε Δγλαηία νδφο, ε νπνία έρεη αιιάμεη ηα δεδνκέλα ζηελ Πεξηθέξεηα, ελψ ε Ηφληα νδφο βξηζθφηαλ ζε επίπεδν πξνγξακκαηηζκνχ. Παξ’ φια απηά, ην Πεξηθεξεηαθφ Υσξνηαμηθφ Πιαίζην πξνέβιεπε φηη απηή ζα έρεη νινθιεξσζεί κέρξη ην 2010! - Οη κειέηεο γηα ηελ επέθηαζε ηνπ αεξνδξνκίνπ Ησαλλίλσλ δελ είραλ θαλ μεθηλήζεη. - Οη ρξήζεηο γεο ήηαλ δηαθνξεηηθέο, ηδίσο ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο. - Οη ήπηεο κνξθέο ηνπξηζκνχ δελ είραλ αλαπηπρζεί, ζε πεξηνρέο φπσο ην Εαγφξη θαη ηα Σδνπκέξθα. - Δπηπιένλ, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ πξνζηεζεί πνιιέο λέεο πεξηνρέο ηεο Ζπείξνπ ζην επξσπατθφ νηθνινγηθφ δίθηπν «Natura 2000», γηα ηηο νπνίεο απαηηείηαη ηδηαίηεξε ρσξηθή αληηκεηψπηζε θαη ζεζκνζεηήζεθαλ πέληε (5) κεγάιεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο, γηα ηηο νπνίεο πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο αλάδεημήο ηνπο. 3. Έρεη ζεζκνζεηεζεί, ηε δηεηία 2008 – 2009 απφ ην πξψελ ΤΠΔΥΩΓΔ, γηα πξψηε θνξά ζηε ρψξα, νινθιεξσκέλνο εζληθφο ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο απνηεινχκελνο απφ ην Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ6 θαη ηξία Δηδηθά Υσξνηαμηθά Πιαίζηα: γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (ΑΠΔ)7, ηε Βηνκεραλία8 θαη ηνλ Σνπξηζκφ9, κε ηηο θαηεπζχλζεηο ησλ νπνίσλ νθείινπλ λα ζπκκνξθσζνχλ φια ηα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα. 4. Σν 2007 εγθξίζεθαλ, θαη έθηνηε εθαξκφδνληαη, νη ζηξαηεγηθέο θαηεπζχλζεηο ηνπ ζεκαληηθφηεξνπ εξγαιείνπ ρξεκαηνδφηεζεο ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ζηε ρψξα, ηνπ Δζληθνχ ηξαηεγηθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο (ΔΠΑ 2007-2013) θαη ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ πξνγξακκάησλ ηνπ. 5. Έρεη ζεζκνζεηεζεί ην πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο»10 κε ην νπνίν ζπλελψζεθαλ νη Γήκνη θαη ζπγθξνηήζεθε ν δεχηεξνο βαζκφο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε αηξεηή Πεξηθέξεηα. 6. Βάζεη ηνπ πξνγξάκκαηνο «Καιιηθξάηεο», θάζε Πεξηθέξεηα νθείιεη λα θαηαξηίζεη πεληαεηέο Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα11 (ηξηεηέο γηα ηελ πξψηε εθαξκνγή ηνπ λφκνπ) θαη κάιηζηα κέρξη ηνλ επηέκβξην ηνπ 2011. Σν Δπηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη12: ην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ ηεο Πεξηθέξεηαο, ηνλ επηρεηξεζηαθφ θαη νηθνλνκηθφ ηεο πξνγξακκαηηζκφ θαζψο θαη δείθηεο παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο. κσο ρσξίο ρσξνηαμηθφ ζρέδην δελ κπνξεί λα θαηαξηηζηεί αμηφπηζην θαη ηεθκεξησκέλν επηρεηξεζηαθφ ζρέδην. Ζ πξφηαζε ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο Ζπείξνπ πνπ αθνινπζεί αλαιχεηαη ζε: έλα θεθάιαην πνπ πεξηιακβάλεη ην πιαίζην πνπ νξίδνπλ νη επξσπατθέο θαη εζληθέο πνιηηηθέο, κέζα ζην νπνίν ζα αλαπηπρζεί ε Ήπεηξνο ηα επφκελα ρξφληα, έλα θεθάιαην πνπ αμηνινγεί ηα δεδνκέλα θαη θαηαγξάθεη ηηο ηάζεηο θαη πξννπηηθέο ηεο Πεξηθέξεηαο, έλα θεθάιαην γηα ηηο θαηεπζχλζεηο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο θαη, ηέινο, έλα ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα δξάζεο κε δχν ζθέιε: έλα κεζνπξφζεζκν, κε νξίδνληα πεληαεηίαο θαη έλα καθξνπξφζεζκν, κε νξίδνληα δεθαπεληαεηίαο (ην 2027). 5 Σν Άξζξν 8, παξάγξαθνο 5, ηνπ Ν. 2742/1999, πξνβιέπεη ηελ αλαζεψξεζε ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Πιαηζίσλ αλά πεληαεηία, εθ’ φζνλ πξνθχπηεη ηεθκεξησκέλε αλάγθε. 6 Δγθξίζεθε κε ηελ Απφθαζε 6876/4871 (ΦΔΚ 128 Α’/03.07.2008) ηεο Βνπιήο ησλ Διιήλσλ. 7 Δγθξίζεθε κε ηελ Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 49828/2008 (ΦΔΚ 2464 B’/03.12.2008). 8 Δγθξίζεθε κε ηελ Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 11508/2009 (ΦΔΚ 151 ΑΑΠ/13.04.2009). 9 Δγθξίζεθε κε ηελ Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 24208/2009 (ΦΔΚ 1138 Β’/11.06.2009). 10 Νφκνο 3852/2010 (ΦΔΚ 87 Α’/07.06.2010) πεξί «Νέαο Αξρηηεθηνληθήο ηεο Απηνδηνίθεζεο θαη Απνθεληξσκέλεο Γηνίθεζεο». 11 Άξζξν 268, παξάγξαθνο 1, ηνπ Ν. 3852/2010. 12 Τπνπξγηθή Απφθαζε 74754/2010 (ΦΔΚ 2043 Β’/30.12.2010). 8 Κεθάιαην Ι. Η ζέζε ηεο Πεξηθέξεηαο Ηπείξνπ ζηνλ εζληθφ θαη επξσπατθφ ρψξν Ζ Ήπεηξνο σο Πεξηθέξεηα ηεο Διιάδαο, θξάηνπο – κέινπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (εθ’ εμήο ΔΔ) θαη ηεο δψλεο ηνπ επξψ, επεξεάδεηαη επζέσο απφ ηηο επξσπατθέο πνιηηηθέο πνπ αθνξνχλ ηελ νηθνλνκία, ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Σν πιαίζην εληφο ηνπ νπνίνπ ζα πνξεπζεί ε Ήπεηξνο ηα επφκελα ρξφληα θαζνξίδεηαη ζε γεληθέο γξακκέο απφ ηνπο παξαθάησ άμνλεο θαη δεζκεχζεηο ηεο ρψξαο, ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν, γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ ρψξνπ, ην πεξηβάιινλ θαη ηελ αεηθνξία. 1. πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο Σελ 1ε Γεθεκβξίνπ ηνπ 2009 ηέζεθε ζε ηζρχ ε πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο, ε νπνία ηξνπνπνηεί ηε πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηε πλζήθε γηα ηελ Ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, ρσξίο φκσο λα ηηο ππνθαζηζηά. Με ηε πλζήθε, ε ΔΔ απέθηεζε πην ζχγρξνλνπο ζεζκνχο θαη βειηησκέλεο κεζφδνπο εξγαζίαο πνπ ζα ηεο επηηξέςνπλ λα αληαπνθξηζεί απνηειεζκαηηθά ζηηο κεγάιεο πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδεη ν ζεκεξηλφο θφζκνο. Ζ πλζήθε ηεο Ληζαβφλαο εληζρχεη ηε δεκνθξαηηθή λνκηκφηεηα ηεο ΔΔ θαη ηελ ηθαλφηεηά ηεο λα πξναζπίδεηαη ηα ζπκθέξνληα ησλ πνιηηψλ ηεο ζε θαζεκεξηλή βάζε. Δηδηθφηεξα, κε ηε πλζήθε δηακνξθψλεηαη: - Μία δεκνθξαηηθόηεξε θαη δηαθαλέζηεξε Δπξώπε, κε εληζρπκέλν ηνλ ξφιν ηνπ επξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ησλ εζληθψλ Κνηλνβνπιίσλ. - Μία απνηειεζκαηηθόηεξε Δπξώπε ησλ είθνζη επηά (27) θξαηώλ-κειώλ, κε απινπζηεπκέλεο κεζφδνπο εξγαζίαο θαη θαλφλεο ςεθνθνξίαο, κε ζχγρξνλα ζεζκηθά φξγαλα. - Μία Δπξώπε ησλ δηθαησκάησλ θαη ησλ αμηώλ, ηεο ειεπζεξίαο, ηεο αιιειεγγύεο θαη ηεο αζθάιεηαο, κε πξνψζεζε ησλ αμηψλ ηεο, ελζσκάησζε ηνπ Υάξηε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ζην επξσπατθφ πξσηνγελέο δίθαην, δεκηνπξγία λέσλ κεραληζκψλ αιιειεγγχεο θαη δηαζθάιηζε θαιχηεξεο πξνζηαζίαο γηα ηνπο Δπξσπαίνπο πνιίηεο. - Μία Δπξώπε κε ηζρπξή θσλή, ζην λέν πνιχ-πνιηθφ θαη εηεξνγελή θφζκν πνπ έρεη αλαδπζεί. 2. ηξαηεγηθή «Δπξψπε 2020» Σνλ Μάξηην ηνπ 2010 ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή (εθ’ εμήο Δπηηξνπή) εγθαηλίαζε ηε ηξαηεγηθή «Δπξψπε 2020» κε ζηφρν ηελ έμνδν απφ ηελ κεγάιε λνκηζκαηηθή θαη νηθνλνκηθή θξίζε πνπ αληηκεησπίδεη ν πιαλήηεο θαη ηελ πξνεηνηκαζία ηεο νηθνλνκίαο ηεο ΔΔ γηα ηελ επφκελε δεθαεηία. Ζ κεγάιε νηθνλνκηθή θξίζε, πνπ μεθίλεζε ην 2007 απφ ηηο ΖΠΑ, έπιεμε κε ζθνδξφηεηα θαη ρψξεο ηεο Δπξσδψλεο. Ζ Δπξψπε πξέπεη λα αληιήζεη δηδάγκαηα απφ απηήλ, θαζψο νη νηθνλνκίεο είλαη πιένλ αιιειέλδεηεο. Καλέλα θξάηνο-κέινο δελ κπνξεί λα αληαπεμέιζεη απνηειεζκαηηθά ζηηο παγθφζκηεο πξνθιήζεηο κε κεκνλσκέλεο ελέξγεηεο. Ζ λέα ηξαηεγηθή ζα αληηθαηαζηήζεη ηελ ηξαηεγηθή ηεο Ληζαβφλαο (πνπ είρε πηνζεηεζεί ην 2000 κε ρξνληθφ νξίδνληα ην 2010), ε νπνία παξά ηα πξνβιήκαηά ηεο ππνθίλεζε νηθνλνκηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζηα θξάηε-κέιε θαη επέθεξε αχμεζε ζηελ απαζρφιεζε. Σν κεηνλέθηεκα ησλ ζηφρσλ ηεο Ληζαβφλαο ήηαλ φηη δελ είραλ δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα, κε απνηέιεζκα λα παξακειεζνχλ απφ πνιιά θξάηε-κέιε. Ζ ηξαηεγηθή «Δπξψπε 2020» απνζθνπεί ζε κηα νηθνλνκία ηεο αγνξάο κε θνηλσληθή ζπλνρή θαηά ηελ επφκελε δεθαεηία θαη βαζίδεηαη ζε ηξεηο ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο: ζηελ έμππλε αλάπηπμε, κε ηε ζεκειίσζε ηεο νηθνλνκίαο ζηε γλψζε θαη ηελ θαηλνηνκία, ζηε βηώζηκε αλάπηπμε, κε ηελ πξνψζεζε κηαο αληαγσληζηηθήο νηθνλνκίαο ρακειψλ εθπνκπψλ άλζξαθα, πνπ ζα αμηνπνηεί απνηειεζκαηηθά ηνπο πφξνπο πνπ δηαζέηεη, ζηελ αλάπηπμε ρσξίο απνθιεηζκνύο, ε νπνία ζα πξνάγεη κηα νηθνλνκία πςειήο απαζρφιεζεο θαη ζα νδεγεί ζε θνηλσληθή θαη γεσγξαθηθή ζπλνρή. Ζ πξφνδνο ζηελ επίηεπμε ησλ πξναλαθεξφκελσλ πξνηεξαηνηήησλ ζα κεηξάηαη ζε ζπλάξηεζε κε πέληε ζηφρνπο, νη νπνίνη ηίζεληαη ζε επίπεδν ΔΔ γηα ην 2020, κε γλψκνλα ζπγθεθξηκέλα ζεκεία εθθίλεζεο: α) Απαζρφιεζε: Σν 75% ηνπ πιεζπζκνχ ειηθίαο 20-64 εηψλ πξέπεη λα εξγάδεηαη. 9 β) Έξεπλα θαη Αλάπηπμε/Καηλνηνκία: Σν 3% ηνπ ΑΔΠ ηεο ΔΔ (ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ) πξέπεη λα επελδχεηαη ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε. γ) Κιηκαηηθή αιιαγή – Δλέξγεηα: Οη ζηφρνη «20% - 20% - 20%»13 πνπ έρνπλ ηεζεί γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ηελ ελέξγεηα πξέπεη λα επηηεπρζνχλ. δ) Δθπαίδεπζε: Σν πνζνζηφ ησλ αηφκσλ πνπ εγθαηαιείπνπλ πξφσξα ηε ζρνιηθή εθπαίδεπζε πξέπεη λα είλαη θαηψηεξν ηνπ 10%, ελψ πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ 40% ηεο λέαο γεληάο (ειηθίαο 3034 εηψλ) πξέπεη λα δηαζέηεη πηπρίν αλψηεξεο ή αλψηαηεο εθπαίδεπζεο. ε) Φηψρεηα – Κνηλσληθφο απνθιεηζκφο: Πξέπεη λα κεησζνχλ θαηά 20 εθαηνκκχξηα ηα άηνκα πνπ δηαηξέρνπλ θίλδπλν θηψρεηαο. Ζ ηξαηεγηθή «Δπξψπε 2020» πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά ζεκαληηθψλ πξσηνβνπιηψλ, ε πινπνίεζε ησλ νπνίσλ απνηειεί πξνηεξαηφηεηα, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη παξαπάλσ θηιφδνμνη ζηφρνη. Οη πξσηνβνπιίεο πνπ πξέπεη λα αλαιεθζνχλ απφ φια ηα θξάηε-κέιε, ηηο ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο, θαηά ζπλέπεηα θαη ηεο Ζπείξνπ, αθνξνχλ: -Έλσζε θαηλνηνκίαο: επαλεζηίαζε ηεο πνιηηηθήο έξεπλαο θαη θαηλνηνκίαο ζε κείδνλεο πξνθιήζεηο, κε ηαπηφρξνλε γεθχξσζε ηνπ ράζκαηνο κεηαμχ επηζηήκεο θαη αγνξάο. - Νενιαία ζε θίλεζε: βειηίσζε ηεο πνηνηηθήο ζηάζκεο θαη ηεο δηεζλνχο ειθπζηηθφηεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο αλψηεξεο εθπαίδεπζεο ηεο Δπξψπεο, κε πξνψζεζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ ζπνπδαζηψλ θαη ησλ επαγγεικαηηψλ λεαξήο ειηθίαο. - Ψεθηαθό ζεκαηνιόγην γηα ηελ Δπξώπε: επίηεπμε νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ νθέινπο, ράξε ζε κηα ςεθηαθή εληαία αγνξά βαζηζκέλε ζην δηαδίθηπν πνιχ πςειψλ ηαρπηήησλ. ινη νη Δπξσπαίνη πξέπεη, κέρξη ην 2013, λα δηαζέηνπλ πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν πςειήο ηαρχηεηαο. - Μηα Δπξώπε πνπ ρξεζηκνπνηεί απνηειεζκαηηθά ηνπο πόξνπο ηεο: ζηήξημε ηεο κεηάβαζεο ζε κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ άλζξαθα, ε νπνία ρξεζηκνπνηεί απνδνηηθά ηνπο δηαζέζηκνπο θπζηθνχο πφξνπο κε επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ «20% - 20% - 20%». - Μηα βηνκεραληθή πνιηηηθή γηα «πξάζηλε» αλάπηπμε: παξνρή βνήζεηαο ζηε βηνκεραληθή βάζε ηεο ΔΔ ψζηε λα είλαη αληαγσληζηηθή ζηνλ θφζκν πνπ ζα πξνθχςεη κεηά ηελ θξίζε, κε ηελ πξναγσγή ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. - Νέεο δεμηόηεηεο θαη ζέζεηο εξγαζίαο: δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ αγνξψλ εξγαζίαο, επηδηψθνληαο ηελ άλνδν ησλ επηπέδσλ απαζρφιεζεο θαη ηε δηαζθάιηζε ηεο βησζηκφηεηαο ησλ θνηλσληθψλ καο πξνηχπσλ. - Δπξσπατθέο αξρέο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηώρεηαο: δηαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη γεσγξαθηθήο ζπλνρήο, κε ηελ παξνρή ζπλδξνκήο ζε θησρά θαη θνηλσληθψο απνθιεηζκέλα άηνκα, ψζηε λα κπνξνχλ λα δηαδξακαηίδνπλ ελεξγφ ξφιν ζηελ θνηλσλία. χκθσλα κε ηελ Δπηηξνπή, θάζε θξάηνο-κέινο πξέπεη λα πξνηείλεη εζληθφ πξφγξακκα γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ, ην νπνίν ζα είλαη πξνζαξκνζκέλν ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηε γεληθφηεξε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη. Ζ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ είλαη ππνρξεσηηθή θαη ζα ειέγρεηαη απφ ηελ Δπηηξνπή. Ζ ρψξα καο ππέβαιε ζηελ Δπηηξνπή, ηνλ Απξίιην ηνπ 2011, ην Δζληθφ Πξφγξακκα Μεηαξξπζκίζεσλ 2011 – 2014, ζην νπνίν θαζνξίδνληαη, ζε γεληθέο γξακκέο, ηα κέηξα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο ηξαηεγηθήο «Δπξψπε 2020». Δηδηθφηεξα, ην Πξφγξακκα πεξηιακβάλεη, κεηαμχ άιισλ, ηνπο εζληθνχο ζηφρνπο: γηα ην ξπζκφ απαζρφιεζεο, γηα ηελ έξεπλα θαη ηελ αλάπηπμε, γηα ην πεξηβάιινλ, γηα ηελ παηδεία, γηα ηε θηψρεηα θαη ηα βαζηθά κέηξα πνιηηηθήο γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ ζηφρσλ. 13 Ζ δέζκε κέηξσλ ηεο ΔΔ γηα ην θιίκα θαη ηελ ελέξγεηα πεξηιακβάλεη, κέρξη ην 2020, ηηο εμήο δεζκεχζεηο: - κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ θαηά 20% (ή θαη 30%, εθ’ φζνλ ζπκθσλήζνπλ φιεο νη αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηνπ πιαλήηε) ζε ζρέζε κε ην 1990, - εμαζθάιηζε ηνπ 20% ηεο ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο, - αχμεζε θαηά 20% ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο. 10 3. ρέδην Αλάπηπμεο ηνπ Κνηλνηηθνχ Υψξνπ (ΑΚΥ) Οη ηνκεαθέο πνιηηηθέο ηεο ΔΔ δελ έρνπλ ζαθψο πεξηγεγξακκέλνπο ζηφρνπο ρσξνηαμίαο. Δλ ηνχηνηο, αξθεηέο απφ ηηο πνιηηηθέο απηέο επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηνλ επξσπατθφ ρψξν. Ζ ρσξνηαμηθή επίπησζή ηνπο εμαξηάηαη απφ ηε θχζε ησλ παξεκβάζεσλ, είηε απηέο είλαη νηθνλνκηθνχ ραξαθηήξα (Κνηλή αγξνηηθή πνιηηηθή, πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, θιπ), είηε λνκηθήο θχζεσο (πνιηηηθή αληαγσληζκνχ, πεξηβάιινληνο) ή έρνπλ ραξαθηήξα ζρεδηαζκνχ (πνιηηηθή ελέξγεηαο θαη κεηαθνξψλ). Σν ρέδην Αλάπηπμεο ηνπ Κνηλνηηθνχ Υψξνπ (ΑΚΥ) πνπ παξνπζηάζηεθε ην 1997, εμεηάδεη ζέκαηα νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη ρσξνηαμηθήο αλάπηπμεο ηεο ΔΔ, κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία ελφο πιαηζίνπ θαη κηαο κεζνδνινγίαο γηα κία νινθιεξσκέλε επξσπατθή ζηξαηεγηθή ρσξηθήο αλάπηπμεο. Σν ΑΚΥ έρεη σο βαζηθνχο ζηφρνπο ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, ηελ αεηθφξν αλάπηπμε θαη ηελ ηζφξξνπε αληαγσληζηηθφηεηα ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Σν πιαίζην ηνπ ΑΚΥ νξηνζεηείηαη απφ επηά θξηηήξηα: απφ ηε γεσγξαθηθή ζέζε, ηελ νηθνλνκηθή ηζρχ, ηελ θνηλσληθή νινθιήξσζε, ηε ρσξηθή νινθιήξσζε, ηηο πηέζεηο ζηηο ρξήζεηο γεο, ηνπο θπζηθνχο πφξνπο θαη ηνπο πνιηηηζηηθνχο πφξνπο. Απεπζπλφκελεο ζην ζχλνιν ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ ηεο ρσξνηαμηθήο αλάπηπμεο ζε επξσπατθφ, εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, νη ζηφρνη θαη νη ρσξνηαμηθέο επηινγέο ηνπ ΑΚΥ είλαη νη αθφινπζεο: α) ε εγθαζίδξπζε ελφο πνιπθεληξηθνχ θαη ηζφξξνπνπ αζηηθνχ ζπζηήκαηνο, β) ε πξνψζεζε ελνπνηεκέλσλ ζρεκάησλ κεηαθνξψλ θαη επηθνηλσληψλ πνπ λα επλννχλ ηελ ηζφηηκε πξφζβαζε ζηηο ππνδνκέο θαη ζηε γλψζε, γ) ε ζπλεηή δηαρείξηζε ηεο θχζεο θαη ε δηαθχιαμε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. Δηδηθφηεξα: 3.1. Πνιπθεληξηθή ρσξνηαμηθή αλάπηπμε θαη λέα ζρέζε πφιεο / ππαίζξνπ Σν ζπληζηψκελν πξφηππν πνιπθεληξηθήο αλάπηπμεο εθηηκάηαη φηη ζα δψζεη ηε δπλαηφηεηα λα απνθεπρζεί ε ππεξβνιηθή ζπγθέληξσζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηεο νηθνλνκηθήο, πνιηηηθήο, ρξεκαηννηθνλνκηθήο ηζρχνο ζε κία θαη κφλν δπλακηθή δψλε. Ζ αλάπηπμε κηαο ζρεηηθά απνθεληξσκέλεο αζηηθήο δνκήο πξνζδίδεη αμία ζηε δπλακηθή φισλ ησλ επξσπατθψλ πεξηθεξεηψλ κεηψλνληαο ηηο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο. Αληί λα επλνεί απνθιεηζηηθά, φπσο ζην παξειζφλ, ηελ απιή πξφζδεζε ηεο πεξηθέξεηαο ζην θέληξν, κε ηε δεκηνπξγία λέσλ ππνδνκψλ, ην κνληέιν πνιπθεληξηθήο θαη ρσξνηαμηθήο αλάπηπμεο ζπληζηά: ηελ ελίζρπζε ελφο ηζφξξνπνπ ζπζηήκαηνο κεηξνπνιηηηθψλ πεξηθεξεηψλ θαη ζπζηάδσλ πφιεσλ, ηελ πξνψζεζε νινθιεξσκέλσλ ζηξαηεγηθψλ αζηηθήο αλάπηπμεο ζηα θξάηε-κέιε, πνπ λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ηνπο πιεζηέζηεξνπο ρψξνπο ηεο ππαίζξνπ, ηελ ελίζρπζε ηεο ζεκαηηθήο ζπλεξγαζίαο (ηνπηθέο ζπγθνηλσλίεο, δεζκνί κεηαμχ παλεπηζηεκίσλ θαη εξεπλεηηθψλ θέληξσλ, δηαρείξηζε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ελζσκάησζε ησλ λέσλ κεηαλαζηψλ) ζην πιαίζην δηαζπλνξηαθψλ θαη δηαθξαηηθψλ δηθηχσλ. Γηα λα παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα βηψζηκεο αλάπηπμεο, νη νινθιεξσκέλεο αλαπηπμηαθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηηο πφιεηο πξέπεη λα δίλνπλ απαληήζεηο ζε ζεκαληηθέο πξνθιήζεηο, φπσο: ζηελ ελίζρπζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ξφινπ ησλ κεηξνπνιηηηθψλ πεξηνρψλ θαη ησλ «πφιεσλεηζφδσλ» νη νπνίεο παξέρνπλ πξφζβαζε ζην έδαθνο ηεο ΔΔ (κεγάια αεξνδξφκηα θαη ζεκαληηθά ιηκάληα (φπσο ε Ζγνπκελίηζα), πφιεηο πνπ δηνξγαλψλνπλ δηεζλείο εθζέζεηο), ζηνλ έιεγρν ηεο αζηηθήο επέθηαζεο κε βάζε ηελ έλλνηα ηεο «ζπκπαγνχο πφιεο», ζηε βειηίσζε ηεο νηθνλνκηθήο βάζεο, κε αμηνπνίεζε ησλ εηδηθψλ δπλαηνηήησλ θάζε πεξηνρήο θαη κε ηελ εγθαηάζηαζε ζ' απηή θαηλνηφκσλ θαη δηαθνξνπνηεκέλσλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ δεκηνπξγνχλ ζέζεηο απαζρφιεζεο, 11 ζηελ πξνψζεζε ηνπ κηθηνχ ραξαθηήξα ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηελ αλάκεημε ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ, κε ζθνπφ ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ ελφο κέξνπο ηνπ πιεζπζκνχ θαη ηελ αλαβάζκηζε ησλ ζπλνηθηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ θξίζε, ζηελ έμππλε δηαρείξηζε ησλ πφξσλ, φπσο ησλ πδάησλ θαη ηνπ εδάθνπο, ζηε βειηίσζε ηεο πξφζβαζεο ζηηο δηάθνξεο δψλεο κε κεηαθνξηθά κέζα θηιηθά πξνο ην πεξηβάιινλ. Παξάιιεια, νη πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ νθείινπλ λα δηεπξχλνπλ ηελ πνηθηιία ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, βαζίδνληαο ηε ζηξαηεγηθή ηνπο ζηηο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο θαη ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπο. Ζ εθ λένπ αλαθάιπςε ηεο πνιχ-ιεηηνπξγηθφηεηαο κηαο γεσξγίαο πξνζαλαηνιηζκέλεο πξνο ηελ πνηφηεηα (ηνπηθά πξντφληα, «πξάζηλνο ηνπξηζκφο», αμηνπνίεζε ηεο θιεξνλνκηάο θαη ησλ ηνπίσλ, ρξεζηκνπνίεζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο), ε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ ζπλδενκέλσλ κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ε αληαιιαγή εκπεηξηψλ ζε ζπγθεθξηκέλα ζεκαηηθά πεδία, ζα επηηξέςνπλ ζηηο πεξηνρέο ηεο ππαίζξνπ λα εθκεηαιιεπζνχλ κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ην αλαπηπμηαθφ δπλακηθφ ηνπο. 3.2. Ηζφηηκε πξφζβαζε ζηηο ππνδνκέο θαη ζηε γλψζε Ζ πξφζβαζε ζηε γλψζε θαη ζηηο ππνδνκέο είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο γηα κηα θνηλσλία βαζηζκέλε ζηηο γλψζεηο. Οη ππνδνκέο ζπγθνηλσληψλ θαη ηειεπηθνηλσληψλ απνηεινχλ ζεκαληηθά εξγαιεία, αλ θαη δελ κπνξνχλ απφ κφλεο ηνπο λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο. Ζ κειινληηθή επέθηαζε ησλ δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ πξέπεη λα είλαη ζχκθσλε κε ηελ έλλνηα ηεο πνιπθεληξηθήο αλάπηπμεο. Δίλαη ζθφπηκν, κεηαμχ άιισλ, λα απνδνζεί κεγάιε πξνζνρή ζηηο πεξηθέξεηεο κε γεσγξαθηθφ κεηνλέθηεκα (φπσο ε Ήπεηξνο), θαζψο θαη ζηηο δεπηεξεχνπζεο εζσηεξηθέο ζπλδέζεηο εληφο ησλ πεξηθεξεηψλ. Δπηπιένλ, φιεο νη πεξηθέξεηεο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα έρνπλ ηζφξξνπε πξφζβαζε ζηνπο δηεπεηξσηηθνχο θφκβνπο (ιηκάληα θαη αεξνδξφκηα). Δπίζεο κε κηα ελδεδεηγκέλε πνιηηηθή κεηαθνξψλ (κέζα καδηθήο κεηαθνξάο ζηελ πφιε, πνιπηξνπηθφηεηα ησλ κεηαθνξηθψλ ζπζηεκάησλ), νη πηέζεηο ζην πεξηβάιινλ πνπ νθείινληαη ζηνλ απμαλφκελν φγθν κεηαθηλήζεσλ, ηελ θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε θαη ζηηο ρξήζεηο γεο, κπνξνχλ λα αληηκεησπηζζνχλ κε νινθιεξσκέλν ηξφπν. 3.3. πλεηή δηαρείξηζε ηεο θχζεο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο Ο ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο είλαη ζε ζέζε λα δηαδξακαηίζεη θηλεηήξην ξφιν γηα ηε δηαηήξεζε θαη ηε βηψζηκε ρξήζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ζε ηνπηθφ θαη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Δάλ νξηζκέλεο θνξέο δηθαηνινγείηαη ε ιήςε απζηεξψλ πξνζηαηεπηηθψλ κέηξσλ, ζπρλά είλαη πην ελδεδεηγκέλν λα ζπκπεξηιακβάλεηαη ε δηαρείξηζε ησλ απεηινχκελσλ ηνπνζεζηψλ ζε ρσξνηαμηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνξνχλ πνιχ επξχηεξεο δψλεο (φπσο, γηα παξάδεηγκα, ζηνλ νξεηλφ φγθν ηεο Πίλδνπ). Ζ θχζε θαη ν πνιηηηζκφο, φηαλ αμηνπνηνχληαη θαη γίλνληαη ζεβαζηά, απνηεινχλ έλα κε ακειεηέν νηθνλνκηθφ παξάγνληα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. Γη' απηφ, πξέπεη λα πξνζδηνξηζζνχλ νινθιεξσκέλεο ζηξαηεγηθέο δηαθχιαμεο θαη απνθαηάζηαζεο γηα ην ηνπίν θαη ηελ θιεξνλνκηά. Υξεηάδεηαη επίζεο επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ φζνλ αθνξά ηε ζπκβνιή ησλ εθαξκνδνκέλσλ πνιηηηθψλ ρσξνηαμίαο ζηελ ππεξάζπηζε ηεο θιεξνλνκηάο ησλ κειινληηθψλ γελεψλ. Σν 2008, ε Δπηηξνπή δεκνζίεπζε ηελ Πξάζηλε Βίβιν γηα ηελ εδαθηθή ζπλνρή14, κε ζηφρν ηελ «κεηαηξνπή ηεο εδαθηθήο πνηθηινκνξθίαο ζε πξνηέξεκα». Ζ Βίβινο έζεζε ζέκαηα γηα ηε θχζε ηεο εδαθηθήο ζπλεξγαζίαο, ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη Δπξσπαίνη ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ ηφπν ζηνλ νπνίν δνπλ, ηηο εδαθηθέο επηπηψζεηο ησλ ηνκεαθψλ πνιηηηθψλ, ηηο ζρέζεηο κεηαμχ εδαθηθήο ζπλεξγαζίαο θαη αληαγσληζηηθφηεηαο. 4. Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή (ΚΑΠ) Ζ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή (ΚΑΠ) πνπ ζα εθαξκνζηεί κεηά ην 2013, κε ρξνληθφ νξίδνληα ην 2020, νξίδεη σο πξνθιήζεηο πξνο αληηκεηψπηζε ηε δηαηξνθή, ηνπο θπζηθνχο πφξνπο θαη ην έδαθνο. 14 Έγγξαθν COM (2008) 616 ηειηθφ, Οθηψβξηνο 2008. 12 4.1. Γεληθά Γηα ηε δηακφξθσζε ηεο λέαο ΚΑΠ, ε Δπηηξνπή δηνξγάλσζε εθηεηακέλν δεκφζην δηάινγν ην 2010. ε γεληθέο γξακκέο, νη απφςεηο πνπ δηαηππψζεθαλ έζεηαλ ηνπο εμήο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο: Σε δηαηήξεζε ηνπ δπλακηθνχ παξαγσγήο ηξνθίκσλ ζε βηψζηκε βάζε ζε φιε ηελ ΔΔ, ψζηε λα εμαζθαιηζηεί καθξνπξφζεζκα ε επηζηηηζηηθή αζθάιεηα γηα ηνπο επξσπαίνπο πνιίηεο θαη λα αληηκεησπηζηεί ε απμαλφκελε παγθφζκηα δήηεζε ζε ηξφθηκα, ε νπνία, ζχκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ FAO, αλακέλεηαη λα απμεζεί θαηά 70% έσο ην 2050. Σελ ελίζρπζε ησλ αγξνηηθψλ θνηλνηήησλ πνπ παξέρνπλ ζηνπο επξσπαίνπο πνιίηεο ηξφθηκα πνηφηεηαο θαη πςειήο ζξεπηηθήο αμίαο ηα νπνία παξάγνληαη κε βηψζηκν ηξφπν, ζε επζπγξάκκηζε κε ηηο επξσπατθέο πξνδηαγξαθέο γηα ηε δεκφζηα πγεία, ην πεξηβάιινλ, ηελ πνηφηεηα ησλ πδάησλ, ηελ πγεία θαη ηελ νξζή κεηαρείξηζε ησλ δψσλ. Σε δηαηήξεζε ηεο βησζηκφηεηαο ησλ αγξνηηθψλ θνηλνηήησλ, γηα ηηο νπνίεο ε αγξνηηθή δξαζηεξηφηεηα απνηειεί ζεκαληηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Σα κέζα ηεο κειινληηθήο ΚΑΠ εμαθνινπζνχλ λα αξζξψλνληαη γχξσ απφ δχν ππιψλεο: Ο πξψηνο ππιψλαο ζα θαιχπηεη ηηο άκεζεο εληζρχζεηο, ελψ ν δεχηεξνο αθνξά ηελ αγξνηηθή αλάπηπμε θαη ηηο δαπάλεο ησλ κέηξσλ αγνξάο, πξέπεη δε λα παξακείλεη ην εξγαιείν ζηήξημεο γηα ηνπο ζηφρνπο ηεο ΔΔ. Κάζε ππιψλαο είλαη ζπκπιεξσκαηηθφο ζε ζρέζε κε ηνλ άιιν, ρσξίο επηθαιχςεηο θαη κε εζηηαζκφ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα. Δίλαη ζαθέο φηη ε κειινληηθή ΚΑΠ πξέπεη λα πεξηέρεη έλαλ πην «πξάζηλν» θαη πην δίθαηα θαηαλεκεκέλν πξψην ππιψλα θαη έλαλ δεχηεξν ππιψλα ν νπνίνο ζα επηθεληξψλεηαη πεξηζζφηεξν ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ζηελ θαηλνηνκία, ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη ζην πεξηβάιινλ. Δπηπιένλ, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε φηη ε κειινληηθή ΚΑΠ ζα ηεζεί ζε ηζρχ κεηά απφ ηελ ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε. 4.2. Μειινληηθνί ζηφρνη ηεο ΚΑΠ Οη ηξεηο θχξηνη κειινληηθνί ζηφρνη ηεο ΚΑΠ είλαη: Σηόρνο 1: Βηώζηκε παξαγσγή ηξνθίκσλ, κέζσ βειηίσζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαη κε παξνρή απνδεκίσζεο γηα ηηο δπζθνιίεο ζηελ παξαγσγή ζε πεξηνρέο κε ζπγθεθξηκέλνπο θπζηθνχο πεξηνξηζκνχο. Σηόρνο 2: Βηώζηκε δηαρείξηζε ησλ θπζηθώλ πόξσλ θαη δξάζεηο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, πνπ πεξηιακβάλεη ηε δηαζθάιηζε εθαξκνγήο βηψζηκσλ κεζφδσλ παξαγσγήο, ηελ πξνψζεζε ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηε ζπλέρηζε ησλ κέηξσλ αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ησλ κέηξσλ πξνζαξκνγήο, ηα νπνία ζα επηηξέςνπλ ζηε γεσξγία λα αληαπνθξηζεί ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Σηόρνο 3: Ηζνξξνπεκέλε εδαθηθή αλάπηπμε, κέζσ ηεο ζηήξημεο ηεο αγξνηηθήο απαζρφιεζεο θαη ηε δηαηήξεζε ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο, ηελ πξνψζεζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πνηθηινκνξθίαο ζηα ζπζηήκαηα ησλ αγξνηηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, ηε βειηίσζε ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηα κηθξά αγξνθηήκαηα θαη ηελ αλάπηπμε ηνπηθψλ αγνξψλ. εκεία-θιεηδηά ηεο λέαο ΚΑΠ, πνπ επεξεάδνπλ επζέσο θαη ηε ρψξα καο, είλαη ε έλλνηα ηνπ «ελεξγνχ αγξφηε», ηνπ «κηθξνχ παξαγσγνχ» θαη ηεο «γεσξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο», δεδνκέλνπ φηη κεηά ην 2013 ε ζηήξημε ζα θαηεπζχλεηαη ζηνπο ελεξγνχο αγξφηεο θαη ζηε δπλαηφηεηα θάζε θξάηνπο-κέινπο λα ζηεξίμεη ηνπο κηθξνχο παξαγσγνχο. Δίλαη δειαδή πξνθαλέο φηη νπνηαδήπνηε αιιαγή ζηελ εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ κπνξεί λα επεξεάζεη ακέζσο πνιιέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2011 θαηαηέζεθαλ απφ ηελ Δπηηξνπή νη λνκνζεηηθέο πξνηάζεηο ηεο ΚΑΠ, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο, ηελ πεξίνδν 2014 – 2020, νη δαπάλεο ηεο ΚΑΠ δηαηεξνχληαη ζηα επίπεδα ηνπ 2013. Δηδηθφηεξα, ν ζπλνιηθφο πξνυπνινγηζκφο αλέξρεηαη ζε 435,5 δηο επξψ, εθ ησλ νπνίσλ 418,4 δηο αθνξνχλ ηνπο ππιψλεο Η θαη ΗΗ (317,2 δηο θαη 101,2 δηο αληίζηνηρα). 13 5. Αλαζεσξεκέλε Δζληθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε Σν 2007 ην ΤΠΔΥΩΓΔ αλαζεψξεζε ηελ Δζληθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε (ΔΑΑ), κε νξίδνληα δεθαπεληαεηίαο, ζην πιαίζην ηεο αληίζηνηρεο αλαζεσξεκέλεο επξσπατθήο ηξαηεγηθήο. χκθσλα κε ηελ αλαζεσξεκέλε ηξαηεγηθή νη ηξεηο δηαζηάζεηο ηεο Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο είλαη: ε νηθνινγηθή, ε νηθνλνκηθή θαη ε θνηλσληθή-πνιηηηζηηθή. Δηδηθφηεξα: -Οηθνινγηθή δηάζηαζε αεηθνξίαο Βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επίηεπμε αεηθφξνπ αλάπηπμεο είλαη ε δηαηήξεζε ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο θαη ε βησζηκφηεηα ησλ νηθνζπζηεκάησλ, φπσο θαη ε καθξνπξφζεζκε ζπκθηιίσζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη άιισλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο. -Οηθνλνκηθή δηάζηαζε αεηθνξίαο Οηθνλνκηθή αεηθνξία ζεκαίλεη ζηαζεξή θαη ηζφξξνπε αλάπηπμε, ρσξίο καθξνπξφζεζκε εμάληιεζε ή ζπαηάιε ησλ πφξσλ. Ζ νηθνλνκηθή αεηθνξία απνηειεί ηε βάζε ηεο θνηλσληθήο αεηθνξίαο. -Κνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή δηάζηαζε αεηθνξίαο Ο θχξηνο ζηφρνο ηεο θνηλσληθήο θαη πνιηηηζηηθήο αεηθνξίαο, ε νπνία επεξεάδεη ηελ νηθνινγηθή θαη νηθνλνκηθή αεηθνξία, είλαη λα πξνζηαηεχζεη θαη λα αλαβαζκίζεη ηελ πνηφηεηα δσήο ηεο παξνχζαο γεληάο θαη ησλ επφκελσλ γελεψλ. χκθσλα κε ηε ηξαηεγηθή, νη θχξηεο πξνθιήζεηο πνπ πξέπεη λα αληηκεησπηζηνχλ, είλαη: ε αεηθφξνο αλάπηπμε, ε θιηκαηηθή αιιαγή θαη ε θαζαξή ελέξγεηα, ε βηψζηκε παξαγσγή θαη θαηαλάισζε, νη βηψζηκεο κεηαθνξέο, ε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, ε δεκφζηα πγεία, ε θνηλσληθή έληαμε θαη ε κεηαλάζηεπζε, ν ηνπξηζκφο, ν πνιηηηζκφο, ε γεσξγία, ε ρσξηθή πνιηηηθή. Δηδηθφηεξα γηα ηε ρσξηθή πνιηηηθή, νη βαζηθέο αξρέο θαη πξνηεξαηφηεηεο είλαη: Δμαζθάιηζε ηζφηηκσλ φξσλ δηαβίσζεο θαη επθαηξηψλ παξαγσγηθήο απαζρφιεζεο γηα φινπο ηνπο πνιίηεο, ζε ζπλάξηεζε κε ηελ επηδίσμε γηα ηζφξξνπε πιεζπζκηαθή δηάηαμε θαη δεκνγξαθηθή αλαλέσζε. Γηαηήξεζε, ελίζρπζε θαη αλάδεημε ηεο νηθηζηηθήο θαη παξαγσγηθήο πνιπκνξθίαο, φπσο θαη ηεο θπζηθήο πνηθηιφηεηαο ζηηο αζηηθέο θαη πεξηαζηηθέο πεξηνρέο, ζηηο παξάθηηεο, ζηηο νξεηλέο θαη λεζησηηθέο πεξηνρέο αιιά θαη ζηηο πεξηνρέο πνπ παξνπζηάδνπλ απμεκέλε βηνκεραληθή θαη ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. Οινθιεξσκέλε πξνζηαζία, αλάπηπμε θαη αλάδεημε ησλ νξεηλψλ θαη παξακεζφξησλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο θαη ησλ λεζηψλ, δηαηήξεζε θαη ελζάξξπλζε ησλ παξαδνζηαθψλ παξαγσγηθψλ θιάδσλ ηνπο, πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ ηνπο πφξσλ. Παξάιιεια, ε ηξαηεγηθή πεξηιακβάλεη ηηο νξηδφληηεο πνιηηηθέο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ νηθνλνκία ηεο γλψζεο, φπσο είλαη ε εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε, ε έξεπλα θαη αλάπηπμε, ε δηάδνζε ηεο πιεξνθνξίαο. Δίλαη ζαθέο φηη ε ηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε θαιχπηεη έλα επξχηαην θάζκα θξίζηκσλ δεηεκάησλ, πνπ άπηνληαη ηεο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο ηεο ρψξαο. πλεπψο, ε επηηπρία ηεο ηξαηεγηθήο εμαξηάηαη απφ ηε δέζκεπζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα φισλ ησλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Απηνδηνίθεζεο, ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ θνξέσλ, ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θφζκνπ αιιά θαη ησλ πνιηηψλ. 6. Δζληθφο Υσξνηαμηθφο ρεδηαζκφο Σελ πεξίνδν 2007 – 2009 ζην πξψελ Τπνπξγείν Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ (ΤΠΔΥΩΓΔ), έγηλε κία πξσηφγλσξε δνπιεηά ζε βάζνο θαη ε ρψξα καο απέθηεζε, γηα πξψηε θνξά, νινθιεξσκέλν ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ ζε εζληθφ επίπεδν. Ο εζληθφο ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο απνηειείηαη απφ ην Δζληθφ Υσξνηαμηθφ ρέδην (Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο) θαη έλαλ αξηζκφ Δηδηθψλ Υσξνηαμηθψλ ρεδίσλ πνπ απνηεινχλ ηνλ θαηαζηαηηθφ ράξηε γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηνπ ηφπνπ θαη δίλνπλ ηηο θαηεπζχλζεηο ζηνλ ππνθείκελν ζρεδηαζκφ, δειαδή ζηα Πεξηθεξεηαθά 14 Υσξνηαμηθά Πιαίζηα, ζηα Ρπζκηζηηθά ζρέδηα ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ ηεο ρψξαο, ζηα Γεληθά πνιενδνκηθά ζρέδηα θαη ζε άιιεο ξπζκίζεηο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Απνηειεί δε κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο πνπ έγηλαλ ζηε ρψξα καο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο. ην Γεληθφ Πιαίζην θαζψο θαη ζηα Δηδηθά Πιαίζηα ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο, ηε Βηνκεραλία θαη ηνλ Σνπξηζκφ, δίλνληαη ζεκαληηθέο θαηεπζχλζεηο γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηεο Ζπείξνπ, νη νπνίεο πξέπεη λα ελζσκαησζνχλ ζηνλ πεξηθεξεηαθφ ηεο ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη πεξηιακβάλνληαη ζηελ παξνχζα πξφηαζε. ην Κεθάιαην ΗΗ, φπνπ αλαιχνληαη νη ηάζεηο θαη θαζνξίδνληαη νη πξννπηηθέο ηεο Ζπείξνπ, γίλεηαη ζαθήο αλαθνξά ζηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ Γεληθνχ Υσξνηαμηθνχ θαη ησλ Δηδηθψλ Υσξνηαμηθψλ Πιαηζίσλ γηα ηελ Ήπεηξν. 7. Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο (ΔΠΑ 2007–2013) Ο ζηξαηεγηθφο ζρεδηαζκφο ηεο ρψξαο γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013 πινπνηείηαη κέζσ ηνπ Δζληθνχ ηξαηεγηθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο (ΔΠΑ), ην νπνίν θαηαξηίζηεθε βάζεη ησλ απνθάζεσλ ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Γεθεκβξίνπ 2005 (κε ηηο νπνίεο δηαζθαιίζζεθαλ έσο ην 2013 νη πφξνη ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο ζπλνρήο γηα ηε ρψξα καο), ησλ λέσλ Καλνληζκψλ ησλ ηακείσλ ηεο ΔΔ, θαζψο θαη ησλ ζηξαηεγηθψλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ γηα ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο. Βάζεη ησλ αλσηέξσ, ε ζηνρνζεζία ηνπ ΔΠΑ δηαηππψζεθε ζε 4 επίπεδα: ζην επίπεδν ησλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ ηνπ ΔΠΑ, ζην επίπεδν ησλ ζεκαηηθψλ θαη ρσξηθψλ πξνηεξαηνηήησλ, ζην επίπεδν ησλ γεληθψλ ζηφρσλ, ζηνπο νπνίνπο αλαιχεηαη θάζε ζεκαηηθή πξνηεξαηφηεηα, ζην επίπεδν ησλ εηδηθψλ ζηφρσλ θαη ησλ θχξησλ κέζσλ επίηεπμεο. Ζ αλαπηπμηαθή ζηξαηεγηθή ζπλ-δηακνξθψζεθε κε γλψκνλα εζληθέο πνιηηηθέο φπσο ε Έθζεζε ηξαηεγηθήο γηα ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία θαη ηελ θνηλσληθή έληαμε 2006-2008, ε ςεθηαθή ηξαηεγηθή 2006-2013, ην «ρέδην αλάπηπμεο κεηαθνξψλ 2007-2013 θαη εηθνζαεηίαο», ε εζληθή ιηκεληθή πνιηηηθή, ην Δζληθφ ρέδην ζηξαηεγηθήο αγξνηηθήο αλάπηπμεο ηεο Διιάδαο (20072013). Σν ΔΠΑ πινπνηείηαη κέζα απφ νθηψ (8) ηνκεαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα (ΔΠ), πέληε (5) Πεξηθεξεηαθά ΔΠ (έλα εθ ησλ νπνίσλ αθνξά ηηο Πεξηθέξεηεο Θεζζαιίαο-Ζπείξνπ-ηεξεάο Διιάδαο, δεο §7.1) θαη δεθαηέζζεξα (14) πξνγξάκκαηα επξσπατθήο εδαθηθήο ζπλεξγαζίαο. 7.1 Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Θεζζαιίαο - ηεξεάο Διιάδαο - Ζπείξνπ (20072013) Ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ Ήπεηξν έρεη ην Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα (ΠΔΠ) Θεζζαιίαο - ηεξεάο Διιάδαο - Ζπείξνπ γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013, πνπ εμεηάδεη ηηο ηξεηο Πεξηθέξεηεο σο ρσξηθή ελφηεηα θαη ην νπνίν εγθξίζεθε απφ ηελ Δπηηξνπή ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2007. Ο ζηξαηεγηθφο ζηφρνο θαη ην γεληθφ αλαπηπμηαθφ φξακα απηήο ηεο ελφηεηαο, γηα ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν, ζπλίζηαηαη ζηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηεο ειθπζηηθφηεηαο θαη ηεο εμσζηξέθεηαο ηεο νηθνλνκίαο κε ηε βειηίσζε ηεο ρσξηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ηελ πηνζέηεζε αεηθνξηθψλ κεζφδσλ αλάπηπμεο παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη δηαρείξηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Οη ζηξαηεγηθέο παξεκβάζεηο ηνπ ΠΔΠ θαιχπηνπλ ηνπο παξαθάησ νθηψ (8) γεληθνχο ζηφρνπο: 1. Βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ηεο εμσζηξέθεηαο, ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο θαηλνηνκηθήο ηθαλφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ. 2. Βειηίσζε ηεο πξνζπειαζηκφηεηαο κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο θαη αλαβάζκηζεο ππνδνκψλ θαη δηθηχσλ (ελδν-πεξηθεξεηαθψλ θαη δηα-πεξηθεξεηαθψλ). 3. Αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. 15 4. Αεηθνξηθή δηαρείξηζε ηνπ θπζηθνχ θαη δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ. 5. Δλίζρπζε ηεο ελδνπεξηθεξεηαθήο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο. 6. Δλίζρπζε ηεο δηαπεξηθεξεηαθήο ζπλεξγαζίαο. 7. Αμηνπνίεζε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε. 8. Πξνψζεζε ηεο ςεθηαθήο ζχγθιηζεο. Ζ ζπλνιηθή δεκφζηα δαπάλε ηνπ ΠΔΠ Θεζζαιίαο - ηεξεάο Διιάδαο – Ζπείξνπ, γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013, αλέξρεηαη ζε 1,8 δηο επξψ, εθ ησλ νπνίσλ ηα 1,1 δηο επξψ είλαη ε θνηλνηηθή ζπκκεηνρή, κέζσ ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (ΔΣΠΑ). 7.2 Πξνγξάκκαηα επξσπατθήο εδαθηθήο ζπλεξγαζίαο ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν 2007-2013, ηα πξνγξάκκαηα Κνηλνηηθήο Πξσηνβνπιίαο έρνπλ αληηθαηαζηαζεί απφ ηα πξνγξάκκαηα ηνπ ηφρνπ ΗΗΗ «Δπξσπατθή εδαθηθή ζπλεξγαζία», ησλ νπνίσλ ν ζπλνιηθφο πξνυπνινγηζκφο αλέξρεηαη ζηα 8,7 δηο επξψ, εθ ησλ νπνίσλ 210 εθαη. επξψ (ηνπ ΔΣΠΑ) αληηζηνηρνχλ ζηελ Διιάδα. Δηδηθφηεξα: Γηαζπλνξηαθά πξνγξάκκαηα: Ζ Διιάδα ζπκκεηέρεη ζε έμη (6) πξνγξάκκαηα, κε ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ πνπ μεπεξλά ηα 320 εθαη. επξψ. Σα πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ Ήπεηξν είλαη ηα εμήο: Πξφγξακκα «Διιάδα-Ηηαιία», πξνυπνινγηζκνχ 88,95 εθαη. επξψ. Πξφγξακκα «Διιάδα-Αιβαλία», πνπ ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ην ξγαλν Πξνεληαμηαθήο Βνήζεηαο (ΗΡΑ) κε 22,14 εθαη. επξψ. Ζ επηιέμηκε πεξηνρή ηνπ πξνγξάκκαηνο πεξηιακβάλεη δχν ελφηεηεο ζηελ Ήπεηξν (Ησαλλίλσλ θαη Θεζπξσηίαο) θαη ηξεηο ζηελ Αιβαληθή πιεπξά (Αξγπξφθαζηξν, Κνξπηζά, Vlorë). Ζ Διιάδα ζπκκεηέρεη επίζεο θαη ζε ηξία (3) πξνγξάκκαηα πνιπκεξνύο δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο, δχν (2) εθ ησλ νπνίσλ αθνξνχλ ζηελ Ήπεηξν: Πξφγξακκα Αδξηαηηθήο, κε επηιέμηκε πεξηνρή γηα ηελ Ήπεηξν ηε Θεζπξσηία θαη Πεξηθέξεηεο ηεο Ηηαιίαο, ηεο Βνζλίαο - Δξδεγνβίλεο, ηνπ Μαπξνβνπλίνπ, ηεο Αιβαλίαο, ηεο εξβίαο θαη ηεο ινβελίαο. Σν πξφγξακκα ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ην ΗΡΑ, ελψ ε Διιάδα ζπλεηζθέξεη 5,65 εθαη. επξψ. Θαιάζζηα ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ, κε επηιέμηκεο πεξηνρέο απ’ φιεο ηηο ρψξεο πνπ βξέρνληαη απφ ηε Μεζφγεην ζάιαζζα. Ο ζπλνιηθφο πξνυπνινγηζκφο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ηεο ηάμεο ησλ 170 εθαη. επξψ. Γηαθξαηηθά πξνγξάκκαηα: Ζ Διιάδα ζπκκεηέρεη επίζεο ζε δχν (2) δηαθξαηηθά πξνγξάκκαηα. πγθεθξηκέλα: ηνλ Μεζνγεηαθφ ρψξν, ζηνλ νπνίν κεηέρνπλ ε Διιάδα, ε Ηζπαλία, ε Ηηαιία, ε Γαιιία, ε Πνξηνγαιία, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην-Γηβξαιηάξ, ε Μάιηα, ε Κχπξνο, ε ινβελία, ε Κξναηία θαη ε Βνζλία θαη Δξδεγνβίλε. Ο πξνυπνινγηζκφο ηνπ πξνγξάκκαηνο αλέξρεηαη ζε 193,19 εθαη. επξψ. ηνλ ρψξν λνηην-αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ζηνλ νπνίν ζπκκεηέρνπλ νθηψ (8) θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ (Ηηαιία, Απζηξία, Οπγγαξία, ινβαθία, ινβελία, Ρνπκαλία, Βνπιγαξία, Διιάδα), θαζψο θαη ε Μνιδαβία, ε Κξναηία, ε εξβία, ην Μαπξνβνχλην, ε Βνζλία θαη Δξδεγνβίλε, ε Αιβαλία, ε ΠΓΓΜ θαη ε Οπθξαλία. Ο πξνυπνινγηζκφο ηνπ πξνγξάκκαηνο αλέξρεηαη ζε 206,69 εθαη. επξψ. Γηαπεξηθεξεηαθό πξόγξακκα Ζ Διιάδα ζπκκεηέρεη ζην δηαπεξηθεξεηαθφ πξφγξακκα INTERREG IVC, ζην νπνίν ζπκκεηέρνπλ φια ηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ πιελ ηεο Γεξκαλίαο, ε Ννξβεγία θαη ε Διβεηία. Ο πξνυπνινγηζκφο ηνπ αλέξρεηαη ζε 321,32 εθαη. επξψ. Ζ Διιάδα ζπκκεηέρεη θαη ζηα δίθηπα INTERACT, ESPON θαη URBACT. 16 Μέζσ φισλ απηψλ ησλ πξνγξακκάησλ, ε Διιάδα πξνζδνθά ηελ αλάπηπμε ησλ δηθψλ ηεο παξακεζφξησλ πεξηνρψλ, ηελ άλνδν ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο ππνδνκήο ηεο ζε φιε ηελ αθξηηηθή πεξηθέξεηα. Έρνπλ ζπλεπψο ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ Ήπεηξν. 8. Δζληθφ ηξαηεγηθφ ρέδην Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (2007–2013) Σν Δζληθφ ηξαηεγηθφ ρέδην Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαζνξίδεη ηηο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Διιάδαο γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013, ζχκθσλα κε ηνλ Καλνληζκφ (ΔΚ) 1698/2005 γηα ηε ζηήξημε ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο απφ ην Δπξσπατθφ Γεσξγηθφ Σακείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (ΔΓΣΑΑ), ζηνλ νπνίν νξίδεηαη φηη ε εζληθή ζηξαηεγηθή αγξνηηθήο αλάπηπμεο ζα εθαξκνζηεί κέζσ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (ΠΑΑ) 2007-2013. Ζ πνιηηηθή αγξνηηθήο αλάπηπμεο γηα ηελ Διιάδα, ηελ πεξίνδν απηή, εζηηάδεηαη ζε ηξεηο βαζηθνχο άμνλεο: ζηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο γεσξγίαο, ηεο δαζνθνκίαο θαη ηνπ αγξνδηαηξνθηθνχ ηνκέα, ζηελ αλάδεημε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηνπ ηνπίνπ, ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο. Οη άμνλεο απηνί ζπλεπηθνπξνχληαη απφ έλαλ ηέηαξην νξηδφληην άμνλα (LEADER), πνπ πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα εθαξκνγήο ηνπηθψλ πξνζεγγίζεσλ ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο, απφ ηε βάζε πξνο ηελ θνξπθή. Δλδηαθέξνλ γηα ηελ Ήπεηξν παξνπζηάδεη θαη ην Δζληθφ ηξαηεγηθφ ρέδην Αλάπηπμεο ηεο Αιηείαο ηεο πεξηφδνπ 2007-2013, πνπ πεξηιακβάλεη φιεο ηηο πηπρέο ηεο θνηλήο αιηεπηηθήο πνιηηηθήο θαη θαζνξίδεη πξνηεξαηφηεηεο, ζηφρνπο θαη ηνπο απαηηνχκελνπο δεκφζηνπο πφξνπο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο ζε ζρέζε κε: Σε βηψζηκε αλάπηπμε ησλ αιηεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, Σε βηψζηκε αλάπηπμε ηνπ θιάδνπ ηεο πδαηνθαιιηέξγεηαο, Σε βηψζηκε αλάπηπμε ηνπ θιάδνπ ηεο κεηαπνίεζεο θαη εκπνξίαο αιηεπηηθψλ πξντφλησλ, Σε βηψζηκε αλάπηπμε ηεο αιηείαο εζσηεξηθψλ πδάησλ, Σε βηψζηκε αλάπηπμε ησλ αιηεπηηθψλ πεξηνρψλ, Σε δηαηήξεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηνλ αιηεπηηθφ ηνκέα θαη ηελ εμαζθάιηζε βηψζηκεο απαζρφιεζεο. 17 Κεθάιαην ΙΙ. Πεξηθέξεηα Ηπείξνπ: Γεδνκέλα – Σάζεηο – Πξννπηηθέο 1. Γεληθά Ζ Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ ζεσξνχκελε σο πξνο ηνλ εζληθφ, ηνλ επξσπατθφ θαη ηνλ δηεζλή ρψξν, εμαηηίαο ηνπ θιεηζηνχ θπζηθνχ ηεο ζρήκαηνο, ηεο ειιεηκκαηηθήο ζπλνρήο απφ πιεπξάο ρσξηθψλ ζπγθεληξψζεσλ αζηηθνχ πιεζπζκνχ θαη παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, αιιά θαη σο πξνο ηελ ζχλδεζή ηεο κε ηνπο κείδνλνο ζεκαζίαο άμνλεο θαη θφκβνπο κεηαθνξψλ, βξηζθφηαλ γηα κεγάιε πεξίνδν ζε κεηνλεθηηθή ζέζε. Σα δεδνκέλα άιιαμαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα. 2. Γηνηθεηηθή δηάξζξσζε Με ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο «Καιιηθξάηεο» άιιαμε ε δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηεο ρψξαο, ε νπνία πιένλ δηακνξθψλεηαη απφ: - Αηξεηή Πεξηθεξεηαθή Απηνδηνίθεζε, κε δεθαηξείο (13) αηξεηέο Πεξηθέξεηεο, ζηα φξηα ησλ παιαηψλ δεθαηξηψλ (13) θξαηηθψλ Πεξηθεξεηψλ. Αληηθαηέζηεζε εβδνκήληα έμη (76) δηνηθεηηθέο ελφηεηεο ηνπ β’ βαζκνχ απηνδηνίθεζεο, δειαδή ηηο πελήληα ηέζζεξηο (54) λνκαξρηαθέο απηνδηνηθήζεηο, ηηο ηξεηο (3) δηεπξπκέλεο λνκαξρηαθέο απηνδηνηθήζεηο θαη ηα δέθα ελλέα (19) επαξρεία. Ζ Ήπεηξνο είλαη κία απφ ηηο 13 αηξεηέο Πεξηθέξεηεο. - Σξηαθφζηνπο είθνζη πέληε (325) λένπο Γήκνπο, εθ ησλ νπνίσλ δέθα νθηψ (18) ζηελ Ήπεηξν (8 ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα (ΠΔ) Ησαλλίλσλ, 4 ζηελ ΠΔ Άξηαο, 3 ζηελ ΠΔ Πξέβεδαο θαη 3 ζηελ ΠΔ Θεζπξσηίαο). - Δπηά (7) Απνθεληξσκέλεο Γηνηθήζεηο ζηε ζέζε ησλ δεθαηξηψλ (13) θξαηηθψλ Πεξηθεξεηψλ. Ζ Ήπεηξνο κε ηελ Γπηηθή Μαθεδνλία απνηεινχλ εληαία Απνθεληξσκέλε Γηνίθεζε, κε έδξα ηα Ησάλληλα. Πξνβιήκαηα εληνπίδνληαη ζε φ,ηη αθνξά ζηα φξηα ησλ πεξηθεξεηαθψλ ελνηήησλ, ηα νπνία ελψ ζα έπξεπε λα νξηνζεηνχλ ρσξνηαμηθέο ελφηεηεο, δηακνξθψλνπλ ελφηεηεο νη νπνίεο δηνηθνχληαη απφ αζπζρέηηζηα κε απηέο θέληξα. Δλδεηθηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε Φηιηππηάδα, ε νπνία αλ θαη είλαη νηθηζηηθφο πφινο ζπλνδείαο ηεο Άξηαο, αλήθεη ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο κε ηελ νπνία δελ ηελ ζπλδέεη θακία ιεηηνπξγία. Ζ θαηάζηαζε απηή δελ εμππεξεηεί απφ δηνηθεηηθή άπνςε ηνπο δήκνπο θαη ηηο ελφηεηεο θαη ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί. Οη πιένλ ραξαθηεξηζηηθέο ελφηεηεο ηεο Ζπείξνπ νη νπνίεο απαηηνχλ εληαίν ηξφπν ζρεδηαζκνχ/δηνίθεζεο, είλαη: 1. Πεξηνρή Τδνπκέξθσλ: Καιχπηεη ην λφηην-αλαηνιηθφ ηκήκα ηεο νξεηλήο πεξηνρήο ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο Ησαλλίλσλ (Γήκνο Βνξείσλ Σδνπκέξθσλ) θαη ηελ νξεηλή πεξηνρή ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο Άξηαο (Γήκνο Κεληξηθψλ Σδνπκέξθσλ). Με ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζπληζηά κηα επξεία ελφηεηα. 2. Πεδηάδα Άξηαο: Σα δηαθαηλφκελα ραξαθηεξηζηηθά εληαίνπ γεσγξαθηθνχ ρψξνπ ππαγνξεχνπλ ηελ αλάγθε δηαδεκνηηθήο ζπλεξγαζίαο δηαρεηξηζηηθνχ θαη αλαπηπμηαθνχ ζθνπνχ (Γήκνη Άξηαο, Νηθνιάνπ θνπθά). 3. Παξάθηηα δώλε Πξέβεδαο θαη Θεζπξσηίαο: Γηα ηε δψλε απηή (Γήκνη Πξέβεδαο, Πάξγαο, Ζγνπκελίηζαο, Φηιηαηψλ) ν ηνπξηζκφο απνηειεί δπλακηθφ θαη αλεξρφκελν θιάδν. Οη ηάζεηο ηπραίαο εμέιημεο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ζε παξαζεξηζηηθή πεξηνρή, ρσξίο θαλέλα ζρεδηαζκφ, νδεγνχλ ζε θαηαζηξνθηθά απνηειέζκαηα θαη πξέπεη λα αλαθνπνχλ κέζα θαη απφ κηα δηνηθεηηθή ζπλεξγαζία. 4. Ακβξαθηθόο θόιπνο: Ο θφιπνο εθηείλεηαη ζε δηαπεξηθεξεηαθφ ρψξν θαη απνηειεί έλα εληαίν εμαίξεην νηθνινγηθφ θαη νηθνλνκηθφ απφζεκα θαη ηνπξηζηηθφ πφιν. 3. Οηθηζηηθή δηάξζξσζε Ζ Ήπεηξνο απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο πεξηθεξεηαθέο ελφηεηεο: Ησαλλίλσλ, Άξηαο, Θεζπξσηίαο θαη Πξέβεδαο. Έρεη έθηαζε 9.203 ηεηξ. ρικ. (πνζνζηφ 6,7% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο ρψξαο) θαη ν κφληκνο πιεζπζκφο ηεο ην 2001 ήηαλ 336.392 θάηνηθνη (πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα 36,55 θάηνηθνη/ηεηξ. ρικ, έλαληη 81,7 ηεο ρψξαο), έλαληη 327.176 θαηνίθσλ πνπ ήηαλ ν κφληκνο 19 πιεζπζκφο ην 199115. χκθσλα κε ηα πξνζσξηλά απνηειέζκαηα απνγξαθήο16 ηνπ 2011, ν πιεζπζκφο ηεο Ζπείξνπ ήηαλ 336.650 θάηνηθνη θαη αληηζηνηρνχζε ζην 3,12% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο. Ο πιεζπζκφο είλαη ζε κεγάιν βαζκφ αγξνηηθφο (≈58%), αζηηθφο ζε πνζνζηφ 31% θαη εκηαζηηθφο θαηά ην ππφινηπν πνζνζηφ (≈10%). ε φ,ηη αθνξά ηε ζχλζεζε ηεο απαζρφιεζεο, ε Πεξηθέξεηα παξνπζηάδεη πςειφ πνζνζηφ ζπγθέληξσζεο ζηελ απηναπαζρφιεζε. Δηδηθφηεξα, νη απαζρνινχκελνη πιήξνπο θαη ανξίζηνπ ρξφλνπ θαη νη απηναπαζρνινχκελνη πιήξνπο απαζρφιεζεο μεπεξλνχλ ην 80% ησλ απαζρνινπκέλσλ. Σα πνζνζηά αλεξγίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα παξνπζηάδνπλ ζπλερή άλνδν ζηελ Πεξηθέξεηα. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη φηη ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2008, ην πνζνζηφ ησλ θαηαγεγξακκέλσλ αλέξγσλ αλεξρφηαλ ζε 8%, ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2009 ζε 8,7% θαη ηνλ Αχγνπζην ηνπ 2010 ζε 10,5%. Ζ πξαγκαηηθή αλεξγία θηλείηαη ζαθψο ζε πςειφηεξα πνζνζηά. Σν αζηηθφ δίθηπν ηεο Πεξηθέξεηαο, κε θχξην πφιν αλάπηπμεο ηα Ησάλληλα θαη δεπηεξεχνληεο πφινπο ηελ Άξηα, ηελ Πξέβεδα θαη ηελ Ζγνπκελίηζα, παξνπζηάδεη ζήκεξα πεξηνξηζκέλε ελδνπεξηθεξεηαθή ζπλνρή θαη δηαπεξηθεξεηαθέο αιιειεμαξηήζεηο, θπξίσο ιφγσ έιιεηςεο, κέρξη πξφζθαηα, δηαζπλδέζεσλ κε ηα βαζηθά κεηαθνξηθά θαη επηθνηλσληαθά δίθηπα. Δμαίξεζε απνηεινχλ ηα Ησάλληλα, ηα νπνία ζηαδηαθά απνθηνχλ δηαξθψο πεξηζζφηεξνπο ηζρπξνχο δεζκνχο κε ηελ Βφξεηα Διιάδα, ιφγσ ηεο Δγλαηίαο νδνχ θαη ε Ζγνπκελίηζα, ιφγσ ζχλδεζήο ηεο κε ηνλ επξσπατθφ ρψξν. Έλα άιιν ζηνηρείν πνπ ραξαθηεξίδεη ηε δηάξζξσζε ηνπ νηθηζηηθνχ δηθηχνπ ηεο Ζπείξνπ είλαη ε απνπζία κηθξφηεξσλ νηθηζηηθψλ θέληξσλ, θαζψο θαη ε χπαξμε πιήζνπο κηθξψλ αγξνηηθψλ νηθηζκψλ. Σν θαηλφκελν απηφ ζα ζπλερηζηεί ζην βαζκφ πνπ δηαηεξνχληαη νη πεξηνξηζκέλνη ξφινη ζε ζεκαληηθνχο απφ παξάδνζε νηθηζκνχο, φπσο ε Κφληηζα, ην Μέηζνβν, ηα Πξάκαληα, ην Γειβηλάθη, ηα Γεξβίδηαλα ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ, ε Παξακπζηά, νη Φηιηάηεο, ε αγηάδα, ην Μαξγαξίηη ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Θεζπξσηίαο, ην Κνκπφηη, ην Νενρψξη, ην Πέηα, ηα Άγλαληα, ην Βνπξγαξέιη ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο, ε Φηιηππηάδα, ην Θεζπξσηηθφ, ν Λνχξνο, ην Καλαιάθη θαη ε Πάξγα ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο. ην ρψξν ηεο Πεξηθέξεηαο ππάξρνπλ ζήκεξα αξθεηέο ελφηεηεο κε εκη-αλαπηπγκέλν νηθηζηηθφ ππξήλα ή θαη ρσξίο ππξήλα φπσο ην Εαγφξη, ηα ρσξηά ησλ Σδνπκέξθσλ, ηνπ Πσγσλίνπ, ηεο Λάθαο νπιίνπ, ηεο Μνπξγθάλαο, ηα νπνία εμππεξεηνχληαη απ’ επζείαο απφ ηα κεγάια αζηηθά θέληξα ηεο Πεξηθέξεηαο θαη θπξίσο απφ ηηο έδξεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ελνηήησλ. Δηδηθφηεξα ην νηθηζηηθφ δίθηπν, αλά πεξηθεξεηαθή ελφηεηα, έρεη ηα παξαθάησ ραξαθηεξηζηηθά: 3.1. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ Ζ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ, κε πιεζπζκφ απνγξαθήο 167.400 θαηνίθνπο ην 2011 (πξνζσξηλά απνηειέζκαηα), έλαληη 161.027 θαηνίθσλ ην 2001 (αχμεζε 3,97%) θαη 152.759 ην 1991 (αχμεζε 5,4% κεηαμχ 1991-2001), θαηαιακβάλεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Πεξηθέξεηαο ζηελ βνξεην–αλαηνιηθή ηεο πιεπξά. Δθηφο απφ ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ δηαζέηεη ιίγνπο, γηα ηελ έθηαζε θαη ηελ γεσκνξθνινγία ηνπ, νηθηζηηθνχο ππξήλεο κε απνηέιεζκα ζεκαληηθέο ρσξηθέο ελφηεηεο, φπσο ε Λάθα νπιίνπ θαη ην Πσγψλη, λα κέλνπλ αθάιππηεο. 3.1.1 Ησάλληλα Ζ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ, κε πιεζπζκφ απνγξαθήο 67.384 θαηνίθνπο ην 2001, απνηειεί ην θπξίαξρν θέληξν ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ κε εκβέιεηα δηαπεξηθεξεηαθή θαη δηαθξαηηθή, θπξίσο ιφγσ ηεο παξνρήο πςειήο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο (παλεπηζηεκηαθφ θαη θξαηηθφ λνζνθνκείν), ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ θαη ΣΔΗ Ζπείξνπ) θαη εκπνξίνπ, πέξαλ ηεο βαξχλνπζαο ηζηνξίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ηεο, θαζψο «εηύγραλνλ ελ απηή ηε πόιεη άλδξεο επηζεκόηαηνη θαη ησλ επ γεγνλόησλ». Έρεη δε σο θπξίαξρν ηνκέα απαζρφιεζεο ηνλ ηξηηνγελή (πνζνζηφ 76,4%) θαη θαηά δεχηεξν ιφγν ηνλ δεπηεξνγελή. Σα Ησάλληλα απνηεινχλ ηνλ θχξην πφιν έιμεο ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο, παξνπζηάδνληαο ζεκαληηθή πιεζπζκηαθή αχμεζε θαηά ηελ εηθνζαεηία 1981-2001 πνπ 15 16 Πεγή: Γ.Γ. ΔΤΔ, 2004 Πεγή: Διιεληθή ηαηηζηηθή Αξρή, Ηνχιηνο 2011. 20 επηβεβαηψλεηαη θαη ζηελ απνγξαθή ηνπ 2011 (111.740 θάηνηθνη ζε επίπεδν Γήκνπ Ησαλληηψλ, βάζεη ησλ πξνζσξηλψλ απνηειεζκάησλ ηεο απνγξαθήο). Δηδηθφηεξα, ηα Ησάλληλα πξνζειθχνπλ πιεζπζκφ κφληκα ή επνρηαθά απαζρνινχκελν απφ ην ζχλνιν ηεο Πεξηθέξεηαο. Ζ αζθνχκελε έιμε, κε βάζε ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα, δελ πξνβιέπεηαη λα αλαραηηηζηεί, δεδνκέλνπ φηη ζεκαληηθνί, παιαηφηεξα, νηθηζκνί φπσο ε Κφληηζα, ην Γειβηλάθη, ηα Γεξβίδηαλα, ηα Πξάκαληα, ην Μέηζνβν, δελ είλαη ζε ζέζε λα απνηειέζνπλ ηζρπξνχο ππξήλεο αλάζρεζεο ησλ ηάζεσλ. Οη πξναλαθεξφκελεο ηάζεηο ζπγθέληξσζεο ηνπ πιεζπζκνχ, πξννδεπηηθά δηαρένληαη ζηνλ πεξηαζηηθφ ρψξν (εθηφο ζρεδίνπ) ηνπ ιεθαλνπεδίνπ Ησαλλίλσλ θαη ζηνπο νηθηζκνχο ηνπ. Ζ βέβαηε ζπλέρηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ζα ζπληειέζεη ζηε δηαηψληζε ηεο αλεμέιεγθηεο δηφγθσζεο ησλ νηθηζκψλ απηψλ, ζηελ θαηαζηξνθή ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηαζηηθή δψλε, ζηελ αζθπμία ηεο πφιεο, αιιά θαη ζηελ εκθάληζε έληνλσλ ζπγθξνχζεσλ ρξήζεσλ γεο ζην ζχλνιν ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ησλ Ησαλλίλσλ, φπνπ: - νη νηθηζηηθέο ρξήζεηο θαη ηδηαίηεξα ε εθηφο ζρεδίνπ δφκεζε έρνπλ επεθηαζεί ζε κε ελδεηθλπφκελεο πεξηνρέο θαη εθηνπίδνπλ κε κεγάιε ηαρχηεηα ηε γεσξγηθή γε (αθφκα θαη απηή πνπ πξννξηδφηαλ γηα αξδεπφκελεο θαιιηέξγεηεο), - πηελνηξνθηθέο εγθαηαζηάζεηο γεηηληάδνπλ κε νηθηζκνχο, - ρψξνη αλεμέιεγθηεο ηαθήο απνξξηκκάησλ ξχπαηλαλ κέρξη πξφζθαηα ην πεξηβάιινλ. Σα κεζαίνπ κεγέζνπο νηθηζηηθά θέληξα ηεο Αλαηνιήο, ηεο Διενχζαο, ηεο Καηζηθάο θαη ηνπ Πεξάκαηνο, καδί κε ηνπο πην απνκαθξπζκέλνπο απφ ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ κηθξφηεξνπο ζε πιεζπζκφ πξναζηηαθνχο νηθηζκνχο ηνπ ιεθαλνπεδίνπ, ζπγθξνηνχλ ζηαδηαθά έλα εληαίν θαη δπλακηθφ νηθηζηηθφ ζχλνιν, πνπ εμππεξεηείηαη, θαηά θχξην ιφγν, απφ ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ. Οη ζρεηηθά πεξηνξηζκέλεο δηαζέζηκεο πξνο δφκεζε εληφο ζρεδίνπ εθηάζεηο θαη ε πεξηβαιινληηθή θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηηο λέν-δηακνξθνχκελεο εθηφο ζρεδίνπ πεξηνρέο απφ λφκηκα ή κε θηίζκαηα, εληζρχνπλ ην αίηεκα γηα ηδησηηθή πνιενδφκεζε πεξηνρψλ πξψηεο θαηνηθίαο. Σν καθξνπξφζεζκν φξακα γηα ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ, δηαηππψζεθε απφ ηε κειέηε ηνπ Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ Ησαλλίλσλ θαηφπηλ δηαβνχιεπζεο κε ηνπο ηνπηθνχο θνξείο θαη νξίδεη ηα Ησάλληλα σο «αλνηρηή πφιε, επξσπατθή ιεηηνπξγηθή αζηηθή πεξηνρή, θέληξν δηνίθεζεο θαη θφκβν αλάπηπμεο». Σν ζελάξην απηφ επειέγε κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηελ πξνψζεζε εθείλσλ ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο πφιεο, πνπ ζα ηεο δψζνπλ ηε δπλαηφηεηα αλάδπζήο ηεο σο κείδσλ αζηηθφ θέληξν ζ’ έλα λέν δηαθξαηηθφ/δηαπεξηθεξεηαθφ ρψξν ζην πιαίζην ησλ γεσπνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθν-θνηλσληθψλ εμειίμεσλ ηνπ εζληθνχ θαη ηνπ επξσπατθνχ ρψξνπ. Δηδηθφηεξα ζην ζελάξην απηφ, κε βαζηθέο αξρέο ηελ πνιπθεληξηθή αλάπηπμε θαη ηελ εδαθηθή ζπλνρή, δηαηππψλνληαη κέζσ ηνπ Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ νη επηινγέο ηεο πφιεο κε ρξνληθφ βάζνο ζρεδηαζκνχ θαη πξνγξακκαηηζκνχ κηαο εηθνζαεηίαο θαη ηίζεληαη ζηφρνη γηα «βηψζηκε πφιε» ζην πιαίζην ησλ αζηηθψλ πνιηηηθψλ ηεο ΔΔ θαη ηεο Agenda 21: Τηνζέηεζε ησλ πξνηχπσλ αζηηθήο νξγάλσζεο φπσο, αξρή «ζπκπαγνχο» πφιεο, ειεγρφκελε πχθλσζε ππαξρφλησλ ππνδνρέσλ πνπ ειαρηζηνπνηνχλ ηελ θαηαλάισζε ηνπ πφξνπ γε θαη ηηο κεηαθηλήζεηο θαη πξνζθέξνπλ πνηφηεηα δσήο πνπ απαιιάζζεη απφ ην άγρνο ηεο πνιχ ππθλήο δφκεζεο θαη ηεο θπθινθνξηαθήο ζπκθφξεζεο. Ζ ζπκπαγήο πφιε17, γηα ηελ νπνία δίλνληαη θαηεπζχλζεηο ηφζν ζην ΑΚΥ φζν θαη ζην Γεληθφ Υσξνηαμηθφ Πιαίζην, είλαη ε πφιε: • κε ππθλφ θαη ζπλεθηηθφ πνιενδνκηθφ ηζηφ, • κε αλάκεημε ησλ ρξήζεσλ ζηνπο επηκέξνπο ρψξνπο ηεο, • κε απξφζθνπηε θηλεηηθφηεηα ησλ θαηνίθσλ ηεο θαη δπλαηφηεηα απνιαβήο ησλ δεκφζησλ ρψξσλ, ππνδνκψλ θαη ππεξεζηψλ ηεο πφιεο απ’ φινπο, • κε κεησκέλε απφζηαζε θαηνηθίαο – εξγαζίαο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη απνθπγή ηεο ξχπαλζεο απφ ην Η.Υ. θαη ηε ζπαηάιε γεο γηα νδηθά δίθηπα θαη ρψξνπο ζηάζκεπζεο, 17 χκθσλα κε ηελ Πξάζηλε Βίβιν γηα ην Αζηηθφ Πεξηβάιινλ, (Έγγξαθν COM (90) 218), Ηνχληνο 1990. 21 • κε ζεβαζκφ ζηελ ηδηαηηεξφηεηα θαη ηελ ηαπηφηεηα ηεο πφιεο θαη ησλ πνιηηψλ ηεο. Ζ «ζπκπαγήο πφιε» ησλ Ησαλλίλσλ νξηνζεηείηαη πξνο δπζκάο απφ ηελ πεξηκεηξηθή αξηεξία πνπ ζπλδέεη ηελ είζνδν ηεο πφιεο (βφξεηα ηεο δηέιεπζεο ηεο Δγλαηίαο νδνχ), κε ην αεξνδξφκην θαη ην φξην ηνπ νηθηζκνχ Αγ. Ησάλλε. Απφ αλαηνιάο νξηνζεηείηαη απφ ηελ εζληθή νδφ Ησαλλίλσλ – Κφληηζαο θαη ηνλ παξαιίκλην ρψξν ηεο Πακβψηηδαο έσο ηε Γεσξγηθή ρνιή θαη ηελ ελφηεηα ηνπ Καηζηθά, πνπ νξηνζεηεί ηε ζπκπαγή πφιε θαη πξνο ην λφην. Ζ νινθιήξσζε ησλ πξνγξακκαηηζκέλσλ έξγσλ ππνδνκήο εζληθήο θιίκαθαο αλακέλεηαη λα αλαβαζκίζεη ηνλ ήδε δπλακηθφ ξφιν ησλ Ησαλλίλσλ, σο θέληξνπ κεηαθνξψλ, ππεξεζηψλ εθπαίδεπζεο, πγείαο, ηνπξηζκνχ θαη κεηαθνξάο λέσλ ηερλνινγηψλ ζε δηαπεξηθεξεηαθφ θαη δηαθξαηηθφ επίπεδν. H αλάδεημε ησλ πνιχ ζεκαληηθψλ αξραηνειιεληθψλ πεξηαζηηθψλ νηθηζηηθψλ θέληξσλ ηνπ Ρνδνηνπίνπ, ηεο Παζζαξψλαο θαη ηεο Καζηξίηζαο (αξραία Σέθκσλ ή Δπξπκελαί), ηνπ κεζαησληθνχ θάζηξνπ ησλ Ησαλλίλσλ, ησλ βπδαληηλψλ κλεκείσλ ηνπ λεζηνχ θαη ησλ αξραηνηήησλ ηεο Γσδψλεο, ζα ζπληειέζεη ζεκαληηθά ζηελ ηφλσζε ηεο δηαρξνληθήο πνιηηηζηηθήο παξνπζίαο θαη πξνζθνξάο ηεο πφιεο. Ζ αλάδεημε ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο σο νηθνινγηθνχ θαη αηζζεηηθνχ πφινπ, κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε ηελ αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ αλαςπρήο θαη αζιεηηζκνχ. 3.1.2. Λνηπνί νηθηζκνί Ζ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ, παξαδνζηαθά, εμππεξεηείην απφ πιέγκα νηθηζκψλ νη νπνίνη εμαζθάιηδαλ ζπλζήθεο ηζνξξνπίαο ζηε ιεηηνπξγία θάζε δηαθεθξηκέλνπ ρψξνπ. ήκεξα, κεξηθνί νηθηζκνί δηαηεξνχλ ηνλ παξαδνζηαθφ ηνπο ξφιν, ελψ νξηζκέλνη άιινη δελ ιεηηνπξγνχλ κε ηελ ίδηα ηθαλφηεηα, κε απνηέιεζκα φιεο νη ηάζεηο λα θαηεπζχλνληαη πξνο ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ. Οη ζεκαληηθφηεξνη νηθηζκνί πνπ αζθνχλ ή κπνξνχλ λα αζθήζνπλ πεξηθεξεηαθφ ξφιν, σο πξνο ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ, είλαη νη παξαθάησ: α. Κόληηζα (πιεζπζκφο 2.869 θάηνηθνη ην 2001): Απνηειεί αμηφινγν παξαδνζηαθφ αζηηθφ θέληξν θαη θνκβηθφ ζεκείν ζηελ παξακεζφξηα πεξηνρή, ελψ ζπγθεληξψλεη ηθαλνπνηεηηθφ αξηζκφ θνηλσληθψλ εμππεξεηήζεσλ. Απνηειεί ην θέληξν κηαο επξχηεξεο ελφηεηαο νηθηζκψλ πνπ πεξηιακβάλεη ηα Μαζηνξνρψξηα θαη πιήζνο άιισλ απφ ην Γίζηξαην έσο ηε Μνιπβδνζθέπαζηε θαη απφ ηελ Κιεηδσληά έσο ηελ Αεηνκειίηζα. Δηδηθφηεξα ζηα Μαζηνξνρψξηα, ζηελ θιεηζηή ιεθάλε ηνπ αξαληάπνξνπ, νη ηάζεηο είλαη ζηαηηθέο ζε κηα θαηάζηαζε πεξίπνπ εγθαηάιεηςεο θαη ζπλζήθεο θαη’ νηθνλνκίαλ εμππεξέηεζεο απφ ηελ Κφληηζα. β. Μέηζνβν (πιεζπζκφο 2.963 θάηνηθνη ην 2001): ην επίπεδν ηεο Πεξηθέξεηαο παξακέλεη ζεκαληηθφ αζηηθφ θέληξν, πνπ δηαξζξψλεηαη θαη ζπλ-ιεηηνπξγεί θπξίσο κε έλα κηθξφ αξηζκφ φκνξσλ νηθηζκψλ θαη ηε Μειέα. Δίλαη έλαο παξαδνζηαθφο νηθηζκφο εμαξηψκελνο ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηα Ησάλληλα θαη δεπηεξεπφλησο απφ ηα Σξίθαια Θεζζαιίαο. Ζ κεγάιε ηνπξηζηηθή ηνπ αλάπηπμε, ε ζεκαληηθή βηνηερλία, ε ηζηνξία ηνπ θαη ε πνιηηηζηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ έρεη ζπγθεληξψζεη, ηνπ δίλεη δηαπεξηθεξεηαθή ζεκαζία. Με ηελ νινθιήξσζε ηεο Δγλαηίαο νδνχ έρεη απμήζεη ηελ ειθηηθφηεηά ηνπ. γ. Πξάκαληα (πιεζπζκφο 1.051 θάηνηθνη ην 2001, κε ηνπο νηθηζκνχο Υξηζηνχο θαη Σζφπεια): Απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν νηθηζηηθφ θέληξν ησλ Σδνπκέξθσλ ζηα φξηα ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο Ησαλλίλσλ, ζπγθεληξψλνληαο ηθαλφ θνηλσληθφ εμνπιηζκφ. Σα Πξάκαληα καδί κε ηα Άγλαληα, πνπ αλήθνπλ δηνηθεηηθά ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο, ζα κπνξνχζαλ λα εμππεξεηήζνπλ ηθαλνπνηεηηθά ηελ επξχηεξε πεξηνρή ησλ Σδνπκέξθσλ, ε νπνία ζηεξείηαη ππεξεζηψλ θαη δπλαηνηήησλ θαιήο πξφζβαζεο πξνο ηα αζηηθά θέληξα, κε απνηέιεζκα ε εμππεξέηεζε ηνπο απφ απηά λα είλαη δπζρεξήο. ηελ ίδηα πεξηνρή αλήθνπλ, κεηαμχ άιισλ, νη νηθηζκνί Καιαξξχηεο, πξξάθν, Μαηζνχθη, Μειηζζνπξγνί, Καηαξξάθηεο, Λεπηαλά. Ζ χπαξμε ζεκαληηθψλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ (νξεηλά θαη πνηάκηα νηθνζπζηήκαηα, κνλαδηθνί παξαδνζηαθνί νηθηζκνί, λεψηεξα κλεκεία) απνηειεί ηε βάζε γηα ηελ αλάζρεζε ησλ ηάζεσλ εγθαηάιεηςεο ηνπο κε ηελ αλάπηπμε θπξίσο δηαθφξσλ κνξθψλ ήπηνπ ηνπξηζκνχ. Ο κειινληηθφο θίλδπλνο είλαη ε φπνηα αλάπηπμε λα κείλεη αλεμέιεγθηε. ήκεξα, ε επξχηεξε πεξηνρή ησλ Πξακάλησλ παξνπζηάδεη ζπγθξαηεκέλεο ηάζεηο αλάπηπμεο πνπ θαηά θχξην ιφγν βαζίδεηαη ζηελ θηελνηξνθία, ζηνλ ήπην ηνπξηζκφ θαη ζην ζεκαληηθφ 22 ζπήιαην Αλεκφηξππα. 3.1.3. Οηθηζηηθέο ελφηεηεο ρσξίο ππξήλα ηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν χπαξμεο νηθηζηηθψλ ελνηήησλ νη νπνίεο δελ δηαζέηνπλ νηθηζηηθφ ππξήλα εμππεξέηεζήο ηνπο, κε απνηέιεζκα λα ζπξξηθλψλνληαη, αιιά θαη λα θνξηίδεηαη ε πφιε ησλ Ησαλλίλσλ. Ωο θχξηεο ρσξηθέο ελφηεηεο ρσξίο νηθηζηηθφ ππξήλα θαηαγξάθνληαη ηα εμήο ζχλνια: α. Εαγόξη. Σν Εαγφξη απνηειείηαη απφ έλα άζξνηζκα ζεκαληηθψλ παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ πνπ θαηαλέκνληαη ζε ηξεηο βαζηθέο ελφηεηεο: ην αλαηνιηθφ Εαγφξη, ην θεληξηθφ θαη ην δπηηθφ, νη νπνίεο δελ δηαζέηνπλ ίδηνπο άμηνπο ιφγνπ ππξήλεο. ήκεξα, ζπλερίδνπλ λα εκθαλίδνληαη ζην ρψξν ηνπο ηάζεηο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πνπ αλακέλεηαη λα ζπλερηζηνχλ, θπξίσο ζην θεληξηθφ θαη δπηηθφ Εαγφξη, δεδνκέλεο ηεο κεγάιεο πνιηηηζηηθήο ηνπο αμίαο, ηεο κνλαδηθφηεηαο ηνπ πεξηβάιινληνο, αιιά θαη ηεο βειηίσζεο ηεο ππνδνκήο ηνπο. Οη ηάζεηο αλάπηπμεο ηνπ Εαγνξίνπ δεκηνπξγνχλ θηλδχλνπο αιινίσζεο ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο πεξηνρήο, θπξίσο εθηφο νηθηζκψλ. εκαληηθφ πξφβιεκα γηα ην Εαγφξη ζπληζηά ε εθδήισζε ηάζεσλ δφκεζεο «αζχκβαησλ» ζπγθξνηεκάησλ αιιά θαη ε αληζνκεξήο ζπζζψξεπζε ηνπξηζηηθψλ πηέζεσλ, κε ππεξβνιηθή έληαζε ζε νξηζκέλνπο νηθηζκνχο θαη ππνηνληθή ζε άιινπο. εκαληηθφ ζέκα πξνο επίιπζε απνηειεί θαη ε νξηνζέηεζε νηθηζκψλ ηνπ. β. Πσγώλη: ηελ πεξηνρή ηνπ Πσγσλίνπ παξαηεξείηαη ηάζε θπγήο ηνπ πιεζπζκνχ. Σν θαηλφκελν απηφ αλακέλεηαη λα ζπλερηζηεί, εάλ ζηελ πεξηνρή δελ εκπεδσζεί απφ ηελ Πνιηηεία αίζζεκα αζθάιεηαο. Με ηελ νινθιήξσζε ηεο Ηφληαο νδνχ κέρξη ηα Διιελναιβαληθά ζχλνξα, εθηηκάηαη φηη ζα μεπεξαζηνχλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απηά ηα πξνβιήκαηα. Δηδηθφηεξα, ην λφηην ηκήκα ηνπ Πσγσλίνπ, πνπ βξίζθεηαη ζηε δψλε επηξξνήο ηεο πφιεο ησλ Ησαλλίλσλ, ζπζπεηξψλεη έλα ζεκαληηθφ πιέγκα νηθηζκψλ νη νπνίνη ηζηνξηθά θαιχπηνληαλ ζε ηθαλφ βαζκφ απφ ην Γειβηλάθη, πνπ απνηεινχζε νηθηζηηθφ ππξήλα ηεο πεξηνρήο, αιιά θαηαξγήζεθε κε ην πξφγξακκα «Καιιηθξάηεο». ήκεξα, νη ζπλζήθεο ηζρπξήο εμάξηεζήο ηνπο απφ ηα Ησάλληλα, επεξεάδνπλ ηνπο νηθηζκνχο αξλεηηθά, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα δηακνξθσζνχλ ζε ηθαλά απηνδχλακα νηθηζηηθά θέληξα. γ. Λάθα Σνπιίνπ: ηε Λάθα νπιίνπ εκθαλίδνληαη ηάζεηο ππνηνληθφηεηαο ζηελ αλάπηπμε, νη νπνίεο δελ θαίλεηαη λα ππνρσξνχλ. Σν θαηλφκελν ζα ζπλερηζηεί εάλ δελ ππάξμεη ζνβαξή παξέκβαζε. Ζ πεξηνρή βξίζθεηαη ζηε δψλε επηξξνήο ηεο πφιεο ησλ Ησαλλίλσλ θαη ζπζπεηξψλεη έλα ζεκαληηθφ πιέγκα νξεηλψλ θαη εκηνξεηλψλ νηθηζκψλ, νη νπνίνη ηζηνξηθά θαιχπηνληαλ ζε ηθαλφ βαζκφ ππεξεζηψλ απφ ηα Γεξβίδηαλα, πνπ απνηεινχζαλ θαη ηνλ νηθηζηηθφ ππξήλα ηεο πεξηνρήο. ήκεξα ε ηζρπξή εμάξηεζή ηνπο απφ ηα Ησάλληλα θαη δεπηεξεπφλησο απφ ην Θεζπξσηηθφ θαη ηνλ Λνχξν, επεξεάδεη ηελ πεξηνρή αξλεηηθά, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα δηακνξθσζνχλ θαη ιεηηνπξγήζνπλ ζηελ πεξηνρή ηθαλά απηνδχλακα νηθηζηηθά θέληξα. εκαληηθή ψζεζε ζηελ πεξηνρή κπνξεί λα δψζεη ν νδηθφο άμνλαο Σχξηα – ηζηξνχλη – Θεζπξσηηθφ (ηκήκα ηνπ νπνίνπ έρεη ήδε δεκνπξαηεζεί), πνπ ζα ηελ ζπλδέζεη απ’ επζείαο κε ηελ Δγλαηία νδφ. 3.2. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο ηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο ν κφληκνο πιεζπζκφο παξνπζηάδεη δηαξθψο πησηηθέο ηάζεηο. πγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηελ πξνζσξηλή απνγξαθή ηνπ 2011, αλήιζε ζε 67.870 θαηνίθνπο, έλαληη 73.620 θαηνίθσλ ην 2001 (κείσζε 7,81%) θαη έλαληη 75.594 ην 1991 (κείσζε 2,6% ηελ πεξίνδν 1991-2001). Ζ δηάξζξσζε ηνπ δηθηχνπ ησλ αζηηθψλ θέληξσλ είλαη ηθαλνπνηεηηθή, κε ηνπο νηθηζκνχο ηεο Άξηαο, ηνπ Κνκπνηίνπ, ηνπ Πέηα θαη ηνπ Νενρσξίνπ. Ζ Φηιηππηάδα, αλ θαη αλήθεη ζηα δηνηθεηηθά φξηα ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο Πξέβεδαο, ρσξνηαμηθά ιεηηνπξγεί σο δπλακηθφ θέληξν κε δηαδεκνηηθή εκβέιεηα θαη αιιειεμάξηεζε κε ηελ πφιε ηεο Άξηαο. 3.2.1. Άξηα Ωο πξσηεχνπζα ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο, ε Άξηα παξέρεη εμππεξεηήζεηο ηνπηθνχ επηπέδνπ, ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (έδξα ΣΔΗ Ζπείξνπ) θαη πεξηνξηζκέλεο ππεξεζίεο πεξηθεξεηαθνχ – εζληθνχ επηπέδνπ. Σελ πεξίνδν 1991- 2001 παξνπζίαζε αχμεζε 5,8% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο (22.390 θάηνηθνη ην 2001 έλαληη 21.170 ην 1991). Ο λένο Γήκνο Αξηαίσλ, πνπ πξνέθπςε κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ «Καιιηθξάηε», έρεη κφληκν πιεζπζκφ 42.980 θαηνίθνπο, ζχκθσλα κε ηα 23 πξνζσξηλά ζηνηρεία απνγξαθήο ηνπ 2011. Ζ απαζρφιεζε ησλ θαηνίθσλ επηθεληξψλεηαη θαηά θχξην ιφγν ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα. Ζ νινθιήξσζε ηεο Ηφληαο νδνχ θαη ε βειηίσζε ηεο επηθνηλσλίαο κε ηε Θεζζαιία ζα αλαβαζκίζνπλ ην ξφιν ηεο πφιεο. Ζ ζχκκεηξε θαη γξακκηθή αλάπηπμε ηεο Άξηαο πξνο βνξξά θαη λφην, θαηά κήθνο ηνπ άμνλα ηεο πθηζηάκελεο εζληθήο νδνχ Ησαλλίλσλ-Αζελψλ, αλακέλεηαη λα ζπλερηζηεί ιφγσ ηεο γεσκνξθνινγίαο ηνπ ρψξνπ ηεο πφιεο θαη ηνπ γεγνλφηνο φηη ε Φηιηππηάδα βξίζθεηαη ζε κηθξή απφζηαζε, κε απνηέιεζκα λα δηακνξθψλεηαη κηα ζπδπγία. Μειινληηθά, κε ηε ζπλδξνκή θαη ηεο Ηφληαο νδνχ, ηα δχν αζηηθά θέληξα ζα ζπζηήζνπλ αζηηθφ δίπνιν κε έληνλε γξακκηθή αλάπηπμε. Αλάινγν θαηλφκελν, κηθξφηεξεο φκσο θιίκαθαο, εθηηκάηαη φηη ζα εκθαληζηεί θαη κε ηνλ νηθηζκφ Πέηα πξνο ην λφην. Ζ Άξηα δηαζέηεη αμηφινγα αξραηνινγηθά κλεκεία θαζψο θαη ζεκαληηθφ αξηζκφ βπδαληηλψλ, ιφγσ ηνπ φηη απεηέιεζε έδξα ηνπ Γεζπνηάηνπ ηεο Ζπείξνπ. Γπζηπρψο κεγάια ηκήκαηα απηψλ ησλ κλεκείσλ κέλνπλ πεξίπνπ αθαλή. 3.2.2. Λνηπνί νηθηζκνί Οη ηξεηο νηθηζκνί Κνκπφηη (2.226 θάηνηθνη ην 2001), Νενρψξη (2.123 θαη.) θαη Πέηα (1.993 θαη.), παξνπζηάδνπλ κηα ζρεηηθή δπλακηθή θαη θπξηαξρνχλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπο, σο θέληξα ηθαλήο εκβέιεηαο. εκαληηθή αλάπηπμε εκθαλίδεηαη θαη ζε νξηζκέλνπο άιινπο νηθηζκνχο, φπσο ηεο Γξακκελίηζαο. 3.3. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο ηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο, κε κφληκν πιεζπζκφ 57.720 θαηνίθνπο (πξνζσξηλή απνγξαθή 2011), έλαληη 58.144 θαηνίθσλ ην 2001 (κείσζε 0,73%) θαη 57.068 ην 1991 (αχμεζε 1,88% ηε δεθαεηία 1991-2001) παξαηεξείηαη ζρεηηθά ζπγθξνηεκέλε αζηηθή δηάξζξσζε. Δθηφο απφ ηελ Πξέβεδα, ζεκαληηθά θέληξα ζε επίπεδν πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο είλαη ε Φηιηππηάδα, ην Θεζπξσηηθφ, ν Λνχξνο, ην Καλαιάθη θαη ε Πάξγα, ε νπνία παξνπζηάδεη έληνλν ηνπξηζηηθφ ραξαθηήξα. Ζ παξαζεξηζηηθή θαηνηθία ζπγθεληξψλεηαη θπξίσο θαηά κήθνο ησλ αθηψλ ηνπ Ηνλίνπ. Έρεη δηαπηζησζεί ζρεηηθή δήηεζε γηα ηδησηηθή πνιενδφκεζε θαη δφκεζε απφ νηθνδνκηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο, ελψ έρνπλ ήδε ζεζκνζεηεζεί πεξηνρέο εηδηθά ξπζκηδφκελεο πνιενδφκεζεο (ΠΔΡΠΟ)18, ζηηο πεξηνρέο: Πλεπκαηηθφο θάξνο, Παληνθξάηνξαο, Μνλνιίζη, Καλαιάθη θαη Φηιηππηάδα. ηα δπηηθά παξάιηα, νη ήπηεο ηάζεηο αλεμέιεγθηεο δφκεζεο αλακέλεηαη λα εληαζνχλ κε ηελ νινθιήξσζε ησλ ζπγθνηλσληαθψλ έξγσλ πνπ ζα δηεπθνιχλνπλ ηελ πξνζπέιαζή ηνπο απφ ηελ ελδνρψξα. Δίλαη αλαγθαίνο ν εληαίνο ζρεδηαζκφο ηεο αλάπηπμεο, γηα λα κελ θηλδπλεχζεη ν εμαίξεηνο απηφο πφξνο. 3.3.1. Πξέβεδα Δίλαη ε πξσηεχνπζα ηεο νκψλπκεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο θαη ζπγθεληξψλεη ππεξεζίεο ηνπηθνχ επηπέδνπ θαη πεξηνξηζκέλεο ππεξεζίεο πεξηθεξεηαθνχ – εζληθνχ επηπέδνπ, ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, φπσο νξηζκέλα ηκήκαηα ΣΔΗ. Δκθάληζε έληνλε αχμεζε πιεζπζκνχ ηε δεθαεηία 1981-1991, αιιά κηθξφηεξε αχμεζε ζηε δεθαεηία 1991-2001 (16.894 θάηνηθνη ην 2001 έλαληη 14.121 ην 1991, αχμεζε 17,1%). ην λέν Γήκν Πξέβεδαο ν πιεζπζκφο αλέξρεηαη ζε 31.700 θαηνίθνπο (πξνζσξηλά ζηνηρεία απνγξαθήο 2011). Κπξίαξρνο ηνκέαο απαζρφιεζεο είλαη ν ηξηηνγελήο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ παξνρή ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ. Ζ εγγχηεηα ηεο πφιεο κε ηνλ πνιχ ζεκαληηθφ ξσκατθφ πφιν ηεο Νηθφπνιεο, ηεο αξραηνειιεληθήο Καζζψπεο, ηνπ Ακβξαθηθνχ θφιπνπ θαη ησλ κεγάινπ νηθνινγηθνχ ελδηαθέξνληνο πγξνηφπσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Ρνδηάο, απνηεινχλ έλα πνιχ ζεκαληηθφ θεθάιαην πνιηηηζηηθήο, νηθνινγηθήο θαη ηνπξηζηηθήο ζεκαζίαο. Ζ Πξέβεδα έρεη πεξηνξηζκέλε δπλακηθή, σζηφζν παξνπζηάδεη δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο. Ο ξφινο ηεο σο ηνπξηζηηθφ θέληξν ζην κέιινλ ζα γίλεη πην ζεκαληηθφο. Ζ ηάζε απηή ζα ηζρπξνπνηεζεί, κε πξνζέιθπζε πεξηζζφηεξσλ ηνπξηζηψλ απφ ην εμσηεξηθφ, αλ απειεπζεξσζνχλ νη δπλάκεηο πνπ δηαζέηνπλ νη αξραηνινγηθνί ρψξνη (Νηθφπνιε, Καζζψπε, Νεθξνκαληείν, Εάινγγν), νη πγξφηνπνη 18 Δγθξίζεθε κε ηελ Τπνπξγηθή Απφθαζε 26640/4167/2001 (ΦΔΚ 1043 Γ’/14.12.2001). 24 ηνπ Ακβξαθηθνχ, νη εθβνιέο Αρέξνληα θαη νη δπηηθέο αθηέο ζε έθηαζε πνιιψλ ρηιηνκέηξσλ. Ζ δεχμε Αθηίνπ – Πξέβεδαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ Ηφληα νδφ θαη ηελ ππφ θαηαζθεπή λέα νδηθή ζχλδεζε Άθηην – Ακβξαθία, θαζηζηνχλ ηελ Πξέβεδα θφκβν κεηαθνξψλ ηεο Πεξηθέξεηαο, ελψ ε αλαβάζκηζε ηνπ ιηκαληνχ θαη ηεο καξίλαο, ηνπ παξάθηηνπ νδηθνχ άμνλα θαη ηνπ αεξνδξνκίνπ ηνπ Αθηίνπ πξνζδίδνπλ ζηελ πφιε ξφιν θέληξνπ επηξξνήο πεξηθεξεηαθνχ θαη δηαπεξηθεξεηαθνχ επηπέδνπ, κε εηδηθέο δπλαηφηεηεο ζηνλ ηνπξηζκφ. 3.3.2. Λνηπνί νηθηζκνί α. Φηιηππηάδα: Ζ Φηιηππηάδα, κε πιεζπζκφ 4.321 θαηνίθνπο ην 2001, απνηειεί ζεκαληηθφ θέληξν κε δηαδεκνηηθή εκβέιεηα θαη γεηηληάδεη κε ηελ Άξηα κε ηελ νπνία έρεη αιιειεμαξηήζεηο. Μαδί κε ην Θεζπξσηηθφ θαη ηνλ Λνχξν, πνπ εμππεξεηνχλ ηελ ελδνρψξα, απνηεινχλ ηα ηξία βαζηθά θέληξα ηνπ ζπζηήκαηνο, ην νπνίν θπξηαξρεί ζηελ αλαηνιηθή δψλε ηεο πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο. β. Λνύξνο, Θεζπξσηηθό: Ο Λνχξνο (2.152 θάηνηθνη ην 2001) θαη ην Θεζπξσηηθφ (1.678 θαη.) είλαη δπλακηθνί νηθηζκνί νη νπνίνη ζπζπεηξψλνπλ γχξσ ηνπο έλα πιέγκα νξεηλψλ θαη εκηνξεηλψλ νηθηζκψλ ηεο πεξηνρήο ηνπο, αιιά εληάζζνληαη ζηα φξηα επηξξνήο ηεο Πξέβεδαο. γ. Καλαιάθη: Σν Καλαιάθη (2.498 θαη. ην 2001) απνηειεί ην θέληξν ελφο κεγάινπ αξηζκνχ νηθηζκψλ πνπ εληάζζνληαη ζην Γήκν Πάξγαο. Σν δίπνιν Καλαιάθη-Πάξγα ιεηηνπξγεί σο ζχζηεκα ζπζπείξσζεο ησλ νηθηζκψλ ελφο ζεκαληηθνχ ηκήκαηνο ηεο ελδνρψξαο θαη ηεο παξάθηηαο δψλεο, ηνπο νπνίνπο ζπλδέεη νξγαληθά κε αλαπηπμηαθέο πξννπηηθέο. δ. Πάξγα: Ζ Πάξγα, κε 2.022 θαηνίθνπο ην 2001, απνηειεί ζεκαληηθφ θέληξν κε αμηφινγν θπζηθφ πεξηβάιινλ, κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά. Απνηειεί πφιν έληνλεο ηνπξηζηηθήο ζπγθέληξσζεο θαη ν πιεζπζκφο ηεο πνιιαπιαζηάδεηαη θαηά ηελ ηνπξηζηηθή πεξίνδν, γεγνλφο πνπ ζπληζηά απεηιή γηα ηνπο θπζηθνχο θαη πνιηηηζηηθνχο πφξνπο ηεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο πεξηνρήο. 3.4. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Θεζπξσηίαο ηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Θεζπξσηίαο, κε κφληκν πιεζπζκφ 43.660 θαηνίθνπο ζχκθσλα κε ηα πξνζσξηλά απνηειέζκαηα απνγξαθήο ηνπ 2011, έλαληη 43.601 θαηνίθσλ ην 2001 (αχμεζε κφιηο 0,1%) θαη 41.755 ην 1991 (αχμεζε 4,4% κεηαμχ 1991-2001), ην νηθηζηηθφ δίθηπν αλ θαη ζπγθξνηείηαη θπξίσο απφ κηθξνχο αγξνηηθνχο νηθηζκνχο, παξνπζηάδεη έλα ζρεηηθά επαξθέο πιέγκα αζηηθψλ ιεηηνπξγηψλ. Δθηφο απφ ηελ Ζγνπκελίηζα, ζηελ ηεξαξρία ηνπ νηθηζηηθνχ δηθηχνπ εληζρπκέλνο είλαη ν ξφινο ηνπ ηζηνξηθνχ νηθηζκνχ ηεο Παξακπζηάο θαη ησλ Φηιηαηψλ θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ηεο Πιαηαξηάο, ηεο Πέξδηθαο, ηνπ Μαξγαξηηίνπ θαη ηεο αγηάδαο. Δθηηκάηαη φηη ζηα παξάιηα ηνπ Ηνλίνπ νη ήπηεο ηάζεηο αλεμέιεγθηεο δφκεζεο ζα εληαζνχλ πεξηζζφηεξν ιφγσ ηεο Δγλαηίαο νδνχ, ε νπνία δηεπθνιχλεη ηελ πξνζπέιαζε ησλ αθηψλ απφ ηελ ελδνρψξα. Υσξίο ηνλ ζρεδηαζκφ άκεζσλ κέηξσλ νξζνινγηθήο αλάπηπμεο, ν εμαίξεηνο απηφο πφξνο θηλδπλεχεη ζνβαξά. 3.4.1. Ζγνπκελίηζα Δίλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Θεζπξσηίαο κε πεξηνξηζκέλεο ππεξεζίεο πεξηθεξεηαθνχ θαη εζληθνχ επηπέδνπ, ζηνλ ηνκέα ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ηκήκαηα ΣΔΗ) θαη ησλ κεηαθνξψλ (Ηλζηηηνχην Μεηαθνξψλ θαη Σειεπηθνηλσληψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ). Ο ηξηηνγελήο ηνκέαο είλαη ν θπξίαξρνο. Δκθαλίδεη κεγάιε αχμεζε πιεζπζκνχ θαηά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία, κε κφληκν πιεζπζκφ 7.290 θαηνίθνπο ην 1991 θαη 9.262 θαηνίθνπο ην 2001 (αχμεζε 27,1%), πνπ πξνκελχεη ηελ κειινληηθή ηεο αλάπηπμε, ηδηαίηεξα κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο Δγλαηίαο νδνχ. Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη ν πιεζπζκφο ηνπ λένπ Γήκνπ Ζγνπκελίηζαο, κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ «Καιιηθξάηε», αλέξρεηαη ζε 25.780 θαηνίθνπο (δειαδή ην 59% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ ηεο ΠΔ!). Οη κεηαθνξηθέο θαη ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο επηθεληξψλνληαη ζην ιηκάλη ηεο Ζγνπκελίηζαο, ζηε ζχλδεζε κε ηελ Δγλαηία νδφ θαη θαηά κήθνο ηνπ παξαιηαθνχ κεηψπνπ. Σν «άλνηγκα» δε πξνο Αιβαλία, κέζσ ηνπ ππφ νινθιήξσζε νδηθνχ άμνλα αγηάδα – Κνλίζπνιε – Άγηνη αξάληα, πνπ ζα δηαζπλδέζεη ηηο αθηέο ηεο Αδξηαηηθήο, ζα δεκηνπξγήζεη λέεο πξννπηηθέο αλάπηπμεο θαη ζα εληζρχζεη ην ξφιν ηεο Ζγνπκελίηζαο σο δηαπεξηθεξεηαθνχ θαη δηεζλνχο θέληξνπ. 25 Ζ αλάδεημε ηεο Ζγνπκελίηζαο ζε δπηηθή πχιε ηεο ρψξαο, ηεο πξνζδίδεη πςειή πξνηεξαηφηεηα σο θέληξν αλάπηπμεο κε ξφιν δηαπεξηθεξεηαθφ θαη εζληθφ, αιιά θαη ζπκπιεξσκαηηθήο ιεηηνπξγίαο κε ηα Ησάλληλα, ηδηαίηεξα ζηνπο ηνκείο ηνπ δηακεηαθνκηζηηθνχ εκπνξίνπ, ησλ επηρεηξήζεσλ, ηνπ ηνπξηζκνχ. Λφγσ ηεο Δγλαηίαο, αιιά θαη κε ηελ πξνέθηαζε ηεο παξαιηαθήο νδνχ πξνο ηα βφξεηα παξάιηα θαη ηελ ελδνρψξα, ζα ηνλσζεί ζεκαληηθφηαηα ε αλάπηπμε ηεο πφιεο. 3.4.2. Λνηπνί νηθηζκνί α. Παξακπζηά: Ζ Παξακπζηά (2.509 θάηνηθνη ην 2001) απνηειεί αμηφινγν θέληξν δηαδεκνηηθήο εκβέιεηαο ζε επίπεδν πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο. Δίρε κεγάιε επηξξνή ζην παξειζφλ, ε νπνία φκσο εμαζζέλεζε κε ηελ αλάπηπμε ηεο Ζγνπκελίηζαο. Δμππεξεηεί κηα ζπγθεθξηκέλε ελφηεηα ρψξνπ ε νπνία σο εληαίνο Γήκνο Παξακπζηάο, ζπζπεηξψλεη θαη άιινπο νηθηζκνχο ηνπ πξψελ Γήκνπ Αρέξνληα θαη ηεο παιηάο ηζηνξηθήο δηεπξπκέλεο Κνηλφηεηαο νπιίνπ. β. Φηιηάηεο: Οη Φηιηάηεο, κε 2.346 θαηνίθνπο ην 2001, είλαη θέληξν κε ζεκαληηθή θνηλσληθή ππνδνκή, ε νπνία εληζρχεηαη κε ηελ αλαβάζκηζε ηνπ λνζνθνκείνπ, ην νπνίν εμππεξεηεί ην ζχλνιν ηεο Θεζπξσηίαο. Δμππεξεηνχλ ην ζχλνιν ησλ νηθηζκψλ ησλ πξψελ Γήκσλ Φηιηαηψλ θαη αγηάδαο, κε ηνπο νπνίνπο απνηεινχλ κία ζαθψο πξνζδηνξηζκέλε νηθηζηηθή ελφηεηα θαηά κήθνο ηεο παξακεζφξηαο πεξηνρήο ηεο Θεζπξσηίαο. 3.4.3. Πεξηνρέο ρσξίο ππξήλα Οη επξχηεξεο πεξηνρέο ηνπ νπιίνπ θαη ηεο νξνζεηξάο ηεο Μνπξγθάλαο θηινμελνχλ πιήζνο κηθξψλ νηθηζκψλ πνπ δελ δηαζέηνπλ άμην ιφγνπ νηθηζηηθφ ππξήλα. Ζ έιιεηςε ππεξεζηψλ θαη ππνζηήξημεο ησλ αλαπηπμηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ θαηνίθσλ, ζπληεξνχλ ηηο θπγφθεληξεο ηάζεηο ηνπ πιεζπζκνχ. 4. Οηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο Σν αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ (ΑΔΠ) ζηελ Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ παξνπζίαζε κία ζεκαληηθή αχμεζε ηεο ηάμεσο ηνπ 65%, θαηά κέζν φξν, απφ ην 2000 κέρξη ην 2008 (ηειεπηαία δηαζέζηκα ζηνηρεία), φπσο παξνπζηάδεηαη ζηνλ Πίλαθα 1. εκαληηθφηεξε είλαη ε αχμεζε ηνπ ΑΔΠ ζηελ ΠΔ Ησαλλίλσλ, ηεο ηάμεσο ηνπ 80% θαη κηθξφηεξε ζηελ ΠΔ Πξέβεδαο, ηεο ηάμεσο ηνπ 38%. Πίλαθαο 1 – Αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ ζηελ Πεξηθέξεηα θαη αλά πεξηθεξεηαθή ελφηεηα (ζε εθαηνκκχξηα επξψ) Πεξηθεξεηαθή 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Δλφηεηα Ησάλληλα 1.808 1.889 2.015 2.296 2.638 2.676 3.010 3.278 3.263 Άξηα 606 665 684 776 756 833 840 903 901 Πξέβεδα 677 695 724 766 822 800 870 907 940 Θεζπξσηία 460 523 522 595 621 640 659 660 722 3.551 3.772 3.945 4.433 4.836 4.949 5.379 5.748 5.827 136.281 146.428 156.615 172.431 185.266 194.819 211.300 227.074 236.917 Ήπεηξνο Διιάδα *Πξνζσξηλά ζηνηρεία Πεγή: ΔΛΣΑΣ, 2011 Σν θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ζηελ Ήπεηξν, ζχκθσλα κε ηα ηειεπηαία δηαζέζηκα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην έηνο 2007, θπκαηλφηαλ απφ 12.400 επξψ (ΠΔ Άξηαο) κέρξη 16.100 επξψ (ΠΔ Ησαλλίλσλ) θαη αλέξρεηαη ζην 75% ηνπ κέζνπ θαηά θεθαιήλ ΑΔΠ ηεο ρψξαο. ε φιεο ηηο ΠΔ θπξηαξρεί ν ηξηηνγελήο ηνκέαο, κε πςειφηεξν πνζνζηφ (78,2%) ζηελ ΠΔ 26 Θεζπξσηίαο θαη ρακειφηεξν ζηελ ΠΔ Άξηαο (70,7%), φπσο αλαιπηηθά παξνπζηάδεηαη ζηνλ Πίλαθα 2. Πίλαθαο 2 – Καηά θεθαιήλ ΑΔΠ ζηελ Πεξηθέξεηα Ηπείξνπ γηα ην 2007 Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα ΑΔΠ θαηά θεθαιή (ρηιηάδεο €) ΑΔΠ (% ζχλνιν ηεο ρψξαο) Ησάλληλα 16,1 Άξηα Οηθνλνκηθή Γξαζηεξηφηεηα ΑΔΠ (%) Πξσηνγελήο Σνκέαο Γεπηεξνγελήο Σνκέαο Σξηηνγελήο Σνκέαο 1,3 4,8 18,8 76,4 12,4 0,4 12,0 17,3 70,7 Πξέβεδα 14,3 0,4 12,2 15,9 71,8 Θεζπξσηία 15,2 0,3 9,2 12,6 78,2 Πεγή: ΔΛΣΑΣ, 2011. 4.1. Πξσηνγελήο ηνκέαο Ο πξσηνγελήο ηνκέαο ζηελ Ήπεηξν αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο εθζπγρξνληζκνχ θαη νξγάλσζεο ζε επηρεηξεκαηηθή βάζε, παξά ηηο βειηηψζεηο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ, παξακέλνληαο γηα καθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα παξαδνζηαθφο, κε ρακειή παξαγσγηθφηεηα θαη ζηεξηδφκελνο θπξίσο ζηηο θνηλνηηθέο εληζρχζεηο. Ζ αθαζάξηζηε πξνζηηζέκελε αμία (ΑΠΑ) ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζηελ Ήπεηξν, ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηεο ρψξαο, παξνπζηάδεηαη ζηνλ παξαθάησ Πίλαθα. Πίλαθαο 3 – Αθαζάξηζηε πξνζηηζέκελε αμία (ΑΠΑ) ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζηελ Ήπεηξν Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα Ήπεηξνο χλνιν ρψξαο 2008 ΑΠΑ Πνζνζηφ (%) Μεηαβνιή 2008/2009 Πνζνζηφ (%) 2009 Πνζνζηφ (%) ΑΠΑ 271 4,1 271 4,1 0,0 6.574 3,1 6.620 3,1 0,7 Πεγή: ΔΛΣΑΣ, Μάξηηνο 2011. Πξνθχπηεη δειαδή φηη ε ζπκβνιή ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζην ζχλνιφ ηνπ (πεξηιακβαλνκέλεο ηεο γεσξγίαο, ηεο δαζνπνλίαο, ηεο ζεξακαηνπνλίαο, ηεο αιηείαο θαη ησλ πδαηνθαιιηεξγεηψλ), θηλείηαη ζηελ Ήπεηξν θνληά ζην κέζν φξν ηεο ρψξαο (3,1%). Αλαθέξεηαη γηα ζχγθξηζε, φηη ππάξρνπλ Πεξηθέξεηεο κε πνιιαπιάζην πνζνζηφ ΑΠΑ (π.ρ. Θεζζαιία 13%). Καηά ηελ πξνεγεζείζα ρξεκαηνδνηηθή πεξίνδν (2000-2006) εκθαλίζηεθαλ αδπλακίεο ζηα κέηξα εθζπγρξνληζκνχ θαη αλαδηάξζξσζεο ηεο γεσξγηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Σν απνηέιεζκα ηεο αδπλακίαο απηήο είλαη ε ζπξξίθλσζε ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα, κε ξπζκνχο ηαρχηεξνπο απφ φ,ηη ηζρχεη γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο θαη δπζκελείο επηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία ησλ πεδηλψλ πεξηνρψλ ηεο Πεξηθέξεηαο, δειαδή ηεο Πξέβεδαο θαη ηεο Άξηαο. Ο πξσηνγελήο ηνκέαο ζπγθεληξψλεηαη θπξίσο: - ηε δώλε εθκεηαιιεύζηκεο γεσξγηθήο γεο, κε δπλαηφηεηα πςειήο απφδνζεο, ζηελ νπνία βξίζθεηαη θπξίσο ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ αξδεπηηθψλ έξγσλ. Οη πεξηνρέο ζηε δψλε απηή, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζηξαηεγηθή γεσγξαθηθή ζέζε ηνπο, δηαζέηνπλ ηνπο βαζηθνχο πινπηνπαξαγσγηθνχο πφξνπο γηα αλάπηπμε. - ηελ επξύηεξε δώλε ησλ νξεηλώλ θαη εκηνξεηλώλ πεξηνρώλ, ε νπνία θαηαιακβάλεη ζρεδφλ φιε ηελ ππφινηπε έθηαζε ηεο Πεξηθέξεηαο θαη παξνπζηάδεη πεξηνξηζκέλεο αλαπηπμηαθέο 27 δπλαηφηεηεο, ιφγσ ηεο γεσκνξθνινγίαο ηνπ εδάθνπο θαη ηεο γεσγξαθηθήο απνκφλσζεο. Ζ δψλε απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ θζίλνπζα δεκνγξαθηθή εμέιημε θαη πεξηιακβάλεη εθηεηακέλεο πεξηνρέο κε εκη-εγθαηαιεηκκέλνπο νηθηζκνχο, ππνδνκή κε ειιηπή ζπληήξεζε, ππνβαζκηζκέλα δάζε θαη βνζθνηφπηα, έιιεηςε παξνρήο ππεξεζηψλ ζηνπο θαηνίθνπο. α. Γεσξγία Ζ γεσξγία σο δξαζηεξηφηεηα είλαη ζπγθεληξσκέλε θαηά ην πιείζηνλ ζηε δψλε εθκεηαιιεχζηκεο γεσξγηθήο γεο, κε δπλαηφηεηα πςειήο απφδνζεο. Απηή ε γεσξγηθή γε βξίζθεηαη, αθελφο ζην λφηην-δπηηθφ ηκήκα ηεο Πεξηθέξεηαο, ην νπνίν πεξηιακβάλεη πεδηλέο εθηάζεηο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ελνηήησλ Πξέβεδαο θαη Άξηαο θαη αθεηέξνπ ζε «ζχιαθεο» ησλ ελνηήησλ Θεζπξσηίαο θαη Ησαλλίλσλ. Οη εθηάζεηο απηέο είλαη θπξίσο αξδεπφκελεο. Κπξηαξρνχλ νη αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο θαη νη δελδξψλεο, φπσο παξνπζηάδεηαη ζηνλ Πίλαθα 4. Σα θχξηα αγξνηηθά πξντφληα ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη ηα ζηηεξά, ηα εζπεξηδνεηδή θαη νη παηάηεο. Γπλακηθή εκθαλίδεη ν ηνκέαο ηεο ακπεινπξγίαο, φρη κφλν ζηε Είηζα ε νπνία απφ ην 1972 παξάγεη νίλν πξνζηαηεπφκελεο νλνκαζίαο πξνέιεπζεο (ΠΟΠ), αιιά θαη ζε πεξηνρέο φπσο ην Μέηζνβν, ην Πσγψλη, ε Λάθα νπιίνπ. Πίλαθαο 4 – Δθηάζεηο θαιιηεξγεηψλ (ζε ρηιηάδεο ζηξέκκαηα, γηα ην 2006) Γεσγξαθηθφ δηακέξηζκα χλνιν Αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο Καλνληθνί δελδξψλεο Λαραληθά Ακπέιηα Λνηπά θεπεπηηθά Ήπεηξνο 972,9 571,2 363,2 30,3 7.8 0,4 Πεγή: ΔΛΣΑΣ, Μάηνο 2011. Οη αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο θαηαλέκνληαη σο αθνινχζσο (Πίλαθαο 5). Πίλαθαο 5 – Δθηάζεηο αξνηξαίσλ θαιιηεξγεηψλ θαηά θαηεγνξίεο (ζε ρηιηάδεο ζηξέκκαηα, γηα ην 2006) Γεσγξαθηθφ δηακέξηζκα ηηεξά γηα θαξπφ Βξψζηκα φζπξηα Βηνκεραληθά θπηά Κηελνηξνθηθά θπηά Πεπνλνεηδή Παηάηεο Ήπεηξνο 187,3 6,4 4,5 347,1 4,6 21,0 Πεγή: ΔΛΣΑΣ, Μάηνο 2011. Ζ πιεηνςεθία ησλ αξδεπηηθψλ έξγσλ ζπγθεληξψλεηαη ζηηο ΠΔ Άξηαο θαη Πξέβεδαο, σζηφζν ζεκεηψλεηαη πζηέξεζε ζε ζρέζε κε ηηο δηαπηζησκέλεο αλάγθεο άξδεπζεο ηεο πεξηνρήο. Σα αξδεπηηθά έξγα πνπ βξίζθνληαλ ππφ θαηαζθεπή ζηελ Ήπεηξν ην θαινθαίξη ηνπ 2011, απφ ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ, παξνπζηάδνληαη ζηνλ Πίλαθα 6. 28 Πίλαθαο 6 – Αξδεπηηθά έξγα ππφ θαηαζθεπή ζηελ Ήπεηξν α/α Σίηινο έξγνπ Πξνυπ/κνο δεκνπξάηεζεο (εθαη. €) 1. Δθζπγρξνληζκφο θαη αλαθαίληζε ηκεκάησλ αξδεπηηθψλ δηθηχσλ 19 ιεθαλνπεδίνπ Ησαλλίλσλ 2. Αξδεπηηθφ έξγν Υφηρνβαο Θεζπξσηίαο 3. 4. Πξνυπ/κνο ζχκβαζεο (εθαη. €) πκβαηηθφο ρξφλνο νινθιήξσζεο 54,500 25,375 20.09.2011 7,295 4,926 - Δπέλδπζε δησξχγσλ Γ1 θαη Γ6 δψλεο Λνχξνπ Άξηαο 4,341 2,242 22.11.2012 Δπέλδπζε δηψξπγαο Γ0 δψλεο Λνχξνπ Άξηαο 17,850 10,483 23.11.2012 20 Πεγή: Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ, Μάηνο 2011. εκαληηθή θξίλεηαη ε πξνψζεζε θαη νξηζκέλσλ άιισλ ζεκαληηθψλ αξδεπηηθψλ έξγσλ γηα ηα νπνία έρεη ήδε εθπνλεζεί κειέηε ή πξνκειέηε, φπσο: -Σν αληηπιεκκπξηθφ – απνζεθεπηηθφ θξάγκα επί ηνπ ρεηκάξξνπ Ξεξνπνηάκνπ, πνπ αθνξά ηελ αληηπιεκκπξηθή πξνζηαζία ηνπ αξδεπηηθνχ έξγνπ Μπφηδα – Μαπξή ζηελ ΠΔ Πξέβεδαο. Σν έξγν κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε ηελ θαηαζθεπή κηθξφηεξνπ απνζεθεπηηθνχ θξάγκαηνο ζε θιάδν ηνπ άλσ ξνπ Αρέξνληα, γηα ηελ πξνζαγσγή λεξνχ, κε παξάιιειε παξαγσγή πδξνειεθηξηθήο ελέξγεηαο. -Σν αξδεπηηθφ έξγν ρακειήο δψλεο Λάκαξεο ζηελ ΠΔ Πξέβεδαο. -Σν αξδεπηηθφ θξάγκα Κνκπνηίνπ Άξηαο. Δπίζεο, πξέπεη λα δηεξεπλεζεί ε δπλαηφηεηα ρξεκαηνδφηεζεο άιισλ δχν αξδεπηηθψλ έξγσλ, ψξηκσλ απφ πιεπξάο κειεηψλ: ηεο «αιιαγήο ηνπ ηξφπνπ άξδεπζεο ζηνλ θάκπν ηεο Κφληηζαο» (πξνυπ/κνπ 16,3 εθαη. επξψ) θαη ηνπ «αξδεπηηθνχ παζ---αξαίσλ Θεζπξσηίαο» (πξνυπ/κνπ 3,4 εθαη. επξψ). Ζ νινθιήξσζε ησλ πξναλαθεξφκελσλ αξδεπηηθψλ ζα έρεη άκεζεο ζεηηθέο επηπηψζεηο γηα ηελ αλαβάζκηζε ηεο γεσξγίαο ηεο Ζπείξνπ. β. Κηελνηξνθία - Πηελνηξνθία Ζ θηελνηξνθία θαη ε πηελνηξνθία απνηεινχλ δπλακηθνχο θιάδνπο ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα, κε ζεκαληηθά ζηνηρεία θαζεηνπνίεζεο. Δηδηθφηεξα: - Απφ ηηο 151 εζηαπιηζκέλεο εγθαηαζηάζεηο ηεο Πεξηθέξεηαο, πνζνζηφ 93% αθνξά πηελνηξνθηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη κεγάιεο πηελνηξνθηθέο κνλάδεο ηεο Ζπείξνπ (ζπλεηαηξηζηηθέο θαη ηδησηηθέο), θαιχπηνπλ πεξίπνπ ην 55% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο θνηφπνπινπ ζηε ρψξα. - Ζ κεγάιε πιεηνςεθία ησλ εγθαηαζηάζεσλ βξίζθεηαη ζην επξχηεξν ιεθαλνπέδην Ησαλλίλσλ θαη ζηηο ΠΔ Άξηαο-Πξέβεδαο θαη ζπγθεθξηκέλα: ζε πνζνζηφ 52% είλαη ρσξνζεηεκέλεο ζηε ιεθάλε απνξξνήο ηνπ Αξάρζνπ θαη ζε πνζνζηφ 40% ζηε ιεθάλε Αρέξνληα-Λνχξνπ. - Οη κνλάδεο βννεηδψλ γηα γαιαθηνπαξαγσγή ζπγθεληξψλνληαη ζηηο ελφηεηεο Ησαλλίλσλ θαη 19 Σν έξγν βξίζθεηαη εθηφο ρξνλνδηαγξάκκαηνο. Δπηπιένλ, επηζεκαίλεηαη φηη πξφθεηηαη γηα ελεξγνβφξν έξγν (ιφγσ ησλ πνιιψλ αληιηνζηαζίσλ), πνπ φηαλ ηεζεί ζε ιεηηνπξγία ζα απμήζεη ηηο πεξηβαιινληηθέο πηέζεηο ζηελ Πακβψηηδα, ιφγσ ησλ ζπλερψλ απνιήςεσλ λεξνχ. 20 Ζ εξγνιαβία βξηζθφηαλ ζε δηαδηθαζία δηάιπζεο, ηνλ Μάην 2011, κε πινπνηεκέλν ην 25% ηνπ θπζηθνχ ηεο αληηθεηκέλνπ. 29 Πξέβεδαο, ελψ νη κνλάδεο βννεηδψλ θξενπαξαγσγήο ειεπζέξαο βνζθήο ζπγθεληξψλνληαη ζηηο πεξηθεξεηαθέο ελφηεηεο Ησαλλίλσλ θαη Θεζπξσηίαο. Τπάξρνπλ ζεκαληηθέο ειιείςεηο ζε ππνδνκή (ζθαγεία) γηα ηελ ηππνπνίεζε θαη εκπνξία ησλ θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ. Δπηζεκαίλεηαη ηδηαίηεξα ν ξφινο ηεο κεγαιχηεξεο γαιαθηνβηνκεραλίαο ζηελ Ήπεηξν, ηεο «Γσδψλεο», ζηελ ζηήξημε ηεο θηελνηξνθίαο ηεο Ζπείξνπ ηελ ηειεπηαία πεληεθνληαεηία. Ζ «Γσδψλε», κε θχθιν εξγαζηψλ 103,88 εθαη. επξψ ην 2010, επεμεξγάδεηαη πεξίπνπ 80.000 ηφλνπο γάιαθηνο εηεζίσο. Πνζνζηφ 60% ηεο πνζφηεηαο απηήο αμηνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή θέηαο. Ζ δηαδηθαζία απεκπινθήο ηεο βηνκεραλίαο απφ ηελ Αγξνηηθή Σξάπεδα (ε νπνία θαηέρεη πνζνζηφ 67,77% ησλ κεηνρψλ ηεο) θαη ε άξζε ησλ πνζνζηψζεσλ ηνπ αγειαδηλνχ γάιαθηνο πνπ αλακέλεηαη ηα επφκελα ρξφληα κε ηελ αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ, κπνξεί λα επηθέξνπλ ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηνλ ηνκέα ηεο αγειαδνηξνθίαο θαη γεληθφηεξα ηεο θηελνηξνθίαο ζηελ Ήπεηξν, ε νπνία παξνπζηάδεη ήδε κεησκέλε παξαγσγή γάιαθηνο. Υξεηάδνληαη άκεζεο παξεκβάζεηο (φπσο θίλεηξα αλαπηπμηαθά/θνξνινγηθά ζηνπο θηελνηξφθνπο, ηερληθή ππνζηήξημή ηνπο) γηα ηελ αλαθνπή απηήο ηεο ηάζεο. γ. Γάζε Ζ δαζνπνλία ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ νηθνλνκία ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ. Οη κεγαιχηεξεο εθκεηαιιεχζηκεο δαζηθέο εθηάζεηο βξίζθνληαη ζηηο πεξηθεξεηαθέο ελφηεηεο Ησαλλίλσλ θαη Άξηαο (Πίλαθαο 7). Πίλαθαο 7 – Υξήζεηο γεο θαηά πεξηθεξεηαθή ελφηεηα (ζε ha) Πεξηθεξεηαθή Δλφηεηα Γάζε Γαζηθέο εθηάζεηο χλνιν δαζνθάιπςεο Βνζθφηνπνη 21 Λνηπέο εθηάζεηο Ησάλληλα 210.733 119.058 329.791 104.840 64.409 Άξηα 37.303 46.286 83.589 19.618 63.013 Πξέβεδα 16.328 31.436 47.764 16.261 39.565 Θεζπξσηία 21.399 49.330 70.729 50.015 30.726 Πεγή: ΤΠΔΚΑ, Μάξηηνο 2010. Δηδηθφηεξα: ηελ ΠΔ Ησαλλίλσλ: Απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ δαζψλ ηεο πεξηνρήο επζχλεο ηνπ Γαζαξρείνπ Κφληηζαο παξάγνληαη, θαηά κέζν φξν εηεζίσο, ηερληθή μπιεία (ζηξνγγχιε θαη ζηχινη ΓΔΖ ΟΣΔ) 9.000 - 10.000 θ.κ. θαη θαπζφμπια 3.000 - 4.000 θ.κ. ηελ πεξηνρή επζχλεο ηνπ Γαζαξρείνπ Μεηζφβνπ, επξίζθνληαη ππφ δηαρείξηζε ηξία δεκφζηα δαζηθά ζπκπιέγκαηα ζπλνιηθήο έθηαζεο 13.300 ha πεξίπνπ, δεκνηηθά δάζε (πεξίπνπ 30.000 ha) θαη έλα κνλαζηεξηαθφ (Η. Μ. Βνπηζάο). ηελ ΠΔ Άξηαο ηα δηαρεηξηδφκελα δάζε αλέξρνληαη ζε πνζνζηφ 24,4% (εθηφο δηαρείξηζεο: 75,6%). ηελ ΠΔ Θεζπξσηίαο δελ ππάξρνπλ αμηφινγα παξαγσγηθά δάζε, κε ηελ έλλνηα ηεο νηθνλνκηθήο απφδνζεο. Ζ ζπλνιηθή έθηαζε ησλ δαζψλ, ζηα νπνία θαηαξηίδνληαη κειέηεο δηαρείξηζεο αλέξρεηαη ζε 65.000 ζηξέκκαηα πεξίπνπ. Αλαβάζκηζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο πξέπεη λα επηρεηξεζεί ζηα ππάξρνληα δεκφζηα, δεκνηηθά, κνλαζηεξηαθά θαη ηδησηηθά δάζε, κε ζχληαμε θαη εθαξκνγή δηαρεηξηζηηθψλ κειεηψλ. δ. Αιηεία Ζ ηρζπνθαιιηέξγεηα είλαη αλαπηπγκέλε θπξίσο ζηα παξάιηα ηεο Θεζπξσηίαο (πεξηνρή 21 ηηο «ινηπέο εθηάζεηο» πεξηιακβάλνληαη νη γεσξγηθέο εθηάζεηο, ηα πνηάκηα, νη ιίκλεο, νη θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο θαη νη γπκλέο εθηάζεηο. 30 αγηάδαο) θαη ζηελ πεξηνρή ηνπ Ακβξαθηθνχ θφιπνπ. Δηδηθφηεξα ζηε Θεζπξσηία, ην 2011, δξαζηεξηνπνηνχληαη είθνζη δχν (22) εηαηξείεο κε ζπλνιηθή εηήζηα εγθεθξηκέλε δπλακηθφηεηα 6.200 ηφλσλ. Σν παξαγφκελν πξντφλ, ζε πνζνζηφ πεξίπνπ 85%, εμάγεηαη ζηελ Ηηαιία, κέζσ ηνπ ιηκέλα Ζγνπκελίηζαο. ηνλ Ακβξαθηθφ θφιπν έρνπλ αδεηνδνηεζεί δψδεθα (12) κνλάδεο ηρζπνθαιιηέξγεηαο, ζπλνιηθήο δπλακηθφηεηαο 2.560 ηφλσλ, εθ ησλ νπνίσλ νη έληεθα (11) βξίζθνληαη ζε ιεηηνπξγία θαη δεθαηξείο (13) κνλάδεο νζηξαθνθαιιηέξγεηαο, ζπλνιηθήο δπλακηθφηεηαο 3.200 ηφλσλ. Αλαπηπγκέλε είλαη θαη ε ηρζπνθαιιηέξγεηα ησλ εζσηεξηθψλ πδάησλ. ηηο εμήληα κία (61) κνλάδεο ηεο Ζπείξνπ, παξάγεηαη ην 81% ηεο ζπλνιηθήο εγρψξηαο παξαγσγήο πέζηξνθαο22. ηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ (θπξίσο ζε Μνπζησηίηζα – Βνπιηάζηα θαη Κφληηζα) θαηαγξάθνληαη, ην 2011, ζαξάληα ηξεηο (43) κνλάδεο πεζηξνθνθαιιηέξγεηαο, κε ζπλνιηθή εηήζηα παξαγσγή 2.000 ηφλνπο. εκαληηθφ ξφιν έρεη παίμεη ν θξαηηθφο ηρζπνγελλεηηθφο ζηαζκφο Λνχξνπ, ζηνλ νπνίν μεθίλεζε ε εθηξνθή ηξηδίδνπζαο πέζηξνθαο ην 1955. Ζ θαιιηέξγεηα θππξίλνπ (εηήζηα ζπλνιηθή παξαγσγή 200 ηφλνη) ζπγθεληξψλεηαη ζηηο κηθξέο θπζηθέο ιίκλεο θαη ζηηο ηερλεηέο ιίκλεο ηνπ Πνπξλαξίνπ θαη ησλ πεγψλ Αψνπ. Σα πξνβιήκαηα ζηνλ θιάδν, ν νπνίνο έρεη ζνβαξέο πξννπηηθέο θαη έληνλα εμαγσγηθφ ραξαθηήξα, είλαη ζεκαληηθά. Γηα παξάδεηγκα, νη κνλάδεο πνπ βξίζθνληαη ζε δεκφζηα έθηαζε εληφο ηεο θνίηεο ηνπ πνηακνχ Λνχξνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα αδεηνδφηεζεο. Ζ απνπζία ελφο νινθιεξσκέλνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ε έιιεηςε ζχγρξνλνπ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη εκθαλείο. Σν ππφ ζεζκνζέηεζε Δηδηθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ γηα ηηο ηρζπνθαιιηέξγεηεο23 πξνβιέπεη ηε δεκηνπξγία πέληε δσλψλ πεξηνρψλ νξγαλσκέλεο αλάπηπμεο πδαηνθαιιηεξγεηψλ (ΠΟΑΤ) ζηε Θεζπξσηία θαη έμη ΠΟΑΤ ζηνλ Ακβξαθηθφ θφιπν. Γηα ηε ρσξνζέηεζε ηρζπνθαιιηεξγεηψλ ζε γιπθά λεξά πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε ην ζρέδην δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ ηνπ πδαηηθνχ δηακεξίζκαηνο ηεο Ζπείξνπ, πνπ εθπνλείηαη απφ ην Τπ. Πεξηβάιινληνο ζην πιαίζην ηεο Οδεγίαο 2000/60 γηα ηα λεξά. 4.2. Γεπηεξνγελήο ηνκέαο Οη πεξηζζφηεξεο ησλ κνλάδσλ ηνπ δεπηεξνγελνχο ηνκέα είλαη κηθξέο θαη απεπζχλνληαη θαηά θχξην ιφγν ζηηο ηνπηθέο αγνξέο ηεο Πεξηθέξεηαο. Ζ πξνζηηζέκελε αμία ηνπ ηνκέα είλαη ρακειφηεξε ηνπ εζληθνχ κέζνπ φξνπ. Ο κεηαπνηεηηθφο ηνκέαο ζηελ Ήπεηξν ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ θπξηαξρία ηνπ θιάδνπ ησλ θαηαζθεπψλ θαη κνλάδσλ επεμεξγαζίαο μχινπ, γεσξγηθψλ θαη θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ, ηξνθίκσλ θαη πνηψλ. Βηνκεραληθέο πεξηνρέο ιεηηνπξγνχλ ζηηο πεξηθεξεηαθέο ελφηεηεο Ησαλλίλσλ (Ρνδνηφπη), ζηελ νπνία είλαη εγθαηεζηεκέλεο νξηζκέλεο κεγάιεο βηνκεραληθέο κνλάδεο (ησλ θιάδσλ ηξνθίκσλ/πνηψλ θαη μχινπ) θαη Πξέβεδαο. Γελ πξνηείλεηαη ε επέθηαζε ηεο ΒΗΠΔ Ρνδνηνπίνπ αιιά ε ιεηηνπξγία ηεο σο ακηγψο κέζεο φριεζεο. ηε Θεζπξσηία ηειεί ππφ αλάπηπμε ΒΗΟΠΑ. Ζ άλαξρε ρσξνζέηεζε βηνκεραληθψλ κνλάδσλ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ ζπλερίδεηαη, γη’ απηφ πξνηείλεηαη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή Πσγσλίνπ (Καιπάθη/Διιελναιβαληθά ζχλνξα) ε δεκηνπξγία Δπηρεηξεκαηηθνχ Πάξθνπ (Σχπνπ Α’)24. Πξνηείλεηαη επίζεο ε δεκηνπξγία Δπηρεηξεκαηηθνχ Πάξθνπ Σχπνπ Β’, ζην πιαίζην ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο, λφηηα ηεο πφιεο ησλ Ησαλλίλσλ, ζηελ πεξηνρή κεηαμχ Καηζηθά – Αλαηνιήο. Πξφθεηηαη γηα πεξηνρή πνπ ζπλδπάδεη ηα δηεζλή θαη εζληθά δίθηπα κεηαθνξψλ πνπ κπνξνχλ λα εμππεξεηήζνπλ επηρεηξήζεηο ρνλδξεκπνξίνπ (απνζήθεο, εθζέζεηο, ππεξεζίεο ππνζηήξημεο, θ.α) θαη βηνηερλίεο ρακειήο φριεζεο. Ζ εμφξπμε καξκάξνπ απνηειεί ηελ θχξηα εμνξπθηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ Πεξηθέξεηα θαη γίλεηαη 22 Πεγή: Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ, Σκήκα Αιηείαο, Ηνχιηνο 2011. ΤΠΔΚΑ: Δηδηθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο πδαηνθαιιηεξγεηψλ, ρέδην ΚΤΑ, Μάξηηνο 2011. 24 χκθσλα κε ην Νφκν 3982/2011 (ΦΔΚ 143 Α’/17.06.2011), πεξί «Απινπνηήζεσο ηεο αδεηνδφηεζεο ηερληθψλ επαγγεικαηηθψλ θαη κεηαπνηεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ πάξθσλ». 23 31 ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο ΠΔ Ησαλλίλσλ, φκσο ε δξαζηεξηφηεηα θζίλεη δηαξθψο. Πξν ηξηαθνληαεηίαο ιεηηνπξγνχζαλ ζηα Ησάλληλα ππεξεθαηφ κνλάδεο εμφξπμεο θαη επεμεξγαζίαο καξκάξνπ θαη ζήκεξα είλαη ιηγφηεξεο απφ είθνζη. Βφξεηα ησλ Γξακκελνρσξίσλ ηεο ελφηεηαο Ησαλλίλσλ πξνηείλνληαη δχν δψλεο, ζπλνιηθήο έθηαζεο πεξίπνπ 4.000 ζηξεκκάησλ, γηα αλαβαζκηζκέλεο ιαηνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο. 4.3. Σξηηνγελήο ηνκέαο Ο ηξηηνγελήο ηνκέαο ηεο Πεξηθέξεηαο, ζηνλ νπνίν θπξηαξρνχλ νη θιάδνη ηνπ ιηαληθνχ εκπνξίνπ θαη ησλ μελνδνρείσλ/εζηηαηνξίσλ κε πεξηζζφηεξεο απφ 4.100 επηρεηξήζεηο, θαηαιακβάλεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ΑΔΠ (>70%). α. Σνπξηζκφο Ζ Πεξηθέξεηα δηαζέηεη κεγάια πιενλεθηήκαηα γηα καδηθφ θαη ελαιιαθηηθφ ηνπξηζκφ, ηα νπνία δελ έρνπλ αμηνπνηεζεί ηθαλνπνηεηηθά. Δηδηθφηεξα, ε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ Ήπεηξν ραξαθηεξίδεηαη απφ ρακειφ δπλακηθφ ηνπξηζηηθψλ θιηλψλ ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο, επηθξάηεζε ησλ ελνηθηαδνκέλσλ δσκαηίσλ έλαληη ησλ μελνδνρεηαθψλ θιηλψλ θαη ζπγθέληξσζε ησλ πεξηζζφηεξσλ θιηλψλ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο, κε 16.492 θιίλεο, έλαληη 9.393 θιηλψλ ζηελ ΠΔ Ησαλλίλσλ, 6.371 θιηλψλ ζηελ ΠΔ Θεζπξσηίαο θαη 985 θιηλψλ ζηελ ΠΔ Άξηαο, ζχκθσλα κε ηνλ ΔΟΣ γηα ην 2011. πλνιηθά ην μελνδνρεηαθφ δπλακηθφ ηεο Πεξηθέξεηαο αλέξρεηαη ζε 1.605 κνλάδεο κε 33.241 θιίλεο. Ζ Πεξηθέξεηα απεπζχλεηαη θπξίσο ζηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ, ζε αλαινγία 4 πξνο 1 έλαληη ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ, ελψ παξαηεξείηαη κηθξή κέζε δηάξθεηα παξακνλήο επηζθεπηψλ: θαηά κέζν φξν 3 δηαλπθηεξεχζεηο, έλαληη 6 γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο γηα αιινδαπνχο επηζθέπηεο θαη θάησ ησλ 2 δηαλπθηεξεχζεσλ, έλαληη 2,5 γηα ηε ρψξα, γηα ηνπο Έιιελεο επηζθέπηεο. ηελ Πεξηθέξεηα εληνπίδνληαη δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο πεξηνρψλ αλάπηπμεο ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ: η. Ζ παξάθηηα πεξηνρή. Ζ δψλε απηή εθηείλεηαη θαηά κήθνο ηνπ Ηνλίνπ πειάγνπο θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε ζπγθέληξσζε έξγσλ ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο θαη ζαιάζζησλ κεηαθνξψλ. Δηδηθφηεξα, πεξηνρέο κε αλάπηπμε ηνπξηζηηθψλ ρξήζεσλ, αιιά θαη παξαζεξηζηηθήο θαηνηθίαο, αλαπηχζζνληαη θπξίσο θαηά κήθνο ησλ παξαιίσλ ηεο Πξέβεδαο κέρξη ηελ Πάξγα θαη ζηελ Θεζπξσηία ζηελ πεξηνρή ηεο Πέξδηθαο, ησλ πβφησλ, ηεο Πιαηαξηάο θαη ηεο Ζγνπκελίηζαο. Οη αλαπηπμηαθέο παξεκβάζεηο ζηε δψλε απηή, κε ηελ θαηαζθεπή ιηκεληθψλ έξγσλ (Ζγνπκελίηζα), αεξνδξνκίνπ (βειηίσζε Αθηίνπ) θαη νδηθψλ αμφλσλ (Δγλαηία, Ηφληα θαη παξαιηαθή νδφο Πξέβεδα-Ζγνπκελίηζα, ππνζαιάζζηα ζήξαγγα Αθηίνπ), απμάλνπλ ηηο δπλαηφηεηεο ηεο δψλεο θαη δεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο αλάπηπμεο καδηθνχ ή ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Δηδηθφηεξεο θαηεγνξίαο παξάθηηα δψλε απνηεινχλ ηα παξάιηα ηνπ Ακβξαθηθνχ θφιπνπ, πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηελ αλάπηπμε νηθνινγηθνχ/πεξηεγεηηθνχ ηνπξηζκνχ. ηη. Ζ δώλε ησλ νξεηλώλ πεξηνρώλ. Εψλε απηήο ηεο κνξθήο είλαη ε πεξηνρή πνπ εθηείλεηαη αθελφο θαηά κήθνο ηνπ αλαηνιηθνχ νξίνπ ηεο Πεξηθέξεηαο, ζηηο ελφηεηεο Ησαλλίλσλ (απφ ηελ Κφληηζα κέρξη ηα βφξεηα Σδνπκέξθα) θαη Άξηαο (θεληξηθά θαη λφηηα Σδνπκέξθα) θαη αθεηέξνπ θαηά κήθνο ησλ ζπλφξσλ κε ηελ Αιβαλία (πεξηνρή Φηιηαηψλ, Μνπξγθάλα, Πσγψλη, Μαζηνξνρψξηα). ηε δψλε απηή πξέπεη λα πξνζηεζνχλ «ζχιαθεο» αλάπηπμεο ήπηνπ ηνπξηζκνχ φπσο ε πεξηνρή ηεο ιίκλεο Πνπξλαξίνπ, ηα ζηελά Αρέξνληα, ε πεξηνρή νπιίνπ-Παξακπζηάο. χκθσλα κε ην Δηδηθφ Υσξνηαμηθφ Πιαίζην γηα ηνλ Σνπξηζκφ, νη πεξηνρέο ηεο βφξεηαο Πίλδνπ, ηνπ Εαγνξίνπ θαη ησλ Σδνπκέξθσλ εληάζζνληαη ζηηο πεξηνρέο κε πεξηζψξηα αλάπηπμεο ήπησλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Απηή ε δψλε ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε δπλαηφηεηα ήπηαο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, βάζεη ησλ πιενλεθηεκάησλ ηεο (θπζηθφ θάιινο θαη πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά) θαη πεξηιακβάλεη ηηο εμήο ππνπεξηνρέο: - Σν ζύκπιεγκα Εαγνξίνπ-Μεηζόβνπ, ην νπνίν δηαζέηεη κνλαδηθφ πινχην πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ θαη νηθνινγηθψλ ζηνηρείσλ θαη έρεη εμαζθαιίζεη αμηφινγε ηνπξηζηηθή θίλεζε, κε πεξαηηέξσ πξννπηηθέο αλάπηπμεο ηνπ πνηνηηθνχ ηνπξηζκνχ. - Σν ζύκπιεγκα ησλ Τδνπκέξθσλ (βφξεηα θαη λφηηα), ην νπνίν επίζεο έρεη ηδηαίηεξα 32 ζεκαληηθνχο νηθνινγηθνχο θαη πνιηηηζηηθνχο πφξνπο, πνπ παξακέλνπλ αλαμηνπνίεηνη. Απηφο ν νξεηλφο φγθνο παξνπζηάδεη δπλακηθή ηα ηειεπηαία ρξφληα κε αμηφινγεο πξννπηηθέο ήπηαο αλάπηπμεο, φπσο απηέο πξνηείλνληαη ζην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα ζεζκνζέηεζεο ησλ Σδνπκέξθσλ σο Δζληθφ Πάξθν25, νη ξπζκίζεηο ηνπ νπνίνπ πξέπεη λα ελεξγνπνηεζνχλ ακέζσο. ηηο εηδηθέο ζεκαηηθέο θαηεγνξίεο ρψξνπ αλήθνπλ θαη νη πεξηνρέο ηνπ δηθηχνπ «Natura 2000» (π.ρ. εθβνιέο Καιακά θαη Αρέξνληα), ησλ νπνίσλ νη ξπζκηζηηθέο δηαηάμεηο πξνζηαζίαο νξίδνπλ πνπ θαη πνηεο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο επηηξέπνληαη. Πεξαηηέξσ δπλαηφηεηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο παξνπζηάδνπλ θαη ηα αζηηθά θέληξα ηεο Πεξηθέξεηαο, θπξίσο ε πφιε ησλ Ησαλλίλσλ. β. Δκπφξην Σν εκπφξην αλαπηχζζεηαη ζηα αζηηθά θέληξα θαη ηδηαίηεξα ζε απηά πνπ έρνπλ κεηαθνξηθή ηθαλφηεηα φπσο ηα Ησάλληλα (Δγλαηία νδφο, αεξνδξφκην), ε Ζγνπκελίηζα (ιηκάλη) θαη ε Πξέβεδα (αεξνδξφκην θαη ιηκάλη). ην ιηαληθφ εκπφξην δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ Πεξηθέξεηα πεξηζζφηεξεο απφ 5.700 επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο απαζρνινχληαη πεξίπνπ 10.000 άηνκα. Ζ αμηνπνίεζε ησλ κεγάισλ έξγσλ ππνδνκήο θαη ησλ πιενλεθηεκάησλ ηεο γεσγξαθηθήο ζέζεο ηεο Πεξηθέξεηαο σο δπηηθήο πχιεο ηεο ρψξαο, κπνξεί λα ηελ αλαδείμεη ζε δηακεηαθνκηζηηθφ θέληξν εζληθήο θαη ππεξεζληθήο ζεκαζίαο. γ. Δθπαίδεπζε - Τγεία Σν Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ, ην νπνίν πξέπεη λα αλαπηπρζεί ζε Αλψηαην Δθπαηδεπηηθφ Ίδξπκα κεζαίνπ επξσπατθνχ κεγέζνπο (≈30.000 θνηηεηέο) θαη ην ΣΔΗ Ζπείξνπ, δεκηνπξγνχλ πξνυπνζέζεηο αλάδεημεο ηεο Ζπείξνπ σο ζεκαληηθνχ πφινπ εθπαίδεπζεο. Σν Σκήκα αξρηηεθηφλσλ κεραληθψλ26 ζην Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ πξέπεη λα ηεζεί ζε ιεηηνπξγία θαη ζε ζπλεξγαζία κε ην Σκήκα κεραληθψλ επηζηήκεο ησλ πιηθψλ, λα απνηειέζεη ηε βάζε ηεο Πνιπηερληθήο ζρνιήο, θαζψο ζε απηήλ κπνξνχλ λα ππαρζνχλ θαη Σκήκαηα κεραληθψλ φκνξσλ Παλεπηζηεκίσλ, ζην πιαίζην ζπλέλσζεο ησλ Αλσηάησλ Δθπαηδεπηηθψλ Ηδξπκάησλ. ε φ,ηη αθνξά ην ΣΔΗ Ζπείξνπ, πξέπεη λα εμεηαζηεί ε ζπγθέληξσζε ησλ Σκεκάησλ ηνπ, πνπ ζήκεξα βξίζθνληαη ζηηο ηέζζεξηο πφιεηο ηεο Ζπείξνπ, ζε κία πφιε. Δμεηαζηέα είλαη ε ζπλέλσζε Σκεκάησλ παξεκθεξνχο αληηθεηκέλνπ, ψζηε λα επηηεπρζνχλ νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη βέιηηζηε αμηνπνίεζε φρη κφλν ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ αιιά θαη ηεο ππνδνκήο. Πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ ηνκέα ηεο αλάπηπμεο ηεο έξεπλαο θαη ηεο θαηλνηνκίαο, ζηνλ ηδησηηθφ θαη ζην δεκφζην ηνκέα, πξέπεη λα παίμνπλ, σο πεξηθεξεηαθφο πφινο θαηλνηνκίαο, ην Δπηζηεκνληθφ θαη Σερλνινγηθφ Πάξθν Ζπείξνπ θαη ε Σερλφπνιε, ε νπνία πξνβιέπεηαη ζην Ρπζκηζηηθφ ρέδην Ησαλλίλσλ θαη έρεη ζεζκνζεηεζεί κε ην ΥΟΟΑΠ ηνπ πξψελ Γήκνπ Μπηδαλίνπ27. ηελ Σερλφπνιε επηηξέπνληαη νη εμήο ρξήζεηο: εγθαηαζηάζεηο εθπαίδεπζεο θαη έξεπλαο, εγθαηαζηάζεηο επηρεηξήζεσλ θαηλνηνκίαο θαη πςειήο ηερλνινγίαο ζπλδεδεκέλεο κε ηελ παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε θαη έξεπλα, ζεξκνθνηηίδεο επηρεηξήζεσλ, ππεξεζίεο εμππεξέηεζεο (μελνδνρεηαθήο θηινμελίαο, αλαςπρήο, εζηίαζεο, θαηνηθίαο). Ζ δεκηνπξγία ηεο Σερλφπνιεο απνηειεί πξνηεξαηφηεηα. Ζ ζεκαηηθή ζπλεξγαζία ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ, ηνπ ΣΔΗ Ζπείξνπ, ηνπ Σερλνινγηθνχ Πάξθνπ, ηεο Σερλφπνιεο, ηνπ ΔΘΗΑΓΔ θαη ηεο Γεσξγηθήο ζρνιήο, κπνξεί λα δψζεη πνιχ ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηελ Ήπεηξν. 4.4. Δπελδχζεηο 25 Ο ραξαθηεξηζκφο ησλ νξεηλψλ φγθσλ Σδνπκέξθσλ θαη Πεξηζηεξίνπ, ηεο ραξάδξαο πνηακνχ Αξάρζνπ θαη ηεο ελδηάκεζεο απηψλ έθηαζεο ηεο θεληξν-δπηηθήο Πίλδνπ σο Δζληθνχ Πάξθνπ, έγηλε κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα (ΦΔΚ 49 Γ’/12.02.2009). 26 Σν Σκήκα αξρηηεθηφλσλ κεραληθψλ ζην Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ ηδξχζεθε κε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 173/2009 (ΦΔΚ 206 Α’/02.10.2009). 27 ΥΟΟΑΠ Γήκνπ Μπηδαλίνπ (ΦΔΚ 529 ΑΑΠ/19.10.2009). 33 Οη αλαπηπμηαθνί λφκνη ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ, νξηζκέλνη εθ ησλ νπνίσλ πεξηείραλ πνιχ επλντθέο ξπζκίζεηο γηα ηελ Ήπεηξν (φπσο ν Ν. 3299/2004), ελίζρπζαλ ηελ Πεξηθέξεηα. Ο ηειεπηαίνο επελδπηηθφο Ν. 3908/2011 άιιαμε ηα δεδνκέλα. Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη ζηελ πξψηε πξφζθιεζε εθδήισζεο ελδηαθέξνληνο ηεο Πεξηθέξεηαο, ηνλ Απξίιην ηνπ 2011, θαηαηέζεθαλ πξνο αμηνιφγεζε ζε νιφθιεξε ηελ Ήπεηξν ιηγφηεξεο απφ δέθα επελδπηηθέο πξνηάζεηο ηνπ ηξηηνγελνχο ηνκέα! Οη επελδχζεηο ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Αιβαληθή πιεπξά, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ηνλψζνπλ ηδηαίηεξα θαη ηηο δηαζπλνξηαθέο ζρέζεηο, δελ αθνινχζεζαλ ηηο πξνβιέςεηο. Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 2000 θαηαξηίζηεθε ην Διιεληθφ ρέδην Οηθνλνκηθήο Αλαζπγθξφηεζεο ησλ Βαιθαλίσλ (ΔΟΑΒ), κέζσ ηνπ νπνίνπ ην Διιεληθφ Γεκφζην παξέρεη (κέρξη ην ηέινο ηνπ 2011) νηθνλνκηθή ππνζηήξημε ζηα Βαιθαληθά θξάηε γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε έξγσλ, επελδχζεσλ, κειεηψλ θαη άιισλ δξάζεσλ πνπ ζα πξαγκαηνπνηνχληαλ ζηα θξάηε απηά. Σα απνηειέζκαηα ηνπ ρεδίνπ δελ είλαη ηα αλακελφκελα, φπσο απνηππψλνληαη ζηνλ Πίλαθα 8 πνπ αθνξά ηηο ηδησηηθέο επελδχζεηο ηνπ ΔΟΑΒ γηα ηελ Αιβαλία. Πίλαθαο 8 – Ιδησηηθέο επελδχζεηο ηνπ ΔΟΑΒ ζηελ Αιβαλία Υψξα Πξνυπ/κνο χλνιν πλνιηθφ χλνιν πλνιηθφ χλνιν χλνιν χλνιν ( εθαη. €) αηηεκάησλ χςνο εγθξηζεηζψλ χςνο επηρ/ζεσλ νινθιεξ/λσλ εθηακ/ζεσλ επηρ/ζεο επελδχζεσλ επελδχζεσλ επελδχζεσλ (εθαη. €) 13 6,656 (εθαη. €) αηηεκάησλ (εθαη. €) Αιβαλία 9,978 51 116,247 17 28 33,525 10,232 Πεγή: ΤΠΟΗΟ, Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδχζεσλ θαη Αλάπηπμεο, Μάξηηνο 2011. 5. Κνηλσληθή ππνδνκή ηνλ θιάδν ηεο Τγείαο, ηα δχν λνζνθνκεία Ησαλλίλσλ (παλεπηζηεκηαθφ θαη θξαηηθφ) θαη ηα λνζνθνκεία Άξηαο, Πξέβεδαο θαη Φηιηαηψλ, ζπληζηνχλ έλα επξχ θαη αλαπηπζζφκελν δίθηπν παξνρήο ππεξεζηψλ πςεινχ επηπέδνπ. Έλα κέξνο ησλ ππεξεζηψλ ηνπο παξέρεηαη ζε άηνκα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ Αιβαλία. ηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο κέξηκλαο ιεηηνπξγνχλ ππεξεζίεο θξνληίδαο ζην ζπίηη, γεξνθνκεία, δνκή ηνπ ΟΚΑΝΑ θαη παξάξηεκα ηεο ΔΛΔΠΑΠ ζηα Ησάλληλα. εκαληηθφ έξγν θνηλσληθήο ππνδνκήο βξίζθεηαη ππφ νινθιήξσζε ζην λνζνθνκείν Υαηδεθψζηα Ησαλλίλσλ θαη αθνξά ζηελ θαηαζθεπή πνιπδχλακνπ Κέληξνπ αληηκεηψπη ζεο αιθννιηθψλ θαη ρξεζηψλ λαξθσηηθψλ (πξνυπ/κνχ 9,31 εθαη. επξψ). ηελ Ήπεηξν ιεηηνπξγεί έλα θαηάζηεκα θξάηεζεο, ζην ηαπξάθη Ησαλλίλσλ. Δπεηδή νη εγθαηαζηάζεηο ηνπ είλαη παιηέο θαη βξίζθεηαη εληφο νηθηζκνχ, πξέπεη λα πάςεη λα ιεηηνπξγεί. ην Δηδηθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο θαηαζηεκάησλ θξάηεζεο29 πξνηείλεηαη πξφγξακκα δξάζεο γηα ηελ πεξίνδν 2001-2016, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηε δεκηνπξγία λέσλ γεληθψλ θαηαζηεκάησλ θξάηεζεο ζε νιφθιεξε ηε ρψξα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη έλα λέν θαηάζηεκα ζηελ Ήπεηξν. Μάιηζηα ην Δηδηθφ Πιαίζην πξνέβιεπε γηα ηελ Ήπεηξν ηε δεκηνπξγία λένπ γεληθνχ θαηαζηήκαηνο ζην ππν-πξφγξακκα ηεο πεξηφδνπ 20012005, θάηη πνπ δελ έρεη γίλεη κέρξη ζήκεξα. Πξνηείλεηαη ζπλεπψο ε θαηά πξνηεξαηφηεηα θαηαζθεπή λένπ γεληθνχ θαηαζηήκαηνο ζηελ ΠΔ Ησαλλίλσλ, κε παξάιιειε θαηάξγεζε ηνπ πθηζηάκελνπ θαηαζηήκαηνο. Τπάξρνπλ δχν ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο γηα ηε ρσξνζέηεζε ηνπ λένπ θαηαζηήκαηνο θξάηεζεο: - ηελ Κφληζηθα ηνπ πξψελ Γήκνπ Πεδηλήο, ζεκεξηλνχ Γήκνπ Ησαλληηψλ, - ηελ Κιεκαηηά ηνπ πξψελ Γήκνπ Δπξπκελψλ, ζεκεξηλνχ Γήκνπ Είηζαο. Καη νη δχν πξνηάζεηο ρσξνζέηεζεο πεξηιακβάλνληαη ζηα εγθεθξηκέλα ΥΟΟΑΠ ησλ 28 29 Έρνπλ αλαθιεζεί δχν επελδπηηθά ζρέδηα. Δγθξίζεθε κε ηελ Απφθαζε 28704/4362/2001 (ΦΔΚ 1575 Β’/28.11.2001) ηεο Δπηηξνπήο πληνληζκνχ ηεο Κπβεξλεηηθήο Δπηηξνπήο ζηνλ ηνκέα ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο. 34 πξναλαθεξζέλησλ Γήκσλ. 6. Σε ρ λη θ ή π π νδ ν κή 6.1. Μεηαθνξέο Σα έξγα ππνδνκήο κεηαθνξψλ, πνπ νινθιεξψζεθαλ πξφζθαηα ή βξίζθνληαη ππφ θαηαζθεπή, δεκηνπξγνχλ ζηαδηαθά ηηο πξνυπνζέζεηο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο θαη αμηνπνίεζεο ησλ πιενλεθηεκάησλ πνπ δηαζέηεη, ηδηαίηεξα σο πξνο ηελ γεσγξαθηθή ηεο ζέζε, ελψ παξάιιεια αλαβαζκίδνπλ ηελ πνηφηεηαο δσήο ησλ πνιηηψλ. Καζνξηζηηθή ζεκαζία πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή έρνπλ νη απηνθηλεηφδξνκνη πνπ θαηαζθεπάδνληαη κε ζπκβάζεηο παξαρψξεζεο, νη νπνίνη φκσο αλακέλεηαη λα νινθιεξσζνχλ κεηά ην 2015, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα μεπεξαζηνχλ ηα ζχλζεηα πξνβιήκαηα ρξεκαηνδφηεζεο πνπ αληηκεησπίδνπλ απφ ην 2010. Με ηα έξγα απηά ζα αξζεί νξηζηηθά ην βαζηθφ κεηνλέθηεκα απνκφλσζεο ηεο Πεξηθέξεηαο θαη ε Ήπεηξνο ζα εμειηρζεί ζε πχιε ηεο ρψξαο πξνο ηελ δπηηθή θαη θεληξηθή Δπξψπε θαη πξνο ηελ δπηηθή Βαιθαληθή, πξνζειθχνληαο επελδχζεηο θαη δεκηνπξγψληαο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. 6.1.1. Οδηθφ δίθηπν Σν πθηζηάκελν παιηφ νδηθφ δίθηπν ηεο Ζπείξνπ (πιελ ηεο Δγλαηίαο νδνχ) ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ νξεηλή γεσκνξθνινγία, απνηεινχζαλ επί καθξφλ ην ζνβαξφηεξν ίζσο παξάγνληα γηα ηελ απνκφλσζε ηεο Πεξηθέξεηαο απφ ηελ ππφινηπε ρψξα. Ζ ζχλδεζε ηεο Πεξηθέξεηαο κε ηελ θεληξηθή θαη βφξεηα Διιάδα βειηηψζεθε θαζνξηζηηθά κεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ θιεηζηνχ απηνθηλεηφδξνκνπ ηεο Δγλαηίαο νδνχ. Ζ ζχλδεζε κε ηελ ππφινηπε Διιάδα ζα βειηησζεί νπζηαζηηθά κε ηνπο, ππφ θαηαζθεπή, θιεηζηνχο απηνθηλεηνδξφκνπο ηεο Ηφληαο νδνχ θαη ηνπ Δ-65. Δηδηθφηεξα, ε ζεκαληηθφηεξε νδηθή ππνδνκή ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη: - Δγλαηία νδόο: Γηαδξακαηίδεη πιένλ ηδηαίηεξα βαξχλνληα ξφιν ζηελ αλάπηπμε ησλ εζληθψλ κεηαθνξψλ θαη ησλ δηεζλψλ ζπλδέζεσλ, ηδίσο κέζσ ησλ θαζέησλ αμφλσλ ηεο, κε ηε δπηηθή θαη λνηην-αλαηνιηθή Δπξψπε. εκαληηθφο είλαη ν ξφινο ηεο θαη γηα ηελ αλάπηπμε βηνκεραληθψλ/βηνηερληθψλ θαη εκπνξηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ηδηαίηεξα ζην ηκήκα κεηαμχ Ησαλλίλσλ θαη Ζγνπκελίηζαο. - Ηόληα νδόο (Αληίξξην – Ησάλληλα – Διιελναιβαληθά ζύλνξα): Απνηειεί ζηξαηεγηθφ έξγν γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπ κεηαθνξηθνχ έξγνπ ζηελ δπηηθή Διιάδα θαη πινπνηείηαη κε ζχκβαζε παξαρψξεζεο30 κέρξη ηα Ησάλληλα. Γηα ην ηκήκα Ησάλληλα – Διιελναιβαληθά ζχλνξα, πνπ απνηειεί θάζεην άμνλα ηεο Δγλαηίαο νδνχ, έρνπλ εθπνλεζεί νη κειέηεο θαη απνκέλεη ε έληαμή ηνπ ζε ρξεκαηνδνηηθφ πξφγξακκα. Ζ πινπνίεζή ηνπ ζα δεκηνπξγήζεη, πέξαλ ησλ άιισλ, επλντθέο ζπλζήθεο γηα νξγαλσκέλε νηθηζηηθή αλάπηπμε ζηε Μεηακφξθσζε θαη ζην Καιπάθη. Δπεθηεηλφκελε ε Ηφληα εληφο ηνπ αιβαληθνχ εδάθνπο θαη ζπλδεφκελε κε ηνπο ιηκέλεο Γπξξαρίνπ θαη Απιψλαο θαη απφ εθεί πξνο Κξναηία – ινβελία, ζα δεκηνπξγήζεη ην θαηάιιειν πεξηβάιινλ γηα ηελ αλάπηπμε νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο λνηην – δπηηθήο βαιθαληθήο ρεξζνλήζνπ θαη ηε ζχλδεζή ηεο κε ηελ θεληξηθή Δπξψπε. Ζ πξνψζεζε απηνχ ηνπ νδηθνχ άμνλα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα, δεδνκέλεο θαη ηεο έληαμεο ηεο Κξναηίαο ζηελ ΔΔ ην 2013. - Ζγνπκελίηζα – Πξέβεδα: Ζ βειηίσζε ηεο εζληθήο νδνχ έρεη πξνγξακκαηηζηεί θαη απαηηείηαη ε επέθηαζή ηεο έσο ηε αγηάδα θαη ηα Διιελναιβαληθά ζχλνξα πξνο βνξξά θαη ηελ Ακθηινρία πξνο λφην (κέζσ ηεο δεχμεο Πξέβεδαο-Αθηίνπ). Θα εμππεξεηεί ηνπο απμεκέλνπο θφξηνπο ζηελ παξάθηηα δψλε θαη ηε ζχλδεζε κε ην αεξνδξφκην ηνπ Αθηίνπ. Σν ππφ θαηαζθεπή ηκήκα Καξηέξη – Πάξγα (πξνυπ/κνχ 48,85 εθαη. επξψ) θαη ν άμνλαο ζχλδεζεο ηνπ Καλαιαθίνπ κε ηελ εζληθή νδφ Πξέβεδαο – Ζγνπκελίηζαο (πξνυπ/κνχ 8,4 εθαη. επξψ) αλακέλεηαη λα έρνπλ νινθιεξσζεί ην 2013. - Πξέβεδα - Άξηα: Έρεη πξνγξακκαηηζηεί ε βειηίσζε ηνπ άμνλα κέρξη Λνχξν – Φηιηππηάδα (βειηίσζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο νδνχ – παξαθάκςεηο). Θα εμππεξεηεί ηε ζχλδεζε ηεο Άξηαο θαη ηεο Φηιηππηάδαο κε ηα παξάιηα ηνπ Ηνλίνπ θαη κε ην αεξνδξφκην Αθηίνπ, θαη ηεο Πξέβεδαο κε ηελ Ηφληα νδφ. Ο πθηζηάκελνο άμνλαο δηέξρεηαη κέζα απφ ηνλ αξραηνινγηθφ 30 Ζ ζχκβαζε παξαρψξεζεο ηεο Ηφληαο νδνχ θπξψζεθε απφ ηε Βνπιή κε ην Ν. 3555/2007 (ΦΔΚ 81 Α’/16.04.2007). 35 ρψξν ηεο Νηθφπνιεο κε ζπλέπεηα λα δηαζπά απαξάδεθηα ηελ ελφηεηά ηνπ. - Άξηα – Τξίθαια/Καξδίηζα: Απαηηνχληαη ζεκαληηθέο βειηηψζεηο ζηνλ νδηθφ άμνλα. Θα εμππεξεηεζεί ε ζχλδεζε ηνπ λφηηνπ ηκήκαηνο ηεο Ζπείξνπ κε ηελ θεληξηθή Διιάδα. - Καιπάθη – Κόληηζα – Κνδάλε: Απαηηνχληαη βειηηψζεηο ζηε ράξαμή ηνπ θαη επέθηαζή ηνπ πξνο ηα αλαηνιηθά, ψζηε λα ιεηηνπξγήζεη σο άμνλαο ζχλδεζεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ κε ηε δπηηθή Μαθεδνλία. Γχν ζεκαληηθά νδηθά έξγα θαηαζθεπάδνληαη ζηνλ νξεηλφ φγθν ησλ Σδνπκέξθσλ: ε βειηίσζε ηεο 2εο επαξρηαθήο νδνχ απφ ην Διιεληθφ κέρξη ην Καιέληδη, ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ (πξνυπ/κνχ 9,8 εθαη. επξψ) θαη ε βειηίσζε ηεο 4εο επαξρηαθήο νδνχ Άξηα – Ρνδαπγή – γέθπξα Πιάθαο, ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο (πξνυπ/κνχ 3,34 εθαη. επξψ). Ζ νινθιήξσζή ηνπο, ην 2013, ζα δηεπθνιχλεη νπζηαζηηθά ηελ πξφζβαζε πξνο Σδνπκέξθα. 6.1.2. ηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ηδεξνδξνκηθφ δίθηπν ζηελ Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ δελ ππάξρεη. Μέρξη ην 2009 είραλ εθπνλεζεί νη κειέηεο θαη είρε πξνρσξήζεη ε πεξηβαιινληηθή αδεηνδφηεζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο γξακκήο Ζγνπκελίηζα – Ησάλληλα – Καιακπάθα. Ζ απνπζία ηνπ κεηαθνξηθνχ απηνχ ζπζηήκαηνο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλεπάξθεηα ηνπ πθηζηάκελνπ νδηθνχ δηθηχνπ, έρεη ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηελ πζηέξεζε ηεο Πεξηθέξεηαο ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. Σξακ: ην πιαίζην ηνπ Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ Ησαλλίλσλ θαη βάζεη ησλ θαηεπζχλζεσλ ηνπ ΑΚΥ (δεο § 3.1. ηνπ Κεθαιαίνπ Η) θαη ηνπ Γεληθνχ Πιαηζίνπ Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ, έρεη ζρεδηαζηεί ε ράξαμε γξακκψλ ηξακ πνπ ζα ζπλδένπλ ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ αθελφο κε ην πνιχηξνπν επηβαηηθφ ζηαζκφ ζηελ Πεδηλή, κέζσ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ θαη ηνπ παλεπηζηεκηαθνχ λνζνθνκείνπ θαη αθεηέξνπ κε ην αεξνδξφκην. Ζ κειέηε ζθνπηκφηεηαο ηνπ ηξακ έρεη εθπνλεζεί απφ ηελ Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ θαη πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ ηξφπνη ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ έξγνπ. 6.1.3. Ληκεληθή ππνδνκή ηε βαζηθή ιηκεληθή ππνδνκή ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ πεξηιακβάλνληαη: - Ληκάλη Ζγνπκελίηζαο: είλαη εζληθήο ζεκαζίαο θαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ιηκέλεο ηεο ρψξαο. Δληάζζεηαη ζηα ζεκαληηθά ιηκάληα ηεο Μεζνγείνπ θαη είλαη ν θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ ελζάξξπλζε ηεο πξφζβαζεο απφ θαη πξνο ηελ Δπξψπε κέζσ Αδξηαηηθήο, έλαληη ηεο πξφζβαζεο δηα ηνπ ρεξζαίνπ άμνλα κέζσ ηεο Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηεο εξβίαο. Έρεη αμηφινγε επηβαηηθή θαη εκπνξεπκαηηθή θίλεζε θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα παξνπζηάδεη ζεκαληηθή αλάπηπμε. Σα ππφ θαηαζθεπή ιηκεληθά έξγα (νινθιήξσζε Β’ θάζεο, δεκνπξάηεζε Γ1΄ θάζεο ηνλ Φεβξνπάξην 2011 κε πξνυπ/κν 73,7 εθαη. επξψ), ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ άκεζε πξφζβαζε ζηελ Δγλαηία νδφ θαη ηε δεκηνπξγία ζπλδπαζκέλνπ θφκβνπ ζηε Ζγνπκελίηζα, ζα κεηαηξέςνπλ ην ιηκάλη ζε βαζηθή πχιε ηεο ρψξαο πξνο ηελ ΔΔ, ηε Μεζφγεην θαη ηελ Αδξηαηηθή. Πξνηείλεηαη ε αλαβάζκηζή ηνπ απφ ιηκέλα εμππεξέηεζεο νρεκαηαγσγψλ-επηβαηηθψλ πινίσλ, ζε ζχλζεην ιηκέλα εμππεξέηεζεο θαη κνλαδνπνηεκέλσλ εκπνξεπκάησλ (εκπνξεπκαηνθηβψηηα). - Ληκάλη Πξέβεδαο: δελ έρεη ηδηαίηεξε εκπνξεπκαηηθή θίλεζε. Ζ επηβαηηθή θίλεζε, κέζσ ηνπ πνξζκείνπ Πξέβεδαο - Αθηίνπ, έρεη κεδεληζηεί κεηά ηελ θαηαζθεπή ηεο ππνζαιάζζηαο ζήξαγγαο ηνπ Αθηίνπ. Παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο πξννπηηθέο σο θέληξν αλάπηπμεο ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ κηθξψλ ζθαθψλ. Δπηζεκαίλεηαη φηη ην ιηκάλη είλαη θπζηθφ θαη βξίζθεηαη ζε άκεζε γεηηλίαζε κε ηνλ νηθνινγηθά επαίζζεην Ακβξαθηθφ θφιπν. Κξίλεηαη ζθφπηκνο ν εθνδηαζκφο ηνπ κε «ειαθξέο» ππνδνκέο ππνζηήξημεο ηππνπνηεκέλσλ εζσηεξηθψλ εκπνξεπκαηηθψλ κεηαθνξψλ. - Οη καξίλεο Πξέβεδαο θαη Ζγνπκελίηζαο. - Τα κηθξά ιηκάληα ηεο Πάξγαο θαη ηεο Σαγηάδαο, πνπ έρνπλ ηνπξηζηηθφ ραξαθηήξα θαη εμππεξεηνχλ ηε ζχλδεζε κε Κέξθπξα, Παμνχο θαη άιινπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο. - Τν δίθηπν κηθξώλ ηνπξηζηηθώλ ιηκαληώλ, κε ηε κνξθή ιηκεληθψλ/αιηεπηηθψλ θαηαθπγίσλ, φπσο απηψλ ζηνλ Παληνθξάηνξα Πξέβεδαο, ζηα χβνηα, ζηελ Πιαηαξηά θαη ζην Μχηηθα. 6.1.4. Αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο 36 Οη αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο εθηεινχληαη απφ ην αεξνδξφκην ησλ Ησαλλίλσλ, ην νπνίν παξνπζηάδεη κεησκέλε θίλεζε κεηά ην 2009, φπσο παξνπζηάδεηαη ζηνλ Πίλαθα 9. Πίλαθαο 9 – Κίλεζε επηβαηψλ ζην αεξνδξφκην Ισαλλίλσλ Έηνο 2006 2007 2008 2009 2010 2011 31 Αθίμεηο 63.363 70.931 66.905 69.312 59.848 31.567 Αλαρσξήζεηο 62.876 69.943 64.007 68.670 60.176 31.129 χλνιν 126.239 140.874 130.912 137.982 120.024 62.969 Πεγή: Τπνπξγείν Τπνδνκψλ, Μεηαθνξψλ θαη Γηθηχσλ, επηέκβξηνο 2011. Οη παξερφκελεο ππεξεζίεο ηνπ αεξνδξνκίνπ Ησαλλίλσλ είλαη κεηξίνπ επηπέδνπ. Απφ ην επηέκβξην ηνπ 2010 νη πηήζεηο γίλνληαη κφλνλ απφ κία εηαηξεία (Olympic air), απφ θαη πξνο Αζήλα. Έρνπλ δειαδή δεκηνπξγεζεί κνλνπσιηαθέο ζπλζήθεο, κε φ,ηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ δξνκνινγίσλ θαη ηελ ηηκνιφγεζε ησλ λαχισλ. Δπηβάιιεηαη ε απνθαηάζηαζε ζπλζεθψλ πγηνχο αληαγσληζκνχ. ην αεξνδξφκην Ησαλλίλσλ πινπνηνχληαη, απφ ην 2006, εξγαζίεο επέθηαζεο θαη εθζπγρξνληζκνχ ηνπ. κσο ιφγσ πξνβιεκάησλ ζηηο αξρηθέο κειέηεο θαη ζηε ρξεκαηνδφηεζε (ε νπνία γίλεηαη κέζσ εζληθψλ πφξσλ), ε νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ βξίζθεηαη εθηφο θάζε ρξνλνδηαγξάκκαηνο. Γη’ απηφ πξέπεη λα εμεηαζηνχλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο γηα ηελ κεηά ην 2020 πεξίνδν. Σν αεξνδξφκην ηνπ Αθηίνπ, ζην νπνίν εθηεινχληαη εξγαζίεο εθζπγρξνληζκνχ, αλήθεη ζηελ Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Διιάδαο, αιιά ζπλδέεηαη νξγαληθά κε ηελ Ήπεηξν, παξνπζηάδεη ζεκαληηθή ηνπξηζηηθή θίλεζε (είρε 83.460 αθίμεηο ην πξψην επηάκελν ηνπ 2011, ζρεδφλ ηξηπιάζηεο ηνπ αεξνδξνκίνπ Ησαλλίλσλ, παξνπζηάδνληαο αχμεζε 1,95% ζε ζρέζε κε ην αληίζηνηρν δηάζηεκα ηνπ 2010), κε αηρκή θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο θαη εμππεξεηεί θπξίσο ηελ παξάθηηα δψλε ησλ ελνηήησλ Πξέβεδαο, Θεζπξσηίαο θαη Λεπθάδαο. 6.2. Δλέξγεηα Οη ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο ηεο Πεξηθέξεηαο θαιχπηνληαη ρσξίο πξφβιεκα απφ ηελ ππάξρνπζα παξαγσγή. ηνλ πνηακφ Άξαρζν έρεη θαηαζθεπαζηεί απφ ηε ΓΔΖ θαη ιεηηνπξγεί απφ ην 1981 ην θξάγκα «Πνπξλάξη Η», κε ζθνπφ ηελ πδξνειεθηξηθή παξαγσγή (ΤΖ εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο 300 MW), ηελ άξδεπζε θαη ηελ αληηπιεκκπξηθή πξνζηαζία, κε σθέιηκε ρσξεηηθφηεηα 303 εθαη. θ.κ. Καηάληε απηνχ, θαηαζθεπάζζεθε ην αλαξξπζκηζηηθφ θξάγκα «Πνπξλάξη ΗΗ» κε σθέιηκε ρσξεηηθφηεηα 4,1 εθαη. θ.κ., πνπ ιεηηνπξγεί απφ ην 1998, κε ζθνπφ ηελ πδξνειεθηξηθή παξαγσγή (ΤΖ εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο 33,6 MW) θαη ηελ άξδεπζε. ηνλ πνηακφ Αψν ε ΓΔΖ έρεη θαηαζθεπάζεη θαη ιεηηνπξγεί, απφ ην 1991, ην πδξνειεθηξηθφ έξγν Πεγψλ Αψνπ, εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο 210 MW. ηνλ πνηακφ Λνχξν ε ΓΔΖ ιεηηνπξγεί έλαλ κηθξφ ΤΖ, εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο 10,3 MW. Οη αλαλεψζηκεο κνξθέο ελέξγεηαο (ΑΠΔ) αλαπηχζζνληαη κε γξήγνξν ξπζκφ. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο, ην 2006 ε ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ΑΠΔ ζηελ Ήπεηξν ήηαλ 572 MW, εθ ησλ νπνίσλ 544 MW αθνξνχζαλ ηα κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα (ΤΖΔ) ηεο ΓΔΖ θαη ηα ππφινηπα κηθξά ΤΖΔ. Αλαιπηηθά, ηα έξγα ΑΠΔ ζηελ Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ ηα νπνία έρνπλ ηεζεί ζε ιεηηνπξγία θαη γηα φζα έρνπλ εθδνζεί πξνζθνξέο ζχλδεζεο (Π), παξνπζηάδνληαη ζηνλ επφκελν Πίλαθα. 31 Πξνζσξηλά ζηνηρεία γηα ηελ πεξίνδν Ηαλνπαξίνπ – Απγνχζηνπ 2011. 37 Πίλαθαο 10 – Έξγα ΑΠΔ ζηελ Πεξηθέξεηα Ηπείξνπ Αηνιηθά πάξθα Φ/Β ζηαζκνί Μηθξνί πδξνειεθηξηθνί ζηαζκνί χλνιν Ηζρχο (MW) Πιήζνο Ηζρχο (MW) Πιήζνο Ηζρχο (MW) Πιήζνο Ηζρχο (MW) Πιήζνο ε ιεηηνπξγία - - 9,3 182 47 17 56,3 199 Με Π 730 32 44 27 87 28 861 87 Πεγή: ΓΔΜΖΔ, επηέκβξηνο 2011. πσο πξνθχπηεη απφ ηνλ Πίλαθα 10, παξ’ φηη κέρξη ην 2011 δελ ππήξρε ζηελ Ήπεηξν νχηε έλα αηνιηθφ πάξθν ζε ιεηηνπξγία, αλακέλεηαη λα ιεηηνπξγήζνπλ αηνιηθά εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο 730 MW. Σν πθηζηάκελν ζχζηεκα κεηαθνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο Ζπείξνπ, κε ηηο εληζρχζεηο πνπ πξνβιέπνληαη ζηελ ΜΑΜ 2010-2014, ζα είλαη ζε ζέζε λα εμππεξεηήζεη φινπο ηνπο ζηαζκνχο παξαγσγήο ΑΠΔ πνπ βξίζθνληαλ, ηνλ Ηνχιην 2011, ζε δηαδηθαζία άδεηαο εγθαηάζηαζεο ή γηα ηηο νπνίεο είραλ εθδνζεί πξνζθνξέο ζχλδεζεο απφ ηνλ Γηαρεηξηζηή Διιεληθνχ πζηήκαηνο Μεηαθνξάο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο (ΓΔΜΖΔ), ζχκθσλα κε ηνλ ΓΔΜΖΔ. Με ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκαηηζκέλσλ έξγσλ (πδξνειεθηξηθά έξγα, αγσγφο θπζηθνχ αεξίνπ Ηηαιίαο – Διιάδαο) ε Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ κπνξεί λα αλαδεηρζεί ζε ελεξγεηαθφ θέληξν εζληθήο ζεκαζίαο, θαζψο ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο αλακέλεηαη λα ππεξδηπιαζηαζηεί ζην άκεζν κέιινλ. Πξνηείλεηαη θαηά πξνηεξαηφηεηα ε πεξαηηέξσ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ, ζην πιαίζην ησλ θαηεπζχλζεσλ ηνπ Δηδηθνχ Υσξνηαμηθνχ Πιαηζίνπ γηα ηηο ΑΠΔ θαη θπξίσο: ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, παξά ην γεγνλφο φηη ε Ήπεηξνο δελ αλήθεη ζηηο Πεξηνρέο Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο, ηεο πδξνειεθηξηθήο, ηεο βηνκάδαο θαη ηεο γεσζεξκίαο, ηδίσο ζηηο πεξηνρέο Άξηαο θαη Κφληηζαο. ηνλ ηνκέα ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, ε ζρεδηαδφκελε δηέιεπζε ηνπ αγσγνχ κεηαθνξάο θπζηθνχ αεξίνπ (ITGI) κεηαμχ Διιάδαο θαη Ηηαιίαο πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη θαη ζηελ Ήπεηξν νινθιεξσκέλν δίθηπν παξνρήο. Δλεξγφο πξέπεη λα είλαη, ζηελ θαηεχζπλζε απηή, ν ξφινο ηεο ππφ ζχζηαζε εηαηξείαο παξνρήο αεξίνπ ζηελ Ήπεηξν. ζνη ππνζηαζκνί ππνβίβαζεο ηάζεο ηεο ΓΔΖ βξίζθνληαη εληφο νηθηζηηθψλ πεξηνρψλ (φπσο ζηελ Διενχζα ηνπ Γήκνπ Είηζαο), πξέπεη λα απνκαθξπλζνχλ θαη λα ρσξνζεηεζνχλ εθηφο νηθηζκψλ. 6.3. Σειεπηθνηλσλίεο Απφ άπνςε ηειεπηθνηλσληαθήο ππνδνκήο, ε Πεξηθέξεηα παξνπζηάδεη ειιείςεηο πνπ ζπληζηνχλ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ζηελ αλαπηπμηαθή ηεο πνξεία. ηελ ηεξάξρεζε ησλ Πεξηθεξεηψλ σο πξνο ηελ αλαγθαηφηεηα δηάζεζεο επελδχζεσλ θαη γεληθήο βειηίσζεο ηεο ηειεπηθνηλσληαθήο ππνδνκήο, ε Ήπεηξνο θαηέρεη ηε δεχηεξε ζέζε, κεηά ηε Γπηηθή Μαθεδνλία, ζχκθσλα κε ην επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα ηνπ ΟΣΔ. Πξνηείλεηαη ε νινθιήξσζε ηνπ επξπδσληθνχ δηθηχνπ θαη γξήγνξνπ Internet αξρηθά ζε φια ηα αζηηθά θέληξα ηεο Πεξηθέξεηαο θαη ζηε ζπλέρεηα ζε φια ηα ππφινηπα θέληξα. 7. Έξγα πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο Ζ δηαρείξηζε ησλ ζηεξεψλ απνβιήησλ γίλεηαη ζχκθσλα κε ηνλ αλαζεσξεκέλν πεξηθεξεηαθφ 38 ζρεδηαζκφ δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ (ΠΓΑ) Ζπείξνπ32, ν νπνίνο νξίδεη ηέζζεξηο δηαρεηξηζηηθέο ελφηεηεο. Ζ εθαξκνγή ηνπ ζρεδηαζκνχ παξνπζίαζε πνιχ ζεκαληηθή θαζπζηέξεζε φκσο, ην θαινθαίξη ηνπ 2011, βξηζθφηαλ ζηελ ηειηθή ηνπ θάζε. Δηδηθφηεξα: ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ έρεη νινθιεξσζεί ε θαηαζθεπή ΥΤΣΑ ζην Διιεληθφ θαη βξίζθεηαη ζηε δηαδηθαζία ρσξνζέηεζεο ην εξγνζηάζην επεμεξγαζίαο αζηηθψλ απνξξηκκάησλ. Μφιηο ην εξγνζηάζην ηεζεί ζε ιεηηνπξγία, ν ΥΤΣΑ Διιεληθνχ ζα κεηαηξαπεί ζε ρψξν πγεηνλνκηθήο ηαθήο ππνιεηκκάησλ (ΥΤΣΤ). Παξάιιεια νινθιεξψλεηαη ην έξγν απνθαηάζηαζεο ηνπ ρψξνπ αλεμέιεγθηεο δηάζεζεο απνξξηκκάησλ (ΥΑΓΑ) Γνπξνχηεο, (πξνυπ/κνχ 7,89 εθαη. επξψ). ηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο ιεηηνπξγεί ΥΤΣΑ ζηε Βιαρέξλα, ν νπνίνο εμππεξεηεί φινπο ηνπο Γήκνπο ηεο ελφηεηαο Άξηαο θαζψο θαη ηνλ Γήκν Εεξνχ απφ ηελ ελφηεηα Πξέβεδαο, κε δηάξθεηα δσήο 20 ρξφληα θαη κε πξννπηηθή θαηαζθεπήο κνλάδαο πξνεπεμεξγαζίαο πνπ ζα απμήζεη ηνλ ρξφλν απφζεζεο απνξξηκκάησλ. ηε Θεζπξσηία ιεηηνπξγεί ν ΥΤΣΑ Καξβνπλαξίνπ ν νπνίνο δέρεηαη θαη ηα απνξξίκκαηα ηεο Πξέβεδαο. Δπηηαθηηθή είλαη ε αλάγθε λα θιείζνπλ νξηζηηθά θαη λα απνθαηαζηαζνχλ φινη νη ΥΑΓΑ ηεο Πεξηθέξεηαο. ηε δηαρείξηζε ησλ πγξψλ απνβιήησλ ε θαηάζηαζε είλαη ηθαλνπνηεηηθή. εκαληηθφο αξηζκφο απνρεηεπηηθψλ έξγσλ θαη ε θαηαζθεπή ή βειηίσζε πθηζηάκελσλ εγθαηαζηάζεσλ επεμεξγαζίαο ιπκάησλ (ΔΔΛ) έρνπλ πξνγξακκαηηζηεί ζην πιαίζην ηνπ ΔΠΑ (2007 – 2013). ηελ Πεξηθέξεηα ιεηηνπξγνχλ επηά (7) ΔΔΛ: ζηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ (κε ζπλδεδεκέλνπο νηθηζκνχο ηελ Αλαηνιή, ηελ Καηζηθά, ην Πέξακα), ζην Μέηζνβν, ζηελ Άξηα, ζηελ Πξέβεδα, ζηε Φηιηππηάδα, ζηελ Πάξγα, ζηελ Ζγνπκελίηζα. ε φ,ηη αθνξά ζηα απνρεηεπηηθά δίθηπα, νινθιεξψλεηαη ην δίθηπν απνρέηεπζεο Αλαηνιήο, (πξνυπ/κνπ 5 εθ. επξψ) θαη βξίζθνληαλ ππφ δεκνπξάηεζε (ηνλ επηέκβξην ηνπ 2011) ην δίθηπν απνρέηεπζεο θαη ν βηνινγηθφο θαζαξηζκφο Λνχξνπ – Θεζπξσηηθνχ (πξνυπ/κνπ 13,1 εθαη. επξψ), έξγν ζεκαληηθφ θαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ Ακβξαθηθνχ θφιπνπ. Σνλ Αχγνπζην ηνπ 2011 αλαηέζεθε ε κειέηε ηνπ δηθηχνπ απνρέηεπζεο θαη ηνπ βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ Πιαηαξηάοπβφησλ, ελψ ζε εμέιημε βξίζθνληαη ηα έξγα επέθηαζεο/αλαβάζκηζεο ηνπ απνρεηεπηηθνχ ζπζηήκαηνο παξαιίκληαο δψλεο Ησαλλίλσλ θαη ησλ έξγσλ απνρέηεπζεο Ζγνπκελίηζαο (κε πξνυπ/κν 4,5 εθ. επξψ έθαζην). Παξάιιεια, έρεη αδεηνδνηεζεί πεξηβαιινληηθά ε επέθηαζε ηνπ βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ Ησαλλίλσλ κε ηελ νπνία νπζηαζηηθά δηπιαζηάδεηαη ε πθηζηάκελε δπλακηθφηεηά ηνπ. 8. Υσξνηαμηθφο – Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο 8.1 Ρπζκηζηηθφ ζρέδην θαη πξφγξακκα πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο Ησαλλίλσλ Έρεη νινθιεξσζεί, απφ ην θαινθαίξη ηνπ 2009, ε κειέηε ηνπ Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ θαη πξνγξάκκαηνο πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο Ησαλλίλσλ θαη απνκέλεη ε ζεζκνζέηεζή ηνπ κε ηελ έθδνζε Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο. Σν Ρπζκηζηηθφ ρέδην Ησαλλίλσλ απνηειεί αλακθηζβήηεηα ηε κεγαιχηεξε ζεζκηθή παξέκβαζε γηα ηελ ρσξηθή νξγάλσζε θαη πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία ηνπ ιεθαλνπεδίνπ Ησαλλίλσλ. Ζ πεξηνρή ηνπ Ρπζκηζηηθνχ Ησαλλίλσλ πεξηιακβάλεη ηνπο πξψελ Γήκνπο Ησαλληηψλ, Πακβψηηδαο, Αλαηνιήο, Παζζαξψλαο, Μπηδαλίνπ, Πεξάκαηνο, Δθάιεο, Γσδψλεο, ηελ πξψελ Κνηλφηεηα Νήζνπ θαη ηα δεκνηηθά δηακεξίζκαηα Πξσηφπαππα ηνπ Γήκνπ Είηζαο θαη Δπηζθνπηθφ, Αβγφ θαη εξβηαλά ηνπ Γήκνπ Αγ. Γεκεηξίνπ 8.2. Γεληθά πνιενδνκηθά ζρέδηα (ΓΠ) θαη ρέδηα ρσξηθήο θαη νηθηζηηθήο νξγάλσζεο αλνηθηήο πφιεο (ΥΟΟΑΠ) 8.2.1. Θεζκνζεηεκέλα ΓΠ - ΥΟΟΑΠ ζε πξψελ Γήκνπο θαη Κνηλφηεηεο ηεο Πεξηθέξεηαο 32 Ο πεξηθεξεηαθφο ζρεδηαζκφο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ηεο Ζπείξνπ αλαζεσξήζεθε κε ηελ Απφθαζε 6077/2004 ηνπ Γ.Γ. Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ. 39 Έρνπλ ζεζκνζεηεζεί ηέζζεξα (4) ΥΟΟΑΠ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ, ηα αθφινπζα: - ΥΟΟΑΠ Γήκνπ Δπξπκελψλ (ΦΔΚ 469 ΑΑΠ/27.10.2008). - ΥΟΟΑΠ Γήκνπ Μπηδαλίνπ (ΦΔΚ 529 ΑΑΠ/19.10.2009), πνπ ηξνπνπνηήζεθε κε ην ΦΔΚ 90 ΑΑΠ/12.05.2011). - ΥΟΟΑΠ Γήκνπ ειιψλ (ΦΔΚ 343 ΑΑΠ/20.07.2009). - ΥΟΟΑΠ Γήκνπ Δθάιεο (ΦΔΚ 211 ΑΑΠ/11.05.2009). Έρνπλ ζεζκνζεηεζεί δχν (2) ΓΠ θαη δχν (2) ΥΟΟΑΠ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο, ηα αθφινπζα: - ΓΠ Γήκνπ Πξέβεδαο (ΦΔΚ 465 ΑΑΠ/23.09.2009). - ΓΠ Γήκνπ Φαλαξίνπ (ΦΔΚ ΑΑΠ 451/02.10.2007), έγηλε δηφξζσζε ζθάικαηνο κε ην ΦΔΚ 479 ΑΑΠ/31.10.2007 θαη δηνξζψζεθαλ εθ λένπ νη δηαηάμεηο ηνπ κε ην ΦΔΚ 334 ΑΑΠ/06.08.2008 θαη ην ΦΔΚ 166 ΑΑΠ/06.05.2010. - ΥΟΟΑΠ Γήκνπ Θεζπξσηηθνχ (ΦΔΚ 428 ΑΑΠ/07.09.2009). - ΥΟΟΑΠ Γήκνπ Εαιφγγνπ (ΦΔΚ 417 ΑΑΠ/26.08.2009), ηνπ νπνίνπ νη δηαηάμεηο ζπκπιεξψζεθαλ κε ην ΦΔΚ153 ΑΑΠ/29.04.2010. Έρεη ζεζκνζεηεζεί επίζεο ην ΓΠ Γήκνπ Ζγνπκελίηζαο (ΦΔΚ 575 ΑΑΠ/ 31.12.2010) ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Θεζπξσηίαο. 8.2.2. Τπφ εθπφλεζε/έγθξηζε ΓΠ - ΥΟΟΑΠ ζε πξψελ Γήκνπο θαη Κνηλφηεηεο ηεο Πεξηθέξεηαο Βξίζθνληαλ ππφ εθπφλεζε/έγθξηζε ην θαινθαίξη ηνπ 2011: - Έληεθα (11) ΓΠ θαη ΥΟΟΑΠ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ (ΓΠ Γήκσλ Ησαλληηψλ, Αλαηνιήο, Πακβψηηδνο, Παζζαξψλαο, Πεξάκαηνο, Κφληηζαο, Μεηζφβνπ θαη ΥΟΟΑΠ Γήκσλ Καιπαθίνπ, Μνινζζψλ, Είηζαο θαη Κνηλφηεηαο πξξάθνπ). - Γχν (2) ΓΠ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο (ΓΠ Γήκσλ Άξηαο, Κνκπνηίνπ). - Σξία (3) ΓΠ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβέδαο (ΓΠ Γήκσλ Φηιηππηάδαο, Πάξγαο, Λνχξνπ). - Σέζζεξα (4) ΥΟΟΑΠ ζηελ πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Θεζπξσηίαο (ΥΟΟΑΠ Γήκσλ πβφησλ, Μαξγαξηηίνπ, Πέξδηθαο, αγηάδαο). 9. Φπζηθφ πεξηβάιινλ - Πνιηηηζκφο 9.1. Φπζηθφ πεξηβάιινλ Οη ηδηαίηεξεο νηθνινγηθήο αμίαο πεξηνρέο ηεο Ζπείξνπ, πνπ αλήθνπλ ζην επξσπατθφ δίθηπν «Natura 2000» αληηζηνηρνχλ ζην 51% πεξίπνπ ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο Πεξηθέξεηαο (εζληθφο κέζνο φξνο 42%). Τπάξρνπλ: - Σξηάληα κία (31) πεξηνρέο νη νπνίεο πεξηιακβάλνληαη ζηνλ εζληθφ θαηάινγν ηνπ δηθηχνπ «Natura 2000»33. Οη πεξηνρέο απηέο θαηαλέκνληαη θαη ζηηο ηέζζεξηο πεξηθεξεηαθέο ελφηεηεο, ζπγθεληξψλνληαη θπξίσο ζηνπο νξεηλνχο φγθνπο ηεο ελδνρψξαο, θαηά κήθνο ησλ βφξεησλ αθηψλ ηνπ Ηνλίνπ θαη ζηνλ Ακβξαθηθφ. ε απηέο ηηο πεξηνρέο πεξηιακβάλεηαη ν εζληθφο δξπκφο Βίθνπ-Αψνπ πνπ αλήθεη ζην εζληθφ πάξθν βφξεηαο Πίλδνπ (θαη έρεη εληαρζεί ην 2010 ζηα γεσπάξθα ηεο UNESCO) θαη ν πγξφηνπνο Ακβξαθηθνχ, εληαγκέλνο θαη ζηε ζπλζήθε Ramsar (εζληθφ πάξθν Ακβξαθηθνχ θφιπνπ). - Γχν αηζζεηηθά δάζε: ην πεξηαζηηθφ δάζνο Ησαλλίλσλ34 θαη ην παξαιηαθφ δάζνο Νηθφπνιεο Μχηηθα Πξέβεδαο35, κε εθηάζεηο 86 θαη 66 εθηάξηα (ha) αληίζηνηρα. 33 Οη πεξηνρέο πεξηιακβάλνπλ Δηδηθέο Εψλεο Γηαηήξεζεο θαη Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 9 ηνπ Ν. 3937/2011 (ΦΔΚ 60 Α’/31.03.2011), πεξί «Γηαηεξήζεσο ηεο βηνηπνηθηιφηεηαο». 34 Υαξαθηεξίζηεθε κε ην ΦΔΚ 306 Α’/1976. 35 Υαξαθηεξίζηεθε κε ην ΦΔΚ 1113 Β’/1976. 40 - Σνπία ηδηαηηέξνπ θπζηθνχ θάιινπο, ηα νπνία ζπγθεληξψλνληαη θπξίσο ζηελ παξάθηηα πεξηνρή πνπ εθηείλεηαη απφ ηηο εθβνιέο ηνπ Αρέξνληα σο ηε αγηάδα αιιά θαη ζηνλ θεληξηθφ νξεηλφ φγθν. Γεδνκέλεο ηεο αλάγθεο δηαηήξεζεο θαη αλάδεημεο ηνπ Ζπεηξσηηθνχ ηνπίνπ θαη ζην πιαίζην ηεο επξσπατθήο θαη εζληθήο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο θαη ηεο Γηαθήξπμεο ηεο Αζήλαο γηα ην Διιεληθφ ηνπίν, επηβάιιεηαη ε νξηδφληηα ελζσκάησζε ηνπ ηνπίνπ ζε φιεο ηηο ηνκεαθέο πνιηηηθέο πνπ αζθνχληαη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν: ρσξνηαμηθέο θαη πνιενδνκηθέο, πεξηβαιινληηθέο, αλαπηπμηαθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηζηηθέο. Καηά ζπλέπεηα, ε κέξηκλα γηα ην ηνπίν πξνηείλεηαη λα εληζρπζεί ζηηο κειέηεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ (ΜΠΔ) γηα θάζε έξγν πνπ πινπνηείηαη ζηελ Πεξηθέξεηα θαη αλήθεη ζηελ θαηεγνξία Α’, ησλ έξγσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Ν. 4014/201136. Σαπηφρξνλα νη αξκφδηνη θνξείο (δεκφζηνη θαη ηδησηηθνί) πξέπεη λα ελεξγνπνηεζνχλ, πινπνηψληαο δξάζεηο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ αλαγλψξηζε, ηελ θαηαλφεζε, ηνλ πξνζδηνξηζκφ, ην ραξαθηεξηζκφ, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηε δηαρείξηζε ηνπ Ζπεηξσηηθνχ ηνπίνπ. ηελ Ήπεηξν, νη ζεζκνζεηεκέλεο πεξηνρέο ηνπ δηθηχνπ «Natura 2000» είλαη: - Σν εζληθφ πάξθν βφξεηαο Πίλδνπ37, - Σν εζληθφ πάξθν πγξνηφπσλ Ακβξαθηθνχ38, - Σα ζηελά θαη νη εθβνιέο ησλ πνηακψλ Καιακά θαη Αρέξνληα θαη ην έινο Καινδηθίνπ, σο πεξηνρή πξνζηαζίαο ηεο θχζεο39, - Σν εζληθφ πάξθν Σδνπκέξθσλ40. Βξίζθεηαη ππφ ζεζκνζέηεζε, απφ ην 2009, ε επξχηεξε πεξηνρή ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο41, ελψ εθθξεκεί ε ζεζκνζέηεζε ηεο πεξηνρήο Γξάκκνπ/Γνχζθνπ, ηεο νπνίαο ε εηδηθή πεξηβαιινληηθή κειέηε (ΔΠΜ) έρεη επίζεο νινθιεξσζεί ην 2009. Απνηειεί πξνηεξαηφηεηα ε ζεζκνζέηεζή ηεο, ψζηε ε Πίλδνο λα απνηειέζεη εληαία πεξηνρή πξνζηαζίαο, ζην πιαίζην ησλ θαηεπζχλζεσλ ηνπ ΑΚΥ (δεο § 3.3. ηνπ Κεθαιαίνπ Η) θαη λα ζπλδεζεί κε ην γεηηνληθφ πάξθν Hotova ηεο Αιβαλίαο. ρεηηθά έληνλεο ζπγθξνχζεηο ρξήζεσλ γεο παξαηεξνχληαη ζε νξηζκέλεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη φηη πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε νηθηζηηθέο πηέζεηο εληνπίδνληαη ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ εζληθνχ πάξθνπ βφξεηαο Πίλδνπ. Πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα εληνπίδνληαη ζηηο εληαηηθέο θαιιηέξγεηεο ηεο πεδηάδαο ηεο Άξηαο, εηδηθά ζηηο αξδεπφκελεο, νη νπνίεο επηβαξχλνπλ ηνπο πδαηηθνχο απνδέθηεο ηεο πεξηνρήο θαη ηειηθά ηνλ Ακβξαθηθφ θφιπν κε ππνιείκκαηα ιηπαζκάησλ θαη θπηνθαξκάθσλ. εκαληηθά πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πξνθχπηνπλ αθφκα απφ ηε κεγάιε ζπγθέληξσζε ρνηξνηξνθηθψλ κνλάδσλ, θπξίσο ζην ιεθαλνπέδην Ησαλλίλσλ θαη ζηελ πεδηάδα ηεο Άξηαο θαη απφ ηελ, πνιιέο θνξέο ρσξίο επαξθή επεμεξγαζία, δηάζεζε ησλ πγξψλ απνβιήησλ ηνπο. Σέινο, νξηζκέλνπο πδάηηλνπο απνδέθηεο επηβαξχλεη ζεκαληηθά κε νξγαληθφ θνξηίν ν βηνκεραληθφο/βηνηερληθφο ηνκέαο ηεο Πεξηθέξεηαο (θπξίσο κνλάδεο επεμεξγαζίαο γεσξγηθψλ θαη θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ). Πξφζζεηεο πηέζεηο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ αζθνχλ ε ζπλερήο επέθηαζε νδηθψλ δηθηχσλ θαη ζε κηθξφηεξε θιίκαθα ε ιαζξνζεξία θαη ε ιαζξνυινηνκία. εκαληηθή πεξηβαιινληηθή φριεζε παξαηεξείηαη θαη ζε παξάθηηεο πεξηνρέο ηεο Πεξηθέξεηαο κε απμεκέλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. 36 Άξζξν 1 ηνπ Ν. 4014/2011 (ΦΔΚ 209 Α’ /21.09.2011), πεξί «Πεξηβαιινληηθήο αδεηνδνηήζεσο έξγσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ, ξπζκίζεσο απζαηξέησλ … θαη άιισλ δηαηάμεσλ αξκνδηφηεηαο ηνπ Τπ. Πεξηβάιινληνο». 37 Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 23069/14.06.2005 (ΦΔΚ 639 Γ’/14.06.2005). 38 Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 11989/14.03.2008 (ΦΔΚ 123 Γ’/21.03.2008). 39 Κνηλή Τπνπξγηθή Απφθαζε 36427/23.03.2009 (ΦΔΚ 396 Γ’/17.09.2009). 40 Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα κε ΦΔΚ 49 Γ’/12.02.2009. 41 Δίρε ραξαθηεξηζηεί σο «πεξηνρή νηθναλάπηπμεο» κε ηελ ΚΤΑ 22943/2003 (ΦΔΚ 649 Γ’/25.06.2003), ε νπνία αθπξψζεθε απφ ην ηΔ (Απφθαζε 3595/2007) θαηφπηλ πξνζθπγήο πεξηβαιινληηθνχ ζπιιφγνπ. Απφ ην 2009 βξίζθεηαη ππφ επεμεξγαζία, ζην Τπ. Πεξηβάιινληνο (ΤΠΔΚΑ), ζρέδην ΠΓ γηα ηελ εθ λένπ ζεζκνζέηεζε ηεο πεξηνρήο, φκσο πξέπεη λα πξνεγεζεί ε εθπφλεζε λέαο πεξηβαιινληηθήο κειέηεο, ιφγσ ηεο επέθηαζεο ηνπ δηθηχνπ «Natura 2000» ζην ιεθαλνπέδην Ησαλλίλσλ, βάζεη ηεο ΚΤΑ ΖΠ 37338/1807/Δ.103/2010 (ΦΔΚ 1495 Β’/06.09.2010) θαη ηνπ Ν. 3937/2011. 41 9.2. Πνιηηηζκφο Ζ Ήπεηξνο έρεη πνιχ πινχζηα ηζηνξηθή θαη πνιηηηζηηθή παξάδνζε ε νπνία ηεθκεξηψλεηαη απφ ην κεγάιν αξηζκφ ηζηνξηθψλ κλεκείσλ θαη παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ. Ζ παξάδνζε απηή μεθηλά απφ ηνπο αξραίνπο ρξφλνπο, κε ην πεξίθεκν καληείν ηεο Γσδψλεο θαη άιινπο ζεκαληηθνχο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο: Καζηξίηζα, Καζζψπε, Δθχξα, ξξανλ, Νηθφπνιε, Νεθξνκαληείν θαη πεγέο Αρέξνληα, φπνπ θαηά ηελ Οξθηθή παξάδνζε «εηζί πόιεεο άξξεθηνη ηα’ Ατδάν πύιαη θαη δήκνο νλείξσλ» θαη ζπλερίδεηαη θαηά ηε βπδαληηλή πεξίνδν θαη ηνπο λεψηεξνπο ρξφλνπο, φπσο καξηπξνχλ νη εθθιεζίεο ηνπ Γεζπνηάηνπ ζηελ Άξηα, ηα θάζηξα θαη ηα κνλαζηήξηα, ηα αξρνληηθά θαη ηα γεθχξηα πνπ έθηηδαλ νη ζπληερλίεο ησλ θεκηζκέλσλ Ζπεηξσηψλ καζηφξσλ. Ζ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά πεξηιακβάλεη επίζεο παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο δηάζπαξηνπο ζε φιεο ηηο πεξηθεξεηαθέο ελφηεηεο κε ηδηαίηεξε ζπγθέληξσζε ζηελ ελφηεηα Ησαλλίλσλ (πεξηνρή Κφληηζαο θαη Εαγνξίνπ, πξξάθν, Καιαξχηεο). 10. Πξνγξακκαηηθφ πιαίζην Οη δξάζεηο ζηελ Ήπεηξν, ηε δεθαεηία 2000 - 2010, ρξεκαηνδνηήζεθαλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ην Πεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα (ΠΔΠ) Ζπείξνπ (Γ’ ΚΠ, ΔΠΑ) θαη απφ ην Σακείν πλνρήο. Απφ ην 2005 κέρξη ην 2010 ζεκαληηθή ήηαλ, γηα ηα έξγα ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ε ζπκβνιή ηνπ αλαπηπμηαθνχ πξνγξάκκαηνο «Θεζέαο». 42 Κεθάιαην IΙΙ. Καηεπζχλζεηο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ηπείξνπ Λακβάλνληαο ππφςε ηα δεδνκέλα, ηηο ηάζεηο θαη ηηο πξννπηηθέο πνπ αλαιχζεθαλ ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, αθνινπζεί ε πξφηαζε ηνπ λένπ Υσξνηαμηθνχ ζρεδίνπ ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ. 1. Αλάδεημε ηεο Πεξηθέξεηαο ζηνλ εζληθφ θαη δηεζλή ρψξν ηξαηεγηθφο ζηφρνο γηα ηελ Ήπεηξν είλαη ε αμηνπνίεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ ηεο: ηεο Ηζηνξίαο, ηνπ πνιηηηζκνχ, ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ηνπ θπζηθνχ θαη δνκεκέλνπ πεξηβάιινληφο ηεο, γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ειθπζηηθφηεηάο ηεο θαη ηελ αλάδεημή ηεο ζε θφκβν παξνρήο ππεξεζηψλ πςεινχ επηπέδνπ θαη ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ. Σν αλαπηπμηαθφ ηεο πξφηππν κπνξεί λα ζπκππθλσζεί ζην ηξίπηπρν: Πνηφηεηα - Γλψζε – Δμσζηξέθεηα, ζχκθσλα θαη κε ην ζρεδηαζκφ ηνπ ΠΔΠ Ζπείξνπ. Γηα ηελ αλάδεημε ηεο Πεξηθέξεηαο ζε εζληθφ θαη ζε δηεζλέο επίπεδν, θξίλεηαη απαξαίηεηε ε κεηεμέιημή ηεο ζε πξαγκαηηθή βνξεηνδπηηθή πχιε θαη θφκβν ζχλδεζεο ηεο Διιάδαο κε ηελ Δπξψπε, ηε Μέζε Αλαηνιή θαη ηελ αλαηνιηθή ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ (απφ Ληβχε κέρξη Σνπξθία) θαη ε αλάιεςε ξφινπ «θνκβηθήο ζέζεο - ηνκήο» ησλ εζληθψλ αμφλσλ κεηαθνξψλ θαη αλάπηπμεο ζην βνξεηνδπηηθφ άθξν ηεο ρψξαο. Δμίζνπ φκσο ζεκαληηθφ είλαη λα δηαζθαιηζζεί ε νξγαληθή δηαζχλδεζε ηεο Πεξηθέξεηαο, αθελφο κε ηηο φκνξεο Πεξηθέξεηεο (Γπη. Μαθεδνλίαο, Θεζζαιίαο, Γπη. Διιάδαο), αθεηέξνπ κε ηηο γεηηνληθέο ρψξεο (Ηηαιία, Βαιθαληθέο ρψξεο). Ζ ελίζρπζε ηεο ζέζεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ πξέπεη επίζεο λα επηδησρζεί κέζα απφ: α) ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ησλ αζηηθψλ θέληξσλ ηεο ζε θέληξα εζληθήο-δηεζλνχο εκβέιεηαο (Ησάλληλα) θαη εζληθήο-δηαπεξηθεξεηαθήο ζεκαζίαο (Άξηα, Πξέβεδα, Ζγνπκελίηζα), κε ελίζρπζε ηεο παξαγσγηθήο ηνπο βάζεο, ηεο θνηλσληθήο θαη ηερληθήο ηνπο ππνδνκήο, β) ηελ αλαπηπμηαθή έληαμε θαη ελζσκάησζε ησλ παξάθηησλ θαη ησλ νξεηλψλ ηεο πεξηνρψλ ζηα επξχηεξα ρσξηθά ζχλνια πνπ νξίδνπλ νη φκνξεο Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο θαη ε γεηηνληθή Αιβαλία, γ) ηελ εμηζνξξφπεζε ησλ δηα-πεξηθεξεηαθψλ θαη ελδν-πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. 2. Βαζηθνί άμνλεο θαη πφινη αλάπηπμεο Ζ κειινληηθή αλάπηπμε ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ, ζε φ,ηη αθνξά ηελ πεξηθεξεηαθή δηάξζξσζε θαη ηε ρσξνηαμηθή νξγάλσζή ηεο, ζα βαζηζζεί ζηε δεκηνπξγία ρσξηθψλ πφισλ θαη αμφλσλ αλάπηπμεο ζχκθσλα κε ην Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (ΓΠΥΑΑ). Σα αζηηθά θέληξα Ησάλληλα, Άξηα, Πξέβεδα θαη Ζγνπκελίηζα απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο πφινπο αλάπηπμεο αλάινγα κε ηελ ηεξάξρεζή ηνπο απφ ην Γεληθφ Πιαίζην, ζχκθσλα κε ην νπνίν ηα Ησάλληλα ραξαθηεξίδνληαη πξσηεχσλ εζληθφο πφινο. Δηδηθφηεξα γηα ηα Ησάλληλα πξνηείλεηαη, ζε αληηζηνηρία κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ ΓΠΥΑΑ: - Αλάδεημή ηνπο ζε πφιν δηαθξαηηθψλ ζπλεξγαζηψλ θαη δηαζπλνξηαθήο δηθηχσζεο, ηδηαίηεξα ζηε δπηηθή πεξηνρή ησλ Βαιθαλίσλ θαη ζηνλ Αδξηαηηθφ δηάδξνκν, κέζσ θαη ηεο αλαβάζκηζεο ηνπ ξφινπ ηεο Ζγνπκελίηζαο σο πχιεο εηζφδνπ ηεο ρψξαο. - Ηζρπξνπνίεζε ησλ ζπλεξγαζηψλ αθελφο κε ην κεηξνπνιηηηθφ θέληξν ηεο Θεζζαινλίθεο θαη αθεηέξνπ κε ηνπο εζληθνχο πφινπο Λάξηζαο-Βφινπ (δίπνιν) θαη Πάηξαο. - Δλίζρπζε ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ (Κέξθπξα, Παμνί, Λεπθάδα), κε έκθαζε ζε ζεκαληηθνχο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ λεζηψλ ηνκείο (π.ρ. ηνπξηζκφο, πγεία). - Δλίζρπζε ζηνπο ηνκείο ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο, ηεο έξεπλαο- ηερλνινγίαο, ηεο πγείαο θαη ηνπ αζιεηηζκνχ. - Αλάδεημή ηνπο ζε επξχηεξν θέληξν: α) ελαιιαθηηθψλ, θπξίσο, κνξθψλ ηνπξηζκνχ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάδεημε ησλ ζεκαληηθψλ θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ, β) δξαζηεξηνηήησλ ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα (ηδηαίηεξα ζε φ,ηη αθνξά ηελ παξαγσγή πξντφλησλ νλνκαζίαο πξνέιεπζεο, βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο, θ.α) θαη γ) επεμεξγαζίαο επγελψλ κεηάιισλ, ηνκέαο ζηνλ νπνίν ηα Ησάλληλα έρνπλ ζπνπδαία παξάδνζε. 43 Πξνηείλεηαη επίζεο ε αλάπηπμε δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο κεηαμχ γεηηνληθψλ αζηηθψλ θέληξσλ θαη ε, κέζσ απηψλ, δεκηνπξγία δηπφισλ ή πνιπ−πφισλ, φπσο απηψλ ηεο Άξηαο – Πξέβεδαο – Λεπθάδαο. Ωο βαζηθνί άμνλεο ρσξηθήο αλάπηπμεο, πεξηθεξεηαθήο θαη εζληθήο εκβέιεηαο, πξνβιέπνληαη θαη απφ ην Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ, είλαη νη αθφινπζνη: πνπ - Γπηηθόο άμνλαο: Γηαηξέρεη ηελ επεηξσηηθή ρψξα ζηα δπηηθά ηνπ νξεηλνχ ζπκπιέγκαηνο ηεο Πίλδνπ, ησλ νξεηλψλ ζρεκαηηζκψλ ηεο ηεξεάο Διιάδνο θαη ηεο Πεινπνλλήζνπ, ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη ηα θνληηλά λεζηά ηνπ Ηνλίνπ. Πεξηιακβάλεη πξσηεχνληεο εζληθνχο αλαπηπμηαθνχο πφινπο (ηα Ησάλληλα ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ Ζγνπκελίηζα θαη ηελ Πάηξα) θαη άιινπο ζεκαληηθνχο ζε εζληθφ επίπεδν πφινπο αλάπηπμεο (φπσο Κέξθπξα, Αγξίλην, θα). πλδέεηαη ιεηηνπξγηθά πξνο βνξξά κε ηα δπηηθά Βαιθάληα θαη ζηα δπηηθά κε δηεζλείο ζαιάζζηνπο άμνλεο. - Βόξεηνο άμνλαο: Αλαπηχζζεηαη θαηά κήθνο ηεο Δγλαηίαο νδνχ θαη δηαηξέρεη νιφθιεξε ηελ Ήπεηξν. Πεξηιακβάλεη ην κεηξνπνιηηηθφ ζπγθξφηεκα ηεο Θεζζαινλίθεο, πξσηεχνληεο εζληθνχο πφινπο (Ησάλληλα, δίπνιν Κνκνηελήο – Αιεμαλδξνχπνιεο) θαη άιινπο ζεκαληηθνχο ζε εζληθή θιίκαθα πφινπο αλάπηπμεο (Κνδάλε, Καβάια, θα), θαζψο θαη ηηο δηεζλείο πχιεο ηεο ρψξαο πξνο ηα Βαιθάληα (Καθαβηά, Κξπζηαιινπεγή, θιπ), ηελ Αδξηαηηθή/Ηηαιία (Ζγνπκελίηζα) θαη ηελ επξσπατθή Σνπξθία (Κήπνη). - Άμνλαο θεληξηθήο ελδνρώξαο: Αλαπηχζζεηαη θαηά κήθνο ηνπ απηνθηλεηφδξνκνπ ηεο θεληξηθήο Διιάδαο (Δ-65) θαη ηνπ νδηθνχ άμνλα Λάξηζα – Κνδάλε – Φιψξηλα – Νίθε. Πεξηιακβάλεη ζεκαληηθνχο, ζε εζληθφ επίπεδν, πφινπο αλάπηπμεο (φπσο ε Λακία), ελψ ζπλδέεηαη ιεηηνπξγηθά κε πξσηεχνληεο εζληθνχο αλαπηπμηαθνχο πφινπο (Ησάλληλα, δίπνιν Λάξηζα−Βφινο). Ο αλαπηπμηαθφο ξφινο, νη πξνγξακκαηηζκέλεο ππνδνκέο θαη νη πξνσζεηηθέο δξάζεηο ησλ ζεκαληηθφηεξσλ αζηηθψλ θέληξσλ ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ Πίλαθα: Πίλαθαο 11 – Πξνσζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αζηηθψλ θέληξσλ ηεο Ηπείξνπ Ισάλληλα Αλαπηπμηαθφο ξφινο Γηαθξαηηθφο, πεξηθεξεηαθφο πφινο αλάπηπμεο Γηεζλήο πχιε – θφκβνο ζχλδεζεο κεηαθνξψλ Βαιθαληθφ, εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θέληξν παξνρήο ππεξεζηψλ (πγεία, ηνπξηζκφο, εκπφξην) Τπνδνκή Δγλαηία νδφο, Ηφληα νδφο Αεξνδξφκην ηδεξνδξνκηθφ δίθηπν Βηνκεραληθή πεξηνρή Δπηρεηξεκαηηθφ πάξθν Σερλφπνιε Βηνινγηθφο θαζαξηζκφο πφιεο Ννζνθνκεία: παλεπηζηεκηαθφ θαη Υαηδεθψζηα Δθπαίδεπζε Γηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία 44 Πξνσζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο Οινθιήξσζε δηθηχσλ θαη θφκβσλ δηεζλψλ – εζληθψλ κεηαθνξψλ Οινθιήξσζε παξαγσγηθήο νξγάλσζεο πξσηνγελή ηνκέα (γεσξγία, θηελνηξνθία, δάζε) Πξνψζεζε κεηαπνηεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ Οξγάλσζε εκπνξίνπ Οξγάλσζε ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ Οινθιήξσζε ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ίδξπζε Πνιπηερληθήο ρνιήο) Πξνψζεζε ηερλνινγίαο – έξεπλαο, (Σερλφπνιε, Σερλνινγηθφ πάξθν) Πξνψζεζε ππεξεζηψλ πγείαο – πξφλνηαο Αλάδεημε πνιηηηζηηθψλ πφισλ δηεζλνχο εκβέιεηαο Αζηηθή αλάπηπμε Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο (ΓΠ, ΥΟΟΑΠ) Θεζκνζέηεζε Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ Άξηα Πξέβεδα Αλαπηπμηαθφο ξφινο Πεξηθεξεηαθφο πφινο αλάπηπμεο Κφκβνο δηαπεξηθεξεηαθψλ κεηαθνξψλ Δζληθφο, πεξηθεξεηαθφο πφινο πνιηηηζκνχ Πεξηθεξεηαθφ θέληξν νξγάλσζεο γεσξγηθήο παξαγσγήο Κέληξν επξχηεξεο αζηηθήο αλάπηπμεο (δίπνιν κε Πξέβεδα) Αλαπηπμηαθφο ξφινο Πεξηθεξεηαθφο πφινο Κφκβνο – πχιε δηαπεξηθεξ/θψλ θαη δηεζλψλ κεηαθνξψλ Δκπφξην Σνπξηζκφο Πεξηθεξεηαθφ θέληξν ηνπξηζκνχ Κέληξν Τπνδνκή Γηαπεξηθεξεηαθνί ρεξζαίνη άμνλεο κεηαθνξψλ Δκπνξεπκαηηθά θέληξα Παξαγσγηθέο ππνδνκέο Τπνδνκέο πγείαο, πξφλνηαο Τπνδνκή ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ΣΔΗ) Τπνδνκή πνιηηηζκνχ Τπνδνκή Γηαπεξηθεξεηαθνί νδηθνί άμνλεο Ληκάλη, καξίλα Αεξνδξφκην Αθηίνπ Παξαγσγηθέο ππνδνκέο ΒΗΟΠΑ Σνπξηζηηθή ππνδνκή Τπνδνκέο ελέξγεηαο, 45 Ησαλλίλσλ Πξνψζεζε ηξακ Γηαρείξηζε πγξψλ – ζηεξεψλ απνβιήησλ Αζιεηηζκφο Πξνσζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο Οινθιήξσζε εζληθψλ πεξηθεξεηαθψλ αμφλσλ κεηαθνξψλ: - Ηφληα νδφο - Άξηα – Πξέβεδα - Άξηα – Καξδίηζα - Πξνζβάζεηο νξεηλνχ φγθνπ Οινθιήξσζε παξαγσγηθψλ ππνδνκψλ: - ΒΗΟΠΑ - Σνπξηζηηθή ππνδνκή - Σερλνινγίεο Σερληθέο ππνδνκέο: - Γηαρείξηζε πγξψλ απνβιήησλ - Δλέξγεηα - Σειεπηθνηλσλίεο Οινθιήξσζε θνηλσληθψλ ππνδνκψλ: - ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε (ΣΔΗ) - λνζνθνκείν - αζιεηηζκφο Αλάδεημε πνιηηηζηηθψλ πφισλ: - Κιαζζηθά, βπδαληηλά, λεψηεξα κλεκεία Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο: - Αζηηθφ δίπνιν (Άξηα-Πξέβεδα) - ΓΠ, ΥΟΟΑΠ - Υξήζεηο γεο Πεξηβαιινληηθφο ζρεδηαζκφο: - Πεξηνρέο πξνζηαζίαο - Πεξηνρέο νξεηλήο αλάπηπμεο Γηαπεξηθεξεηαθέο παξεκβάζεηο: - Οξεηλέο πεξηνρέο - Ακβξαθηθφο θφιπνο Πξνσζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο Οινθιήξσζε ππνδνκψλ κεηαθνξψλ: Βειηίσζε νδηθνχ άμνλα Πξέβεδαο-Ζγνπκελίηζαο - χλδεζε Πξέβεδαο κε Ηφληα νδφ - Δθζπγρξνληζκφο ιηκέλα - Δθζπγρξνληζκφο αεξνδξνκίνπ Αθηίνπ Σερληθέο ππνδνκέο: - Γηαρείξηζε πγξψλ απνβιήησλ - Δλέξγεηα - Σειεπηθνηλσλίεο επξχηεξεο αζηηθήο αλάπηπμεο (δίπνιν κε Άξηα) Πεξηθεξεηαθφο πφινο πνιηηηζκνχ ηειεπηθνηλσληψλ Τπνδνκή πνιηηηζκνχ Τπνδνκή πγείαο Τπνδνκή ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ΣΔΗ) Ηγνπκελίηζα Αλαπηπμηαθφο ξφινο Γηεζλήο πχιε – θφκβνο κεηαθνξψλ (ιηκάλη, ρεξζαίνη άμνλεο, αεξνδξφκην Ησαλλίλσλ) Γηεζλέο εκπνξεπκαηηθφ θέληξν Βαιθαληθφ θέληξν ππεξεζηψλ ηνπξηζκνχ Τπνδνκή Ληκεληθέο εγθαηαζηάζεηο Οδηθνί άμνλεο ηδεξνδξνκηθέο εγθαηαζηάζεηο Οξγάλσζε δηθηχνπ ππνδνκψλ Βηνηερληθφ πάξθν Δκπνξεπκαηηθφ θέληξν Δλεξγεηαθέο ππνδνκέο Σειεπηθνηλσλίεο Οινθιήξσζε θνηλσληθψλ ππνδνκψλ: - ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε (ΣΔΗ) - λνζνθνκείν - αζιεηηζκφο Σνπξηζηηθή ππνδνκή Αλάδεημε πνιηηηζηηθψλ πφισλ: - Κιαζζηθά, βπδαληηλά, λεψηεξα κλεκεία Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο: - Αζηηθφ δίπνιν (Άξηα - Πξέβεδα) - ΓΠ, ΥΟΟΑΠ - Υξήζεηο γεο Πξνσζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο Αλαβάζκηζε ιηκέλα Ζγνπκελίηζαο Αλαβάζκηζε νδηθψλ ζπλδέζεσλ: Ζγνπκελίηζα - αγηάδα - Κνλίζπνιε Άγηνη αξάληα, Ζγνπκελίηζα - Πάξγα Πξέβεδα Οινθιήξσζε παξαγσγηθψλ ππνδνκψλ (εκπφξην, βηνκεραληθή πεξηνρή, αιηεία) Σνπξηζηηθέο ππεξεζίεο πεξηθεξεηαθνχ επηπέδνπ Σξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε (ΣΔΗ) Τγεία, πξφλνηα Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο (Άμνλαο πξνο Ησάλληλα, παξάθηηεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο) Τπεξεζίεο πνιηηηζκνχ Αζιεηηζκφο, αλαςπρή 3. Πξνψζεζε ηεο εμσζηξέθεηαο ηεο Πεξηθέξεηαο Ζ Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ αληηκεησπίδεη πξφβιεκα κε ηε ρακειή αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ πεξηνξηζκέλε εμσζηξέθεηα ηεο νηθνλνκίαο ηεο. Πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ε εμσζηξέθεηα ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη ζεκαληηθφ λα δηαζθαιηζζεί : Ζ έληαμε ηνπ αλαπηπμηαθνχ ηεο πξνηχπνπ ζην επξχηεξν δηεζλέο - δηαπεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Απηφ ζεκαίλεη: α) νξζνινγηθή αλάπηπμε ηνπ παξάθηηνπ θαη ηνπ νξεηλνχ ηνπξηζκνχ θαη δξαζηεξηνηήησλ αλαςπρήο, β) αλάπηπμε ζπληνληζκέλσλ πξνγξακκάησλ γεσξγηθήο θαη θηελνηξνθηθήο παξαγσγήο θαη παξάγσγσλ κεηαπνηεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, γ) αλάπηπμε ζπληνληζκέλσλ πξνγξακκάησλ εκπνξίαο θαη δηάζεζεο ηνπηθψλ πνηνηηθψλ πξντφλησλ ζε εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, δ) δεκηνπξγία νξγαλσκέλσλ ππνδνρέσλ Αλάπηπμεο Παξαγσγηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ (Δπηρεηξεκαηηθά πάξθα), ε) νινθιεξσκέλε αλαβάζκηζε ησλ δηθηχσλ θαη ππεξεζηψλ κεηαθνξψλ (ρεξζαίσλ, ελαέξησλ, ζαιάζζησλ) θαηά ηεξαξρεκέλα εζληθά, δηαπεξηθεξεηαθά θαη ελδνπεξηθεξεηαθά επίπεδα θαη ζη) δεκηνπξγία/ελίζρπζε δνκψλ επηζηεκνληθήο ηερλνινγηθήο - θαηλνηνκηθήο ππνζηήξημεο (ΑΔΗ, ΣΔΗ, Σερλνινγηθφ πάξθν, Σερλφπνιε, πξνγξάκκαηα εμεηδίθεπζεο, θ.α). Κξίλεηαη αλαγθαία ε δηαπεξηθεξεηαθή αληηκεηψπηζε ηεο πξνζηαζίαο θαη αλάδεημεο ηνπ Ακβξαθηθνχ θφιπνπ, φπσο θαη ηεο δηαρείξηζεο – αμηνπνίεζεο ηεο νξνζεηξάο ηεο Πίλδνπ, απφ ηα Διιελν-αιβαληθά ζχλνξα κέρξη ηα Σδνπκέξθα. Αλαγθαία είλαη ε δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία κε ηελ Αιβαλία ζε ηνκείο φπσο ε ελέξγεηα, ην εκπφξην, ην πεξηβάιινλ. 46 Ζ πιήξεο θαη έγθαηξε αμηνπνίεζε ηφζν ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ζθέινπο ηνπ ΔΠΑ γηα ηελ Ήπεηξν (2007 – 2013) φζν θαη ησλ πξνγξακκάησλ επξσπατθήο εδαθηθήο ζπλεξγαζίαο. Ζ δηαπεξηθεξεηαθή δηθηχσζε θαη αλάδεημε πνιηηηζηηθψλ ππξήλσλ εζληθήο πεξηθεξεηαθήο εκβέιεηαο. πληνληζκέλε πξνψζεζε πνιηηηζηηθψλ πξνγξακκάησλ κεηαμχ ησλ φκνξσλ πεξηνρψλ ηεο Πεξηθέξεηαο (π.ρ. Νηθφπνιε – Άξηα – Ησάλληλα – Εαγφξη). Ζ πξνψζεζε - πξνβνιή ησλ κνλάδσλ πγείαο θαη απνθαηάζηαζεο εζληθήο - δηεζλνχο εκβέιεηαο (παλεπηζηεκηαθφ λνζνθνκείν Ησαλλίλσλ). 4. Πξνψζεζε ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο πφιεο – ππαίζξνπ Έλα άιιν ζεκαληηθφ πξφβιεκα ην νπνίν αληηκεησπίδεη ε Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ είλαη απηφ ηεο πεξηνξηζκέλεο ρσξηθήο ζπλνρήο, ε νπνία επηβαξχλεηαη απφ ηελ γεσκνξθνινγία θαη ηελ έιιεηςε βαζηθήο κεηαθνξηθήο ππνδνκήο, αιιά θαη ηηο ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηελ παξαγσγηθή δηάξζξσζε θαη ζηα επίπεδα αλάπηπμεο αλάκεζα ζηα νξεηλά θαη ηα πεδηλά ηκήκαηα, ηελ χπαηζξν θαη ηηο πφιεηο. ην πιαίζην απηφ απαηηείηαη ε βειηίσζε ηεο ρσξηθήο ζπλνρήο κε: 1. Γεκηνπξγία ζπλζεθψλ αλάπηπμεο ηεο ελδνρψξαο, κε ελίζρπζε ηεο γεσξγίαο, ηεο θηελνηξνθίαο, ηεο αιηείαο, ηεο κεηαπνίεζεο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ. ην πιαίζην απηφ επηβάιιεηαη ε εμαζθάιηζε ηεο γλψζεο ζε ζέκαηα θαηλνηνκηθψλ δξάζεσλ θαη ηερλνινγίαο θαη ηεο αλαγθαίαο ππνδνκήο ζηηο κεηαθνξέο, ζηελ ελέξγεηα θαη ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο, ζην πιαίζην ηεο ηξαηεγηθήο «Δπξψπε 2020». 2. Γεκηνπξγία ζπλζεθψλ ηθαλψλ ψζηε ηα αζηηθά θέληξα λα βξίζθνληαη ζε ακνηβαίεο ιεηηνπξγηθέο, νηθνλνκηθν-θνηλσληθέο, πεξηβαιινληηθέο ζπζρεηίζεηο θαη ηζνξξνπίεο κε ηελ ελδνρψξα. 3. Απνθπγή ππεξ-ζπγθέληξσζεο νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη πιεζπζκνχ ζηα αζηηθά θέληξα θαη ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, κε ζθνπφ ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηβαξχλζεσλ ζηηο ελ ιφγσ πεξηνρέο. 4. Λεηηνπξγηθή αλαδηάξζξσζε θαη εθ λένπ ηεξάξρεζε ηνπ δηθηχνπ ησλ νηθηζκψλ, σο ζεκείσλ ζπγθέληξσζεο θαη δηακνλήο - εξγαζίαο ηνπ πιεζπζκνχ, ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ. ην πιαίζην απηφ επηδηψθεηαη ε ππέξβαζε ησλ δπζρεξεηψλ πνπ απνξξένπλ απφ ην είδνο ηεο γεσκνξθνινγίαο ηνπ θπζηθνχ ππνδνρέα. 47 Κεθάιαην ΙV. Πξφγξακκα δξάζεο ην λέν Πεξηθεξεηαθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο είλαη απαξαίηεην λα δηαηππσζνχλ κε ζαθήλεηα νη ζηφρνη θαη νη αλαπηπμηαθέο θαηεπζχλζεηο ηεο Ζπείξνπ. Πξνηείλεηαη έλα κεζνπξφζεζκν πξφγξακκα δξάζεο, κε ρξνληθφ νξίδνληα πεληαεηίαο, ην νπνίν είλαη ζπλδεδεκέλν κε ηε δηάξθεηα εθαξκνγήο ηνπ ΠΔΠ Ζπείξνπ-Θεζζαιίαο-ηεξεάο Διιάδαο (2007-2013), θαη έλα καθξνπξφζεζκν πξφγξακκα κε ρξνληθφ νξίδνληα δεθαπεληαεηίαο, έσο ην 2027. Σν πξφγξακκα δξάζεο πεξηιακβάλεη έμη (6) ππνπξνγξάκκαηα, πνπ αθνξνχλ ην θπζηθφ θαη ην δνκεκέλν πεξηβάιινλ, ηελ ηερληθή ππνδνκή, ηελ θνηλσληθή/πνιηηηζηηθή ππνδνκή, ηελ ελίζρπζε ησλ παξαγσγηθψλ ηνκέσλ θαη ηηο ζεζκηθέο κεηαξξπζκίζεηο. Γηαηππψλεηαη θαηά ηξφπν αλάινγν πξνο εθείλα πνπ ηζρχνπλ ζην πιαίζην ησλ επξσπατθψλ θαη εζληθψλ πξνγξακκάησλ ρξεκαηνδνηήζεσλ, ψζηε λα απνηειέζεη έλα νπζηαζηηθφ εξγαιείν, ηφζν γηα ηελ θεληξηθή Γηνίθεζε, φζν θαη γηα ηελ Απηνδηνίθεζε. Αθνινπζεί αλαιπηηθή παξνπζίαζε ηνπ πξνηεηλφκελνπ πξνγξάκκαηνο δξάζεο γηα ηελ Πεξηθέξεηα Ζπείξνπ. εκεηψλεηαη φηη, ηφζν ζηελ αλάιπζε ησλ ηάζεσλ θαη πξννπηηθψλ πνπ εκθαλίδεη ε Πεξηθέξεηα, φζν –θπξίσο– ζην πξφγξακκα δξάζεο, έρεη ιεθζεί ππφςε ε πνιχ δχζθνιε, απφ νηθνλνκηθή άπνςε, πεξίνδνο πνπ δηέξρεηαη ε ρψξα καο θαη νη θαηεπζχλζεηο πνπ δίλνληαη απφ ην Μεζνπξφζεζκν πιαίζην δεκνζηνλνκηθήο ηξαηεγηθήο (2012-2015)42. Σν πιαίζην απηφ, κεηαμχ άιισλ, πεξηιακβάλεη: κέηξα κείσζεο ησλ δαπαλψλ ηνπ Γεκνζίνπ, κείσζε ηεο κηζζνινγηθήο θαη θαξκαθεπηηθήο δαπάλεο, θαηαξγήζεηο θαη ζπγρσλεχζεηο θνξέσλ, αλαδηνξγάλσζε ησλ ΓΔΚΟ, δξάζεηο αληηκεηψπηζεο ηεο θνξνδηαθπγήο. 42 Νφκνο 3985/2011 (ΦΔΚ 151 Α’/01.07.2011). 49 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΡΑΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΗΠΔΙΡΟ ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1: ΠΡΟΣΑΙΑ - ΑΝΑΓΔΙΞΗ ΦΤΙΚΟΤ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ 1.1. Φπζηθφ πεξηβάιινλ 1.2. Τδάηηλν θαη ζαιάζζην πεξηβάιινλ ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2: ΟΙΚΙΣΙΚΟ ΓΙΚΣΤΟ - ΓΟΜΗΜΔΝΟ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ 2.1. Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο [Αξρέο εθαξκνγήο, ΓΠ, ΥΟΟΑΠ] - Ρπζκηζηηθφ ζρέδην Ησαλλίλσλ 2.2. Δηδηθέο ρσξηθέο παξεκβάζεηο [ΟΑΠ, αζηηθέο αλαπιάζεηο, θ.ά.] ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3: ΣΔΥΝΙΚΗ ΤΠΟΓΟΜΗ 3.1. Μεηαθνξέο [νδηθέο κεηαθνξέο, κέζα ζηαζεξήο ηξνρηάο, ζαιάζζηεο θαη αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο, ζπγθνηλσληαθά ζέκαηα] 3.2. Όδξεπζε 3.3. Γηαρείξηζε ζηεξεψλ θαη πγξψλ απνβιήησλ 3.4. Δλέξγεηα 3.5. Σειεπηθνηλσλίεο ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 4: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ - ΠΟΛΙΣΙΣΙΚΗ ΤΠΟΓΟΜΗ 4.1. Δθπαίδεπζε - Καηάξηηζε 4.2. Τγεία - Πξφλνηα 4.3. Πνιηηηζκφο ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 5: ΓΡΑΔΙ ΔΝΙΥΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΟΜΔΩΝ 5.1. Γξάζεηο ελίζρπζεο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα 5.2. Γξάζεηο ελίζρπζεο ησλ θιάδσλ εμφξπμεο, κεηαπνίεζεο θαη βηνκεραλίαο 5.3. Γξάζεηο ελίζρπζεο ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 6: ΘΔΜΙΚΔ - ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΔ ΡΤΘΜΙΔΙ 6.1. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηε γεσξγία 6.2. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηελ θηελνηξνθία 6.3. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηελ αιηεία 6.4. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηε Γηνίθεζε 6.5. Φνξείο εθαξκνγήο 50 ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1: ΠΡΟΣΑΙΑ - ΑΝΑΓΔΙΞΗ ΦΤΙΚΟΤ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ 1.1 Φπζηθφ πεξηβάιινλ Μεζνπξφζεζκν 1.1.1. Πεξηβαιινληηθή κειέηε γηα ηελ πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο ζην πιαίζην ηεο λέαο δηεπξπκέλεο πεξηνρήο «Natura 2000» ζην ιεθαλνπέδην Ησαλλίλσλ. Θεζκνζέηεζε ηεο πεξηνρήο. 1.1.2. Οινθιήξσζε πεξηβαιινληηθψλ κειεηψλ γηα ηηο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο ηεο Ζπείξνπ πνπ αλήθνπλ ζην δίθηπν «Natura 2000» (ξε Γνχζθν, Σζακαληά, θιπ). Θεζκνζέηεζε απηψλ ησλ πεξηνρψλ. 1.1.3. Άκεζε εθπφλεζε θαη εθαξκνγή δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ γηα ηηο ζεζκνζεηεκέλεο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο ηεο Ζπείξνπ (Πακβψηηδα, Σδνπκέξθα, Β. Πίλδνο, Ακβξαθηθφο, Καιακάο/Αρέξνληαο). 1.1.4. Άκεζε πεξηβαιινληηθή απνθαηάζηαζε φισλ ησλ αλελεξγψλ ιαηνκείσλ ηεο Πεξηθέξεηαο, κε πξνηεξαηφηεηα ζε εθείλα πνπ βξίζθνληαη εληφο πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ. 1.1.5. Δμνπιηζκφο ησλ θηελνηξνθηθψλ κνλάδσλ κε ζπζηήκαηα επεμεξγαζίαο ησλ πγξψλ απνβιήησλ. 1.1.6. Πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηεο πινχζηαο Ζπεηξσηηθήο βηνπνηθηιφηεηαο. Μαθξνπξφζεζκν 1.1.7. Μειέηε νξηζκνχ δσλψλ πξνζηαζίαο θαη φξσλ δφκεζεο εθαηέξσζελ ηεο θνίηεο ησλ πνηακψλ Αξάρζνπ, Καιακά, Λνχξνπ, Αρέξνληα, κε πξνηεξαηφηεηα ζηα ηκήκαηα πνπ αλήθνπλ ζην δίθηπν «Natura 2000» θαη δέρνληαη ηηο κεγαιχηεξεο πηέζεηο. 1.1.8. Δθπφλεζε κειεηψλ πξνζηαζίαο εδαθψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ θηλδχλνπο ππνβάζκηζεο θαη εξεκνπνίεζεο θαη ιήςε θαηάιιεισλ κέηξσλ. 1.2. Τδάηηλν θαη ζαιάζζην πεξηβάιινλ Μεζνπξφζεζκν 1.2.1. Καηάξηηζε πξνγξάκκαηνο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο πδαηηθψλ πφξσλ ζην πδαηηθφ δηακέξηζκα Ζπείξνπ. 1.2.2. Λήςε κέηξσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δξαζηηθή κείσζε ηνπ ξππαληηθνχ θνξηίνπ απφ αζηηθά, βηνκεραληθά θαη αγξνηηθά απφβιεηα ζε φινπο ηνπο πδάηηλνπο ππνδνρείο, θαηά πξνηεξαηφηεηα ζηηο επαίζζεηεο πεξηβαιινληηθά πεξηνρέο (Πακβψηηδα, Καιακάο, Ακβξαθηθφο). 1.2.3. πζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε ηεο πνηφηεηαο φισλ ησλ πδάηηλσλ ζσκάησλ (πνηάκησλ, ιηκλαίσλ, ππφγεησλ, παξάθηησλ). 1.2.4. Τπνρξεσηηθή ειεθηξνθίλεζε γηα ηα θαξαβάθηα ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο εληφο ηξηεηίαο, κε παξνρή θηλήηξσλ ζηνπο ηδηνθηήηεο. Μαθξνπξφζεζκν 1.2.5. Πξνζηαζία θαη αλαβάζκηζε ηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο, ζχκθσλα κε ηελ Οδεγίαπιαίζην 2008/56 γηα ηε ζαιάζζηα ζηξαηεγηθή (νξηνζέηεζε ηεο παξάθηηαο δψλεο, νξηζκφο πεξηνρψλ κε επαίζζεηα ελδηαηηήκαηα, νξηζκφο εζληθψλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ αιηείαο θιπ). 1.2.6. ρεδηαζκφο θαη ιήςε κέηξσλ γηα ηελ πξφιεςε ηεο ζαιάζζηαο ξχπαλζεο ζηηο αθηέο ηνπ Ηνλίνπ. 51 ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 2: ΟΙΚΙΣΙΚΟ ΓΙΚΣΤΟ - ΓΟΜΗΜΔΝΟ ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝ 2.1. Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο [Αξρέο εθαξκνγήο, Γεληθά πνιενδνκηθά ζρέδηα (ΓΠ), ρέδηα ρσξηθήο θαη νηθηζηηθήο αλάπηπμεο αλνηθηήο πφιεο (ΥΟΟΑΠ)] – Ρπζκηζηηθφ ζρέδην Ισαλλίλσλ Μεζνπξφζεζκν 2.1.1. Άκεζε ζεζκνζέηεζε θαη εθαξκνγή ηνπ Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ θαη πξνγξάκκαηνο πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο Ησαλλίλσλ. 2.1.2. Θεζκνζέηεζε ησλ εθθξεκνχλησλ ΓΠ – ΥΟΟΑΠ ησλ πξψελ Γήκσλ ηεο Πεξηθέξεηαο (π.ρ. Αλαηνιήο, Πακβψηηδνο, θα) κε πξνζαξκνγή ηνπο ζηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ ππεξθείκελνπ ζρεδηαζκνχ (Γεληθνχ θαη Δηδηθψλ Υσξνηαμηθψλ Πιαηζίσλ, Ρπζκηζηηθνχ Ησαλλίλσλ). 2.1.3. Πξνψζεζε ξχζκηζεο γηα ηελ εμεηδίθεπζε ησλ θαηεπζχλζεσλ ηνπ πεξηθεξεηαθνχ ρσξνηαμηθνχ ζρεδίνπ ζε επίπεδν δηεπξπκέλνπ δήκνπ, θαζψο κε ηε ζεζκνζέηεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο «Καιιηθξάηεο», ε ρσξηθή νξγάλσζε ησλ λέσλ δήκσλ δελ κπνξεί πιένλ λα θαιπθζεί απφ ην Γεληθφ πνιενδνκηθφ ζρέδην (ΓΠ) ή ην ρέδην ρσξηθήο θαη νηθηζηηθήο αλάπηπμεο αλνηθηήο πφιεο (ΥΟΟΑΠ) ησλ πξψελ Γήκσλ. 2.1.4. Πξνψζεζε ηεο αξρήο ηεο «ζπκπαγνχο πφιεο» ζηνλ ρσξηθφ ζρεδηαζκφ, κε πξνηεξαηφηεηα ζηηο έδξεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ελνηήησλ. Οη πξνηάζεηο επεθηάζεσλ πξέπεη λα αηηηνινγνχληαη ηεθκεξησκέλα, βάζεη αληηθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ (δεκνγξαθηθψλ, νηθηζηηθψλ, παξαγσγηθψλ). Πεξηνξηζκφο ηεο εθηφο ζρεδίνπ δφκεζεο θαη ελίζρπζε ηεο ζπγθέληξσζεο λέσλ παξαγσγηθψλ κνλάδσλ ζε νξγαλσκέλνπο ππνδνρείο ζηνλ πεξηαζηηθφ θαη αγξνηηθφ ρψξν. 2.1.5. χζηαζε «Σακείνπ γεο» ζηηο πφιεηο. 2.1.6. Δπηβνιή πξνηχπσλ θαη εμεηδηθεπκέλσλ θαλφλσλ γηα ηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ, ηε δφκεζε θαη ηελ εθηέιεζε έξγσλ κε γλψκνλα ηε δηαθχιαμε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηεο θιίκαθαο ηεο Ζπείξνπ θαη ηελ αλάδεημε ηνπ δνκεκέλνπ ηεο ρψξνπ (ηνπηθή αξρηηεθηνληθή, πιηθά θαη κνξθέο δφκεζεο, πεξηνξηζκφο ησλ γεσκεηξηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ έξγσλ ζην αλαγθαίν -γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ πεξηνρψλ- κέηξν, θα). 2.2. Δηδηθέο ρσξηθέο παξεκβάζεηο Μεζνπξφζεζκν 2.2.1. Μειέηε ζθνπηκφηεηαο γηα ηε δεκηνπξγία Δηδηθήο Οηθνλνκηθήο Εψλεο ζηελ Ήπεηξν, ζην πιαίζην ηνπ άξζξνπ 107 ηεο πλζήθεο γηα ηε Λεηηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 2.2.2. Αλαπιάζεηο ησλ εηζφδσλ ησλ θέληξσλ θαη ησλ βαζηθψλ πνιενδνκηθψλ αμφλσλ ησλ Ησαλλίλσλ, ηεο Άξηαο, ηεο Ζγνπκελίηζαο, ηεο Πξέβεδαο. 2.2.3. Αλαπιάζεηο ησλ εηζφδσλ ησλ θέληξσλ θαη ησλ βαζηθψλ πνιενδνκηθψλ αμφλσλ ησλ ινηπψλ αζηηθψλ θέληξσλ, κε ζηφρν ηελ ελίζρπζε ηεο νηθηζηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο θαη ηνπ ξφινπ ηνλ νπνίν θαινχληαη λα παίμνπλ. 2.2.4. Κήξπμε νηθηζκψλ Μνπξγθάλαο, θα). σο παξαδνζηαθψλ θαηά ελφηεηεο (Μαζηνξνρψξηα, ρσξηά 2.2.5. Γεκηνπξγία πδάηηλνπ - πνιηηηζηηθνχ πάξθνπ λνηίσο ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο. Μαθξνπξφζεζκν 2.2.6. Μειέηε ρσξηθήο αλάπηπμεο θαη ρσξνηαμηθήο αλαδηάξζξσζεο ηεο παξακεζνξίνπ δψλεο, ζε βάζνο 20 ρικ. θαη’ ειάρηζην απφ ηα ζχλνξα (δψλε εηδηθψλ αλαπηπμηαθψλ θαη θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ). Γηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία κε Πεξηθέξεηα Γπηηθήο Μαθεδνλίαο. 2.2.7. Μειέηε ρσξηθήο αλάπηπμεο ηεο Πίλδνπ θαη ρσξνηαμηθήο αλαδηάξζξσζεο ηνπ Εαγνξίνπ ζην ζχλνιφ ηνπ. Γηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία κε Πεξηθέξεηεο Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαη Θεζζαιίαο. 52 2.2.8. Μειέηε ρσξνηαμηθήο αλαδηάξζξσζεο ησλ Σδνπκέξθσλ Γηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία κε Πεξηθέξεηα Θεζζαιίαο. ζην ζχλνιφ ηνπο. 2.2.9. Μειέηε ρσξηθήο αλάπηπμεο θαη ειέγρνπ ησλ ρξήζεσλ γεο θαηά κήθνο ησλ κεγάισλ νδηθψλ αμφλσλ (Δγλαηία νδφο, Ηφληα νδφο, Ζγνπκελίηζα – Πξέβεδα, Άξηα – Σξίθαια). 2.2.10. ρέδηα Οινθιεξσκέλσλ Αζηηθψλ Παξεκβάζεσλ (ΟΑΠ) ζε νηθηζκνχο πνπ παξνπζηάδνπλ πξνβιήκαηα αλαπηπμηαθήο πζηέξεζεο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο ζπλνρήο, πεξηβαιινληηθήο ππνβάζκηζεο θαη πνηφηεηαο δσήο. Πηινηηθή εθαξκνγή ζε: Κφληηζα, Γειβηλάθη θαη Φηιηάηεο. 53 ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3: ΣΔΥΝΙΚΗ ΤΠΟΓΟΜΗ 3.1. Μεηαθνξέο Α) ΟΓΗΚΔ ΜΔΣΑΦΟΡΔ Μεζνπξφζεζκν 3.1.1. Οινθιήξσζε ηεο Ηφληαο νδνχ κέρξη ηα Διιελν – αιβαληθά ζχλνξα. 3.1.2. Οινθιήξσζε ηνπ νδηθνχ άμνλα θεληξηθήο Διιάδαο (Δ-65). 3.1.3. Αλαβάζκηζε ηεο νδηθήο ζχλδεζεο Ζγνπκελίηζα– αγηάδα – Κνλίζπνιε – Άγηνη αξάληα. 3.1.4. Βειηίσζε ηνπ άμνλα Ζγνπκελίηζα – Πξέβεδα. Δπέθηαζή ηνπ έσο ηα Διιελν-αιβαληθά ζχλνξα πξνο βνξξά θαη ηελ Ακθηινρία πξνο λφην (άμνλαο Ακβξαθία – ‘Αθηην). 3.1.5. Αλαβάζκηζε ηνπ νδηθνχ άμνλα Άξηα – Σξίθαια. Μαθξνπξφζεζκν 3.1.6. χλδεζε ησλ θιεηζηψλ απηνθηλεηνδξφκσλ (Δγλαηία, Ηφληα νδφο, Δ-65) κε ην εζληθφ θαη επαξρηαθφ δίθηπν. Βειηίσζε ησλ αμφλσλ ηνπηθήο ζεκαζίαο. Λεηηνπξγηθή θαη αηζζεηηθή δηακφξθσζε ησλ θφκβσλ ζχλδεζεο. 3.1.7. Βειηίσζε ηνπ εζληθνχ θαη επαξρηαθνχ νδηθνχ δηθηχνπ ηεο Πεξηθέξεηαο. 3.1.8. χλδεζε ηεο Πξέβεδαο κε ηελ Ηφληα νδφ, κε παξάθακςε ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ ηεο Νηθφπνιεο θαη ηνπ νηθηζκνχ Λνχξνπ. 3.1.9. Πξφβιεςε ππνδνκψλ γηα φινπο ηνπο δξφκνπο ηαρείαο θπθινθνξίαο ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε αζθαιήο θαη άλεηε επηθνηλσλία ησλ εθαηέξσζελ πεξηνρψλ (π.ρ: θφκβνο πξνο Καηζαλνρψξηα θαη Σδνπκέξθα επί ηεο Ηφληαο νδνχ). 3.1.10. Αλαβάζκηζε ηνπ νδηθνχ άμνλα Καιπάθη – Κφληηζα – Καζηνξηά, ψζηε λα ιεηηνπξγήζεη σο άμνλαο ζχλδεζεο ηνπ βφξεηνπ ηκήκαηνο ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ κε ηε Γπηηθή Μαθεδνλία. Β) ΜΔΑ ΣΑΘΔΡΖ ΣΡΟΥΗΑ Μεζνπξφζεζκν 3.1.11. Οινθιήξσζε κειεηψλ γηα ηε ιεηηνπξγία ηξακ ζην ιεθαλνπέδην Ησαλλίλσλ, ζην πιαίζην εθαξκνγήο ηνπ Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ Ησαλλίλσλ. Αλαδήηεζε ρξεκαηνδφηεζεο θαηαζθεπήο ηνπ. Μαθξνπξφζεζκν 3.1.12. Οινθιήξσζε ησλ κειεηψλ θαη αλαδήηεζε ρξεκαηνδφηεζεο γηα ηε ζηδεξνδξνκηθή ζχλδεζε Ζγνπκελίηζα – Ησάλληλα – Καιακπάθα, κε παξάιιειε δηεξεχλεζε ιεηηνπξγίαο ζηδεξνδξνκηθνχ πνξζκείνπ Ζγνπκελίηζα – Πξίληεδη. Μειέηε ζθνπηκφηεηαο γηα ηηο ζπλδέζεηο Ησάλληλα – Σίξαλα θαη Ησάλληλα – Άξηα – Αληίξξην. 3.1.13. Μειέηεο δηακφξθσζεο ησλ δηαζηαπξψζεσλ ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ κε ηα θχξηα νδηθά κεηαθνξηθά δίθηπα (Ηφληα νδφο, Δγλαηία νδφο), νη νπνίεο ζα εμαζθαιίδνπλ ηελ αζθαιή δηέιεπζε θαη ηηο ππνδνκέο εληαίσλ εμππεξεηήζεσλ. Γ) ΘΑΛΑΗΔ ΜΔΣΑΦΟΡΔ Μεζνπξφζεζκν 3.1.14. Αλαβάζκηζε ηνπ ιηκέλα ηεο Ζγνπκελίηζαο απφ ιηκέλα εμππεξέηεζεο νρεκαηαγσγψλ– επηβαηηθψλ πινίσλ, ζε ζχλζεην ιηκέλα εμππεξέηεζεο θαη κνλαδνπνηεκέλσλ εκπνξεπκάησλ (εκπνξεπκαηνθηβψηηα), ελ φςεη ηεο κειινληηθήο ζηδεξνδξνκηθήο ζχλδεζεο κε ηελ επεηξσηηθή ρψξα. Παξάιιειε αλαβάζκηζε ησλ αθηνπιντθψλ ππνδνκψλ ηνπ ιηκέλα, κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ησλ δηαπεξηθεξεηαθψλ θαη δηεζλψλ ζπλδέζεσλ. 3.1.15. Δλεξγνπνίεζε ηνπ Αδξηαηηθνχ/Ηφληνπ ζαιάζζηνπ δηαδξφκνπ ησλ δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ κεηαθνξψλ. 54 3.1.16. Πξνζαξκνγή θαη αλαβάζκηζε ηεο ιηκεληθήο ππνδνκήο ηνπ ιηκαληνχ ηεο Πξέβεδαο γηα ηελ ηφλσζε ηνπ εκπνξεπκαηηθνχ ηνπ ραξαθηήξα θαη ηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ ζθαθψλ, κε έιεγρν ησλ επηπηψζεσλ ζην επαίζζεην νηθνζχζηεκα ηνπ Ακβξαθηθνχ. Μέξηκλα γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο πξνζπειαζηκφηεηαο ηνπ ιηκαληνχ ρσξίο επηβάξπλζε ηνπ πνιενδνκηθνχ ηζηνχ ηεο Πξέβεδαο. Τπνδνκή ππνζηήξημεο ησλ εζσηεξηθψλ εκπνξηθψλ κεηαθνξψλ. 3.1.17. Αλάδεημε κηθξψλ ιηκαληψλ, φπσο ηεο αγηάδαο θαη ηεο Πάξγαο, ζε αιηεπηηθά θαηαθχγηα θαη ιηκέλεο ηνπξηζηηθήο εμππεξέηεζεο, κε ηε δεκηνπξγία θαηάιιειεο ππνδνκήο. Μαθξνπξφζεζκν 3.1.18. Πξφλνηα κέζσ έγθαηξνπ ζρεδηαζκνχ θαη πξνγξακκαηηζκνχ γηα ηελ εμαζθάιηζε, ζηελ επξχηεξε πεξηνρή Ζγνπκελίηζαο – Πιαηαξηάο, φισλ ησλ πξνυπνζέζεσλ θαη ππνδνκψλ πνπ ζα ηεο επηηξέςνπλ λα αλαπηπρζεί ζε δηεζλή πχιε – θφκβν. Γ) ΑΔΡΟΠΟΡΗΚΔ ΜΔΣΑΦΟΡΔ Μεζνπξφζεζκν 3.1.19. Οινθιήξσζε ηεο επέθηαζεο θαη ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ησλ πθηζηάκελσλ αεξνιηκέλσλ Ησαλλίλσλ θαη Αθηίνπ, ψζηε λα αλαβαζκίζνπλ ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο ηνπο. Γηεξεχλεζε ρσξνζέηεζεο λένπ αεξνδξνκίνπ πνπ ζα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηεο Ζπείξνπ, κεηά ην 2020. 3.1.20. Γεκηνπξγία πδαηνδξνκίσλ θαη ππεξεζίαο πδξνπιάλσλ (Ησάλληλα, Πξέβεδα, Ζγνπκελίηζα) θαη ζχλδεζή ηνπο κε φκνξεο πεξηνρέο ηεο επεηξσηηθήο ρψξαο θαη ησλ Ηνλίσλ λήζσλ. Δ) ΤΓΚΟΗΝΩΝΗΑΚΑ ΘΔΜΑΣΑ Μεζνπξφζεζκν 3.1.21. Γεκηνπξγία ή αλαβάζκηζε (φπνπ ππάξρεη) ππνδνκήο κεηαθνξψλ ησλ αζηηθψλ θέληξσλ. 3.1.22. Δθζπγρξνληζκφο θαη εμνπιηζκφο ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ (πθηζηάκελσλ θαη πξνβιεπφκελσλ αμφλσλ) βάζεη πξνηχπσλ αζθαιείαο. 3.1.23. Δθζπγρξνληζκφο ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ δηθηχσλ κεηαθνξάο (ζεκαηνδνηήζεηο, ζεκάλζεηο, πηλαθίδεο, δηαθεκίζεηο, έιεγρνο ηαρχηεηαο, θιπ). Μαθξνπξφζεζκν 3.1.24. Οξγάλσζε θαη εθζπγρξνληζκφο ησλ ππεξεζηψλ ηεο θεληξηθήο Γηνίθεζεο θαη ηεο ηνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ηφζν γηα ηελ εχξπζκε θπθινθνξία φζν θαη ηελ εμππεξέηεζε ησλ πνιηηψλ (άκεζε δξάζε, πιεξνθφξεζε θ.α.) 3.1.25. Πξφλνηα γηα ηε δεκηνπξγία ππνδνκήο εμππεξέηεζεο ζπλδπαζκέλσλ κεηαθνξψλ, ππνδνρήο κεηαθνξηθψλ θνξηίσλ θαη άιισλ ζρεηηθψλ ππεξεζηψλ ζηηο δηαζηαπξψζεηο ησλ θπξίσλ κεηαθνξηθψλ αμφλσλ. 3.2. Ύδξεπζε Μεζνπξφζεζκν 3.2.1. Οξζνινγηθή αμηνπνίεζε ηνπ πδάηηλνπ δπλακηθνχ ηεο Πίλδνπ γηα χδξεπζε ησλ Γήκσλ ηνπ ιεθαλνπεδίνπ Ησαλλίλσλ, εκπινπηηζκφ ηεο Πακβψηηδαο, κε παξάιιειε παξαγσγή «πξάζηλεο» ελέξγεηαο. 3.2.2. Αμηνπνίεζε πδάηηλνπ δπλακηθνχ ιεθάλεο απνξξνήο Ακαξάληνπ γηα χδξεπζε νηθηζκψλ επξχηεξεο πεξηνρήο Κφληηζαο – Πσγσλίνπ. 3.2.3. Όδξεπζε πεξηθεξεηαθήο ελφηεηαο Θεζπξσηίαο (Ζγνπκελίηζα, Γήκνο Φηιηαηψλ) απφ πεγέο Πέληε Δθθιεζηψλ. 3.2.4. Γηεξεχλεζε φισλ ησλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ γηα ηελ χδξεπζε Άξηαο, Πξέβεδαο (θαη Λεπθάδαο), θαζψο ην πθηζηάκελν δίθηπν απφ ηηο πεγέο Αγίνπ Γεσξγίνπ δελ θαιχπηεη πιένλ ηηο απμεκέλεο αλάγθεο ηνπο. 3.2.5. Αληηθαηάζηαζε πεπαιαησκέλσλ δηθηχσλ χδξεπζεο. 55 3.3. Γηαρείξηζε ζηεξεψλ θαη πγξψλ απνβιήησλ Μεζνπξφζεζκν 3.3.1. Οινθιήξσζε θαη εθζπγρξνληζκφο Ζπεηξσηηθψλ πφιεσλ. πθηζηάκελσλ βηνινγηθψλ θαζαξηζκψλ ησλ 3.3.2. Οινθιήξσζε ησλ δηθηχσλ απνρέηεπζεο θαη δεκηνπξγία λέσλ βηνινγηθψλ θαζαξηζκψλ νηθηζκψλ, ζχκθσλα κε ηα πξνβιεπφκελα ζηελ ειιεληθή θαη επξσπατθή λνκνζεζία, θαηά πξνηεξαηφηεηα απηψλ πνπ κπνξνχλ λα δξάζνπλ ζπκπιεξσκαηηθά, σο νινθιεξσκέλα ζπζηήκαηα θαη απηψλ πνπ επξίζθνληαη ζε επαίζζεηεο πεξηνρέο. 3.3.3. Δλίζρπζε ηεο εθαξκνγήο ησλ δεζκεχζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνπο εζληθνχο θαη πεξηθεξεηαθνχο ζρεδηαζκνχο δηαρείξηζεο απνβιήησλ (επηθηλδχλσλ θαη κε επηθίλδπλσλ). 3.3.4. Καηαζθεπή θαη ιεηηνπξγία εξγνζηαζίνπ επεμεξγαζίαο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ρψξσλ πγεηνλνκηθήο ηαθήο ππνιεηκκάησλ. 3.3.5. Άκεζν θιείζηκν θαη απνθαηάζηαζε ησλ αλεμέιεγθησλ ρψξσλ δηάζεζεο απνξξηκκάησλ (ΥΑΓΑ) θαη ρσξνζέηεζε εγθαηαζηάζεσλ γηα αλαθχθισζε απνξξηκκάησλ ζηελ πεγή. 3.3.6. Δλίζρπζε ηεο εθαξκνγήο δξάζεσλ νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζεο απνβιήησλ κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ αλαθχθισζεο / αμηνπνίεζεο ησλ απνβιήησλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πεξηβαιινληηθά αζθαιή δηάζεζε ησλ ππνιεηκκάησλ. 3.4. Δλέξγεηα Μεζνπξφζεζκν 3.4.1. Άκεζε αμηνπνίεζε ηνπ πδάηηλνπ δπλακηθνχ ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ, κε πξνηεξαηφηεηα ζην δπλακηθφ ηεο Πίλδνπ, γηα παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. 3.4.2. Τπνδνκέο εθκεηάιιεπζεο αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, ζηελ θαηεχζπλζε ηνπ Δηδηθνχ Υσξνηαμηθνχ Πιαηζίνπ γηα ηηο ΑΠΔ, φπσο: Ζιηαθή, ζε κνλάδεο παξαγσγήο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα. Αηνιηθή, ζηελ παξάθηηα δψλε ηεο Πεξηθέξεηαο κε ηήξεζε ησλ θξηηεξίσλ έληαμεο ησλ αηνιηθψλ πάξθσλ ζην ηνπίν. Γεσζεξκηθή, ζηε γεσξγία θαη ηνπξηζκφ. Βηνκάδα 3.4.3. Απνκάθξπλζε φζσλ ππνζηαζκψλ ηεο ΓΔΖ βξίζθνληαη εληφο νηθηζκψλ. Μαθξνπξφζεζκν 3.4.4. Οινθιήξσζε ηνπ δηθηχνπ θπζηθνχ αεξίνπ (θχξηα δηαζχλδεζε κε Ηηαιία θαη Σνπξθία), κε έιεγρν ησλ ρξήζεσλ γεο ζηηο πεξηνρέο απ’ φπνπ απηφ δηέξρεηαη. 3.4.5. Δλζάξξπλζε θαη αλαβάζκηζε ηεο δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο ζηε δηαρείξηζε πδαηηθψλ πφξσλ. 3.4.6. Τπνγεηνπνίεζε ησλ δηθηχσλ ηεο ΓΔΖ ζηνπο παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο ηεο Πεξηθέξεηαο. 3.5. Σειεπηθνηλσλίεο Μεζνπξφζεζκν 3.5.1. Οινθιήξσζε εγθαηάζηαζεο δηθηχνπ νπηηθψλ ηλψλ ζε φια ηα αζηηθά θέληξα ηεο Πεξηθέξεηαο, ζηηο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο θαη ζηα αγξνηηθά Κέληξα, ζην πιαίζην ηνπ ςεθηαθνύ ζεκαηνινγίνπ. Μαθξνπξφζεζκν 3.5.2. Γηαξθήο αλαβάζκηζε ηεο ππνδνκήο πνπ ππνζηεξίδεη ηηο ηερλνινγίεο αηρκήο ζηνπο ηνκείο ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ηεο πιεξνθνξηθήο. 3.5.3. Πξνψζεζε πξνγξάκκαηνο ππεξεζηψλ δσξεάλ αζπξκάηνπ δηαδηθηχνπ ζηελ Πεξηθέξεηα. 56 ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 4: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ – ΠΟΛΙΣΙΣΙΚΗ ΤΠΟΓΟΜΗ 4.1. Δθπαίδεπζε – Καηάξηηζε Μεζνπξφζεζκν 4.1.1. Άκεζε ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκνζεηεκέλνπ Σκήκαηνο αξρηηεθηνληθήο ζην Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ. 4.1.2. Γεκηνπξγία Πνιπηερληθήο ρνιήο ζην Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ (κε ην Σκήκα αξρηηεθηνληθήο, ηελ κεηαηξνπή ηνπ Σκήκαηνο επηζηήκεο θαη ηερλνινγίαο πιηθψλ ζε Σκήκα κεραληθψλ επηζηήκεο πιηθψλ/ρεκηθψλ κεραληθψλ, ηε κεηαθνξά άιισλ Σκεκάησλ κεραληθψλ φκνξσλ ΑΔΗ, ζην πιαίζην ελνπνίεζεο ησλ ΑΔΗ/ΣΔΗ ηεο ρψξαο, θα). 4.1.3. πλέλσζε Σκεκάησλ ηνπ ΣΔΗ Ζπείξνπ. Έιεγρνο ζθνπηκφηεηαο γηα ηε ζπγθέληξσζε φισλ ησλ Σκεκάησλ ζε κία πφιε. 4.1.4. Πξνψζεζε ςεθηαθνχ ζρνιείνπ ζηελ Ήπεηξν. 4.1.5. Αμηνπνίεζε πθηζηάκελεο εθπαηδεπηηθήο δνκήο ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζηα Ησάλληλα (ΔΘΗΑΓΔ, Γαιαθηνθνκηθή ρνιή) θαη άκεζε δηαζχλδεζή ηεο κε ηηο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ην Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ θαη ην ΣΔΗ Ζπείξνπ. 4.1.6. Καηάξηηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο Πεξηθέξεηαο πνπ αζρνιείηαη κε ηελ παξαδνζηαθή ρεηξνηερλία/νηθνηερλία θαη ηελ κεηαπνίεζε ησλ πξντφλησλ ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα. Πηζηνπνίεζε ησλ ζπνπδψλ. 4.2. Τγεία – Πξφλνηα Μεζνπξφζεζκν 4.2.1. Βειηίσζε ηεο ππνδνκήο θαη ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ ησλ λνζνθνκείσλ θαη ησλ Κέληξσλ πγείαο ηεο Πεξηθέξεηαο, ππφ ελνπνηεκέλε δηνίθεζε. 4.2.2. Αλάπηπμε ππεξεζηψλ εμππεξέηεζεο ησλ νξεηλψλ – απνκαθξπζκέλσλ νηθηζκψλ ηεο Πεξηθέξεηαο. Δηζαγσγή λέσλ κέζσλ, φπσο ηειεταηξηθή, θιπ. 4.2.3. Δπέθηαζε παλεπηζηεκηαθνχ λνζνθνκείνπ Ησαλλίλσλ, λνζνθνκείνπ Φηιηαηψλ. 4.2.4. Αλαβάζκηζε λνζνθνκεηαθψλ θιηλψλ. 4.3. Πνιηηηζκφο Μεζνπξφζεζκν 4.3.1. Κήξπμε – νξηνζέηεζε θαη ζέζπηζε φξσλ πξνζηαζίαο ηζηνξηθψλ θαη παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ ηεο Πεξηθέξεηαο. Μαθξνπξφζεζκν 4.3.2. Αλαβάζκηζε ησλ ηζηνξηθψλ θέληξσλ ησλ πξσηεπνπζψλ πφιεσλ θαη ησλ κλεκείσλ αξρηηεθηνληθήο θιεξνλνκηάο, κε εθαξκνγή πξνγξακκάησλ θαη ζρεδίσλ αλάπιαζεο/ αλάδεημεο/ελνπνίεζεο. Έληαμή ηνπο ζε πνιηηηζηηθέο δηαδξνκέο, είηε ζπλνιηθά είηε εμεηδηθεπκέλα θαηά ηζηνξηθέο πεξηφδνπο. 4.3.3. Αλάδεημε ησλ θηηξίσλ, ησλ αξρηηεθηνληθψλ θαη παξαδνζηαθψλ ζηνηρείσλ ησλ ηζηνξηθψλ θέληξσλ ησλ πφιεσλ (πξσηεχνπζεο πεξηθεξεηαθψλ ελνηήησλ θαη δηαδεκνηηθά θέληξα). Πξνζηαζία θαη πξνβνιή παξαδνζηαθψλ ζπλφισλ, αλάδεημε θαη πξνβνιή αζηηθψλ θαη πεξηαζηηθψλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ, αλαζηειψζεηο κλεκείσλ θαη ζπλφισλ ηεο πφιεο ησλ Ησαλλίλσλ. 4.3.4. Ίδξπζε πδάηηλνπ - πνιηηηζηηθνχ πάξθνπ Καζηξίηζαο λνηίσο ηεο Πακβψηηδαο (εληαία αλάδεημε αξραίαο πφιεο Καζηξίηζαο, ζπειαίνπ, κνλαζηεξηνχ, λεξφκπισλ, πξνψζεζε εηδηθψλ θαιιηεξγεηψλ, θιπ). 4.3.5. Γηακφξθσζε δηαδξνκψλ ελνπνίεζεο ησλ κλεκείσλ ηεο Άξηαο θαη αλάδεημε ηεο πφιεο σο Κέληξν βπδαληηλνχ πνιηηηζκνχ. 4.3.6. Γεκηνπξγία εληαίνπ αξραηνινγηθνχ πάξθνπ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ αξραηνινγηθνχ ρψξνπ ηεο Νηθφπνιεο (ξσκατθά, παιαηνρξηζηηαληθά κλεκεία). 57 4.3.7. Αλάδεημε ησλ αξραηνινγηθψλ πφισλ ηεο Γσδψλεο θαη ηεο Παζζαξψλαο. 4.3.8. Αλάδεημε αξραηνινγηθψλ δηαδξνκψλ: Άξηα-Νηθφπνιε-Καζζψπε-Εάινγγν, Νεθξνκαληείν, Αρέξνληαο–νχιη–Γηηάλε κε πξνέθηαζε ζηελ Αιβαλία (Βνπζξσηφ– Φνηλίθε). 4.3.9. Γηθηχσζε αξραηνινγηθψλ ρψξσλ ηεο Πεξηθέξεηαο. 58 ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 5: ΓΡΑΔΙ ΔΝΙΥΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΟΜΔΩΝ 5.1. Γξάζεηο ελίζρπζεο ηνπ πξσηνγελή ηνκέα Α) ΔΓΓΔΗΟΒΔΛΣΗΩΣΗΚΑ ΔΡΓΑ, ΛΟΗΠΖ ΤΠΟΓΟΜΖ Μεζνπξφζεζκν 5.1.1. Οινθιήξσζε ηνπ δηθηχνπ άξδεπζεο ζηελ επξχηεξε πεδηάδα ηεο Άξηαο. 5.1.2. Τπνδνκή εθζεζηαθψλ παξαγσγήο ηνπο. θέληξσλ ηνπηθψλ επψλπκσλ πξντφλησλ ζηηο πεξηνρέο 5.1.3. Μέηξα πξνψζεζεο ηεο κειηζζνθνκίαο, ηεο βηνινγηθήο θηελνηξνθίαο θαη γεσξγίαο, ηεο θαιιηέξγεηαο αξσκαηηθψλ θπηψλ. Μαθξνπξφζεζκν 5.1.4. Γεκηνπξγία λέαο ππνδνκήο άξδεπζεο ζε θαιιηεξγήζηκεο πεξηνρέο ηεο Κφληηζαο, ησλ παζαξαίσλ θαη παξαθαιάκησλ πεξηνρψλ. 5.1.5. Μειέηε θαη θαηαζθεπή αληηπιεκκπξηθνχ – απνζεθεπηηθνχ θξάγκαηνο επί ηνπ ρεηκάξξνπ Ξεξνπνηάκνπ Πξέβεδαο. Γηεξεχλεζε ζθνπηκφηεηαο ζπλδπαζκνχ ηνπ κε κηθξφηεξν απνζεθεπηηθφ θξάγκα ζε θιάδν ηνπ άλσ ξνπ Αρέξνληα, κε παξάιιειε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. 5.1.6. Μειέηεο δηαρείξηζεο θαη ζρέδηα βειηίσζεο βνζθνηφπσλ (ππνδνκή, πδαηνδεμακελέο, νδνπνηία πξφζβαζεο ζε απηνχο, βειηίσζε ηεο βνζθντθαλφηεηάο ηνπο). Β) ΑΛΗΔΗΑ – ΤΓΑΣΟΚΑΛΛΗΔΡΓΔΗΔ 5.1.7. πκκφξθσζε ζε φ,ηη αθνξά ηε ρσξνζέηεζε, ηελ πεξηβαιινληηθή αδεηνδφηεζε θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ ηρζπνθαιιηεξγεηψλ ζηνλ Ακβξαθηθφ θφιπν θαη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή αγηάδαο ζχκθσλα κε ην Δηδηθφ Υσξνηαμηθφ Πιαίζην γηα ηηο ηρζπνθαιιηέξγεηεο. Γ) ΓΑΖ Μαθξνπξφζεζκν 5.1.8. Δθπφλεζε θαη εθαξκνγή δηαρεηξηζηηθψλ ζρεδίσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ θαη δαζηθψλ εθηάζεσλ, κε έκθαζε ζηε δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηάο ηνπο θαη ηεο νηθνινγηθήο ηνπο ηζνξξνπίαο. 5.1.9. Δθαξκνγή ζχγρξνλσλ δαζνθνκηθψλ θαη δηαρεηξηζηηθψλ κεζφδσλ θαη επεκβάζεσλ. 5.1.10. Πξνζηαζία θαη αλάδεημε πεξηαζηηθψλ δαζψλ. 5.1.11. ρεδηαζκφο θαη ελαξκφληζε ηεο, ππνβαζκηζκέλεο ζήκεξα, δηαρείξηζεο ησλ δαζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο δήηεζεο ηεο θνηλσλίαο (νξεηλφο ηνπξηζκφο, αλαςπρή, θα). 5.2. Γξάζεηο ελίζρπζεο ησλ θιάδσλ εμφξπμεο, κεηαπνίεζεο θαη βηνκεραλίαο Μεζνπξφζεζκν 5.2.1. Απνηξνπή ηεο παξφδηαο αλάπηπμεο κνλάδσλ κεηαπνίεζεο ζηνπο κε−θιεηζηνχο απηνθηλεηφδξνκνπο θαη ζην ινηπφ βαζηθφ νδηθφ δίθηπν. 5.2.2. Γηαηήξεζε εμνξπθηηθήο δξαζηεξηφηεηαο καξκάξσλ. Δθπφλεζε ηνκεαθήο κειέηεο γηα ηελ εθηίκεζε ησλ απνζεκάησλ ησλ καξκαξνθφξσλ πεξηνρψλ ηεο Ζπείξνπ. 5.2.3. Άκεζε ρσξνζέηεζε λέσλ ιαηνκηθψλ πεξηνρψλ γηα ηελ εθκεηάιιεπζε αδξαλψλ πιηθψλ. 5.2.4. Αμηνπνίεζε νξπθηνχ πινχηνπ Ζπείξνπ. Μαθξνπξφζεζκν 5.2.5. Δμνξζνινγηζκφο ηεο ρσξνζέηεζεο ησλ βηνκεραληθψλ κνλάδσλ. Αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνθαινχλ νη πθηζηάκελεο δηάζπαξηεο κνλάδεο. 59 5.2.6. Γεκηνπξγία λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ πάξθσλ (π.ρ. Αλαηνιή – Καηζηθά), σο νξγαλσκέλσλ ππνδνρέσλ λέσλ κνλάδσλ ηνπ δεπηεξνγελνχο ηνκέα. Γηεξεχλεζε ρσξνζέηεζεο επηρεηξεκαηηθνχ πάξθνπ, ηχπνπ Α’, πιεζίνλ ησλ Διιελναιβαληθψλ ζπλφξσλ. 5.2.7. Πνιηηηθή γηα ηηο ρξήζεηο γεο θαη δξαζηηθφο πεξηνξηζκφο ηεο εθηφο ζρεδίνπ δφκεζεο λέσλ βηνκεραληψλ, ζην πιαίζην ηνπ Δηδηθνχ Υσξνηαμηθνχ γηα ηε βηνκεραλία. Ζ ρσξνζέηεζε λέσλ κνλάδσλ, κε βάζε ηηο δηαηάμεηο ηεο λνκνζεζίαο πεξί εθηφο ζρεδίνπ δφκεζεο, είλαη κε απνδεθηή ζηελ πεξηνρή ηνπ Ρπζκηζηηθνχ ζρεδίνπ Ησαλλίλσλ θαη ζηηο πεξηαζηηθέο δψλεο ησλ αζηηθψλ θέληξσλ ηεο Πεξηθέξεηαο. 5.3. Γξάζεηο ελίζρπζεο ηνπ ηξηηνγελή ηνκέα Μεζνπξφζεζκν 5.3.1. Πεξηνξηζκφο ηεο δφκεζεο λέσλ ππνδνκψλ θηινμελίαο θαη εζηίαζεο θπξίσο εληφο ησλ νηθηζκψλ θαη ζε κηα δψλε πιάηνπο 500 κέηξσλ απφ ηα φξηά ηνπο, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ δηαπηζηψλεηαη ζρεηηθφο θνξεζκφο (πνζνζηφ αδφκεησλ γεπέδσλ <40%). 5.3.2. Δθαξκνγή ησλ ξπζκίζεσλ ηνπ Δηδηθνχ Υσξνηαμηθνχ Πιαηζίνπ γηα ηνλ ηνπξηζκφ: α) γηα ηηο αλαπηπζζφκελεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, έιεγρνο ηνπ νξίνπ αξηηφηεηαο γηα ηε δφκεζε θχξησλ ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ θαη ηε κέγηζηε ππθλφηεηα (θιίλε/ζηξέκκα), β) γηα ηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, έιεγρνο ησλ ειάρηζησλ απνζηάζεσλ ηνπνζέηεζεο θηηζκάησλ (γηα ηηο εθηφο ζρεδίνπ θαη εθηφο νξίσλ νηθηζκψλ πεξηνρέο). 5.3.3. Πξνζαξκνγή ησλ ηνπξηζηηθψλ θαηαζθεπψλ ζηελ θιίκαθα θαη ηε θπζηνγλσκία ηνπ ηφπνπ, κε ρξήζε παξαδνζηαθψλ πιηθψλ θαη θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ ηερλνινγηψλ (βηνθιηκαηηθφο ζρεδηαζκφο, αμηνπνίεζε ΑΠΔ, θα). 5.3.4. ηήξημε θαη πξνψζεζε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ. 5.3.5. Γπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο εγθαηάζηαζεο γθνιθ ζε αθηίλα 20 ρικ απφ ηελ πφιε ησλ Ησαλλίλσλ, κε μελνδνρεηαθή ππνζηήξημε, πθηζηάκελε ή/θαη λέα. Μαθξνπξφζεζκν 5.3.6. Γεκηνπξγία/αλαβάζκηζε ηεο ππνδνκήο ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ θαηά κήθνο ηνπ άμνλα Πξέβεδα – αγηάδα, κε θπξηφηεξα θέληξα ηελ Πξέβεδα, ηελ Πάξγα, ηελ Ζγνπκελίηζα θαη δεπηεξεχνληα ην Μχηηθα, ηελ Καζηξνζπθηά, ηελ Ακκνπδηά, ηα χβνηα, ηελ Πιαηαξηά, ηε αγηάδα, ηνλ Ακβξαθηθφ θφιπν (φπνπ επηηξέπεηαη απφ ηηο δηαηάμεηο πνπ ζεζπίδνπλ ηελ πξνζηαζία ηνπ). Αμηνπνίεζε ηεο ππνδνκήο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αληίζηνηρε ηεο Πεξηθέξεηαο Ηνλίσλ Νήζσλ θαη ησλ Γαικαηηθψλ αθηψλ. 5.3.7. Γεκηνπξγία εηδηθήο ππνδνκήο γηα ηελ πεξαηηέξσ πξνψζεζε ηνπ νηθνινγηθνχ ηνπξηζκνχ ζηα επαίζζεηα νηθνζπζηήκαηα (αηζζεηηθά δάζε, πγξφηνπνο Ακβξαθηθνχ, εζληθφο δξπκφο Βίθνπ/Αψνπ, ινηπέο πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο) ζην πιαίζην ηεο νινθιεξσκέλεο δηαρείξηζήο ηνπο. 5.3.8. Αλαβάζκηζε θαη πεξαηηέξσ αμηνπνίεζε ησλ ελ ιεηηνπξγία ηακαηηθψλ πεγψλ. 5.3.9. Τπνδνκέο ήπηαο κνξθήο αλαςπρήο θαη αζιεηηζκνχ ζηε ιίκλε Πακβψηηδα. 5.3.10. Καηαζθεπή λέσλ γπκλαζηεξίσλ (φπσο Παλεπεηξσηηθφ θιεηζηφ γπκλαζηήξην). 60 ΤΠΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 6: ΘΔΜΙΚΔ – ΓΙΟΙΚΗΣΙΚΔ ΡΤΘΜΙΔΙ 6.1. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηε γεσξγία Μεζνπξφζεζκν 6.1.1. Άκεζε νξηνζέηεζε θαη δηαθχιαμε ηεο γεσξγηθήο γεο πςειήο παξαγσγηθφηεηαο ηεο Πεξηθέξεηαο (π.ρ. θάκπνο Αζπξαγγέισλ, θα). 6.1.2. Γηαηήξεζε ηεο γεσξγίαο κε παξάιιειε πξνζηαζία ηεο γεσξγηθήο γεο, ηδηαίηεξα ζηελ πεδηάδα ηεο Άξηαο, έλζελ θαη έλζελ ηνπ Ακβξαθηθνχ. 6.1.3. Μέηξα δηαηήξεζεο, αλάδεημεο θαη πηζηνπνίεζεο σο πξντφλησλ νλνκαζίαο πξνέιεπζεο (ΠΟΠ) ηνπηθψλ πνηθηιηψλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ (π.ρ. νηλνπνηήζηκεο πνηθηιίεο βιάρηθν θαη κπεθάξη ζηε Είηζα, πεπφλη Κφληηζαο, παηάηεο Υξπζνβίηζαο, θα) θαη σο «Ζπεηξσηηθά πξντφληα» (π.ρ. πέζηξνθα, κέιη, θα). 6.2. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηελ θηελνηξνθία Μεζνπξφζεζκν 6.2.1. Οξηνζέηεζε βνζθνηφπσλ. Αλάπηπμε κέζσλ δηαρείξηζεο θαη βειηίσζεο βνζθνηφπσλ. 6.2.2. Μεηεγθαηάζηαζε θηελνηξνθηθψλ κνλάδσλ απφ πεξηνρέο κε αζχκβαηεο ρξήζεηο γεο. 6.2.3. Δλίζρπζε ππνδνκήο νξγαλσκέλσλ κνλάδσλ ζηαπιηζκνχ. Καηαζθεπή θαη ιεηηνπξγία ζχγρξνλσλ ζθαγείσλ (π.ρ. Σδνπκέξθα). 6.2.4. Μέηξα δηαηήξεζεο θαη ελίζρπζεο ησλ απηφρζνλσλ θπιψλ νηθφζηησλ δψσλ (πξφβαηα βιάρηθν θαη θξηδάξηα) θαη ζπάλησλ θπιψλ (πξφβαηα Καηζηθά θαη Καιαξξχηηθν, άινγν Πίλδνπ), σο ζηνηρεία ηεο Ζπεηξσηηθήο βηνπνηθηιφηεηαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ καο. 6.2.5. Μέηξα ελίζρπζεο κεηαθηλνχκελσλ θηελνηξφθσλ. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηελ αιηεία 6.3. 6.3.1. Αλάπηπμε ηεο παξάθηηαο αιηείαο ζην πιαίζην ησλ αξρψλ ηεο αεηθνξίαο, κε απζηεξνχο ειέγρνπο ηεο ππεξαιίεπζεο θαη πξνζηαζία ηνπ παξάθηηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο. 6.3.2. ηήξημε ηεο πδαηνθαιιηεξγεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο κε βηψζηκν ηξφπν. Πξνζηαζία ησλ πεξηνρψλ φπνπ απηή αλαπηχζζεηαη απφ κε ζπκβαηέο δξαζηεξηφηεηεο. 6.4. Θεζκηθέο ξπζκίζεηο ζηε Γηνίθεζε 6.4.1. Δλδπλάκσζε θαη νξγάλσζε νηθηζκψλ πνπ απνηεινχλ δηαδεκνηηθά θέληξα αλάπηπμεο βηψζηκσλ νηθηζηηθψλ δηθηχσλ, κε βειηίσζε ηεο ζχλδεζήο ηνπο κέζσ ηνπ βαζηθνχ δηθηχνπ κεηαθνξψλ ηεο Πεξηθέξεηαο θαη ελίζρπζε ησλ ιεηηνπξγηψλ θαη ηεο ππνδνκήο ηνπο: Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Ησαλλίλσλ: Κφληηζα, Καιπάθη, Γεξβίδηαλα, Μέηζνβν, Πξάκαληα. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Άξηαο: Κνκπφηη, Νενρψξη , Πέηα. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Πξέβεδαο: Φηιηππηάδα–Θεζπξσηηθφ–Λνχξνο (πνιχ-πνιηθφ ζχζηεκα νηθηζκψλ), Καλαιάθη – Πάξγα. Πεξηθεξεηαθή ελφηεηα Θεζπξσηίαο: Παξακπζηά, Φηιηάηεο. 6.4.2. Δλίζρπζε ηνπ πνιπ-πνιηθνχ ζπζηήκαηνο Ζγνπκελίηζα – Παξακπζηά – Φηιηάηεο. `6.5. Φνξείο εθαξκνγήο 6.5.1. Άκεζε ιεηηνπξγία ηνπ Οξγαληζκνχ Ρπζκηζηηθνχ ρεδίνπ Ησαλλίλσλ, κε αξκνδηφηεηεο θαη ζηα δεηήκαηα πξνζηαζίαο, δηαρείξηζεο θαη αλάδεημεο ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο. 6.5.2. Ίδξπζε εηαηξείαο παξνρήο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Ήπεηξν. 6.5.3. χζηαζε εληαίνπ Φνξέα αλάπηπμεο ηεο παξάθηηαο δψλεο Πξέβεδαο θαη Θεζπξσηίαο. 6.5.4. πγρψλεπζε ησλ πέληε πθηζηάκελσλ Φνξέσλ δηαρείξηζεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ηεο Πεξηθέξεηαο ζε εληαίν Φνξέα, κε έδξα ηα Ησάλληλα. ηνλ εληαίν Φνξέα ζα 61 εληαρζεί κειινληηθά ε δηαρείξηζε ηνπ ζπλφινπ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ ηεο Ζπείξνπ. 6.5.5. Ίδξπζε εληαίνπ Φνξέα δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ ηεο Πεξηθέξεηαο. 62 ΥΑΡΣΔ Βιβλιογραυία 1. Γνμηάδεο Κωλζηαληίλνο: Πεξί ρωξνηαμίαο, Τερληθά Φξνληθά, 1942. 2. Παπαθώζηαο Νηθόιανο: Ηπεηξωηηθά, Βηβιηνζήθε ηεο ελ Αζήλαηο Φηιεθπαηδεπηηθήο Δηαηξείαο, Αζήλαη 1967. 3. Λακπξίδεο Ιωάλλεο: Ηπεηξωηηθά κειεηήκαηα, Δθδόζεηο Δηαηξείαο Ηπεηξωηηθώλ Μειεηώλ, Ιωάλληλα 1971. 4. Hammond Nicholas: Ήπεηξνο, Δθδόζεηο Ηπεηξωηηθή Βηβιηνζήθε, 1971. 5. Γάθαξεο Σωηήξηνο: Αξραηόηεηεο ηεο Ηπείξνπ. Σν Νεθξνκαληείν ηνπ Αρέξνληνο, Εθύξα, Παλδνζία, Καζζώπε, Αζήλα 1972. 6. Faludi Andreas: Planning Theory, Pergamon Press, 1973. 7. Αξαβαληηλόο Παλαγηώηεο: Πεξηγξαθή ηεο Ηπείξνπ, Δθδόζεηο Δηαηξείαο Ηπεηξωηηθώλ Μειεηώλ, Ιωάλληλα 1984. 8. Pouqueville, Francois-Charles-Hughes-Laurent: Σαμίδη ζηελ Ειιάδα/Ήπεηξνο, Δθδόζεηο Αθωλ Τνιίδε, 1994. 9. Αθαδεκία Αζελώλ: Απνθέληξωζε θαη Απηνδηνίθεζε: Δηαπηζηώζεηο–Πξνηάζεηο, Αζήλα 2000. 10. OCDE: Examens territoriaux de l’ OCDE, Tzoumerka, Grèce, 2002. 11. Caro Patrice, Dard Olivier, Daumas Jean-Claude: La politique d'aménagement du territoire. Racines, logiques et résultats, Presses Universitaires de Rennes, 2002. 12. Φαξίζεο Βαζίιεο: Ιωάλληλα. Ίδξπζε - Χωξνηαμηθόο ξόινο - Μνξθή ηεο πξωηνβπδαληηλήο πόιεωο, Δθδόζεηο Δηαηξείαο Ηπεηξωηηθώλ Μειεηώλ, Ιωάλληλα 2003. 13. Μεηζόβην Κέληξν Γηεπηζηεκνληθήο Έξεπλαο ηνπ Δζληθνύ Μεηζόβηνπ Πνιπηερλείνπ: νινθιεξωκέλε αλάπηπμε ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο - Θεωξία θαη πξάμε, Αζήλα 2004. Η 14. Δπαγγειίδεο Τξύθωλ: Νέα Ειιάο, Δθδόζεηο Μάηη, Καηεξίλε 2004. 15. European Community: ESPON Project 3.3, Territorial dimension of the Lisbon–Gothenburg strategy, 2006. 16. ΥΠΔΦΩΓΔ: Αλαζεωξεκέλε εζληθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθόξν Αλάπηπμε, 2007. 17. ΥΠΔΦΩΓΔ: Εζληθόο ρωξνηαμηθόο ζρεδηαζκόο, 2008. 18. ΥΠΔΦΩΓΔ/ΔΚΠΑΑ: Ειιάδα, ε θαηάζηαζε ηνπ πεξηβάιινληνο, 2008. 19. ΟΟΣΑ: Εθζέζεηο πεξηβαιινληηθώλ επηδόζεωλ - Ειιάδα, 2009. 20. ΥΠΔΦΩΓΔ: Ρπζκηζηηθό ζρέδην θαη πξόγξακκα πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο Ιωαλλίλωλ, 2009. 21. Δπξωπαϊθόο Οξγαληζκόο Πεξηβάιινληνο: Σν επξωπαϊθό πεξηβάιινλ, θαηάζηαζε θαη πξννπηηθέο 2010, Κνπεγράγε 2010. 22. Monod Jérôme, De Castelbajac Philippe: L'aménagement du territoire, Presses Universitaires de France, 2010. 23. Καινγηάλλεο Σηαύξνο: Δηεζλείο αληηπαξαζέζεηο θαη ζπγθιίζεηο γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ θιηκαηηθή αιιαγή - Οη ζέζεηο ηεο Ειιάδαο ηελ πεληαεηία 2004-2009, Δθδόζεηο Ι. Σηδέξε, 2011. 24. Υπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ: Εζληθό Πξόγξακκα Μεηαξξπζκίζεωλ (2011-2014), 2011. 25. European Environment Agency: Greenhouse gas emission trends and projections in Europe 2011 - Tracking progress towards Kyoto and 2020 targets, 2011. 26. Γηανπηδή Μαξία, Σηξαηεγέα Αλαζηαζία: Χωξνηαμηθόο ζρεδηαζκόο, Θεωξία θαη πξάμε, Δθδόζεηο Κξηηηθή, 2011. 79 Πηγές στο διαδίκτσο - http://www.emmeles.gr/docs/dytikos.pdf - http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2010:083:0047:0200:el:PDF - http://eur-lex.europa.eu/el/dossier/dossier_13.htm - http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/index_el.htm - http://europa.eu/lisbon_treaty/glance/index_el.htm - http://ec.europa.eu/europe2020/index_en.htm - http://europa.eu/legislation_summaries/regional_policy/review_and_future/pr0002_fr.htm - http://europa.eu/legislation_summaries/regional_policy/management/g24401_el.htm - http://ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/communication/index_en.htm - http://www.developpement-durable.gouv.fr/Presentation-du-Plan-Urbanisme.html - http://www.legrenelle-environnement.fr - http://www.admin.ch/ch/f/rs/700/a1.html - http://www.agenda21.gr - http://www.minenv.gr/4/42/g4200.html - http://www.teiep.gr/index.php - http://www.uoi.gr/gr/education/ - http://epirus.dasi-ydata.gr/4portal/index.php - http://www.minenv.gr/1/12/121/12103/g1210300/00/2008/SPA_v25_north_greece.pdf - http://www.minenv.gr/1/12/121/12103/g1210300/00/2009/SCI_VoreiaEllada.jpg - http://www.espa.gr/el/Pages/staticOPThesallyMainlandGreeceEpirus.aspx - http://www.espa.gr/elibrary/Episimo_Keimeno_ESPON.pdf - http://www.espa.gr/elibrary/Episimo_Keimeno_INTERACT.pdf - http://www.espa.gr/elibrary/Episimo_Keimeno_URBACT_II.pdf - http://www.espa.gr/el/Pages/staticMEDAProgramme.aspx - http://www.agrotikianaptixi.gr/Uploads/Files/nsp_101209_sfc_tel.pdf - http://www.alieia.gr/4pp/docs_el.htm - http://www.epirus.gov.gr/portal/index.php/epirus/genika-stoixeia/geografia.html - http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-themes?p_param=A1602 - http://www.thessalia-stereaellada-hpeiros.gr/elibrary/EC_20075332_EP_Thessaly_Sterea_Epirus.pdf - http://www.cidce.org/pdf/Landscape%20Convention.pdf 80
© Copyright 2024 Paperzz
