2 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Tο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Θιναλίων σας καλωσορίζει στη Λιμνοθάλασσα Αντινιώτη! Μαζί θα περιπλανηθούμε σε αυτό τον ιδιαίτερο υγρότοπο, θα δούμε από κοντά τους οργανισμούς που ζουν στην ποικιλία των οικοτόπων του, θα περπατήσουμε στα μονοπάτια της επιστήμης και θα γοητευθούμε από την ομορφιά του φυσικού τοπίου. Οδηγός μας σε αυτό το ταξίδι θα είναι το τετράδιο δραστηριοτήτων «Ένας Υφάλμυρος Κόσμος» στις σελίδες του οποίου θα ανακαλύψετε και θα κατανοήσετε τους λόγους για τους οποίους ένα τέτοιο οικοσύστημα αξίζει να αγαπηθεί και να προστατευθεί. Ολοκληρώνοντας τις εμπειρίες σας στο ταξίδι της λιμνοθάλασσας Αντινιώτη, θα γίνετε εσείς οι οδηγοί που θα ανοίξετε νέους δρόμους λύσεων προς ένα βιώσιμο φυσικό περιβάλλον. Η παιδαγωγική ομάδα του ΚΠΕ Θιναλίων 1 2 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος ν Κερνα με το υνιά ω φ μ ύ σ τη πο Η Αντινιώ ραφέα Ιωάννη Μ ξης γ γ αρ υ π ύ σ ς ω τη κυραίο ά της λόγ ης εξάπλωμ ο ν ό ο τ πήρε ν και τ της). ουνουπιώ πολλών κ οσίας (αντί της νιό ε το ν ιμ λο σης της ε αυτή συνδέεται κα ία σ α μ ο . Η ον αράβη ικισμό Αχ διπλανό ο βη). = άχαρη ή (Αχαράβη Το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης. Η Λιμνοθάλασσα Αντινιώτη στο Χρόνο Η λιμνοθάλασσα Αντινιώτη βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της Κέρκυρας στα όρια του Δ.Δ. Περίθειας του Δήμου Θιναλίων κοντά στο ακρωτήρι της Αγίας Αικατερίνης. Η ευρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας καταλαμβάνει έκταση χιλίων (1000) στρεμμάτων περίπου. Τα 400 είναι υδάτινη επιφάνεια και τα 600 είναι το έλος Κουνουφαδίου. Πρόκειται για μια βαλτώδη έκταση, τη μοναδική στο νησί της Κέρκυρας. Η λιμνοθάλασσα επικοινωνεί με τη θάλασσα με δύο στόμια. Στα δυτικά, στη θέση Παλιομπούκα με κανάλι μήκους 200 μέτρων και στα ανατολικά στη θέση Άγιος Σπυρίδωνας με κανάλι 100 μέτρων περίπου. Ο χώρος βόρεια της λιμνοθάλασσας ονομάζεται Νήσος και είναι μια χερσαία έκταση που περικλείεται από τη λιμνοθάλασσα και το Ιόνιο Πέλαγος. Εκεί βρίσκεται το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης. Δυτικά στην περιοχή Αλμυρός μετά από ανασκαφές αποκαλύφθηκε το 2ο μεγαλύτερο νεκροταφείο της Κέρκυρας του 5ου αιώνα π.Χ. Σήμερα συνεχίζεται, όπως στο παρελθόν, η εκτατική ιχθυοκαλλιέργεια στη λιμνοθάλασσα, ενώ η ευρύτερη περιοχή αποτελεί τόπο αναψυχής και πόλο έλξης πολλών επισκεπτών. KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Ο υγρότοπος Αντινιώτη Η παρουσία της λιμνοθάλασσας στην άκρη του ακρωτηρίου, η θέση της σε σχέση με τη θάλασσα και την ακτή, οι λόφοι με τους ελαιώνες που την περιβάλλουν από τη νότια πλευρά της προσδίδουν μία ιδιαίτερη αισθητική αξία. Η λιμνοθάλασσα Αντινιώτη τροφοδοτείται με αλμυρό νερό από τη θάλασσα που ανανεώνεται με το φαινόμενο της παλίρροιας. Επίσης, τροφοδοτείται με γλυκό νερό από 6 πηγές στο νότιο τμήμα της και από μια σειρά χειμάρρων. Η λεκάνη απορροής της καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του βόρειου τμήματος του όρους Παντοκράτορα. Στην ευρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας έχουν απογραφεί και χαρτογραφηθεί 8 τουλάχιστον διαφορετικοί τύποι οικοτόπων, όπως παραλίμνιες εκτάσεις με αρμυρίκια και βούρλα, πυκνή βλάστηση με αγριελιές και σκίνους, καλαμιώνες, αμμοθίνες, βραχώδεις και αμμώδεις ακτές με την αντίστοιχη βλάστηση. Από τα ομορφότερα είδη της χλωρίδας της περιοχής είναι οι άγριες ορχιδέες και ο κρίνος της θάλασσας. Σημαντική είναι και η ποικιλία της πανίδας καθώς το πλήθος των οικοτόπων ευνοεί τη ζωή υδρόβιων και παρυδάτιων πουλιών, θηλαστικών, ερπετών, ψαριών κ.λ.π. Χαρακτηριστική είναι η παρουσία της βίδρας, ενός θηλαστικού που καταγράφεται στο «κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ειδών». Η λιμνοθάλασσα Αντινιώτη (GR 2230001) έχει ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000 σύμφωνα με την 92/43 και την 73/409 Οδηγία της ΕΕ ως ζώνη ειδικής προστασίας και τόπος κοινοτικής σημασίας. Οι σημαντικότερες πιέσεις που δέχεται ο υγρότοπος προέρχονται από το κυνήγι, την ανάπτυξη τουριστικής και οικιστικής υποδομής και από τη γεωργική εκμετάλλευση των γειτονικών περιοχών. 3 4 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Ιχθυοκαλλιέργεια από τους πιο μυΤο χέλι είναι ένας υς οργανισμούς. στηριώδεις υδρόβιο αγωγής προετοιΣε ηλικία αναπαρ α για την αναπαμάζεται κατάλληλ οντας λίπος στο εύ ραγωγή συσσωρ ρρικνώνοντας το σώμα του και συ ι ημα. Τότε, ξεκινάε πεπτικό του σύστ ζει η ήτ αν πλ υ το από όποιο σημείο ή ένα μακρύ και ως εκείνη τη στιγμ στην θάλασσα απίστευτο ταξίδι ον Ατλαντικό των Σαργασσών στ αραχθεί. απ αν Ωκεανό για να Η ιχθυοκαλλιέργεια στη λιμνοθάλασσα είναι εκτατικής μορφής, δηλαδή στηρίζεται στο βιολογικό φαινόμενο της διαχρονικής μετανάστευσης ορισμένων ειδών από τη θάλασσα και αντίστροφα. Τα κυριότερα είδη ψαριών που αλιεύονται είναι χέλια, κεφαλοειδή, τσιπούρες, λαβράκια και σαργοί. Τα μικρά ψάρια (γόνος) εισέρχονται στη λιμνοθάλασσα αναζητώντας τροφή και προστασία από μεγάλα αρπακτικά. Τόσο για λόγους αναπαραγωγής, όσο και λόγω πολύ υψηλής ή χαμηλής θερμοκρασίας του νερού, ορισμένα ψάρια επιδιώκουν την επιστροφή τους στη θάλασσα. Στην προσπάθειά τους αυτή εγκλωβίζονται στα στόμια, σε ειδικές παγίδες (βολκούς), απ’ όπου συλλέγονται και διατίθενται στην εγχώρια αγορά. Η διαχείριση του πλούτου της λιμνοθάλασσας Αντινιώτη γίνεται από την ΔΕΙΛΑ (Διακοινοτική Επιχείρηση Ιχθυοκαλλιέργειας Λιμνοθάλασσας Αντινιώτη). Σκοπός της είναι η ορθολογική εκμετάλλευση της λιμνοθάλασσας σύμφωνα με τους κανόνες της τεχνικής και της επιστήμης. KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Πού βρίσκομαι; 8 10 7 6 9 2 1 11 4 13 12 14 3 5 5 Να αντιστοιχίσεις τους κόκκινους αριθμούς με τα παρακάτω τοπωνύμια ___ Λιμνοθάλασσα Αντινιώτη ___ Μοναστήρι Αγίας Αικατερίνης ___ Παλιομπούκα (ΒΔ στόμιο Λ/θ) ___ Ακρωτήριο Αγίας Αικατερίνης ___ Παραλία Αγ. Σπυρίδωνα ___ Λιμνόσπιτα ___ Πευκόδασος ___ Μπούκα Αγ. Σπυρίδωνα (ΒΑ στόμιο Λ/θ) ___ Ελαιώνας ___ Αμμοθίνες ___ Καλαμιώνας ___ Λιβάδι ___ Έλος Κουνουφαδίου ___ Ιόνιο Πελάγος Να σημειώσεις με * τα σημεία όπου σταματήσατε για δραστηριότητες στη διαδρομή. Mπορείς να εκτιμήσεις την απόσταση που περπατήσατε; ______________________ Εάν παρατήρησες κάποια από τις παρακάτω παρεμβάσεις, που ενδέχεται να δημιουργήσει περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής, σημείωσέ τη στο χάρτη με τον κωδικό της. ΓΚ Γεωργικές καλλιέργειες, ΟΑ Οικιστική Ανάπτυξη, ΑΤΥ Ανάπτυξη Τουριστικής Υποδομής, Β Βόσκηση, Κ Κυνήγι, Α Αλιεία, ΔΔ Διάνοιξη Δρόμων, ΒΒΑ Βιοτεχνική - Βιομηχανική Ανάπτυξη, ΑΣ Απόρριψη Σκουπιδιών Γ Γέφυρα 5 6 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Μετράω τα νερά... Χρησιμοποιώντας την όρασή μου: Είναι διαυγές το νερό; Ναι ❑ Όχι ❑ Είναι σταθερή η στάθμη του νερού; Ναι Προς ποια κατεύθυνση κινείται; Από τη θάλασσα προς τη λιμνοθάλασσα Κινείται το νερό; ❑ ❑ Όχι Ναι ❑ Όχι ❑ ❑ Από τη λιμνοθάλασσα προς τη θάλασσα ❑ Χρησιμοποιώντας την αφή μου: Είναι κρύο το νερό; Ναι ❑ Όχι ❑ Με λίγη φυσική: Ποια είναι η θερμοκρασία του νερού; ____________________________________________ Ποια είναι η θερμοκρασία του εδάφους; ____________________________________________ Ποια είναι η θερμοκρασία του αέρα; ____________________________________________ Με τι ταχύτητα κινείται το νερό; __________________________________________________ (Χρησιμοποιείστε τη σχέση ταχύτητα=απόσταση/χρόνο) Με λίγη χημεία: Μέτρησε το pH των δειγμάτων. Σημείωσε τα αποτελέσματα στο σχεδιάγραμμα. Ανιχνεύθηκαν φωσφορικά άλατα στο νερό; ______________________________________ Μέτρησε την αλατότητα: α) του πόσιμου νερού: ____________________________________________________________ β) του νερού της λιμνοθάλασσας: __________________________________________________ γ) του νερού της θάλασσας: ________________________________________________________ Ερμηνεύω τα αποτελέσματα: Πού οφείλεται η κίνηση του νερού; __________________________________________________ Πού οφείλεται η παρουσία φωσφορικών αλάτων; ________________________________________________________________________________ Πού οφείλεται η διαφορά αλατότητας ανάμεσα στο νερό της θάλασσας, της λιμνοθάλασσας και στο πόσιμο νερό; ________________________________________________________________________________ KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Χρώματα κι αρώματα ❑ Είναι Όνομα φυτού: ________________________________________ πόα ❑ θάμνος ❑ δέντρο ❑ ❑ β) είναι λείος ❑ γ) έχει αγκάθια ❑ Τα φύλλα του είναι α) σκληρά ❑ β) λεία ❑ γ) αγκαθωτά ❑ δ) χνουδωτά ❑ Είναι ανθισμένο; Ναι ❑ Χρώμα___________________ Όχι ❑ Έχει έντομα επάνω του; Ναι ❑ Όχι ❑ Μυρίζει: Έντονα ❑ Ελαφρά ❑ Έχει καρπούς; Ναι ❑ Χρώμα___________________ Σχήμα___________________ Όχι ❑ Ο βλαστός του α) είναι ξυλώδης ❑ Όνομα φυτού: ________________________________________ Είναι πόα ❑ θάμνος ❑ δέντρο ❑ ❑ β) είναι λείος ❑ γ) έχει αγκάθια ❑ Τα φύλλα του είναι α) σκληρά ❑ β) λεία ❑ γ) αγκαθωτά ❑ δ) χνουδωτά ❑ Είναι ανθισμένο; Ναι ❑ Χρώμα___________________ Όχι ❑ Έχει έντομα επάνω του; Ναι ❑ Όχι ❑ Μυρίζει: Έντονα ❑ Ελαφρά ❑ Έχει καρπούς; Ναι ❑ Χρώμα___________________ Σχήμα___________________ Όχι ❑ Ο βλαστός του α) είναι ξυλώδης ❑ Όνομα φυτού: ________________________________________ Είναι πόα ❑ θάμνος ❑ δέντρο ❑ ❑ β) είναι λείος ❑ γ) έχει αγκάθια ❑ Τα φύλλα του είναι α) σκληρά ❑ β) λεία ❑ γ) αγκαθωτά ❑ δ) χνουδωτά ❑ Είναι ανθισμένο; Ναι ❑ Χρώμα___________________ Όχι ❑ Έχει έντομα επάνω του; Ναι ❑ Όχι ❑ Μυρίζει: Έντονα ❑ Ελαφρά ❑ Έχει καρπούς; Ναι ❑ Χρώμα___________________ Σχήμα___________________ Όχι ❑ Ο βλαστός του α) είναι ξυλώδης Ημερομηνία καταγραφής:_______________________________________ Ομάδα καταγραφής: ________________________________________ 7 8 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Σσσσ! Θέλουμε να ακούσουμε! Διάλεξε ένα σημείο για να ακούσεις τη φύση. Το σημείο πρέπει να είναι μακριά από τις άλλες ομάδες για να μη σας ενοχλούν οι συνομιλίες τους. Στο παιχνίδι υπάρχουν δύο ρόλοι: το παιδί με τα κλειστά μάτια και ο βοηθός του. Μοιραστείτε τους ρόλους. ΡΟΛΟΣ Α’: Κλείσε τα μάτια σου με την κορδέλα. Πες τι ακούς. Δείξε από πού το ακούς. ΡΟΛΟΣ Β’: Γράψε τι ακούει ο συμμαθητής σου στη σωστή γραμμή Ακούει ο/η: ___________________________ __________________________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ η μελέτη και ανάΤο 2006 ολοκληρώθηκε λιμνοθάλασσας της * ίου τοπ ηχο του η λυσ διεπιστημονική τη πρώ την από τη Αντινιώ στην Ελλάίας λογ οικο ικής ομάδα ακουστ ιο (Εργατήμ επισ Παν ιο δα με έδρα το Ιόν ς Έρευνας και τική ουσ οακ κτρ Ηλε ριο στή εργασία με άλλα Εφαρμογών) και σε συν Η έρευνα ανέείς. φορ και Πανεπιστήμια ικιλότητα» οπο «ηχ δειξε: α) τη μεγάλη ιχία με την πατου ηχοτοπίου σε αντιστο τητα, β) τις σηρατηρηθείσα βιοποικιλό ηχοτοπίου σε του λές αβο μαντικές μετ ρας αλλά και ημέ τις ες διαφορετικές ώρ γ) την επίδραση εποχές του χρόνου και ης δραστηριότων ήχων της ανθρώπιν ιοχής. περ της ίο τοπ τητας στο ηχο έτης οδήγησαν Τα αποτελέσματα της μελ κών χαρτών», στην δημιουργία «ηχητι ουστικής μουσιοακ κτρ ηλε εις θέσ σε συν ικά προγράμμαευτ αιδ εκπ σε κής αλλά και ίας. λογ τα ακουστικής οικο οθάλασσας» • βλέπε «Γλωσσάρι της Λιμν ______________________________ __________________________________________ Ποιος ήχος κυριαρχει; ______________________________________________________ Υπάρχει κάποιος ήχος που σε ενοχλεί; Γιατί; ______________________________________________________ Ποιος ήχος σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση; Γιατί; ______________________________________________________ KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Ψάρεψε τον... ψαρά Όνομα: ______________________________________________ Πού το βρήκες; ________________________________________ Πού … το χρησιμοποιούμε;________________________________ Όνομα:______________________________________________ Ρώτησε τι τρώει:_______________________________________ Έχετε δει ποτέ;_________________________________________ Ναι. Πού;_____________________________________________ Όχι. Γιατί;_____________________________________________ Όνομα:______________________________________________ Ποιος είναι ο αγαπημένος της μεζές; ___________________________ Βρείτε 2 διαφορές με τη χελώνα της ξηράς:___________________ ____________________________________________________ Όνομα:______________________________________________ Τι χρώματα παρατηρείς στο σώμα του και πού; ________________ ____________________________________________________ Από τη μορφή των ποδιών του πιστεύετε ότι: Κολυμπάει σε βαθιά νερά ❑ Περπατάει σε ρηχά νερά ❑ Όνομα:______________________________________________ Ποια μπορεί να είναι η σημασία του για τη λιμνοθάλασσα; ________ ____________________________________________________ Τι μπορείς να κάνεις με αυτό;______________________________ 9 10 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Ψάρεψε τον... ψαρά Όνομα: ______________________________________________ Ρώτησε για ποιο πράγμα φημίζεται: ________________________ ____________________________________________________ Πού το βρήκες;_________________________________________ Όνομα:______________________________________________ Ρώτησε ποια γιορτή δεν του αρέσει: ________________________ ____________________________________________________ Πού το βρήκες;_________________________________________ Όνομα:______________________________________________ Ρώτησε αν κάνει κάτι παράξενο:____________________________ ____________________________________________________ Πού το βρήκες;_________________________________________ Όνομα:______________________________________________ Ρώτησε αν το φοβάται κανείς: _____________________________ ____________________________________________________ Πού το βρήκες;_________________________________________ Όνομα:______________________________________________ Ρώτησε τι παράξενο έχει: _______________________________ ____________________________________________________ Πού το βρήκες;_________________________________________ Γιατί προτιμούν τη λιμνοθάλασσα όλοι αυτοί; ___________________________________ Μπορούν να επιστρέψουν στη θάλασσα; _______________________________________ KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Πού είναι το φυτό; Παρατήρησε και ζωγράφισέ το Γράψε δυο λόγια για το φυτό που ζωγράφισες ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ βούρλο _______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ καλάμι _______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ αρμυρίκι _______________________________ 11 12 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Μάθε τα μυστικά μας Είμαι η βίδρα. Μάντεψε τι τρώω: ___________________________________ Με έχεις δει ποτέ; ________________ Μπορείς να με ζωγραφίσεις; Πώς με λένε; _______________ Ξέρεις τον αγαπημένο μου μεζέ; _______________ Διαφέρω από τη χελώνα της ξηράς. Μπορείς να βρεις δύο διαφορές; _______________ Ξέρεις το όνομά μου; _______________ Πώς με λένε; ________________ Ξέρεις αν με φοβάται κανείς; ________________ Έχεις ακούσει πώς με φωνάζουν όταν είμαι μικρός; ________________ Τι χρώματα έχω στο σώμα μου; _______________ Κοίταξε τα πόδια μου: Πιστεύεις ότι ❑ Κολυμπάω στα βαθιά ❑ Περπατάω στα ρηχά KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Ανακυκλώνεσαι; Να καταγράψεις τα σκουπίδια που βρήκες. 1. _________________________________________ 2. _________________________________________ 3. _________________________________________ 4. _________________________________________ 5. _________________________________________ 6. _________________________________________ 7. _________________________________________ 8. _________________________________________ 9. _________________________________________ 10.________________________________________ 11. ________________________________________ 12. ________________________________________ 13. ________________________________________ 14. ________________________________________ 15. ________________________________________ Bάλε το κάθε σκουπίδι στο σωστό κάδο 13 14 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Εσύ αποφασίζεις... Είσαι υπεύθυνος για τη διαχείριση των οικοσυστημάτων της ευρύτερης περιοχής της λιμνοθάλασσας Αντινιώτη και πρέπει να αποφασίσεις ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες θα επιτρέψεις, ποιες όχι και γιατί. Χρησιμοίησε Χ για την επιλογή σου και προσπάθησε να την αιτιολογήσεις. δραστηριοτητα Κυνηγι πεζοπορια οικιστικη αναπτυξη ψαρεμα δημιουργια οικολογικου παρκου παρατηρηση πουλιων ριψη σκουπιδιων επιχωματωσεισ δημιουργια βιομηχανικησ μοναδασ αθληση χρηση φυτοφαρμακων δημιουργια μουσειου θαλασσασ ναι ναι (με ορους) οχι γιατι; KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Γράψε μια ιστορία Μετά το βίντεο με τον ψαρά και χρησιμοποιώντας τις παρακάτω λέξεις*, προσπάθησε να φτιάξεις μια μικρή ιστορία-σενάριο που θα περιγράφει την καθημερινότητα του ψαρά. Εσύ με την ομάδα σου μπορείς να τη δραματοποιήσεις. Απόχη Βίδρα Βολκός Γόνος Διβάρι Έλος Ιχθυοκαλλιέργεια Ιχθυοτροφείο Καλάμια Κορμοράνος Λιμνόσπιτο Μπούκα Χέλι Κορίτο Τσιπούρα Κέφαλος * Μπορείς να συμβουλευτείς το «γλωσσάρι της λιμνοθάλασσας» για λέξεις που δεν γνωρίζεις __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 15 ΑΡΧΗ το επιτραπέζιο της λιμνοθάλασσας 34 35 36 37 31 30 29 18 19 20 14 13 12 Φωτογράφισες τα αγριολούλουδα της περιοχής. Πήγαινε µπροστά 3 τετράγωνα. 33 32 Αιχμαλώτισες μια πεταλούδα. Πήγαινε 3 τετράγωνα πίσω. 17 Οι φωνές σου τρόμαξαν τα πουλιά που φώλιαζαν στην περιοχή. Πήγαινε 7 τετράγωνα πίσω. 16 15 Άφ λιµ Συμμετέχεις στον καθαρισμό παραλίας της περιοχής. Πήγαινε 4 τετράγωνα μπροστά. Τι θα χρειαστείτε: 1 ζάρι, πιόνια και υπομονή... Αριθμός παικτών: Όσοι αντέχετε... Καλή διασκέδαση!!!!! 1 2 Πριν επισκεφτείς την λ/θ Αντινιώτη βρήκες πληροφορίες στο διαδίκτυο. Πήγαινε 2 τετράγωνα μπροστά. 3 4 38 40 27 26 ΤΕΛΟΣ 39 Έκοψες μια σπάνια άγρια ορχιδέα της περιοχής. Πήγαινε 3 τετράγωνα πίσω. 28 Είσαι ενεργό µέλος περιβαλλοντικής οργάνωσης και δραστηριοποιήθηκες για την προστασία της βίδρας στην περιοχή. Πήγαινε 5 τετράγωνα µπροστά. 25 Παρατήρησες ψόφια ψάρια, αλλά δεν ειδοποίησες κανέναν. Χάνεις τη σειρά σου 21 22 24 10 9 Με την περιβαλλοντική ομάδα του σχολείου σου έκανες μια εργασία για την λ/θ Αντινιώτη. Πήγαινε 4 τετράγωνα μπροστά. 1 φησες σκουπίδια στη µνοθάλασσα. Πήγαινε ξανά στην αρχή. Πήγες στην Αντινιώτη με το ποδήλατό σου. Πήγαινε 4 τετράγωνα μπροστά. 8 5 6 Έριξες υπολείμματα από απορρυπαντικά μέσα στο νερό. Πήγαινε 4 τετράγωνα πίσω. 7 18 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Καρτέλα απειλούμενου είδους της λιμνοθάλασσας Αντινιώτη Bρες πληροφορίες για τα παρακάτω απειλούμενα είδη της περιοχής και παρουσίασε τη δουλειά σου στην υπόλοιπη ομάδα. Κοινό όνομα: Βίδρα Επιστημονικό όνομα:_____________________________ Βάρος: _______________________________________ Μήκος: _______________________________________ Χρώμα: _______________________________________ Φωλιάζει:_____________________________________ Τρέφεται: _____________________________________ Κινδυνεύει από _________________________________ Μπορείς να τη σκιτσάρεις ή να βρεις μια φωτογραφία της. Κοινό όνομα: Κρίνος της Θάλασσας Επιστημονικό όνομα:_____________________________ Ύψος: ________________________________________ Χρώμα: _______________________________________ Τον συναντάμε: _________________________________ Κινδυνεύει από__________________________________ Μπορείς να τον σκιτσάρεις ή να βρεις μια φωτογραφία του. KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ 1. Συνέντευξη με κάτοικο της περιοχής Βγαίνοντας από το ΚΠΕ και ακολουθώντας την κατηφόρα για περίπου 200 μ, στο αριστερό σου χέρι απέναντι από την ταβέρνα του «ΧΑΝΤΖΟΥ» είναι ένα μικρό δρομάκι. Εκεί είναι το σπίτι της κυρίας Βασιλικής. Τι θα χρειαστείς; . μόγελο και ένα πλατύ χα Ρώτησέ την αν ξέρει γιατί τα παραδοσιακά χωριά είναι χτισμένα στο βουνό και γιατί οι οικισμοί κοντά στη θάλασσα είναι μεταγενέστεροι. Τι έχει αλλάξει; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Πόσες πηγές έχει η Λιμνοθάλασσα και ποιά τα ονόματα τους; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Τι είναι το «τρούβισμα» και πού γίνονταν; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Ζητήστε να σας δείξει ένα υφαντό που έχει φτιάξει και γράψτε την ιστορία του …. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Ζητήστε από την κ. Βασιλική να σας δώσει αντίγραφα από παλιά βιβλία του Ιωάννη Μπουνιά με αναφορές στην ετυμολογία των τοπωνυμιών Αντινιώτη, Αχαράβη, Κουνουφάδι, Παρηγόρης, Αλμυρός, Περίθεια. Τι είναι η «σβίδρα» κατά τον Μπουνιά και γιατί ήταν δημοφιλής; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 19 20 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος 2. Συνέντευξη με κάτοικο της περιοχής Βγαίνοντας από το ΚΠΕ και ακολουθώντας την κατηφόρα για περίπου 200 μ, στο αριστερό σου χέρι απέναντι από την ταβέρνα του «ΧΑΝΤΖΟΥ» είναι ένα μικρό δρομάκι. Εκεί είναι το σπίτι της κυρίας Βασιλικής. Τι θα χρειαστείς; . μόγελο και ένα πλατύ χα Σε ποιον ανήκει η λιμνοθάλασσα και γιατί νοικιάζεται; Ποιό το όνομα του τωρινού ενοικιαστή; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Τι ξέρει για την Αγία Αικατερίνη και το Νήσο; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Ποιο το όνομα της οικογένειας στην ιδιοκτησία της οποίας ήταν τα παραπάνω; __________________________________________________________________________ Τι είναι το ψαθί και πού το βρίσκεις; Τι έφτιαχναν με αυτό τα παλιά τα χρόνια; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Πότε είναι το πανηγύρι του Παντοκρατόρου και ποιο είναι το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Ζητήστε από την κ. Βασιλική να σας δώσει την συνταγή και αν έχει μια φωτογραφία από το πανηγύρι. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ ✁ Ποιος τρώει ποιον; λαβράκι Κόψε τα σκίτσα και τοποθέτησέ τα στη σωστή θέση με βάση την τροφική τους σχέση. φυτοπλαγκτόν κέφαλος βίδρα γαρίδα ζωοπλαγκτόν 22 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Τελικά, τι έμαθες; Αντιστοίχισε τους παρακάτω ορισμούς: Σταδιακή συσσώρευση τοξικής ουσίας στον οργανισμό μέσω της τροφικής αλυσίδας ❑ Υπέρμετρη αύξηση της συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων ❑ Φυτό ή ζώο σε τροφική αλυσίδα Το νερό της λιμνοθάλασσας Ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών ❑ ❑ ❑ Εκτροφή ψαριών με τη λιγότερη ανθρώπινη επέμβαση ❑ Σύστημα βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων μιας περιοχής ❑ 1. Οικοσύστημα 2. Κρίκος 3. Ευτροφισμός 4. Natura 2000 5. Εκτατική Ιχθυοκαλλιέργεια 7. Βιοσυσσώρευση 8. Υφάλμυρο Σωστό ή Λάθος; Ο λευκοτσικνιάς είναι ένα είδος ερωδιού Σ ❑ Λ ❑ Η λιμνοθάλασσα έχει γλυκό ή αλμυρό νερό Σ ❑ Λ ❑ Το φυτοπλαγκτόν παράγει οξυγόνο μέσω της φωτοσύνθεσης Σ ❑ Λ ❑ Ο ευτροφισμός μπορεί να προκαλέσει το θάνατο των ψαριών Σ ❑ Λ ❑ Στην λιμνοθάλασσα γίνεται κυρίως εντατική ιχθυοκαλλιέργεια Σ ❑ Λ ❑ Η βίδρα είναι σαρκοφάγο και απειλούμενο είδος Σ ❑ Λ ❑ Το φαινόμενο της βιοσυσσώρευσης δεν επηρεάζει τον άνθρωπο Σ ❑ Λ ❑ KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Ας γίνουμε οικολόγοι! Σε μια καλλιέργεια δίπλα στη λιμνοθάλασσα Αντινιώτη χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ποσότητες εντομοκτόνων και χημικών. Από μετρήσεις που έγιναν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα σε ζωικούς οργανισμούς της λιμνοθάλασσας και της ευρύτερης περιοχής, διαπιστώθηκε ότι τα υδρόβια πουλιά του συγκεκριμένου οικοσυστήματος παρουσίασαν τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις χημικών. α) Πού οφείλεται αυτό το γεγονός; β) Πώς ονομάζεται αυτό το φαινόμενο; γ)Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε για να μην έχουμε αυτό το αποτέλεσμα; __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ Κοίταξε προσεκτικά τις παραπάνω φωτογραφίες. Τι παρατηρείς; Πού νομίζεις ότι οφείλεται; _________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 23 24 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Σπαζοκεφαλιές της Λιμνοθάλασσας Βρες τις κρυμμένες λέξεις που βρίσκονται σε οριζόντια και κάθετη θέση μέσα στον πίνακα. ΤΣΙΠΟΥΡΑ Ζ Υ Ο Ν Κ Π Η Σ Κ Δ Η Φ Κ Ψ Α Ρ Α Σ Κ Λ Α Ι Ξ Σ Β Ν Υ Ε Λ Γ Ο Ο Λ Β Ο Τ Ο Ζ Σ Χ Α Ο Ρ Ν Κ Α Α Ο Λ Π Ρ Ω Μ Ν Μ Ψ Υ Ρ Ν Μ Κ Χ Ε Λ Ι Ο Ο Κ Ο Ι Τ Ι ι Η Αρμυρίθρα είνα τό ένα σαρκώδες φυ σε που φυτρώνει ές οχ ρι παράκτιες πε υ πο υς και υγροτόπο ίεπ ν τη δέχονται ύ δραση του αλμυρο αι ντ γο ώ τρ βλαστάρια της νερού.Τα χλωρά ι αλμυη γεύση τους θυμίζε ι σαν χορταρικό κα ελούν οτ απ ύ το όροι του φυ ρό σπαράγγι. Οι σπ οπούκρ μι ι κα παρυδάτια για ή οφ τρ η τιμ λύ πο λια. Ο Τ Ν Π Α Σ Ρ Ε Ν Κ Ι Ο Σ Σ Β Ι Δ Ρ Α Λ Α Υ Ν Β Φ Ι Ο Κ Ο Υ Ν Ο Υ Π Ι Ε Χ Π Υ Τ Ε Μ Ο Σ Λ Ε Ω Ρ Κ Ο Ρ Ι Τ Ο Σ Κ Ψ Μ Τ Ω Ε Υ Λ Β Σ Π Α Π Ο Χ Η Δ Ω Ρ Ο Υ Λ Α Β Ρ Α Κ Ι Ι Ξ Α Σ Φ Α Κ Α Χ Δ Υ Σ Ο ΧΕΛΙ ΒΙΔΡΑ ΚΟΥΝΟΥΠΙ ΒΟΥΡΛΟ ΑΛΚΥΟΝΑ ΚΑΛΑΜΙΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ ΑΣΦΑΚΑ ΝΕΡΟΧΕΛΩΝΑ ΣΤΟΜΙΟ ΚΟΡΜΟΡΑΝΟΣ ΕΡΩΔΙΟΣ ΨΑΡΑΣ ΒΟΛΚΟΣ ΛΑΒΡΑΚΙ ΑΠΟΧΗ ΔΙΒΑΡΙ ΚΟΡΙΤΟΣ ΓΟΝΟΣ Ν Ε Ρ Ο Χ Ε Λ Ω Ν Α Τ Σ Στα λέπια μου κρύβω μυστικά της λιμνοθάλασσας. Ψάξε να τα βρεις… _ _ Λ _ Β _ _ _ _ _ _ Σ Κ _ Λ _ _ _ Ε _ _ _ Κ _ _ _ _ _ _ Ν _ _ Σ Ρ A I T A Ο Ρ Χ Ο Χ Μ Μ Ε A Ο I Α Ο Λ Ρ Ο Α Σ KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Σταυρόλεξο της λιμνοθάλασσας 2 1 3 7 4 5 6 8 10 11 9 12 13 14 ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1)Είναι όμορφη, πολύχρωμη και τρώει ψάρια 3) Την λένε και Lutra – lutra 5) Υδρόβιο φυτό με αστείο όνομα 6) Μικρό τον φώναζαν «γυρίνο» 12) Άσπρος και «ιπτάμενος» 13) Ξύλινη βάρκα του ψαρά 14) Από εκεί μπαίνει η θάλασσα ΚΑΘΕΤΑ 2) Το ψάρι κυνηγός 4) Δέντρο που αγαπά τη θάλασσα 7)Είναι το νερό της λιμνοθάλασσας 8) Παγίδα για τα ψάρια 9)Φημίζεται για τη νοστιμιά του 10)Είναι και το κουνούπι 11) Με την απόχη ….βγάζει το ψωμί του 25 26 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Το Αλφαβητάρι της Λιμνοθάλασσας Συμπλήρωσε τα γράμματα σχηματίζοντας λέξεις που «συνάντησες» κατά τη διάρκεια του προγράμματος. β A ______________________ _______________________ Δ ζ _______________________ _______________________ _______________________ θ λ ν H _______________________ I _______________________ _______________________ M_______________________ _______________________ _______________________ O E _______________________ _______________________ K γ ξ _______________________ _______________________ Σ______________________ Y P Π T _______________________ _______________________ X _______________________ _______________________ φ _______________________ _______________________ ω _______________________ ψ _______________________ KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Με έμπνευση από τη φύση… «Αποτύπωμα φύλλου» Θα χρειαστείτε: φύλλα που έχετε συλλέξει από το πεδίο, κατά προτίμηση πεσμένα, χαρτί ζωγραφικής, ακρυλικά χρώματα, ένα επίπεδο πινέλο 3 εκ. και ένα πινέλο για στένσιλ. Οδηγίες κατασκευής Τοποθετούμε το φύλλο πάνω σ’ ένα χαρτί και με το επίπεδο πινέλο βάφουμε τη μία πλευρά του. Στη συνέχεια παίρνουμε το φύλλο και τοποθετούμε γρήγορα και προσεκτικά τη βαμμένη του πλευρά σε μια επίπεδη επιφάνεια που έχουμε επιλέξει (ύφασμα, ξύλο, χαρτί κ.α).Για καλύτερα αποτελέσματα πιέζουμε με το πινέλο στένσιλ ομοιόμορφα το φύλλο στην επιφάνεια. Τραβώντας το φύλλο προσεκτικά... το αποτύπωμα μας είναι έτοιμο!! (Για καλύτερο αποτέλεσμα μ’ένα πολύ λεπτό πινέλο ή με τον ίδιο το μίσχο του φύλλου μπορείς να τονίσεις το μίσχο του αποτυπωμένου φύλλου). «Μόμπιλε με υλικά της φύσης» Θα χρειαστείτε: μικρά κλαδιά με παρακλάδια, σπάγγο, κόλλα, κουκουνάρια, τσόφλια από καρύδια, κοχύλια ή άλλα ελαφρά αντικείμενα. Οδηγίες κατασκευής Κόψτε ένα κομμάτι σπάγκου και δέστε το στο κέντρο του κλαδιού. Στη συνέχεια κολλήστε το σπάγκο με κολλητική ταινία στο τραπέζι έτσι ώστε να κρέμεται και να μπορείτε να δουλέψετε πάνω του. Κόψτε μερικά κομμάτια σπάγκου. Δέστε στην άκρη κάθε κομματιού ένα αντικείμενο που έχετε συλλέξει από τη φύση και βάλτε λίγη κόλλα στον κόμπο. Τοποθετήστε τα κρεμαστά αντικείμενα στο κλαδί, υπολογίζοντας το βάρος τους και τη θέση που πρέπει να δεθούν έτσι ώστε το κλαδί να ισορροπεί. Βάλτε λίγη κόλα σε κάθε κόμπο. Για πιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα προσέξτε τα αντικείμενα που επιλέξατε να κρέμονται σε διαφορετικά ύψη . ** Προσοχή! Ένα μόμπιλε πρέπει να είναι πολύ ελαφρύ για να μπορεί να κινηθεί με το απαλότερο αεράκι…. «Κατασκευή παζλ» Θα χρειαστείτε: χαρτόνι χοντρό, χαρτόνι λεπτό, κόλλα, ψαλίδι, μαρκαδόρος Οδηγίες κατασκευής Βρείτε 2 ίδιες εικόνες από ζώα ή φυτά της λιμνοθάλασσας. Κολλήστε τη μία εικόνα σε σκληρό χαρτόνι και την άλλη σε λεπτό. Στην πίσω πλευρά του σκληρού χαρτονιού σχηματίζουμε με μαρκαδόρο το περίγραμμα των κομματιών: τόσα κομμάτια, όσα εμείς θέλουμε. Ο αριθμός των κομματιών καθορίζει το βαθμό δυσκολίας του παζλ. Όσο πιο πολλά κομμάτια, τόσο δυσκολεύει η κατασκευή του παζλ. Στη συνέχεια, κόψτε τα κομμάτια ακολουθώντας το περίγραμμα. Έχοντας μπροστά σας την άλλη εικόνα που έχετε κολλήσει στο λεπτό χαρτόνι ξεκινήστε να συναρμολογείτε το... δικό σας παζλ! 27 28 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Αντιστοίχισε τα είδη της πανίδας Σημείωσε τον αριθμό που αντιστοιχεί στη σωστή περιγραφή KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ 1. Βίδρα (Lutra lutra): υδρόβιο θηλαστικό που ζει σε ποταμούς, λίμνες, έλη και σε παράκτιες περιοχές. Χρειάζεται καθαρά νερά και όχθες με πλούσια βλάστηση γι’ αυτό και η παρουσία της, αποτελεί ένδειξη της «υγείας» του οικοσυστήματος. Τρέφεται κυρίως με ψάρια αλλά και με αμφίβια, καβούρια κ.ά. Σε πολλές περιοχές απειλείται με εξαφάνιση (π.χ. Κέρκυρα) γι’ αυτό στην Ευρώπη θεωρείται προστατευόμενο είδος. 2. Βάτραχος της δυτικής Ελλάδας (Rana epeirotika): αμφίβιο που συναντάμε στην Ήπειρο και στη Δυτική Ελλάδα. Ζει σε στάσιμα νερά ή νερά χαμηλής ροής. Έχει λαδοπράσινο χρώμα με σκουροπράσινες κηλίδες. Τρέφεται κυρίως με έντομα. Αφήνει τ’ αυγά του σε ρηχά στάσιμα νερά. Περνά το πρώτο στάδιο της ζωής του ως γυρίνος. Παρατηρείται στις πηγές της Αντινιώτη και στο έλος Κουνουφαδίου. 3. Λευκοτσικνιάς (Egretta garzeta): μεταναστευτικό πουλί, αρκετοί όμως παραμένουν το χειμώνα κυρίως σε παράκτιους υγροτόπους. Λευκός και λεπτός με μαύρα μακριά πόδια με κιτρινωπά δάχτυλα. Αναπαράγεται σε καλαμιώνες κοντά σε λίμνες, έλη, λιμνοθάλασσες κ.α. Τρέφεται με μικρά ψάρια, ασπόνδυλα και αμφίβια. 4. Αλκυόνα (Alcedo atthis): μικρό πολύχρωμο πουλί αναπαράγεται κυρίως σε μικρά ποτάμια με πολλά δέντρα και όχθες κατάλληλες για φώλιασμα. Το χειμώνα εξαπλώνεται σε άλλα είδη υγροτόπων, όπως λιμνοθάλασσες και ακτές. Παραμονεύει, ακίνητη ή με επιτόπιο φτερούγισμα για ψάρια, που τα πιάνει με κάθετες βουτιές. 5. Κορμοράνος (Phalacrocorax carbo): μεταναστευτικό υδρόβιο πουλί με χαρακτηριστικό μαύρο χρώμα. Στην Ελλάδα έρχεται το χειμώνα και συχνάζει σε όλους τους τύπους νερών, από θάλασσες μέχρι λίμνες. Τρέφεται με ψάρια. Φωλιάζει κυρίως σε δέντρα και καλαμιώνες αλλά και σε βράχια. Συχνά πετά για να ψαρέψει πολύ μακριά από τα μέρη όπου φωλιάζει. 6. Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus): παρυδάτιο πουλί και καλοκαιρινός επισκέπτης στην Ελλάδα με χαρακτηριστικά αναγνωρίσιμα μακριά κοκκινορόδινα πόδια. Αναπαράγεται σε υγρότοπους με ρηχό νερό, συχνά σε αλμυρόβαλτους, αλυκές, ρηχά έλη. Τρέφεται κυρίως με μικρά ασπόνδυλα που αναζητά και σε πιο βαθιά νερά χάρη στα μακριά του πόδια. 7. Βαλτοχελώνα (Emys orbicularis): είναι ερπετό που συναντάμε συνήθως σε στάσιμα νερά, σε κανάλια ανάμεσα σε υδρόβια φυτά. Συχνά κάθεται πάνω σε πέτρες δίπλα στις όχθες και τρέφεται με μικρά ασπόνδυλα , γυρίνους και ψάρια. Έχει χρώμα σκούρο με κίτρινα στίγματα. Γεννάει 8-16 αυγά σε τρύπα που σκάβει έξω από το νερό. Παρατηρείται στις πηγές της Αντινιώτη και στο έλος Κουνουφαδίου. 8. Λιβελούλα: έντομο που ζει κοντά σε λίμνες, έλη και γενικά σε υγρότοπους. Τρέφεται με μικρά έντομα όπως κουνούπια, σκνίπες ή πεταλούδες. Το μεγαλύτερο όμως μέρος της ζωής του το περνά ως προνύμφη κάτω από το νερό. Σ’ αυτό το στάδιο χρησιμοποιεί βράγχια για να αναπνέει και τρέφεται με γυρίνους, γόνο ψαριών και προνύμφες κουνουπιών. Παρατηρείται στο έλος Κουνουφαδίου. 9. Κουνούπι: έντομο που πολλαπλασιάζεται σε στάσιμα νερά αλλά και σε μέρη όπου υπάρχει αρκετή υγρασία. Τρέφεται με νέκταρ ή γύρη που βρίσκει στη φύση, ενώ, σε ορισμένα είδη, το θηλυκό χρειάζεται και αίμα θηλαστικών προκειμένου τα αυγά του να μπορέσουν να ωριμάσουν. Στη συνέχεια τα τοποθετεί στην επιφάνεια του νερού. Μερικά είδη είναι φορείς ασθενειών μεταξύ αυτών και της ελονοσίας. 10. Χέλι (Anguilla anguilla): ζει σε μικρά ρυάκια μέχρι μεγάλα ποτάμια, λίμνες και λιμνοθάλασσες. Αν και μοιάζει με φίδι, είναι ψάρι. Μπορεί να φτάσει 1,5 μ. μήκος και 5-7 κιλά βάρος. Τρέφεται με μικροοργανισμούς και μικρά ψάρια. Σε περίοδο αναπαραγωγής αρχίζουν το μακρινό τους ταξίδι, που διαρκεί αρκετούς μήνες προς τον Ατλαντικό ωκεανό, στη θάλασσα των Σαργασσών. Η εντατική παγίδευση και αλιεία του και η συρρίκνωση των βιοτόπών του έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση των πληθυσμών του είδους. 11. Τσιπούρα (Sparus aurata): είναι ένα από τα κυριότερα ψάρια που εκτρέφονται. Θεωρείται αρκετά νόστιμο. Ξεχωρίζει από το μαύρο σημάδι πίσω από το κεφάλι του και την κίτρινη γραμμή ανάμεσα στα μάτια του. Τυπικό μέγεθος ενός ενήλικου ψαριού είναι τα 35 εκ. Χαρακτηρίζεται ως «πρωτανδρικό ερμαφρόδιτο», επειδή τα περισσότερα άτομα του είδους είναι αρσενικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους και αλλάζουν φύλλο στη συνέχεια. Κυρίως σαρκοφάγο – τρέφεται με μύδια, άλλα μαλάκια, ασπόνδυλα, αλλά περιστασιακά και με φυτά. 12. Λαβράκι (Dicentrarchus labrax): μακρόστενο ψάρι με υδροδυναμικό σχήμα. Ανοιχτό ασημί χρώμα στην κοιλιά του που σταδιακά σκουραίνει σε λαδοπράσινο στη ράχη του. Τα νεαρά έχουν ασημί στίγματα στη ράχη. Λαίμαργο και πολύ καλός κυνηγός, τρέφεται με μικρότερα ψάρια και ποικιλία ασπόνδυλων (π.χ. γαρίδες, καλαμάρια κλπ). Το μέγεθός του μπορεί να φτάσει το ένα μέτρο. 13. Κεφαλοειδή (Mugil cephalus και Liza spp.): ζουν κατά κοπάδια κυρίως σε ρηχά νερά, μέσα σε λιμάνια, σε λιμνοθάλασσες και καμιά φορά ανηφορίζουν και στα ποτάμια. Το σώμα τους είναι μακρύ με ράχη λίγο πλατιά σκεπασμένη με μεγάλα λέπια. Κύρια τροφή τους είναι το πλαγκτόν, μικρά καρκινοειδή, σκουλήκια κ.ά. Αναφέρονται με πολλά ονόματα ανάλογα με την ηλικία και την ποικιλία τους. Οι αυγομένες θηλυκές ονομάζονται μπάφες. Το κοινό αυγοτάραχο προέρχεται από αυτές. 14. Σαργός (Diplodus sargus): θεωρείται ένα από τα νοστιμότερα ψάρια. Αναγνωρίζεται από το μαύρο σημάδι στην αρχή της ουράς του και τις μαύρες εγκάρσιες ρίγες. Συνηθισμένο μήκος ενός ενήλικου ψαριού είναι τα 25 εκ. Είναι παμφάγο. Μπορεί να φάει από φύκια μέχρι μικρά μαλάκια και ασπόνδυλα. 15. Ζουρνάς (Valencia letourneuxi): μικρόσωμο είδος που φτάνει σε μήκος τα 6 – 7 εκ. Ζει κατά προτίμηση σε καθαρά πηγαία νερά με πλούσια υδροχαρή βλάστηση. Αντέχει και τα υφάλμυρα νερά, εκεί που αναμιγνύονται με τα γλυκά νερά. Θεωρείται απειλούμενο είδος. Απειλείται από τη συρρίκνωση και την ρύπανση των βιοτόπων που ζει. Παρατηρείται στις πηγές της Αντινιώτη και στο έλος Κουνουφαδίου. 29 30 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Η χλωρίδα της Λιμνοθάλασσας Σκίνο (Pistacia Lentiscus): Αειθαλής θάμνος ο οποίος αναπτύσσεται σε ποικιλία εδαφών. Δημιουργεί πυκνές συστάδες και χαρακτηριστικούς οικοτόπους. Ανθίζει την άνοιξη. Τα λουλούδια του είναι μικρά και κόκκινα. Ποικιλία σκίνου είναι και το γνωστό μαστιχόδεντρο της Χίου. Βούρλο (Juncus maritimus): Κοινό υδροχαρές φυτό που φυτρώνει σε ακτές, έλη και όχθες ποταμών. Οι βλαστοί του καταλήγουν σε λόγχες. Χρησιμοποιούταν σε σκληρές πλεκτές κατασκευές, όπως καλάθια ή σφυρίδες ελαιοτριβείου. Κρίνος της Θάλασσας (pancratium maritimum): Ποώδες φυτό με λευκό λουλούδι που φυτρώνει πάνω σε αμμώδεις παραλίες. Ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο. Ο πληθυσμός του μειώνεται εξαιτίας της τουριστικής ανάπτυξης των παραλιών που φύεται. Στην περιοχή της λιμνοθάλασσας Αντινιώτη εμφανίζεται κυρίως στην παραλία του Αγίου Σπυρίδωνα. Άγριες Ορχιδέες: Οικογένεια φυτών με μεγάλη ποικιλία ειδών. Στην περιοχή της Αντινιώτη εμφανίζονται αρκετά είδη. Συχνά χαρακτηρίζονται από όμορφα λουλούδια με έντονα χρώματα και πολύπλοκα σχήματα. Από τους βολβούς ορισμένων ειδών ορχιδέας παράγεται το σαλέπι. Καλάμι (Phragmites australis): Υδροχαρές φυτό που εμφανίζεται κυρίως σε περιοχές με γλυκό νερό. Συνήθως σχηματίζει μεγάλης έκτασης συστάδες οι οποίες αποτελούν καταφύγιο για πολλά ζώα: πουλιά, ερπετά, ασπόνδυλα και ψάρια. Μπορεί να λειτουργήσει ως «φίλτρο καθαρισμού» των υδάτων ενός υγροτόπου. Ο βλαστός του βρίσκει πολλές χρήσεις λόγω της μεγάλης αντοχής του και του μικρού του βάρους. Αρμυρίκι (Tamarix brevipetiolatum): Είδος αειθαλούς θάμνου ή δενδρυλλίου που συναντάται σε παράκτιους υγρότοπους. Είναι ανθεκτικό σε υψηλές τιμές αλατότητας και γι’ αυτό συναντάται ακόμα και σε παραλίες. Έχει λεπτά και μικρά φύλλα για να ελαττώσει τις απώλειες νερού. KΠΕ ΘΙΝΑΛΙΩΝ Το Γλωσσάρι της Λιμνοθάλασσας Αβιοτικά στοιχεία: τα μη ζώντα στοιχεία ενός οικοσυστήματος (έδαφος, νερό, κλίμα κ.τ.λ.) Ακουστική Οικολογία: εξετάζει το ρόλο των ήχων στη ζωή του ανθρώπου, τις σχέσεις που αναπτύσσουν οι άνθρωποι και τα άλλα έμβια όντα μέσω των ήχων και τους τρόπους με τους οποίους αυτοί οι έμβιοι οργανισμοί επηρεάζονται από το ηχητικό τους περιβάλλον. Αμμοθίνες: είναι μικροί λόφοι από άμμο που συνήθως βρίσκονται στις παράκτιες περιοχές. Ασφάκα: κοινός θάμνος της ελληνικής υπαίθρου. Φυτρώνει κυρίως σε πετρώδη εδάφη. Ο βλαστός και τα φύλλα του έχουν χνουδωτή υφή. Τα λουλούδια του είναι κίτρινα και ανθίζει στα μέσα της άνοιξης. Βίδρα: είδος υδρόβιου θηλαστικού που τρέφεται κυρίως με ψάρια και απειλείται με εξαφάνιση στην Ελλάδα. Βιοσυσσώρευση: συσσώρευση ρύπων σε ζώα και φυτά μέσω της διατροφής τους. Βιομεταφορά: μεταφορά των συσσωρευμένων ρύπων μέσω της τροφικής αλυσίδας. Βιομεγέθυνση: αύξηση της συγκέντρωσης των ρύπων από το κατώτερο προς το ανώτερο τροφικό επίπεδο. Βολκός: παραδοσιακό εργαλείο παγίδευσης ψαριών. Γόνος: το ψάρι στο πρώτο του στάδιο. Διβάρι: φυσικό ιχθυοτροφείο. Εκτατική Ιχθυοκαλλιέργεια: εκτροφή ψαριών με τη λιγότερη ανθρώπινη επέμβαση. Εντατική Ιχθυοκαλλιέργεια: εκτροφή ψαριών που βασίζεται στην εξολοκλήρου ανθρώπινη παρέμβαση. Ενδιαίτημα: οικότοπος, τόπος που ζει και συνήθως αναπαράγεται ένα είδος, ένας πληθυσμός ή μία βιοκοινότητα και χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες συνθήκες. Επιχωματώσεις: εναπόθεση χωμάτων και μπαζών με συνέπεια την άμεση υποβάθμιση του υγροτόπου και μείωση της έκτασής του. Έλος: τύπος υγροτόπου με στάσιμα νερά. Ευτροφισμός: φαινόμενο κατά το οποίο υψηλές συγκεντρώσεις θρεπτικών συστατικών σε ένα υδάτινο οικοσύστημα οδηγούν σε υπέρμετρη ανάπτυξη των φυτικών οργανισμών. Συχνά έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό, το θάνατο ψαριών και τη γενικότερη υποβάθμιση του υδάτινου περιβάλλοντος. Ζωοπλαγκτόν: οι μικρότεροι υδρόβιοι ετερότροφοι οργανισμοί. Χαρακτηρίζονται ως ζωικοί οργανισμοί και τρέφονται με βακτήρια, φυτοπλαγκτόν, νεκρή οργανική ύλη ή και με άλλα ζωοπλαγκτονικά είδη. Ηχοτοπίο: σύνολο ήχων που δημιουργούν ένα περιβάλλον (ηχητικό περιβάλλον). Τα ηχοτοπία μελετούνται από ακουστικούς ηχολόγους σαν μέσο για την κατανόηση του ρόλου που παίζουν οι ήχοι σε ένα περιβάλλον. Ιχθυοκαλλιέργεια: εκτροφή ψαριών σε τεχνητές συνθήκες. Ιχθυοτροφείο: φυσικός ή τεχνητός χώρος εκτροφής ψαριών. Καλαμιώνας: έκταση που καλύπτεται από καλάμια, συχνά βαλτώδης. Αποτελεί καταφύγιο πολλών ζωικών οργανισμών, ενώ με το ριζικό του σύστημα, καθαρίζει τα νερά και λειτουργεί ως φυσικό φίλτρο του νερού. Κορίτο: ξύλινη βάρκα χωρίς καρίνα που χρησιμοποιείται σε λίμνες. Λεκάνη απορροής: περιοχή γύρω από ένα υδάτινο οικοσύστημα που οριοθετείται από τις κορυφές των γύρω βουνών ή υψωμάτων και συγκεντρώνει τα νερά των πηγών και κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι, χαλάζι) στο υδάτινο οικοσύστημα. Λεκάνη διαχείμασης: τάφρος για την προστασία των ψαριών κατά τους χειμερινούς μήνες. Λιμνόσπιτο: χώρος αποθήκευσης των εργαλείων του ψαρά. Μπούκα: στόμιο εισόδου και εξόδου νερού σε μια λιμνοθάλασσα. Natura 2000 : δίκτυο ευρωπαϊκών προστατευόμενων περιοχών. Παλίρροια: φυσικό φαινόμενο της περιοδικής ανόδου και καθόδου της στάθμης του νερού μίας μεγάλης λίμνης και κυρίως των θαλασσών. Η άνοδος της στάθμης ονομάζεται πλημμυρίδα ενώ η κάθοδος ονομάζεται άμπωτη . Το φαινόμενο αυτό που επαναλαμβάνεται δύο φορές το 24ώρο οφείλεται στη βαρυτική έλξη της Σελήνης αλλά και του Ήλιου πάνω στη Γη, καθώς και στην περιστροφή των ουρανίων σωμάτων αυτών. Πλαγκτόν: μικροσκοπικοί φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί που αιωρούνται στο επιφανειακό κυρίως στρώμα νερού. Τροφική αλυσίδα: είναι μια αλληλουχία οργανισμών όπου ο προηγούμενος συνιστά τροφική πηγή για τον επόμενο π.χ. παραγωγός (φυτό), 1ος καταναλωτής (φυτοφάγο ζώο), 2ος καταναλωτής (σαρκοφάγο ζώο), αποικοδομητής (μικροοργανισμός). Υγρότοπος: κάθε τόπος που καλύπτεται μόνιμα ή εποχικά από ρηχά νερά ή που δεν καλύπτεται ποτέ από νερά, αλλά έχει υπόστρωμα υγρό για μεγάλο διάστημα του έτους. Έτσι, ως υγρότοποι μπορούν να θεωρηθούν: ρηχές λίμνες, ρηχά ποτάμια, έλη, λιμνοθάλασσες, πηγές με νερό γλυκό, αλμυρό ή υφάλμυρο. Φυτοπλαγκτόν: μικροσκοπικοί υδρόβιοι φυτικοί οργανισμοί που αιωρούνται στο νερό. 31 32 ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ: Ένας Υφάλμυρος Κόσμος Βιβλιογραφία «Ανακαλύπτω τα Μυστικά του Τόπου μου - Βιοποικιλότητα», ΚΠΕ Μακρινίτσας, 2007 Βιοποικιλότητα, το Εργαστήρι της Ζωής», ΚΠΕ Καστοριάς, 2000 Διαφάνειες από το μάθημα «Υδατικό Περιβάλλον και Ανάπτυξη», Δ. Μαμάης, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Δ.Μ.Π.Σ) «Περιβάλλον και ανάπτυξη», 2008-2009 «Εξερευνώντας τη Λίμνη Άγρα», ΚΠΕ Έδεσσας 2006 «Έρευνα και Μελέτη Ελληνικών Ηχοτοπίων», Α. Μνιέστρης , Ι.Δ. Παντής , Χ. Κουτσοδημάκης , Ν. Βαλσαμάκης , Ακουστική 2006 «Κερκυραϊκά: Ιστορία, Λαογραφία», Ι. Μπουνιά, Αθήνα 1958 «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την Αλιευτική Αξιοποίηση της Λιμνοθάλασσας Αντινιώτη με την Κατασκευή Τεχνικών Έργων», Δ. Ασωνίτου, Δήμος Θιναλίων, Κέρκυρα 2003 «Παίζω και Ανακαλύπτω - Μεσόγειος Θάλασσα, Πηγή Ζωής», εκπαιδευτικό πακέτο, Εκδ. Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2002 «Τεχνική Έκθεση Εκτίμησης των Επιπτώσεων του Έργου Ηλεκτροφωτισμού στην Περιοχή Natura της Λιμνοθάλασσας Αντινιώτη», Άννα Γκατζέλια, Δήμος Θιναλίων, Κέρκυρα 2005 «Τα Πουλιά της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης», Sverson Lars, P. Grant, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, 2007 «Το Ποτάμι - Εγχειρίδιο Παιδαγωγικών Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης», Δ. Καλαϊτζίδη, Β. Ψαλλιδά, 1999 Εκδόσεις Κριτική «Τροφικές Αλυσίδες της Θάλασσας», ΚΠΕ Δραπετσώνας, 2008 «Ηχος και Φύση», ΚΠΕ Ποροίων Σερρών «Η Χλωρίδα της Περιοχής του Δήμου Θιναλίων», Περιβαλλοντική Ομάδα Γυμνασίου Δήμου Θιναλίων, Εκδόσεις Έψιλον, 2002 Ιστοσελίδες «Φιλότης-Τράπεζα Στοιχείων για την Ελληνική Φύση», Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, http://www.itia.ntua.gr http://www.wikipedia.org http://blog.mlive.com «Η κόκκινη λίστα των απειλούμενων ειδών», http://www.iucnredlist.org/ «Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ», http://www.fao.org «Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.» http://www.minenv.gr http://www.evros-delta.gr http://www.geocities.com Χρησιμοποιήθηκε φωτογραφικό υλικό από: http//www.shutterstock.com Σχέδια καλαμιού: USDA-NRCS PLANTS Database / Hitchcock, A.S. (rev. A. Chase). 1950. Manual of the grasses of the United States. USDA Miscellaneous Publication No. 200. Washington, DC. http://en.wikipedia.org http://www.digital-camera.gr Επίσης, χρησιμοποιήθηκε φωτογραφικό υλικό από το αρχείο του βιολόγου κ. Σταμάτη Γκίνη, των μελών της Π.Ο. του Κ.Π.Ε. Θιναλίων και από το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας, Ευχαριστούμε τον κ. Σταμάτη Γκίνη, βιολόγο και τον κ. Νίκο Παγάνο, ψαρά της λιμνοθάλασσας για την συνεισφορά τους. Ευχαριστούμε τους κατοίκους των δημοτικών διαμερισμάτων Λουτσών και Περίθειας για τις προφορικές μαρτυρίες που αφορούν την Λιμνοθάλασσα Αντινιώτη. Ευχαριστούμε τον κ. Βαγγέλη Κουλούρη για την παραχώρηση των αεροφωτογραφιών. © Copyright 2009 Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Θιναλίων Δ.Δ. Λουτσών, Δήμος Θιναλίων Κέρκυρα, Τ.Κ. 49081 Τηλ/ Fax: 2663098176 e-mail: [email protected] www: http://www.kpethinal.gr Συγγραφική ομάδα – επιμέλεια κειμένων: Ανδρέας Μπολέτσης Ελένη Ζάγουρα Αλέξανδρος Παναγιώτου Διορθώσεις για την ηλεκτρονική έκδοση: Ελευθερία Μαρίνη Μέλη της Π.Ο. του Κ.Π.Ε. Θιναλίων Γραφιστική Επιμέλεια Φιλένη Λοράνδου ISBN: 978-960-98889-1-2 Το παρόν τετράδιο δραστηριοτήτων εκδόθηκε στα πλαίσια της πράξης «Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης» του επιχειρησιακού προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του ΥΠ.Ε.Π.Θ. με φορέα υλοποίησης το Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας (Ε.Ι.Ν.) και εκδίδεται για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών των προγραμμάτων «Ένας Υφάλμυρος Κόσμος» και «Εξερευνώντας τη Λιμνοθάλασσα Αντινιώτη». Το τετράδιο δραστηριοτήτων αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του Κ.Π.Ε. Θιναλίων. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή του για εκπαιδευτικούς σκοπούς, με αναφορά στην πηγή προέλευσης.
© Copyright 2024 Paperzz
