ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΕΦΑΝΑΤΟΣ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΣΕ ΣΥΓΧΥΣΗ ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΜΑΪΟΣ 2013 Α’ΕΚΔΟΣΗ © ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΕΦΑΝΑΤΟΣ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΣΕ ΣΥΓΧΥΣΗ ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΜΑΪΟΣ 2013 ISBN: 978-960-93-5039-6 2 3 Αφιερωμένο σε όσους δεν μπορούν να έχουν μια ήσυχη ζωή όταν ο διπλανός τους υποφέρει 4 5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. 8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ 10 ΓΙΑΤΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΝΟΜΙΣΜΑ……………………………………………………………………………………… ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ –ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ……………………………………… 11 Η ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΜΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΜΕ ΣΤΑΘΕΡΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΝΕΡΟΥ ………………………………………………………… 12 ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ.………….………………………………………………………………………………………………….… 13 Η ΑΝΙΣΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ……………………………………………………………………………………… 15 ΓΙΑ ΠΟΙΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ Ο ΤΟΤΕ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ ΘΕΩΡΗΣΕ ΠΩΣ ΗΤΑΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ Η ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ ……………………… 16 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ…………………………………………………………………………………………………………..… 19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΤΑΞΙΔΙ ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ………………………………………………………………………………………………… 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ ΣΕΝΑΡΙΟ…………………………………………………………………………………………………….. «ΑΤΖΕΝΤΑ 2010»………………..……………………………………………………………………………………………………….. ΧΑΛΑΡΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Κ.Τ ΚΑΤΑ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ……………………. 24 25 27 ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ……………………………………………………………………………………………………………….. 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ Ο ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΚΑΜΟΥΦΛΑΖ ΣΤΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ….…………………………........……… 30 ΟΣΟ Η ΧΩΡΑ ΕΙΧΕ ΕΘΝΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑ………..……………… 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4:ΧΡΟΝΙΚΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΕΙ Η ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ……………………………………………………………..……………. 34 ΠΩΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΘΗΚΕ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ………………………………………… 36 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ………………………………………………………………………………………………………………………. 38 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5:ΛΑΘΟΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΛΙΤΟΤΗΤΑ…………………………………………………………………………………………………………………………..……….. 40 ΟΙ ΛΑΘΟΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ …………………………………………………………………………………………………………… 40 ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ…………………………………………………………………………………………………………………………….. 41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6:«ΝΟΙΚΟΚΥΡΗΔΕΣ» ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ «ΝΟΙΚΟΚΥΡΗΔΕΣ» ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ………………………………………………………………… 44 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ:ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ……….………………………………………………….……… 47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7:ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΚΙΝΕΖΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ……………………………………………………………..…………….. 52 Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΚΑΙ Ο ΔΙΠΛΟΣ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΟΣ.……………………………………………….………………. 54 ΤΟ ΛΟΜΠΙ ΤΟΥ ΕΥΡΩ………………………………………………………………………………………………..…………………. 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8:ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΕΣ…………………………………………………………………………………………………………. 56 ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩ; ……………………………………………………………………………………………………………. 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9:ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΟΜΟΣΠΟΝΔΟΠΟΙΗΣΗ ………………………………………………………………………………………………………………… 60 ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ………………………………………………………………………………………… 61 ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ ……………………………………………………………………………………………………………63 GREXIT………………………………………………………………………………………………………………………………………… 64 ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ……………………………………………………………………………………………………………. 65 70 72 74 80 ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία βιώνει έναν πρωτοφανή εφιάλτη. Διανύουμε τον πέμπτο χρόνο ύφεσης και όλοι οι αναλυτές βλέπουν συνέχισή της τουλάχιστον έως και το 2014. Η σωρευτική μείωση του ΑΕΠ από το 2008 που άρχισε η κρίση έχει ξεπεράσει το 20%1, ενώ η ανεργία έχει εκτιναχθεί στο 26,8%2, ποσοστό που είχε να δει η ελληνική κοινωνία από το 1960!Η αγοραστική δύναμη έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 19783 και παρ’ όλα τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα, ούτε το έλλειμμα ούτε το χρέος αποκλιμακώνονται με ρυθμούς που να μας κάνουν αισιόδοξους . Την ώρα που η κυβέρνηση δίνει τη «μάχη» της παραμονής της χώρας στην ευρωζώνη, η κοινωνία σαρώνεται από ένα νέο πακέτο επώδυνων μέτρων. Δεν είναι όμως το πρώτο και πιθανότατα, παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς ,δεν είναι και το τελευταίο. Τι ακριβώς όμως πήγε τόσο λάθος και η ελληνική οικονομία οδηγήθηκε στη χρεοκοπία και ο λαός στην εξαθλίωση; Για τα αίτια της ελληνικής κρίσης έχουν γραφεί πολλά και έχουν ειπωθεί ακόμα περισσότερα. Ο Ελληνικός λαός όμως, παρ’ όλη την υπερπληροφόρηση εξακολουθεί να βρίσκεται σε μεγάλη σύγχυση. Πρόθεσή μου είναι να ξεδιαλύνω αυτήν τη σύγχυση μεταφέροντας στον αναγνώστη τα συμπεράσματα μου για την πραγματική αιτία της ελληνικής κρίσης. Αν ο λαός έχει γνώση των δεδομένων, θα μπορέσει πιο εύκολα να διαμορφώσει τη σκέψη και τη στάση του στις κρίσιμες εποχές που ακολουθούν. 8 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ ΓΙΑΤΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΝΟΜΙΣΜΑ Οι λόγοι που οδήγησαν τις χώρες της Ε.Ε. να εγκαταλείψουν τα εθνικά τους νομίσματα και να υιοθετήσουν ένα ενιαίο νόμισμα ήταν τόσο πολιτικοί όσο και οικονομικοί. Η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος προκρίθηκε από την ευρωπαϊκή ελίτ σαν την έμπρακτη απόδειξη της βούλησής της προς την πολιτική ολοκλήρωση. Είχαν διαμορφωθεί δύο τάσεις. Μονεταριστές οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι η νομισματική ολοκλήρωση προηγείται της πολιτικής συγχώνευσης που έπεται ως αποτέλεσμα της πρώτης. Οι δε κλασικοί οικονομολόγοι πρέσβευαν το αντίθετο. Τελικά επικράτησαν οι απόψεις των πρώτων. Έτσι για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία διαφορετικά κράτη υιοθέτησαν ένα κοινό νόμισμα χωρίς να έχει προηγηθεί η πολιτική ένωσή τους. Πέραν όμως τους πολιτικούς λόγους, υπήρξαν «σοβαρότεροι» οικονομικοί λόγοι. Η δημιουργία του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος προσδοκούσε στο να εξελιχθεί σε αποθεματικό νόμισμα ανταγωνιστικό του δολαρίου και στο να εδραιώσει το ζωτικό χώρο για τις γερμανικές εξαγωγικές βιομηχανίες. Το κοινό νόμισμα δημιουργήθηκε «καθ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση» του γερμανικού μάρκου. Μια ανεξάρτητη ΕΚΤ αντικατέστησε την Bundesbank (Κεντρική Τράπεζα της Γερμανίας) «ορκισμένη» στη νομισματική ορθοδοξία και στον πόλεμο του «τέρατος» του πληθωρισμού. Έτσι , από τον Ιανουάριο του 2002 το γερμανικό μάρκο, με τη νέα του εμφάνιση και το νέο του εύηχο όνομα επεκτάθηκε σε όλη την οικονομική ένωση και η Ευρώπη μπήκε στον αστερισμό του ευρώ. 10 ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ- ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας4 αναφέρεται ότι: «Το βασικό καθήκον της ΕΚΤ είναι να διατηρεί την αγοραστική δύναμη του ευρώ και, συνεπώς, τη σταθερότητα των τιμών στη ζώνη του ευρώ». Με «όπλο» λοιπόν, το επιτόκιο του ευρώ , επιδιώκεται ο μέσος πληθωρισμός των χωρών του ευρώ να μην ξεπερνά το 2%. Εδώ εντοπίζεται και η ρίζα της προβληματικής αρχιτεκτονικής της Ευρωζώνης. Ενώ οι δεκαεπτά χώρες-μέλη της Ευρωζώνης διαθέτουν οικονομίες με διαφορετικά χαρακτηριστικά και δυνατότητες, για το ύψος του μέσου πληθωρισμού και μόνο για αυτό, αντιμετωπίζονται από την ΕΚΤ σαν μία οικονομία. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Όταν δημιουργήθηκε η Ευρωζώνη ,τον Ιανουάριο του 2002, όλα τα χρηματικά μεγέθη των χωρών που εντάχθηκαν σε αυτήν (καταθέσεις, δάνεια, χρέος κλπ) μετατράπηκαν σε ευρώ με την ισοτιμία που είχε ορισθεί για κάθε χώρα*. Αυτή η αρχική ποσότητα χρήματος, δεδομένου ότι η ΕΚΤ είναι ανεξάρτητη και δεν τυπώνει χρήμα προκειμένου να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματα των χωρών, παραμένει αμετάβλητη. Μια αύξηση άλλωστε της ποσότητας του χρήματος θα οδηγούσε και σε αύξηση της ζήτησης άρα και σε αύξηση του επιπέδου των τιμών, κάτι που όπως είδαμε, είναι αντίθετο με την επιδίωξη του ευρωσυστήματος. Με λίγα λόγια λοιπόν, όλα τα μέλη της Ευρωζώνης έχουμε να μοιρασθούμε μια σταθερή ποσότητα χρήματος. * Η ισοτιμία(1€=340δρχ) με την όποια η Ελλάδα έγινε δεκτή στην Ευρωζώνη είχε θεωρηθεί ιδιαιτέρως ευνοϊκή. Η αλήθεια είναι ότι δεν ανταποκρινόταν στις πραγματικές δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας. Θα πει βέβαια κάποιος ότι ήταν θετικό γιατί οι Έλληνες βρεθήκαμε με περισσότερα χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς μας. Όσοι όμως ισχυρίζονται αυτό παραβλέπουν δύο παγίδες :α) αποκτήσαμε και περισσότερο χρέος σε ευρώ εξαιτίας αυτής της «ευνοϊκής» ισοτιμίας και β) η υπερβάλλουσα αυτή ρευστότητα των νοικοκυριών, κατά κύριο λόγο διοχετεύθηκε στην κατανάλωση εισαγόμενων προϊόντων επιβαρύνοντας το εμπορικό ισοζύγιο 11 Η ΕΥΡΩΖΩΝΗ ΜΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΜΕ ΣΤΑΘΕΡΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΝΕΡΟΥ Θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε λοιπόν, την ευρωζώνη σαν μια δεξαμενή η οποία περιέχει σταθερή ποσότητα νερού. Κάθε κράτος-μέλος διαθέτει από ένα σωλήνα με τον οποίο αντλεί νερό προκειμένου να καλύψει τις χρηματοδοτικές του ανάγκες.(βλ. σχήμα 1) Η διαφορά βρίσκεται στο πόσο παχύς είναι ο κάθε σωλήνας. Το πάχος του σωλήνα εξαρτάται από την ανταγωνιστικότητα της κάθε οικονομίας. Όσο πιο ανταγωνιστική είναι η οικονομία μιας χώρας-μέλους, τόσο πιο παχύς είναι και ο σωλήνας που διαθέτει άρα και πιο πολύ το νερό που μπορεί να ρουφήξει και το αντίθετο. Όσο μάλιστα , μια οικονομία ρουφάει νερό τόσο μεγαλώνει το «στομάχι» της με αποτέλεσμα οι δυνατότητες της να αυξάνονται και ο σωλήνας της να γίνεται όλο και μεγαλύτερος. Αντίθετα οι λιγότερο ανταγωνιστικές οικονομίες όλο και περιορίζονται σε μικρότερη ποσότητα νερού και ο σωλήνας που διαθέτουν όλο και μικραίνει. Δεδομένης λοιπόν, της σταθερής ποσότητας χρήματος και του διαφορετικού επιπέδου ανταγωνιστικότητας των οικονομιών των δεκαεφτά χωρών του ευρωσυστήματος, ήταν μοιραίο οι πιο ανταγωνιστικές οικονομίες να αποκτήσουν τη μερίδα του λέοντος από αυτήν την ποσότητα χρήματος και οι λιγότερο ανταγωνιστικές οικονομίες να περιοριστούν σε μικρότερο μερίδιο. Αλλά και η αναπλήρωση των απωλειών μέσω των εξαγωγών σε τρίτες χώρες ήταν για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, με εξαίρεση τη Γερμανία, ένας ανέφικτος στόχος. Η παγκοσμιοποίηση, με την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων και των εμπορευμάτων η οποία υπαγορεύθηκε από τις μεγάλες πολυεθνικές της Δύσης, είχε ως αποτέλεσμα τη διολίσθηση συνολικά του δυτικού κόσμου στο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Τα κέρδη των πολυεθνικών μπορεί να πολλαπλασιάστηκαν , ο μεγάλος χαμένος όμως είναι οι δυτικές κοινωνίες. Από κυρίως παραγωγοί έχουν μετατραπεί σε κυρίως καταναλωτές Η Ελλάδα αλλά και οι 12 υπόλοιπες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση από αυτόν τον κανόνα. Ευρωζώνη μια δεξαμενή με σταθερή ποσότητα νερού (χρήματος). (Σχήμα 1) ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑ Τα αποτελέσματα της προβληματικής αρχιτεκτονικής του ευρωσυστήματος δεν άργησαν να φανούν. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κάποιος θεσμοθετημένος μηχανισμός ανακύκλωσης των πλεονασμάτων, η λειτουργία της Ευρωζώνης οδήγησε στην αδιάκοπη μεταφορά πόρων από τις λιγότερο ανταγωνιστικές οικονομίες του νότου προς τις περισσότερο ανταγωνιστικές οικονομίες του βορρά, και βασικά προς τη Γερμανία καταρρίπτοντας έτσι το σχετικό περί αντιθέτου μύθο. Η επιδείνωση των ελλειμμάτων στο εμπορικό ισοζύγιο των χωρών της περιφέρειας και η ταυτόχρονη αύξηση του πλεονάσματος της Γερμανίας αποτελεί αδιάψευστο μάρτυρα (πιν.1). Αυτή όμως η μεταφορά πόρων, που τα πρώτα χρόνια του ευρώ δεν είχε γίνει αισθητή χάριν του φθηνού δανεισμού, οδηγεί μοιραία στη συρρίκνωση του ΑΕΠ των ελλειμματικών χωρών. Η ύφεση όμως οδηγεί: α)στον περιορισμό των δημοσίων δαπανών α) στο τέλος του κοινωνικού κράτους και γ) στα εκρηκτικά ποσοστά ανεργίας για τις περιφερειακές οικονομίες. Το τραγικότερο είναι πως με τον τρόπο που δομήθηκε και λειτούργησε η Ευρωζώνη, αντί να φέρει πιο κοντά τις κοινωνίες και τις οικονομίες της Ε.Ε , μεγάλωσε περισσότερο την απόσταση μεταξύ τους, δυσκολεύοντας έτσι το βήμα της πολιτικής ενοποίησης. Στην πραγματικότητα, η 13 αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης, κατέστησε τα κράτη-μέλη από εταίρους-συνοδοιπόρους σε σκληρούς ανταγωνιστές για το ποιος θα καρπωθεί πρώτος τη σταθερή ποσότητα χρήματος. Να σημειώσουμε τώρα κάτι σημαντικό. Τα δύο «δεινά» της οικονομίας που γενικά προσπαθούμε να αποφύγουμε είναι ο πληθωρισμός από τη μία και η ανεργία από την άλλη. Τα δύο αυτά μεγέθη συνήθως κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις. Συγκεκριμένα όσο η ποσότητα του χρήματος αυξάνεται, έχουμε αύξηση της συνολικής ζήτησης και κατά συνέπεια της απασχόλησης. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος να δημιουργηθούν πληθωριστικές πιέσεις. Αντίθετα αν η ποσότητα του χρήματος μειώνεται, έχουμε μείωση της συνολικής ζήτησης και κατά συνέπεια της απασχόλησης. Ο πληθωρισμός όμως μοιραία αποκλιμακώνεται. Τώρα , αν ήταν να διαλέξει η οικονομική ελίτ, θα επέλεγε να μην έχουμε πληθωρισμό και ας έχουμε ανεργία, δεδομένου ότι δεν επιθυμεί τη μείωση της αξίας των χρηματικών διαθεσίμων που έχει στην κατοχή της, ενώ η ανεργία δεν την ενοχλεί τόσο, καθότι το εισόδημα της δεν προέρχεται από την εργασία της. Από την άλλη, η εργατική τάξη θα επέλεγε το αντίθετο, δεδομένου ότι δεν φοβάται τόσο τον πληθωρισμό όσο την ανεργία η οποία αποδυναμώνει την ισχύ, τα δικαιώματα αλλά και το εισόδημα της. Όπως είδαμε, στόχος του ευρωσυστήματος είναι η σταθερότητα των τιμών. Αν το ευρωσύστημα επέλεγε ως στόχο την τόνωση της απασχόλησης ,όπως για παράδειγμα η FED*, που στο καταστατικό της περιλαμβάνει ρητή εντολή για τη στήριξη της απασχόλησης, θα είχαμε μια μεταφορά πόρων τόσο από τις πιο ανταγωνιστικές προς τις λιγότερο ανταγωνιστικές οικονομίες, όσο και από τα πλουσιότερα προς τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα .Τους κανόνες όμως τούς θέτουν οι ισχυροί. *Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής 14 Η ΑΝΙΣΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που καθορίζουν την ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας και γιατί το παιχνίδι για την Ελλάδα αλλά και για τις υπόλοιπες χώρες της περιφέρειας ήταν εξ αρχής χαμένο; Η ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας μπορεί να επιδιωχθεί με τέσσερις τρόπους ή συνδυασμό αυτών: 1. Με συνεχή προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας των προϊόντων, με την καινοτομία και τη διαφορετικότητα. Πεδίο που έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα οι ανεπτυγμένες οικονομίες. (ΗΠΑ, Βόρεια Ευρώπη, Ιαπωνία κλπ) 2. Με ένταση εργασίας και χαμηλές τιμές των αμοιβών των εργαζομένων, στρατηγική που βασικά υιοθετούν οι αναπτυσσόμενες οικονομίες. (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία κ.κλπ) 3. Με πολιτικές προστατευτισμού. (Πχ επιβολής δασμών στα εισαγόμενα προϊόντα – εμπορεύματα και ενίσχυσης των εξαγωγών μέσω επιδοτήσεων) 4. Με επιδίωξη μιας «ευνοϊκής» συναλλαγματικής ισοτιμίας. Στρατηγική που υιοθετούν όλες οι οικονομίες.( Με εξαίρεση την Ελλάδα και τις υπόλοιπες οικονομίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας) Η Ελλάδα με την ένταξή της αρχικά στην κοινή αγορά και στη συνέχεια στην Ευρωζώνη απώλεσε τη δυνατότητα αξιοποίησης του τρίτου και τέταρτου τρόπου. Αν θα θέλαμε ν’ αποφύγουμε τη σύνθλιψη του εργατικού κόστους σαν παράγοντα ανταγωνιστικότητας, έπρεπε να τρέξουμε σ’ ένα αγώνα δρόμου , σαν ίσος προς ίσο, με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης στο πρώτο πεδίο ανταγωνιστικότητας, δηλαδή την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας. Ο αγώνας όμως ήταν εξαρχής άνισος για τις περιφερειακές οικονομίες, με δεδομένο ότι ξεκινούσαν αυτήν την κούρσα πολύ πιο πίσω σε σχέση με τις χώρες του αναπτυγμένου βορρά. Για να ήταν ρεαλιστικό το σενάριο λειτουργικότητας της Ευρωζώνης , απαιτούσε από τις χώρες της 15 περιφέρειας να κάνουν άλματα προόδου και ταυτόχρονα οι χώρες του κέντρου, αν όχι να μένουν στάσιμες ,τουλάχιστον να προχωράνε με πιο αργά βήματα. Θεωρητικά η ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα εξαιρετικά επιτακτικό κίνητρο εκσυγχρονισμού και προόδου για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Σε περίπτωση όμως αποτυχίας ,το κόστος που θα καλούνταν να πληρώσει η χώρα θα ήταν ανυπολόγιστο. Το μέλλον όμως ολόκληρων λαών δεν μπορεί να παίζεται στα ζάρια. Ο βάτραχος έπρεπε από τη μια στιγμή στην άλλη να γίνει πρίγκιπας. Αυτά όμως γίνονται μόνο στα παραμύθια. Αν η δημιουργία της Ευρωζώνης δεν ήθελε να υπηρετήσει άλλου είδους σκοπιμότητες, το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι ότι βασίστηκε σ’ ένα υπεραισιόδοξο σενάριο. Δυστυχώς, επτά μόνο χρόνια ήταν αρκετά για να διαψεύσουν αυτή την υπεραισιοδοξία. Η ελληνική οικονομία, με την ένταξή της στην Ευρωζώνη απέκτησε μια ισοτιμία που δεν της ταίριαζε. Αντίθετα, με τις χώρες του ανεπτυγμένου Βορρά, η παραγωγική βάση και διάρθρωσή της δεν μπόρεσε να «αντέξει» ένα σκληρό νόμισμα. Γειτονικές οικονομίες με παρεμφερή παραγωγική βάση προς την ελληνική απέκτησαν πλεονέκτημα. Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. Η σωρευτική απώλεια ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας τη δεκαετία του ευρώ ξεπερνά το 45%5! ΓΙΑ ΠΟΙΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ Ο ΤΟΤΕ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΚΩΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ ΘΕΩΡΗΣΕ ΠΩΣ ΗΤΑΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ Η ΑΝΑΓΚΗ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Όταν ιδρύθηκε η ΟΝΕ, πολλοί αναλυτές τόσο στη Μ. Βρετανία, στις Η.Π.Α όσο και στο εσωτερικό της χώρας είχαν εκφράσει ισχυρές επιφυλάξεις για το μέλλον ενός τέτοιου εγχειρήματος. Σε κάθε περίπτωση, η Γερμανία όντας μια εξαγωγική χώρα που έχει ανάγκη την εξωτερική ζήτηση για να απορροφηθεί η 16 εγχώρια παραγωγή της είχε αυτονόητους λόγους να θέλει τη δημιουργία της Ευρωζώνης. Για ποιους λόγους όμως η Ελλάδα , μια μικρή ελλειμματική* χώρα, αποφάσισε να εγκαταλείψει το εθνικό της νόμισμα και να υιοθετήσει το ευρώ; Ο τότε πρωθυπουργός κ. Κώστας Σημίτης στο βιβλίο του «Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα» (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ), στο κεφάλαιο με τίτλο «Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΝΕ»(σ.168) μας περιγράφει το σκεπτικό βάσει του οποίου θεώρησε πως ήταν επιτακτική η ανάγκη ένταξης της χώρας στην Ευρωζώνη. Συγκεκριμένα αναφέρει: «…Θέλουμε να ανήκουμε σε ένα από τα ισχυρά κέντρα πολιτικής στον κόσμο και να έχουμε διευρυμένες δυνατότητες πολιτικής; Να είναι το νόμισμά μας ένα από τα πιο ισχυρά νομίσματα του κόσμου θωρακίζοντας την ελληνική οικονομία απέναντι στις διεθνείς κρίσεις; Ή πιστεύουμε ότι, παρά την υστέρηση και τις αδυναμίες μας, θα μπορέσουμε να ελέγξουμε μόνοι μας τις παγκόσμιες εξελίξεις προς όφελος μας; Για τη νέα κυβέρνηση η ΟΝΕ ήταν το μέσο για να πάψει η Ελλάδα να βρίσκεται στο περιθώριο των εξελίξεων, για να μη χάσει άλλες ευκαιρίες και να συμμετάσχει στις ιστορικές ανακατατάξεις στην Ευρώπη…Η ένταξη στην ΟΝΕ συμπύκνωνε με εντυπωσιακό τρόπο την απάντηση στην αγωνία της ελληνικής κοινωνίας για ένα πιο σταθερό μέλλον, για ένα τρόπο να ξεφύγουμε από την υστέρηση…Πολύ περισσότερο θα σήμαινε μια συνολικότερη αλλαγή , όχι μόνο στο πλαίσιο της οικονομικής πολιτικής αλλά και στους τομείς της πολιτικής καθώς και στη θέση της χώρας στον ευρύτερο γεωπολιτικό χάρτη». Σε άλλο σημείο αναφέρει «… Η δραχμή ήταν αδύναμη να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κρίση…Χωρίς την προοπτική της ένταξης …η χώρα θα περιθωριοποιούταν ταχύτατα .Η πορεία προς την ΟΝΕ… εξασφάλισε την εισαγωγή του ευρώ στην Ελλάδα και την εξάλειψη της συναλλαγματικής αβεβαιότητας , που επί χρόνια δυσκόλευε τη δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό και *Ελλειμματική είναι η χώρα που παρουσιάζει σταθερά έλλειμμα στο εμπορικό της ισοζύγιο και αντίστοιχα πλεονασματική αυτή που έχει πλεόνασμα 17 απέτρεπε ξένες επενδύσεις…Εκτός όμως από τις οικονομικές επιπτώσεις , η αδυναμία ένταξης μας στην ΟΝΕ θα είχε ενσπείρει και γενικότερη αμφισβήτηση για την ικανότητα της χώρας να ανταποκριθεί έγκαιρα και με επάρκεια στις μεγάλες προκλήσεις.» Συμπυκνώνοντας τους λόγους που έκαναν τον πρώην πρωθυπουργό να πάρει τη μεγάλη απόφαση θα λέγαμε πως είναι οι εξής: 1. Με το ευρώ θα μπορούσε η χώρα να εξαλείψει τις επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων. 2. Με τα χαμηλά επιτόκια και την απουσία συναλλαγματικού κινδύνου θα προσελκύαμε επενδύσεις. 3. Δεδομένου πως η ευρωπαϊκή προοπτική είναι στρατηγικής σημασίας για τη χώρα , είχαμε «υποχρέωση» να ακολουθήσουμε οτιδήποτε κι αν δρομολογείτο από το ευρωπαϊκό ιερατείο. 4. Η χώρα «θωρακίζεται» και γεωπολιτικά. Σχολιάζοντας τις θέσεις του πρώην πρωθυπουργού, έχοντας όμως αποκομίσει και την εμπειρία των δέκα πρώτων χρόνων του ευρώ, θα παρατηρούσαμε τα εξής: 1. Όπως φάνηκε από την οικονομική κρίση του 2008 , το ευρώ μπορεί να λειτούργησε σαν ασπίδα για την οικονομία της Γερμανίας ,αλλά για τις περιφερειακές οικονομίες λειτούργησε σαν κόμπος στο λαιμό. Μια οικονομία προστατεύεται αν είναι αυτάρκη με ισχυρή πραγματική οικονομία και πρωτογενή παραγωγή. Το ισχυρό νόμισμα από μόνο του δε λέει τίποτα αν δε συνοδεύεται από τα παραπάνω. 2. Η εξάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου από μόνη της δεν ήταν αρκετή για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και αυτό για δύο βασικούς λόγους: α )απαιτούνται και πολλά άλλα τα οποία έπρεπε να είχαν γίνει πριν από τη δημιουργία της ΟΝΕ (πάταξη της γραφειοκρατίας , της διαφθοράς κ.λπ.) και β) γιατί οι 18 αναπτυγμένες χώρες του βορρά και κυρίως η Γερμανία είχαν άλλους σχεδιασμούς. (βλ. επόμενο κεφάλαιο). Δυστυχώς , η εμπειρία έδειξε ότι οι μόνες επενδύσεις που έγιναν στην Ελλάδα αφορούσαν τη δημιουργία αλυσίδων πώλησης εισαγόμενων προϊόντων (carrefour, mediamarkt κλπ) 3. Η Δανία αλλά και η Μ. Βρετανία, οι οποίες αποφάσισαν να κρατήσουν το εθνικό τους νόμισμα παραμένοντας στην Ε.Ε δεν υπέστησαν κάποιου είδους υποβάθμιση. Αντίθετα η Ελλάδα τα τελευταία τρία χρόνια έχει υποστεί μια ανυπολόγιστη ζημιά στη διεθνή της φήμη. Αν, λοιπόν, τις εξελίξεις δεν τις διαμορφώνεις εσύ σύμφωνα με τα συμφέροντά σου (όπως έκανε η Γερμανία με το ευρώ) και απλώς ακολουθείς τους μεγάλους, είναι μάλλον απίθανο στα σχέδιά τους να έχουν λάβει υπόψη και τα δικά σου συμφέροντα. 4. Η σημερινή δεινή κατάσταση της ελληνικής οικονομίας όχι μόνο αποτέλεσε μια τεράστια πληγή για το διεθνές κύρος της χώρας αλλά περιόρισε και τις δυνατότητες χρηματοδότησης της εθνικής μας άμυνας. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι ο πρώην πρωθυπουργός, ενώ επανειλημμένα αναφέρεται στο κατά πόσο η Ελλάδα πληρούσε τα κριτήρια ένταξης στην Ευρωζώνη , για τα κρίσιμα θέματα της ανταγωνιστικότητας και του δημόσιου χρέους που θα καθόριζαν την πορεία της χώρας μέσα σε αυτήν δεν κάνει την παραμικρή αναφορά. ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Υπάρχουν όμως και διαφορετικές προσεγγίσεις για τους λόγους που οι ελλειμματικές οικονομίες επιθυμούσαν την ένταξη στη Ευρωζώνη. Ο γνωστός οικονομολόγος Γιάννης Βαρουφάκης στο βιβλίο του «Παγκόσμιος Μινώταυρος»(εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ) έχει μια εντελώς διαφορετική άποψη. Συγκεκριμένα αναφέρει(σελ.390) : «Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι (σ.σ πλην των Γερμανών) είχαν ο καθένας 19 τους δικούς τους λόγους να ποθούν διακαώς ένα κοινό νόμισμα. Οι ελίτ των ελλειμματικών χωρών είχαν απλώς απαυδήσει με τις υποτιμήσεις που , από τη μια στιγμή στην άλλη , μείωναν (όταν πχ αυξανόταν το μάρκο σε σχέση με τη δραχμή ή τη λιρέτα) την αξία των αποταμιεύσεων τους (σε δραχμές ή λιρέτες), της βίλας τους , του κόστους των σπουδών των παιδιών τους σε όρους εγχώριου νομίσματος κ.λπ. Παράλληλα είχαν απαυδήσει με την υποτίμηση και οι εργαζόμενοι των ελλειμματικών χωρών, που έβλεπαν τον πληθωρισμό να κατατρώει τις αυξήσεις των μισθών τους τις οποίες είχαν ματώσει να πετύχουν. Κάπως έτσι οι ελληνικές, ιταλικές, ισπανικές κλπ ελίτ δε δυσκολεύτηκαν να πείσουν τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού να αποδεχτεί το όνειρο του κοινού νομίσματος.» Σχολιάζοντας τους λόγους που αναφέρει ο κ. Γιάννης Βαρουφάκης στο βιβλίο του μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής: α) το πόσο «πατριωτικά» ήταν τα κριτήρια των ελίτ των περιφερειακών χωρών και β) ότι η εργατική τάξη των ελλειμματικών χωρών αποδέχθηκε το όνειρο του κοινού νομίσματος περισσότερο γιατί της «έταξαν» ότι το ευρώ είναι ο δρόμος για τη «σύγκλιση» με τους πλούσιους και πιο προηγμένους Βορειοευρωπαίους «εταίρους» και όχι τόσο γιατί την ενοχλούσαν οι υποτιμήσεις των εθνικών νομισμάτων. Συμπερασματικά, αυτό που μάλλον βάρυνε περισσότερο στην απόφαση του πρώην πρωθυπουργού για την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ ήταν το γεγονός ότι μια αποτυχία συμμετοχής στο κοινό νόμισμα θα εκλαμβανόταν, από μια παντελώς ανενημέρωτη κοινή γνώμη, σαν εθνική αποτυχία. Μάλιστα, σε μια εποχή που ο «εκσυγχρονισμός» ήταν το κεντρικό σύνθημα , η συμμετοχή της χώρας στην Ευρωζώνη συμπύκνωνε με θεαματικό τρόπο αυτήν την προσπάθεια. Σε κάθε περίπτωση όμως, ανεξάρτητα από το ορθό ή όχι της επιλογής, το σίγουρο είναι ότι στην οικονομική ελίτ της 20 χώρας προσφέρθηκε ένα ανυπολόγιστο δώρο: η αντικατάσταση της δραχμής με ένα αποθεματικό νόμισμα! ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:ΤΑΞΙΔΙ ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Όσο η Ελλάδα δεν ήταν μέλος της ΕΟΚ και της κοινής αγοράς , προκειμένου να προστατέψει την εθνική οικονομία είχε στη διάθεσή της δύο βασικά εργαλεία: α) τους δασμούς και β) την υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. Πώς η αξιοποίηση αυτών των εργαλείων επιδρούσε επωφελώς για την εθνική παραγωγή; Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω και ας θυμηθούμε κάποια που έχουμε αρχίσει να τα ξεχνάμε. Αρχικά να δούμε πώς διαμορφώνονταν τα δεδομένα για τα προϊόντα που η ελληνική οικονομία δεν παράγει και αποκλειστικά εισάγει. ( π.χ. αυτοκίνητα, ηλεκτρικές συσκευές , τεχνολογικός εξοπλισμός κλπ). Ας υποθέσουμε ότι η ισοτιμία δραχμής και μάρκου ήταν 1μάρκο προς 2οο δρχ. και πως ένα γερμανικό αυτοκίνητο κόστιζε 30.000 μάρκα δηλαδή 6.000.000 δραχμές (30.000*200).Όταν περνούσε τα σύνορα και έφτανε στα ελληνικά τελωνεία, το ελληνικό δημόσιο το δασμολογούσε προκειμένου να προστατέψει την ελληνική οικονομία π.χ. με 30%*. Το κόστος αγοράς για τον έλληνα καταναλωτή διαμορφωνόταν σε 7.800.000δρχ (6.000.000+6.000.000*30%). Σε συνθήκες δηλαδή εθνικού νομίσματος τα προϊόντα της γερμανικής εξαγωγικής οικονομίας (αλλά και τα υπόλοιπα εισαγόμενα προϊόντα) ήταν σχετικά απρόσιτα για τον Έλληνα καταναλωτή. Ήταν η εποχή που ο Έλληνας άλλαζε αυτοκίνητο κάθε 20 χρόνια και τηλεόραση μόνο αν χάλαγε. Και τότε ευτυχισμένοι ήμασταν. Αν μάλιστα το εμπορικό ισοζύγιο** γινόταν έντονα ελλειμματικό, η ελληνική κυβέρνηση αξιοποιούσε και το όπλο της υποτίμησης. Συγκεκριμένα αν στο δικό μας παράδειγμα γινόταν μια υποτίμηση στη δραχμή 50% θα προέκυπταν τα εξής νέα δεδομένα: η ισοτιμία θα διαμορφωνόταν σε 1 μάρκο για 300δρχ. Το αυτοκίνητο θα κόστιζε 9.000.000δρχ (30.000*300) και μετά την επιβολή των δασμών θα έφθανε στον 21 Έλληνα καταναλωτή με τελική τιμή 11.700.000δρχ(9.000.000 +9.000.000*30%).Γινόταν έτσι ακόμα δυσκολότερο για τον Έλληνα καταναλωτή να αγοράσει εισαγόμενα προϊόντα. Κατά αυτόν τον τρόπο, οι εισαγωγές μειώνονταν, αλλά και οι εξαγωγές της χώρας γινόντουσαν πιο ανταγωνιστικές. Συνέπεια της υποτίμησης, βελτιωνόταν η εικόνα του εμπορικού ισοζυγίου. Αντίστοιχη είναι και η ανάλυση για τα προϊόντα που παράγονται τόσο από την ελληνική όσο και από τις υπόλοιπες οικονομίες. (π.χ. σαπούνια, καλλυντικά , σοκολάτες, τρόφιμα, κλπ) Με τη δασμολογική πολιτική ,ενώ π.χ. η τιμή του Gillette είναι πιο φθηνή από αυτή του BIC, στο ράφι του super market έφθανε ακριβότερο. Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες λόγω του μεγάλου όγκου παραγωγής μπορούν και πετυχαίνουν οικονομίες κλίμακας με συνέπεια τη μείωση του κόστους παραγωγής. Είναι αυτονόητο ότι άλλα κόστη μπορεί να πετύχει π.χ. η gillette όταν παράγει 100 εκατομμύρια ξυραφάκια και άλλα η bic όταν παράγει 1 εκατομμύριο ξυραφάκια κοκ. Με αυτόν τον τρόπο προστατεύονταν η ελληνική παραγωγή. Σήμερα, όμως, γιατί μια Ελληνίδα νοικοκυρά να προτιμήσει π.χ. ελληνικό τυρί του τοστ που κοστίζει 12€ το κιλό όταν μπορεί να ωφεληθεί το ίδιο αγοράζοντας εισαγόμενο με 6€ το κιλό; Σταδιακά λοιπόν, λόγω μειωμένης * Στην πραγματικότητα με τη δασμολογική πολιτική η τελική τιμή ενός πολυτελούς αυτοκίνητου για τον Έλληνα καταναλωτή έφτανε πολλές φορές να είναι μέχρι και πενταπλάσια της αρχικής. Ήταν η εποχή που αν πετυχαίναμε στο δρόμο καμιά Jaguar το κάναμε θέμα συζήτησης στην παρέα μας ** Το εμπορικό ισοζύγιο είναι ένα ισοζύγιο που στο ενεργητικό εμφανίζονται οι χρηματικές ροές προς τη χώρα χάρη των εξαγωγών της και στο παθητικό οι χρηματικές ροές προς τις άλλες χώρες που απαιτούνται για τη χρηματοδότηση των εισαγωγών 22 ζήτησης, οι ελληνικές επιχειρήσεις είτε έβαλαν λουκέτο, είτε εξαγοράσθηκαν από τις ανταγωνίστριές τους πολυεθνικές (πχ οι σοκολάτες Παυλίδη από την Kraft foods, η ΔΕΛΤΑ από τη NESTLE κοκ). Έτσι η εγχώρια παραγωγή συρρικνώθηκε και σήμερα έχουμε φτάσει στο σημείο και «δεν παράγουμε τίποτα». Τέλος, τα «βαριά» χαρτιά της ελληνικής οικονομίας ο τουρισμός και η αγροτική παραγωγή , εξαιτίας της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ , χάσανε μεγάλο μέρος της ανταγωνιστικότητάς τους σε σχέση με τους διεθνείς ανταγωνιστές τους (π.χ. αιγυπτιακά αγροτικά προϊόντα, τουρκικά παράλια κλπ) που έχουν φθηνό νόμισμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι η δραχμή (μεταμφιεσμένη σε ευρώ) κατά την περίοδο 2001-2008 ανατιμήθηκε έναντι του αμερικανικού δολαρίου κατά 81% ,γεγονός που κατέστησε την Ελλάδα απαγορευτικό προορισμό για τους Αμερικάνους τουρίστες. Τέλος να σημειωθεί και κάτι άλλο. Τα διάφορα ευρωπαϊκά πακέτα που δόθηκαν κατά καιρούς στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από τον τρόπο που το πολιτικό σύστημα της χώρας τα «αξιοποίησε», αποτελούσαν αντιστάθμισμα για την άρσης του προστατευτισμού της ελληνικής οικονομίας χάριν της κοινής αγοράς και σε καμιά περίπτωση δε δόθηκαν χωρίς σοβαρότατο αντάλλαγμα. 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟ ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Η αρχιτεκτονική λοιπόν, του ευρωσυστήματος ήταν τέτοια που άφηνε τις περιφερειακές οικονομίες χωρίς όπλα. Αυτό όμως ήταν εκ των προτέρων γνωστό. Ήταν εκ των προτέρων γνωστό ότι η Ελλάδα, η Πορτογαλία, αλλά και η Ισπανία , η Ιταλία ακόμα και η Γαλλία θα ήταν σχεδόν αδύνατο να ανταγωνιστούν τη Γερμανία σαν ίσος προς ίσο. Ποιο λοιπόν ήταν το προσδοκώμενο σενάριο δημιουργίας της Ευρωζώνης και πώς είχαν οραματιστεί οι εμπνευστές της ότι θα οδηγούσε τελικά στην περίφημη σύγκλιση; Όπως αναφέρει ο κ. Κώστας Σημίτη στο νέο βιβλίο του «Εκτροχιασμός» (εκδόσεις ΠΟΛΙΣ) στο κεφάλαιο με τίτλο «Οι κύριες αιτίες της κρίσης»(σ.29) , «οι δημιουργοί της ΟΝΕ πίστευαν ότι η ελευθερία κίνησης κεφαλαίων και η ενιαία αγορά θα διασφάλιζαν, χάρη στο χαμηλότερο εργατικό κόστος , επενδύσεις στις περιφερειακές χώρες, και έτσι η απόσταση από τις ανεπτυγμένες χώρες θα μειώνονταν βαθμιαία και ομαλά». Με την Ευρωζώνη δηλαδή, α)δημιουργείται ένας ενιαίος οικονομικός χώρος όπου τα κεφάλαια ,τα εμπορεύματα και οι άνθρωποι κινούνται ελεύθερα β)εξαλείφεται ο συναλλαγματικός κίνδυνος δεδομένου ότι όλες οι χώρες έχουν το ίδιο νόμισμα και γ)επειδή τα κεφάλαια υποτίθεται δεν έχουν πατρίδα, θα γινόντουσαν επενδύσεις από τον πλούσιο βορρά προς το νότο με δεδομένο ότι το εργατικό κόστος στην περιφέρεια ήταν χαμηλότερο. Κατά αυτόν λοιπόν τον τρόπο θα «εξασφαλιζόντουσαν» οι θέσεις εργασίας στην περιφέρεια και θα επέρχετο η σύγκλιση με τον ανεπτυγμένο βορρά. Αυτή όμως η προσδοκία , δεν παύει να ήταν αυτό ακριβώς, μια προσδοκία. Δεν υπήρχε κάποιος μηχανισμός να επιβάλλει τις επενδύσεις. Πώς άλλωστε θα μπορούσε αυτό να γίνει; 24 Για όσους επιχειρηματολογούν ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα εχθρική προς τις επενδύσεις -κάτι που δεν απέχει από την πραγματικότητα- θα πρέπει να πούμε ότι αν το «σενάριο» δημιουργίας της ΟΝΕ είναι αυτό που περιγράψαμε παραπάνω, το επενδυτικό περιβάλλον στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, θα έπρεπε να είχε διαμορφωθεί πριν από την υιοθέτηση του κοινού νομίσματος. Ενώ λοιπόν με την ένταξή τους στην ΟΝΕ οι περιφερειακές οικονομίες προσδοκούσαν σε επενδύσεις από το Βορρά, η γερμανική ελίτ είχε άλλα σχέδια για την Ευρωζώνη. «ΑΤΖΕΝΤΑ 2010» Το 2003, μια μόλις χρονιά μετά τη δημιουργία της ευρωζώνης, ο συνασπισμός των σοσιαλδημοκρατών και των πρασίνων, με καγκελάριο τον Γκέρχαρντ Σρέντερ προχώρησε σε μια στρατηγική κίνηση που έμεινε γνωστή σαν «Ατζέντα 2010». Με την ανοχή των συνδικάτων και με πρόσχημα την τόνωση της απασχόλησης*, προχώρησε σε μια συνολική επίθεση στα δικαιώματα και στο βιοτικό επίπεδο των Γερμανών εργαζομένων. Το πρόγραμμα περιελάμβανε επιβολή σκληρής λιτότητας στους γερμανικούς μισθούς και περικοπές στις κοινωνικές υπηρεσίες και στα επιδόματα. Η Γερμανία διέθετε και ένα μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα που αντίστοιχο δεν είχε καμία άλλη χώρα της ευρωζώνης. Με την επανένωση των δύο Γερμανιών , οι γερμανικές βιομηχανίες απέκτησαν πρόσβαση σε μια δεξαμενή εξειδικευμένων εργατών χαμηλού κόστους. Η μείωση όμως ,των πραγματικών γερμανικών μισθών σε σχέση με τους μισθούς της υπόλοιπης * Οι χαμηλοί μισθοί δεν εμπόδισαν σε καμία περίπτωση τη γερμανική εργοδοσία να προχωράει σε απολύσεις, με αποτέλεσμα η ανεργία στη Γερμανία να κλιμακώνεται τα πρώτα χρόνια του ευρώ και μόνο όταν η κρίση είχε πλήξει τις περιφερειακές χώρες, να αρχίσει να μειώνεται(πιν.2) 25 Ευρώπης ήταν τέτοια που θα καθιστούσε της γερμανικές εξαγωγές σε συνθήκες Ευρωζώνης ακόμα πιο ανταγωνιστικές. Να σημειώσουμε εδώ, πως σε αντίθεση με τη λανθασμένη αντίληψη που υπάρχει στην ελληνική κοινή γνώμη ότι ο γερμανικός λαός ζει πλουσιοπάροχα σαν αποτέλεσμα της οικονομικής ευμάρειας της γερμανικής οικονομίας, η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Σε προσχέδιο της έκθεσης της γερμανικής κυβέρνησης6 καταδεικνύονται οι τεράστιες ανισότητες στην κατανομή του ιδιωτικού πλούτου στο εσωτερικό της Γερμανίας. Συγκεκριμένα, ενώ στο 10% των πλουσιότερων νοικοκυριών ανήκει πλέον του 50% του συνολικού πλούτου και μάλιστα με συνεχώς αυξητική τάση, στο φτωχότερο 50% των γερμανικών νοικοκυριών ανήκει μόλις το 1% της συνολικής καθαρής περιουσίας. Είναι πράγματι συγκλονιστικό το γεγονός ότι η γερμανική ελίτ προκειμένου να ηγεμονεύσει την Ευρώπη δεν δίστασε να φτωχοποιήσει τον ίδιο το γερμανικό λαό προκειμένου να πετύχει τον στόχο της. Η καθήλωση όμως των γερμανικών μισθών και η όξυνση των ανισοτήτων εντός της γερμανικής κοινωνίας αποτελούν βασικό παράγοντα που η γερμανική κοινή γνώμη δεν αντιλαμβάνεται την ωφέλεια της χώρας από το ευρώ και αποδεικνύει τη διάθεση της Γερμανίας για κυριαρχία εντός της Ευρωζώνης και όχι ισότιμης συμμετοχής της. Γιατί μια αύξηση των μισθών των Γερμανών εργαζομένων, λύση που πρότεινε για έξοδο από την κρίση και ο Ευρωπαίος επίτροπος υπεύθυνος στον τομέα της απασχόλησης και των κοινωνικών υποθέσεων Λάζλο Άντορ θα καθιστούσε τις γερμανικές εξαγωγές λιγότερο ανταγωνιστικές και θα βοηθούσε τις υπόλοιπες χώρες να περιορίσουν κάπως το έλλειμμα τους στο εμπορικό ισοζύγιο και θα λειτουργούσε και σαν ένας άτυπος μηχανισμός ανακύκλωσης πλεονασμάτων εντός Ευρωζώνης, καθότι το διαθέσιμο εισόδημα των Γερμανών καταναλωτών θα αυξανόταν , άρα και η συνολική ζήτηση της Γερμανίας, μέρος της οποίας θα ικανοποιούνταν και από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Για παράδειγμα ένας Γερμανός 26 τουρίστας θα μπορούσε να έρχεται δύο ή και περισσότερες εβδομάδες για διακοπές στην Ελλάδα αντί για μία. Ήταν αυτονόητο λοιπόν ότι αν η Γερμανία συγκρατούσε το μισθολογικό της κόστος, με δεδομένο ότι παρήγαγε τα ποιοτικότερα προϊόντα και η ΟΝΕ είχε αφοπλίσει τους υπόλοιπους από τα όποια όπλα αντίστασης (δασμολογική πολιτική, υποτίμηση του νομίσματος), θα έκανε BINGO στην ανταγωνιστικότητα από την οποία, σε συνθήκες Ευρωζώνης, κρινόντουσαν όλα. Από τον τρόπο που αντιμετώπισε η γερμανική ελίτ, τη γερμανική εργατική τάξη, μπορούμε να αντιληφθούμε ποια μοίρα επιφυλάσσεται για τους εργαζόμενους των υπολοίπων ευρωπαϊκών κρατών. ΧΑΛΑΡΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ Ε.Κ.Τ ΚΑΤΑ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ. Πέρα όμως από την ισοπέδωση του μισθολογικού της κόστους, η Γερμανία ολοκληρώνοντας τη στρατηγική της προχώρησε και σε μια άλλη κίνηση. H ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα (ΕΚΤ) η οποία, όπως είδαμε και παραπάνω έχει σαν καθήκον τη διατήρηση του μέσου πληθωρισμού στα επίπεδα του 2 % ,οφείλει με τη νομισματική πολιτική που ασκεί να κρατάει ίσες αποστάσεις απ’ όλες τις χώρες του ευρώ. Κατά τα πρώτα χρόνια της Ευρωζώνης όμως δεν φρόντισε να παραμένει πιστή στο καθήκον της. Για περισσότερο από δυόμιση χρόνια, πάλι με αφετηρία το έτος 2003 και μέχρι το 2006, μείωσε τα επιτόκια του ευρώ από το 5% στο ιστορικό χαμηλό 2%. Είναι η όχι και τόσο μακρινή εποχή, που οι υπάλληλοι των τραπεζών «παρακαλούσαν» να αποδεχθούμε το δάνειο που είχε ήδη εγκριθεί για μας με «εξαιρετικά ευνοϊκούς όρους»*. Το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης ήταν οι χώρες της περιφέρειας να αποκτήσουν την απαιτούμενη ρευστότητα προκειμένου να είναι σε θέση να αγοράζουν τα γερμανικά προϊόντα. Η πιστωτική αυτή επέκταση όμως δημιούργησε φούσκες περιουσιακών στοιχείων στα κράτη του ευρωπαϊκού νότου που είχαν μόλις υιοθετήσει το ευρώ, προκαλώντας αυξήσεις ρεκόρ στον κλάδο κατοικίας, στην 27 καταναλωτική πίστωση , στις χρηματιστηριακές αγορές και αλλού. Η ενίσχυση του πληθωρισμού που αναπόφευκτα ακολούθησε, κατέστησε τις χώρες του νότου ακόμα λιγότερο ανταγωνιστικές σε σχέση με αυτές του ευρωπαϊκού βορρά.(πιν.3) Πρέπει να γίνει σαφές ότι ,οι αποφάσεις της ΕΚΤ για τόσο σημαντικά θέματα όπως το επιτόκιο του ευρώ λαμβάνονται με σταθμική ψήφο και οι πληθυσμιακά μεγαλύτερες χώρες έχουν και τη μεγαλύτερη επιρροή. Η Γερμανία των ογδόντα πέντε εκατομμυρίων κατοίκων δηλαδή, σε συνεννόηση με τους δυο-τρεις δορυφόρους της είναι σε θέση να αποφασίζει. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι, η ΕΚΤ δεν εδρεύει ούτε στην Αθήνα, ούτε στο Παρίσι, ούτε στις Βρυξέλες , ούτε καν στο Βερολίνο. Έχει έδρα στην Φρανκφούρτη και απέχει μόλις 5χλμ από την πρώην κραταιά κεντρική τράπεζα της Γερμανίας, την Bundesbank. Τυχαίο; Δε νομίζω. ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ Για να είναι στοιχειωδώς λειτουργική μια νομισματική ένωση δεκαεπτά χωρών διαφορετικής ανταγωνιστικότητας ,θα έπρεπε όλοι ανεξαιρέτως να κινούνται σε ένα επίπεδο μισθολογικού κόστους το οποίο θα ελάμβανε υπόψη και τις μεταβολές στο επίπεδο της παραγωγικότητας. Δηλαδή , όσο η γερμανική οικονομία αύξανε την παραγωγικότητά της, θα έπρεπε ταυτόχρονα να δίνει αντίστοιχες μισθολογικές αυξήσεις ενώ π.χ. αν η ελληνική οικονομία δεν τα πήγαινέ καλά έπρεπε να προχωράει σε μισθολογικές μειώσεις. Κατά αυτό τον τρόπο καμία χώρα χάριν της υπεροχής της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικής της βάσης δε θα μπορούσε να αντλήσει μεγαλύτερη ποσότητα ρευστότητας από αυτήν που της αντιστοιχούσε, δεδομένου των αναγκών και των *Υποδιοικητής της ΕΚΤ όλο αυτό το διάστημα (31 Μαΐου 2002- 31 Δεκεμβρίου 2010) ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος ο οποίος ήταν διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κατά την περίοδο ένταξης τα χώρας στο ευρωσύστημα, ενώ αργότερα αποδέχτηκε τη θέση του Πρωθυπουργού της χώρας επί των ημερών του οποίου με το PSI το ελληνικό χρέος θα μετατρεπόταν σε αγγλικό δίκαιο. 28 υπολοίπων οικονομιών της Ένωσης. Ο γενικός αυτός κανόνας αποτελεί βασικό πυλώνα της ΟΝΕ. Η Γερμανία, όμως θέτοντας σε προτεραιότητα τα στενά εθνικά της συμφέροντα και με δεδομένο ότι δεν μπορούσε κάποιος να τη συνετίσει, αγνόησε αυτόν τον κανόνα με αποτέλεσμα το μισθολογικό της κόστος να έχει παραμείνει στα επίπεδα της δεκαετίας του 1990. Κρατώντας του γερμανικούς μισθούς καθηλωμένους και προσφέροντας υψηλή ρευστότητα στην περιφέρεια, απογείωσε το πλεονέκτημα ανταγωνιστικότητας της. Στόχος, η άντληση όσο γίνεται μεγαλύτερου μεριδίου από τη σταθερή ποσότητα χρήματος της Ευρωζώνης.(βλ. σχήμα 2) Πως διαμορφώθηκε η ανταγωνιστικότητα της γερμανικής οικονομίας. (Σχήμα 2) 29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ Ο ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΚΑΜΟΥΦΛΑΖ ΣΤΟ ΕΛΛΕΙΜΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Με το που ξεκίνησε λοιπόν η Ευρωζώνη, οι περιφερειακές οικονομίες είχαν ν’ αντιμετωπίσουν τρία δεδομένα: α) την αδυναμία άσκησης αυτόνομης νομισματικής πολιτικής, β) το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας έναντι των οικονομιών του προηγμένου Βορρά και γ) τις πάγιες ανάγκες χρηματοδότησης των δημοσίων δαπανών τους με δεδομένο άλλωστε ότι το κοινωνικό κράτος αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Το κενό χρηματοδότησης ήρθε να καλύψει ο δανεισμός. Τα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ αλλά και ένα επιπόλαιο αίσθημα ανεύθυνης ευφορίας, έκανε τα στελέχη των τραπεζών κυρίως του Ευρωπαϊκού Βορρά να δανείζουν τις περιφερειακές οικονομίες με επιτόκια παραπλήσια με αυτά που δάνειζαν το γερμανικό δημόσιο. Η προοπτική αυτή ήταν αδιέξοδη. Το κραχ του 2008 απλώς έφερε στην επιφάνεια με έντονο και άμεσο τρόπο μια στρέβλωση που προϋπήρχε . Μια ευρωζώνη χωρίς ουσιαστικούς θεσμούς και χωρίς να έχει προβλεφθεί το ενδεχόμενο χρεοκοπίας μιας χώρας μέλους, ήταν εύκολος στόχος για τις αγορές. Η Ελλάδα, ο πιο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης, υπήρξε το πρώτο θύμα της επίθεσης. Η κρίση χρέους λοιπόν δεν είναι τίποτα άλλο παρά το σύμπτωμα που παρουσίασε η προβληματική αρχιτεκτονική του κοινού νομίσματος. 30 ΟΣΟ Η ΧΩΡΑ ΕΙΧΕ ΕΘΝΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε συνθήκες ευρωσυστήματος είναι μια πραγματικότητα ότι ο ξένος δανεισμός ερχόταν να καλύψει τα δημοσιονομικά ελλείμματα της ελληνικής οικονομίας. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για την περίοδο πριν από το 2002, όσο δηλαδή η χώρα είχε εθνικό νόμισμα. Συγκεκριμένα, το 2002 χρονιά έναρξης της Ευρωζώνης, το χρέος της Ελλάδας ήταν το 100% του ΑΕΠ. Υποτίθεται μάλιστα πως είχε τάση αποκλιμάκωσης προκειμένου η Ελλάδα να ικανοποιεί και αυτό το κριτήριο ένταξης στο κοινό νόμισμα. Από αυτό το χρέος, το 76% ήταν εσωτερικό χρέος και το 24% ήταν εξωτερικό. Το 76% δηλαδή , ήταν χρέος σε δραχμές. Ομόλογα του ελληνικού δημοσίου που αγόραζαν τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα, τα ασφαλιστικά ταμεία, τα πανεπιστήμια κ.λπ. τα οποία και αποπληρώνονταν σε δραχμές. Το 24% ήταν δάνεια σε ξένο νόμισμα πχ δολάρια, μάρκα, γιεν κλπ τα οποία είχε ανάγκη το ελληνικό δημόσιο προκειμένου να συμπληρώνει τα συναλλαγματικά του αποθέματα για να χρηματοδοτεί τις εισαγωγές του. Σε συνθήκες όμως εθνικού νομίσματος, το ελληνικό δημόσιο ήταν αδύνατο να χρεοκοπήσει και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, τα ομόλογα σε δραχμές ήταν αδύνατον να μην αποπληρωθούν δεδομένου ότι η τράπεζα της Ελλάδος που τα εξέδιδε ήταν και η ίδια ο εγγυητής του νομίσματος της χώρας. Δημιουργούσε μια πίστωση και αυτό ήταν. Είναι το περίφημο «τύπωμα». Σε συνθήκες εθνικού νομίσματος το πρόβλημα δεν είναι η αποπληρωμή του χρέους, αλλά ο ενδεχόμενος πληθωρισμός από μια χαλαρή νομισματική πολιτική.* Δεύτερον, σχετικό πρόβλημα αποπληρωμής μπορούσε να υπάρξει μόνο για το εξωτερικό χρέος δεδομένου ότι η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να «βρει» μέσω των εξαγωγών, του τουρισμού κλπ αντίστοιχα δολάρια, μάρκα, γιεν κλπ. για να το αποπληρώσει. Να σημειώσουμε όμως, ότι για τους διεθνείς οίκους που δάνειζαν στη 31 χώρα συνάλλαγμα ήταν πιο εύκολο να εκτιμήσουν την πιστοληπτική ικανότητα της ελληνικής οικονομίας με συνέπεια να της χορηγούσαν ποσά με αντίστοιχα επιτόκια που «έδειχναν» στην Ελλάδα τα όρια της. Ακόμα όμως κι αν η Ελλάδα, εξαιτίας π.χ. μιας διεθνούς κρίσης δεν μπορούσε να αποπληρώσει κάποιο δάνειο που είχε συνάψει σε συνάλλαγμα, αυτή η στάση πληρωμών θα αφορούσε ένα μικρό μέρος του χρέους και όχι το σύνολό του. Με την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη όμως, όλο το χρέος, συμπεριλαμβανομένου φυσικά και αυτού που ήταν σε δραχμές ,άρα και εύκολα εξυπηρετούμενο, μετατράπηκε σε ευρώ. Πως μπορεί όμως μια χώρα να βρει ευρώ; Ή το δανείζεται ή μέσω της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και των εξαγωγών της να διεκδικήσει μεγαλύτερο μέρος από τη σταθερή ευρωπαϊκή ρευστότητα. Όπως είδαμε, κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο για την ελληνική οικονομία. Η χρεοκοπία λοιπόν της ελληνικής οικονομίας έλαβε χώρα όχι το 2012 αλλά το 2002, χρονιά που εκχώρησε τη δυνατότητα να αποπληρώνει μόνη της το δημόσιο χρέος της. * Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δεκαετία του 1980 περίοδο κατά την οποία εξαιτίας της χαλαρής νομισματικής πολιτικής της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου είχαμε μεγάλο πληθωρισμό. Λανθασμένα όμως έχει ταυτιστεί το εθνικό νόμισμα με τον υψηλό πληθωρισμό. Αν η νομισματική πολιτική είναι «περιοριστική» (π.χ. Ελλάδα 1951-1971) ο πληθωρισμός μπορεί να συγκρατηθεί. 32 33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΧΡΟΝΙΚΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΞΕΣΠΑΣΕΙ Η ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή. Εκείνο το πρωτοχρονιάτικο βράδυ που ο τότε πρωθυπουργός της χώρας κ. Κωνσταντίνος Σημίτης ανέμιζε τα χαρτονομίσματα του ευρώ στον αττικό ουρανό όλοι μέσα μας νοιώσαμε περισσότερο «Ευρωπαίοι». Η Ελλάδα αποτελούσε και επίσημα κομμάτι του πιο ανεπτυγμένου μέρους του πλανήτη. Η ψωροκώσταινα μας εγκατέλειπε ανεπίστρεπτη. Το πάρτι μόλις είχε ξεκινήσει… Το «σκληρό» ευρώ δίνει στη μεσαία τάξη πρόσβαση σε αγαθά που πάντοτε ποθούσε αλλά με δυσκολία αποκτούσε. Ακριβά γερμανικά αυτοκίνητα και SUV πλημυρίζουν τους αθηναϊκούς και όχι μόνο δρόμους. Όταν κάποτε αλλάζαμε αυτοκίνητο κάθε 20 χρόνια , τώρα αν έμενες με το παλιό μοντέλο AUDI A3 δεν ήσουν in. Όλα τα σπίτια εξοπλίζονται με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας: PLASMA τηλεοράσεις , ηλεκτρικές συσκευές , i-PAD , I-PHONE, και ηλεκτρονικοί υπολογιστές τελευταίας γενιάς αντικαθιστούν τον «παρωχημένο» ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Τα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ «πνίγουν» με ρευστότητα το ελληνικό τραπεζικό σύστημα το οποίο με τη σειρά του παρασέρνει όλη την ελληνική οικονομία σε μια πρωτοφανή πιστωτική επέκταση. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι οποίοι ζούνε μια χρυσή καταναλωτική 6ετία, σέρνουν πρώτοι το χορό της φούσκας και αυτό γιατί συνδυάζουν τρία «ακαταμάχητα» χαρακτηριστικά: α) λαμβάνουν «δραχμικές» αυξήσεις σε σκληρό νόμισμα* β) έχουν την ασφάλεια ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι απαρχής ελληνικού κράτους τύχαιναν μόνο αυξήσεων και ποτέ μειώσεων στους μισθούς τους και γ)όπως και η πλειοψηφία των ευρωπαίων συναδέλφων τους χαίρουν της συνταγματικής μονιμότητας. Το εκρηκτικό αυτό κοκτέιλ σε συνδυασμό με τα χαμηλά επιτόκια των στεγαστικών 34 δάνειων εκτινάσσουν την αγορά κατοικίας παρασέρνοντας μαζί και όλη την υπόλοιπη οικονομία. Παντού όμως τα εισαγόμενα -βασικά γερμανικά- προϊόντα κυριαρχούν. Οι δραχμές των ελληνικών νοικοκυριών που είχαν μετατραπεί σε ευρώ «δραπετεύουν» μαζικά προς το εξωτερικό. Αντίθετα τα ευρώ που έρχονται απ’ έξω είναι σταθερά λιγότερα. Στην επιφάνεια ζούσαμε μια πλαστή ευημερία που μας αποκοίμιζε. Στα σωθικά όμως της ελληνικής οικονομίας, δύο «θηρία» που την κατατρώγανε, υπονόμευαν το μέλλον: α)η συρρίκνωση της εθνικής παραγωγικής βάσης και β) ο όλο και διογκούμενος εξωτερικός δανεισμός. Ο παραγωγικός τομέας της οικονομίας έδινε τη θέση του σε πολυκαταστήματα και αλυσίδες εμπορικών καταστημάτων ενώ το όλο και αυξανόμενο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου «καλυπτόταν» με ξένα δανεικά. Ο ελληνικός λαός έχτιζε τα όνειρα του σ’ ένα εισόδημα το οποίο πίστευε πως θα έχει για πάντα. Δεν βρέθηκε άλλωστε και κάποιος να τον προειδοποιήσει. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ,με πρωθυπουργό τον κ. Κώστα Καραμανλή, κλήθηκε να κυβερνήσει σε μια πολύ κρίσιμη για τον τόπο περίοδο. Χωρίς όμως αίσθηση της ιστορικής της ευθύνης συνδύαζε τρία πολύ «προβληματικά» χαρακτηριστικά: α) είχε 20 χρόνια να κυβερνήσει γεγονός που δημιουργούσε προσδοκίες «αποκατάστασης» στους ψηφοφόρους της, β)το μοναδικό διάλλειμα διακυβέρνησης της ΝΔ, η τριετία της κυβέρνησης Μητσοτάκη, είχε μείνει στη μνήμη του ελληνικού λαού σαν μια τριετία σκληρών οικονομικών μέτρων γεγονός που δεν άφηνε στην κυβέρνηση Καραμανλή πολλά περιθώρια επανάληψης * Οι ελληνικές κυβερνήσεις σε αντίθεση με τις γερμανικές, είτε από βαριά αμέλεια είτε με ενδεχόμενο δόλο εξακολουθούσαν να προχωράνε σε μισθολογικές αυξήσεις των ελλήνων δημοσίων υπαλλήλων με την πληθωριστική λογική της δραχμής. Ενώ λοιπόν οι μισθοί των Γερμανών δημοσίων υπαλλήλων παρέμεναν καθηλωμένοι, οι έλληνες δημόσιοι υπάλληλοι ετύγχαναν μεγάλων αυξήσεων. 35 της ίδιας πολιτικής, γ) λειτούργησε με λογική δραχμής με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τη δημοσιονομική απογραφή και τις δραχμικές αυξήσεις των δημοσίων δαπανών. Αλλά και ο τότε διοικητής της τράπεζας της Ελλάδος κ. Γκαργκάνας αποδείχθηκε κατώτερος του θεσμικού του ρόλου και της αμοιβής του, καθότι δεν προστάτεψε ως όφειλε την ελληνική κοινωνία από την κηροζίνη της ρευστότητας. Μια κηροζίνη που, μετά από λίγα χρόνια, έμελε να κάψει όλη την μεσαία τάξη. ΠΩΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΘΗΚΕ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ Το πάρτι λοιπόν καλά κρατούσε μέχρι που το κραχ του 2008 στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού άλλαξε τα δεδομένα. Όλος ο κόσμος άρχισε να σκέφτεται διπλά και τριπλά σε ποιον δανείζει τα χρήματα του και οι παγκόσμιες κάνουλες ρευστότητας απότομα έκλεισαν. Η ΕΚΤ σε αντιδιαστολή με την FED ανέβασε το επιτόκιο πάνω από το 4% στο υψηλότερο επίπεδο ετών. Ενώ στα χρόνια που η ρευστότητα ήταν πλεονάζουσα και προκαλούσε φούσκες και πληθωρισμό η ΕΚΤ διατηρούσε τα επιτόκια στο 2%, την ώρα της ιστορικής κρίσης που χρειάζονταν φθηνό χρήμα για να αποφευχθεί ο αντιπληθωρισμός και να αντιμετωπιστεί η ύφεση , η ΕΚΤ προχώρησε σε αύξηση των επιτοκίων προκαλώντας ένα ακόμα καταστροφικό χτύπημα στην Ευρωζώνη και ειδικά στις χώρες του νότου των οποίων τα κρατικά ομόλογα για πρώτη φορά δοκιμάστηκαν σκληρά απ’ την υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος. Το καράβι της ελληνικής οικονομίας προχωρούσε ταχύτατα προς τα βράχια και το πηδάλιο του σκάφους ήταν κατεστραμμένο. Οι επιπτώσεις από την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη ήταν παντού ορατές :το ελληνικό χρέος είχε καταστεί μη βιώσιμο , η παραγωγική βάση της ελληνικής οικονομίας είχε διαλυθεί, το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο είχε ξεπεράσει κάθε προηγούμενο καθώς είχε υπερδιπλασιαστεί σε σχέση με το 2002 χρονιά ένταξης 36 της χώρας στην Ο.Ν.Ε(πιν.1), ενώ δημόσιες δαπάνες και το δημοσιονομικό έλλειμμα είχαν ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Το ενιαίο νόμισμα όχι μόνο δεν είχε βοηθήσει την ελληνική οικονομία αλλά την είχε καταστρέψει σχεδόν ολοκληρωτικά. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα ,το οποίο μέχρι τότε εκφράζονταν κυρίως από τα δύο κόμματα εξουσίας και το μόνο που γνώριζε να κάνει καλά ήταν προσλήψεις πελατειακού τύπου και μπίζνες με ημετέρους, συνειδητοποίησε για πρώτη φορά τόσο έντονα ότι η επιλογή υιοθέτησης του κοινού νομίσματος ήταν το μεγαλύτερο λάθος της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η αποδοχή όμως αυτής της πραγματικότητας ήταν και είναι –για ευνόητους λόγους- αδύνατο να γίνει ανοιχτά και δημόσια. Το πολιτικό σύστημα βρέθηκε σε πρωτοφανές αδιέξοδο. Κάθε επιλογή διαχείρισης της κρίσης έμοιαζε καταστροφική. Τότε προκρίθηκε μια ερμηνεία της κρίσης πάνω στην οποία το πολιτικό σύστημα χάραξε -και χαράζει μέχρι και σήμερα- τη στρατηγική του: για την κρίση ευθύνεται ο ελληνικός λαός. Χαρακτηριστικότερο όλων, το παράδειγμα του πρώην αντιπροέδρου και υπουργού κ. Θεόδωρου Πάγκαλου ο οποίος μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο είπε την περιβόητη δήλωση που έμεινε στην ιστορία ως το «μαζί τα φάγαμε». Η στρατηγική αυτή του πολιτικού συστήματος είχε ξεκάθαρο στόχο να διαχύσει ένα αίσθημα ενοχής σε όλο το σώμα της κοινωνικής πυραμίδας προκειμένου να το καταστήσει πιο ευάλωτο στα σκληρά και άδικα μέτρα που θα ακολουθούσαν. Μια στρατηγική που ακόμα και σήμερα δικαιώνεται από τις χαλαρές αντιδράσεις της ελληνικής κοινωνίας. 37 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Μ.Μ.Ε Σε αυτό το σημείο θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μη σχολιάσουμε το ρόλο των Μ.Μ.Ε. Ο αμερικάνος φιλόσοφος Noam Chomsky έχει πει σχετικά: «… ο ρόλος των Μ.Μ.Ε είναι να υπερασπίζονται την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ατζέντα των προνομιούχων ομάδων που κυριαρχούν στην κοινωνία και το κράτος. Τα ΜΜΕ είναι , αν όχι «φερέφωνα», τουλάχιστον εκφραστές των συμφερόντων του κυρίαρχου πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου (των «πολυεθνικών»). Οι έλεγχοι τους οποίους ασκεί η οικονομική και η πολιτική εξουσία μέσω των Μ.Μ.Ε στις «Δημοκρατίες της Δύσης» είναι εφάμιλλης ομοιογένειας και συμμόρφωσης» μ’ αυτούς των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Η βασική λειτουργία όσων έχουν πρόσβαση στα Μ.Μ.Ε είναι η εξής: να σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν ένα σύστημα δογμάτων και πεποιθήσεων που θα υπονομεύει την ελεύθερη σκέψη και θα εμποδίζει την κατανόηση και ανάλυση των διεθνών καταστάσεων και των συνεπειών τους.» Δεν θα μπορούσε κάποιος να περιγράψει καλύτερα το ρόλο που παίζουν τα Μ.Μ.Ε. Εξαίρεση δεν θα μπορούσαν να αποτελούν και τα εγχώρια Μ.Μ.Ε τα οποία στο σύνολό τους άλλωστε ελέγχονται από την οικονομική και επιχειρηματική ελίτ της χώρας. μεγαλοδημοσιογράφοι του Κολωνακίου και των βορείων προαστίων έχοντας χάσει προ πολλού το αίσθημα ευθύνης για το λειτούργημα τους συνεισέφεραν τα μέγιστα στη στρατηγική με την οποία το πολιτικό σύστημα διαχειρίσθηκε την κρίση. Αποκρύπτοντας την αλήθεια ή ακόμα χειρότερα λέγοντας συστηματικά και σκόπιμα μισές αλήθειες, κατάφεραν να δημιουργήσουν στην κοινή γνώμη μια εικόνα τελείως διεστραμμένη της πραγματικής. Τα ίδια πρόσωπα και η ίδια επαναλαμβανόμενη επιχειρηματολογία ανακυκλώνεται συνεχώς. Κάποιες «αιρετικές» φωνές έχουν εξωθηθεί σε περιφερειακά μέσα με το φόβο να χαρακτηριστούν γραφικοί. Και μολονότι η αδυσώπητη 38 πραγματικότητα μονίμως διαψεύδει την προπαγάνδα, με επικοινωνιακούς ελιγμούς το βρώμικο παιχνίδι της παραπλάνησης συνεχίζεται. Σταθερά, κεντρικός στόχος των Μ.Μ.Ε δεν είναι άλλος από το να κάνουν τον ελληνικό λαό να αισθανθεί υπεύθυνος και ένοχος για την κρίση, προκειμένου να τον απονευρώσουν καθιστώντας τον αδύναμο για οποιαδήποτε αντίσταση και αντίδραση. 39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΛΑΘΟΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Το ελληνικό πολιτικό σύστημα λοιπόν σκόπιμα επέλεξε να αποδώσει την ευθύνη της κρίσης στον ελληνικό λαό. Θυμίζουμε τις δηλώσεις του τότε πρωθυπουργού κ. Γεώργιου Παπανδρέου: «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε», «πρέπει να βάλουμε σε τάξη τα του οίκου μας», «Η Ελλάδα είναι μια χώρα με συστημική διαφθορά» κα Με δεδομένη όμως αυτή στάση, η μοίρα του ελληνικού λαού δεν θα μπορούσε να είναι πολύ ευνοϊκή. Η ετυμηγορία είχε εκδοθεί: «Δεν ευθύνεται για την ελληνική κρίση χρέους η αρχιτεκτονική του ευρώ αλλά το ότι ο ελληνικός λαός είναι τεμπέλης , διεφθαρμένος και σπάταλος». «Όλα είναι καλώς καμωμένα στο ευρωσύστημα. Το πρόβλημα είναι ότι κάποιες χώρες ζούσαν για χρόνια πάνω από τις δυνάμεις τους». κα Αντί λοιπόν το ελληνικό πολιτικό σύστημα ,να πιέσει για ουσιαστικές αλλαγές στην αρχιτεκτονική της ευρωζώνης που οδήγησαν στην κρίση χρέους έδωσε το άλλοθι στο Ευρωιερατείο να συνεχίσει την ίδια καταστροφική πορεία. Αυτό που έπρεπε να αλλάξει ήταν ο ελληνικός λαός και μέσα από ένα τιμωρητικό πρόγραμμα να παραδοθεί ξανά εξαγνισμένος στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας. Το πρόγραμμα αυτό είχε δύο συνισταμένες: την δημοσιονομική λιτότητα και τις διαρθρωτικές αλλαγές ή μεταρρυθμίσεις. ΛΙΤΟΤΗΤΑ Η δημοσιονομική λιτότητα ,δεδομένου ότι οι αγορές είχαν κλείσει για την Ελλάδα, υποτίθεται πως έχει σαν στόχο ,μέσω της μείωσης των δημοσίων δαπανών, τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων τα οποία, συν το χρόνο ,θα δώσουν στην Ελλάδα αλλά και στις υπόλοιπες περιφερειακές οικονομίες τη δυνατότητα να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Αυτό που έχει αποκρύβει σκόπιμα 40 από την ελληνική κοινωνία είναι ότι το βασικό πρόβλημα του κρατικού προϋπολογισμού δεν είναι το θέμα των δαπανών όσο το γεγονός ότι τα δημόσια έσοδα αντλούνται από ένα ΑΕΠ το οποίο συνεχώς συρρικνώνεται. Όσο και να περιορίζεις τις δαπάνες αν δεν μπορείς ταυτόχρονα να αυξήσεις τα έσοδα σου, το μόνο που πετυχαίνεις είναι την εξαθλίωση του λαού. Όπως είδαμε εξαιτίας της διαφοράς ανταγωνιστικότητας των χωρών της ευρωζώνης, οι λιγότερο ανταγωνιστικές οικονομίες περιορίζονται σε όλο και μικρότερο κομμάτι από την πίτα της υπάρχουσας ρευστότητας. Όσο λοιπόν το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας παραμένει ελλειμματικό* ,τα μέτρα λιτότητας δεν πρόκειται να σταματήσουν και όσοι ισχυρίζονται το αντίθετο απλώς ψεύδονται. Η πολιτική αυτή μολονότι παρουσιάσθηκε σαν μονόδρομος είναι παντελώς αδιέξοδη. ΟΙ ΛΑΘΟΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Η αλήθεια είναι ότι τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας είναι γνωστά και μεγάλα. Όταν όμως οι Έλληνες μιλάμε για μεταρρυθμίσεις εννοούμε: τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης, την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, την πάταξη της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας, την κατάργηση νόμου περί ευθύνης υπουργών, το ασυμβίβαστο βουλευτή και υπουργού, τη μείωση των βουλευτών από 300 σε 200, τη συνταξιοδότηση όλων των αιρετών αξιωματούχων από ένα ταμείο, τη δημιουργία υγιούς επενδυτικού περιβάλλοντος, τη διαφάνεια , τον ουσιαστικό έλεγχο του πολιτικού συστήματος, την ισχυροποίηση και αποτελεσματικότερη λειτουργία των θεσμών , την αξιοκρατία , την ενδυνάμωση του κοινωνικού κράτους και τέλος την εμβάθυνση της δημοκρατίας. * Οι διεθνείς οίκοι έχουν θέσει σαν προϋπόθεση για την επιστροφή της χώρας στις αγορές, την δημιουργία εμπορικού πλεονάσματος. 41 Μετά όμως από δυόμιση χρόνια μνημονιακών μέτρων κανένας δεν πρέπει να αμφιβάλει. Όταν η Μέρκελ, ο Σόιμπλε, ο Ρέσλερ, η Λαγκάρντ και οι υπόλοιποι μιλάνε για μεταρρυθμίσεις εννοούν βασικά δύο πράγματα: το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και την «κινεζοποίηση» της ελληνικής εργατικής τάξης. Και ρωτάω: ποιες πραγματικές μεταρρυθμίσεις που η ελληνική κοινωνία είχε ανάγκη έχουν πραγματοποιηθεί; Άλλαξε ο νόμος περί ευθύνης υπουργών; Άλλαξε ο εκλογικός νόμος προς το αναλογικότερο; Σταμάτησε ο διορισμός ημετέρων συμβούλων στα υπουργικά γραφεία; Έγινε η δικαιοσύνη πιο ανεξάρτητη; Επιβλήθηκε η αξιοκρατία στην ανέλιξη των δημοσίων υπαλλήλων; Ολοκληρώθηκε το κτηματολόγιο ή το δασολόγιο; Υπήρξε διαφάνεια στα οικονομικά των κομμάτων και στον έλεγχο του πολιτικού χρήματος; Πόσα από τα χρήματα των πακέτων διάσωσης δόθηκαν προκειμένου να εκσυγχρονιστούν οι δομές του δημοσίου; Με τα μέτρα που λήφθηκαν, η Ελλάδα ήρθε πιο κοντά ή απομακρύνθηκε από την ανεπτυγμένη Ευρώπη; Τελικά, πόσο πιθανό είναι να πραγματοποιηθούν οι αναγκαίες «πραγματικές» μεταρρυθμίσεις, υπό την ασφυκτική πίεση των πακέτων διάσωσης που σαν βασικό στόχο έχουν την προστασία των συμφερόντων των δανειστών; ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ Η πάταξη της φοροδιαφυγής από την αρχή της κρίσης είχε τοποθετηθεί από όλους σε πρώτη προτεραιότητα. Δεν τίθεται θέμα πως η φοροδιαφυγή είναι μια πραγματικότητα για την ελληνική κοινωνία. Το οικονομικό περιβάλλον όμως που έχει διαμορφωθεί δεν βοηθάει στην άμβλυνση του φαινομένου. Τα μεσαία και χαμηλά οικονομικά στρώματα καλούνται να σηκώσουν το μεγαλύτερο βάρος της προσαρμογής. Προκειμένου όμως να συμμετέχουν οικειοθελώς στην προσπάθεια, απαιτείται η εκπλήρωση δύο προϋποθέσεων: η κρατική στήριξη μέσω της ανταποδοτικότητας των δημοσίων δαπανών και η αίσθηση πως όλοι αδιακρίτως 42 συμμετέχουν στην κοινή προσπάθεια. Καμία όμως από τις δύο προϋποθέσεις δεν μπορεί να εκπληρωθεί υπό τις υπάρχουσες συνθήκες. Η δραματική περικοπή των δημοσίων δαπανών ισοπεδώνει το κοινωνικό κράτος και περιορίζει τις όποιες δυνατότητες για ανταπόδοση των φορολογικών εσόδων. Αλλά και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα γενικευμένης δυσοσμίας , ανομίας και ατιμωρησίας δημιουργεί την ακλόνητη πεποίθηση στα μεσαία και χαμηλά στρώματα ότι είναι μόνα στην «εθνική προσπάθεια». Ο φορολογικός μηχανισμός, πλήρως απαξιωμένος και εγκαταλειμμένος στην τύχη του, δίνει μία άνιση μάχη. Η όποια πιθανότητα οικειοθελούς συμμόρφωσης εκμηδενίζεται από την άδικη και αναποτελεσματική φορολογική επιδρομή που επιβάλλεται, η οποία δεν φορολογεί πλέον νέες ροές αλλά το όλο και εξαντλούμενο απόθεμα των νοικοκυριών. 43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 «ΝΟΙΚΟΚΥΡΗΔΕΣ» ΜΕΡΑΡΡΥΘΜΙΣΤΕΣ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ «ΝΟΙΚΟΚΥΡΗΔΕΣ» «ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΤΕΣ» Μια μερίδα πολιτικών, δημοσιογράφων αλλά και απλών συμπολιτών μας είτε από άγνοια είτε με δόλο, εξακολουθούν και επιχειρηματολογούν πώς η κρίση που ζούμε είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά εσωτερικών λαθών και παραλήψεων τα οποία αν διορθωθούν, η Ελλάδα θα ξαναμπεί στο δρόμο της ευημερίας και της προόδου. Οι εν λόγω «μεταρρυθμιστές» χαρακτηρίζονται από μια κοινή πλατφόρμα απόψεων η οποία βασικά συμπυκνώνεται στα παρακάτω: 1. Τα αίτια της κρίσης είναι αποκλειστικά εσωτερικού χαρακτήρα. 2. Η Ελλάδα πρέπει πάση θυσία να μείνει στο ευρώ. 3. Είμαστε μια χώρα που δεν παράγουμε τίποτα κάτι που καθιστά την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα απαγορευτική. 4. Αντιμετωπίζουν τον κρατικό προϋπολογισμό με τη λογική της νοικοκυράς (έσοδα μείων έξοδα) και θεωρούν πως η μείωση του ελλείμματος πρέπει να προέλθει από τον περιορισμό των δαπανών δεδομένου ότι υπερβαίνουν κατά πολύ τα έσοδα. 5. Συνέπεια του παραπάνω θεωρούν πως η βασική αιτία που μας έφερε ως εδώ είναι «ο τεράστιος και αχόρταγος δημόσιος τομέας». Η λύση λοιπόν βρίσκεται στον περιορισμό του μέσω απολύσεων δημοσίων υπαλλήλων οι οποίοι άλλωστε, σε αντιδιαστολή με τους υπαλλήλους στον ιδιωτικό τομέα χαίρουν ασυλίας από το πολιτικό σύστημα το οποίο και τους διόρισε μέσω πελατειακών σχέσεων. Σχολιάζοντας τις λογικοφανείς απόψεις «μεταρρυθμιστών» μπορούμε να πούμε τα παρακάτω: 44 των 1. Αν για την κρίση φταίει αποκλειστικά η Ελλάδα, πως εξηγείτε το γεγονός ότι όλες ανεξαιρέτως οι περιφερειακές οικονομίες της Ευρωζώνης αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα ; 2. Προσπαθούν να ταυτίσουν στη συνείδηση του ελληνικού λαού το ευρώ με την Ευρώπη χωρίς όμως ποτέ να προσπαθούν να εξηγήσουν πως ακριβώς λειτουργεί το κοινό νόμισμα. 3. Ενώ κάνουν εύκολη κριτική στον «τεμπέλη» ελληνικό λαό ο οποίος δεν παράγει τίποτα, δεν αναγνωρίζουν ότι ο βασικός λόγος εξαιτίας του οποίου έχει συρρικνωθεί η εγχώρια παραγωγή είναι το ίδιο το ευρώ. 4. Στα πρώτα εξάμηνα των οικονομικών σχολών οι φοιτητές μαθαίνουν ότι : όταν μια οικονομία έχει πρόβλημα πληθωρισμού ο ισολογισμός πρέπει να είναι πλεονασματικός (έσοδα> δαπάνες) προκειμένου να μειωθεί η ποσότητα του χρήματος και κατά συνέπεια η συνολική ζήτηση με σκοπό τη σταδιακή μείωση του πληθωρισμού και όταν μια οικονομία έχει πρόβλημα ανεργίας ο ισολογισμός πρέπει να είναι ελλειμματικός (έσοδα< δαπάνες) προκειμένου να αυξηθεί η ποσότητα του χρήματος και κατά συνέπεια η συνολική ζήτηση άρα σταδιακά και η απασχόληση. Αυτή η ανάλυση ισχύει για χώρες με εθνικό νόμισμα που έχουν τον έλεγχο της νομισματικής τους πολιτικής .Σε συνθήκες ευρωσυστήματος όμως , για τις περιφερειακές οικονομίες, ο ελλειμματικός προϋπολογισμός δεν είναι επιλογή νομισματικής πολιτικής αλλά μοιραία συνέπεια του ελλείμματος ανταγωνιστικότητας. Θα πει βέβαια κάποιος ότι πρέπει να ξοδεύουμε όσα εισπράττουμε. Με δεδομένη όμως τη συνεχή συρρίκνωση του ΑΕΠ αυτό οδηγεί μοιραία σε συνεχή συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους. Η ανάπτυξη κοινωνικού κράτους όμως είναι θέμα κουλτούρας και αντίληψης των λαών και όχι απαραίτητα δείγμα οικονομικής ευρωστίας και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελεί αποκλειστική συνάρτηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της Κούβας η οποία 45 διαθέτει υποδειγματικό σύστημα υγείας σε αντιδιαστολή με αυτό των πλούσιων ΗΠΑ ,στις οποίες αν κάποιος έχει χρήματα ζει ,αν όχι πεθαίνει. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι και η φτωχή Ελλάδα της δραχμής είχε καταφέρει να αναπτύξει σημαντικό κοινωνικό κράτος παρόλα του τα προβλήματα. 5. Για το δημόσιο θα αναφερθούμε ειδικά παρακάτω. Αυτό όμως που έχει σημασία να σχολιασθεί είναι η παραπλανητική προπαγάνδα των μεταρρυθμιστών ότι δήθεν για την ύφεση και την ανεργία του ιδιωτικού τομέα , ευθύνη έχει ο δημόσιος τομέας. Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; Η πιστωτική επέκτασης που έλαβε χώρα τα προηγούμενα χρόνια καθώς και η διαβρωτική επίδραση του ενιαίου νομίσματος στην παραγωγική δομή της χώρας είχαν σαν αποτέλεσμα ο παραγωγικός ιδιωτικός τομέας να δώσει σταδιακά τη θέση του σε εμπορικά πολυκαταστήματα και αλυσίδες λιανικής πώλησης εισαγόμενων προϊόντων. Όταν η δημοσιονομική λιτότητα που εφαρμόσθηκε είχε σαν αποτέλεσμα την κατάρρευση της ζήτησης των νοικοκυριών ήταν μοιραίο ότι αυτό το «μπαρόκ» κατασκεύασμα θα κατέρρεε. Έτσι δικαιολογείται η ύφεση και η υψηλή ανεργία. Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι όσο οι δημόσιες δαπάνες συνεχίσουν να μειώνονται και ταυτόχρονα η οικονομία δεν αλλάζει προσανατολισμό από εισαγωγική-καταναλωτική σε εξαγωγική παραγωγική, η ύφεση και η ανεργία θα οξύνονται. Οι απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων απλά θα λειτουργήσουν σαν βαλβίδα αποσυμπίεσης της τυφλής λαϊκής αγανάκτησης αλλά πρακτικά θα επιδεινώσουν τα φαινόμενα. Μια από τις πολλές προτάσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν θα ήταν για παράδειγμα να δοθούν κίνητρα σε δημοσίους υπαλλήλους όχι να βγουν στη σύνταξη αλλά να ασχοληθούν π.χ. με την αγροτική παραγωγή. Έτσι και θα μειώναμε τις δημοσιές δαπάνες αλλά ταυτόχρονα θα αυξάναμε και τα έσοδα μας μέσω των εξαγωγών. Τελειώνοντας την κριτική μου στους «μεταρρυθμιστές» θέλω να επισημάνω και τα παρακάτω: 46 Για πολλούς μεταρρυθμιστές υπάρχει και ένα άλλο στοιχείο που τους συνδέει. Όλοι διακρίνονται από μεγάλη οικονομική επιφάνεια και οι μεταρρυθμίσεις που εισηγούνται δεν πρόκειται να μεταβάλει τον τρόπο ζωής τους. Με τη ρητορική τους, καλλιεργούν εμφυλιοπολεμικό κλίμα εν μέσω μιας πολύ δύσκολής περιόδου για τον ελληνικό λαό. Αν θέλεις να είσαι πραγματικός νοικοκύρης και να ξοδεύεις μέχρι εκεί που φτάνουν οι δυνατότητές σου η επιλογή θα έπρεπε να είναι η επιστροφή στο εθνικό νόμιμα. Σε διαφορετική περίπτωση είσαι υποκριτής και εξυπηρετείς άλλα συμφέροντα. Τέλος, θεωρώ πως αυτό που πραγματικά επιθυμούν οι «μεταρρυθμιστές» είναι να αντικαταστήσουν την υπάρχουσα (διε)φθαρμένη ελίτ προβάλλοντας τους εαυτούς τους σαν το νέο , άφθαρτο και λογικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟ: ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Από την αρχή της κρίσης έγινε προσπάθεια, τόσο από μέλη του πολιτικού συστήματος της χώρας ,όσο και από τα Μ.Μ.Ε ,όσο και από τους μεταρρυθμιστές να παρουσιαστεί ότι ο δημόσιος τομέας είναι ο βασικός υπεύθυνος για την κρίση. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό του πρώην υπουργού κ. Ανδρέα Λοβέρδου ο οποίος μέσα στο ελληνικό κοινοβούλιο είχε προχωρήσει στην εξής δήλωση: «Το ένα εκατομμύριο δημοσίων υπαλλήλων που ταλαιπωρούν δέκα εκατομμύρια πολίτες με τη βεβαιότητα ότι ο δημόσιος τομέας είναι ισόβιος , μας έφερε εδώ που μας έφερε» συμπληρώνοντας «όποιος πιστεύει ότι μπορεί να ασκήσει πολιτικές χωρίς να νικήσει το ελληνικό Δημόσιο , αυταπατάται». Τη δήλωση του κ. Λοβέρδου επιβράβευσε και ο επίσης πρώην υπουργός κ. Άδωνις Γεωργιάδης ο οποίος δήλωσε: «Ν’ αγιάσει το στόμα του Λοβέρδου. Ήρθε η ώρα ν’ ανοίξουμε ένα θέμα ταμπού που είναι η άρση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων». 47 Η κριτική που ασκείτε στο Ελληνικό Δημόσιο έχει βασιστεί στους παρακάτω μύθους: 1. Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι υπεράριθμοι και οι απολαβές τους είναι υπερβολικές. 2. Ο δημόσιος τομέας ευθύνεται για τη χρεοκοπία της χώρας. 3. Η μονιμότητα είναι ένα παρωχημένο προνόμιο το οποίο εδράζεται στο φαινόμενο της πλατείας Κλαυθμώνος το οποίο πλέον έχει εκλείψει. 4. Η μονιμότητα είναι η αιτία της χαμηλής αποδοτικότητας των δημοσίων υπαλλήλων. 5. Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι διορισμένοι με κομματικά κριτήρια και γι’ αυτό το πολιτικό σύστημα της χώρας δεν τους ενοχλεί από φόβο μην χάσει την εκλογική του πελατεία. Ποια είναι όμως η πραγματικότητα; 1. Ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων αλλά και οι αποδοχές τους, κινούνται κοντά ή και κάτω από τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς μέσους όρους. Για πρώτη φορά άλλωστε έχουμε ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα. Από την απογραφή των δημοσίων υπαλλήλων (εκτός ΔΕΚΟ) που υλοποίησε η κυβέρνηση, αποκαλύφθηκε ότι ο αριθμός τους είναι 768.009, περιλαμβάνοντας τους μόνιμους υπάλληλους, τους δικαστικούς και τους δημόσιους λειτουργούς (625.738), τους υπαλλήλους ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου (53.833), τους υπαλλήλους ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (44.811), τους συμβασιούχους έργου (14.345), τους αιρετούς (12.609) και άλλες κατηγορίες. Μάλιστα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των απογραφέντων υπαλλήλων ήταν πολύ ικανοποιητικά: το 39% έχει πανεπιστημιακή εκπαίδευση, το 28% δευτεροβάθμια, ενώ το 9% έχει τεχνολογική εκπαίδευση. Υπάρχει και ένα αξιοπρόσεκτο 10% με μεταπτυχιακό ή διδακτορικό δίπλωμα. Πολλές από αυτές τις ικανότητες βέβαια παραμένουν αναξιοποίητες. Ο αριθμός αυτός 48 καταρρίπτει το επιχείρημα που προβάλλεται επί χρόνια για τον υπερπληθυσμό των δημοσίων υπαλλήλων. Σε σχέση με το σύνολο των εργαζομένων στην Ελλάδα, όπως τεκμηριώνεται και σε μια έρευνα στο πλαίσιο της «Έκθεσης Ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής» «The size and performance of public sector activities in Europe», οι δημόσιοι υπάλληλοι αποτελούν στην Ελλάδα μόλις το 11,4% του συνόλου των εργαζομένων. Αν συγκρίνουμε μάλιστα τα σχετικά διαθέσιμα στοιχεία με άλλες χώρες της Ε.Ε. διαπιστώνουμε τα εξής: η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, καταλαμβάνοντας τη 14η θέση επί συνόλου 17 ευρωπαϊκών κρατών. Η Ελλάδα έχει το 1/3 των δημοσίων υπαλλήλων σε σύγκριση με τη Σουηδία (33%) και τη Δανία (29%) –τις χώρες που υποτίθεται ότι αποτελούσαν το προεκλογικό πρότυπο του πρώην πρωθυπουργού κ. Γεωργίου Παπανδρέου– και περίπου το 1/2 σε σύγκριση με τη Γαλλία (21,2%) και τη Μεγάλη Βρετανία (17,8%). Η χώρα μας ξεπερνά μόνο την Ιρλανδία (11,0%), την Ολλανδία (10,7%) και τη Γερμανία (10,2%). Μάλιστα, η θέση της Ελλάδας στην κατάταξη αυτή παραμένει τις τελευταίες δεκαετίες σταθερή. Και όλα αυτά τα ποσοστά με την απογραφή 31 Ιουλίου 2010 δηλαδή πριν την αθρόα έξοδο των τελευταίων 2ετών, με τις ευνοϊκές ρυθμίσεις για συνταξιοδότηση. Σύμφωνα, με την τελευταία ενημέρωση στοιχείων: 2 Νοεμβρίου 2012 το σύνολο των μισθοδοτούμενων είναι 699.380. 2. Όπως είδαμε παραπάνω αιτία της ελληνικής χρεοκοπίας ήταν η ένταξη της χώρας στην Ο.Ν.Ε και η μετατροπή του ελληνικού δημοσίου χρέους από δραχμές σε ευρώ . Άλλωστε σύμφωνα με μελέτη του πανεπιστημίου του Σικάγο (2011) δεν προκύπτει σύνδεση του μεγέθους του Δημοσίου Τομέα με την οικονομική ευημερία. Η Σουηδία για παράδειγμα ενώ απασχολεί το 33,87% του εργατικού της δυναμικού στο Δημόσιο Τομέα (η Ελλάδα το 11,4%) έχει χρέος μόλις 38,4% του ΑΕΠ ,ενώ στις ΗΠΑ ενώ απασχολούνται 49 στο δημόσιο τομέα μόνο το 16,42% του εργατικού δυναμικού , το αμερικανικό δημόσιο χρέος έχει ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ. 3. Ακόμα κι αν το φαινόμενο της πλατείας Κλαυθμώνος αποτελεί μια ιστορική αλήθεια για την Ελλάδα , η μονιμότητα των υπαλλήλων στο δημόσιο είναι καθεστώς για την πλειοψηφία των χωρών της ΕΕ7 και συμβολίζει την ίδια την ιδέα της σταθερότητας και της συνέχειας του κράτους. 4. Η θέση αυτή δεν μπορεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα: γιατί τεκμαίρεται ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι άλλων χωρών της ΕΕ (πχ Γερμανοί, Γάλλοι, Ολλανδοί κλπ) είναι αποδοτικοί παρόλο του ότι είναι και αυτοί μόνιμοι; Το φαινόμενο βέβαια κάποιος υπάλληλος του δημόσιου να διατηρεί τη θέση του ανεξάρτητα από την απόδοσή, το ήθος και τη συνέπεια του είναι ελληνικό φαινόμενο. Ο δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας όμως, δεν αποκλείει την απόλυση μόνιμου υπαλλήλου, εάν αποδειχθεί ένοχος διαφθοράς ή εάν είναι ασυνεπής στις εργασιακές του υποχρεώσεις. Το πρόβλημα είναι ότι η δυνατότητα αυτή έχει στην πράξη αμβλυνθεί, ενώ θα έπρεπε να εφαρμόζεται , και μάλιστα με αυστηρότητα. Αν υπάρχει λοιπόν πρόβλημα αποδοτικότητας των Ελλήνων δημοσίων υπαλλήλων η λύση του πρέπει να αναζητηθεί αλλού και όχι στην άρση της μονιμότητας. Στην πραγματικότητα, η κατάργηση της μονιμότητας στη δημόσια διοίκηση δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα νεοφιλελεύθερο ιδεολόγημα. 5. Είναι γεγονός ότι οι κομματικοί διορισμοί ήταν μια πραγματικότητα για το ελληνικό Δημόσιο. Το φαινόμενο όμως, από τη δημιουργία του ΑΣΕΠ και μετά, τουλάχιστον στο στενό δημόσιο τομέα περιορίστηκε. Μολαταύτα, η εξάρτηση κομματικά διορισμένων δημοσίων υπαλλήλων όπως φάνηκε από τον εκλογικό καταποντισμό των κομμάτων εξουσίας στις δύο πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις έχει πάψει να υπάρχει. Άρα το επιχείρημα ότι το πολιτικό σύστημα έχει αφήσει ανέπαφο το δημόσιο τομέα δεδομένου ότι δεν θέλει να «πειράξει» τους πελάτες του δεν ευσταθεί. 50 Γιατί τελικά το δημόσιο και όχι μόνο το ελληνικό έχει μπει στο στόχαστρο της κριτικής; Προκειμένου να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει να «θυμηθούμε» ποια είναι αναγκαιότητα ύπαρξης του δημοσίου τομέα. Το δημόσιο είναι ο φορέας που κάνει πράξη τις επιταγές του Συντάγματος. Το Σύνταγμα όμως δεν είναι ένα κείμενο στο οποίο έχουμε συμφωνήσει όλοι. Αποτελεί τον θεμελιώδη νόμο τον οποίον, με τις μεγάλες επαναστάσεις της Κεντρικής Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής, τα μεσαία και κατώτερα στρώματα επέβαλαν στα ανώτερα. Όταν για παράδειγμα το ελληνικό Σύνταγμα στο α.4 παρ.1 προβλέπει πως «Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιων των νόμων» δεν το προβλέπει προκειμένου να προστατέψει τους οικονομικά και κοινωνικά ισχυρούς, αλλά για να προστατέψει τους οικονομικά και κοινωνικά αδύναμους. Το Δημόσιο λοιπόν -πρέπει τουλάχιστον να- αποτελεί την ασπίδα προστασίας των πιο αδύναμων δεδομένου άλλωστε ότι κυρίως στελεχώνεται και από άτομα της μεσαίας τάξης. Στην εποχή των έντονων ταξικών ανισοτήτων που έρχεται ένας δυναμικός δημόσιος τομέας θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό ανάχωμα. Ο πραγματικός λοιπόν στόχος της σφοδρής επίθεσης που δέχεται ο δημόσιος τομέας, είναι η ηθική απαξίωσή του και η εκχώρηση δραστηριοτήτων του σε ιδιωτικές εταιρίες οι οποίες θα ελέγχονται από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα. Μια εξέλιξη η οποία θ’ αποτελέσει την οριστική ταφόπλακα για τα μεσαία και χαμηλά στρώματα. Δεν υπάρχει βέβαια αμφιβολία πως το ελληνικό δημόσιο χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες δομικές αδυναμίες, με μεγαλύτερη την μόνιμη ανάμειξη των κομμάτων εξουσίας στη λειτουργία του. Σε κάθε περίπτωση ο γραφειοκρατικός, πελατειακός και διεφθαρμένος τρόπος διάρθρωσης του ελληνικού δημοσίου δεν ήταν επιλογή της μεσαίας τάξης αλλά επιβλήθηκε και διογκώθηκε συστηματικά από την εγχώρια ελίτ. 51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΚΙΝΕΖΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ Μπορεί η ελληνική οικονομία να καταστράφηκε τη δεκαετία του ευρώ, η γερμανική όμως πέτυχε αξιοθαύμαστες επιτυχίες. Το εμπορικό ισοζύγιο της Γερμανίας εμφάνισε το 2012 το μεγαλύτερο πλεόνασμα σε παγκόσμιο επίπεδο υπερφαλαγγίζοντας έτσι ακόμα και οικονομικές υπερδυνάμεις όπως η Κίνα, η Ιαπωνία και οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Η αξία των γερμανικών εξαγωγών στα τέλη του έτους ξεπερνά κατά περίπου 190δις δολάρια την αξία των εισαγωγών. Δεδομένου ότι το 60% των γερμανικών εξαγωγών κατευθύνεται προς τα κράτη μέλη της Ε.Ε, γίνεται αντιληπτό πως η γερμανική οικονομία έχει πάρει τη μερίδα του λέοντος από την σταθερή ρευστότητα που διαθέτει η δεξαμενή του ευρωσυστήματος. Ο στρατηγικός στόχος λοιπόν της Γερμανίας για την πρώτη δεκαετία του ευρώ ήταν η άντληση των πλεονασμάτων από τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης. Ένας στόχος που επετεύχθη εις το ακέραιων. Ποιο είναι όμως το επόμενο κεφάλαιο του γερμανικού σχεδίου; Για να το αντιληφθούμε πρέπει να εστιάσουμε σε δύο βασικά δεδομένα: η γερμανική οικονομία μέσω των εξαγωγών της , έχει «μαζέψει» σχεδόν όλη την Ευρωπαϊκή ρευστότητα και όπως είδαμε παραπάνω, αυτή η πλεονάζουσα ρευστότητα δεν μεταφράζεται σε αυξήσεις στους μισθούς των γερμανών εργαζομένων. Που όμως σκοπεύει η γερμανική ελίτ να τη διοχετεύσει; Η απάντηση είναι αποκρουστική. Οι γερμανικές πολυεθνικές ,εκμεταλλευόμενες την ύφεση και την υψηλή ανεργία που μαστίζουν ήδη τις ασθενέστερες οικονομίες της ευρωζώνης, θα έρθουν σαν επενδυτές-σωτήρες και έχοντας προετοιμάσει το έδαφος με τα διάφορα μνημόνια, τόσο σε επίπεδο φορολογικό, εργασιακών δικαιωμάτων και μισθολογικού κόστους θα 52 μετατρέψουν την ευρωπαϊκή περιφέρεια σε ζώνη φθηνού εργατικού κόστους. Έτσι άλλωστε εξηγείτε και η εμμονή της Τρόικας με την επιβολή του πακέτου των εργασιακών μέτρων στην Ελλάδα. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, από την αρχή της κρίσης μέχρι και σήμερα, το μόνο που κάνουν είναι να εφαρμόζουν πιστά και να συνδράμουν με τη στάση τους στο γερμανικό σχέδιο. Δημιουργείται όμως ένα εύλογο ερώτημα. Αν η ευρωπαϊκή περιφέρεια που αποτελεί τον βασικό εισαγωγέα γερμανικών προϊόντων «κινεζοποιηθεί» και η αγοραστική της δύναμη συρρικνωθεί, ποιος θα αγοράζει τα γερμανικά προϊόντα; Ο γερμανός σύμβουλός επιχειρήσεων Κουρτ Γκέρκινς δίνει την απάντηση: «Η Κίνα μέχρι το 2020 θα έχει μια μεσαία τάξη που θα αντιπροσωπεύει 360 εκατομμύρια ανθρώπους με εισόδημα άνω των 26.000 δολαρίων ετησίως. Πρόκειται για θεαματική εξέλιξη, ακόμα και αν οι ρυθμοί ανάπτυξης της Κίνας πέσουν κάτω από το 5% το χρόνο. Οι κινέζοι εκτιμούν πάρα πολύ τα γερμανικά αυτοκίνητα και λοιπά διαρκή αγαθά της βιομηχανίας μας και μπορούν να αποτελέσουν ένα καταναλωτικό κοινό αντίστοιχο του σημερινού στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπό αυτή την έννοια, το γερμανικό εξαγωγικό μάρκετινγκ διαφοροποιείται και επαναπροσανατολίζεται…» Στο ίδιο μήκος κύματος και ο γερμανός υπουργός των εξωτερικών Γκίντο Βεστερβέλε μιλώντας στις 2 Ιουλίου 2011 στην εφημερίδα «το βήμα» σημείωνε «Αυτή τη στιγμή διαμορφώνεται μια κινεζική μεσαία τάξη που φθάνει σε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα. Αυτά τα άτομα θέλουν να αγοράζουν προϊόντα ποιότητας από την Ευρώπη. Ταυτόχρονα επιθυμούν ευρωπαϊκές επενδύσεις και ιδιαίτερα γερμανικές. Οι δυνατότητες που μας ανοίγονται είναι λοιπόν τεράστιες.» Με λίγα λόγια η εργατική τάξη της ευρωπαϊκής περιφέρειας θα «κινεζοποιηθεί» με σκοπό να μπορέσει η Ευρώπη να ανταγωνιστεί οικονομικά την Κίνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το γερμανικό σχέδιο είναι φιλόδοξο. Η πραγματοποίηση του όμως δεν μπορεί να 53 γίνει στη βάση μόνο μιας οικονομικής και τεχνολογικής υπεροχής. Η Ιστορία έχει αποδείξει πως ο κοινωνικός και ανθρώπινος παράγοντας είναι απρόβλεπτος κάτι που και στο παρελθόν, η γερμανική ελίτ δεν έλαβε σοβαρά υπόψη της. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΚΑΙ Ο ΔΙΠΛΟΣ ΕΓΚΛΟΒΙΣΜΟΣ Οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι αυτή τη φορά το γερμανικό σχέδιο είναι αριστοτεχνικά σχεδιασμένο και αυτό για τρείς λόγους: 1. Έχει για μεγάλο σύμμαχο τις οικονομικές ελίτ των ελλειμματικών χωρών οι οποίες από τη μία βλέπουν στην κρίση μια μεγάλη ευκαιρία συμπίεσης του εργατικού κόστους και περιορισμού των εργατικών δικαιωμάτων και αφετέρου δεν είναι με τίποτα διατεθειμένες να αντιμετωπίσουν τις απρόβλεπτες συνέπειες που μπορεί να έχει η διάλυση της ευρωζώνης για τα χρηματικά τους αποθέματα. Το ευρώ , όντας αποθεματικό νόμισμα, παρέχει παγκόσμιες δυνατότητες στους κατόχους του σε σχέση με τους αναπόφευκτους περιορισμούς των εθνικών νομισμάτων. 2. Η μεσαία τάξη των ελλειμματικών χωρών η οποία βάλλεται από τη λιτότητα βρίσκεται σε πραγματικό αδιέξοδο. Η πιστωτική επέκταση που προηγήθηκε εγκλώβισε τα μεσαία στρώματα καθότι είχαν δημιουργήσει ένα επίπεδο ζωής επενδύοντας στα εισοδήματα της φούσκας ενώ τώρα καλούνται να επιβιώσουν με τα εισοδήματα της κρίσης. Αυτός ο εγκλωβισμός αλλά και η σκόπιμη σύγχυση των ΜΜΕ οδηγεί σε απόγνωση μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και περιορίζει τις δυνατότητες για μια πραγματικά μαζική και στοχευόμενη αντίδραση στο γερμανικό σχέδιο. Περισσότερο καταλήγει σε κινήσεις απόγνωσης και απελπισίας. 3. Τέλος, η παραγωγική βάση των ελλειμματικών χωρών εξαιτίας της διαβρωτικής επίδρασης του ευρωσυστήματος συρρικνώθηκε σημαντικά , γεγονός που καθιστά δύσκολη την απόφαση του απεγκλωβισμού και της επιστροφής σε εθνικό νόμισμα. Προκειμένου να είναι ρεαλιστική μια τέτοια προοπτική απαιτείται 54 μεγάλη λαϊκή συσπείρωση, συστηματική προετοιμασία και μεγάλη αποφασιστικότητα. ΤΟ ΛΟΜΠΙ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Την ώρα λοιπόν, που το γερμανικό σχέδιο κινεζοποίησης της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης , βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, το ελληνικό πολιτικό σύστημα ανακαλύπτει νέους φανταστικούς εχθρούς. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: ο αποπροσανατολισμός και ο εκφοβισμός του λαού. Στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής εντάσσεται και η φιλολογία περί «Λόμπι της δραχμής». Είναι το λιγότερο γελοίο, όταν το σχέδιο φτωχοποίησης της ευρωπαϊκής εργατικής τάξης έχει σχεδιαστεί και υλοποιείτε εδώ και τουλάχιστον είκοσι χρόνια*, να προβάλλεται ότι υπάρχει κάποιο άλλο ισχυρότερο παρασύστημα το όποιο λειτουργεί παρασκηνιακά με στόχο την επιστροφή της χώρας στη δραχμή προς όφελός του. Και πους άραγε εννοούν; Επιχειρηματίες τύπου Κουρή, με πολιτικούς εκφραστές τον κ. Χαϊκάλη και την κ. Κουντουρά. Άλλωστε η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα συνεπάγεται αυστηρό έλεγχο τόσο στη μεταφορά εμπορευμάτων όσο και στη μεταφορά κεφαλαίων. Άρα το σενάριο ότι όσοι «έβγαλαν» τα λεφτά τους στο εξωτερικό θα έρθουν να αγοράσουν την Ελλάδα για ένα κομμάτι ψωμί δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας ακόμα μύθος. Το δυστύχημα είναι ότι τέτοιου τύπου γελοιότητες ξεστομίζονται και από κορυφαίους πολιτικούς παράγοντες της χώρας. Τέλος, είναι απαράδεκτο η δραχμή η οποία ήταν το αρχαιότερο νόμισμα της Ευρώπης , νόμισμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας το χρυσό αιώνα του Περικλή και το εργαλείο με το οποίο ο ελληνικός λαός πρόκοψε μέχρι την εισαγωγή του ευρώ, να ταυτίζεται έστω και λεκτικά σαν συνώνυμο της οπισθοδρόμησης, της ανέχειας και της καταστροφής. * Η Συνθήκη του Μάαστριχτ με την οποία προσδιορίζονταν οι όροι ένταξης των χωρών στο ευρώ υπογράφηκε το 1992. Εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης υπέγραψε ο τότε υπουργός εξωτερικών και σημερινός πρωθυπουργός κ. Αντώνης Σαμαράς. 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΕΣ Κάποιος αναγνώστης μπορεί να θεωρήσει ότι η μελέτη δεν διακρίνεται από αυτοκριτική διάθεση καθότι σαν αιτία της κρίσης δεν αναφέρονται πουθενά οι ελληνικές παθογένειες οι οποίες δεν είναι και λίγες. Διαβρωμένο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, πελατειακές σχέσεις, γραφειοκρατία και διαφθορά στο δημόσιο τομέα, κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα , «προβληματική νοοτροπία» του ελληνικού λαού και τόσα άλλα που ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται μπορεί ν’ ανατρέξει στο βιβλίο του κ. Θεόδωρου Πάγκαλου «τα φάγαμε όλοι μαζί». Ας δεχτούμε λοιπόν σαν δεδομένο ότι τα δομικά και διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας είναι τα μεγαλύτερα παγκοσμίως και ότι ο ελληνικός λαός είναι ο χειρότερος και πιο τεμπέλης λαός του κόσμου. Όσο η χώρα είχε εθνικό νόμισμα, η Ελλάδα απλώς θα παρέμενε μια «φτωχή» χώρα της βαλκανικής. Δεν θα γινόταν ποτέ «Αργεντινή». Το εθνικό νόμισμα δείχνει ξεκάθαρα τα όρια και τις καταναλωτικές δυνατότητες μιας οικονομίας. Κι αν με τη δραχμή ήμασταν φτωχοί α)δεν ήμασταν χρεοκοπημένοι, β)είχαμε σοβαρό κίνητρο να βελτιώσουμε την οικονομική μας κατάσταση, γ)δεν θα είχαμε πρόβλημα δημοσίου χρέους, δ)δεν θα είχαμε υποστεί αυτόν τον απίστευτο διεθνή διασυρμό που για να τον ξεπεράσουμε θα χρειαστούν δεκαετίες, ε) δε θα είχαμε απολέσει η εθνική μας κυριαρχία στ)δεν θα είχαμε αυτή την απίστευτη έξαρση των αυτοκτονιών , των άστεγων συμπολιτών μας και της μαζικής μετανάστευσης ζ) δεν θα είχαμε το θλιβερό γεγονός τα παιδιά να λιποθυμάνε στα σχολεία από ασιτία, η) ο κόσμος δε θα έψαχνε στα σκουπίδια για φαγητό, θ)τα σχολεία δεν θα έκλειναν λόγω έλλειψης πετρελαίου θέρμανσης και ι)δεν θα είχαμε σοβαρό κίνδυνο απώλειας εθνικού εδάφους εξαιτίας της αδυναμίας του 56 ελληνικού στρατού να διατηρήσει το αξιόμαχο. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι , αν η χώρα δεν είχε υιοθετήσει το ευρώ δε θα είχαμε ζήσει το καταναλωτικό όνειρο των προηγούμενων ετών. Τη μόνη πραγματική «αμαρτία» που σήμερα καλείται ο λαός να πληρώσει τόσο δυσανάλογα. Αυτό που δε μπορεί βέβαια κάνεις να αρνηθεί είναι το γεγονός ότι οι ελληνικές παθογένειες κατέστησαν την ελληνική οικονομία την πιο ευάλωτη στην προβληματική αρχιτεκτονική του ευρώ, με συνέπεια να είμαστε η πιο βαριά περίπτωση στο θάλαμο με τους υπόλοιπους ευρωπαίους ασθενείς. ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩ; Είναι εύλογη η απορία: αν καταφέρναμε ν’ αλλάξουμε όλα μας τα δομικά και διαθρωτικά προβλήματα και γίνουμε «η Δανία του Νότου»*, μήπως η ελληνική οικονομία έχει καλύτερες προοπτικές εντός Ευρωζώνης; Αν η ευρωζώνη δεν προχωρήσει σε κάτι διαφορετικό είμαι πεπεισμένος πως όχι. Μην ξεχνάμε πως η νομισματική ένωση χωρίς να έχει προηγηθεί πολιτική ένωση , δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Αν και γίνετε προσπάθεια αγιοποίησης της ευρωζώνης, δεν παύει να αποτελεί ένα πείραμα. Στη μάχη της ανταγωνιστικότητας , από την οποία όλα εξαρτώνται, ότι κι αν κάνει η Ελλάδα για να συντρίψει το μοναδιαίο κόστος εργασίας**, το οποίο κάνει αυτή τη στιγμή με τεράστιο κοινωνικό κόστος , πάρα πολύ δύσκολα θα αποκτήσει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με δεδομένο ότι οι γερμανικοί μισθοί είναι παγωμένοι. Την ώρα μάλιστα που οι υπόλοιπες κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ ,της Ελβετίας, της Μεγάλης Βρετανίας , των σκανδιναβικών χωρών , της Ιαπωνίας και της Κίνας υιοθετούν χαλαρή νομισματική πολιτική προκειμένου να τονώσουν την εσωτερική τους ζήτηση και να καταστίσουν τις εξαγωγές τους ανταγωνιστικότερες τόσο η Ελληνική όσο και η * Σημειωτέων, η Δανία δεν εντάχθηκε στην ευρωζώνη διατηρώντας το εθνικό της νόμισμα , τη Δανική κορώνα. **Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος. 57 Ευρωπαϊκή Οικονομία συνθλίβονται στο όνομα μιας αρχής που λέει ότι: «η Ευρώπη δεν πρέπει να είναι ανταγωνιστική χάριν της συναλλαγματικής της ισοτιμίας». Όσο η χώρα παραμένει στην ευρωζώνη, η οικονομία της μοιάζει μ’ ένα χρυσό κέλυφος χωρίς περιεχόμενο. Κάποιοι λίγοι, που όλο και μειώνονται, διαθέτουν εκατομμύρια σε σκληρό αποθεματικό νόμισμα, την ώρα που η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις στοιχειώδης ανάγκες επιβίωσης με αποτέλεσμα η νομισματική αστοχία της ευρωζώνης να απειλεί πλέον την ίδια την ύπαρξη του ελληνικού έθνους. Δεν υπάρχει άλλωστε λόγος ν’ αναλωνόμαστε σε θεωρητικές συζητήσεις για το κατά πόσο η ελληνική οικονομία θα έχει καλύτερη μοίρα εντός ευρωζώνης δεδομένου ότι υπάρχουν τα πραγματικά παραδείγματα. Η επιδείνωση της κατάστασης της γαλλικής οικονομίας τη δεκαετία του ευρώ είναι χαρακτηριστική. Το 2002 η Γαλλική οικονομία παρουσίαζε στο εμπορικό της ισοζύγιο πλεόνασμα 2 δις €. Σήμερα έχει έλλειμμα 75,2 δις € καθότι μείωσε τη θέση της στο διεθνές εμπόριο κατά 50%, από 6,5% σε 3,5%.Είχε δηλαδή μια αύξηση του εμπορικού της ελλείμματος κατά 40 φορές! Ενώ και το δημόσιο χρέος της Γαλλίας σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής επιτροπής δεν είναι πλέον βιώσιμο. Μονό το διάστημα 2007-2011 το γαλλικό δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 600δις € και έχει διαμορφωθεί σε 1.800 δις € ήτοι 90% του Γαλλικού ΑΕΠ. Η Γαλλία όμως, δεν είναι μια «τυχαία» χώρα. Είναι η δεύτερη οικονομία της Ευρωζώνης και ο έτερος πυλώνας του ευρωπαϊκού οικοδομήματος μαζί με τη Γερμανία. Φαντάζομαι ότι δεν μπορεί κάποιος να κατηγορήσει τη Γαλλία για παθογένειες «ελληνικού» τύπου. 58 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Σε μια εποχή τεράστιας μελλοντικά σενάρια είναι τα εξής : αβεβαιότητας τα πιθανά ΟΜΟΣΠΟΝΔΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΕ Ξεπερνώντας όλες τις εθνικές αγκυλώσεις , προκαταλήψεις και ιδιοτελή συμφέροντα , η ΕΕ να ολοκληρώσει το μετέωρο βήμα της νομισματικής ενοποίησης και να προχωρήσει στην πολιτική ενοποίηση. Να πάψει ν’ αποτελεί μια ένωση κρατών αλλά να γίνει μια ενιαία οικονομική και διοικητική οντότητα με μια κυριαρχία. Να μετατραπεί δηλαδή στις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Πόσο εύκολο είναι όμως αυτό; Μην ξεχνάμε ότι η Ευρώπη δεν ήταν μια αχαρτογράφητη περιοχή και όποιος αδιαφορεί για τις ευαισθησίες και τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας διαπράττει τεράστιο λάθος. Εδώ όμως που έχουμε φθάσει, κάθε άλλο σενάριο μοιάζει καταστροφικό. Όταν όμως μιλάμε για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν εννοούμε την εκχώρηση της εθνικής μας κυριαρχίας στο Βερολίνο ή τις Βρυξέλες, αλλά στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής κυριαρχίας όπου ένας Γερμανός πολίτης θα έχει τα ίδια ακριβώς δικαιώματα και υποχρεώσεις με έναν Έλληνα, Πορτογάλο, Ισπανό πολίτη κλπ. Αν η ΕΕ μπορούσε να γίνει πολιτικά συμπαγείς, διαθέτει τον πληθυσμό , τους πόρους , τον οικονομικό πλούτο, την τεχνολογία αλλά και τη στρατιωτική ισχύ να δημιουργήσει μια δύναμη εξόχως ισορροπημένη και ανταγωνιστική σε πλανητικό επίπεδο. Άμεσα όμως και δεδομένου ότι η πολιτική ενοποίηση είναι μια ιδιαίτερα πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία η εμβάθυνση της ένωσης μπορεί να αφορά την οικονομία. Να πάψουμε να μιλάμε δηλαδή για ελληνική , γερμανική, γαλλική κλπ οικονομία αλλά για ευρωπαϊκή οικονομία . να πάψουμε να μιλάμε για ελληνικό , γερμανικό, ιταλικό κλπ χρέος αλλά για ευρωπαϊκό χρέος . να πάψουμε να μιλάμε για γερμανική, ελληνική , πορτογαλική ανταγωνιστικότητα αλλά για ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα κοκ. Για να επιτευχθεί αυτό 60 πρέπει να προχωρήσουμε σ’ έναν ευρωπαϊκό καταμερισμό της εργασίας, των πόρων ,του ανθρώπινου δυναμικού και της παραγωγής με αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων ολόκληρης της Ευρώπης σε ένα επίπεδο ισόνομης συμμετοχής και συνεργασίας όλων των κρατών μελών. Διαφορετικά, το διακύβευμα για την σημερινή Ευρώπη είναι κατά πόσο θα αντέξουν οι οικονομίες και οι κοινωνίες των χωρών που δοκιμάζονται από την κρίση να ωριμάσουν οι συνθήκες για μια ομοσπονδοποίηση. Σε κάθε περίπτωση όμως, ο εθνικά ιδιοτελής τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε η Γερμανία τόσο την Ευρωζώνη όσο και την ελληνική αλλά και ευρωπαϊκή κρίση γενικότερα, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Από ότι φαίνεται, η Γερμανία την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση την εννοεί σαν οικονομική κατοχή της Ευρώπης. Προκαλούνται λοιπόν σοβαρότατες υποψίες κατά πόσο η βούληση της γερμανικής ελίτ να ολοκληρωθεί η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης ήταν ποτέ ειλικρινής. ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ Αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια είναι η εκδήλωση του Γερμανικού σχεδίου. Με περιτύλιγμα το ευρώ αλλά και την ανοχή και συνενοχή των ελίτ των υπολοίπων χωρών, η ΕΕ μετατρέπεται σε μια ζώνη γερμανικής οικονομικής κυριαρχίας με έντονες κοινωνικές και ταξικές ανισότητες. Η οικονομική εξάρτηση των περιφερειακών χωρών από τα Γερμανικά κεφάλαια οδηγεί μοιραία και σε πολιτική και εθνική εξάρτηση. Η δήλωση της Γερμανίδας καγκελάριου κ. Μέρκελ στη συνάντηση που είχε με τον ιρλανδό πρωθυπουργό είναι χαρακτηριστική: «Με ένα χρέος που υπερβαίνει το 80% ή το 90% του ΑΕΠ, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρήσεις την ανεξαρτησία σου». Αλλά και ο διοικητής της ΕΚΤ κ. Ντράγκι στο ίδιο κλίμα δήλωσε : «Αν θέλετε ευρωπαϊκή αλληλεγγύη πρέπει να εκχωρήσετε την εθνική σας κυριαρχία.»Μια τέτοια εξέλιξη είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσει σε μεγάλες κοινωνικές εντάσεις στο εσωτερικό των ασθενέστερων οικονομιών με 61 παράλληλη ενδυνάμωση των άκρων και αποδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών. Είναι πραγματικά τραγική αυτή η μοίρα για μια Ευρώπη η οποία, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο , έδωσε απλόχερα στη Γερμανία μια δεύτερη ευκαιρία επανένταξής της στο σύστημα και πρόσφατα άναψε το πράσινο φώς για την επανένωση των δύο Γερμανιών. Πόσο άδοξο θα είναι αυτή η κατάληξη για μια Ευρώπη που, εδώ και εξήντα χρόνια, με μεγάλη προσπάθεια, κατόρθωσε να επουλώσει τις πληγές που άφησαν στο σώμα της οι δύο αιματηροί παγκόσμιοι πόλεμοι. Σ’ αυτή την εξέλιξη υπάρχει μια τραγική ειρωνεία Ο λόγος που το ευρωσύστημα έχει σαν στόχο την σταθερότητα των τιμών είναι γιατί το ευρώ , αποτελεί όπως είδαμε ,αντιγραφή του γερμανικού μάρκου. Γιατί όμως το γερμανικό μάρκο στόχευε στην καταπολέμηση του πληθωρισμού; Είναι γνωστό, ότι αυτή η «εμμονή» των Γερμανών, εδράζεται στον ιστορικό μύθο ότι η άνοδος των εθνικοσοσιαλιστών στην εξουσία οφειλόταν στις οικονομικές επιπτώσεις του υπερπληθωρισμού που επικράτησε το 1923 στην πρώτη γερμανική δημοκρατία, τη δημοκρατία της Βαϊμάρης. Οι πραγματικές όμως αιτίες της εκλογής του Χίτλερ στην Καγκελαρία πρέπει να αναζητηθούν στην οικονομική εξαθλίωση και εθνική ταπείνωση που επέβαλαν στο γερμανικό λαό οι νικητές του ‘Α Παγκοσμίου Πολέμου με τη συνθήκη των Βερσαλλιών*. Δυστυχώς , από τη στάση που έχουν κρατήσει οι Γερμανοί στη σημερινή κρίση δε φαίνεται να έχουν εμπεδώσει το ιστορικό μάθημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Θα ήταν κωμικό, αν δεν ήταν τόσο τραγικό, το γεγονός ότι οι Γερμανοί, με όχημα την ΕΕ που υποτίθεται συμβολίζει την βούληση των Ευρωπαϊκών λαών για * Η Συνθήκη των Βερσαλλιών είναι η συνθήκη που τερμάτισε επίσημα των Α’ παγκόσμιο πόλεμο. 62 ειρηνική συνύπαρξη* και εξαιτίας της εμμονής τους στη καταπολέμηση του πληθωρισμού που υποτίθεται έφερε τον Χίτλερ στην εξουσία, επιβάλουν στους λαούς της Ευρώπης, 67 χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, μια συνθήκη των Βερσαλλιών αντί μιας διάσκεψης του Πότσδαμ**. ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ Αν η ΕΕ δεν προχωρήσει άμεσα σε κάποιου τύπου ομοσπονδοποίηση τουλάχιστον σε οικονομικό επίπεδο με έκδοση ευρωομολόγου, θεσμοθέτηση μηχανισμού ανακύκλωσης των πλεονασμάτων και τραπεζική ενοποίηση, η απόκλιση των οικονομιών της περιφέρειας από αυτές του πυρήνα θα εντείνετε. Καμία περιφερειακή οικονομία δεν θα έχει προοπτικές ανάπτυξης εντός Ευρωζώνης και αργά ή γρήγορα θα δημιουργηθούν πλειοψηφικά ρεύματα που θα απαιτούν την εγκατάλειψη του κοινού νομίσματος και την επιστροφή στα εθνικά νομίσματα. Αν η λαϊκή αγανάκτηση επιδεινωθεί δραματικά, χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία που έχουν τις δυνατότητες και το ειδικό βάρος να επιστρέψουν στα εθνικά νομίσματα ίσως και το τολμήσουν. Αν όμως μια χώρα εξέλθει του κοινού νομίσματος ,θα υπάρξει τέτοια διεθνείς δυσπιστία απέναντι στο ευρώ που η συνολική κατάρρευση της ευρωζώνης θα είναι αναπόφευκτη. Μια κατάρρευση της ευρωζώνης όμως, θα έχει ανυπολόγιστες συνέπειες τόσο σε *Η Ε.Ε αποτέλεσε το πρώτο μη φυσικό πρόσωπο, που το 2012 βραβεύτηκε με το νόμπελ ειρήνης. ** Η διάσκεψη του Πότσδαμ, αποτελεί την τελευταία διάσκεψη , των ηγετών των τριών μεγάλων συμμαχικών δυνάμεων μετά την παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας , με την οποία δόθηκε στη Γερμανία η ειλικρινής ευκαιρία να ξανασταθεί στα πόδια της και να επανενταχθεί σαν ισότιμο μέλος στο ευρωπαϊκό σύστημα. 63 οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Η ευρωπαϊκή αλλά και η παγκόσμια οικονομία θα εισέλθει σε περίοδο βαθειάς ύφεσης. Η καχυποψία και ο οικονομικός προστατευτισμός θα κυριαρχήσουν. Οι κοινωνικές , οικονομικές αλλά και εθνικές επιπτώσεις για όλη την Ευρώπη θα είναι ανυπολόγιστες. Το άδοξο τέλος του οράματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ίσως θα είναι η μικρότερη συνέπεια. GREXIT Το μόνο απίθανο σενάριο είναι να αποβληθεί μια χώρα από το ευρώ και η υπόλοιπη ευρωζώνη να παραμείνει ακέραιη. Όλη η προσπάθεια εκφοβισμού του ελληνικού λαού, προκειμένου να γίνει πιο δεκτικός στα σκληρά μέτρα ,έχει βασιστεί πάνω σ’ έναν ανυπόστατο εκβιασμό και αυτό γιατί: 1. Η αποβολή μιας χώρας από την ευρωζώνη δεν προβλέπεται από καμία ευρωπαϊκή συνθήκη. 2. Το άμεσο οικονομικό κόστος για τις υπόλοιπες χώρες είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος διάσωσης της ελληνικής οικονομίας. 3. Για το έμμεσο οικονομικό κόστος ,αλλεπάλληλες επιτροπές του γερμανικού υπουργείου οικονομικών δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε κάποιο συγκεκριμένο νούμερο. 4. Το «ηθικό» επιχείρημα που θα δικαιολογούσε μια τόσο εξτρεμιστική κίνηση από τη γερμανική Ελίτ είναι ότι η Ελλάδα είναι ο μοναδικός αμαρτωλός σε ένα κύκλο ενάρετων εταίρων και για αυτό πρέπει να αποβληθεί από το club. Αυτό όμως είναι παντελώς αβάσιμο δεδομένου ότι όλες ανεξαιρέτως οι ελλειμματικές οικονομίες της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα με αυτά που αντιμετωπίζει η ελληνική. Η διαφορά είναι ότι ενώ η Ελλάδα έχει 42 πυρετό οι υπόλοιποι έχουν 38. Απόδειξη ότι όλες ανεξαιρέτως οι ελλειμματικές χώρες εφαρμόζουν παρόμοια προγράμματα προσαρμογής με αυτά που εφαρμόζει η Ελλάδα ανεξάρτητα αν τα προγράμματα αυτά επιβλέπονται από την τρόικα ή όχι. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της γαλλικής οικονομίας. Η 64 κυβέρνηση Ολάντ , στην προσπάθεια μείωσης του ελλείμματος, ψήφισε μέτρα μείωσης των δημοσίων δαπανών ύψους 30 δις ευρώ! 5. Τέλος, αν έστω και μία χώρα «έβγαινε» από την Ευρωζώνη, αυτό θα αποτελούσε και το τέλος της ευρωζώνης και πιθανότατα και της ΕΕ γιατί Θ’ αποδεικνυόταν στην πράξη ότι δεν υπάρχει ρεαλιστικό σενάριο μακροημέρευσης της , καθότι η λογική μιας νομισματικής ένωσης οικονομιών διαφορετικής ανταγωνιστικότητας σ’ ένα σκληρό νόμισμα απλώς δεν είναι λειτουργική. Οι φυγόκεντρες τάσεις θα ήταν τόσο μεγάλες που η Ευρωζώνη θα κατέρρεε σε λίγες μέρες. Το οικονομικό αλλά κυρίως το πολιτικό κόστος μιας διάλυσης, θα ήταν για όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένου και της Γερμανίας, ανυπολόγιστο. ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΔΡΑΧΜΗ Το κυρίαρχο ερώτημα που απασχολεί την κοινωνία τα τελευταία χρόνια είναι κατά πόσο υπάρχει άλλος δρόμος για τη χώρα από αυτόν που της επιβάλλετε. Μπορούμε όντας ιδιαίτερα εξασθενημένοι τόσο σε οικονομικό, σε πολιτικό όσο και σε ηθικό επίπεδο να αλλάξουμε τη μοίρα μας; Σίγουρα δεν είναι καθόλου εύκολο. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η χώρα είναι σε καθεστώς διεθνούς οικονομικού ελέγχου και όλα τα βλέμματα, είναι στραμμένα επάνω μας. Κανένας όμως δεν μπορεί να μας στερήσει το δικαίωμα στην ελπίδα. Αρκεί αυτό το δικαίωμα να το διεκδικήσουμε ενωμένοι. Κακά τα ψέματα. Δεν υπάρχει καμία άλλη κόκκινη γραμμή για τη χώρα από την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα και τη μεγάλη αν όχι ολοκληρωτική διαγραφή του χρέους. Στον ιδιότυπο νομισματικό πόλεμο που λαμβάνει χώρα παγκοσμίως ,κυρίως μετά την κρίση του 2008 ,η χώρα μας όσο παραμένει στην Ευρωζώνη είναι παντελώς εκτεθειμένη στις επιθέσεις. Η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα και η ανάκτηση της νομισματικής πολιτικής θα αποτελέσει την πρώτη γραμμή άμυνας. Κανένα από τα όποια τεχνικής φύσεως 65 προβλήματα προκύψουν δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την παραμονή μας στην ΟΝΕ. Μια τέτοια επιλογή βέβαια δεν είναι χωρίς κόστος. Η προσαρμογή τόσο της κοινωνίας όσο και της οικονομίας κατά το αρχικό χρονικό διάστημα θα είναι ιδιαιτέρως δύσκολη. Αν όμως γίνει σχεδιασμένα και δεν εκληφθεί από το λαό σαν εθνική τραγωδία αλλά σαν μια πράξη εθνικοαπελευθερωτική οι πιθανότητες είναι με το μέρος μας. Άλλωστε από την προοπτική η χώρα να βρίσκεται υπό μόνιμη γερμανική οικονομική κατοχή, κάθε άλλη επιλογή είναι προτιμότερη. Μια τέτοια όμως προσπάθεια για να πετύχει απαιτεί συστηματική οργάνωση, λεπτομερή σχεδίαση και πάνω από όλα εθνική ομοψυχία. Σε περίπτωση που ο ελληνικός λαός αποφασίσει να κάνει το μεγάλο βήμα δεν είναι τόσο οι οικονομικές συνέπειες της εξόδου από το ευρώ που θα πρέπει να τον προβληματίζουν όσο το ενδεχόμενο αντιποίνων από τα ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας προκειμένου να μας «συνετίσουν» γι’ αυτή μας την αυθάδεια. Αρχικά υπάρχει κίνδυνος για την Ελλάδα να εκδιωχθεί και από την ΕΕ. Αλλά και αν αυτός ο κίνδυνος επιβεβαιωθεί δεν είναι και προς θάνατον. Η Ελλάδα έζησε μόνη επί σαράντα αιώνες. Θα επιβιώσει και στο μέλλον. Επίσης ένα θερμό επεισόδιο ,πιθανόν στη Θράκη δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Ο δρόμος όμως της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Απαιτεί θάρρος και τόλμη. Σε κάθε περίπτωση βέβαια , η επιστροφή της χώρας σε εθνικό νόμισμα από μόνη της, δεν είναι αρκετή. Απαιτούνται και πολλά ακόμα. Είναι όμως το πρώτο απαραίτητο βήμα. Μια σειρά από πραγματικές μεταρρυθμίσεις σε όλα τα επίπεδα είναι αυτονόητο ότι πρέπει να πραγματοποιηθούν. Ανασύνταξη της δημόσιας διοίκησης και των ενόπλων δυνάμεων. Ριζική αναθεώρηση του Συντάγματος προκειμένου να καταργηθούν όλα τα εκτρώματα που αφήνει πίσω του το απερχόμενο σύστημα εξουσίας. Αναβάθμιση και εμβάθυνση των θεσμών. Ανασύνταξη της 66 εγχώριας παραγωγής και σταδιακή επανεκβιομηχάνιση της χώρας. Αυτά είναι λίγα από τα πολλά που πρέπει να γίνουν. Η εθνική προσπάθεια πρέπει να εκδηλωθεί προς αυτή την κατεύθυνση. Αν δουλέψουμε σκληρά και ομαδικά υπάρχουν πραγματικές προοπτικές ανάκαμψης της χώρας*. Αντίθετα η όποια προσπάθεια γίνεται εντός ευρωζώνης, δεδομένης της σημερινής αρχιτεκτονικής της, είναι μάταιη. Σε κάθε περίπτωση η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα επιφέρει και κάποια άλλα παρεπόμενα θετικά. Το κυριότερο είναι ότι το υπάρχον φθαρμένο και διεφθαρμένο πολιτικό προσωπικό της χώρας, το οποίο άλλωστε φέρει την πρωταρχική ευθύνη για το σημερινό μας κατάντημα, δεν θα έχει θέση στη νέα πραγματικότητα με δεδομένο ότι έχει επενδύσει την επιβίωση του στην προσπάθεια παραμονή της χώρας στο ευρώ αποδεχόμενο παθητικά κάθε λογής αδιανόητα αιτήματα των δανειστών. Αν η λαϊκή πλειοψηφία απαιτήσει την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, θα είναι αδύνατο να μπορέσει να κρατηθεί στην επιφάνεια των εξελίξεων. Ένα άλλο παρεπόμενο θετικό είναι ότι η χώρα θα αδειάσει ταχύτατα από το 1,5 εκατομμύριο παράνομων μεταναστών που έχουν συρρεύσει στη χώρα. Το αποθεματικό νόμισμα καθιστά την Ελλάδα πόλο έλξης κάθε λογής ταλαιπωρημένων ψυχών που μια παρακμάζουσα οικονομία και κοινωνία είναι αδύνατο να συνεχίσει να τους συντηρήσει. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί το εξής. Αν μια οποιαδήποτε χώρα της Ευρωζώνης αποφασίσει να εγκαταλείψει το κοινό νόμισμα, αυτή η εξέλιξη δε θα αφήσει σε καμιά περίπτωση ανεπηρέαστη την υπόλοιπη ευρωζώνη αλλά ούτε και το συνολικό *Χαρακτηριστικό το δημοσίευμα των Financial Times στις 15/5/2012 του Arvind Subramanian καθηγητή του Harvard και τέως επικεφαλή του τμήματος ερευνών του Δ.Ν.Τ στο οποίο αναφέρει ότι: «Αν εκδιωχθεί από την Ευρωζώνη η Ελλάδα , θα μπορούσε ν’ αποδειχθεί πιο επικίνδυνη για το σύστημα από όσο ήταν μέσα σ’ αυτό-απλώς με το να δώσει παράδειγμα επιτυχούς ανάκαμψης». 67 οικοδόμημα της ΕΕ. Η αυξανόμενη πίεση στις κοινωνίες της περιφέρειας δημιουργεί εκρηκτικές συνθήκες. Με δεδομένο τον αδιέξοδο χαρακτήρα της νομισματικής ένωσης ,οι εξελίξεις δεν είναι εύκολο να προβλεφθούν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι το μοναδικό που θα μπορούσε να αναγκάσει τη γερμανική ελίτ σε κάποια οπισθοχώρηση. Γιατί δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι το ευρώ μπορεί να έχει στηθεί καθ’ εικόνα και ομοίωση του μάρκου, αλλά δεν είναι το μάρκο. Είναι το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα το οποίο πέρα από τις νομισματικές του επιδράσεις έχει και ένα ισχυρό συμβολισμό: την διάθεση των Ευρωπαίων πολιτών να προχωρήσουν σε μια πολιτική ένωση. Η απόδοση των ευθυνών για την αποτυχία αυτού του οράματος θα είναι αμείλικτη για την γερμανική ηγεσία. 68 69 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τόσο η χώρα μας όσο και ολόκληρη η Ευρώπη διέρχονται τη μεγαλύτερη κρίση της μεταπολεμικής ιστορίας. Μια κρίση που θα μπορούσε να αποφευχθεί αν οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ της Ευρώπης δεν ευνοούσαν την κατακτητική διάθεση της γερμανικής ελίτ. Έχοντας εξασφαλίσει το αποθεματικό νόμισμα και αδιαφορώντας για την ευημερία των λαών τους έχουν την αποκλειστική ευθύνη. Με τη στάση τους όμως θέτουν σε κίνδυνο το μέλλον του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης πυροδοτούν εθνικιστικές και λαϊκιστικές τάσεις που υποθηκεύουν την προοπτική της πολιτικής ενοποίησης. Αν σήμερα, υπάρχει προοπτική για μια πραγματική ευρωπαϊκή ομοσπονδία, αυτή βρίσκεται στην απευθείας επικοινωνία και συνεννόηση των λαών χωρίς τη μεσολάβηση των λαϊκιστικών ΜΜΕ και των διεφθαρμένων πολιτικών ηγεσιών τους. Η ελληνική κρίση θα μπορούσε να αποτελέσει την αφετηρία προκειμένου η Ευρώπη να ξαναβρεί το χαμένο της βηματισμό. Όσο όμως το εγχώριο πολιτικό προσωπικό έχει επιλέξει το δρόμο της παθητικότητας, τόσο η επίλυση των ευρωπαϊκών προβλημάτων θα αναβάλλεται. Κάποια στιγμή όμως πρέπει να σταματήσουμε να είμαστε παθητικοί αποδέκτες. Έχουμε ιστορική ευθύνη απέναντι στις επόμενες γενιές να υπερασπιστούμε το εθνικό μας συμφέρον. Το πολιτικό προσωπικό της χώρας επιλέγοντας το δρόμο της σύγχυσης στο εσωτερικό και της παθητικότητας στο εξωτερικό προσδοκά πως κάποιος άλλος θα δώσει τη λύση για λογαριασμό μας. Με αυτή του τη στάση όμως αναλαμβάνει τεράστιους κινδύνους. Αν ο λαός δεν αποκτήσει ξεκάθαρη εικόνα των επιλογών και όσο δεν παρουσιάζεται ρεαλιστική προοπτική εξόδου από την κρίση, τόσο οι ακραίες δυνάμεις θα ενισχύονται. Ο Ελληνισμός, δεν είναι πρώτη φορά που βρίσκεται αντιμέτωπος με τέτοιες κρίσεις. Αντίθετα ,η ελληνική ιστορία είναι μια 70 ιστορία κρίσεων. Μολαταύτα η Ελλάδα εδώ και χιλιάδες χρόνια δε χάθηκε. Αν το πολιτικό προσωπικό της χώρας αδυνατεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, τότε ο λαός πρέπει να πάρει την τύχη του στα χέρια του. Το οφείλουμε στους εαυτούς μας και στα παιδιά μας. Πρώτιστος απαιτείται εθνική ομοψυχία και ανάκτηση της εθνικής μας υπερηφάνειας. Ένας λαός διαιρεμένος και ηθικά ταπεινωμένος δεν έχει μέλλον. Πρέπει επιτέλους να σταματήσουμε να φοβόμαστε και να νιώθουμε δυσανάλογα ένοχοι για τα όποια λάθη διαπράξαμε. Χαμένοι σε μια αδιέξοδη ομφαλοσκόπηση δεν πρόκειται να τα καταφέρουμε. Η ιστορία μας έχει δείξει πως ενωμένοι μπορούμε να κάνουμε θαύματα. Στο χέρι μας είναι να τα επαναλάβουμε για μια ακόμα φορά. ΤΕΛΟΣ 71 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Στουρνάρας στο Ελληνοκινεζικό Συνέδριο Επιχειρηματικότητας 2. 3. 4. 5. 6. 7. 2012. Το ποσοστό της ανεργίας τον Οκτώβριο του 2012 όπως ανακοίνωσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή. Μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ. http://www.ecb.int/ecb/html/index.el.html. Ομιλία του Πρωθυπουργού, Λουκά Παπαδήμου, στην επίκαιρη ερώτηση του Προέδρου της Κ.Ο του ΣΥΡΙΖΑ, στη Βουλή(13-012012). Βήμα On-Line. Δημοσίευση 18/09/2012. Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων ισχύει στις : Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Φιλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Ιταλία και Γαλλία (πηγή: Το Βήμα-Οικονομία. Ακτινογραφία του Δημοσίου Τομέα στην ΕΕ –Δημοσίευση 19-062005) 72 73 ΠΙΝΑΚΑΣ 1(Εμπορικό ισοζύγιο) Trade balance in million ECU/EURO. Source of Data: Eurostat. Last update: 19.04.2013 geo\time 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 EU (27 countries) -94436 -45068 -66028 -74567 -125649 -201998 -202105 -265424 -133918 -174160 -162776 EU (25 countries) -87962 -38916 -57890 -63055 : : : : : : : Euro area (17 countries) Euro area (16 countries) Belgium 37081 89222 61765 63380 4878 -22510 6413 -56739 14076 -14639 -15663 81141 38153 90887 63649 65092 6714 -19518 10181 -53850 14887 -13718 -14364 : 13047 18841 18274 17080 12620 12034 14151 3762 12017 11670 6813 Germany 95495 132771 129905 156078 155809 160420 194259 177525 138868 153964 157411 Estonia -1100 -1437 -1713 -1934 -2028 -2992 -3406 -2426 -783 -508 -659 -1211 Ireland 36041 37930 34361 34548 33030 28359 27524 28389 38159 42408 42481 42350 Greece -24020 -22373 -27820 -30108 -29867 -34143 -40098 -45008 -35116 -31742 -20966 -20030 Spain -42419 -41685 -46372 -60863 -77278 -91573 -99237 -94717 -47232 -54762 -50327 -31795 France -5839 2598 -6012 -15145 -32712 -36677 -51988 -68367 -54554 -65015 -88761 -81504 9233 7838 1604 -1221 -9369 -20452 -8596 -13035 -5876 -29982 -25524 11112 Cyprus -3258 -3454 -3156 -3661 -3899 -4456 -5269 -6126 -4716 -5406 -4928 -4332 Luxembourg -2872 -2577 -2535 -3052 -2803 -3317 -3718 -4394 -2862 -4031 -5353 -6415 -792 -654 -862 -903 -1060 -1204 -996 -1237 -1162 -1113 -1370 -1721 Netherlands 24807 26220 27677 30347 34201 37271 42422 38742 39244 43632 48898 50461 Austria -4334 395 -2109 -1230 -1724 -367 425 -2043 -4355 -4865 -10050 -9322 Portugal -17176 -15068 -13652 -15404 -20242 -20654 -21632 -25347 -19682 -20291 -16373 -10740 Slovenia -998 -612 -954 -1123 -875 -726 -1063 -1976 -237 -674 -554 Slovakia -2418 -2283 -625 -1702 -2219 -2488 -1533 -1883 310 -276 -9 Finland 11834 11556 9422 8101 5411 6237 6072 3178 1409 539 -3680 Italy Malta -105093 : 7225 186681 139 2569 -2381 75 ΠΙΝΑΚΑΣ 2(Ανεργία) Unemployment rate - annual average %. Source of data: Eurostat geo\time 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 EU (27 countries) 8,9 9,1 9,3 9,0 8,3 7,2 7,1 9,0 9,7 9,7 10,5 Euro area (17 countries) Belgium 8,5 9,0 9,3 9,2 8,5 7,6 7,6 9,6 10,1 10,2 11,4 7,5 8,2 8,4 8,5 8,3 7,5 7,0 7,9 8,3 7,2 7,6 Germany 8,7 9,8 10,5 11,3 10,3 8,7 7,5 7,8 7,1 5,9 5,5 Estonia 10,3 10,1 9,7 7,9 5,9 4,6 5,5 13,8 16,9 12,5 10,2 Ireland 4,5 4,6 4,5 4,4 4,5 4,7 6,4 12,0 13,9 14,7 14,7 Greece 10,3 9,7 10,5 9,9 8,9 8,3 7,7 9,5 12,6 17,7 24,3 Spain 11,4 11,4 10,9 9,2 8,5 8,3 11,3 18,0 20,1 21,7 25,0 France 8,3 8,9 9,3 9,3 9,2 8,4 7,8 9,5 9,7 9,6 10,2 Italy 8,5 8,4 8,0 7,7 6,8 6,1 6,7 7,8 8,4 8,4 10,7 Cyprus 3,5 4,1 4,6 5,3 4,6 3,9 3,7 5,4 6,3 7,9 11,9 Luxembourg 2,6 3,8 5,0 4,6 4,6 4,2 4,9 5,1 4,6 4,8 5,1 Malta 7,4 7,7 7,2 7,3 6,9 6,5 6,0 6,9 6,9 6,5 6,4 Netherlands 3,1 4,2 5,1 5,3 4,4 3,6 3,1 3,7 4,5 4,4 5,3 Austria 4,2 4,3 4,9 5,2 4,8 4,4 3,8 4,8 4,4 4,2 4,3 Portugal 5,7 7,1 7,5 8,6 8,6 8,9 8,5 10,6 12,0 12,9 15,9 Slovenia 6,3 6,7 6,3 6,5 6,0 4,9 4,4 5,9 7,3 8,2 8,9 Slovakia 18,8 17,7 18,4 16,4 13,5 11,2 9,6 12,1 14,5 13,6 14,0 Finland 9,1 9,0 8,8 8,4 7,7 6,9 6,4 8,2 8,4 7,8 7,7 76 77 ΠΙΝΑΚΑΣ 3(Πληθωρισμός) HICP - inflation rate annual average % Source of data: Eurostat geo\time 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 EU (27 countries) 2,2 2,1 2 2 2,2 2,2 2,3 3,7 1 2,1 3,1 2,6 Euro area (17 countries) Belgium 2,4 2,3 2,1 2,2 2,2 2,2 2,1 3,3 0,3 1,6 2,7 2,5 2,4 1,6 1,5 1,9 2,5 2,3 1,8 4,5 0 2,3 3,4 2,6 Germany 1,9 1,4 1 1,8 1,9 1,8 2,3 2,8 0,2 1,2 2,5 2,1 Estonia 5,6 3,6 1,4 3 4,1 4,4 6,7 10,6 0,2 2,7 5,1 4,2 Ireland 4 4,7 4 2,3 2,2 2,7 2,9 3,1 -1,7 -1,6 1,2 1,9 Greece 3,7 3,9 3,4 3 3,5 3,3 3 4,2 1,3 4,7 3,1 1 Spain 2,8 3,6 3,1 3,1 3,4 3,6 2,8 4,1 -0,2 2 3,1 2,4 France 1,8 1,9 2,2 2,3 1,9 1,9 1,6 3,2 0,1 1,7 2,3 2,2 Italy 2,3 2,6 2,8 2,3 2,2 2,2 2 3,5 0,8 1,6 2,9 3,3 2 2,8 4 1,9 2 2,2 2,2 4,4 0,2 2,6 3,5 3,1 Luxembourg 2,4 2,1 2,5 3,2 3,8 3 2,7 4,1 0 2,8 3,7 2,9 Malta 2,5 2,6 1,9 2,7 2,5 2,6 0,7 4,7 1,8 2 2,5 3,2 Netherlands 5,1 3,9 2,2 1,4 1,5 1,7 1,6 2,2 1 0,9 2,5 2,8 Austria 2,3 4,3 4,9 5,2 4,8 4,4 3,8 4,8 4,4 4,2 4,3 4,2 Portugal 4,4 7,1 7,5 8,6 8,6 8,9 8,5 10,6 12,0 12,9 15,9 5,7 Slovenia 8,6 6,7 6,3 6,5 6,0 4,9 4,4 5,9 7,3 8,2 8,9 6,3 Slovakia 7,2 17,7 18,4 16,4 13,5 11,2 9,6 12,1 14,5 13,6 14,0 18,8 Finland 2,7 9,0 8,8 8,4 7,7 6,9 6,4 8,2 8,4 7,8 7,7 9,1 Cyprus 78 ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Γεννήθηκα στην Αθήνα πριν από 37 χρόνια. Μεγάλωσα σε μια μικροαστική οικογένεια σε μια από τις πιο όμορφες γειτονιές της Αθήνας, το Κουκάκι. Οι παιδικές αναμνήσεις μου έχουν σαν σημείο αναφοράς την εκπληκτική αυτή περιοχή γύρω από την Ακρόπολη. Το 2002 αποφοίτησα από το τμήμα της Οικονομικής επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και εδώ και δέκα χρόνια εργάζομαι στο Υπουργείο Οικονομικών ύστερα από την επιτυχή συμμετοχή μου σε γραπτό διαγωνισμό του ΑΣΕΠ. Όταν ξεκίνησε η κρίση άρχισα να γράφω. Μάλλον με βοηθούσε να ισορροπώ σ’ ένα παράλογο κόσμο. Η μελέτη «ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΣΕ ΣΥΓΧΥΣΗ» απευθύνεται στο μέσο Έλληνα αναγνώστη ο οποίος αναζητά την αλήθεια αλλά δεν έχει το χρόνο και τη διάθεση για «βαριά» επιστημονικά κείμενα. Η μελέτη αυτή αποτελεί για μένα την ελάχιστη πράξη αντίστασης σε όλα αυτά που μας συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια. Για σχόλια και παρατηρήσεις μπορείτε να στέλνετε τα email σας στο [email protected]. Η μελέτη έχει αναρτηθεί στο BLOG aspromaurodotcom.wordpress.com. Ευχαριστώ θερμά για τα πολύτιμα σχόλιά και παρατηρήσεις τους: Πάνο Μητράκο, Τάσο Σιαμάνη, Νίκο Στεφανάτο, Μάριο Φασούλη, Ντίνο Ρουτζούνη, Γιάννη Αυγουστάτο, Παναγιώτη Φέστα , Κωνσταντίνο Λαμπρόπουλο, Θανάση Κάτσο ,Αλέξανδρο Μουζακίτη και Στάθη Αδαμαντιάδη. Ιδιαίτερα ευχαριστώ την Ζωή Καλπουζάνη για την απεριόριστη κατανόηση της. Τέλος , ευχαριστώ τη σύζυγό μου Μαρία Αλεξανδράκη για τη στοργή και την αγάπη με την οποία περιβάλει τα παιδιά μας , τη Μελίνα και τον Ορέστη. 80 81 82 83 Τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία βιώνει έναν πρωτοφανή εφιάλτη. Διανύουμε τον πέμπτο χρόνο ύφεσης και όλοι οι αναλυτές βλέπουν συνέχισή της τουλάχιστον έως και το 2014. Τι ακριβώς όμως πήγε τόσο λάθος και η ελληνική οικονομία οδηγήθηκε στη χρεοκοπία και ο λαός στην εξαθλίωση; Για τα αίτια της ελληνικής κρίσης έχουν γραφεί πολλά και έχουν ειπωθεί ακόμα περισσότερα. Ο Ελληνικός λαός όμως, παρ’ όλη την υπερπληροφόρηση εξακολουθεί να βρίσκεται σε μεγάλη σύγχυση. Η μελέτη «ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΣΕ ΣΥΓΧΥΣΗ» απευθύνεται στο μέσο αναγνώστη ο οποίος αναζητά την αλήθεια αλλά δεν έχει το χρόνο και τη διάθεση για «βαριά» επιστημονικά κείμενα. Αν ο λαός έχει γνώση των δεδομένων, θα μπορέσει πιο εύκολα να διαμορφώσει τη σκέψη και τη στάση του στις κρίσιμες εποχές που ακολουθούν. © ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΕΦΑΝΑΤΟΣ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΣΕ ΣΥΓΧΥΣΗ ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΜΑΪΟΣ 2013 ISBN: 978-960-93-5039-6 84
© Copyright 2024 Paperzz
