Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Γηνλύζηνο Σνισκόο: Ο Κξεηηθόο Ι. Δηζαγσγή Πεξί επηδξάζεσλ •Don Santo Rossi, Ηηαιφο δάζθαινο θαη ηεξσκέλνο (αββάο), εμφξηζηνο απφ ηελ παηξίδα ηνπ γηα ηηο θηιειεχζεξεο ηδέεο ηνπ, ν νπνίνο ζπλφδεπζε ην νισκφ γηα λα ζπνπδάζεη ζην Λχθεην ηεο Κξεκφλαο → Απφ απηφλ άληιεζε ν εζληθφο καο πνηεηήο ηε βαζηά ζξεζθεπηηθφηεηα. Ο Λίλνο Πνιίηεο ππνζηεξίδεη φηη ε ζξεζθεπηηθφηεηα «είλαη απφ ηα πξσηαξρηθά θαη ζεκειηαθά γλσξίζκαηα ηεο πνίεζήο ηνπ θαη θάηη πνπ θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν ηεο δσήο ηνπ θαη ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ…»1. Καηά ηνλ ίδην κειεηεηή ν νισκφο αληηιακβάλεηαη θάησ απφ ηα ηπραία πεξηζηαηηθά ην λήκα πνπ ηα ελψλεη θαη ηα αηηηνινγεί θαη παξάιιεια αηζζάλεηαη ηελ παξνπζία ηνπ Θενχ κέζα ζηε θχζε. Ο νισκφο πίζηεπε φηη ε πνηεηηθή δεκηνπξγία είλαη θάηη ζετθφ θη επνκέλσο αηψλην, αθνχ ν πνηεηήο φπσο άιισζηε θαη ν δεκηνπξγφο ηεο πιάζεο έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα βιέπεη ηα κχρηα πξάγκαηα ηεο θχζεο επηθνηλσλψληαο κε ην πλεχκα ηνπ Γεκηνπξγνχ. Έηζη, ζετθέο είλαη νη κνξθέο πνπ αληηθξίδεη ν πνηεηήο, φπσο ε Φεγγαξνληπκέλε ηνπ Κπηηικού. Χζηφζν, ν νισκφο έλσζε ην ζξεζθεπηηθφ αίζζεκα κε ηε ιαηξεία ηεο θχζεο. Δπίζεο, πίζηεπε φηη ν άλζξσπνο ζπκθηιηψλεηαη κε ηελ ηδέα ηνπ ζαλάηνπ, φηαλ ηνπ γίλεη πεπνίζεζε φηη πέξα απφ ηε θζαξηή επίγεηα δσή ππάξρεη κηα άιιε δσή αλψηεξε, φπνπ πεγαίλεη ε ςπρή ηνπ αλζξψπνπ κεηά απφ ην ζάλαην. Απηή ε ηειεπηαία πίζηε ηνπ νισκνχ δείρλεη πφζν βαζηέο ξίδεο είρε ην ζξεζθεπηηθφ αίζζεκα ηνπ πνηεηή. •Δπξσπατθφο Γηαθσηηζκφο θαη θηιειεχζεξν πλεχκα. Γελ πξέπεη λα μερλνχκε φηη ν νισκφο γελλήζεθε ην 1798. Έλα ρξφλν πξηλ απφ ηε γέλλεζή ηνπ, ν Βνλαπάξηεο, θνξέαο ησλ ηδεψλ ηεο γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο, θαηάξγεζε ηε ρηιηφρξνλε αξηζηνθξαηηθή δεκνθξαηία ηεο Βελεηίαο θαη κεηέηξεςε -έζησ βξαρχβηα- ηα Δπηάλεζα ζε γαιιηθή θηήζε αθαηξψληαο απφ ηνπο επγελείο ησλ λεζηψλ ηα πξνλφκηα πνπ είραλ επί Βελεηψλ. Άιισζηε θαη ν ηηαιφο νηθνδηδάζθαιφο ηνπ, ν Don Santo Rossi, ήηαλ έλα θηιειεχζεξν πλεχκα θαη ζεξκφο παηξηψηεο. Αγσλίζηεθε γηα ηελ 1 Λίλνπ Πνιίηε, ΓΤΡΩ ΣΟ ΟΛΩΜΟ, Μ. Η. Δ. Σ., Αζήλα 1985. 1 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο απειεπζέξσζε ηεο παηξίδαο ηνπ απφ ηνπο Απζηξηαθνχο, εμνξίζηεθε θαη βξήθε θαηαθχγην ζηε Εάθπλζν. ηελ Ηηαιία, φπνπ ζπνπδάδεη, ν νισκφο, έξρεηαη ζε επαθή κε ηε θηιειεχζεξε θνζκνζεσξία, ελψ, φηαλ επηζηξέθεη ζηε Εάθπλζν, βξίζθεη αλζξψπνπο ην ίδην επξσπαίνπο κε απηφλ. Απηφ ην θηιειεχζεξν πλεχκα ν νισκφο ην κπνιηάδεη κε ηε δαθπλζηλή ιατθή παξάδνζε: ελδηαθέξεηαη γηα ηε γιψζζα ηνπ ιανχ, καδεχεη ιέμεηο απφ ηε γιψζζα ησλ απιντθψλ αλζξψπσλ θαη αθνχεη δεκνηηθά ηξαγνχδηα. •Έξγα θξεηηθήο ινγνηερλίαο, δεκνηηθά ηξαγνχδηα, πνηήκαηα θαη πεδά ηνπ Βειαξά θαη ηνπ Υξηζηφπνπινπ. ιεο απηέο νη πεγέο νδεγνχζαλ ην νισκφ ζε κηα ινγνηερλία ηεο δεκψδνπο γιψζζαο. Απηά ηα θείκελα, πξνθνξηθά ή γξαπηά, κειεηήζεθαλ ζπζηεκαηηθά απφ ην Γηνλχζην νισκφ. •Οη γεξκαλνί θηιφζνθνη θαη ζπγγξαθείο. Σν Χξαίν θαη ην Τςειφ -έλλνηεο κε ηηο νπνίεο θαηαπηάζηεθαλ ν Καλη θαη ν ίιιεξ- έγηλαλ πεδίν κε ην νπνίν αζρνιήζεθε θαη ν νισκφο. χκθσλα κε ηνπο παξαπάλσ γεξκαλνχο δηαλννχκελνπο ε νκνξθηά επέθεξε αξκνλία ζηηο αηζζήζεηο θαη ην λνπ απηνχ πνπ ηελ αληίθξηδε. «Ζ επαθή κ’ έλα σξαίν θαιιηηερληθφ αληηθείκελν αλχςσλε πλεπκαηηθά ηνλ άλζξσπν πεξηζζφηεξν παξά έλα σξαίν πξφζσπν ή έλα σξαίν πξαγκαηηθφ αληηθείκελν, αθνχ ζηε δεχηεξε πεξίπησζε ν ζεαηήο αηζζαλφηαλ ηελ επηζπκία λα ην απνθηήζεη, πξάγκα πνπ ζα αιινίσλε ηελ εζηθή επίδξαζε ηεο νκνξθηάο»2. Σν Τςειφ πάιη ην ζεσξνχζαλ σο ηελ πλεπκαηηθή θαηάζηαζε ηελ νπνία πξνθαινχζε «ε ελαηέληζε ηεξάζηησλ θαη θνβεξψλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ, φπσο ε απεξαληνζχλε ηνπ νπξαλνχ ή ε αραιίλσηε καλία ηεο θαηαηγίδαο, έλαο ζεηζκφο ή έλα ιηνληάξη πνπ θαηαβξνρζίδεη ηε ιεία ηνπ»3. ηαλ ην Τςειφ εθθξαδφηαλ ζ’ έλα έξγν ηέρλεο, ηφηε ν ζεαηήο ή ν αλαγλψζηεο ζπλεηδεηνπνηεί ηε ζσκαηηθή ηνπ αδπλακία απέλαληη ζε απηφ ην θνβεξφ γεγνλφο θαη παξάιιεια ηελ εζηθή ηνπ αλσηεξφηεηα απέλαληη ζηε θχζε. ηνλ Κπηηικό ζπλαληάκε ην Τςειφ ζηελ πεξηγξαθή ηεο ηξηθπκία Πεξί ζπγγξαθήο ηνπ έξγνπ 2 Πήηεξ Μάθξηηδ, ΔΘΟΝΤΘΟ ΟΛΩΜΟ, Μεηάθξαζε: Καηεξίλα Αγγειάθε-Ρνπθ, Δθδφζεηο Καζηαληψηε, Αζήλα 1995. 3 πνπ ππνζ. 2, ζει. 27. 2 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • Ο Κπηηικόρ γξάθηεθε θαηά ηε δηεηία 1833-1834 χζηεξα απφ ηε δνινθνλία ηνπ Καπνδίζηξηα (1831) θαη ηελ πεξίνδν πνπ ν ζσλαο αθίρζε ζηελ Διιάδα (1833). Αλήθεη ζηε δεχηεξε πεξίνδν ηεο πνηεηηθήο δεκηνπξγίαο ηνπ νισκνχ (1798-1857) ε νπνία αξρίδεη κε ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ πνηεηή ζηελ Κέξθπξα (1828) θαη ιήγεη κε ην ζάλαηφ ηνπ (1857). Καηά ηελ πεξίνδν απηή ν πνηεηήο εθηφο απφ ηνλ Κπηηικό ζπλέζεζε θαη ηα άιια κεγαιφπλνα έξγα ηνπ. Οη Ελεύθεποι Πολιοπκημένοι θαη ν Πόπθςπαρ είλαη επίζεο θαξπνί απηήο ηεο πεξηφδνπ. • Ζ πξψηε δεκηνπξγηθή πεξίνδνο ηνπ νισκνχ αξρίδεη ην 1828, νπφηε θαη εγθαζίζηαηαη ζηελ Διιάδα, θαη εθηείλεηαη έσο ην 1828. Σελ πεξίνδν απηή γξάθεη ξνκαληηθά θπξίσο πνηήκαηα, φπσο ηελ Ξανθούλα, ηε Φαπμακυμένη, ηνλ Ύμνο ειρ ηην Ελεςθεπία θ. ά., αιιά θαη ηα πεδά ηνπ Διάλογορ θαη Η Γςναίκα ηηρ Ζάκςθορ. • Σν πνίεκα έρεη ζπγθεθξηκέλε ηζηνξηθή αθφξκεζε, ηνλ αγψλα ησλ Κξεηηθψλ γηα ηελ ειεπζεξία ηνπο απφ ηνπο Σνχξθνπο κε φιεο ηνπ ηηο ζπλέπεηεο, εθηειέζεηο, δησγκνχο, αιιά θαη ην θαηνπηλφ δξάκα ησλ πξνζθχγσλ. Ο πνηεηήο βηψλεη βαζηά ηνλ αγψλα ησλ Κξεηηθψλ θαη ηελ πεξηπέηεηα ησλ πξνζθχγσλ. Καηά ην κειεηεηή Γηάλλε Γάιια ν νισκφο «δελ απνθιείεηαη λα είρε αθνχζεη θαη απφ ην ζηφκα ελφο γέξνπ Κξεηηθνχ, ζε κηα γσληά ηεο Κέξθπξαο»4 ηελ ηζηνξία πνπ αθεγείηαη ζην πνίεκα. Ο νισκφο ιφγσ ηεο θξεηηθήο θαηαγσγήο ηνπ επέδεημε κεγάιε επαηζζεζία σο πξνο ηνπο αγψλεο ησλ Κξεηηθψλ. • Σν γεγνλφο φηη ην πνίεκα έρεη ζπγθεθξηκέλε ηζηνξηθή αθφξκεζε δελ πεξηνξίδεη ηνλ νξίδνληα θαηαλφεζεο θαη επίδξαζήο ηνπ. Δίλαη κία ζχλζεζε κε βαζηά πλεπκαηηθφηεηα θαη νηθνπκεληθφ πξνβιεκαηηζκφ. • Ο επηλνεκέλνο αθεγεηήο ηνπ πνηήκαηνο είλαη έλαο λαπαγφο πνπ αλήθεη ζηνπο πξφζθπγεο· είλαη έλαο θπγάο πνπ εγθαηαιείπεη ηελ Κξήηε χζηεξα απφ ηηο κάρεο ησλ επαλαζηάζεσλ ηνπ 1823-1824, γηα λα ζσζεί. Καηά ηε δηάξθεηα, φκσο, ηνπ ηαμηδηνχ λαπαγεί θαη πξνζπαζεί λα ζσζεί κε ηελ αγαπεκέλε ηνπ. Είλαη απόζπαζκα ν Κξεηηθόο ή όρη; 4 Γηάλλεο Γάιιαο, καπηή Ύλη - Από ηα ζολυμικά μεηαλλεία, Δθδφζεηο Άγξα, Αζήλα ρ.ρ., ζει.74. 3 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • Ο Κπηηικόρ δε δεκνζηεχηεθε φζν δνχζε ν νισκφο. Σν πνίεκα εληνπίζηεθε ζηα απηφγξαθα έξγα ηνπ πνηεηή κε ηε κνξθή απνζπαζκάησλ αξηζκεκέλσλ απφ ηνλ ίδην απφ ην 18 έσο ην 22, ηα νπνία ζπλφδεπε πιήζνο ζεκεηψζεσλ, δηνξζψζεσλ, παξαιιαγψλ, κεξηθφηεξσλ ελνηήησλ θαη κεκνλσκέλσλ ζηίρσλ. • Δθδφζεθε γηα πξψηε θνξά κεηά ην ζάλαην ηνπ νισκνχ απφ ηνλ Ηάθσβν Πνιπιά ν νπνίνο θαη ραξαθηήξηζε ην πνίεκα κε ηνλ φξν «απφζπαζκα». Ο ραξαθηεξηζκφο απηφο απφ ηνλ Πνιπιά νδήγεζε ηνπο κειεηεηέο λα δηαηππψζνπλ δηάθνξεο απφςεηο ζρεηηθά κε ην αλ ην πνίεκα είλαη απφζπαζκα ή νινθιεξσκέλε ζχλζεζε. • Ο Μάθξηηδ κηιά γηα έλα «ηειεησκέλν» πνίεκα κε αξρή – κέζε - ηέινο, «παξφιν πνπ ν πνηεηήο δελ έθαλε εδψ ην ηειεησηηθφ ρηέληζκα» 5 . Ο αξηζκφο «18» πνπ ν νισκφο έζεζε ζηελ πξνκεησπίδα πξηλ απφ ην πνίεκα αλαθέξεηαη ζε δεθαεπηά κέξε άιισλ πνηεκάησλ πνπ ζα ζπλαπνηεινχζαλ κε ηνλ Κπηηικό έλα θηιφδνμν ζπλζεηηθφ πνίεκα πνπ, φκσο, δελ ηειεζθφξεζε. Χο εθ ηνχηνπ ην έξγν δερφκαζηε φηη απνηειείηαη απφ πέληε απνζπάζκαηα ηα νπνία αξηζκνχληαη απφ ηνλ πνηεηή απφ ην «18» έσο ην «22». Σελ ίδηα άπνςε δηαηππψλνπλ ν Λίλνο Πνιίηεο θαη ν Γεκ. Μαξσλίηεο ζεσξψληαο φηη ην πνίεκα δηαζέηεη «εζσηεξηθή ελφηεηα θαη ζπλνρή» (Πνιίηεο) θαη «θνηλφ νξφζεκν ζηελ αθεηεξία θαη ηελ θαηάιεμή ηνπ» (Μαξσλίηεο). • Αληίζεηα, ν Γ. Βεινπδήο, ε Δι. Σζαληζάλνγινπ ππνζηεξίδνπλ φηη ν Κξεηηθφο δελ είλαη απφζπαζκα κε ηελ έλλνηα φηη δελ έρεη εληαίν λφεκα αιιά απνζπαζκαηηθφ έξγν απφ ηελ άπνςε φηη απνηειεί έλα κέξνο ή επεηζφδην κηαο επξχηεξεο ζχλζεζεο. • ιεο, σζηφζν, νη εθδφζεηο αληηκεησπίδνπλ ην πνίεκα σο έλα θείκελν κε επαξθή ελφηεηα, απηνηέιεηα θαη αθεγεκαηηθή αιιεινπρία. Ο Μάθξηηδ ζεσξεί φηη, παξφιν πνπ ην πνίεκα εμσηεξηθά κπνξεί λα δίλεη ηελ εληχπσζε απνζπάζκαηνο σο πξνο ηε κνξθή, απφ ηελ πιεπξά ηνπ πεξηερνκέλνπ – λνήκαηνο, εζσηεξηθά δειαδή, είλαη ην πην επηηπρεκέλν παξάδεηγκα νξγαληθήο ζχλζεζεο6. 5 6 πνπ ππνζ. 2, ζει. 143. πνπ ππνζ. 2, ζει. 143. 4 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Πεξί ινγνηερληθνύ είδνπο • Σν πνίεκα είλαη δξακαηηθό, αθεγεκαηηθό, ιπξηθό. Πξαγκαηψλεη ηελ επηζπκία ηνπ νισκνχ λα δεκηνπξγήζεη έλα είδνο «κεηρηό, αιιά λόκηκν», φπσο έιεγε ραξαθηεξηζηηθά. • Δίλαη δξακαηηθό, γηαηί ζπληζηά έλα δξακαηηθό κνλόινγν ζηνλ νπνίν, φκσο, ελζσκαηψλεηαη θαη ν δηάινγνο. Χο έλα πνίεκα κε δξακαηηθά ζηνηρεία βιέπνπκε ηνλ ήξσα λα κηιά θαηεπζείαλ ζην θνηλφ ή ζηνλ αλαγλψζηε, φπσο ζπκβαίλεη θαη κε ηηο ηξαγσδίεο ηνπ νθνθιή. Δπηπιένλ, ζθελνζεηεί κηα ζησπειή παξνπζία πξνζψπνπ (ι. ρ. ε αξξαβσληαζηηθηά), ή πξνζψπσλ ή αθξναηψλ ή άιισλ κνξθψλ (ι. ρ. ε θεγγαξνληπκέλε), κε ηνπο νπνίνπο θαη δηαιέγεηαη ν αθεγεηήο. • Δίλαη αθεγεκαηηθό, γηαηί αθεγείηαη κηα ηζηνξία ζε α΄ εληθφ πξφζσπν θαη φινο ν ιεθηηθφο ηνπ πινχηνο επηδεηεί λα απνδψζεη κηα ζπλεθηηθή ζεηξά γεγνλφησλ (Μάθξηηδ) φρη βέβαηα κε ηελ έλλνηα φηη πξέπεη λα αλαδεηήζνπκε ζρέζεο αηηίνπ – απνηειέζκαηνο αλάκεζα ζηα ηζηνξηθά γεγνλφηα, αιιά κε ηελ έλλνηα φηη ην πνίεκα εθθέξεηαη κε κία νοημαηική και ζςνειπμική ζςμπεπιθοπά. Ο αθεγεηήο είλαη νκνδηεγεηηθόο, αθνχ αθεγείηαη ζε α΄ εληθφ πξφζσπν γεγνλφηα ζηα νπνία πξσηαγσλίζηεζε ν ίδηνο. πγθεθξηκέλα αθεγείηαη ηα γεγνλφηα πνπ δηαδξακαηίζηεθαλ ηφηε πνπ λαπάγεζε. Ζ ζθελή ηνπ λαπαγίνπ απνηειεί ην αθεγεκαηηθό παξόλ ηνπ πνηήκαηνο. Γελ πξέπεη, φκσο, λα καο δηαθεχγεη φηη ζηελ αθήγεζή ηνπ παξεκβάιιεη γεγνλφηα πνπ πξνεγνχληαη ηνπ λαπαγίνπ θάλνληαο αλαδξνκέο ζην παξειζφλ θαη άιια πνπ έπνληαη απηνχ (πξνιήςεηο). Ζ ηζηνξία πεδάεη απφ ην παξειζφλ ζην παξφλ ή ζην κέιινλ. Ζ κφλε νπζηαζηηθή ιεπηνκέξεηα πνπ παξέιεηςε ν νισκφο απφ ην πνίεκα είλαη φηη ν Κξεηηθφο θαη ε αξξαβσληαζηηθηά ηνπ έρνπλ λαπαγήζεη. Σηο ππφινηπεο ιεπηνκέξεηεο ηεο δσήο ηνπ κπνξνχκε λα ηηο αλαπιάζνπκε απφ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ καο δίλεη ν ίδηνο. Καη’ απηφ ηνλ ηξφπν, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ αθεγεκαηηθή πνίεζε, έηζη θαη ζηνλ Κπηηικό κεγάιν κέξνο ηνπ πνηήκαηνο απνηειεί ε δηήγεζε πξάμεσλ αλζξψπσλ θαη αληηθεηκέλσλ. •Δίλαη ιπξηθό, γηαηί εμσηεξηθεχεη ηνλ εζσηεξηθφ θφζκν ηνπ πνηεηηθνχ Δγψ αιιά θαη ηελ πξνζσπηθή ζπγθίλεζε ηνπ ίδηνπ ηνπ Κξεηηθνχ. Ο ιπξηζκφο ηνπ πνηήκαηνο επηηπγράλεηαη κε ηα εθθξαζηηθά κέζα πνπ ρξεζηκνπνηεί ν πνηεηήο αιιά θαη κε ηνπο 5 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο ζπλεηξκνχο ηεο αθήγεζεο. χλνια ζθέςεο, εληππψζεηο θαη ζπλαηζζήκαηα παξνπζηάδνληαη σο εμάξζεηο κηαο αιζθηηικήρ ππόζλητηρ ηος ιδεώδοςρ. Βαζηθνί ηδενινγηθνί άμνλεο ηνπ πνηήκαηνο ηνλ Κπηηικό ζπλαληάκε ηα βαζηθά ζέκαηα ηεο Δπηαλεζηαθήο ρνιήο, δειαδή ηελ αγάπε γηα ηελ παηξίδα, ηε ζξεζθεία, ηε γπλαίθα θαη ηε θχζε. Αθνινχζσο, νη θχξηνη ηδενινγηθνί άμνλεο ηνπ πνηήκαηνο είλαη ηξεηο • Η ζξεζθεία → είλαη ηδηαίηεξα παξνχζα ζην απφζπαζκα 2. •Η παηξίδα •Ο έξσηαο→ Ο έξσηαο ζπλδέεηαη κε ην ζάλαην, φπσο ζπκβαίλεη ηφζν ζηε ξνκαληηθή πνίεζε φζν θαη ζηε δεκνηηθή ιατθή παξάδνζε. Ο έξσηαο, φκσο, είλαη απαιιαγκέλνο απφ ζαξθηθά ζηνηρεία θαη είλαη απφιπηα αγλφο. ΙΙ. Δξκελεπηηθή πξνζέγγηζε Σρνιηαζκόο πεξηερνκέλνπ-κνξθήο αλά απόζπαζκα Θέκα: Η γεμάηη αγυνία πποζπάθεια ενόρ ναςαγού Κπηηικού ππόζθςγα να ζώζει ηην αγαπημένη ηος και η επαθή ηος με ηα μεηαθςζικά θαινόμενα. 6 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Απόζπαζκα 1[18] Αθεγεκαηηθό παξόλ: Θέκα: Η πάιε ηνπ Κξεηηθνύ ζηε λπρηεξηλή θαηαηγίδα Ο Κξεηηθφο αληί λα πεξηγξάςεη ηελ θαηαηγίδα θάλεη έθθιεζε ζην αζηξνπειέθη, γηα λα θσηίζεη ηε ζθελή θαη λα πξνζαλαηνιηζηεί ψζηε λα βξεη ηελ αγαπεκέλε ηνπ. Ο λαπαγφο βιέπεη φηη ε αγαπεκέλε ηνπ είλαη θνληά αιιά ε ζηεξηά καθξηά. Ο Κξεηηθφο λαπαγφο αξρίδεη ηελ αθήγεζή ηνπ, αθνχ φια ηα γεγνλφηα έρνπλ θηάζεη ζε έλα ηέινο. Σν πφηε έιαβα ρψξα απηή ε πεξηπέηεηα δε καο δειψλεηαη. Ζ έληαζε θαη ε αγσλία πνπ βίσζε ζηελ πάιε ηνπ κε ηα θχκαηα ηος δίνει ηη δςναηόηηηα να θέπνει ζηο νος ηος δπαμαηικά ηη ζκηνή πξνηνχ βγεη λαπαγφο ζηε ζηεξηά. • Ο πνηεηήο είρε ηελ πξφζεζε λα αθεγεζεί γεγνλφηα πνπ είραλ πξνεγεζεί ηνπ λαπαγίνπ. Απηφ ην αληηιακβαλφκαζηε απφ ην φηη α) πξνεγνχληαη δχν ηππνγξαθηθέο αξάδεο πνπ παξαπέκπνπλ ζε παξαιεηπφκελν θείκελν, β) ππάξρεη ε αξίζκεζε κε ηνλ αξ. [18] ηνπ πξψηνπ απνζπάζκαηνο θαη γ) μεθηλάεη ε αθήγεζή ηνπ αηθληδηαζηηθά κε ηε ρξήζε ηνπ ξήκαηνο «Εθνίηαα». Ζ πνίεζε σο ινγνηερληθφ είδνο απνθιείεη θάζε πεξηηηφ επεμεγεκαηηθφ πιηθφ. Έηζη, ε πνηεηηθή ζχλζεζε απνθηά πεξηεθηηθφηεηα, έληαζε θαη κπζηήξην, ζηνηρεία πνπ ειθχνπλ ηελ πξνζνρή ηνπ αλαγλψζηε. Πξφθεηηαη γηα έλα δξακαηηθό κνλόινγν γεγνλφησλ ηνπ παξειζφληνο πνπ αξρίδνπλ απφ ηε κέζε ηεο ηζηνξίαο (in medias res). • ην απφζπαζκα γίλεηαη επίθιεζε ζην αζηξνπειέθη (ζη. 1-2). Ο νισκφο ζπλεζίδεη ηελ επίθιεζε λα ηελ βάδεη ζην ζηφκα θάπνηνπ ήξσα θαη δελ ηελ απεπζχλεη ν ίδηνο ν πνηεηήο. Έηζη, ν Κξεηηθφο κηιάεη ν ίδηνο ζην αζηξνπειέθη. Καηά ζπλέπεηα έρνπκε ηελ πξνζσπνπνίεζε ηνπ θπζηθνχ θαηλνκέλνπ, ην νπνίν ππνζέηεη φηη έρεη αλζξψπηλεο ή ζετθέο ηδηφηεηεο. Σν απνηέιεζκα ηεο επίθιεζεο είλαη λα γίλεη θαλεξή ε ζπγθίλεζε θαη ε επηζπκία ηνπ αθεγεηή λα επηθνηλσλήζεη κε ην κε αλζξψπηλν θφζκν πνπ ηνλ πεξηβάιιεη. Ζ έθθιεζε, φκσο, ζην αζηξνπειέθη-θπζηθφ θαηλφκελν λα ζπλδξάκεη, λα εηζαθνχζεη θαη λα ζπκκεξηζηεί ηνλ πφλν θαη ηελ αγσλία ηνπ Κξεηηθνχ είλαη κάηαηε. Ζ πξνζσπνπνίεζε επηηπγράλεη ην εμήο: Γίλεη δσή ζε κία αθεξεκέλε έλλνηα. 7 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • ην ζη. 2 «μαλαθέμε πάιη» έρνπκε έλαλ πιενλαζκό ν νπνίνο θαλεξψλεη ηελ ελαγψληα θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη ν λαπαγφο. Ο λαπαγφο αηζζάλεηαη λα ράλεηαη κέζα ζην ζθνηάδη θαη επηζπκεί έληνλα ην θσο, έζησ θαη αλ πξνέξρεηαη απφ ηνλ θεξαπλφ ππφ ηε κνξθή ιάκςεσλ. Μέζα ζηελ απεξαληνζχλε ηεο θχζεο ν λαπαγφο ζχκβνιν ηνπ θάζε αλζξψπνπ πξνζπαζεί λα πεξηζψζεη ηελ χπαξμή ηνπ. Σα θπζηθά ζηνηρεία παξνπζηάδνληαη λα είλαη ζχκκαρε θαη ηαπηφρξνλα αληίκαρε δχλακε. • ην ζη. 3 ζηε θξάζε «ηξία αζηξνπειέθηα» έρνπκε ην γλσζηό κνηίβν ησλ δεκνηηθώλ ηξαγνπδηώλ πνπ νλνκάδεηαη «ζηνηρείν ηνπ ηξίηνπ» 7 . Χο γλσζηφ, ν αξηζκφο «ηξία» ζηελ ιατθή παξάδνζε είλαη ηεξφο, θαζψο πηζηεχεηαη φηη είλαη θνξέαο καγηθήο δχλακεο θαη επηηπρίαο. ηελ πίζηε ηεο ηεξφηεηαο ηνπ αξηζκνχ δηαδξακάηηζε ξφιν ε ζπζρέηηζε ηνπ κε ηελ Αγία Σξηάδα. • ην απφζπαζκα ππάξρεη ρξήζε δπλαηψλ νπηηθώλ θαη αθνπζηηθώλ εηθόλσλ. Οη εηθφλεο απηέο πξνθαινχλ πςειφ δένο. ηε δεκηνπξγία πςεινχ δένπο ζπλεγνξνχλ ε ρξήζε ηνπ πιεζπληηθνχ αξηζκνχ «ηα πέιαγα, νη αθξνγηαιηέο, ηα βνπλά», ρξήζε πνπ θαηαδεηθλχεη φηη ηα ζηνηρεία ηεο θχζεο είλαη απείξσο ηζρπξφηεξα απφ ηνλ άλζξσπν θαη φηη ε πιάζε είλαη απέξαληε. κνηα ιεηηνπξγία επηηειεί θαη ε νκνηνθαηαιεμία ζηνπο ζη. 5-6 «αληήραλ-θη’ αλ είραλ», φπνπ παξαηεξνχκε πιήξε ζρεδφλ θσλεηηθή ηαπηφηεηα ησλ ιέμεσλ. Με ηε θσλεηηθή ηαπηφηεηα απηψλ ησλ ιέμεσλ ν Κξεηηθφο κηκείηαη ηελ ερψ πνπ πεξηγξάθεη. Απηφο, φκσο πνπ παιεχεη κε ηα θχκαηα αλαγλσξίδεη ζην αζηξνπειέθη φρη ηφζν ην θνβεξφ θπζηθφ θαηλφκελν πνπ εγθπκνλεί θηλδχλνπο γηα ηε δσή, αιιά απηφ πνπ κε ηε δηαδνρηθή ιάκςε ηνχ επηηξέπεη λα δεη φ,ηη δελ κπνξεί κε άιιν ηξφπν. • ηνπο ζηίρνπο 5-6 ε ζθελνζεηηθή εηθνλνπιαζία είλαη ηέηνηα πνπ παξνπζηάδεη ηνλ πεξηβάιινληα ρψξν λα απνθηά ιπξηθή πθή θαη λα ζπκπιεξψλεη ηελ αθεγεκαηηθή (ζη. 1) θαη ηε δξακαηηθή πθή(ζη. 2-4). • Σν θπξίαξρν κνηίβν ζην απφζπαζκα είλαη ε αλακέηξεζε ηνπ αλζξψπνπ κε ηε θχζε. Σηηρνπξγηθέο παξαηεξήζεηο 7 Άιθεο Κπξηαθίδνπ-Νέζηνξνο-Γηνλχζε Σάλε, Η διδαζκαλία ηος δημοηικού ηπαγοςδιού ζηη Μέζη Εκπαίδεςζη και ζηο Πανεπιζηήμιο, Ζ Βηβιηνζήθε ηνπ «Φηινιφγνπ», Πεξ. Φιλόλογορ, Θεζζαινλίθε 1998, ζει.27. 8 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο •ην απφζπαζκα θπξηαξρεί ε ρξήζε ηνπ ηακβηθνύ 15ζύιιαβνπ κε δεπγαξσηή νκνηνθαηαιεμία, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ν νισκφο μαλαπηάλεη ην λήκα ηεο Μεγάιεο Κξεηηθήο Λνγνηερλίαο ηνπ 17νπ αηψλα. Δμαίξεζε απνηειεί ν ζηίρνο 1, φπνπ ιφγσ ηεο ρξήζεο ηνπ «α» έρνπκε 16 ζπιιαβέο. Δδψ ε παξήρεζε ηνπ «α» δίλεη δηάξθεηα ζηνλ ήρν ηεο ερψο. • ην απφζπαζκα ππάξρνπλ ζπληδήζεηο: ζη. 1, 3, 5, 6. Απόζπαζκα 2[19] Αλάδξνκε [ζη. 1-4] θαη πξόδξνκε [ζη. 5-18] αθήγεζε: Θέκα: Ο Κπηηικόρ αναζηηά ηην κοπέλα ηος ζηη Δεςηέπα Παποςζία και επιθςμεί να κπιθεί μαζί ηηρ ζηην Κοιλάδα ηος Θυζαθάθ. 9 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο •Ο Κξεηηθφο απεπζπλφκελνο ζε έλα ππνζεηηθφ αθξναηήξην ηεο αθήγεζήο ηνπ επηζπκεί λα καο βεβαηψζεη κε ηξηπιφ φξθν ζηηο «ιαβσκαηηέο», ζηνπο λεθξνχο «ζπληξφθνπο» θαη ηελ «ςπρή» (θνξαζηά) φηη φζα ζα αθεγεζεί είλαη απφιπηα αιεζηλά. ην απφζπαζκα απηφ καο δίλεηαη κηα εηθφλα ηεο Απνθάιπςεο, θαζψο ε αλαθνξά ηνπ ζαλάηνπ αθνινπζείηαη απφ ηελ αλαθνξά ζηε Γεπηέξα Παξνπζία, φπνπ αλαδεηά ηνπο ζπληξφθνπο θαη ηελ αγαπεκέλε ηνπ. Σα πλεχκαηα απαληνχλ φηη είδαλ ηελ αγαπεκέλε ηνπ ζηελ πχιε ηεο Παξαδείζνπ λα ςέιλεη ηελ Αλάζηαζε θαη λα αλακέλεη λα μαλακπεί ζην ζψκα ηεο. •ην απφζπαζκα απηφ ν Κξεηηθφο θάλεη κία παξέθβαζε, πξνηνχ θαλ αξρίζεη ηε δηήγεζή ηνπ θαη ηελ παξνπζία ησλ γεγνλφησλ. Σε ζπλέρεηα ζα ηε βξνχκε ζην απφζπαζκα 3. Έρνπκε έλα παξέλζεην ηκήκα ηεο αθήγεζεο. Ζ παξέθβαζε θηλείηαη ζ’ έλα θαληαζηηθφ θαη κπζηεξηαθφ πιαίζην. Ο αθεγεηήο έρεη ηελ έγλνηα λα πείζεη γηα ηελ αιήζεηα φζσλ ζα αθεγεζεί θαη πξνεηνηκάδεη ηνπο αθξναηέο ηεο ηζηνξίαο ηνπ γηα γεγνλφηα πνπ μεπεξλνχλ ηελ θνηλή εκπεηξία θαη γη’ απηφ ππάξρεη ν θίλδπλνο λα κε γίλνπλ πηζηεπηά. • Σα ζεκαηηθά ζηνηρεία εδψ είλαη ε γπλαίθα αγαπεκέλε, ε θφξε σο παξζεληθή κνξθή, ε ζενινγηθή απνηχπσζε ησλ δνκψλ ηνπ θφζκνπ θαη ε παηξίδα. Γηαηί όκσο ην πνίεκα έρεη απηή ηελ πινθή; Απηφ έρεη λα θάλεη κε ηελ νπζία ηεο πινθήο ηνπ πνηήκαηνο. Δλψ δειαδή ζην πξνεγνχκελν απφζπαζκα δεκηνπξγνχληαλ ζηνλ αλαγλψζηε ε εληχπσζε φηη ν αθεγεηήο δηεγείηαη αλαδξνκηθά ηα γεγνλφηα, φπσο ηα βίσζε ν ίδηνο, ηψξα φιε ε αθήγεζε δηαθφπηεηαη θαη παξεκβάιιεηαη ε πξφδξνκε αθήγεζε πνπ αλάγεηαη ζε εζραηνινγηθφ, εμσινγηθφ ρξφλν. Έηζη, εληείλεηαη ε αγσλία ηνπ αλαγλψζηε θαη δηαηεξείηαη ακείσην ην ελδηαθέξνλ ηνπ. Χώξνο-Χξόλνο: Δλψ ε αλάδξνκε αθήγεζε ιακβάλεη ρψξα ζην παξφλ θαη ζπλδέεηαη κε ηε ζάιαζζα, ε πξφδξνκε αθήγεζε ιακβάλεη ρψξα ζε εμσινγηθφ ρξφλν θαη ζεσξεί σο δεδνκέλε ηελ χπαξμε ηνπ λαπαγίνπ θαη ηνπ ζαλάηνπ ηεο θφξεο. Παξάιιεια, ν ρψξνο πνπ δηαδξακαηίδεηαη είλαη θνβεξφο, πξνθαιεί δένο θαη ζπκίδεη ηε Γεπηέξα 10 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Παξνπζία. κσο ε θφξε βξίζθεηαη ζε έλα ςειφηεξν, πην δξνζεξφ θαη ραξνχκελν ρψξν πνπ είλαη ν Παξάδεηζνο ζχκθσλα κε ην ζξεζθεπηηθφ ελλνηνιφγην. Γνκή Ι. Ο όξθνο 1-4 Ο αθεγεηήο απεπζχλεηαη ζε έλα ππνζεηηθφ αθξναηήξην θαη δεηά απφ απηφ λα ηνλ πηζηέςεη γηα φ,ηη ζα πεη. Ο φξθνο αξρίδεη κε κία απνζηξνθή ζηνπο ππνηηζέκελνπο αθξναηέο ηεο ηζηνξίαο ηνπ Κξεηηθνχ, κε κηα έθθιεζε εκπίζηεπζεο. Ζ έθθιεζε εκπίζηεπζεο γίλεηαη, γηαηί ε αιήζεηα ησλ ππεξθπζηθψλ ή κεηαθπζηθψλ εκπεηξηψλ, πνπ ζα δηεγεζεί ν Κξεηηθφο ζηε ζπλέρεηα, ππεξβαίλεη ηηο θνηλέο εκπεηξίεο. Γη’ απηφ θαη γίλεηαη ζε φ,ηη ηεξφηεξν ππάξρεη γηα ηνλ Κξεηηθφ: ζηε γελλαηφηεηά ηνπ , αθνχ νη «ιαβσκαηηέο» ζθεπάδνπλ ηα ζηήζε θαη φρη ηελ πιάηε ηνπ, ζηνπο «ζπληξφθνπο» ηνπ θαη ηέινο ζηελ ςπρή ηεο αξξαβσληαζηηθηάο ηνπ, πνπ ηνλ έθαλε λα ππνθέξεη, φηαλ εγθαηέιεηςε ηα εγθφζκηα: • «Μα ηεο πνιιέο ιαβσκαηηέο πνπ κφθαγαλ ηα ζηήζηα» (ζη. 2), φπνπ έρνπκε έληνλε ρξήζε κεηαθνξώλ. Απηέο θαηαδεηθλχνπλ ηελ πνιεκηθή ηνπ αξεηή, πνπ ηνλ θαηέζηεζε πξσηαγσληζηή ζηνλ αγψλα θη φρη έλα δεηιφ ή άηνικν πνιεκηζηή πνπ κε ηελ πξψηε ηνπθεθηά ελέδσζε θαη ιηπνηάθηεζε. • «Μα ηνπο ζπληξφθνπο πφπεζαλ ζηελ Κξήηε πνιεκψληαο» (ζη. 3), φπνπ θάλεη κία αλαδξνκή ζην παξειζφλ • «Μα ηελ ςπρή πνπ κ’ έθαςε ηνλ θφζκν απαξαηψληαο» (ζη. 4), φπνπ ν αθεγεηήο θάλεη κία πξόδξνκε αθήγεζε. ην ζηίρν απηφ θαλεξψλεηαη ε δηά βίνπ ηαχηηζε ηνπ αθεγεηή κε ηελ θνξαζηά πνπ ζεκαηνδνηεί ηε θινγεξή αγάπε ηνπ γη’ απηή. Δπνκέλσο, ν ρακφο ηεο, φπσο πξννηθνλνκείηαη ζην ζη. 4, ηνλ ζπληξίβεη («κ’ έθαςε»). Ο φξθνο ζηελ ςπρή ηεο πνπ θάλεη ν αθεγεηήο ηνλ αλαδεηθλχεη ζε κηα εζηθή πξνζσπηθφηεηα, πνπ δελ κπνξεί λα ζπκθηιησζεί κε ην ζάλαηφ ηεο θαη γη’ απηφ νδεγείηαη ζε εζραηνινγηθνχο / εμσινγηθνχο νξακαηηζκνχο. Ο ηξηπιφο φξθνο βαζίδεηαη ζηα πην ηεξά δεηήκαηα πνπ έρνπλ ζεκαδέςεη ηνλ Κξεηηθφ. Σν πεξηερφκελν ηνπ ηξηπινχ φξθνπ παξνπζηάδεη κηα θιηκάθσζε ππέξηαησλ αμηώλ πνπ έδηλαλ λφεκα ζηε δσή ηνπ θαη γεληθφηεξα πιεκκπξίδνπλ ή νθείινπλ λα πιεκκπξίδνπλ κε λφεκα ηε δσή θάζε αλζξψπνπ. Έηζη, ν πξψηνο φξθνο γίλεηαη ζηελ αηνκηθή ζπκβνιή ηνπ αθεγεηή σο πνιεκηζηή, ν δεχηεξνο ζηε ζπιινγηθή ζπκβνιή 11 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο ησλ ζπληξφθσλ ηνπ σο πνιεκηζηψλ, δειαδή ζηνλ θνηλφ αγψλα, θαη ν ηξίηνο, σο απνθνξχθσζε, ζε φ,ηη δνλνχζε θαη ζπλέπαηξλε φιε ηνπ ηε δσή. Άξα, ν φξθνο έρεη κηα αμηαθή θιηκάθσζε. ΙΙ. Σπλνκηιία κε ηνπο αγαπεκέλνπο λεθξνύο (5-18) • Σηίρνο 5: Καη ε ελφηεηα απηή αξρίδεη κε κία απνζηξνθή ζηελ Δζράηε άιπηγγα, ηελ νπνία πξνζσπνπνηεί παξαθαιψληαο ηελ λα μππλήζεη ηνπο λεθξνχο. Κάηη παξφκνην έθαλε θαη ζην απφζπαζκα 1, ζη2, φπνπ θαινχζε ην αζηξνπειέθη λα θέμεη. Σφηε βξηζθφηαλ ζην πέιαγνο παιεχνληαο κε ηα θχκαηα, ελψ ηψξα κεηαθέξεηαη κε ηε θαληαζία ηνπ ζε έλα άιιν θφζκν, ηνλ θφζκν ησλ λεθξψλ. Ο έξσηάο ηνπ γηα ηελ θφξε δελ έζβεζε κε ην ζάλαηφ ηεο, αιιά αληίζεηα ηνλ ζεξκαίλεη αθφκε θαη ηνλ σζεί λα πιαληέηαη ζηνλ θφζκν ησλ λεθξψλ αθνινπζψληαο δξφκν ίδην κε απηφλ ηεο θφξεο. ε απηφλ ηνλ επίγεην έξσηα , ηνλ έξσηα ηνπ Κξεηηθνχ γηα ηελ θφξε, αλαγλσξίδεη ν πνηεηήο εθείλε ηε δχλακε πνπ δηακεζνιαβεί ψζηε ν Κξεηηθφο θαη γεληθφηεξα ν άλζξσπνο λα αλπςσζεί ζην επνπξάλην, ζηνλ αθαηάιπην έξσηα, πνπ δελ είλαη άιινο απφ ηελ πξνζέγγηζε ηνπ σξαίνπ λνεηηθά, φπσο εδψ εθθξάδεηαη κε ηελ αγαπεκέλε ηνπ. Έηζη, φηαλ ν Κξεηηθφο θαιεί ηε άιπηγγα λα ιαιήζεη, δελ θαληάδεηαη ηνλ εαπηφ ηνπ λεθξφ πνπ πεξηκέλεη ηελ Έζραηε Κξίζε, αιιά δσληαλφ θαη κάιηζηα απαιιαγκέλν απφ ην θφβν ηνπ ζαλάηνπ θαη ηεο κεηαζαλάηηαο θξίζεο. Δίλαη εκθαλήο ε δηαθεηκεληθή ζρέζε ηνπ πνηήκαηνο κε ηελ Παιαηά θαη ηελ Καηλή Γηαζήθε, ελψ ε ερεηηθή εηθόλα (ζάιπηγγα) είλαη ηδηαίηεξα έληνλε. πσο πξναλαθέξζεθε ζηνλ Όξθν, ε κεηάβαζε ηεο ηζηνξίαο ζηε Γεπηέξα Παξνπζία θαη ηελ Παξάδεηζν απνηειεί πξφδξνκν ζηνηρείν ζηελ αθήγεζε, αθνχ πξναλαγγέιιεη ην ζάλαην ηεο αγαπεκέλεο ηνπ. Γηαηί ν Κξεηηθόο πξνζβιέπεη λα θξηζεί δίθαηα; Πξνζβιέπεη λα θξηζεί δίθαηα, γηαηί ζε φιε ηελ πξνεγνχκελε δσή ηνπ έπξαμε δίθαηα. Αγσλίζηεθε γηα ηελ παηξίδα ηνπ, ζηάζεθε θαη ζπλερίδεη λα ζηέθεηαη κε απηαπάξλεζε ζην πιεπξφ ηεο αγαπεκέλεο ηνπ, δηαηήξεζε δσληαλφ κέζα ηνπ ηνλ έξσηα θαη δε δίζηαζε αθφκε γηα ράξε ηεο εγθφζκηαο αγάπεο ηνπ λα θηάζεη κέρξη θαη ηνλ Άδε. 12 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • Σηίρνο 6: Ο αθεγεηήο δελ απνδέρεηαη ην ζάλαην σο ην ηέινο ηεο δσήο παξά σο έλα πέξαζκα απφ ηελ πιηθή-ζσκαηηθή κνξθή ηνπ έξσηα ζηελ αθζαξζία ηεο ηδεαηήο ηνπ πξαγκάησζήο. Γη’ απηφ ηηλάδεη ην ζάβαλν ηνπ λεθξνχ θαη αλνίγεη δξφκνπο αλάκεζα ζηνπο λεθξνχο. Ζ ηδεαηή πξαγκάησζε ηνπ εγθφζκηνπ έξσηα έρεη λφεκα σο δηαθαήο πφζνο ηνπ Κξεηηθνχ γηα αηψληα ζπλεχξεζε κε ηελ αγαπεκέλε ηνπ. Ζ αλεμάληιεηε δχλακε ηνπ αηψληνπ έξσηα θξαηά ζε ζηαζεξή πνξεία ηνλ ήξσα πξνο ηελ εζηθή ηνπ νινθιήξσζε. • Υξεζηκνπνηείηαη δξακαηηθόο Ελεζηώηαο θαη πνιπζύλδεην ζρήκα «θη’ εγψ ην ζάβαλν ηηλάδσ, θαη ζρίδσ δξφκν θαη ηα αρλνχο αλαζηεκέλνπο θξάδσ», φπσο ζπλήζσο γίλεηαη ζηα θείκελα πνπ κηκνχληαη ην χθνο ηεο Απνθάιπςεο. Δδψ θαληάδεηαη λα ηηλάδεη ην ζάβαλν απφ ην ρψκα, λα αλνίγεη δξφκν κέζα ζην πιήζνο ησλ αλαζηεκέλσλ πλεπκάησλ θαη λα ηα ξσηάεη επηηαθηηθά θαη επγεληθά εάλ είδαλε ηελ αγαπεκέλε ηνπ. • Σην ζηίρν 7 απνθαιεί ηελ αγαπεκέλε «νκνξθηά πνπ αγηάδεη ηελ θνηιάδα». Ζ παξνπζία ηεο δειαδή ζην ρψξν ηεο Έζραηεο Κξίζεο είλαη ηφζν φκνξθε πνπ αγηάδεη ην ρψξν. Ζ αγαπεκέλε ηνπ αθεγεηή πξνζσπνπνηεί ηελ νκνξθηά (εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή) θαη ηηκά ην ρψξν πνπ βξίζθεηαη. Καη’ επέθηαζε σξαίν (ε νκνξθηά ηεο θνξαζηάο) θαη ηεξφ ή εζηθφ (αγψλαο ηνπ ήξσα γηα ηελ αγαπεκέλε ηνπ) αιιεινζπκπιεξψλνληαη. • Σην ζηίρν 8 ν ήξσαο εχρεηαη ζηνπο λεθξνχο λα βξνπλ κπξνζηά ηνπο θη απηνί απηφ πνπ πνζνχλ, δειαδή ηε δίθαηε θξίζε. • ην απφζπαζκα γίλεηαη ρξήζε ηνπ γλσζηνχ απφ ηε δεκνηηθή πνίεζε ζρήκαηνο ηεο ππνθνξάο θαη αλζππνθνξάο (εξσηαπνθξίζεσλ). θνπφο ηεο εξσηαπφθξηζεο είλαη λα «πξνβάιεη θαη λα εμάξεη ην ζεηηθφ κέξνο πνπ αθνινπζεί, ζην νπνίν βξίζθεηαη θαη ν ππξήλαο ηεο ππφζεζεο»8. • ην απφζπαζκα έρνπκε αληηζεηηθά κνηίβα: δσή vs ζάλαηνο, έξσο vs ζάλαηνο, ζάλαηνο vs αλάζηαζε. 8 πνπ ππνζ. 6, ζει. 28. 13 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • Σην ζηίρν18 πξνβάιιεηαη ε αγάπε ηεο θφξεο γηα ηνλ Κξεηηθφ ε νπνία θαηνξζψλεη λα επηβηψλεη κέζα ζην άρξνλν (αηψλην) ηνπ ζαλάηνπ, γεγνλφο πνπ δείρλεη φηη θαλέλαο ζάλαηνο δελ κπνξεί λα εμαιείςεη ηελ αλάκλεζε κηαο εχξπζκεο (θαλνληθήο) δσήο. • ηελ απάληεζε ησλ πλεπκάησλ, φπνπ έρνπκε ηελ αλαπαξάζηαζε απφ απηά ηεο αγαπεκέλεο ηνπ θπξηαξρεί ε κεηαθνξά «ηεο ηξέκαλ ηα ινπινχδηα», πνπ ζεκαίλεη φηη ε αγλφηεηά ηεο ήηαλ νινθάλεξε, ν ηδηαίηεξα εθθξαζηηθφο δξακαηηθόο Ελεζηώηαο «ζαιεχεη», «θνηηάδεη», «γπξεχεη», θαη ε πξνζσπνπνίεζε ηνπ «νπξαλνχ». Ζ θφξε θηλείηαη απφ ηε θιφγα ηεο αγάπεο γηα ηνλ Κξεηηθφ θαη ηνλ αλαδεηεί, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη δε ράζεθε ζηε ιεζκνληά ηνπ Άδε. Αλ θαη βνπβφ πξφζσπν, ε θφξε έξρεηαη ηψξα ζην πξνζθήλην ράξε ζηελ πεξηγξαθή ηεο απφ ηηο αλαζηεκέλεο λεθξέο. Έηζη, απηή θαηφξζσζε κε ηελ παξζεληθή ηεο αγλφηεηα λα θάλεη ηνλ νπξαλφ λα ζαζηίζεη (ζη. 15) θαη ηε θσηηά ηνπ άιινπ θφζκνπ, ε νπνία πξννξηδφηαλ λα θάςεη ηνλ επίγεην θφζκν (ζη. 16), λα θαζπζηεξεί απηφ ην θάςηκν. Ζ θσλή θαη ε νκνξθηά είλαη ηφζε πνπ επηβξαδχλεη ηελ θαηαζηξνθή. Παξνπζηάδεηαη ζαλ δσληαλή ζηνλ επάλσ θφζκν, γη’ απηφ θαη δε κέλεη αθίλεηε (ζη. 17), αιιά βξίζθεηαη ζε ελέξγεηα. πκβάιιεη έηζη ζηελ παξάηαζε ηεο δσήο θαη ζηελ επηβξάδπλζε ηεο θαηαζηξνθήο. Γεληθά Σρόιηα: • ηελ εηθνλνπιαζία ηνπ απνζπάζκαηνο ν θφζκνο ησλ λεθξψλ ζπκίδεη ηνλ επίγεην θφζκν. Παξαιιειίδεηαη, έηζη, ν θφζκνο ηνπ ζαλάηνπ κε εθείλν ηεο δσήο θαη πξννηθνλνκείηαη ε ζπλάληεζε ζην ηέινο ηεο ηζηνξίαο ηνπ θφζκνπ ησλ δσληαλψλ (Κξεηηθφο) κε ηνλ θφζκν ησλ πεζακέλσλ (θνξαζηά) ζηελ αθξνγηαιηά. Ο ιφγνο ζην απφζπαζκα είλαη παξαηαθηηθόο θαη ην χθνο θνθηό, ζηνηρεία πνπ παξαπέκπνπλ ζην αλαπφθεπθην θαη ηειεζίδηθν θφζκν ηνπ ζαλάηνπ. • Ζ αηκφζθαηξα ζε απηή ηελ ελφηεηα είλαη ιπξηθν – ξνκαληηθή κε έληαζε θαη αγσλία. Κπξίαξρνη ζηελ πνηεηηθή ζθέςε είλαη νη νξακαηηζκνί. Ο ηξφπνο ηεο αθήγεζεο είλαη ε κίκεζε (δηάινγνο θαη πξσηνπξφζσπε αθήγεζε). 14 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • ιν ην ζέκα ηνπνζεηείηαη ζην ηέινο ηνπ ρξφλνπ θαη αγγίδεη ηελ αξρή ηεο αησληφηεηαο. Γεληθά, θπξηαξρνχλ ρξηζηηαληθέο αληηιήςεηο πνπ επέδξαζαλ ζηνλ πνηεηή. Γηαθεηκεληθέο ζρέζεηο • Γεκνηηθή πνίεζε → ζρήκα ππνθνξάο θαη αλζππνθνξάο, ζπλνκηιία κε ηνπο λεθξνχο. • Επυθίλη → Ζ πφξηα ηεο Παξαδείζνπ. • Σν έξγν Η Κόλαζη ηνπ Γάληε → ε απηφ ζπγθιίλνπλ νη παξαδείζηεο εηθφλεο. • Ζ Παιαηά θαη ε Καηλή Γηαζήθε. Απόζπαζκα 3[20] Θέκα: Σο γαλήνεμα ηηρ θάλαζζαρ και η εμθάνιζη ηηρ θεγγαπονηςμένηρ μοπθήρ. • ην απφζπαζκα απηφ αξρίδεη ε δεχηεξε αθεγεκαηηθή ελφηεηα, αθνχ ε παξέθβαζε πνπ ζπλδέζεθε κε ην φξακα ηεο Έζραηεο Κξίζεο έιαβε ηέινο. Σψξα ε αθήγεζε απνθαζίζηαηαη ζην ηνπίν ηεο θχζεο – ζάιαζζαο. ηε ζπλέρεηα ζα πξνβάιεη έλα άιιν 15 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο φξακα, απηφ ηεο Φεγγαξνληπκέλεο, κηαο αηληγκαηηθήο κνξθήο πνπ εληζρχεη ηελ αγσλία ηνπ ήξσα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα ζψζεη ηελ αγαπεκέλε ηνπ. • Πξσηαγσληζηήο εμαθνινπζεί λα είλαη ν Κξεηηθφο θαη ε αθήγεζε γίλεηαη ζε παξαηαηηθφ θαη αφξηζην ρξφλν. • Ο ηξφπνο αθήγεζεο πνπ θπξηαξρεί είλαη ε πεξηγξαθή. • Ζ Φεγγαξνληπκέλε νδεγεί ηνλ αθεγεηή λα δηαηππψζεη ζθέςεηο πνπ δξακαηνπνηνχλ ηελ εμέιημε ησλ γεγνλφησλ. ην απφζπαζκα απηφ «ε δηήγεζε ηνπ Κξεηηθνχ επηζηξέθεη ζηελ θαηαηγίδα πνπ είρε αξρίζεη λα πεξηγξάθεη ζην απφζπαζκα 1[18]. Αιι’ φκσο, ζρεδφλ ακέζσο, ην ραιαζκφ δηαδέρηεθε ε λελεκία. Ζ ζάιαζζα έγηλε θαζξέθηεο πνπ θαζξεθηίδεη ηα άζηξα, ζαλ λα ζπκθηιηψζεθε ν θφζκνο ηεο θχζεο κε ηα νπξάληα ζψκαηα, πνπ ζεσξνχληαη ζετθά. Κάπνηα κπζηεξηψδεο δχλακε αλαγθάδεη ηε θχζε λ’ αθήζεη θαηά κέξνο ην ζπκφ ηεο θαη “θάζε νκνξθηά λα ζηνιηζηή”: Τν θάιινο δηαδέρεηαη ην πςειό. “Γελ είλαη πλνή ζηνλ νπξαλφ” πνπ λα δηαηαξάμεη απηή ηελ ππεξθπζηθή γαιήλε, αιι’ νη αληαχγεηεο απ’ ην νιφγηνκν θεγγάξη ηξεκνπαίδνπλ ζηε ζάιαζζα δίπια ζην θνξίηζη ζαλ λα μεηπιίγνληαη, ψζπνπ μεπξνβάιιεη ε “θεγγαξνληπκέλε”»9. ηνλ θφζκν απηφ ησλ επηγείσλ, φπνπ ν Κξεηηθφο επηζηξέθεη θη φπνπ ε ζάιαζζα γαιελεχεη, ν αθεγεηήο μαλαβξίζθεη ηελ θφξε θαη μαθληθά εκθαλίδεηαη ε κπζηήξηα γπλαηθεία νπηαζία ηεο Φεγγαξνληπκέλεο. Γνκή Ι. Η θαηαηγίδα θαη ε απόιπηε γαιήλε (ζη. 1-8) • Αθνχ ε θχζε κεηακνξθψλεηαη ζαλ λα πξφθεηηαη γηα έλα ζαχκα – ηελ θαηαηγίδα δηαδέρεηαη ε λελεκία -, κηα εζσηεξηθή εξεκία δηαθαηέρεη ηελ ςπρή ηνπ Κξεηηθνχ θαη ηνπ επηηξέπεη λα δηαηζζάλεηαη ηελ αγαιιίαζε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο σο ρψξνπ πξνεηνηκαζίαο ελφο απξνζδφθεηνπ θξπθνχ κπζηεξίνπ. Ζ ςπρή ηνπ ηψξα είλαη αλνηθηή ζην κπζηεξηαθφ. Οη θνβεξέο ζηηγκέο ηεο ηξηθπκίαο πνπ βίσζε αθαλίδνληαη κέζα ζηελ αθζαξζία ηεο ζηηγκήο, θαηά ηελ νπνία απνθαιχπηεηαη ην θξπθφ κπζηήξην. 9 πνπ ππνζ. 2, ζει. 147-148. 16 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • Σν θξπθφ κπζηήξην δηαδξακαηίδεηαη πάληνηε ζε ζρέζε κε ηε θχζε θαη ιεηηνπξγεί θαηαιπηηθά πάλσ ηεο. Η επηζηξνθή ζηελ αξρηθή θύξηα δηήγεζε γίλεηαη κ’έλαλ εκηηειή ζηίρν «Αθφκε εβάζηνπλε ε βξνληή…..» (ζη. 1) ν νπνίνο ζε ζπλδπαζκφ κε ην ζη. 2 καο ζπλδέεη κε ην ππφινηπν πνίεκα. Οη βξνληέο ζπλερίδνληαη θαη ν νξίδνληαο ηνπ λαπαγνχ είλαη ζνιφο. Ξαθληθά, φκσο, φια αιιάδνπλ. ηνπο ζηίρνπο 1-8 θπξηαξρεί ε λελεκία ε νπνία απνδίδεηαη κε κηα ζεηξά ζρεκάησλ ιφγνπ: • αληίζεζε ηεο θνπξηνπληαζκέλεο ζάιαζζαο κε ηε λελεκία πνπ ηειηθά επηθξάηεζε. •επαλάιεςε [ζη. 3 («Ζζχραζε-εζπρία»)], φπνπ ηαπηφρξνλα δεκηνπξγείηαη εηπκνινγηθφ ζρήκα, ε νπνία ηνλίδεη ηελ εξεκία αιιά θαη ηελ ηξηθπκία πνπ πξνεγήζεθε. Ο λαπαγφο δε βξίζθεηαη ηψξα πνιηνξθεκέλνο απφ ηε δχλακε ησλ θπζηθψλ ζηνηρείσλ. •κεηαθνξά (ζη. 3, «πάζηξα») •παξνκνίσζε (ζη. 2) «ηεο ζάιαζζαο πνπ ζθίξηεζε ζαλ ην ρνριφ πνπ βξάδεη» → ε ζάιαζζα αλαηαξάζζεηαη απφ ηε δπλαηή βξνρή θαη ηελ αλεκνζχειια, θαζψο θαη ηα πειψξηα θχκαηα, θαη (ζη. 4) ηεο ζάιαζζαο κε πεξηβφιη→ζαλ λα ζπκθηιηψζεθε ν θφζκνο ηεο θχζεο κε ηα νπξάληα ζψκαηα πνπ ζεσξνχληαη ζετθά. Οη παξνκνηψζεηο απηέο δελ είλαη δηαθνζκεηηθέο. Τπνβάιινπλ ηελ αγξηάδα ηεο ζάιαζζαο θαη κεηά ηελ απφιπηε γαιήλε, πεξηγξάθνπλ ηε ζάιαζζα λα ηηλάδεηαη ςειά ζαλ έλα αγξίκη θαη ακέζσο κεηά ζαλ έλα ηξπθεξφ πιάζκα πνπ δέρεηαη ζηελ αγθαιηά ηνπ ηα άζηξα •πξνζσπνπνίεζε (ζη. 6) ηεο θχζεο. Κάησ απφ ηελ επηβνιή ηνπ θξπθνχ κπζηεξίνπ ε θχζε παχεη λα είλαη κηα αλεμέιεγθηε πιηθή δχλακε πνπ ζπληξίβεη θαη κεηαηξέπεηαη ζε έλα θπζηθφ θσο πνπ σξαηνπνηεί θαη αλαζηαίλεη ηα πάληα, μεθηλψληαο απφ ηνλ εαπηφ ηεο. •εηθόλεο η. 1-3: Ζ εηθφλα ηνπ θνπξηνπληαζκέλνπ πειάγνπο είλαη πνιχ παξαζηαηηθή. Πεξηέρεη θίλεζε, δσεξφηεηα, γξεγνξάδα θαη απξφβιεπηε εμέιημε. η. 4→ έρνπκε κηα νζθξεηηθή εηθφλα. Ζ ζάιαζζα έπαςε λα είλαη ηαξαγκέλε θαη κνζρνκχξηζε ζαλ πεξηβφιη, είλαη αθχκαληε θαη δηάθαλε. κνηα θαη ν νπξαλφο, θαζαξφο θαη μάζηεξνο. Δπηθξαηεί κηα δειεπηή γαιήλε. Ζ γεληθή λελεκία βξίζθεηαη ζε αξκνλία κε ηνλ εζσηεξηθφ θφζκν ηνπ νκηιεηή. 17 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο ηελ ελφηεηα απηή θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζην ζη. 15 πξναλαγγέιιεηαη ε εκθάληζε ηεο θεγγαξνληπκέλεο. Σν κνηίβν πνπ ρξεζηκνπνηεί ν νισκφο ζην ζεκείν απηφ είλαη εθείλν ηεο απφιπηεο εζπρίαο πνπ επηθξαηεί πξηλ απφ ηελ εκθάληζε ηνπ ζείνπ νξάκαηνο. Σν ξήκα «εζηέλεςεο» κε άκεζν αληηθείκελν ηε «θχζε» εληείλεη ηελ αίζζεζε αλακνλήο θάπνηνπ ππεξθπζηθνχ θαηλνκέλνπ. ΙΙ. Η θόξε αγθαιηάδεη ηνλ Κξεηηθό (ζη. 9-10) • ηνπο ζηίρνπο απηνχο έρεη θαλείο ηελ αίζζεζε φηη ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ μεςπρά θαη ιηπνζπκά ε θφξε ηελ ίδηα ζηηγκή εκθαλίδεηαη θαη ε Φεγγαξνληπκέλε. Ο Κξεηηθφο αξρηθά (ζη. 9) βιέπεη ηελ θφξε λα ραίξεηαη ηε καγεία ηεο ζάιαζζαο θαη λα εθδειψλεηαη: ηνλ ζθίγγεη. Μέζα ζε ηνχηε ηε ραξκφζπλε αηκφζθαηξα ν αθεγεηήο βηψλεη ηνλ ελαγθαιηζκφ ηεο θφξεο σο εθδήισζε επραξίζηεζεο γηα ηελ απέξαληε νκνξθηά ρσξίο λα ππνςηάδεηαη φηη κπνξεί απηφ λα είλαη ην ηειεπηαίν ζθίξηεκα ηεο θφξεο. Πξφθεηηαη γηα αλάιεςε ελεξγνχ ξφινπ απφ ηελ θφξε, ηελ ψξα πνπ θνληά ηεο πέθηεη ην θσο ηνπ θεγγαξηνχ, δηαπγέο θαη θαζαξφ. Απηφ θαζξεθηίδεηαη ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θαη ζθνξπά παληνχ ραξά θαη θαινζχλε. ΙΙΙ. Η εκθάληζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο (ζη. 11—14) Ζ εηθφλα ηνπ θεγγαξηνχ απνηειεί ζε ζπλδπαζκφ κε ην ξήκα «μεηπιίγεη» ην θιεηδί γηα ηε κεηάβαζε ζηελ εκθάληζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο κνξθήο. Αλ θαη ε Φεγγαξνληπκέλε είλαη ε ςπρή ηεο αξξαβσληαζηηθηάο ηνπ Κξεηηθνχ, ν ίδηνο πηζηεχεη φηη πξφθεηηαη γηα θάηη θξπκκέλν πνπ αλαδχεηαη κέζα απφ ην θεγγαξφθσην. Ζ Φεγγαξνληπκέλε δεκηνπξγεί ηελ εληχπσζε κηαο παλέκνξθεο γπλαίθαο, ε νπνία είλαη ε ίδηα ζετθή νκνξθηά. Αγγίδεη, φκσο ηα φξηα κηαο θπζηθήο – κεηαθπζηθήο ζχιιεςεο: θπζηθήο, γηαηί έρεη ραξαθηεξηζηηθά ηεο αλζξψπηλεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη κεηαθπζηθήο, γηαηί ππεξβαίλεη ζε ηδηφηεηεο ηελ πιηθή δηάζηαζε ηνπ θφζκνπ. Ζ αζχγθξηηε νκνξθηά ηεο απερεί φρη κηα εμσηεξηθά θαιαίζζεηε γπλαίθα αιιά ην εξσηηθό πλεύκα πνπ θξαηά ελσκέλν ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ θφζκν ηνπ, θαη ηνλ θάλεη λα ζθηξηά απφ ηνλ πφζν γηα ηελ αηψληα ζπλεχξεζε κε ην πην αγαπεκέλν πξφζσπν ηεο δσήο ηνπ, ηελ θνξαζηά. Μπνξεί θαλείο ζηε Φεγγαξνληπκέλε λα δεη ηελ απφιπηε 18 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο αξκνλία / ελφηεηα ηνπ πιηθνχ θφζκνπ ηνπ αλζξψπνπ κε ηνλ πλεπκαηηθφ ηνπ ρψξν: ελφηεηα θπζηθήο θαη πλεπκαηηθήο νκνξθηάο. • Ζ δφκεζε ηεο θξάζεο «βξέζεθε κηα θεγγαξνληπκέλε», φπνπ ζεκεησηένλ έρνπκε θαη κεηαθνξά, πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε ηέηνησλ ζειπθψλ φλησλ. Τξεηο εηθόλεο, εηθφλεο πνπ αγαπνχζε ηδηαίηεξα ν νισκφο, δεκηνπξγνχλ ην θαηάιιειν θιίκα γηα ηελ εκθάληζε ηεο ζετθήο ζσξηάο θαη ηεο εληχπσζεο πνπ απηή πξνθαιεί. ηε θξάζε «δξνζάην θσο» έρνπκε ζπλαηζζεζία ιφγσ ηεο έληαζεο ηεο ζηηγκήο, ελψ ζηνλ ηειεπηαίν ζηίρν αληίζεζε (νιφκαπξα-ρξπζά). Ο νισκφο ζπλεζίδεη λα αληηπαξαζέηεη απηά ηα δχν ρξψκαηα, δεκηνπξγψληαο ηελ εληχπσζε ηνπ ζαπκαζηνχ. Παξάιιεια ηα νιφκαπξα θαη ρξπζά είλαη αληίζεηα ρξψκαηα θαη ζρεκαηίδνπλ κηα εηθφλα γιπθηάο θαη δεζηήο νκνξθηάο. Γηαθεηκεληθέο ζρέζεηο • Επυηόκπιηορ → ε ιακπεξή παλζέιελνο • Λάμππορ, Ελεύθεποι Πολιοπκημένοι → ε Φεγγαξνληπκέλε • Θέκαηα Δπηαλεζηαθήο ρνιήο → θχζε, γπλαίθα Απόζπαζκα 4[21] Η επηθνηλσλία ηεο Φεγγαξνληπκέλεο κε ηε θύζε θαη ηνλ Κξεηηθό Θέκα: Ο Κπηηικόρ και η Φεγγαπονηςμένη. 19 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • Ο Κξεηηθφο καγεχεηαη απφ ηελ παξνπζία ηεο Φεγγαξνληπκέλεο θαη αλαδεηά ζηε κλήκε ηνπ λα βξεη πνχ έρεη μαλαδεί ηε κνξθή ηεο. Απφξξνηα απηήο ηεο αλαδήηεζεο είλαη ε δηεθηξαγψδεζε ηνπ ζιηβεξνχ παξειζφληνο ηνπ. • ην απφζπαζκα απηφ γίλεηαη εθηελέζηαηε αλαθνξά ζην φξακα ηεο Φεγγαξνληπκέλεο, φξακα πνπ πξνεηνηκάζηεθε απφ ην πξψην εκηζηίρην ηνπ 13νπ ζηίρνπ ηνπ πξνεγνχκελνπ απνζπάζκαηνο. «Έηξεκε ην δξνζάην θσο». ηελ πξφηαζε απηή ν νισκφο εκπεξηέρεη ηξεηο εηθφλεο ζπρλέο ζηελ πνίεζή ηνπ: «θσο», «ηξέκεη», «δξνζηά». Οη ηξεηο απηέο ιέμεηο δεκηνπξγνχλ ην θαηάιιειν θιίκα γηα ηε ζετθή παξνπζία πνπ ζπλδπάδεη δχν αληίζεηα ζηνηρεία, ηα νιφκαπξα κάηηα ηεο θαη ηα ρξπζά καιιηά ηεο. Τη ζπκβνιίδεη ε Φεγγαξνληπκέλε; Ίζσο ν νισκφο απαληά ν ίδηνο ζην εξψηεκα, φηαλ ιέεη φηη ην ζέκα ηνπ Κξεηηθνχ είλαη «ν έξσηαο ζενπνηεκέλνο». Ση ζεκαίλεη, φκσο, απηφ. Αο δηεξεπλήζνπκε ηελ ηαπηφηεηα ηεο Φεγγαξνληπκέλεο. Οη παιηφηεξνη θξηηηθνί ππνζηήξημαλ φηη ε Φεγγαξνληπκέλε αληηπξνζσπεχεη ηελ Διιάδα ή ηελ Διεπζεξία. Κάπνηνη άιινη ππνζηήξημαλ φηη είλαη κηα άγηα κνξθή, ε Παλαγία. πλαθήο κε ηελ πξνεγνχκελε άπνςε είλαη εθείλε πνπ ππνζηεξίδεη φηη ε Φεγγαξνληπκέλε ζπκβνιίδεη ηελ αγάπε ηνπ Θενχ θαη φηη ν Κξεηηθφο ζπζηάδεη ηελ επί γεο αξξαβσληαζηηθηά ηνπ γηα λα ηειεζθνξήζεη ε επαθή ηνπ κε ηε ζετθή νπηαζία. Ίζσο, φκσο, λα πξφθεηηαη γηα ηελ ςπρή ηεο αξξαβσληαζηηθηάο ηνπ πνπ κέλεη γηα ιίγν ρξφλν έμσ απφ ην άςπρν ζψκα ηεο θαη ηνλ απνραηξεηά πξνηνχ αλέιζεη ζηνλ νπξαλφ. Χζηφζν, πξέπεη λα δερζνχκε απφ αλαθνξέο πνπ έγηλαλ θαη ζην Λάμππο ηνπ νισκνχ ζε απηή ηε κνξθή φηη αθφκε θη αλ ε Φεγγαξνληπκέλε είλαη ε ςπρή ηεο αξξαβσληαζηηθηάο ηνπ Κξεηηθνχ, απηή έρεη πάξεη ζηα κάηηα ηνπ κηα πην αθεξεκέλε κνξθή. «Μνηάδεη λα έρεη γίλεη ε ζετθή αξρή ηνπ Έξσηα, πνπ κπνξεί λα εκθαληζηεί κε δηάθνξεο κνξθέο: ζαλ ςπρή ηεο γήηλεο αγαπεκέλεο, ζαλ Αθξνδίηε, ζαλ Παλαγία ή θάπνηα άιιε κεηξηθή κνξθή πνπ ηελ νλεηξεπηήθακε, ελψ βπδαίλακε ην γάια ηεο κάλαο καο. Δίλαη κηα ηδαληθή κνξθή, ελ κέξεη αθεξεκέλε έλλνηα θαη ελ κέξεη δεκηνχξγεκα ησλ νλείξσλ («ινγηζκφο» θαη «φλεηξν», 21. 15-16). Ζ κνξθή απηή ήηαλ 20 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο ίζσο έκθπηε, φπσο νη Ηδέεο ζηηο νπνίεο πίζηεπε ν Πιάησλ. ζν απνκαθξπλφηαλ απφ ηελ παηδηθή ειηθία, ηφζν ε εηθφλα ηεο ρσλφηαλ βαζχηεξα ζηε κλήκε ηνπ.»10. Κάπνηνη κειεηεηέο, αθνξκψκελνη απφ ην ζη. 17 ζεσξνχλ πσο ε «κλήκε παιαηή» ζπλδέεηαη κε ηε κεηέξα ηνπ πνηεηή, ηελ πξψηε γπλαίθα πνπ εκπλέεη θαη επεξεάδεη ηελ πνίεζε ηνπ νισκνχ. Σν είδσιν απηφ ηεο γπλαίθαο-κεηέαξαο γθξεκίζηεθε θαηά ηελ πεξίθεκε δίθε απφ ηελ ίδηα κεηέξα-είδσιν. Γνκή Ι. Τν εθζακβσηηθό θσο (ζη. 1-8) • Ζ Φεγγαξνληπκέλε παξνπζηάδεηαη λα επηθνηλσλεί κε ηε θχζε, δείρλνληαο έληνλε εξσηηθή δηάζεζε (ζη. 1) θνηηάδεη ηα αζηέξηα θαη ηα θάλεη λα αηζζάλνληαη αγαιιίαζε. Δπνκέλσο, ηα αζηέξηα πξνζιακβάλνπλ έκςπρε ππφζηαζε (πξνζσπνπνίεζε), θαζψο επραξηζηηνχληαη απφ ηελ εμαίζηα νπηαζία ηεο Φεγγαξνληπκέλεο. • Ζ Φεγγαξνληπκέλε θνηηάδεη ηα αζηέξηα θαη ηα ειεθηξίδεη (ζη. 2). Σα θάλεη λα ιάκπνπλ πεξηζζφηεξν, αιιά δελ κπνξνχλ απηά λα μεπεξάζνπλ ζε ιάκςε ηε δηθή ηεο θσηαγσγία. • Αλαδχεηαη (ζη. 3) ζαλ άιιε αλαδπφκελε Αθξνδίηε ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο, πεξπαηά αλάιαθξα ρσξίο λα βνπιηάδεη θαη ρσξίο λα πξνθαιεί ηνλ παξακηθξφ θπκαηηζκφ ζηε ζάιαζζα. • Ζ ράξε ηε εμσηεξηθήο ηεο νκνξθηάο νινθιεξψλεηαη κε ην παξάζηεκά ηεο (ζη. 4). • κσο ε εμσηεξηθή ηεο νκνξθηά ζπκπιεξψλεηαη απφ ηελ εζσηεξηθή (ζη. 5-6) ηεο Φεγγαξνληπκέλεο. Απηφο ν αξκνληθφο ζπλδπαζκφο ηελ θαζηζηά πξνλνκηνχρα κνξθή πνπ κπνξεί λα δείρλεη ηνλ εζσηεξηθφ ηεο πινχην θαη λα ηνλ δαπαλά γηα ράξε ηνπ άιινπ. Αλνίγεη ηελ αγθαιηά ηεο κε έξσηα αιιά θαη κε βαζχ αίζζεκα θαηαλφεζεο θαη ζπγθαηάβαζεο ηνπ άιινπ. 10 πνπ ππνζ. 2, ζει. 155-156. 21 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο • πλέρηζε ηεο αθήγεζεο ηεο εηθφλαο ηεο Φεγγαξνληπκέλεο. Σν φξακά ηεο έρεη θαζειψζεη ηνλ Κξεηηθφ, φπσο δείρλνπλ θαη ηα ζρήκαηα ιφγνπ: • κεηαθνξέο → «ε λχρηα πιεκκπξίδεη», «ε ρηίζηο έγηλε λαφο» ( ε θχζε απφ θάηη πιηθφ κεηαηξέπεηαη ζε ρψξν, φπνπ κπνξεί ε ςπρή λα ιαηξέςεη ην ιαφ) • ιαλζάλνπζα θιηκάθσζε → «αρηηλνβφιεζαλ θαη δελ ηελ εζθεπάζαλ» • πνιπζύλδεην ζρήκα → (ζη. 2 θαη ζη. 5) • ρξήζε δξακαηηθνύ Ελεζηώηα → («πιεκκπξίδεη-ιακππξίδεη») • ππεξβνιή → ε λχρηα έγηλε κέξα ΙΙ. Η Φεγγαξνληπκέλε ειθύεη ηνλ Κξεηηθό (ζη. 9-12) Ζ δχλακε ηνπ πψο ηεο γπλαηθείαο νπηαζίαο ηε καηηά ηελ είρε ειθχζεη ν Κξεηηθφο θαίλεηαη κε ηελ παξνκνίσζε ηνπ ζη. 10 (Ζ επνρή ηνπ νισκνχ ελδηαθεξφηαλ γηα ηηο θπζηθέο δπλάκεηο ηνπ καγλεηηζκνχ θαη ηνπ ειεθηξηζκνχ), κε ην ζρήκα άξζεο-ζέζεο ζην ζη. 11 θαη κε ηε ρξήζε ηνπ δξακαηηθνχ Δλεζηψηα («θιίλεη»). ια απηά πεξηγξάθνπλ ηελ θίλεζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο. Ο Κξεηηθφο εθζηαζηάδεηαη απφ ην ζπλδπαζκφ νκνξθηάο θαη θαινζχλεο ηεο Φεγγαξνληπκέλεο πνπ ηα δηαζέηεη ζε αλψηεξν βαζκφ απφ ηνπο θνηλνχο ζλεηνχο. Δθείλε θνηηάδεη απηφλ θαη φρη ηελ θνξαζηά (ζη. 11), πνπ ίζσο ηελ είρε πεξηζζφηεξν αλάγθε. ΙΙΙ. Η Φεγγαξνληπκέλε απνηειεί αξρέγνλε κλήκε γηα ηνλ Κξεηηθό (ζη. 13-20) ηελ ελφηεηα απηή γίλεηαη κηα έκκεζε αλαθνξά ηνπ νισκνχ ζηελ πεξί Ηδεψλ πιαησληθή ζεσξία ζχκθσλα κε ηελ νπνία φζα αληηιακβαλφκαζηε κε ηηο αηζζήζεηο ζηε ζλεηή δσή καο είλαη είδσια ησλ πξαγκαηηθψλ ηδεψλ. Ο Κξεηηθφο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αλαζχξεη απφ ηε κλήκε ηνπ ηελ ηαπηφηεηα ηεο κνξθήο ηεο θάλεη κηα ηξηπιή ππφζεζε. Αηζζάλεηαη φηη ηελ έρεη μαλαδεί, αιιά δελ κπνξεί λα ζπκεζεί πνχ. Πάλησο, φ,ηη θαη λα είλαη, αληηπξνζσπεχεη κηα παιηά αλάκλεζε πνπ μεπήδεζε απφ ην κπαιφ ηνπ ζαλ πεγή. Αλαβιχδνπλ δάθξπα απφ ηα κάηηα ηνπ θαη ηε ράλεη απφ κπξνζηά ηνπ. 22 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Ζ ελφηεηα απηή θπξηαξρείηαη απφ εηθόλεο αιιά θαη απφ κία ζπλεθδνρή (ζη.19, «ζσξεί ην κάηη»). IV. O Κξεηηθόο παξακέλεη ελεόο κπξνζηά ζηελ νπηαζία (ζη. 21-28) Ζ καγλεηηθή έιμε πνπ αζθεί ην φξακα ζηνλ Κξεηηθφ είλαη ηέηνηα πνπ δελ ηνλ αθήλεη λα βγάιεη «ηε κηιηά ηνπ». Σα κάηηα ηεο είλαη ζαλ ζενί. Ζ παξνκνίσζε απηή ζέιεη λα δείμεη φηη κπνξνχλ ην ίδην θαιά λα βιέπνπλ κέζα ζηελ άβπζζν θαη ηαπηφρξνλα ζηελ θαξδηά ηνπ αλζξψπνπ. Ζ ζπγγέλεηα ησλ ςπρψλ ηνπο είλαη ηέηνηα πνπ εθείλε κπνξεί λα δηαβάζεη ηηο ζθέςεηο ηνπ πξνηνχ εθείλνο ηηο εθθξάζεη. ε απηφ ην ζεκείν παξνπζηάδεηαη ε ζξεζθεπηηθφηεηα ηνπ νισκνχ, θαζψο αλαθέξεη ην γλσζηφ ζέκα ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο, θαηά ην νπνίν ν ζεφο γλσξίδεη ηηο πην κχρηεο ζθέςεηο ηεο ςπρήο ησλ αλζξψπσλ. Δπίζεο, ε ερεξή κεηαθνξά (ζη. 21 «βξχζε έγηλε ην κάηη κνπ»→ν ήξσαο είλαη ζπλαηζζεκαηηθά θνξηηζκέλνο ηφζν πνιχ πνπ θαίλεηαη λα ράλεη ηελ επαθή ηνπ κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα, θαζψο ην κάηη ηνπ απφ φξγαλν φξαζεο γίλεηαη βξχζε δαθξχσλ), ε εληππσζηαθή κεηαθνξά (ζη. 27 «κνπ δηάβαδε ην λνπ κνπ»→ν αθεγεηήο αλαγλσξίδεη κηα παληαρνχ παξνπζία ζείσλ κνξθψλ πνπ κπνξνχλ λα θαηνηθνχλ παληνχ θαη λα βιέπνπλ ηα πάληα κέζα ζηα βάζε ηεο ςπρήο ηνπ αλζξψπνπ) θαη ε ζπλεθδνρή (ζη. 28 «ζιίςε ρεηιηνχ κφλε») εθθξάδνπλ ην κέγεζνο ηεο έιμεο πνπ απηή ε κνξθή άζθεζε ζηνλ Κξεηηθφ. Εηδηθό ζρόιην ηνπο ζηίρνπο 17-24 εληνπίδνπκε έλα εμαηξεηηθφ παξάδεηγκα ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ κεηαθνξψλ ηνπ νισκνχ κε ηηο νπνίεο δειψλεηαη ε εληχπσζε πνπ πξνθάιεζε ζην ζψκα θαη ην κπαιφ ηνπ Κξεηηθνχ ε ζέα ηεο Φεγγαξνληπκέλεο. Πνύ εδξάδεηαη απηή πνιππινθόηεηα; Ζ πνιππινθφηεηα απηή ζηεξίδεηαη ζην φηη ν νισκφο ζπλδέεη ηνλ εμσηεξηθφ θφζκν (θχζε) κε ηνλ εζσηεξηθφ θφζκν (ςπρή) θαη θαηνξζψλεη λα πεξάζεη ζην ηέινο απφ ην κεηαθνξηθφ ζην θπξηνιεθηηθφ επίπεδν. Γειαδή: Ζ γπλαίθα ηεο νπηαζίαο ήηαλ κηα αλάκλεζε παιηά πνπ πεδάεη απφ ηα βάζε ηεο ςπρήο ηνπ θαη ζηέθεηαη κπξνζηά ηνπ ζαλ ην λεξφ πνπ ην κάηη ην βιέπεη λα αλαβιχδεη βαζηά κέζα απφ ην βξάρν θαη ηελ ίδηα ζηηγκή, πεδψληαο ζηελ θπξηνιεθηηθή δξάζε, ε κεηαθνξηθή αλαθνξά ζην κάηη 23 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο θαη ην λεξφ θάλεη ηα κάηηα ηνπ Κξεηηθνχ λα ηξέρνπλ δάθξπα. Μνηάδεη δειαδή ζαλ ε κεηαθνξά λα δεκηνπξγεί αληίζηνηρε δξάζε, αληί λα ζπκβαίλεη ην αληίζηξνθν. Καη απηφ ζπκβαίλεη γηα ηη ν Κξεηηθφο βηψλεη κηα απφθνζκε θαηάζηαζε. V. Τα βάζαλα ηνπ Κξεηηθνύ (ζη. 29-38) Ζ αθήγεζε ησλ βαζάλσλ ηνπ Κξεηηθνχ είλαη ε θπζηθή ζπλέπεηα ηνπ φηη ε ζετθή νπηαζία δηάβαδε ηε ζθέςε ηνπ Κξεηηθνχ. Ζ αθήγεζε μεθηλά κε κηα απνζηξνθή ζηελ νπηαζία (ζη. 29 «θνίηα») θαη ζπλερίδεη ζε α΄ εληθό πξόζσπν. Ζ αθήγεζε αξρίδεη κε κία κεηαθνξά (ζη. 29 «θχηξσζαλ νη πφλνη»), παξεκβάιιεηαη έλα λνεκαηηθό ράζκα θαη ζπλερίδεη κε ηε ρξήζε ερεξώλ ξεκάησλ πνπ παξαπέκπνπλ ζηηο ζπκθνξέο πνπ ν Κξεηηθφο βίσζε ζην παξειζφλ. Απηά είλαη ηα εμήο: «άδξαμαλ…αηίκεζαλ…εζθάμαλ…εθάςαλε…ξίμαλε». Ο αθαληζκφο νιφθιεξεο ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ Κξεηηθνχ κέζα ζε κηα λχρηα θαη ε πξνζθπγηά ηνπ ίδηνπ απνηειεί δξακαηηθό απξόνπην. Οη ζηίρνη 31-36 απνηεινχλ αλαδξνκηθή αθήγεζε θαη νη ηδηαίηεξα έληνλεο ξεαιηζηηθέο εηθόλεο ηεο εληείλνπλ ηε δξακαηηθφηεηα. Ζ επίθιεζε ηνπ Κξεηηθνχ ζηε Φεγγαξνληπκέλε λα ηνλ βνεζήζεη (ζη. 37) κεηαηξέπεηαη ζε παξάθιεζε, γηα λα ζσζεί ε θφξε, ην κφλν πξάγκα πνπ έρεη γηα λα θξαηεζεί ζηε δσή. Γηα ηελ θφξε ρξεζηκνπνηεί ηελ πεξίθξαζε «ηξπθεξφ θισλάξη», ελψ γηα ηελ πεξηγξαθή ηεο απφγλσζήο ηνπ ρξεζηκνπνηεί κηα κεηαθνξά (ζη. 38 «ζε γθξεκφ θξέκνπκαη βαζχ). : • Αθεγεκαηηθόο ρξόλνο: ζη. 12→αθεγεκαηηθφ παξφλ: ε παξνπζία ηεο Φεγγαξνληπκέλεο, ζη. 13-18, 30-36→αλάδξνκε αθήγεζε, αθεγεκαηηθφ παξφλ→ε επηθνηλσλία ηνπ ήξσα κε ηε Φεγγαξνληπκέλε. Απόζπαζκα 5]22] Θέκα: Η εξαθάνιζη ηηρ Φεγγαπονηςμένηρ, ο γοηηεςηικόρ ήσορ, ο θάναηορ ηηρ κόπηρ. 24 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Σην θεθάιαην απηό θεληξηθή ζέζε θαηέρνπλ ηα ζέκαηα ηεο θύζεο θαη ε επίδξαζε πνπ αζθνύλ ζηνλ ςπρηζκό αιιά θαη ζηελ απνζηνιή ηνπ ήξσα (λα ζώζεη ηελ αγαπεκέλε ηνπ αιιά θαη ηνλ ίδην). Ζ Φεγγαξνληπκέλε, ζπγθηλεκέλε απφ ηελ αθήγεζε ηνπ Κξεηηθνχ, ράλεηαη. Ο Κξεηηθφο θνιπκπά κε δχλακε πξνο ηε ζηεξηά. Μνπζηθφο ήρνο γνεηεχεη θαη ζαγελεχεη ηνλ Κξεηηθφ, ακβιχλνληαο ηελ πξνζπάζεηά ηνπ. Ο Κξεηηθφο θηάλεη ζηελ αθξνγηαιηά θαη απηζψλεη πεζακέλε ηελ αγαπεκέλε ηνπ ζηελ αθξνγηαιηά. Έλα φλεηξν παξεκβάιιεηαη μαθληθά ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηελ αλάκλεζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο θαη ζην ζθεληθφ ηεο ζαιαζζνηαξαρήο. Ο Κξεηηθφο επηζηξέθεη ζηελ αθήγεζε ηεο ζθελήο ηνπ λαπαγίνπ θαη μεθηλάεη λα θνιπκπάεη πξνο ηε ζηεξηά. Σν θνιχκπεκα επηβξαδχλεη ε παξεκβνιή ελφο γιπθνχ θαη παξάμελνπ ήρνπ πνπ δεκηνπξγεί ζηνλ Κξεηηθφ ηελ επηζπκία λα δηαθφςεη ηελ πξνζπάζεηά ηνπ. ηαλ ζηακαηάεη ν ήρνο, ν λαπαγφο θηάλεη ζηελ αθξνγηαιηά θαη δηαπηζηψλεη φηη ε θνξαζηά είλαη λεθξή. Γνκή Ι. Η εμαθάληζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο (ζη. 1-4) Έληνλε απνηχπσζε ηνπ ζπλαηζζεκαηηζκνχ ηεο Φεγγαξνληπκέλεο: • κεηαθνξά: «ερακνγέιαζε γιπθά» (ζη. 1) • παξνκνίσζε: «έκνηαδαλ ηεο θαιήο κνπ» (ζη. 2) ηνπο ζηίρνπο 1-2 παξαηεξείηαη ε αληίδξαζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο ζε φζα ν Κξεηηθφο ηεο αθεγήζεθε. Δθείλε, ινηπφλ, ρακνγέιαζε γιπθά θαη δάθξπζε. Σν ρακφγειφ ηεο βξίζθεηαη ζε αληίζεζε κε ηνλ πφλν ηεο ςπρήο ηνπ, φκσο ην δάθξπ ηεο δείρλεη φηη εθείλε ζπκκεξίδεηαη ηε δηθή ηνπ ζιίςε θαη αγσλία. πκκεηέρεη ζπλαηζζεκαηηθά ζηηο ζπκθνξέο ηνπ θαη ζπκπάζρεη κε απηφλ. Ζ παξνκνίσζε ηνπ ζη. 2 επηβεβαηψλεη εθείλε ηελ εξκελεία πνπ ζέιεη ηε Φεγγαξνληπκέλε λα ηαπηίδεηαη κε ηε κνξθή ηεο θφξεο. Μέρξη απηφ ην ζεκείν ν πνηεηήο δελ έρεη πεξηγξάςεη ηα εμσηεξηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο αξξαβσληαζηηθηάο ηνπ Κξεηηθνχ. Αθφκε θαη ζην δεχηεξν θεθάιαην ζηνλ νξακαηηζκφ ηεο Δζράηεο Κξίζεο, ν αλαγλψζηεο απέθηεζε κφλν κηα γεληθή εηθφλα γηα ηελ θνπέια. Δδψ, φκσο, ε θφξε ζπλδέεηαη κε ηε Φεγγαξνληπκέλε θη επνκέλσο ν αλαγλψζηεο κπνξεί ζπλεθδνρηθά λα ππνζέζεη πσο 25 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο φρη κφλν ηα κάηηα αιιά θαη φιε ε εμσηεξηθή εκθάληζε ηεο Φεγγαξνληπκέλεο ζπκίδεη απηή ηεο θφξεο. Μφλν, άιισζηε, έηζη κπνξεί λα δηθαηνινγεζεί θαη ν ραξαθηεξηζκφο ηνπ Κεθαιαίνπ 2 σο «ε νκνξθηά πνπ ηελ Κνηιάδα αγηάδεη». • επαλάιεςε: «εδάθξπζαλ…δάθξπνπ ηεο ξαληίδα» (ζη. 2-3) Ζ ιχπε ηνπ Κξεηηθνχ ππνιαλζάλεη, θαζψο ην ιπηξσηηθφ γη’ απηφλ φξακα ηεο Φεγγαξνληπκέλεο ράλεηαη απφ ηα κάηηα ηνπ. Τν δάθξπ πνπ αθήλεη ε Φεγγαξνληπκέλε λα θπιήζεη ζηελ παιάκε ηνπ ήξσα, πνπ έρεη πςσζεί ζε ζηάζε ηθεζίαο, δηαδξακαηίδεη ξόιν ζηελ πινθή ηνπ έξγνπ, αθνύ νη ζπλέπεηέο ηνπ επεξεάδνπλ ηε ζηάζε ηνπ ήξσα. ΙΙ. Οη εθηάιηεο ηνπ Κξεηηθνύ (ζη. 5-14) Δπαλεξρφκαζηε ζην αθεγεκαηηθφ παξφλ (ζη. 5: «Δγψ απφ θείλε ηε ζηηγκή»). Ζ θαηάπησζε ηνπ ήξσα σο απνηέιεζκα ηνπ δαθξχνπ ηεο Φεγγαξνληπκέλεο παξνπζηάδεηαη κε ζεκαληηθά εθθξαζηηθά κέζα: • αληίζεζε: ζη. 6, απφ ηε κηα ν αληξεησκέλνο ζηξαηηψηεο θαη απφ ηελ άιιε ε κεηαηξνπή ηνπ ζε επαίηε. • ζπλεθδνρή: ζη. 8. • κεηαθνξά: ζη. 9. Ο πνηεηήο δίλεη έκθαζε ζε δύν ζεκεία: α)ζηε κεηακόξθσζή ηνπ ήξσα ζε επαίηε θαη β)ζηελ εμηζνξξνπεηηθή ιεηηνπξγία ηνπ δαθξύνπ, όηαλ ηαξάζζεηαη ην πλεύκα θαη ν ςπρηζκόο ηνπ (ζη. 9-14). α)Ζ κεηακφξθσζε ηνπ Κξεηηθνχ είλαη ηφζν απφιπηε ψζηε απφ ηνλ παιηφ γελλαίν πνιεκηζηή δελ έρεη απνκείλεη ηίπνηα θαη ην ρέξη πνπ ηνπ ρξεζίκεπε γηα λα ζθνηψλεη ηνπο ερζξνχο ηεο Παηξίδαο γίλεηαη ηψξα ρέξη δεηηάλνπ πνπ ζπκθηιηψλεηαη κε ηελ αγάπε ηνπ άιινπ, απνκπζνπνηείηαη θαη επαληεξαξρεί ηηο αμίεο ηνπ. Άιινηε ήηαλ ν ζθιεξφο θνληάο πνπ κηζνχζε ηνπο Αγαξελνχο, ελψ ηψξα κεηαζηνηρεηψζεθε ζε έλα ζπιαρληθφ άλζξσπν πνπ αγαπά φινπο ηνπο αλζξψπνπο. Χο εθ ηνχηνπ ν Κξεηηθφο θζάλεη ζηελ εζηθή νινθιήξσζε κε ηε ρξηζηηαληθή έλλνηα ηνπ φξνπ. Φαίλεηαη 26 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο παξάδνμν έλαο άλζξσπνο ηεο δξάζεο λα κεηακνξθψλεηαη ζε θνζκνθαιφγεξν, ε Φεγγαξνληπκέλε, φκσο, ζαλ άιιε ζεά βνεζά ην ζλεηφ, φπσο εθείλε αληηιακβάλεηαη ηε βνήζεηα. β)Ζ δεχηεξε επίδξαζε πνπ αζθεί ην ζετθφ δάθξπ ζην παξφλ ηνπ ήξσα είλαη φηη ηνλ γιηηψλεη απφ ηνπο εθηάιηεο αιιά θαη απφ ηνλ πλεπκαηηθφ ζάλαην, ηελ ηξέια. Οη ζακηζηηθνί Δλεζηψηεο θαηαδεηθλχνπλ φηη ηα ζθιεξά φλεηξα επαλεκθαλίδνληαη θαη ηελ μαλαδσληαλεχνπλ. Δδψ, αμηνπξφζεθηε είλαη ε ακθηζεκία: Πνηα μαλαδσληαλεχνπλ; Σε Φεγγαξνληπκέλε ή ηελ θφξε; Γη’ απηφ ην ιφγν πξνζθεχγεη ζηελ παιάκε πνπ ξαληίζηεθε απφ ην ζετθφ δάθξπ, ψζηε λα μαλαβξεί ηε δηαζαιεπκέλε ηζνξξνπία ηνπ. Έρεη δηαηππσζεί βέβαηα θαη ε άπνςε φηη ε κεηακφξθσζή ηνπ ζε δεηηάλν απνηειεί θη απηή βνήζεηα απφ ηε Φεγγαξνληπκέλε, γηαηί κε απηφ ηνλ ηξφπν ηνλ πξνθπιάζζεη απφ άιιεο πεξηπέηεηεο θαη δελ θαηαξξέεη ςπρηθά. ηνπο ζη. 10-14 έρνπκε ην ηέρλαζκα ηνπ νλείξνπ. Απηφ δηεπθνιχλεη ηε κεηάβαζε πάιη ζην ρξφλν ηεο ηζηνξίαο, αθνχ κέζα ζηνπο εθηάιηεο βιέπεη πάιη ηε Φεγγαξνληπκέλε θαη ηηο ζηηγκέο ηεο ζαιαζζνηαξαρήο. Έηζη μαλαδσληαλεχεη ην παξειζφλ ηνπ. Ζ αλαδξνκή ζην παξειζόλ δσληαλεχεη κε ηε ρξήζε κεηαθνξώλ («νλείξαηα ζθιεξά-αζηξνπειέθη ζθάεη»), πξνζσπνπνηήζεσλ (ε ζάιαζζα «λα θαηαπηεί ηελ θφξε αλαδεηάεη) θαη κε εηθόλεο (ε εηθφλα ηεο αζηξαπήο πνπ πέθηεη ζην άγξην πέιαγνο). ΙΙΙ. Επηζηξνθή ζην παξειζόλ (ζη. 15-22) ηνπο ζηίρνπο απηνχο πεξηγξάθεηαη ε επίδξαζε πνπ άζθεζε ην δάθξπ ηεο Φεγγαξνληπκέλεο ζηνλ Κξεηηθφ ηε λχρηα ηνπ λαπαγίνπ. Ο ήξσαο επαλέθηεζε ηε ζσκαηηθή δχλακή ηνπ γηα λα κπνξέζεη λα ζσζεί. Δπνκέλσο: Ζ ζετθή επέκβαζε ηεο θφξεο είρε σο απνηέιεζκα ηελ ελίζρπζε ησλ θπζηθψλ ηνπ δπλάκεσλ, ελψ ζηε κεηέπεηηα δσή ηνπ νη θπζηθέο δπλάκεηο εμαζζέλεζαλ πξνο φθεινο ησλ ςπρηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ. ζη. 15: ην επίζεην «κπξσδάηα» δελ ηαηξηάδεη ζηα θχκαηα. Δίλαη κηα πνηεηηθή κεηαθνξά πνπ ππάξρεη ζηνλ κεξν θαη ηνλ Παπαδηακάληε. ζη. 16: Ζ δχλακε πνπ απέθηεζε ν Κξεηηθφο ηε λχρηα ηνπ λαπαγίνπ πεξηγξάθεηαη κε ην γλσζηφ ηξηαδηθό ζρήκα (επαλαιακβάλεηαη ηξεηο θνξέο ην «κήηε») θαη κε ηελ 27 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο επαλάιεςε ηνπ ζπκθώλνπ «κ» (ζη. 16-9). Τπάξρεη ζηελ ελφηεηα απηή κηα αλαδξνκή ζην παξειζφλ ηνπ ζηελ Κξήηε, ηζηνξηθή αλαθνξά ζε πξαγκαηηθά γεγνλφηα (ζη. 20, ε πνιηνξθία ηεο Λαβχξηλζνο) θαη ε έθθξαζε θνξντδίαο πξνο ηνλ αληίπαιν. Αμηνζεκείσηε είλαη ε θιηκάθσζε ησλ ελλνηψλ: Ζ δχλακε πνπ απέθηεζε απφ ηελ επελέξγεηα ηεο Φεγγαξνληπκέλεο παξαιιειίδεηαη κε α)ηε δχλακε ηνπ λεαξνχ άληξα, β) ηε δχλακε ηνπ πνιεκηζηή θαη γ) ηε δχλακε ηνπ ελφο πνπ ηα βάδεη κε ηξεηο. ζη. 21-22: Οη δχν απηνί ζηίρνη είλαη πνιχ ζεκαληηθνί, θαζψο παξαηεξνχκε φηη φζν πξνρσξεί ην θείκελν ηφζν ε κνξθή ηεο θνξαζηάο παίξλεη πην ζπγθεθξηκέλε κνξθή. Δπίζεο, ζεκαληηθή είλαη ε ακθηζεκία: ηε δχζθνιε ζηηγκή ηνπ Κξεηηθνχ (ζην δπλαηφ θνιχκπη) είηε ν ρηχπνο ηεο θαξδηάο ηνπ επηηαρπλφηαλ ή ην δάθξπ ηεο Φεγγαξνληπκέλεο αχμαηλε ην ρηχπν ηεο θαξδηάο ηνπ, ηε ζηηγκή πνπ θνιπκπνχζε θαη ην ζψκα ηνπ ρηππνχζε ζην πιεπξφ ηεο θνπέιαο. Μέρξη απηφ ην ζεκείν νη πξνζδνθίεο γηα ζσηεξία είλαη κεγάιεο, ελψ απφ εδψ θαη ζην εμήο ζα αξρίζνπλ λα αλαραηηίδνληαη. ΙV. O ήρνο (ζη. 23-56) Ο κνπζηθφο ήρνο, ην δεχηεξν κεγάιν ζέκα ηνπ Κξεηηθνχ κεηά ηε Φεγγαξνληπκέλε, ζαγελεχεη θαη ακβιχλεη ηε ζπλείδεζε ηνπ Κξεηηθνχ θαη ηνλ θάλεη λα θαζπζηεξεί ην θνιχκπη ηνπ πξνο ηελ αθηή. Σα ζαχκαηα ηεο θχζεο κνηάδνπλ λα κελ ηειεηψλνπλ θαη επηδξνχλ θαηαιπηηθά ζηνλ άλζξσπν. Σν ζέκα παξνπζηάδεηαη κε ηελ εμήο δνκή. Α. Ζ εκθάληζε ηνπ ήρνπ (ζη. 23-24) Β. Ο ήξσαο πξνζπαζεί λα πξνζδηνξίζεη ην πνηφλ ηνπ ήρνπ κέζα απφ ηνλ απνθιεηζκφ πεξηπηψζεσλ (ζη. 25-43). Θαπκαζηή ζε απηφ ην ζεκείν είλαη ε ηξηπιή παξνκνίσζε, κε ηελ νπνία ν νισκφο πξνζπαζεί λα βξεη εηθφλεο πνπ λα κνηάδνπλ ζε απηφ πνπ ε πνηεηηθή θαληαζία ηνπ έρεη πιάζεη. Β1. Ο ήρνο δελ είλαη εξσηηθφ ηξαγνχδη θνξηηζηνχ (ζη. 25-28). Αμηνζεκείσην είλαη ην ρηαζηό ζρήκα ηνπ ζηίρνπ 28, δέληξν-ινπινχδη, αλνίγεη-ιπγάεη, δειαδή ην ινπινχδη αλνίγεη θαη ην δέληξν ιπγάεη. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ε θχζε αληαπνθξίλεηαη ζηε θσλή ηεο εξσηεπκέλεο θφξεο. Β2. Ο ήρνο δελ είλαη θειάεδεκα θξεηηθνχ αεδνληνχ (ζη. 29-34). Δδψ ππάξρνπλ έληνλεο κεηαθνξέο, παξνκνηψζεηο θαη πξνζσπνπνηήζεηο κε ηηο νπνίεο ν πνηεηήο παξνπζηάδεη ηηο ζπλήζεηεο ηνπ πνπιηνχ θαη ηε καγηθή δχλακε ηνπ θειατδηζκνχ ηνπ. 28 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Αμηνπξφζερηε είλαη ε ζχιιεςε ηεο απγήο σο λεαξήο γπλαίθαο πνπ θξαηά ηξηαληάθπιια. Μνηάδεη έηζη κε ηε ξνδνδάθηπιε απγή ηνπ Οκήξνπ. Β3. Ο ήρνο δελ είλαη κνπζηθή απφ ζνπξαχιη (ζη. 35-42). Δδψ ε κνπζηθή ηεο θχζεο ζπγθξίλεηαη κε θξεηηθφ ζνπξαχιη πνπ ην άθνπγε ν Κξεηηθφο θάζε θνξά πνπ ε αγάπε γηα ηελ ειεπζεξία ηνλ έζπξσρλε ζηηο θνξπθέο ηνπ Φεινξείηε. Έηζη, ην εξσηηθφ απηφ πνίεκα ηνπ νισκνχ κε ηνπο ζηίρνπο απηνχο απνθηά παηξησηηθφ ραξαθηήξα. Β4. Ση δελ είλαη ν ήρνο ζπλνπηηθά (ζη. 43). ηνπο ζηίρνπο 43-44 ν πνηεηήο ζέιεη λα πεη φηη νη ηξεηο σξαηφηεξνη ήρνη ζηε γε αδπλαηνχλ λα θηάζνπλ απηφ πνπ αθνχεη ν Κξεηηθφο θαη κε δπζθνιία κπνξνχλ λα ζπγθξηζνχλ κε απηφ πνπ αθνχεη ν Κξεηηθφο σο θαηψηεξα απεηθάζκαηά ηνπ (Πιαησληθέο Ηδέεο). Σν ξήκα «ζψδεηαη» ελδερνκέλσο λα ελλνεί ηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί ζηε γε κεηά ηελ πηψζε ησλ πξσηφπιαζησλ απφ ηνλ Παξάδεηζν. Γ. Γεληθά γλσξίζκαηα ηνπ ήρνπ (ζη. 44-50). Ση. 45-46: Ζ γιπθηά κεισδία πνπ αθνπγφηαλ δελ κπνξνχζε λα γίλεη αληηθείκελν αληηιάινπ, επεηδή είρε ζετθή πξνέιεπζε. Ση$. 47-49: ηνπο ζηίρνπο απηνχ ζπλερίδεηαη ε πξνζπάζεηα πξνζδηνξηζκνχ ηνπ γιπθχηαηνπ ήρνπ, αιιά γίλεηαη αιιαγή από εληθό ζε πιεζπληηθό, δειαδή νη ήρνη είλαη πιένλ πνιινί. Ο αθεγεηήο δειαδή αδπλαηεί λα αληηιεθζεί αλ είλαη έλαο ή πνιινί ήρνη. Σν επίζεην «αλεθδηήγεηνη» θαλεξψλεη ηελ αδπλακία ηνπ αθεγεηή λα πεξηγξάςεη απηνχο ηνπο ήρνπο. Αο ζεκεηψζνπκε ζην ζεκείν απηφ φηη έλα αθνπζηηθφ εξέζηζκα παξνκνηάδεηαη κε νζθξεηηθή εηθόλα (ζαλ ηνπ Ματνχ ηεο επσδηέο). Καηαξγνχληαη απφ ην νισκφ κε απηφ ηνλ ηξφπν νη πεξηνξηζκνί πνπ επηβάιινληαη απφ ηηο αηζζήζεηο. Ση. 50: Ζ ζπγθίλεζε πνπ απνξξέεη κε φζα ν αθεγεηήο αλέθεξε ζρεηηθά κε ηνλ ήρν ζηνπο πξνεγνχκελνπ ζηίρνπο θηάλεη ζην απνθνξχθσκά ηεο. Ζ απφθνζκε κεισδία κφιηο κπνξεί λα ζπγθξηζεί κε ηνλ έξσηα θαη ην ζάλαην, δειαδή κε ην πην ζεηηθφ απφ ηε κηα θαη πην αξλεηηθφ απφ ηελ άιιε ζπλαίζζεκα ζηελ αλζξψπηλε δσή. Εξκελεία: Σν έλζηηθην ηνπ ζαλάηνπ είλαη αληίζεην πξνο ην έλζηηθην ηεο απηνζπληήξεζεο, ελψ ν έξσηαο αληηπξνζσπεχεη ηε κεξηθή θαηάξγεζε ηεο αηνκηθφηεηαο. Ζ ζχληαμε κε ην «θαη» (έξσηαο και ράξνο) ππνδειψλεη φηη θαη νη δχν απηέο κεγάιεο εκπεηξίεο καδί, ιεηηνπξγψληαο πξνζζεηηθά, δελ αξθνχλ γηα λα πεξηγξάςνπλ ην ζπλαίζζεκα πνπ πξνθάιεζε ν ήρνο ζηνλ αθεγεηή. 29 Κψζηαο Μαγθιήο, θηιφινγνο Γ. Ζ επίδξαζε ηνπ ήρνπ ζηελ ςπρηθή ζπλείδεζε ηνπ Κξεηηθνχ (ζη. 51-54). Απηή ε απφθνζκε κεισδία ηφζν θαηάθηεζε ηνλ αθεγεηή ψζηε δελ άθεζε ρψξν ζηελ ςπρή ηνπ γηα ηίπνηε άιιν. Ο Κξεηηθφο επρήζεθε λα πεζάλεη θαη λα αθνινπζήζεη ηνλ ήρν. Δ. Σν ζηακάηεκα ηνπ ήρνπ-απνηέιεζκα(ζη. 55-56) Η εξκελεία ηνπ ζέκαηνο ηνπ ήρνπ: • Δίλαη κάιινλ ν κνπζηθφο ήρνο ηεο θχζεο πνπ κε ηηο κπζηεξηψδεηο δπλάκεηο ηεο (Φεγγαξνληπκέλε, Ήρνο) θαζππνηάζζεη ηε ζπλείδεζε ηνπ Κξεηηθνχ πνπ αλαδεηά κέζα απφ ηελ πάιε κε ηα θχκαηα ηελ εζηθή ειεπζεξία. • Αγγειηθφο Φαικφο. • Ζ θσλή ηεο Παηξίδαο. Ζ παξνπζία ηνπ ήρνπ ζπκβνιίδεη ηηο καγηθέο δπλάκεηο ηεο Φχζεο πνπ αληηπαιεχνπλ ηε δχλακε ηεο ζπλείδεζεο, ζέκα πνπ απαζρφιεζε ην νισκφ ηφζν ζηνπο Ελεύθεποςρ Πολιοπκημένοςρ φζν θαη ζηνλ Πόπθςπα. V. Ο ζάλαηνο ηεο θόξεο ή ην δξακαηηθό ηέινο (ζη. 57-58) Σν ηέινο ηεο ηζηνξίαο αθήλεη έλα αθεγεκαηηθφ θελφ, αθνχ κε ην ζηακάηεκα ηνπ ήρνπ έξρεηαη θαη ε έμνδνο ζηελ αθξνγηαιηά. Ζ έμνδνο απνδίδεηαη κε ηε ρξήζε δξακαηηθψλ ελεζηψησλ («θζάλσ-απηζψλσ») πνπ πξνζδίδνπλ παξαζηαηηθφηεηα. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε αληίζεζε ραξά-πεζακέλε ζην δεχηεξν εκηζηίρην ηνπ ηειεπηαίνπ ζηίρνπ. Έηζη, ην ηέινο έξρεηαη κε κηα αλαηξνπή αιιά θαη κε εμαηξεηηθή ιηηφηεηα, ρσξίο ζξήλνπο. Σν δξακαηηθφ θηλάιε ηεο ηζηνξίαο δίλεηαη κε ιηηφ ηξφπν, γηαηί ν νισκφο είρε πξνθαλψο θαηαλνήζεη φηη ηα πην δξακαηηθά γεγνλφηα ζηε δσή εθθξάδνληαη θαιχηεξα κε ιηηά κέζα. πγθξηλφκελνη νη δχν ηειεπηαίνη ζηίρνη κε ηνλ πξψην ζηίρν ηνπ πνηήκαηνο δεκηνπξγνχλ έλα ζρήκα θχθινπ, αθνχ ε αθήγεζε αξρίδεη κε ηε δηαπίζησζε φηη ην πνιππφζεην αθξνγηάιη ηεο ζσηεξίαο είλαη καθξηά θαη θιείλεη κε ηε δξακαηηθά άθημε ζε απηφ. 30
© Copyright 2024 Paperzz
