Μουσική, μια διεθνής «γλώσσα»; Αναζητώντας τον ρόλο της μουσικής Ερευνητική εργασία Α΄ Λυκείου - Α’ Τετράμηνο Σχ. Έτος 2013-2014 ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - ΠΡΟΛΟΓΟΣ - 2. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟ 1900 ΚΑΙ ΜΕΤΑ - 3. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - 4. ΜΟΥΣΙΚΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ, ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - 5. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ - 6. ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ Ή ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ - ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΙΣΤΟΓΡΑΦΙΑ ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 2 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία, με θέμα: «Μουσική, μια διεθνής «γλώσσα»; Αναζητώντας το ρόλο της μουσικής» εκπονήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος της Ερευνητικής Εργασίας της Α’ τάξης του ΓΕΛ Ανδρίτσαινας. Ξεκινήσαμε την εργασία μας θέτοντας κάποιες παραμέτρους αναφορικά με τον όρο μουσική. Πιο συγκεκριμένα, κάναμε μια ιστορική αναδρομή με σκοπό να ανακαλύψουμε το ρόλο της μουσικής στη ζωή των προγόνων μας. Στη συνέχεια, αναλύσαμε το θέμα της μουσικής στην Ελλάδα από το 1900 και έπειτα, το οποίο περιλαμβάνει τις παραδόσεις στη μουσική διαφόρων περιοχών στην Ελλάδα, τις επιδράσεις της ξένης μουσικής παράδοσης στην ελληνική μουσική κουλτούρα καθώς και παρουσίαση της ρεμπέτικης μουσικής στη χώρα μας εκείνη την περίοδο. Η τρίτη παράμετρος που θέσαμε είναι ως προς τη μουσική και τους νέους σήμερα. Η παράμετρος αυτή περιλαμβάνει τα είδη της μουσικής σήμερα, τις επιδράσεις της ξένης μουσικής στην ελληνική, το ρόλο της μουσικής για τον άνθρωπο καθώς και την σημασία της γι αυτόν. Επίσης, επεκτείναμε την έρευνα μας σχετικά με τις επιδράσεις της ξένης μουσικής, ερευνώντας και συλλέγοντας τραγούδια που έχουν μεταφραστεί και διασκευαστεί στα ελληνικά. Τέλος, σημαντικό ρόλο στη συλλογή πληροφοριών κατείχε το Internet, οι προσωπικές μας γνώσεις καθώς και τα αποτελέσματα ερωτηματολογίου που κατασκευάσαμε. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 3 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ 1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ Ας ορίσουμε αρχικά τον όρο μουσική. Ο πραγματικός ορισμός της μουσικής αναφέρει πως μουσική είναι η τέχνη συναρμολόγησης των ήχων. Η μουσική είναι όμως μια ευρύτερη έννοια και δεν μπορεί να περιγραφθεί μέσα από λέξεις. Είναι ένας όρος που η εξήγησή του είναι υποκειμενική, αφού κάθε άνθρωπος προτιμά και διασκεδάζει με διαφορετικά είδη μουσικής. Όμως η μουσική έχει διαγράψει μια μεγαλειώδη πορεία στο πέρασμα των αιώνων και έχει δημιουργήσει πολλά είδη, που άλλα παραμένουν σταθερά και αναλλοίωτα ή δέχονται μονάχα μερικές επιρροές και γίνονται σύγχρονα της εποχής τους ενώ άλλα με το πέρασμα των χρόνων ξεχνιούνται και χάνονται στο βάθος των αιώνων. Ας δούμε την εξέλιξη της μουσικής σε κάθε εποχή. 1.2 ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Η αρχαία ελληνική μουσική αποτελεί το βασικό συστατικό στοιχείο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού που επηρέασε άμεσα όχι μονάχα την αισθητική και τη φιλοσοφία των μεταγενέστερων εξελίξεων της μουσικής στην Ευρώπη, αλλά και την τεχνική υποδομή της. Από την αρχαία ελληνική μουσική δε διασώθηκαν μέχρι σήμερα παρά ελάχιστα γραπτά μουσικά αποσπάσματα ενώ οι θεωρητικές γνώσεις μας για τον τρόπο με τον οποίο παιζόταν είναι μηδαμινές. Η αρχαία ελληνική μουσικη μελετάται από τον 8ο αι π.Χ. και ύστερα. Για την προγενέστερη εποχή οι γνώσεις μας είναι ελάχιστες και περιορισμένες στο μυθικο στοιχείο της εποχής τις μούσες. Οι μουσες ηταν αρχαιοελληνικές θεότητες, προστάτιδες της πνευματικής δημιουργίας, και ειδικότερα προστάτιδες της ποίησης, της μουσικής και του τραγουδιού. Υπάρχουν πολλές εκδοχές σχετικά με τον αριθμό και την προέλευση των μουσών. Σύμφωνα με μία εκδοχή, οι θεότητες αυτές ήταν αρχικά Νύμφες του βουνού και των νερών. Από τον Όμηρο μαθαίνουμε ότι οι Μούσες ήταν εννιά και ότι κατοικούσαν στον Όλυμπο, όπου τραγουδούσαν με τις ακούραστες φωνές τους υπέροχες μελωδίες και ύμνους, παίζοντας ταυτόχρονα λύρα. Ο Ησίοδος στη «θεογονία» αφηγείται ότι απο τον έρωτα του Δία για τη Μνημοσύνη, βασίλισσα των Ελεύθερων, γεννήθηκαν εννιά κόρες, που σε όλες έδινε ζωή το ίδιο πνέυμα και τις μάγευε η μουσική. Κατά μία σχετικά νεότερη εκδοχή οι Μούσες ήταν τρεις και κόρες του Ουρανού και της Γαίας, και κατά μία άλλη, ήταν κόρες του βασιλιά της Μακεδονίας Πίερου ή του Απόλλωνα. Ο αριθμός τους ποικίλλει επίσης, άλλοτε αναφέρονται τρείς, τέσσερις και μερικές φορές και οχτώ. Η θεματολογία των τραγουδιών τους αναφέρονται κυρίως στην ευγενική καταγωγή των θεών και στο μεγαλείο του Δία, που όρισε την τάξη και το σύμπαν και θέσπισε νόμους για τη ζωή των θεών και των ανθρώπων, ενώ σπανιότερα ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 4 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου έπλεκαν εγκώμια για το ανθρώπινο γένος και φημισμένους ήρωες. Οι Μούσες ήταν αρχικά αχώριστες και για αιώνες αποτελούσαν μια αδιάσπαστη ομάδα. Σιγά σιγά, όμως οι άνθρωποι άρχισαν να περιορίζουν την κάθε Μούσα σε μια ιδιαίτερη λογοτεχνική ή καλλιτεχνική περιοχή. Η διάκριση που επικράτησε στα τέλη της αρχαιότητας, είναι έργο φιλοσόφων και ρητόρων που δε συμφωνούσαν πάντα μεταξύ τους. ΟΙ ΜΟΥΣΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΡΟΛΟΙ ΤΟΥΣ Η Κλειώ, ενώ είχε αρχικά στη δικαιοδοσία της τους ύμνους και τους πανηγυρισμούς των ηρώων, έγινε τελικά η Μούσα της ιστορίας με κυριότερα σύμβολά της τη σάλπιγγα, την κλεψύδρα και ένα χειρόγραφο που ξετυλίγεται. Η Ευτέρπη ανήκε αρχικά στην ακολουθία του Διόνυσου. Είχε για σύμβολό της το διπλό αυλό. Η Θάλεια αρχικά ήταν αγροτική θεότητα και Μούσα της ποιμενικής ποίησης και επέβλεπε στα υπαίθρια συμπόσια και στα αγροτικά Διονύσια. Τελικά έγινε Μούσα της κωμωδίας με κυριότερα σύμβολα τη μάσκα και το ραβδί που κρατούσε στο δεξί χέρι. Η Μελπομένη ήταν η Μούσα της τραγωδίας με κυριότερα σύμβολα τη μάσκα της τραγωδίας και το ρόπαλο του Ηρακλή. Η Τερψιχόρη επιστατούσε αρχικά τους χορούς, και τελικά έγινε η Μούσα της Λυρικής ποίησης, με σύμβολό της τη λύρα. Τη θεωρούσαν προστάτρια του υμεναίου και γενικότερα της ερωτικής ποίησης. Η Πολύμνια αρχικά ήταν η Μούσα που ενέπνεε τους ύμνους, οι οποίοι εκτελούνταν προς τιμή των θεών και των ηρώων. Τελικά, έγινε η Μούσα της μιμικής τέχνης χωρίς κανένα ειδικό σύμβολο. Η Ουρανία ήταν η Μούσα της αστρονομίας με σύμβολα την ουράνια σφαίρα, ένα διαβήτη ή ένα ραβδί, με το οποίο προσδιόριζε πάνω στη σφαίρα. Η Καλλιόπη, η πρώτη απο τις Μούσες, ήταν η θεά της επικής ποίησης. Σύμβολά της ήταν η γραφίδα και το αβάκιο. Η Ερατώ προστάτευε την ερωτική ποίηση. Παριστάνεται συχνά κρατώντας κιθάρα. ΜΥΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Η μουσικη εξακολούθησε και σε αυτή την εποχή να έχει σημαντικό ρόλο στον τρόπο ζωής των ανθρώπων και συνδέεται άμεσα με τη θρησκεία. Ειδη μουσικής Κατά βαση το ειδος που αναπτυχθηκε την μυθική εποχή ήταν η ποίηση. Οι δημιουργοί μελοποίησαν τα ποιήματα της εποχής και τους έδωσαν ένα τόνο τραγουδιού. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 5 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Μουσικοί δημιουργοί της εποχης: Ο Μαρσύας ήταν ένας Σάτυρος από τη Φρυγία. Ηταν βοσκός και μουσικός, δεινός αυλητής και εμπνευστής του αυλήματος. Επειδή ήταν δεξιοτέχνης στον αυλό και σύμφωνα με κάποιο μύθο λέγεται ότι προκάλεσε τον Θεό Απόλλωνα σε σύγκριση της μουσικής τους τέχνης. Ο Απόλλωνας έπαιξε Λύρα και οι Μούσες και ο Μίδας, που ήταν κριτές της μονομαχίας, ανέδειξαν νικητή τον θεό. Ο Μαρσύας κρεμάστηκε σε ένα δέντρο και γδάρθηκε ζωντανός, ως τιμωρία για την Ύβρι που διέπραξε να προκαλέσει θεό. Το αίμα του σχημάτισε τον ομώνυμο ποταμό. Ο Παυσανίας αναφέρει πως ο Απόλλωνας, μετανιωμένος για το θάνατο του Μαρσύα, κατάστρεψε την κιθάρα του και την αρμονία και από αυτή την αρμονία οι Μούσες βρήκαν τη μέση, ο Λίνος το λιχανό και ο Ορφέας με το Θάμυρη την υπάτη και παρυπάτη. Ενας ακόμη μύθος για τη ζωή του Μαρσύα αναφέρει πως η Αθηνά, πού ήταν εφευρέτιδα των αυλών, τους πέταξε γιατί καθώς τους έπαιζε, έβλεπε στο νερό το πρόσωπό της παραμορφωμένο. Ένας από τους αυλούς έπεσε στη Φρυγία και βρέθηκε από το Μαρσύα. Ο Ορφέας ήταν μυθικός ποιητής και μουσικός, θρακικής καταγωγής, γιος του Οίαγρου και της Μούσας Καλλιόπης που έχει συνδέσει το όνομα του όχι μονάχα με τη μουσική τέχνη, αλλά με μια ολόκληρη θρησκεία που αναπτύχθηκε στο όνομά του, τον Ορφισμό. Πιστευόταν ακόμα πως ο Ορφέας επινόησε την κιθάρα και πως αύξησε τις χορδές της από επτά σε εννιά. Και για αυτό τον δημιουργό έχουν επινοηθεί αρκετοί μύθοι. Σύμφωνα με κάποιον μύθο ο Ορφέας, μετά το θάνατο της γυναίκας του Ευριδίκης, ύστερα από τσίμπημα φιδιού, κατέβηκε στον Άδη γοητεύοντας με τη μουσική του τα τέρατα και τους θεούς του Άδη. Έτσι επετράπη στον Ορφέα να πάρει μαζί του την Ευρυδίκη, αλλά με τον όρο να μην την αντικρίσει μέχρι να εγκαταλείψουν το βασίλειο του Άδη. Αλλά καθώς προχωρούσαν προς την έξοδο ο Ορφέας γύρισε και είδε τη σύζυγό του, που ξαφνικά χάθηκε από μπροστά του και δεν μπόρεσε να τη συναντήσει ξανά. Πολλοί μύθοι υπάρχουν και σχετικά με το θάνατό του. Ξεχωρίζει αυτός που αποδίδει το θάνατό του σε φόνο από τις γυναίκες της Θράκης, γιατί περιφρόνησε τον έρωτά τους μετά το θάνατο της Ευρυδίκης ή κατ' άλλη εκδοχή, γιατί απέκλεισε από τα μυστήριά του τις γυναίκες. Μετά το θάνατό του κομμάτιασαν το σώμα του και πέταξαν στη θάλασσα τα κομμάτια μαζί με τη λύρα του. Το κεφάλι και η λύρα του ποιητή μεταφέρθηκαν από τα κύματα στη Λέσβο, όπου οι κάτοικοι απόδωσαν τιμές και έχτισαν τάφο. Μετά όμως το θάνατό του έπεσε λιμός στη Θράκη και σύμφωνα με οδηγίες του μαντείου το κεφάλι του Ορφέα μεταφέρθηκε και θάφτηκε στις εκβολές του ποταμού Μέλητα της Μ. Ασίας, ενώ η λύρα του μεταφέρθηκε στον ουρανό. Ο Αμφίωνας ήταν ένας από τους μεγαλύτερους μυθικούς κιθαρωδούς, γιος του Δία που διδάχτηκε τη μουσική από τον Ερμή ή τον Δία και θεωρούνταν εμπνευστής της κιθαρωδίας (τραγούδι με συνοδεία κιθάρας). Επίσης σ' αυτόν αποδιδόταν η προσθήκη τριών χορδών στις τέσσερις της λύρας. Στη μυθολογία αναφερόταν πως ο Αμφίωνας με τον αδελφό του Ζήθο συντέλεσαν στο χτίσιμο των τειχών της Θήβας. Ο Ζήθος με τη δύναμή του μετάφερε τις πέτρες, και ο Αμφίωνας τις συνταίριαζε με τη μουσική του. Στα τείχη της Θήβας διαμορφώθηκαν τελικά επτά πύλες που ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 6 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου συμβόλιζαν τις επτά χορδές της λύρας του Αμφίωνα. Ο Αμφίωνας, σύμφωνα με μια παράδοση, σκοτώθηκε από τον Απόλλωνα. Μουσικά όργανα της εποχής Αυλός : το σημαντικότερο αρχαιοελληνικό πνευστό, χρησιμοποιείτο σε όλες σχεδόν τις ιδιωτικές και δημόσιες τελετές, στους εθνικούς αγώνες, στις πομπές και φυσικά στις παραστάσεις τραγωδίας. Λύρα Κιθάρα Ομηρικη εποχη Κατά την ομηρική εποχή άνθισε η επική ποίηση, δηλαδή ποίηση που αναφέρεται σε γενναίους ανθρώπους και ιστορίες με δράση και ηρωισμό, όπως τα έπη του Ομήρου. Οι αοιδοί, και οι ραψωδοί, ήταν τεχνίτες τραγουδιστές που έψαλαν τα έπη στα συμπόσια των ηγεμόνων με συνοδεία λύρας. Άλλες μορφές ασμάτων αυτή την εποχή είναι: Λίνος Τραγουδιόταν συνήθως στη διάρκεια του τρύγου από ένα παιδί που έπαιζε και κιθάρα, ενώ ταυτόχρονα χόρευαν άλλα παιδιά. Ιάλεμος Στην κατηγορία αυτή ανήκαν διάφορα πένθιμα τραγούδια (μοιρολόγια) που τραγουδιόταν σε πένθιμες τελετές Υμέναιος Τραγούδια του γάμου που παίζονταν στη διάρκεια της συνοδείας της νύφης από το σπίτι της στο σπίτι του γαμπρού, ενώ τη μελωδία τους έπαιζε αυλός. Κώμος Εύθυμο τραγούδι με το οποίο τέλειωνε το γλέντι. Μουσικοι δημιουργοι Θάμυρης:Για τον Θάμυρι αναφέρεται πως σ' ένα διαγωνισμό με τις Μούσες νικήθηκε. Μετά από αυτό τον τύφλωσαν και του στέρησαν την ικανότητα της τέχνης της κιθαρωδίας. Δημόδοκος ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 7 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Δημόδοκος:Τυφλός αοιδός που αναφέρεται από τον Όμηρο πως ζούσε στην αυλή του Αλκίνοου, βασιλιά των Φαιάκων. Στη διάρκεια της φιλοξενίας του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων ο Δημόδοκος τραγούδησε, ύστερα από παράκληση του Οδυσσέα, τις περιπέτειές του στην Τροία (τη φιλονικία του 0δυσσέα με τον Αχιλλέα, το Δούρειο Ίππο, την καταστροφή της Τροίας). Φήμιος:Περίφημος μουσικός στο παλάτι του Οδυσσέα που συντρόφευε την Πηνελόπη στη διάρκεια της απουσίας του Οδυσσέα στην Τροία και την είχε συνοδεύσει από τη Σπάρτη. Θεωρούνταν αυτοδίδακτος. Μουσικά όργανα Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιήθηκαν και σε αυτή την εποχή παραμένουν ίδια με αυτά των προγούμενων. Εποχή των Λυρικών (700 - 550 π.χ.) Μορφές ασμάτων που συναντούμε αυτή την εποχή είναι: Ωδή Έτσι χαρακτηρίζονταν συνήθως τα μικρά μελοποιημένα ποιήματα των λυρικών ποιητών, χωρίς να αποκλείονταν καμιά φορά από την κατηγορία αυτή και μεγαλύτερα έργα, όπως τα επινίκια του Πίνδαρου και που είχαν συνήθως τρία μέρη. Παιάνας Ήταν ύμνοι που αποδίδονταν από χορούς ανδρών ή γυναικών για τον Απόλλωνα και την Άρτεμη σε κρίσιμες περιστάσεις και για τη λύτρωση από συμφορές. Οι παιάνες για τον Απόλλωνα αποδίδονταν από ανδρικό χορό, ενώ οι παιάνες για την Άρτεμη από γυναικείο. Τελικά ο παιάνας εξελίχθηκε σε φόρμα πολλών ειδών (πολεμικός, ευχαριστήριος, επιτραπέζιος), ενώ σταδιακά άρχισε να απευθύνεται και σε άλλους θεούς. Ελεγεία Ήταν μικρά ποιήματα της λυρικής ποίησης, δίστιχα, που αποτελούνταν από αλληλοδιάδοχους εξάμετρους και πεντάμετρους στίχους με τρυφερό ή μελαγχολικό χαρακτήρα. Η απαγγελία των ελεγείων που γινόταν συνήθως με συνοδεία αυλού, σκόπευε ή στην έκφραση διάφορων συναισθημάτων όπως πολεμικά αισθήματα, λύπη ή τρυφερότητα, στην έκφραση πολιτικών μηνυμάτων ή στη μετάδοση φιλοσοφικών ιδεών, και τέλος στη διατύπωση αποφθεγμάτων. Θρήνος Οι θρήνοι, που ήταν πένθιμα τραγούδια για να τιμηθούν οι νεκροί, πρωτοσυναντιώνται στα Ομηρικά χρόνια. Έτσι π.χ. περιγράφεται ο θρήνος της Βρισηίδας και των δούλων γυναικών για το θάνατο του Πατρόκλου ή η έκφραση ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 8 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου παράπονων της Θέτιδας για τον αναμενόμενο θάνατο του Αχιλλέα. Στη εποχή των λυρικών ποιητών πολλά από τα ελεγεία είχαν χαρακτήρα θρήνων που ήταν διάφοροι βέβαια από τα επικήδεια τραγούδια. Επινίκιο Τα επινίκια ήταν θριαμβευτικά τραγούδια προορισμένα να υμνήσουν μια νίκη πολεμική, ποιητική, μουσική. Υπόρχημα Ήταν τραγούδια που λέγονταν με όρχηση και ήταν αφιερωμένα στον Απόλλωνα. Το υπόρχημα αρχικά συνοδευόταν από φόρμιγγα, αργότερα από αυλό και κιθάρα ή λύρα και είχε τρεις φάσεις. Στην πρώτη όλα τα μέλη του χορού τραγουδούσαν και χόρευαν μαζί, στη δεύτερη τα μισά τραγουδούσαν και τα μισά χόρευαν και στην τρίτη τραγουδούσε ο κορυφαίος και χόρευαν όλοι οι άλλοι. Παρθένιο Στην κατηγορία αυτή ανήκαν τραγούδια που τραγουδιόνταν από παρθένες, μερικές φορές σε συνδυασμό με χορό, στη διάρκεια διάφορων γιορτών, ιδιαίτερα του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες αναφορές για τους μουσικούς δημιουργούς και τα μουσικά όργανα αυτής της εποχής. Την Κλασική Εποχή (550 - 450 π.χ.) ο Τέρπανδος ένας σπουδαίος μουσικός ανακάλυψε την μουσική γραφή και έτσι όλοι έπαιζαν τα διάφορα τραγούδια ομοιόμορφα. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ (450 π.Χ. και εξής) Αυτή την εποχή η προσοχή του κοινού στράφηκε στα τραγούδια των χορικών και λίγο ενδιαφέρονταν για το ηθικό και δραματικό περιεχόμενο της τραγωδίας. Οι μεταγενέστεροι τραγωδοί, θέλοντας να κολακέψουν το γούστο του κοινού, έβαζαν στα διαλείμματα των δραμάτων χορούς και τραγούδια άσχετα με το έργο. Την ίδια αυτή εποχή συντελείται μια σημαντική επανάσταση στη μουσική με ανατροπή της παλαιάς τάξης των αρχαίων μουσικών νόμων και εισαγωγή καινοτομιών που προκάλεσε, τη σφοδρή αντίδραση των συντηρητικών της εποχής. Το νέο κύμα των μουσικών νεωτερισμών εμφανίζεται στο 2ο ήμισυ του 5ου αιώνα π.Χ. και παράλληλα έχουμε μουσικές καινοτομίες από τον Φερεκράτη, τον Ευριπίδη και τον Αριστοφάνη. Η τελευταία αυτή περίοδος της αρχαίας ελληνικής μουσικής, άφησε λιγοστά ονόματα όπως του Τελεσία, του Θεόκριτου και του Μεσομήδη. Στην Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων σώζονται αρκετά ονόματα εκτελεστών ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 9 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιήθηκαν σε όλη τη διάρκεια των αρχαίων χρόνων χωρίζονται στις εξής κατηγορίες: κρουστά, έγχορδα και πνευστά και παραθέτονται συγκεντρωτικά παρακάτω: Έγχορδα H ΛΥΡΑ :Σύμβολο του Απόλλωνα, η λύρα δεν χρησιμοποιείτο σε εκδηλώσεις σε ανοιχτούς χώρους, ενώ ήταν το κατεξοχήν όργανο για εκπαίδευση των νέων. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως το εθνικό όργανο των αρχαίων Ελλήνων. Η ΦΟΡΜΙΓΞ : η παλαιότερη ίσως μορφή / εκδοχή της αρχαίας κιθάρας, κατεξοχήν συνδεδεμένη με την απόδοση από ραψωδούς των ομηρικών επών. Θεωρείτο ιερό όργανο και ίσως υπήρξε το πιο αρχαίο έγχορδο. Η ΚΙΘΑΡΙΣ : συνήθως με τετράγωνη βάση είναι το μουσικό όργανο που απαιτεί δεξιοτεχνία γι’αυτό χαρακτηρίζεται ως το όργανο των επαγγελματιών κιθαρωδών και των μεγάλων μουσικών αγώνων. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας πιο τελειοποιημένος τύπος λύρας με περισσότερες χορδές (7 ή 8 χορδές στην κλασσική εποχή ενώ αργότερα συναντούμε και όργανα με περισσότερες) και πιο δυνατό ήχο. Η ΒΑΡΒΙΤΟΣ : με πιο μεγάλους βραχίονες και ως εκ τούτου με πιο μεγάλες χορδές, το μουσικό αυτό όργανο έχει χαμηλότερη έκταση, και ήχο γλυκύτερο και πιο βαρύ από εκείνο της λύρας. Η ΠΑΝΔΟΥΡΑ Ή ΠΑΝΔΟΥΡΙΣ : τρίχορδο όργανο, πρόγονος του λαούτου, ονομαζόμενο από τους αρχαίους και ως τρίχορδον. Πνευστά Ο ΑΥΛΟΣ & Ο ΔΙΑΥΛΟΣ : το σημαντικότερο αρχαιοελληνικό πνευστό, χρησιμοποιείτο σε όλες σχεδόν τις ιδιωτικές και δημόσιες τελετές, στους εθνικούς αγώνες, στις πομπές και φυσικά στις παραστάσεις τραγωδίας. Είχε χαρακτήρα οργιαστικό και ήταν συνδεδεμένος με την λατρεία του θεού Διονύσου. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 10 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Η ΣΥΡΙΓΞ : πνευστό ιδιαίτερα ταπεινής θέσης, χρησιμοποιείτο ευρύτατα από τους ποιμένες ήταν μάλιστα συνδεδεμένη με τον θεό Πάνα – η πολυκάλαμη εκδοχή του οργάνου ονομαζόταν μάλιστα «σύριγγα του Πανός». Η σύριγγα δεν χρησιμοποιείτο για καλλιτεχνικούς σκοπούς. Η ΣΑΛΠΙΓΞ : Κατασκευασμένη από χαλκό. Δεν χρησιμοποιούνταν για καθαρά μουσικούς σκοπούς, αλλά για πολεμικά σαλπίσματα καθώς και για τελετουργικούς σκοπούς. ΤΟ ΚΟΧΥΛΙ : μια φυσική σάλπιγγα. Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν συνήθως τρίτωνα ή κάσση ή στρόμβο Κρουστά ΤΟ ΤΥΜΠΑΝΟ : όργανο κατεξοχήν «γυναικείο», χρησιμοποιείτο περισσότερο στις οργιαστικές λατρείες – πχ Βακχικές. Όπως και όλα εξάλλου τα κρουστά, δεν χρησιμοποιείτο για καθαρά μουσικούς σκοπούς, αλλά κυρίως σε τελετές και λατρευτικού χαρακτήρα θρησκευτικές εκδηλώσεις. ΤΑ ΚΡΟΤΑΛΑ Ή ΚΡΕΜΒΑΛΑ : ξύλινα κρουστά αντίστοιχα με τις σημερινές καστανιέτες. Χρησιμοποιούνταν για να κρατάνε τον ρυθμό των χορευτών και συνήθως τα κρατούσαν γυναίκες. ΤΑ ΚΥΜΒΑΛΑ : κατασκευασμένα από μέταλλο, συνδέονταν κατεξοχήν με την διονυσιακή λατρεία και τελετές. Είχαν ασιατική προέλευση και μολονότι χρησιμοποιούντο δεν θεωρούντο όργανα με ουσιαστική αξία. ΤΟ ΣΕΙΣΤΡΟ : κρουστό αφρικανικής / αιγυπτιακής προέλευσης που με τον οξύ του ήχο αποτελούσε ένα είδος ρυθμικής συνοδείας. ΥΔΡΑΥΛΙΣ: Ήταν αρχαιοελληνικό αερόφωνο όργανο της αρχαιότητας με ισχυρό και οξύ ήχο, χρησιμοποιούμενο στα θεάματα του ιπποδρόμου και στην εκτέλεση στρατιωτικής μουσικής . Ονομάζονταν όργανο του νερού και ήταν επινόηση και εφεύρεση του μηχανικού Κτησίβιου του Αλεξανδρέα 1.3 Βυζαντινή εποχή Βυζαντινή μουσική είναι η εξέλιξη και καλλιέργεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής και πήρε το όνομα αυτό από την περιοχή του Βυζαντίου Η βυζαντινή μουσική που διασώζεται είναι στο σύνολό της εκκλησιαστική, με εξαίρεση κάποιους αυτοκρατορικούς ύμνους, που και αυτοί ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 11 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου έχουν θρησκευτικά στοιχεία. Το βυζαντινό άσμα ήταν μονωδικό, σε ελεύθερο ρυθμό, και προσπάθησε συχνά να απεικονίσει μελωδικά την έννοια των λέξεων. Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε ήταν η ελληνική. Ο βυζαντινός ύμνος, του οποίου υπήρξαν τρεις τύποι, ήταν η μέγιστη έκφανση αυτού του μουσικού είδους. στην εκκλησιαστική μουσική απαγορεύονται τα όργανα μέχρι και σήμερα παρ όλα αυτά συναντάμε και τα τρία είδη μουσικών οργάνων: τα πνευστά και τα κρουστά που αποτελούσαν την μπάντα και τα έγχορδα. Στις μπάντες των παλατιών συναντάμε τις σάλπιγγες, τους αυλούς, τις φλογέρες, τα σείστρα, τα κρόταλα΄, τα κύμβαλα και τα τύμπανα. Επίσης στα έγχορδα συναντάμε τα λαούτα (πάνδουρις), το ψαλτήριο, την άρπα, τη λύρα και τα τάμπουρα. Ακόμη συναντάμε την ποντιακή λύρα που ονομάζονταν κεμετζές και τα βιολιά. Αντικαταστήθηκε η αρχαιοελληνική ύδαρυλος και το νέο όργανο διαδόθηκε στη δύση ως εκκλησιαστικό όργανο. Στα μοναστήρια χρησιμοποιούνταν κουδούνια και σήμαντρα. Τα είδη μουσικής που δημιουργήθηκαν κατά την βυζαντινή εποχή ήταν: Μουσική στα συμπόσια όπου έπαιζαν πνευστά ή έγχορδα όργανα. Τα συμπόσια ήταν γιορτές παρόμοιες όπως στην αρχαιότητα. Υπήρχαν και πολλές γυναίκες μουσικοί. Τερετίσματα (συλλαβές που άρχιζαν από ρο ή ταυ και ακολουθούσε φωνήεν). Κάθε φράση από τετερίσματα λεγόταν κράτημα και σήμερα τα ακούμε συχνά στην εκκλησία. Παρόμοιες μελωδίες υπήρχαν σε άλλες περιστάσεις έξω από την εκκλησία. Δημοτικά τραγούδια, όπως για παράδειγμα τα ακριτικά που θεωρούνται τα παλαιότερα από τα γνωστά δημοτικά τραγούδια. Είχαν πολιτικά θέματα και ήρωες τους ακρίτες που ήταν οι φύλακες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Χορευτική μουσική για χορούς, παντομίμες, θεατρικές παραστάσεις, κ.λ.π. Μουσικοί δημιουργοί Δεν γνωρίζουμε συνθέτες κοσμικής μουσικής αυτής της περιόδου. Από μεταγενέστερα χρόνια γνωρίζουμε ότι ο Ιωάννης Κουκουζέλης, ο Ξένος Κορονές και ο Ιωάννης Γλυκής έγραψαν και κοσμική μουσική. Προς το τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η κοσμική μουσική έγινε πιο αποδεκτή από την εκκλησία. 1.4 ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ Μετά την πτώση του βυζαντίου και την άλωση της πόλης από τους τούρκους η ελλάδα παραμένει για 400 περίπου χρόνια στην υποδούλωση των τούρκων. Αυτό το σημαντικό ιστορικό γεγονός έχει πολλές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και καλλιέργεια της μουσικής παιδείας και δημιουργίας των ελλήνων. Έτσι αυτή την περίοδο δημιουργούνται τραγούδια των οποίων οι δημιουργοί δεν είναι συγκεκριμένα πρόσωπα αλλά όλος ο λαός. Τραγουδούνται ομαδικά και εκφράζουν τις σκέψεις και τις επιθυμίες ολόκληρου του ελληνικού έθνους. Τέτοια τραγούδια είναι τα κλέφτικα, τα ακριτικά και γενικότερα τα δημοτικά τραγούδια. Τα μουσικά ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 12 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου όργανα της εποχής δημιουργήθηκαν με επιρροές από την μικρά ασία και την μουσική των τούρκων, αλλά σημαντική παράμετρος είναι η φαντασία των ελλήνων. Πολλά από τα μουσικά όργανα που δημιουργήθηκαν εκείνη την εποχή χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις από τα αρχικά. Αυτά τα μουσικά όργανα χρησιμοποιούνται κυρίως στις γιορτές και στα πανηγύρια. ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΩΝ ΠΑΝΗΓΥΡΙΩΝ Η κομπανία που έπαιζε στα πανηγύρια, αποτελούνταν από λαούτο, σαντούρι και βιολί. Το κλαρίνο ήρθε στην Ελλάδα τον 18ο αιώνα από το εξωτερικό και το συναντάμε στα πανηγύρια στις αρχές του 20 ου αιώνα.Το ντέφι, αντίστροφα το συναντάμε μετά την 10ετία του ’50 ενώ το σαντούρι απομακρύνεται σιγά - σιγά. 1. Φύλλο Δέντρου. Παλιότερα όταν οι διασκεδάσεις δεν είχαν μουσικά όργανα ορισμένοι γλεντοκόποι «έπαιζαν» διάφορους σκοπούς με ένα φύλλο δέντρου ανάμεσα στα χείλη και στα δόντια. Μ’ αυτό τον τρόπο κρατούσαν ένα γλέντι, το τραγούδι και το χορό. 2.Το βιολί περνάει γρήγορα στην λαϊκή μουσική και αποτελεί βασικό και ιδιαίτερα αγαπητό όργανο της παραδοσιακής Ζυγιάς (βιολί λαγούτο σαντούρι). Το βιολί κατασκευάζεται από τουλάχιστον 70 διαφορετικά κομμάτια αποξηραμένων ξύλων που κολλούνται και βάφονται με ειδικά υλικά ώστε να έχει αυτόν τον τόσο υπέροχο ήχο. 3.Λαούτο (Λαγούτο). Στην οικογένεια του Λαούτου ανήκουν ο ταμπουράς, το ούτι, το μπουζούκι και ο μπαγλαμάς, η κιθάρα κ.α. Σ΄ αυτόν τον τύπο ανήκει και το αρχαιοελληνικό τρίχορδο, πανδουρίς (πανδούρα). Στον τύπο του κοντού λαούτου ανήκει το Αραβικό λαούτο, ούτι, που το συναντάμε και στην Ελλάδα. Το λαούτο ή λαγούτο είναι όργανο παραδοσιακής μουσικής κυρίως συνοδευτικό. 4. Λαουτοκιθάρα. Είναι κιθάρα στη μορφή αλλά με αριθμό χορδών και κούρδισμα λαούτου. Εμφανίζεται μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και σήμερα σιγά σιγά εξαφανίζεται. 5. Σαντούρι. Είναι τραπεζοειδές έγχορδο με μεταλλικές χορδές. Παίζεται με δύο ραβδάκια τυλιγμένα στις άκρες με κλωστή ή βαμβάκι, που ονομάζονται μπουκέτες. Τοποθετείται πάνω στα πόδια του εκτελεστή ή πάνω στο τραπέζι ή και κρεμασμένο από το λαιμό του. Η πλατιά διάδοσή του οφείλεται στους Έλληνες της Μικράς Ασίας που έρχονται μετά την καταστροφή του `22. Μεγάλος δεξιοτέχνης του Σαντουριού ήταν και ο συντοπίτης μας (Αγρινιώτης) Αριστείδης Μόσχος. 6. Ζουρνάς 7. Τζαμάρα (σιδερένια φλογέρα) Παλιά στη Δ. Ρούμελη παιζόταν η Τζαμάρα, αλλά όταν οι Ρουμελιώτες συνέκριναν τον ήχο του ζουρνά με της Τζαμάρας έπλασαν την εξής παράδοση: ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 13 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου «Την Τζαμάρα την έφτιαξε ο Χριστός και το ζουρνά ο διάβολος. Σίντας άκουσε ο διάβολος πως η Τζαμάρα ελάλαγε καλύτερα από το ζουρνά, εφτόνεψε και έκαμε κρυφά μια τρούπα στην κάτου μεριά από πίσω για να χαλάσει την φωνή της Τζαμάρας. Αλλά τότες η Τζαμάρα έβγαλε καλύτερη φωνή και έτσι έσκασε ο διάβολος από το κακό του. Την Τζαμάρα ότι ώρα και αν την λαλήσεις δεν φοβάσαι, ενώ το ζουρνά, αν τον λαλήσεις τα μεσάνυχτα μαζώνονται οι διάβολοι και σου παίρνουν την κρίση.» 8. Το Νταούλι (νταβούλι) Είναι ένα μικρό τύμπανο, το μήκος του κυμαίνεται στα 20 εκ. και η διάμετρος του κυλίνδρου του γύρω στα 25 εκ. Παλιότερα ο κύλινδρος κατασκευαζόταν από ξύλο (πλατάνου) ενώ σήμερα από πλαστικούς σωλήνες. Οι 2 άκρες του κυλίνδρου ντύνονται με γιδία, από δέρμα δηλαδή στερεό και χονδρό για να αντέχει στα χτυπήματα. Οι 2 όψεις του κυλίνδρου δεν είναι ίδιες. 9. Κλαρίνο Η προέλευσή του χάνεται στο παρελθόν καθώς αγγίζει τις πρώτες μορφές ενός κυλινδρικού σωλήνα με καλάμι στο επάνω μέρος του που εμφανίζεται περίπου το 5 χιλ. π.Χ. Πιθανώς πρόγονός του και ο ελληνικός αυλός. Το πρώτο κλαρινέτο κατασκευάστηκε στη Νυρεμβέργη (1700) από ένα λαϊκό όργανο. Το κλαρίνο αποτελείται από ένα σωλήνα που στο ένα άκρο του έχει άνοιγμα σαν χωνί ενώ στο άλλο που είναι πιο στενό τοποθετείται το επιστόμιο. Ενδιάμεσα υπάρχουν πολλά «κλειδιά» χάρη στα οποία ο εκτελεστής μπορεί να παίζει πολύ γρήγορα περάσματα. Το κλαρίνο έρχεται στην Ελλάδα γύρω στα 1830 (Β. Ελλάδα) ενώ γύρω στα μέσα του 20ου αιώνα αρχίζει να εντάσσεται στην τοπική παραδοσιακή Ζυγιά. Διαδόθηκε στην Βαλκανική και την Μ. Ασία από τις μουσικές μπάντες του Οθωμανικού στρατού και τους τσιγγάνους που το παρέλαβαν από την Κ. Ευρώπη. 10. Ντέφι (ή Ντέλφι) ή νταϊρές στη Μακεδονία Το Ντέφι είναι ένα ξύλινο στεφάνι με δέρμα τεντωμένο στη μια του πλευρά. Μέσα στο στεφάνι είναι ενσωματωμένοι μικροί μεταλλικοί δίσκοι που κινούνται σε αντιστοιχία με τους χτύπους στη μεμβράνη αλλά και μόνοι τους, αν κινήσουμε το ντέφι χωρίς χτύπημα. Στον ελλαδικό χώρο είναι γνωστό από τους αρχαιοελληνικούς χρόνους με το όνομα τύμπανον. Στα Βυζαντινά χρόνια το συναντάμε με τις ονομασίες Πληθία (τα) και σείστρον. Το ντέφι κυρίως συνοδεύει άλλα όργανα. 11. Μαντολίνο Το μαντολίνο αποτελεί ένα όργανο ευρωπαϊκής προέλευσης. Η καταγωγή του προέρχεται από την μεσαιωνική μαντόλα ή μαντόρα. Η μαντόλα κάνει την εμφάνισή της στις αρχές του 13ου αιώνα. Το μαντολίνο στη μορφή που συναντάται σήμερα, πρωτοεμφανίζεται στην Ιταλία, κυρίως στην Νάπολη, από τον 17ο αιώνα. Σήμερα το μαντολίνο συναντάται σε όλο τον κόσμο. 2. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟ 1900 ΚΑΙ ΜΕΤΑ 2.1 ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ Η ρεμπέτικη μουσική γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Το ρεμπέτικο τραγούδι πρωτοεμφανίστηκε στα λιμάνια ελληνικών πόλεων εκεί που ζούσε η εργατική τάξη όπως (Θεσσαλονίκη , βόλο και Πειραιά ) και σε ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 14 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου άλλα μέρη της Ελλάδας στην Πάτρα ας πούμε .Το πρώτο ελληνικό αστικό ρεμπέτικο πρωτοεμφανίστηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1910 και 1913 σε μια δισκογραφική εταιρία και έβγαλε δυο δίσκους και κάτω από το τίτλο ήταν γραμμένο με μεγάλα γράμματα ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ . Και ο άλλος δίσκος εκδόθηκε από γερμανική εταιρία το 1913 με το τραγούδι τίκι τίκι τάκα . Μια διαφορετική μορφή ελληνικού αστικού τραγουδιού εμφανίστηκε στην Πάτρα στα τέλι του 20 ου αιώνα. Ο Ηλίας Πετρόπουλος, ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές του ρεμπέτικου, χωρίζει την ιστορία του ρεμπέτικου σε τρεις περιόδους. Ο Ηλίας Πετρόπουλος γεννήθηκε το 1928 στην Αθήνα και φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Ξεκίνησε να δημοσιογραφεί στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια στην εφημερίδα Μεσημβρινή. Πρωτοεμφανίστηκε ως κριτικός τέχνης στα περιοδικά Διαγώνιος και Ζυγός. Το πλούσιο συγγραφικό έργο του Ηλία Πετρόπουλου από μόνο του αποτελεί μάρτυρα της πολυπραγμοσύνης του. Έχει δημοσιεύσει πάνω από σαράντα βιβλία με θέματα που αφορούν τα ρεμπέτικα τραγούδια, τον “υπόκοσμο”, τη λαϊκή παράδοση, την παραδοσιακή τέχνη, την ιστορία της Θεσσαλονίκης, την επίδραση των τούρκικων παραδόσεων στις ελληνικές. Η μελέτη του για τα Ρεμπέτικα Τραγούδια πρωτοδημοσιεύτηκε το 1968 χωρίς την άδεια της ελληνικής λογοκρισίας, γεγονός για το οποίο καταδικάστηκε σε πεντάμηνη φυλάκιση. 2.2 Η Ελληνική Παραδοσιακή μουσική Η παραδοσιακή μουσική είναι ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της ελληνικής μουσικής μας παράδοσης και απαρτίζεται από τα εξής κομμάτια: τα δημοτικά τραγούδια, την κρητική λαϊκή μουσική, το μικρασιάτικο, το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι. Το Δημοτικό Τραγούδι αποτελεί την έκφραση του συναισθηματικού κόσμου του λαού. Ἡ μουσική και ὁ λόγος είναι τα δύο κύρια συστατικά του στοιχειά και συχνά συνοδεύονται από χορό. Το δημοτικό τραγούδι πέρασε από διάφορες φάσεις εξέλιξης της μορφής και του περιεχομένου του και οι ρίζες του είναι πολύ βαθιές. Κατά πάσα πιθανότητα πρέπει να γεννήθηκε σε παλαιότατες καταστάσεις της ανθρώπινης κοινωνίας. Το δημοτικό τραγούδι απέκτησε συναισθηματικό χαρακτήρα με την εξέλιξη του πολιτισμού, χωρίς όμως να πάψει να είναι κτήμα ολόκληρου του λαού, που το θεωρεί δημιούργημά του. Ένας λαϊκός άνθρωπος συνθέτει κάποιο τραγούδι το οποίο, περνώντας από στόμα σε στόμα μέσα στο λαό, δέχεται διάφορες μετατροπές. Στους αιώνες που ακολούθησαν, επικράτησαν νέες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, που αποτυπώθηκαν κι αυτές σε άλλα δημοτικά τραγούδια, ακριτικά, ιστορικά, μοιρολόγια, κλέφτικα κ.α. Σήμερα το δημοτικό τραγούδι έχει γίνει ένα είδος της παράδοσης. Τη θέση του έχει πάρει το λαϊκό αστικό τραγούδι, του οποίου ἡ διαδικασία γένεσης είναι ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 15 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου εντελώς διαφορετική από το δημοτικό τραγούδι, αλλά έχει μεγάλη απήχηση στις λαϊκές μάζες. Η Κρητική Λαϊκή Μουσική είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο της ελληνικής μουσικής. Πλούσια σε παράδοση και αισθητικά καταξιωμένη, ἡ κρητική μουσική είναι ένα μοναδικό μέσο για την έκφραση των συναισθημάτων αυτού του δημιουργικού και ανήσυχου λαού. Το Μικρασιάτικο Τραγούδι διαμορφώθηκε στα Δυτικά και Βορειοδυτικά παράλια, στον Πόντο και την Καππαδοκία. Το τραγούδι αυτό διαφέρει στον στίχο και τη μουσική σε αρκετά σημεία από τα αυστηρά παραδοσιακά πλαίσια του δημοτικού τραγουδιού, παρουσιάζοντας πολλά από τα χαρακτηριστικά, που θα επενεργήσουν αργότερα στη διάπλαση του ύφους του ρεμπέτικου τραγουδιού. Το τσιφτετέλι, ὁ χασάπικος και ὁ ζεϊμπέκικος θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μικρασιάτικοι χοροί. Τα Ποντιακά τραγούδια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τα κείμενα και τη μουσική που χρησιμοποιούν: α) στα έντονα ιδιωματικά, που προέρχονται από τον Ανατολικό Πόντο β) στα πιο κοινά, δηλαδή πιο προσιτά στο μέσο Έλληνα, που προέρχονται από τὸ Δυτικὸ Πόντο. Το Ρεμπέτικο Τραγούδι είναι μία από τις κατηγορίες των λαϊκών τραγουδιών με περιεχόμενο κατ αρχήν ερωτικό και έπειτα κοινωνικό. Οι απαρχές του φαίνονται να επισημαίνονται στην αρχή του αιώνα, κυρίως στη Σμύρνη και στη Θεσσαλονίκη. Για τις ρίζες τους υπάρχουν διάφορες απόψεις, όπως ασάφεια υπάρχει και για τη μουσική τους προέλευση, για την κατάταξή τους και για τον καθορισμό των ορίων τους. Το Λαϊκό Τραγούδι, η λαϊκή μουσική επιζεί στην προφορική παράδοση και ὁ ρόλος της καθορίζεται σε συνάρτηση με τη σύνδεσή της με άλλες δραστηριότητες, αγροτικής κυρίως προέλευσης μουσική, ενώ ἡ μετάδοσή της γίνεται στα πλαίσια της οικογένειας και άλλων περιορισμένων κοινωνικών δικτύων. Η γνώση της ιστορίας και της εξέλιξης της λαϊκής μουσικής βασίζεται κατά μεγάλο μέρος σε υποθέσεις. Σημειογραφικές απεικονίσεις λαϊκών τραγουδιών και περιγραφές της λαϊκής μουσικής καλλιέργειας περιλαμβάνονται περιστασιακά σε ιστορικές καταγραφές. Παραδοσιακοί εθνικοί χοροί Οι παραδοσιακοί χοροί του ελλαδικού χώρου παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Κάθε περιοχή, χωριό της Ελλάδας έχει τους δικούς του χορούς, οι οποίοι διαφέρουν τις περισσότερες φορές, από περιοχή σε περιοχή ή από χωριό σε χωριό, ακόμη και στην ίδια περιοχή. Αυτή ἡ διαφοροποίηση των χορών οφείλεται συνήθως σε παράγοντες, όπως το κλίμα, η γεωγραφική διαμόρφωση, ὁ τρόπος ζωής του ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 16 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου λαού, τα γειτονικά χωριά, το πέρασμα ξένων, τα ταξίδια των ντόπιων στο εξωτερικό, οι πόλεμοι και οι καταστροφές. Όλοι αυτοί οἱ παράγοντες αποτελούν την ιστορία μιας περιοχής ἢ πόλης ἢ χωριού, η οποία διαφοροποιεί τις εκάστοτε καταστάσεις, μέσα από τις οποίες γεννιέται ένας χορός, επηρεάζοντας -κατά συνέπεια- και τις κινήσεις του. Οι παραδοσιακοί ελληνικοί χοροί, λόγω αυτής της ποικιλίας που παρουσιάζουν, ταξινομούνται σε διάφορες κατηγορίες. Αυτές είναι: - Ανάλογα με το θέμα τους χωρίζονται σε: α) θρησκευτικούς β) πολεμικούς γ) ερωτικούς - Ανάλογα με το σχήμα τους χωρίζονται σε: α) κυκλικούς, σε ανοικτό και σπανιότερα σε κλειστό κύκλο, και β) αντικριστούς χορούς, ἢ «καρσιλαμάδες», όπου οι χορευτές στέκονται σε δύο σειρές απέναντι - αντικριστά. - Ανάλογα με το φύλο χωρίζονται σε: α) ανδρικούς, β) γυναικείους και γ) μικτούς - Ανάλογα με το μέτρο ή ρυθμό χωρίζονται: α) σ᾿αυτούς που έχουν μέτρο 2/8, β) μὲ μέτρο 3/8, γ) μὲ μέτρο 4/8 δ) μὲ μέτρο 5/8 ε) μὲ μέτρο 6/8 στ) μὲ μέτρο 7/8 ζ) μὲ μέτρο 8/8 καὶ η) μὲ μέτρο 9/8. - Ανάλογα με τον τόπο, τους χωρίζουμε σε: α) πανελλήνιους και β) τοπικούς 2. 3 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ Ο χορός ζωναράδικος O ζωναράδικος (ή το ζωναράδικο) είναι ένας χορός που ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 17 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου χορεύεται σ’ όλη τη Θράκη με διάφορες παραλλαγές. Ο χορός χορεύεται κυκλικά σε ρυθμό 2/4 κι έχει συνολικά 6 χορευτικά βήματα. Είναι χορός γρήγορος και ζωηρός. Ο χορός ονομάστηκε ζωναράδικος και ζναράδ’κους (τοπικός γλωσσικός ιδιωματισμός) διότι οι χορευτές χρησιμοποιούν ως λαβή το πιάσιμο από τα ζωνάρια. Η λαβή στη συνέχεια μπορεί να αλλάζει σύμφωνα με τα μελωδικά γυρίσματα. Σε πολλές περιπτώσεις η παραγγελία του χορού στη λαϊκή ορχήστρα γίνεται με το όνομα του τραγουδιού, όπου στίχοι και μελωδία εκφράζουν το συγκεκριμένο χορευτή που το παραγγέλνει (π.χ. «Δώ στα λιανουχουρταρούδια», «Στέργιους ξιπισμάνιψι» κλπ.). O χορός τσάμικος O τσάμικος (ή το τσάμικο) χορεύεται κυρίως στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, την Πίνδο, τη Θεσσαλία και την Ήπειρο. O τσάμικος χορεύεται κυκλικά με 10 χορευτικά βήματα και έχει μέτρο3/4. Κατά περιοχές μπορεί να χορεύεται επίσης και με 12 ή 8 βήματα.Είναι χορός για τους δεξιοτέχνες πρωτοχορευτές οι οποίοι μπορούν να αυτοσχεδιάσουν με βάση τους στίχους και τη μελωδία του τραγουδιού. Το κεφάλι, το βλέμμα και όλη η κίνηση του πρώτου χορευτή εκφράζει περηφάνια. O χορός έντεκα Το χορό έντεκα τον συναντάμε στη δυτική Μακεδονία. Παλιότερα, χορευόταν σ’ όλα τα λαϊκά δρώμενα σε ανοικτούς χώρους γύρω από μεγάλες φωτιές κυρίως μέσα στο δωδεκαήμερο (από 25 Δεκεμβρίου μέχρι 6 Ιανουαρίου). Σήμερα χορεύεται περισσότερο στις μεγάλες ετήσιες γιορτές των Αποκριών και σ’ όλα τα γεγονότα του κοινωνικού βίου. Έχει 5 χορευτικά βήματα. Χορεύεται ελεύθερα στο χώρο κι όχι σε κύκλο όπως συνήθως οι περισσότεροι ελληνικοί χοροί. Χορεύεται από ζευγάρια αντικριστά, είτε άνδρας με γυναίκα, είτε δύο άντρες μαζί, είτε δύο γυναίκες μαζί. Όταν όμως πρόκειται για παρέα χορεύουν όλοι μαζί και αλλάζουν χορευτικό ζευγάρι.Στο ρυθμό του έντεκα τραγουδιούνται πολλά τοπικά τραγούδια όπως: «Τι ’θελα κι σ’ αγαπούσα κι δεν κάθουμαν καλά». O χορός έντεκα ονομάζεται έτσι γιατί κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας ο κατακτητής είχε απαγορεύσει τις μετακινήσεις των υποδούλων Ελλήνων μετά τις έντεκα το βράδυ. Έτσι, την εποχή εκείνη στα καφενεία της εποχής για να κλείσουν το γλέντι τον παράγγελναν ως τελευταίο χορό, το χορό της ενδέκατης βραδινής ώρας και αποχωρούσαν. O χορός έντεκα έχει κι άλλες ονομασίες όπως: α) σκόρπιος, γιατί χορεύεται ελεύθερα ή σκόρπια, όπως λέει ο λαός μας, β) ξετσάκωτος, γιατί χορεύεται χωρίς λαβή, γ) αγιοβασιλιάτικος, γιατί χορεύεται πολύ την πρωτοχρονιά, κυρίως στην περιοχή της Σιάτιστας. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 18 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου O χορός πεντοζάλης O πεντοζάλης (ή το πεντοζάλι) είναι χορός της Κρήτης. Είναι ένας από τους εκφραστικότερους και πιο λεβέντικους χορούς. Έχει γρήγορο ρυθμό με ιδιαίτερη ζωντάνια. O πεντοζάλης συνήθως ξεκινά με αργές χορευτικές κινήσεις («κοντυλιές») και στη συνέχεια έχει γρήγορο ρυθμό και χορεύεται με γρήγορες και έντονες χορευτικές κινήσεις. Το αργό μέρος (σιγανός) χορεύεται με 6 ή 8 βήματα, ενώ το γρήγορο μέρος με 5 βήματα που μετρούνται σε 8 χρόνους.Στη μελωδία του σιγανού υπάρχουν πάρα πολλά τραγούδια, αξιοθαύμαστες κρητικές μαντινάδες, ενώ στο πεντοζάλι κυρίαρχο ρόλο παίζει η μελωδία της μουσικής και λιγότερο το τραγούδι. O πεντοζάλης πήρε την ονομασία του από τον αριθμό των χορευτικών του βημάτων και από την λέξη «ζάλο» που στην κρητική διάλεκτο σημαίνει βήμα, δηλαδή πέντο-ζάλη = πέντε βήματα. Ελληνικά Παραδοσιακά Όργανα Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα για το δημοτικό τραγούδι, διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: έγχορδα, πνευστά και κρουστά. Έγχορδα είναι το λαούτο, το βιολί, οι λύρες (κρητική, ποντιακή ή θρακιώτικη), το σαντούρι κ.α. Πνευστά είναι το κλαρίνο, η φλογέρα, ο ζουρνάς κ.α. Κρουστά είναι το νταούλι, το ντέφι, το τουμπερλέκι κ.α. Η κάθε περιοχή ανάλογα με τα τραγούδια και τους χορούς της, χρησιμοποιεί και διαφορετικά μουσικά όργανα. 2.4 ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΠΟ ΓΕΙΤΟΝΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Α) ΚΡΗΤΗ Τραγούδια καθαρά Αστικής προελεύσεως με έντονα τα Ανατολίτικα και Βυζαντινά στοιχεία. Αλλωστε σαν «Πρωτοερμηνευτές» αυτών των τραγουδιών, αναφέρονται πολλοί Μουσουλμάνοι υπήκοοι που έζησαν στα αστικά κέντρα της Κρήτης από τα μέσα του 19ου αιώνα. Από τα μέσα λοιπόν του 19ου αιώνα ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 19 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου πρωτοπαρουσιάζονται αυτά τα τραγούδια με αρχική ονομασία «μανέδες» ή «αμανέδες» λόγω της προελεύσεως τους «Αμάν». Οι Αμανέδες βρήκαν πρόσφορο έδαφος και ευδοκίμησαν στα αστικά κέντρα κυρίως των Χανίων και του Ρεθύμνου. Η πιο γόνιμη περίοδος όπου και συνθέθηκαν τα πιο πολλά είναι από τα τέλη του 19ου αιώνα, έως και την δεκαετία του '30. Γνωστό τραγούδι, από τα πρώτα, ο λεγόμενος «Χαλεπιανός μανές», αλλά και ο «Σταφιδιανός» του Μεχμέτ Σταφιδάκη. Βέβαια αυτή η επιρροή είναι σαφέστατη τόσο στις μελωδίες, όσο και στους στίχους. Βαριά τραγούδια, πολλές φορές καταθλιπτικά, με έντονο το ερωτικό στοιχείο και την ατμόσφαιρα των αστικών καφενέδων και καπηλειών. Βέβαια σημαντική ήταν και η επιρροή από την μικρασιατική καταστροφή, όπου και την περίοδο 1922 - 1930 συνθέθηκαν πολλά τραγούδια με έντονο το βαρύ ανατολίτικο μουσικό ιδίωμα αλλά και με θεματολογία που είχε άμεση σχέση με τα γεγονότα της Σμύρνης. Τα γνωστά λοιπόν Σμυρναϊκα τραγούδια που συνθέθηκαν από Κρήτες κυρίως μουσικούς, αποτελούν μια συνέχεια των Αμανέδων. Σημαντική ασφαλώς και η παρουσία καλλιτεχνών που ήρθαν σαν πρόσφυγες από την Μικρά Ασία, όπως ο Γιαννάκης ο Αρμένης, ο Μιχάλης Αραμπατζόγλου και ο Νίκος Γιαλίδης που κατοίκησαν στο Ρέθυμνο και οι Νικολής Σαριμανώλης και Αντώνης Κατινάρης που κατοίκησαν στα Χανιά. Όμως ήδη οι Κρητικοί καλλιτέχνες σύνθεταν στα μονοπάτια του γνήσιου Αστικού αυτού είδους πολλά τραγούδια, εκ των οποίων σήμερα αρκετά από αυτά θεωρούνται κλασσικά στο είδος τους (Πισκοπιανός μανές, Βαρύς Ρεθεμνιώτικος, Ντούρου Ντούρου, Θε να σε κάμω μενεξέ, κ.λ.π.). Σημαντική η παρουσία του Στέλιου Φουσταλιέρη, ο οποίος σύνθεσε αλλά και διασκεύασε δεκάδες τραγουδιών, μάλιστα τα ηχογράφησε σχεδόν όλα. Τα όργανα που απέδιδαν μοναδικά αυτό το είδος τραγουδιών ήταν ο ταμπουράς (μπουλγαρί), το λαγούτο, μερικές φορές η λύρα με το βιολί, αλλά και οργανα καθαρά μικρασιατικής προέλευσης, όπως ο τζουράς, το σαντούρι, το τρίχορδο μπουζούκι. Στην δισκογραφία μέχρι σήμερα έχουν ηχογραφηθεί δεκάδες Αμανέδων από μεγάλους μουσικούς όπως ο Μανώλης Λαγός, ο Γιάννης Μπερνιδάκης (Μπαξεβάνης), ο Γιώργης Τζιμάκης, ο Θανάσης Σκορδαλός, ο Νίκος Ξυλούρης. Σημαντικές όμως και οι νεώτερες συνθέσεις, όπως «Ο Κρητικός ψαράς» του Κώστα Μουντάκη και το «Νενέ» του Γιώργη Κουτσουρέλη. Εξίσσου ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και τραγούδια που αναφέρονται στην Μικρασιατική καταστροφή «Σμύρνη δεν ήσουν του Πασά» Μιχάλης Κουνέλης, το έτος 1980, αλλά και γνήσια τραγούδια της εποχής που δέσποζαν οι παρουσίες των Μουσουλμάνων υπηκόων «Σουμερλίμ». Τα Αστικά αυτά Τραγούδια γνωστά ως Αμανέδες δέσποζαν κυρίως στις μεγάλς πόλεις της Κρήτης, όμως η αποδοχή τους ήταν μεγάλη και στην ύπαιθρο. Ο Χανιώτικος Σταφιδιανός Σκοπός ανήκει στη λεγόμενη αστική ή χωραΐτικη Κρητική μουσική. Ο Χανιώτικος Σταφιδιανός αποδίδεται στον πλούσιο Χανιώτη, Τουρκοκρητικό έμπορο σταφίδας, Μεχμέτ Σταφιδάκη, ο οποίος ήταν δεξιοτέχνης στο μπουλγαρί. Λέγεται μάλιστα πως πέθανε σε σχετικά νεαρή ηλικία από φυματίωση, σε βαθειά θλίψη από ερωτική απογοήτευση, τραγουδώντας τον σταφιδιανό. Υπάρχει και η άποψη οτι προϋπήρχε του Σταφιδάκη, αλλά το σίγουρο ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 20 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου είναι ότι εκείνος τον καθιέρωσε στην καρδιά και την συνείδηση του κόσμου άρα δεν μπορούμε παρά να του τον "χρεώσουμε" δικαιωματικά αφού δεν έχουμε κάποια άλλη απόδειξη για τα χρόνια πριν την δική του προσφορά. Β) ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Η Μακεδονία είναι η πιο πλούσια περιοχή της Ελλάδας σε χορούς τραγούδια και λαϊκά δρώμενα. O πλούτος αυτός της μουσικοχορευτικής παράδοσης οφείλεται στην κεντρική γεωπολιτική θέση που κατέχει η Μακεδονία στα Βαλκάνια, ως ένα σημαντικό σταυροδρόμι των πολισμών, αλλά και στην μακρόχρονη ιστορική της εξέλιξη. Από την αρχαιότητα, ακόμη, η Διονυσιακή λατρεία περιείχε χορούς, τραγούδια και διθυράμβους, με πολλές μουσικές μορφές, αλλά και οι γιορτές του Πάνα παριστάνονταν με χορούς και μουσική ενώ είναι γνωστοί και οι αυλωδικοί και κιθαρωδικοί μουσικοί αγώνες της εποχής εκείνης. Επίσης, υπάρχουν πολλά είδη μακεδονικών χορών που προέρχονται από την αρχαιότητα (όπως είναι ο Βαρύς χορός της Αλεξάνδρειας, ο Γαμπριάτικος της Ημαθίας και της Γουμένισσας, ο χορός Μακρυνίτσα της Νάουσας κ.ά.) καθώς και ορισμένα έθιμα που, επίσης, έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα (όπως είναι το έθιμο της Τζαμάλας στο Φλάμπουρο Σερρών κ.α.). Οι χοροί αυτοί έχουν μια βαρύτητα και δωρική αυστηρότητα και διακρίνονται για την χορογραφική λιτότητά τους. Κυρίως, όμως, ο πολιτισμικός πλούτος της Μακεδονίας οφείλεται στην ποικίλη κοινωνική της σύνθεση με κατοίκους που έχουν την καταγωγή τους από διάφορες περιοχές του Ελληνισμού, με ιδιαίτερα, δικά τους, πολιτιστικά και χορευτικά χαρακτηριστικά, όπως είναι οι ντόπιοι (Ελληνόφωνοι και δίγλωσσοι), οι Πόντιοι, οι Μικρασιάτες, οι Ανατολικορωμυλιώτες, οι Σαρακατσαναίοι αλλά και οι Βλάχοι, οι Ρομά κ.ά.. Όλοι αυτοί οι κάτοικοι καλλιεργούν τις δικές τους παραδόσεις, οι οποίες συνθέτουν το λαϊκό Πολιτισμό της Μακεδονίας και αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του ευρύτερου Ελληνικού Πολιτισμού. Η μεγάλη ποικιλία και πολυμορφία των τραγουδιών. των χορών και των λαϊκών δρωμένων της συνιστά ένα σημαντικό μέρος της πολιτισμικής ταυτό¬τητας της Μακεδονίας και αποτελεί ένα ακόμη ζωντανό δείγμα της από αιώνων ελληνικότητάς της. Άλλωστε, στη μουσική της παράδοση, μαζί με τους αρχαίους ελληνικούς μουσικούς τρόπους (Δώρειος, Λύδιος και Φρύγιος), ενυπάρχουν και οι αντίστοιχοι βυζαντινοί ήχοι (Πρώτος, Δεύτερος, Τρίτος κ. ά.) καθώς και, σχεδόν, όλοι οι απλοί μουσικοί ρυθμοί (Δίσημος, Τρίσημος, Τετράσημος, Πεντάσημος Εξάσημος, Επτάσημος) και οι πολυσύνθετοι (Οκτάσημος Εννεάσημος, Δεκάσημος, Εντεκάσημος, Δωδεκάσημος, Δεκαπεντάσημος κ.ά.). Βέβαια, η μουσική της Μακεδονίας έχει διαφορετικό χαρακτήρα από περιοχή σε περιοχή, ως προς το χρωματικό ύφος, το ήθος και την τεχνοτροπία της, ενώ υπάρχουν και αρκετοί χορευτικοί ρυθμοί που είναι ίδιοι αλλά χορεύονται διαφορετικά, κατά τόπους, με πολλές παραλλαγές. Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένοι χοροί ή μουσικοί σκοποί που δεν ακολουθούν καμιά ρυθμική αγωγή (μελωδίες και επιτραπέζια τραγούδια). Ιδιαίτερα, αρκετοί χοροί των λαϊκών δρωμένων έχουν ελεύθερη μορφή και δεν ακολουθούν κανένα συγκροτημένο χορογραφικό σχήμα (χορός των καρναβαλιών του Σοχού κ.λπ.) Ένα άλλο χαρακτηριστικό της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Μακεδονίας, που έχει σημαντική επίδραση στην μουσικολογική μορφή των χορών και των τραγουδιών, είναι οι κομπανίες, οι οποίες όμως διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Το βασικά μουσικά σχήματα είναι αυτά που αποτελούνται από τα Χάλκινα πνευστά όργανα (κλαρίνο, ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 21 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου τρομπόνι, κορνέτα, τρομπέτα, εμφώνιο με συνοδευτικά όργανα το νταούλι και το τύμπανο με πιατίνι), που παίζουν στο μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας (κυρίως στην Κεντρική και τη Δυτική Μακεδονία), και τη ζυγιά που αποτελείται από ζουρνάδες ή γκάιντες και κρουστά. Υπάρχουν, όμως, σε ορισμένες περιοχές, όπως είναι η περιοχή της Θεσσαλονίκης, της Χαλκιδικής και της Καβάλας, και κομπανίες, που έχουν ως βασικά όργανα το βιολί και το κλαρίνο, με συνοδευτικά το ούτι, το τουμπερ¬λέκι ή το νταούλι. Αρκετοί σκοποί, τραγούδια και χοροί της Βόρειας Μακεδονίας είναι ίδιοι ή παρόμοιοι με αυτούς των γειτονικών χωρών (FYROΜ, Σερβία, Αλβανία) αλλά αυτό οφείλεται, κυρίως, στον κεντρικό πολιτισμικό ρόλο που διαδραμάτισε η Μακεδονία στη διαμόρφωση της Ιστορίας και του Πολιτισμού των Βαλκανίων. Οι επτάσημοι ρυθμοί και οι αντίστοιχοι κυκλικοί συρτοί χοροί ενσωματώθηκαν στην μουσικοχορευτική τους παράδοση, ενώ, ταυτόχρονα, αποδεικνύουν την πολιτιστική επίδραση των Ελλήνων στους λαούς αυτούς. Το γεγονός αυτό της πολιτιστικής επίδρασης στους άλλους λαούς, αποτελεί ένα ακόμη ισχυρό επιχείρημα ενάντια σε όσους αμφισβητούν την ελληνικότητα της Μακεδονίας. Παρόμοιες επιδράσεις, βέβαια, δέχθηκε και η μουσική παράδοση της Μακεδονίας κατά την μακρόχρονη οθωμανική κυριαρχία, με την καθιέρωση των πνευστών χάλκινων οργάνων στα μουσικά σχήματα ορισμένων περιοχών, όπως προαναφέρεται. Αυτή η ιδιαίτερη σημασία της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Μακεδονίας, αναδεικνύεται και μέσα από το πλούσιο «ρεπερτόριο» χορών και τραγουδιών. Οι χοροί γενικότερα, πέρα από τις φολκλορικές και λαογραφικές διαστάσεις τους, αναδεικνύουν τον πλούτο και τη δυναμική του Ελληνικού Πολιτισμού. Ταυτόχρονα όμως αποκτούν και εθνικές διαστάσεις, λόγω των διεθνών πολιτικών συ-γκυριών και των ανιστόρητων Σκοπιανών διεκδικήσεων. Αρκετοί σκοποί, τραγούδια και χοροί της Βόρειας Μακεδονίας είναι ίδιοι ή παρόμοιοι με αυτούς των γειτονικών χωρών (FYROΜ, Σερβία, Αλβανία) αλλά αυτό οφείλεται, κυρίως, στον κεντρικό πολιτισμικό ρόλο που διαδραμάτισε η Μακεδονία στη διαμόρφωση της Ιστορίας και του Πολιτισμού των Βαλκανίων. Οι επτάσημοι ρυθμοί και οι αντίστοιχοι κυκλικοί συρτοί χοροί ενσωματώθηκαν στην μουσικοχορευτική τους παράδοση, ενώ, ταυτόχρονα, αποδεικνύουν την πολιτιστική επίδραση των Ελλήνων στους λαούς αυτούς. Το γεγονός αυτό της πολιτιστικής επίδρασης στους άλλους λαούς, αποτελεί ένα ακόμη ισχυρό επιχείρημα ενάντια σε όσους αμφισβητούν την ελληνικότητα της Μακεδονίας. Παρόμοιες επιδράσεις, βέβαια, δέχθηκε και η μουσική παράδοση της Μακεδονίας κατά την μακρόχρονη οθωμανική κυριαρχία, με την καθιέρωση των πνευστών χάλκινων οργάνων στα μουσικά σχήματα ορισμένων περιοχών, όπως προαναφέρεται. Αυτή η ιδιαίτερη σημασία της μουσικοχορευτικής παράδοσης της Μακεδονίας, αναδεικνύεται και μέσα από το πλούσιο «ρεπερτόριο» χορών και τραγουδιών. Οι χοροί γενικότερα, πέρα από τις φολκλορικές και λαογραφικές διαστάσεις τους, αναδεικνύουν τον πλούτο και τη δυναμική του Ελληνικού Πολιτισμού. Ταυτόχρονα όμως αποκτούν και εθνικές διαστάσεις, λόγω των διεθνών πολιτικών συ-γκυριών και των ανιστόρητων Σκοπιανών διεκδικήσεων. Γ) ΣΠΟΡΑΔΕΣ-ΚΥΚΛΑΔΕΣ-ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ-ΕΠΤΑΝΗΣΑ Η Ελλάδα είναι διάσπαρτη από νησιά. Είναι οι σποράδες, οι κυκλάδες, τα δωδεκάνησα, τα επτάνησα,η Κρήτη και πολλά ακόμη μεμονωμένα νησάκια. Τα νησιά των βορείων σποράδων έχουν πλούσια φωνητική παράδοση. Η Ίμβρος η Τένεδος και η Λήμνος έχουν μουσική που επιρεάστηκε από την ανατολή. Ενώ τα νησιά ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 22 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου κοντά στην Έυβοια τα τραγούδια τους έχουν καθαρά νησιώτικο χρώμα. Στην Άνδρο και στα νησία του Αργοσαρωνικού τραγουδιούνται τα αρβανίτικα τραγούδια. Στις κυκλάδες όπως και σε όλα τα νησια του Αιγαίου χρησιμοποιούνται οι επτατονικές κλίμακες. Έχουν τους γρήγορους σκοπούς στα τραγούδια τους παράλλητα όμως έχουν και τα μερακλήδικα τραγούδια που ήρθαν από την Μικρά Ασία. Οι χαρακτηριστηκοί χοροί είναι ο μπάλλος, ο συρτός και ο καλαματιανός. Στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου επιρρεάστηκε η μουσική τους από την παράδοση της Μικράς Ασίας. Ακούγονται ανατολικοί ήχοι και οι μερακλήδες τραγουδιστές λένε αμανέδες χορέυουν απτάλικα και τσιφτετέλια και ιδιαίτερα το αργό ζεϊμπέκικο όπως χορέυετε στο Αϊβαλί. Στα δωδεκάνησα συναντάμε τραγούδια που επιρρεάζονται απο την ιόνια μουσική. Επίσης υπάρχει επιρρεασμός από τους Ενετούς, τους Φράγκους, τους Ιταλούς που κατείχαν τα δωδεκάνησα μέχρι το 1948. Στη Ρόδο, την Κάσο και την Κάρπαθο έχουμε γρήγορους και έντονους ρυθμούς όπως τους κρητικούς.. Κυριαρχούν οι κοντυλίες, οι μαντινάδες, τα βυζαντινά ριζίτικα το έπος του Ερωτόκριτου και οι χοροί είναι γρήγοροι με τη λύρα και το λαούτο. Από την ιστορία γνωρίζουμε ότι τα επτάνησα γνώρισαν την Ενετική και αγγλική κατοχή. Αυτό είχε σαν συνέπεια τα νησιά του ιονίου να επιρεαστούν μουσικά από τα ιταλικά καλλιτεχνικά ρέυματα. Μια παράδοση λέει ότι τα επτάνησα δέχτηκαν και την επιρροή των Κρητικών που έφυγαν απο το νησί τους το 17ο αιώνα. Γι αυτό συναντάμε ένα μουσικό ιδίωμα που είναι επιρρεασμένο από το ιταλίκο και το κρητικό είδος μουσικής. Αναπτύχθηκαν στα νησια του ιονίου οι συμφωνικές ορχήστρες, οι φιλαρμονικές και οι χορωδίες. Μόνο στη Λευκάδα αναπτύχθηκε κυρίως το παραδοσιακό κλαρίνο λόγω της μικρής απόστασης που χώριζε το νησί απο τη στερεά Ελλάδα. Η δυτική και κυρίως η ιταλική επίδραση επηρέασε και τη μουσική ανάπτυξη των Επτανήσων. Η επτανησιακή καντάδα, που διαφέρει τελείως από τα δημοτικά τραγούδια της υπόλοιπης Ελλάδας, χρωστά τη δομή της μελωδίας της στις ιταλικές επιδράσεις. Και σε μια εποχή, που στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ήταν ανύπαρκτη κάθε μουσική δραστηριότητα, εδώ εμφανίστηκε η πρώτη ελληνική έντεχνη μουσική και δημιούργησε παράδοση, πάνω στην οποία στηρίχτηκε αργότερα η νεοελληνική μουσική. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της επτανησιακής σχολής ήταν ο Νικόλαος Μάντζαρος, που μελοποίησε τον Ύμνο εις την Ελευθερία του Δ. Σολωμού, ο Σπύρος Σαμάρας, ο Παύλος Καρρέρ και ο Σπύρος Ξύνδας. Η έκπληξη στα Επτάνησα είναι η Λευκάδα που η μουσική κοαι οι χοροί της είναι επηρεασμένα από την γειτνίασή της με την Ήπειρο. Βασικότεροι χοροί της είναι ο συρτός, ο τσάμικος, χοροί τύπου στα τρία, ο σταυρωτός, ο τοπικός μπάλλος και γενικά διμερείς χοροί με το πρώτο μέρος τους δομημένο σε ρυθμό 4/8 και το δεύτερο στα 2/4 και σε γοργότερο τέμπο. Η Κέρκυρα είναι το νησί που δέχτηκε σε μεγαλύτερο βαθμό τη δυτική επίδραση. Οι χοροί της – ως επί το πλείστον γυναικείοι – συρτοί και κυκλικοί παίρνουν το όνομά τους από τον τόπο προέλευσης τους ή από το τραγούδι που τους συνοδεύει. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 23 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Η Ζάκυνθος νησί με πλούσια μουσική και χορευτική παράδοση, φέρνει έκδηλες συνάφειες με το δυτικό πολιτισμό εξαιτίας της γειτνίασης με την Ιταλία και των αντίστοιχων κατοχών από τους Βενετσιάνους, τους Γάλλους και τους Άγγλους. Τα τραγούδια της ονομάζονται «αρέκιες» και έχουν τις ρίζες τους στην Αρχαία και Βυζαντινή Ελλάδα. Τα αγροτικά της τραγούδια σε γρήγορο ρυθμό και χορεύονται με τους αντιστοίχους λαϊκούς χορούς. Παρ’ όλο που η Ζάκυνθος στη Χώρα, δέχτηκε τις πολιτιστικές επιδράσεις της Δύσης, όπως π.χ. την καντάδα στο τραγούδι της, τις καντρίλιες, το βαλς, την πόλκα και τη μαζούρκα στους χορούς της, στα ορεινά χωριά της διατηρήθηκαν οι παραδοσιακές μορφές του πολιτισμού της. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 24 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ 3. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ 3.1 ΕΙΔΗ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Μουσική! Μία λέξη άπειρα συναισθήματα. Η μουσική συνδυάζει την διασκέδαση , την έκφραση προσωπικοτήτων και τον χαρακτήρα των ανθρώπων. Υπάρχουν διάφορα είδη μουσικής και το κάθε είδος αρμόζει σε κάθε ψυχολογική κατάσταση που μας διακατέχει και στις προσωπικές μας προτιμήσεις. Τα είδη μουσικής χωρίζονται σε ξένα και ελληνικά είδη μουσικής. Τα πιο διαδεδομένα είδη μουσικής είναι τα εξής : ΞΕΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ:Opera , Rap, Pop, Rock, R&B, Reggae ton, Rock 'n' roll, Salsa, Ballads, Ballet Music, Hard Rοck . Τα είδη των ελληνικών τραγουδιών είναι πολλά, αλλά είναι λιγότερα αριθμητικά από τα ξένα. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ: Βαρύ Λαϊκό, Ελαφρό λαϊκό, Λαϊκό,Σύγχρονο Λαϊκό, δημοτικά τραγούδια, έντεχνο είναι μερικά από αυτά. Rock: Μουσικό κίνημα που ξεκίνησε από τις Η.Π.Α. κατά τη δεκαετία του 50΄ με κύριο χαρακτηριστικό την έντονη δυνατή μουσική με επαναλαμβανόμενους ρυθμούς και την αντισυμβατικότητα. Στην πορεία του ενσωμάτωσε στοιχεία από προϋπάρχοντα μουσικά ρεύματα ( ρυθμ, μπλους, τζαζ, κάντρι, κ.τ.λ.) Pop: Η μοντέρνα εμπορική μουσική που προορίζεται για το νεανικό κυρίως κοινό και χαρακτηρίζεται από απλές μελωδίες σε συνδυασμό με έντονο ρυθμό. Το pop music προέρχεται από την έκφραση ‘popular music’ που στa ελληνικά σημαίνει δημοφιλής μουσική. Rap: Ως ραπ ορίζουμε τη τεράστια μητρική κατηγορία από την οποία προέκυψαν τις τελευταίες δεκαετίες όλα τα παρακλάδια της δημοφιλούς μαύρης μουσικής. Τα πρώτα ραπ τραγούδια στηρίζονται στα ‘SCRATCHES’ των DJ’S τα drum loops και τους MCs που μιλούσαν εμφατικά Hip-Hop: Στην ορολογία της rap μουσικής, το hip-hop δεν είναι μουσικό είδος αλλά κουλτούρα που περιλαμβάνει το τετράπτυχο graffifi/breakdancing/DJs/εκφορά λόγου από MCς. Από μουσικής άποψης, το hip-hop είναι ένα εξελιγμένο παρακλάδι της rap,που παίρνει παλιά γνωστά τραγούδια και ηχητικά δείγματα και τα μετατρέπει σε καινούρια Opera: Η όπερα αποτελεί μουσικό θεατρικό είδος, είναι δηλαδή μουσική σύνθεση που περιλαμβάνει συγχρόνως και σκηνική δράση. Οι διάλογοι των ηθοποιών της όπερας αποδίδονται με τη μορφή τραγουδιού ενώ η θεατρική παράσταση εκτυλίσσεται παρουσία ενός μουσικού συνόλου. Ως είδος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μουσικά επιτεύγματα του Δυτικού πολιτισμού και παραμένει ένα από τα πιο δημοφιλή μουσικά είδη R&B: είναι ένα δημοφιλές είδος αφροαμερικάνικης μουσικής που ανάγεται στη δεκαετία του 1940. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τις δισκογραφικές εταιρίες για να περιγράψει ηχογραφήσεις που απευθύνονταν στο αστικό αφροαμερικανικό αγοραστικό ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 25 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου κοινό. Το 1930 αντικατέστησε τον ρατσιτσικό Όρο 'Race Music'. Η πιο γνωστή R&B ερμηνευτής είναι η Αμερικανίδα τραγουδίστρια(και ηθοποιός) Μπιγιονσέ.Ενα παράδειγμα R&B τραγουδιού είναι το 'Tutti Frutti' του Έλβις Πρίσλεϊ. Η λευκή παραλλαγή αυτού του είδους μουσικής είναι το ροκ ν ρολλ. Rock 'n' roll: Το ροκ εντ ρολ είναι είδος μουσικής που αναπτύχθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής περί τα τέλη της δεκαετίας του 1940 και γνώρισε μεγαλύτερη άνθιση κατά τη δεκαετία του 1950.Η έκρηξη έγινε το 1955 με την ταινία Black Board Jungle(Ζούγκλα του Μαυροπίνακα) με το σάουντρακ της ταινίας "Rock Around the Clock". Θεωρείται πρόγονος της ροκ μουσικής. Ως μουσικός όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον παραγωγό Άλαν Φριντ προκειμένου να περιγράψει τη μουσική που έπαιζε στο ραδιόφωνο, ένα μίγμα μπλουζ και κάντρι μουσικής.Το όνομα ροκ ν ρολ το έδωσε ο Άλαν Φριντ από τον στίχο ενός τραγουδιού του Μπιλ Χάλεϊ "rock,rock,rock everybody,roll,roll,roll everybody". Σημαντικοί εκπρόσωποι του είδους θεωρούνται οι Μπιλ Χάλεϊ (Bill Haley), Φατς Ντόμινο (Fats Domino), Λιτλ Ρίτσαρντ (Little Richard), Τσακ Μπέρι (Chuck Berry) και Έλβις Πρίσλεϊ (Elvis Presley). Reggae ton: Η Ρεγκετόν είναι ένα είδος μουσικής το οποίο αναπτύχθηκε από την Τζαμακαινή ρέγκε και την hip-hop μουσική.Η ρεγκετόν διαπρέπει , είναι προκλητική και γεμάτη διαμαρτυρία.Οι ισπανικοί στίχοι , επιδυκνύουν την επίδραση από πολλούς λατινικούς ρυθμούς όπως η μπόμπα και η σάλσα.Η ρεγκετόν είναι ένα σχετικά νέο είδος μουσικής το οποίο έγινε δημοφιλές την δεκαετία του 1990. Salsa: Η Σάλσα είναι ένα είδος λαϊκής μουσικής με προέλευση την Κούβα. Το 1950 διαδόθηκε και τις ΗΠΑ. Από τότε συνδέθηκε με την μουσική Τζαζ αλλά και αφομοίωσε άλλες μουσικές τάσεις και επιρροές, διατηρώντας όμως πάντοτε το δικό της ξεχωριστό ρυθμό. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΑΡΥ ΚΑΙ ΕΛΑΦΡΟ ΛΑΙΚΟ: Λαϊκό τραγούδι (λαϊκό/παραδοσιακό τραγούδι) ονομάζεται εκείνο το τραγούδι των Ελλήνων, δωσμένο σε ελληνική γλώσσα, που είναι εναρμονισμένο στο ύφος της ελληνικής αστικής λαϊκής μουσικής, τόσο από την αρχαιότητα, όσο και μεταγενέστερα, μετά το τέλος της δεκαετίας του 1950, όταν μια νέα γενιά μουσικών αναπτύχθηκε από το ρεμπέτικο τραγούδι, στη λαϊκή μουσική της εποχής. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ: Το Δημοτικό τραγούδι ως λογοτεχνικό είδος αντλεί το υλικό του από την προφορική λογοτεχνική παράδοση, αυτήν που αναπτύσσεται από την ανάγκη που έχει κάθε άτομο και γενικότερα κάθε λαός να εκφράσει τα συναισθηματικά του και ψυχικά φορτία, τα ιδανικά του, τους πόνους και τις χαρές του, ακόμα τις εντυπώσεις και τις σκέψεις του μέσα στην ευκολομνημόνευτη ποίηση. Στη σημερινή εποχή το λαϊκό τραγούδι εξελίχθηκε από το δημοτικό με όλες του τις λαϊκές παραδόσεις και το ρεμπέτικο, και ενισχύθηκε με καινοτομίες όπως η χρήση των ενισχυτών ή κι άλλων οργάνων (τύμπανο και των τεσσάρων οργάνων σε συγχορδία μπουζούκι, ηλεκτρική κιθάρα και αργότερα αρμόνιο). ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 26 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου ΕΝΤΕΧΝΟ: Έντεχνο είναι μια αυθαίρετη έννοια η οποία αναφέρεται σε συγκεκριμένα τραγούδια που έχουν μια πιο προσεγμένη μουσική και πιο προσεγμένους στίχους και τις περισσότερες φορές είναι διαχρονικά σε αντίθεση με τις άλλες κατηγορίες τραγουδιών. 3.2 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΞΕΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Καθώς περνούν τα χρόνια η ελληνική μουσική δέχεται σοβαρές επιδράσεις. Το γεγονός αυτό άρχισε να εμφανίζεται εδώ και αρκετά χρόνια. Μετά από ορισμένες κατακτήσεις , οι επιδράσεις σταδιακά αυξάνονταν σε μεγάλο ποσοστό. Ακόμη υπήρξαν και αλλαγές στην μουσική από τον λαό, οι οποίες ήταν βασισμένες στις τάσεις της μόδας της ανάλογης εποχής και όχι μόνο. Με τα σημερινά δεδομένα η ελληνική μουσική επηρεάζεται συνέχεια, καθώς είμαστε μια μικρή σχετικά πληθυσμιακή χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 3.3 Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ Η δημιουργία της σύγχρονης μουσικής βιομηχανίας διαμορφώνεται κυρίως από την Αμερική. Στις μέρες μας είναι αρκετά διαδεδομένη η αντιγραφή ξένων ιδεών στην τωρινή Ελληνική βιομηχανία μουσικής (όμως συμβαίνει και το αντίστροφο). Οι σύγχρονες αλλαγές αντιτίθενται με τα ήθη και τα έθιμα της χώρας μας. Η μουσική βιομηχανία δεν συνδέει πλέον τους ανθρώπους όπως γινόταν στο παρελθόν. Τα τραγούδια που βγαίνουν τώρα δεν είναι ποιοτικά γιατί δεν έχουν ουσία και αυτός είναι ο λόγος που είναι παροδικά και τα ξεχνάμε μετά από λίγο καιρό. Από την άλλη πλευρά, τα παλιά είναι διαχρονικά επειδή ανταποκρίνονταν στα συναισθήματα, στα ήθη και έθιμα και στην νοοτροπία μας. 4. ΜΟΥΣΙΚΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗΣ, ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Πολλές φορές χρησιμοποιούμε τη μουσική είτε για να διασκεδάσουμε, είτε για να εκφραστούμε. Μας ξυπνάει διάφορα συναισθήματα όπως αγάπη, λύπη, αγωνία , πόνο, ελπίδα, ευτυχία, μίσος και φόβο και διεγείρει τη φαντασία και την σκέψη. Είναι μία εσωτερική μας ανάγκη, μία πολύτιμη δύναμη που όταν την χρησιμοποιούμε με τον κατάλληλο τρόπο μπορεί να λειτουργήσει πολύ θετικά στην καθημερινή ζωή μας. 4.1 ΠΟΤΕ ΑΚΟΥΜΕ ΜΟΥΣΙΚΗ; Στα μέρη διασκέδασης και ψυχαγωγίας(καφετέριες, εστιατόρια, πάρτι, νυχτερινά κέντρα ,συναυλίες ,θέατρο και πανηγύρια) Στα μέσα μεταφοράς(αυτοκίνητο, λεωφορείο) Στο σπίτι μας(όταν διαβάζουμε, βλέπουμε τηλεόραση, κάνουμε μπάνιο ,δουλειές του σπιτιού, γυμναστική ή ακόμη κι’ όταν δεν κάνουμε τίποτα ,στον ελεύθερό μας χρόνο) Στον δρόμο(με κάποια κινητή συσκευή αναπαραγωγής ήχου) Στην παραλία ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 27 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου 4.2 ΓΙΑΤΙ ΑΚΟΥΜΕ ΜΟΥΣΙΚΗ; Μας κάνει χαρούμενους και να χαμογελάμε(φυσικά όταν ακούμε και την ανάλογη μουσική),μας ανεβάζει το ηθικό, μας δίνει δύναμη και έτσι σαν αποτέλεσμα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε πιο εύκολα τα προβλήματά μας Όταν είμαστε στεναχωρημένοι(πχ. απογοητευμένοι από ένα μεγάλο χωρισμό)και συνήθως ακούμε λυπητερή μουσική η οποία μας ρίχνει ακόμα περισσότερο την ψυχολογία Μας ενισχύει την δημιουργικότητα, την αισιοδοξία, την αποφασιστικότητα και την αυτοπεποίθηση, την έμπνευση και δημιουργεί σκέψεις και ιδέες και γενικά δίνει ρυθμό στη ζωή μας Για να χαλαρώσουμε Για να συγκεντρωθούμε(όταν διαβάζουμε),ειδικά πολύ οι νέοι καθώς μπορούν να κάνουν περισσότερα πράγματα ταυτόχρονα Η μουσική μας διεγείρει τα συναισθήματα και ζωντανεύει μνήμες, έχουμε την τάση να συνδέουμε κάποια τραγούδια με καταστάσεις, πρόσωπα(όπως ο σύντροφος μας),τα παιδικά μας χρόνια έτσι πολλές φορές μπορούμε να φέρουμε στο μυαλό μας χαρούμενες και ευτυχισμένες στιγμές εφόσον θέλουμε να αλλάξουμε την διάθεσή μας Μας προειδοποιεί (π.χ. με το ήχο κλήσης, ξυπνητήρι, σειρήνα ασθενοφόρου ) 4.3 ΜΕΣΑ ΠΟΥ ΑΚΟΥΜΕ ΜΟΥΣΙΚΗ: Ραδιόφωνο, κασετόφωνο Υπολογιστής ,πολλές φορές μέσω του διαδικτύου (YouTube) Κινητές συσκευές αναπαραγωγής ήχου (όπως mp3, cd player, κινητό) Τηλεόραση 4.4 ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Είναι δυνατόν δυο άνθρωποι τελείως ξένοι μεταξύ τους που τους συνδέει το κοινό πάθος για την μουσική, να επικοινωνήσουν, ασχέτως το πνευματικό επίπεδο, την κοινωνική θέση, τις προσωπικές προτιμήσεις, και την γλώσσα ακόμα που μιλά ο καθένας. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε δηλαδή την μουσική ως ένα μέσο ψυχικής επικοινωνίας, μία παγκόσμια γλώσσα που ακόμα και εμπειρικά μπορεί να μάθει κάποιος! 4.5 ΘΕΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Βελτίωση γλωσσικών ικανοτήτων, μνήμης, προσοχής, εκμάθησης, Βοηθάει παιδιά με γλωσσικές δυσκολίες (όπως δυσλεξία) , παιδιά με νοητική καθυστέρηση ή μαθησιακές δυσκολίες , ασθενείς με νόσο Alzheimer ή άτομα που πάσχουν από οξύ ή χρόνιο πόνο και για τη διευκόλυνση της διαπροσωπικής επικοινωνίας Ανακουφίζει από το άγχος, το άλγος, την κατάθλιψη Ψυχοθεραπεία Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση, στην αυτογνωσία και στην αυτοπεποίθηση των ασθενών έχοντας σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη ανάρρωση τους ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 28 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Η μουσικοθεραπεία λειτουργεί ως θεραπεία νευρώσεων, ψυχοσωματικών διαταραχών, ψυχώσεων και νευροψυχιατρικών νόσων. Χρησιμοποιείται σε επεμβάσεις χωρίς τοπική αναισθησία, στους τομείς της γυναικολογίας, της οδοντιατρικής και χειρουργικής Οξυγονώνει το μυαλό Μειώνει την αρτηριακή πίεση Βελτιώνει την αναπνοή και την κυκλοφορία του αίματος Βοηθάει ανθρώπους με βλάβες του εγκεφάλου μετά από κάποιο νόσημα ή τραυματισμό Δημιούργει βάσεις για την ανάπτυξη της ευφυΐας των παιδιών Βοηθάει τα παιδιά να έχουν αυτοπεποίθηση ,να ωρημάσουν και να έχουν αυτοπειθαρχία και καλύτερο έλεγχο και συντονισμό των κινήσεων τους Ψυχοσωματικές( όπως για παράδειγμα σε νευρικές ασθένειες του στομάχου, νευρώσεις ομιλίας, νευροφυτική δυστονία, άσθμα, διαταραχές καρδιακού ρυθμού, πονοκεφάλους, ημικρανίες, διαταραχές ύπνου, γαστρίτιδα 4.6 ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Επιρρεπείς σε εγκεφαλικά προβλήματα Κίνδυνος εμφάνισης αρθριτικών στην τρίτη ηλικία Συνήθως οι νέοι αντιμετωπίζουν τον θυμό, την βία και την παραβατική συμπεριφορά, όπως η αδυναμία τυφλής υπακοής στις εντολές των προϊσταμένων Μοναξιά Ανίατες βλάβες ακοής Η ψυχολογική δύναμη των ήχων και της μουσικής είναι τεράστια. Οι ήχοι επιδρούν άμεσα στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, ο οποίος στη συνέχεια επηρεάζει το νευρικό σύστημα, τους μυς και τους αδένες του ανθρωπίνου σώματος. Οι αδένες είναι αυτοί που ρυθμίζουν την κυκλοφορία του αίματος στον οργανισμό μας. Στην καλή κυκλοφορία του αίματος στηρίζεται το πολύτιμο αγαθό, η υγεία του ανθρώπου. Άρα η μουσική συμβάλλει θετικά η αρνητικά στην ψυχοσωματική υγεία των ανθρώπων και στην ομαλή ανάπτυξη των εφήβων, που αρέσκονται να ψυχαγωγούνται με τα διάφορα είδη της. Η μουσική είναι ένα δυναμικό μέσο επικοινωνίας. Επιδρά στην ανθρώπινη συμπεριφορά, στην ψυχική διάθεση και στην πνευματική εγρήγορση. Είναι η τονική αναλογία της συναισθηματικής ζωής. Μπορεί να οδηγήσει σε ενθουσιασμό, σε συγκίνηση κα σε ψυχική ανακούφιση. Έχει τη δύναμη να καταπραΰνει από το άγχος, να δημιουργεί μελαγχολική ψυχική διάθεση η να διεγείρει και να υποδαυλίζει τα κατώτερα ένστικτα των ανθρώπων. Κάποια είδη μουσικής παίζουν θεραπευτικό ρόλο και γι' αυτό μελετάται η επίδραση των μεμονωμένων μουσικών στοιχείων στις ψυχοφυσιολογικές αντιδράσεις του ανθρώπου. Με χαρακτηριστική ανησυχία γράφει επιστήμονας: «Ένας νέος που έχει συνεχώς κρεμασμένο στα αυτιά του τα νεότερα μίνι-ηλεκτρονικά ακουστικά, μπορεί μέχρι τα 18 του χρόνια να έχει ξεπεράσει τις 10.000 περίπου ώρες ακούγοντας μουσική, ενώ σε τόσες χιλιάδες ώρες υπολογίζεται πως είναι ο συνολικός χρόνος εκπαίδευσης του ανθρώπου, από την αρχή του νηπιαγωγείου. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 29 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου 4.7 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ Σύμφωνα με μία νέα επιστημονική μελέτη, όταν ο άνθρωπος κινείται συντονισμένα με την μουσική, καλυτερεύουν οι γλωσσικές του ικανότητες. Επίσης, διακρίνουν ότι η μουσική εκπαίδευση σε μικρή ηλικία έχει θετικές επιπτώσεις και στη γλώσσα και επισημαίνουν ότι ο ρυθμός αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος της γλώσσας. Οι ερευνητές, στο πανεπιστήμιο του Northwestern του Ιλινόις στο εργαστήριο Ακουστικής Νευροεπιστήμης διεξήγαγαν ρυθμικά τεστ σε πάνω από 100 εφήβους. Οι νέοι έπρεπε να χτυπούν ρυθμικά τα δάχτυλά τους, ανάλογα με το ρυθμό που άκουγαν. Η ακρίβεια των κινήσεών τους καταγραφόταν με μετρονόμο, ενώ στη συνέχεια καταγραφόταν μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος η δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυμάτων τους, έτσι ώστε να αξιολογηθεί η ικανότητα αντίδρασής τους στους ήχους. Σύμφωνα με αυτήν την έρευνα οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως όσοι είχαν καλύτερη μουσική εκπαίδευση ήταν επίσης αυτοί που ο εγκέφαλός τους έδειχνε ανώτερες νευρωνικές αντιδράσεις στους ήχους της γλώσσας. Για παράδειγμα, τα παιδιά που δυσκολεύονται να διαβάσουν, δεν μπορούν να συντονίσουν εύκολα τις κινήσεις τους με τον ρυθμό της μουσικής. 4.8 ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Η μουσικοθεραπεία έχει τις ρίζες τις στην αρχαιότητα, είχε ξεκινήσει με τη μορφή ψαλμωδιών, ενώ στη συνέχεια προστέθηκαν και ήχοι. Η αδυναμία αντίληψης της αιτίας των ασθενειών οδηγούσε στην πεποίθηση ότι οι ασθένειες προέκυπταν από πνεύματα που είχαν εισχωρήσει στο σώμα και το μυαλό. Έτσι είναι απαραίτητη η εκδίωξη του πνεύματος, στην οποία συμβάλλει και η μουσική. Το τραγούδι αποτελεί όχημα των πνευμάτων. Υπάρχουν πολλοί μύθοι σχετικά με την θεραπευτική ικανότητα της μουσικής. Μπορούμε να αναφέρουμε ότι ο Δαυίδ θεράπευσε τον Σαούλ από κατάθλιψη παίζοντας άρπα. Παράλληλα, ο θεός της μουσικής Απόλλωνας αναφερόταν και ως θεραπευτής, ενώ είναι και ο πατέρας του Ασκληπιού. Στην αρχαία Ελλάδα ο Όμηρος διηγείται πως ο Οδυσσέας «ηρεμεί» τις ματωμένες πληγές του με το τραγούδι του. Επίσης αναφέρει τελείως αυτονόητα τις «επωδούς» με τις οποίες «τραγουδούσαν» τότε τις αρρώστιες. Για τον Ορφέα λέγεται πως ήταν μεγαλοφυής μουσικός αλλά και μεγάλος θεραπευτής. Η πανώλη της Τροίας καταπολεμήθηκε με τραγούδι. Η ηχοθεραπεία είναι ριζωμένη στο Θιβέτ εδώ και αμύθητους χρόνους. Για να φέρουν σε ταλάντωση κάποιο νεύρο φυσούν ομάδες μοναχών ή τραγουδούν με τη φλογέρα ή τυμπανίζουν έναν ορισμένο τόνο ο οποίος δεν πρέπει να κοπεί για βδομάδες. Οι ομάδες μοναχών εναλλάσσονται κατά διαστήματα. Τελικά ηρεμεί το νευρικό σύστημα με αυτόν το συνεχόμενο τόνο. Στα μοναστήρια του Θιβέτ, οι γέροι καλόγεροι - γιατροί γνωρίζουν με ακρίβεια ποιος ήχος ενός τυμπάνου ή ποιο σημείο ενός χάλκινου λέβητα πρέπει να χτυπηθεί για να αντιδράσουν τα νεύρα του ενός ή του άλλου ασθενή. Ο Πορφύριος λέει για τον Πυθαγόρα : «Τους άρρωστους ψυχικά τους παρηγορούσε με μουσική και είχε και τραγούδια ενάντια σε σωματικά πάθη, για τη λησμονιά της θλίψης, για την ημέρωση της οργής και το σβήσιμο των παθών.» ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 30 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Ο Θεόφραστος (377 - 287), γράφει πως η μουσική χρησιμοποιείται από γιατρούς μουσικούς κατά της λιποθυμίας, της φοβίας, των διαταραχών του ύπνου, της ισχυαλγίας, της οσφυαλγίας, των στομαχικών ασθενειών κλπ. Με ποιο τρόπο εξασκούσαν οι αρχαίοι δάσκαλοι τη μουσικοθεραπεία τους δεν είναι δυστυχώς σήμερα γνωστό- ή δεν είναι ακόμη - δυνατόν να αναπαραχθεί. Πλέον η μουσικοθεραπεία αποτελεί μορφή ψυχοθεραπείας. Μέσο επικοινωνίας είναι η μουσική, ενώ δεν αποκλείεται ο λόγος. Βέβαια, ακόμα κι η απλή ακρόαση μουσικής μπορεί να είναι θεραπευτική, αφού εστιάζεται η προσοχή του ατόμου σε κάτι διαφορετικό. Η “σύγχρονη” μουσικοθεραπεία καθιερώθηκε μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους και την παρατήρηση της επίδρασης της μουσικής στους τραυματίες των πολέμων. Κατά την μουσικοθεραπεία λοιπόν, ο θεραπευόμενος ακούει μουσική και αυτοσχεδιάζει χρησιμοποιώντας διάφορα μουσικά όργανα. Η μουσική παίζει το ρόλο ενός εναλλακτικού μέσου έκφρασης συναισθημάτων, ενώ συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση και την αυτογνωσία. Η μουσική συμβάλλει στην ανακούφιση από το στρες, το άλγος και την κατάθλιψη, αλλά και στην ανάπτυξη της μνήμης και της προσοχής. Έτσι, η μουσικοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπισθεί το άγχος, να βοηθηθούν νευρωτικοί και καταθλιπτικοί ασθενείς, παιδιά με νοητική καθυστέρηση ή μαθησιακές δυσκολίες, ασθενείς με νόσο Alzheimer ή άτομα που πάσχουν από οξύ ή χρόνιο πόνο, για τη διευκόλυνση της διαπροσωπικής επικοινωνίας και σε άλλες περιπτώσεις. Αφορά άτομα κάθε ηλικίας, ενώ δεν απαιτείται ο θεραπευόμενος να έχει γνώση της μουσικής ή να παίζει κάποιο όργανο. Έτσι, τα όργανα που χρησιμοποιούνται είναι κατά κανόνα κρουστά. Ο θεραπευτής δεν παρεμβαίνει με στόχο να διδάξει τον θεραπευόμενο, αλλά αφήνει τον θεραπευόμενο να εκφραστεί όπως εκείνος θέλει. Η μουσικοθεραπεία μπορεί να είναι ατομική ή ομαδική. Για τα δεδομένα της σύγχρονης Ελλάδας η χρήση της μουσικής στην ιατρική πρακτική είναι κάτι σχετικά καινούριο, αλλά στο εξωτερικό υπάρχουν νοσοκομεία όπου μπορεί να συναντήσεις στους διαδρόμους μουσικούς να παίζουν. Έχουμε προχωρήσει στο σημείο, στην Αμερική, να χρησιμοποιείται πειραματικά η μουσική σε οδοντιατρεία με στόχο την ηχοαναλγησία! 4.9 Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΝΕΙ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο ΜακΜάστερ του Οντάριο διέκρινε παιδιά προσχολικής ηλικίας, που είχαν παρακολουθήσει μαθήματα μουσικής, με παιδιά που δεν είχαν παρακολουθήσει. Όσα είχαν μουσική παιδεία, εμφάνισαν μεγαλύτερο ποσοστό εγκεφαλικών αποκρίσεων σε αριθμητικά και ηχητικά τεστ αντίληψης. Η έρευνά της έδειξε πως η μουσική παιδεία μεταβάλλει τον ακουστικό φλοιό του εγκεφάλου. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 31 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Ακόμα και ένα με δύο χρόνια μουσικής μπορούν να βελτιώσουν σε σημαντικό βαθμό τη μνήμη και την προσοχή. «Υποθέτουμε πως η μουσική παιδεία (και όχι απαραίτητα η παθητική ακρόαση της μουσικής) επηρεάζει την προσοχή και τη μνήμη, θέτοντας σε λειτουργία έναν μηχανισμό με τον οποίο η μουσική παιδεία μπορεί να βελτιώσει την εκμάθηση,» αναφέρει η Trainor. Η Trainor υποστηρίζει πως ο λόγος που γίνεται αυτό είναι επειδή οι κινητικές και ακουστικές ικανότητες, που απαιτούνται για να παίξει κάποιος ένα μουσικό όργανο σε ένα κονσέρτο μαζί με άλλα άτομα, φαίνεται να σχετίζονται σε σημαντικό βαθμό με την προσοχή, τη μνήμη και την ικανότητα να αναστέλλονται άλλες ενέργειες. Το απλό παθητικό άκουσμα της μουσικής του Μότσαρτ, για παράδειγμα δεν έχει την ίδια επίδραση στην προσοχή και τη μνήμη. Ο ερευνητής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Gottfried Schlaug, μελέτησε επίσης τις νοητικές επιδράσεις της μουσικής παιδείας. Ο Schlaug και οι συνεργάτες του βρήκαν πως υπάρχει συσχετισμός μεταξύ της μουσικής παιδείας σε πρώιμη ηλικία και των ανεπτυγμένων κινητικών και ακουστικών ικανοτήτων, καθώς και της βελτίωσης στη λεκτική ικανότητα και μη λεκτική σκέψη. Ο συσχετισμός μεταξύ της μουσικής παιδείας και της ανάπτυξης της γλώσσας είναι ακόμα πιο έντονος στα δυσλεκτικά παιδιά. «Τα ευρήματα δείχνουν πως η μουσική παρέμβαση, που ενδυναμώνει τις βασικές ακουστικές ικανότητες της μουσικής αντίληψης στα παιδιά με δυσλεξία μπορεί επίσης να θεραπεύει και κάποιες από τις γλωσσικές δυσκολίες,» δήλωσε ο Schlaug. 4.1 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Υπάρχουν πολλές σύγχρονες έρευνες που αποδεικνύουν την επίδραση της μουσικής τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Έτσι για παράδειγμα ο καθηγητής Πανεπιστημίου Δρ. Χ. Χάσεκ, επί χρόνια πρόεδρος του ομίλου φίλων μουσικής της Βιέννης και επικεφαλής του ουρολογικού τμήματος της γενικής Πολυκλινικής του Δήμου της Βιέννης, αναφέρει σε ένα άρθρο του για την εξέταση τριων ορχηστρών : «Η ορχήστρα Α έπαιζε κατά το πλείστον σύγχρονη μουσική. Στην ορχήστρα Β προτιμούσαν κατά κανόνα κλασικά έργα, ενώ η ορχήστρα Γ έπαιζε κυρίως οπερέτες και μουσική όπερας. Στις συγκριτικές εξετάσεις που έγιναν διαπιστώθηκε ότι, τόσο η σωματική όσο και η ψυχική κατάσταση υγείας των μουσικών της, αποκλειστικά στη σύγχρονη μουσική προσανατολισμένης ορχήστρας, ήταν η χαρακτηριστικά χειρότερη. Έτσι 22% των μουσικών της ορχήστρας Α παραπονούνταν για διαταραχές ύπνου, ενώ από την ορχήστρα Β μόνο το 2%. Το ίδιο ισχύει και για την υποκειμενικά ενοχλητική νευρικότητα (52% στην ορχήστρα Α, 1% στην ορχήστρα Β). ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 32 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Στις ντισκοτεκ, όχι μόνο παθαίνουν ανίατες βλάβες της ακοής, αλλά η καταστροφική επίδραση εισχωρεί επί πλέον σε βάθος και στο ψυχικό επίπεδο. Έπειτα από μία έρευνα που δημοσιεύτηκε εν μέρει στα μαζικά μέσα ενημέρωσης (Βιέννη Νοέμβριος 1984) αποδείχτηκε ότι τα νεαρά άτομα αμβλύνονται ψυχικά και δεν μπορούν πλέον να αντιδράσουν παρά μόνο σε δυνατές συγκινησιακές καταστάσεις και τούτο με χονδροειδή τρόπο. Πολλοί δεν ήταν πλέον ικανοί να εκφράσουν ή να δεχθούν ούτε μια λεπτότερη ή τρυφερότερη συμπεριφορά ή διάθεση. Η μουσικοθεραπεία σήμερα αποτελεί μια ορισμένη μέθοδο της ψυχοθεραπείας, η οποία λαμβάνει τη μουσική σαν μέσο επικοινωνίας. Το θεραπευτικό αποτέλεσμα που προκύπτει, φαίνεται στη θεραπεία νευρώσεων, ψυχοσωματικών διαταραχών, ψυχώσεων και νευροψυχιατρικών νόσων. Οι τρεις κύριοι τρόποι μουσικοθεραπείας είναι : Α) ΔΕΚΤΙΚΗ - ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ : Περιορίζεται μόνο στο να βάζουν στους ασθενείς να ακούν μουσική. Ο τρόπος αυτός εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε πολλές μικρότερες επεμβάσεις χωρίς τοπική αναισθησία, στους τομείς της γυναικολογίας, της οδοντιατρικής και χειρουργικής. Β) ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ - ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ : Αυτή ασχολείται με το να επιτρέπει στους ασθενείς να κάνουν οι ίδιοι μουσική που να τους ταιριάζει. Γ) ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ - ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ : Δίνει στον ασθενή τη δυνατότητα να εκφράσει τη διάθεση της στιγμής, χρησιμοποιώντας όργανα που έχουν προετοιμαστεί (πιάνο, ξυλόφωνο, ταμπουρίνο κλπ), ή ακόμα και την ανθρώπινη φωνή, πράγμα που χρησιμεύει στο θεραπευτή σαν μέσο εκκίνησης της μεθόδου θεραπείας του. Οι εφαρμογές της μουσικοθεραπείας σήμερα εντοπίζονται στην ψυχιατρική, όπου η μουσική περισσότερο από όλους τους άλλους τρόπους, είναι σε θέση να τραβήξει τον ασθενή από την αποπροσωποποίησή του γιατί η επαφή μέσω του λόγου είναι μπλοκαρισμένη, όπως π.χ. σε αυτιστικούς αποκλεισμούς. Εφαρμογές έχουμε επίσης στον τομέα της ψυχοσωματικής : όπως για παράδειγμα σε νευρικές ασθένειες του στομάχου, νευρώσεις ομιλίας, νευροφυτική δυστονία, άσθμα, διαταραχές καρδιακού ρυθμού, πονοκεφάλους, ημικρανίες, διαταραχές ύπνου, γαστρίτιδα και πολλά άλλα. Κλείνοντας αυτή τη σύντομη έρευνα στο χώρο της μουσικοθεραπείας διαπιστώνουμε ότι η μουσική είναι πιο πολύ από τέχνη και πιο πολύ από τέχνη για την τέχνη. Η μουσική είναι έκφραση μιας θείας αρμονίας και πρέπει να τη μεταχειριζόμαστε με τον ανάλογο σεβασμό. Η μουσική δεν πρέπει να υποβαθμίζεται σε μουσική υπόκρουσης που επιτείνει την πνευματική μας παθητικότητα και μας κάνει προσιτούς στον απέξω, ασυνείδητο χειρισμό μας. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 33 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Η μέση ψηφιακή συλλογή μουσικής έχει αυξηθεί κατά 8.000 κομμάτια και οι νέοι έχουν πάντα στην τσέπη τους περί τα 1.800 κομμάτια, συνήθως μέσω του mp3. 61% θα συνεχίσουν να κάνουν share μουσική μέσω p2p δικτύων παρόλο που είναι παράνομο γιατί είναι δωρεάν και θεωρούν ότι δεν θα τους "πιάσουν". Όσοι νέοι λοιπόν τους αρέσει η metal είναι επιρρεπείς σε εγκεφαλικά προβλήματα από το έντονο κούνημα του κεφαλιού. Αυτοί που ακούν ηλεκτρονικούς ήχους της dance μουσικής έχουν τον κίνδυνο εμφάνισης αρθριτικών σε μετέπειτα ηλικία. Πάμε και στη rap όπου εκεί οι νέοι αντιμετωπίζουν τον θυμό, την βία και την παραβατική συμπεριφορά, όπως την αδυναμία τυφλής υπακοής στις εντολές των προϊσταμένων. Και τέλος όσοι είναι πιο ψαγμένοι και ακούνε jazz είναι συνήθως μοναχικοί και δυσκολεύουν το έργο των διαφημιστών στο να χαράξουν αγοραστικές συνήθειες. 4.11 Η ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Η Ημέρα της Μουσικής άρχισε να γιορτάζεται στο Παρίσι το 1982, με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Πολιτισμού Ζακ Λανγκ, ενώ το 1985 ο θεσμός εξαπλώθηκε έξω από τα γαλλικά σύνορα. Η Αθήνα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1985, ήταν η πρώτη εκτός Γαλλίας χώρα στην οποία πραγματοποιήθηκε η Γιορτή της Μουσικής. Μέσα σε λίγα χρόνια, η Ημέρα της Μουσικής έφτασε να είναι ένας πραγματικός θεσμός, ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πολιτιστικό γεγονός που διεξάγεται κάθε 21 Ιουνίου ,με αφορμή τη μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου (θερινό ηλιοστάσιο), σε περισσότερες από 22 χώρες, από την Ιρλανδία μέχρι το Καζακστάν και από τις Βαλτικές χώρες μέχρι την Κύπρο. Ερασιτέχνες και επαγγελματίες μουσικοί κατακλύζουν δημοτικούς χώρους, πλατείες, δρόμους, σταθμούς, πάρκα και διάφορους άλλους χώρους, παρουσιάζοντας αφιλοκερδώς συναυλίες απ' όλο το μουσικό φάσμα. Δίνεται, έτσι, η ευκαιρία για μία ευρωπαϊκή πολιτιστική γιορτή που συμβάλλει ώστε να αναπτυχθούν πολιτιστικές ανταλλαγές και συνεργασίες ανάμεσα σε νέους και καθιερωμένους καλλιτέχνες από διαφορετικές χώρες. 5. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ 5.1 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ Η μουσική είναι μία τέχνη που βασίζεται στην οργάνωση ήχων, στοιχείο που παίζει έναν πολύτιμο ρόλο στις ζωές των ανθρώπων. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η μουσική επηρεάζει την διάθεσή μας στις διάφορες στιγμές της καθημερινότητάς μας, που μπορεί ν’ αλλάξει στο άκουσμα ενός τραγουδιού, τις περισσότερες φορές προς το καλύτερο, χωρίς να αποκλείεται και το χειρότερο. Γενικά, η μουσική αποτελεί ένα στοιχείο ψυχολογικής ανάτασης, δηλαδή ο κάθε άνθρωπος ανάλογα με την διάθεση που βρίσκεται την κάθε στιγμή, ακούει την κατάλληλη μουσική που τον εκφράζει και τον γεμίζει. Ο καθένας μας έχει για κάθε λεπτό της ημέρας την ανάγκη να χορέψει, να τραγουδήσει και να ακούσει ένα αγαπημένο του τραγούδι ή μια όμορφη μελωδία. Ένα τέτοιο γεγονός μας φανερώνει πως οι άνθρωποι, είτε μικροί έιτε μεγαλύτεροι, έχουν ως συνήθεια καθημερινά να ακούνε την μουσική που τους αντιπροσωπεύει για να αισθανθούν πιο όμορφα ή για να ξεχάσουν κάτι που τους ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 34 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου βασανίζει. Η μουσική μας χαλαρώνει... Είναι πλέον απαραίτητο και αυτονόητο για τους περισσότερους ανθρώπους το γεγονός αυτό. Χρειάζονται την μουσική, γιατί η μουσική είναι διασκέδαση, είναι έρωτας, είναι πάθος. Μας δίνει την ευκαιρία να αφήσουμε το μυαλό μας ελεύθερο να ονειρεύεται και να χάνεται μέσα στις υπέροχες μελωδίες του. Σκέφτεσαι, ξεχνιέσαι αλλά και ερωτεύεσαι! Ακούγοντας του στίχους ενός οποιοδήποτε τραγουδιού παραδειγματίζεσαι και ταυτίζεσαι μαζί τους!! Μέσα από αυτό το τραγούδι ξεδιπλώνονται τα συναισθήματα που έχεις κρυμμένα μέσα σου, που κρατάς μυστικά για τους δικού σου λόγους! Που δεν τα έχεις πει ποτέ και σε κανέναν!! Πως μπορεί η μουσική να μην παίζει ρόλο στις ζωές μας αφού είναι κομμάτι από αυτές; Είναι κομμάτι της ζωής μας και μάλιστα ένα από τα βασικότερα!!! Όπως προαναφέραμε, η μουσική επηρεάζει την διάθεση μας, είτε θετικά είτε αρνητικά. Είναι ένα μέσο θεραπευτικό, αφού συνεισφέρει πολλά πραγματα σρον οργανισμό μας. Αυτό φανερώνεται πιο εύκολα με κάποια παραδείγματα που μπορούμε να συναντήσουμε καθημερινά. Ένα από αυτά τα παραδείγματα είναι πως η μουσική έχει μεγάλη επίδραση στην απόδοση των αθλητών. Πριν από κάθε αγώνα παρατηρήθηκε ότι η συγκέντρωση, η σιγουριά και το πάθος τους διαβαθμιζόταν ανάλογα με την μουσική. Αισθάνονταν πιο αισιόδοξοι και πολύ περισσότερο συγκεντρωμένοι και αφοσιωμένοι στον στόχο τους. Επίσης για έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων, η μουσική είναι ένα βοήθημα ακόμα και στην εργασία τους. Ορισμένα άτομα δεν μπορούν να εργαστούν χωρίς να ακούνε ένα τραγούδι ή μια μελωδία, γιατί τους βοηθά να αποδείδουν καλύτερα την εργασία που είναι ανατεθημένοι να κάνουν. Ένα τέτοιο παράδειγμα ισχύει ακόμα και για τους μαθητές που πολλοί από αυτούς για να διαβάσουν χρειάζονται για συντροφιά μόνο τον ρυθμό και τον στοίχο του αγαπημένου τους κομματιού. Αποδίδουν καλύτερα στο διάβασμά τους με τον πιο απλό τρόπο, ακούγοντας μουσική!! 5.2 Η ΜΟΥΣΙΚΗ, ΜΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η μουσική έχει κατακτήσει σπουδαίους ρόλους στις ζωές των ανθρώπων. Έχει καταφέρει να είναι όχι μόνο ένα μέσο διερεύνησης των συναισθημάτων, αλλά και ένας πολύτιμος τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Οι διάφορες γλώσσες και οι διάλεκτοι που επικρατούν σε όλου του κόσμου τις χώρες, δεν είναι τα μόνα μέσα επικοινωνίας. Η μουσική με έναν σπουδαίο τρόπο, έχει καταφέρει να ονομαστεί ένα από τα μέσα επικοινωνίας που υπάρχουν σε ολόκληρο τον πλανήτη μας! Οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα επικοινωνούν μεταξύ τους στο άκουσμα και μόνο ενός κομματιού. Το πάθος, ο ρυθμός και η έντονη θέληση για μουσική, μας ανοίγει νέα παράθυρα γνωριμιών και μας τοποθετεί σε μια νέα κοινωνική ομάδα. Είναι ο ομορφότερος τρόπος επικοινωνίας όχι μόνο με τους γύρω μας, αλλά και με τους εαυτούς μας. Ανακαλύπτουμε συναισθήματα και καταστάσεις που καθημερινά βιώνουμε και πολλές φορές μας κλονίζουν. Η μουσική μας βοηθά να ξεχνάμε τις πολλές φορές άσχημες ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 35 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου καταστάσεις που βιώνουμε αλλα μας ευχαριστεί να την ακούμε όταν ταυτιζόμαστε με τους στίχους της. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός αυτό, έναν από τους σπουδαιότερους ρόλους τον κατακτούν και οι στίχοι. Είναι το βασικότερο μέρος των τραγουδιών που ακούμε. Παραδειγματιζόμαστε και νιώθουμε πως το νόημά τους ταιριάζουν ή αντιπροσωπεύουν κάποιες συγκεκριμένες περιστάσεις στην ζωή μας. Χανόμαστε και ονειρευόμαστε ακούγοντάς τους! Με την βοήθειά τους εκφραζόμαστε και ανακαλυπτουμε συναισθήματα που μας βοηθούν σε μεγάλο βαθμό και με την επικοινωνία μας με τους ανθρώπου όπως ήδη προαναφέραμε. Εμφανίζουμε κοινά συναισθήματα με πολλούς ανθρώπους, γεγονός που μας ευχαριστεί ιδιαίτερα αλλά μας δίνει και ορισμένες φορές κουράγιο! Σε άμεση σχέση με τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι, η μουσική είναι όντως ένα μέσο επικοινωνίας. Είναι ένα από τα σημαντικότερα, γιατί με την βοήθειά της φανερώνονται όλα τα συναισθήματά μας, είτε θετικά είτε αρνητικά, πράγμα που βοηθάει στην ένωση και στην επικοινωνία των ανθρώπων! 5.3 ΜΙΑ ΖΩΗ ΧΩΡΙΣ ΜΟΥΣΙΚΗ... Η ζωή μας χωρίς της μουσικής θα ήταν ανύπαρκτη! Η καθημερινότητα θα ήταν πολύ μονότονη, άχαρη, βαρετή και χωρίς κανένα νόημα. Θα ήταν ένα σφάλμα, ένα λάθος!!! Η μουσική ομορφαίνει την ζωή… Την πλαισιώνει… Τα τραγούδια, οι στίχοι και οι μελωδίες προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα στις ζωές των ανθρώπων τα οποία είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν.. Η διασκέδαση, για παράδειγμα είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που είναι απαραίτητο να υπάρχει στην καθημερινότητά μας. Εάν οι άνθρωποι δεν διασκέδαζαν ; Τι θα γινόταν; Θα ήταν η ζωή μας τόσο δημιουργική όσο είναι τώρα; ΟΧΙ! Θα απουσίαζε ένα σημαντικό κομμάτι της, ένα από τα πιο πολύτιμα κομμάτια της. Δεν θα υπήρχε η ελευθερία της φαντασίας, της δημιουργίας και της έκφρασης. Δεν θα υπήρχε ούτε επικοινωνία! Όπως αναφέραμε οι άνθρωποι επικοινωνούν με την μουσική! Είναι ένα μέσο επικοινωνίας που χωρίς αυτό δεν θα μπορούσαμε να καταφέρουμε τίποτα. Δεν θα μπορούσαμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας. Η μουσική είναι η ελπίδα μας για να ξεχαστούμε και να ξεφύγουμε!! Ονειρευόμαστε και δημιουργούμε! Δημιουργούμε πράγματα και καταστάσεις που μόνο με την φαντασία μας μπορούμε να το κάνουμε! Ξεδιπλώνουμε και βοηθάμε την φαντασία μας να δημιουργήσει, γεγονός που όπως έχει αποδειχτεί είναι υπερβολικά σημαντικό. Είναι μια φιλοσοφία που αν δεν υπήρχε, τι θα γινόταν; Πόσο σημαντική είναι η φιλοσοφία σε γενικά πλαίσια; Αυτό ακριβώς είναι και η μουσική!!! ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 36 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου 6. ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ Ή ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Πολλές είναι οι φορές που καλλιτέχνες μιας χώρας « δανείζονται» τραγούδια μίας άλλης με σκοπό τη διευκόλυνσή τους. Αυτό αποτελεί συχνό φαινόμενο και στη χώρα μας. Πιο συγκεκριμένα, τις δεκαετίες του ΄60 και ΄70 η Ελλάδα μη έχοντας μουσική βιομηχανία , «δανειζόταν» τη μουσική κάποιων κομματιών και απλά πρόσθετε τους στίχους , έτσι έκανε μεγάλες επιτυχίες στις πλάτες κάποιων άλλων. Ωστόσο, πρόβλημα δεν αποτελεί ο δανεισμός των Βαλκανίων καθώς η παράδοση της Ελλάδας πάντα βρισκόταν σε αλληλεπίδραση με αυτή των Βαλκανίων. Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή ο δανεισμός ξένων τραγουδιών από την Ελλάδα και το αντίστροφο, αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα πολύ συχνό φαινόμενο. Μερικά παραδείγματα είναι τα τραγούδια που ακολουθούν: - Κ.Μαραβέλια και π. μουζουρακη «φίλα με ακόμα» Jovannoti «baciami ancora» - Ελεονώρα Ζουγανέλη και Πανος Μουζουρακης « φευγω για μένα μια φορά» Irene Grandi « lasciala andare» - Αντώνης Ρέμος « τέρμα η ιστορία» Nek « lascia che lo sia» - Νεκτάριος Σφυράκης « σκέψου καλά» Nek « laura non c’ e» - Θάνος Καλλίρης «το νου σου κύριε οδηγέ» Layra Pausini « la solitudine» - Γιώργος Λιανός « πάντα θα πονάει» Nek « instabile» - Βασίλης Παπακωνσταντίνου « μέχρι το τέλος» Lucio Battisti « I guardini di marzo» - Ελευθερία Αρβανιτάκη « μην ορκίζεσαι» Mango « come mona liza» - Δήμητρα Γαλάνη και γιώργος καραδήμος « σε θέλω εδώ» Andrea Bocelli ft giorgia « vivo per lei» - Λαυρέντης Μαχαιρίτσας « άννα» Lucio Battisti « anna» - Γιάννης Βαρδής « και λέει» Riccardo Cocciante «per lei» - Διονύσης Σαββόπουλος « ο χρόνος που μετράει» ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 37 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Luccio Dalla « l’anno que vera» - Ραλλία Χριστίδου « εγώ για σένα» Αndriano Celentano « ancora vivo» - Μιχάλης Χατζηγιάννης και δέσποινα ολυμπίου « να ΄σουν αλλιώς» mia martini e Roberto murolo «cu ‘ mme» - Τανια τσανακλίδου «το πλήθος» Edith Piaf «la foule» - Τανια τσανακλίδου « ο ακορντεονίστας» Edith Piaf « l’ accordeoniste» - Χάρις αλεξίου « οι άντρες περνούν, μαμά» Patricia Kaas «les hommes qui passent» - Ευριδίκη « ζητάς» Marie Laforet «viens viens» - Ανδριάνα Μπάμπαλη « δες καθαρά» Calogero et Passi «Face a la mer» 6.1 ΣΤΟΙΧΟΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΑΠΟ ΓΑΛΛΙΚΑ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Αντώνης Ρέμος «Κομμένα πια τα δανεικά» Magic system et Khaled « même pas fatigue» Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Να με αγαπήσεις με ότι έχεις πια, μόνο η καρδιά μετράει πραγματικά μόνο η καρδιά On met l'ambiance Y'a pas de problème Khaled, Magic System ça c'est le son qu'on aime Partout c'est la même, pas de fatigue et c'est le thème On n'est pas fatigué Ce soir il faut danser On va tout donner Magic c'est la danou mambo T'es nouveau à Paris, pour changer la météo On n'est pas fatigué, oh Toutes les filles me disent ohhhhh On ne peut s'empêcher avec Raï'n'B fever show de jouer les bel go go go .. On met l'ambiance Y'a pas de problème Khaled, Magic System ça c'est le son qu'on aime Partout c'est la même, pas de fatigue et c'est le thème On n'est pas fatigué Ce soir il faut danser On va tout donner Africa sahhit weld bladi Wa hay sa3di ejji l3andi Ndirou lila w nhar fi blad ezzawali ayéch zahwani ghrib ou berrani ana mégwani 3ayech bouhadi yeah yeah yeah yeah On met l'ambiance Y'a pas de problème Khaled, Magic System ça c'est le son qu'on aime Partout c'est la même, pas de fatigue et c'est le thème On n'est pas fatigué Νόμιζες ότι μπορείς, να φορτώσεις τη ζωή μια ζωή με ότι βρεις σπίτια, αμάξια, λεφτά ήταν όλα από καπνό χαθήκαν φως μου αυτά που μας λέγανε καιρό μαζί το σ’ αγαπώ Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Να με αγαπήσεις με ότι έχεις πια, μόνο η καρδιά μετράει πραγματικά μόνο η καρδιά Νόμιζες πως το κενό θα κλείσει αν το γεμίσεις με κάτι ακριβό μόνο ένα στρώμα ζητάει το σώμα αυτό είν’ το θέμα να πας στον ουρανό όταν σε φιλώ Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 38 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου με τα αληθινά Να με αγαπήσεις με ότι έχεις πια, μόνο η καρδιά μετράει πραγματικά μόνο η καρδιά Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Να με αγαπήσεις με ότι έχεις πια, μόνο η καρδιά μετράει πραγματικά μόνο η καρδιά Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Να με αγαπήσεις με ότι έχεις πια, μόνο η καρδιά μετράει πραγματικά μόνο η καρδιά Ce soir il faut danser On va tout donner Khaled Magic System no no ya pas de haine La main dans la main no no ya pas de gène On met l'ambiance Y'a pas de problème Khaled, Magic System ça c'est le son qu'on aime Partout c'est la même, pas de fatigue et c'est le thème On n'est pas fatigué Ce soir il faut danser On va tout donner Fine kayne Rnb fever ya roya ah ah ah Ca c'est une connexion Abidjan-Paris via Alger (C'est quoi ça là encore hey Tourte faut te reposer un peu) C'est chaud mino vas y mino (x8) On met l'ambiance Y'a pas de problème Khaled, Magic System ça c'est le son qu'on aime Partout c'est la même, pas de fatigue et c'est le thème On n'est pas fatigué Ce soir il faut danser On va tout donner A vélib I can fly mon frère, tu es tombé du vélo ah ah Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Κομμένα πια τα δανεικά, αν θες να ζήσεις ζήσε με τα αληθινά Να με αγαπήσεις με ότι έχεις πια, μόνο η καρδιά μετράει πραγματικά μόνο η καρδιά Ανδριάνα Μπάμπαλη «Δες καθαρά» Calogero et Passi «Face a la mer» Αν θα βγεις δε θα βγω μέσα θα κλειστώ ένα φως θα κρεμάσω για να έχω ουρανό θα κοιτώ θα γελάω θα φυσάω τον καπνό και θα λέω δεν πονάω μα βαθιά θα πονώ Η καρδιά, η καρδιά μου έτσι είναι η καρδιά θα τη βρω θα την πιάσω θα την πάρω αγκαλιά και θα βγω άλλο βράδυ με φιλιά και ποτά και θα λέω είμαι εντάξει μα δε θα’μαι καλά On ne choisit ni son origine, ni sa couleur de peau. Comme on rêve d'une vie de château, quand on vit le ghetto. Naître l'étau autour du cou comme Cosette pour Hugo. Être en treillis dans le conflit et prier le Très-Haut. Fils du C.O.N.G.O. cette haine j'ai au M.I.C.R.O. J'ai l'poids des mots. Sortir d'en bas, rêver de déchirer ce tableau Fait d'armes, de larmes, Fait de sang et sanglots. Face à la mer J'aurais dû grandir; Face contre terre J'aurais pu mourir. Je me relève, Je prends mon dernier rêve. Tous deux la même dalle Et tous deux déçus. Je prends mon dernier rêve. La sécheresse sur une terre où on ne cesse de semer, Tristesse dans des yeux qui ne peuvent pleurer. J'ai beaucoup de rêves lointains, je me suis tant rebellé, J'ai bu beaucoup de baratin et ça m'a trop saoulé. Dans la vie y a les tapes au fond et les tapes à côté, Les "T'as pas un euro ?" ou la tape à l'arrachée, Δες καθαρά για σένα υπάρχω δες καθαρά εσένα θα’χω πάντα βαθιά σαν σφαίρα στην καρδιά σαν σφαίρα στην καρδιά Κι αν με δεις κι αν σε δω έναν ξένο κοιτώ και δε θα σε γνωρίζω και δε θα σε κρατώ η ζωή μου θα κυλάει σαν βροχή σαν νερό και εγώ δε θα σ’έχω και θα λέω δεν πονώ Η ζωή, η ζωή μου θα γεμίζει μπετό ένας άνθρωπος χτίζει τον πιο ωραίο γκρεμό και θα πάω και θα πέσω και μετά θα γελώ και θα λέω δεν πονάω μα βαθιά θα πονώ ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 39 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Δες καθαρά για σένα υπάρχω δες καθαρά εσένα θα’χω πάντα βαθιά σαν σφαίρα στην καρδιά σαν σφαίρα στην καρδιά Δες καθαρά αυτή η φωνή για σένα ξεσπά, για σένα αντηχεί πιο δυνατά για σένα τραγουδά Y a l'État, les RMistes, les "t'as qu'à taffer". Si t'es en bas, faut cravacher, t'as qu'à pas lâcher. T'as pas connu ça, toi, l'envie d'empocher les patates, Être à gauche, droite, face à la mer, loin des galères ? T'as pas connu ça, l'envie de t'en sortir, distribuer des patates, Des gauches, droites, avec un air patibulaire ? Face à la mer J'aurais dû grandir; Face contre terre J'aurais pu mourir. Je me relève, Je prends mon dernier rêve. Tous deux la même dalle Et tous deux déçus. Je prends mon dernier rêve. Face à la mer C'est toi qui résistes; Face contre terre Ton nom sur la liste. De tout ton être, Cité à comparaître. C'est l'histoire de cette plume qui s'étouffe dans le goudron, D'cette matière grise dont le pays n'a pas fait acquisition, On se relève, on repart à fond, on vise le Panthéon, J'en place une à ceux qui en ont, qui rêvent consécration. La dalle, la gnaque, je l'ai comme mes potes l'ont. On veut toucher le ciel étoilé sans baisser le pantalon. Trop peu bonnes fées et trop de cendrillons. Calo-Passi 2.0.0.4. action. Face à la mer J'aurais dû grandir; Face contre terre J'aurais pu mourir. Je me relève, Je prends mon dernier rêve. Tous deux la même dalle On est tous deux déçus (Calogero) Je prends mon dernier rêve Tous deux la même dalle, On vise tous deux au-dessus Je prends mon dernier rêve On ne choisit ni son origine, ni sa couleur de peau. Comme on rêve d'une vie de château, quand on vit le ghetto. Naître l'étau autour du cou comme Cosette pour Hugo. Être en treillis dans le conflit et prier le Très-Haut. Fils du C.O.N.G.O. cette haine j'ai au M.I.C.R.O. J'ai l'poids des mots Face à la mer On veut tous grandir. Calo-Passi, Trop jeunes pour mourir. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 40 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου 6.2 ΣΤΟΙΧΟΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΑΠΟ ΙΤΑΛΙΚΑ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Κ.Μαραβέγιας και Π. Μουζουράκης « Φίλα με ακόμα» Jovanotti « Baciami Ancora» Μια τεράστια του χρόνου σπατάλη, κάτι το αδύνατο Να εφεύρεις το όνειρο, μια ζωή σε μια μέρα Μια σκηνή πέρα από την σελήνη Ένας όμορφος κόσμος, που απέχει ένα βήμα Μην ανάβεις το φως, τράβα απλά την κουρτίνα Πεταλούδες γυρνούν στην Αθήνα Πάρκα στο κέντρο, καλοκαίρι μυρίζει Μια μητέρα, μια ερωμένη, μία κόρη περιμένει Αλλάζουν όλα, αλλάζω κι εγώ Ένας μαγνήτης στο ψυγείο, ένα σημείωμα, ένα αστείο Ένα σπίτι, ένα φιλί, ένα αντίο Φίλα με ακόμα Φίλα με ακόμα Όλα τα άλλα ηχούν μακρινά Ένα αστέρι που σκάει στου ουρανού την καρδιά Φίλα με ακόμα Φίλα με ακόμα Θέλω να ‘μαι μαζί σου, να κυνηγάω μαζί σου Τα κύματα όλα της μοίρας Ένα κορίτσι χορεύει στον ουρανό, στο δωμάτιο Το δρόμο, την δουλειά, το σχολείο Μια ψυχή και άλλη μία, και μια συνομιλία Μόνο μάτια, και λέξη καμία Ένα τέλειο λάθος, μια καινούργια αρχή Ένα δάκρυ που δεν μπορεί να κρυφτεί Μια ανάσα βαθιά, για να μην τρελαθώ Μια ιστορία αγάπης, τι πιο απλό Και Θεός, και αμαρτία, κι άλλη μια ευκαιρία Για όσους δεν βρήκαν το χρόνο να ψάξουν Είναι μέσα σου η λύση, που θα τιμωρήσει Όσους δεν έχουν φτερά να πετάξουν Φίλα με ακόμα Φίλα με ακόμα Όλα τα άλλα ηχούν μακρινά Ένα αστέρι που σκάει στου ουρανού την καρδιά Φίλα με ακόμα Φίλα με ακόμα Θέλω να ‘μαι μαζί σου, να γεράσω μαζί σου Το φεγγάρι να έχουμε στρώμα Και τυχαίο και γραφτό, το μεγάλο μωρό Που παίζει με τόξο και βέλη Που χτυπάει και φεύγει, όλα τα ανατρέπει Μα ο χάρτης τον δρόμο σου δείχνει Του κρυμμένου θησαυρού, το ταξίδι τελειώνει Εκεί που είναι αδύνατον να ‘μαστε μόνοι Σε κοιτάζω στα μάτια, σαν καθρέφτες γυαλίζουν Το πιο ωραίο εαυτό μας αντικατοπτρίζουν Φίλα με ακόμα Φίλα με ακόμα Όλα τα άλλα ηχούν μακρινά Ένα αστέρι που σκάει στου ουρανού την καρδιά Φίλα με ακόμα One, due, tre, four... Un bellissimo spreco di tempo, un'impresa impossibile L'invenzione di un sogno, una vita in un giorno Una tenda al di la' della dunaUn pianeta in un sasso, l'infinito in un passo Il riflesso di un sole sull'onda di un fiume Son tornate le lucciole a Roma Nei parchi del centro l'estate profumaUna mamma, un'amante, una figlia Un impegno, una volta una nuvola scura Un magnete sul frigo, un quaderno di appunti Una casa, un aereo che volaBaciami ancora, baciami ancora Tutto il resto è un rumore lontano Una stella che esplode ai confini del cieloBaciami ancora, baciami ancora Voglio stare con te Inseguire con te Tutte le onde del nostro destinoUna bimba che danza, un cielo, una stanza Una strada, un lavoro, una scuola Un pensiero che sfugge, una luce che sfiora Una fiamma che incendia l'auroraUn errore perfetto, un diamante, un difetto Uno strappo che non si ricuce Un respiro profondo per non impazzire Una semplice storia d'amoreUn pirata, un soldato, un dio da tradire E l'occasione che non hai mai incontrato La tua vera natura, la giustizia del mondo Che punisce chi ha le ali e non volaBaciami ancora, baciami ancora Tutto il resto è un rumore lontano Una stella che esplode ai confini del cieloBaciami ancora, baciami ancora Voglio stare con te Invecchiare con te Stare soli io e te sulla lunaCoincidenze, destino, un gigante, un bambino Che gioca con l'arco e le frecce Che colpisce e poi scappa Un tesoro, una mappa, l'amore che detta ogni leggePer provare a vedere che c'è laggiù in fondo Dove sembra impossibile stare da soli A guardarsi negli occhi a riempire gli specchi Con i nostri riflessi miglioriBaciami ancora, baciami ancora Voglio stare con te Inseguire con te Tutte le onde del nostro destino Baciami ancora... ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 41 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Ραλλία Χρηστίδου « εγώ για σένα» Andriano Celantano « ancora vivo» Με ρωτάς εγώ για σένα τι θα έκανα, αν θα το `σκαγα μια μέρα απ’ τη δουλειά, αν θα το `σκαγα μια μέρα για να φύγουμε, με τ’ αυτοκίνητο για κάπου στ’ άγνωστο. Non si gioca coi sentimenti non ho giocato mai... ma se dai retta a quel che senti, quanti guai Με ρωτάς εγώ για σένα τι θα έκανα, αν θα άφηνα μια στάλα εγωισμού, αν θα σ’ άφηνα ή αν πίσω σου θα έτρεχα, ρωτάς αν θα `πεφτα για σένα στη φωτιά. Εγώ για σένα, εγώ για σένα, για σένα θα `πεφτα πιο κάτω απ’ τον καθένα. Eγώ καρδιά μου, εγώ καρδιά μου, εγώ θα σκότωνα για σένα τα όνειρά μου. Μη ρωτήσεις τι κάνω για σένα, τι χάνω, αν μπορώ να κοπώ, να καώ, να πεθάνω. Mη ρωτήσεις τι δίνω για σένα, ψυχή μου, μια στιγμή, μια βραδιά, μια ζωή, τη ζωή μου. Εγώ για σένα, εγώ για σένα, για σένα θα `πεφτα πιο κάτω απ’ τον καθένα. Eγώ καρδιά μου, εγώ καρδιά μου, εγώ θα σκότωνα για σένα τα όνειρά μου. Με ρωτάς εγώ για σένα τι θα έκανα, αν θα άφηνα μια στάλα εγωισμού, αν θα σ’ άφηνα ή αν πίσω σου θα έτρεχα, ρωτάς αν θα `πεφτα για σένα στη φωτιά. Μη ρωτήσεις τι κάνω για σένα, τι χάνω, αν μπορώ να κοπώ, να καώ, να πεθάνω. Mη ρωτήσεις τι δίνω για σένα, ψυχή μου, μια στιγμή, μια βραδιά, μια ζωή, τη ζωή μου. Εγώ για σένα, εγώ για σένα για σένα θα `πεφτα πιο κάτω απ’ τον καθένα. Eγώ καρδιά μου, εγώ καρδιά μου, εγώ θα σκότωνα για σένα τα όνειρά μου io non volevo ferir nessuno eppur l'ho fatto sai chissà cosa darei... ma è troppo tardi ormai ciò che è riamasto, quel che c'è io l'ho già dato a te e ho ricevuto, lo sai anche tu molto di più tu sei arrivata quando io non ti aspettavo ormai sei la mia vita tu... tutte le donne tu... Ancora vivo sì, ancora vivo esagerato dentro e invece fuori schivo emozionato, innamorato ma con un fondo opaco un poco addolorato mi piove dentro il tetto è aperto il mio passato chissà com'è non ha il coperchio ma io ti amo tu non sei sola, la tua presenza adesso quanto mi consola... L'entusiasmo che avevo quan'ero bambino ogni tanto ritorna e mi esplode nel cuore specialmente se a volte mi vieni vicino e mi sento arrivare ondate d'amore Ancora vivo sì, ancora vivo esagerato dentro e invece fuori schivo emozionato, innamorato ma con un fondo opaco un poco addolorato Non si gioca coi sentimenti non ho giocato mai... ma se dai retta a quel che senti, quanti guai io non volevo ferir nessuno eppur l'ho fatto sai chissà cosa darei... ma è troppo tardi ormai ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 42 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Ε. Ζουγανέλη και Π. Μουζουράκης « Φεύγω για μένα μια φορά» Irene Grandi «Lasciala Andare» Και τώρα πως φεύγουνε το βήμα πως κάνουνε μπροστά τα μάτια πως κλείνουνε σ’ ότι αγάπησε η καρδιά είναι η μεγάλη ώρα να πεις το μένω ή το ζω στη πόρτα απλώνω τα χέρια και θα βγω È incontrollabile, imprevedibile ma così labile, leggero come nuvole Φεύγω για μένα μια φορά Μια φορά για μένα Μα όπου κι αν πάω η καρδιά με γυρνάει σε σένα Και τώρα πως φεύγουνε που εγώ δε σου έφυγα ποτέ το σώμα πως λύνουνε να τρέξει για το μεγάλο ναι όσο ήμουνα μαζί σου ένιωθα μοναξιά μα τώρα, τώρα είμαι μόνη αληθινά Φεύγω για μένα μια φορά Μια φορά για μένα Μα όπου κι αν πάω η καρδιά με γυρνάει σε σένα Αυτά είναι τα δύσκολα Αυτά είναι τα δυνατά Να πεις για μια φορά δε γυρίζω αληθινά Αυτά είναι τα δύσκολα Αυτά είναι τα απίστευτα Να πεις για μια φορά θα τραβήξω αντίθετα In mezzo alle pagine di questo mio libro ci sei tu davvero difficile lasciare i ricordi andare giù quasi sicuramente tu mi dirai di no ti chiedo solo un istante, ancora un po' Lasciala andare come va come deve andare è una cometa che sa già dove illuminare Sarà l'abitudine sarà che ogni giorno eri con me indimenticabile ancora mi vieni in mente così incessantemente come una goccia che cade leggera ma scava dentro me Lasciala andare come va come deve andare è una cometa che sa già dove illuminare È incontrollabile, imprevedibile troppo indelebile nelle mie molecole e così stabile, irriducibile ma così labile, leggero come nuvole È incontrollabile, imprevedibile troppo indelebile nelle mie molecole e così stabile, irriducibile ma così labile, leggero come nuvole Lasciala andare come va come deve andare è una cometa che sa già dove illuminare Lasciala andare.. Δήμητρα Γαλάνη και Γιώργος Καραδήμος « Σε θέλω εδώ» Andrea Bocelli ft Giorgia «Vivo per lei» Σε θέλω εδώ για να μπορώ όλα όσα ζω να’ναι δικά μου να’σαι πληγή απ’την πληγή Vivo per lei da quando sai La prima volta l'ho incontrata Non mi ricordo come ma Mi entrata dentro e c'è restata ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 43 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου να’σαι χαρά απ’τη χαρά μου να’σαι εδώ γιατί η ζωή με ένα σώμα δεν αρκεί σε θέλω εδώ για να υπάρχω Σε θέλω εδώ για να μπορώ να’χω έναν άνθρωπο δικό μου με τη σιωπή να του μιλώ όπως μιλάω στον εαυτό μου και να μοιράζομαι στα δυο τ’άστρα το χρώμα το λεπτό ότι κι αν γίνει καρδιά μου εσύ να’σαι εδώ Να μπορώ να σ’αγαπήσω να μπορώ να σε μισήσω με το βλέμμα να σου δείξω χωρίς να μιλήσω τι θέλω να πω Σε θέλω εδώ να σε κοιτώ να σε ξυπνώ να σε κοιμίζω σε θέλω εδώ για να μπορώ κάτι από αγάπη να θυμίζω να’σαι εδώ γιατί η ζωή με ένα σώμα δεν αρκεί ότι κι αν γίνει καρδιά μου εσύ να’σαι εδώ Να μπορώ να σ’αγαπήσω να μπορώ να σε μισήσω με το βλέμμα να σου δείξω χωρίς να μιλήσω τι νιώθω Σε θέλω εδώ γιατί η ζωή με ένα σώμα δεν αρκεί ό,τι κι αν γίνει σε θέλω σε θέλω εδώ σε θέλω εδώ Μ. Χατζηγιάννης και Δ. Ολυμπίου « να σουν αλλιώς» ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Vivo per lei perche' mi fa Vibrare forte l'anima Vivo per lei e non un e' peso Vivo per lei anch'io lo sai E tu non esserne geloso Lei e' di tutti quelli che Hanno un bisogno sempre acceso Come uno stereo in camera Di chi da solo e adesso sa Che anche per lui, per questo Io vivo per lei E' una musa che ci invita A sfiorarla con le dita Attraverso un pianoforte La morte lontana Io vivo per lei Vivo per lei che spesso sa Essere dolce e sensuale A volte picchia in testa ma E' un pugno che non fa mai male Vivo per lei lo so mi fa Girare di citta' in citta' Soffrire un po' ma almeno io vivo E' un dolore quando parte Vivo per lei dentro gli hotels Con piacere estremo cresce Vivo per lei nel vortice Attraverso la mia voce Si espande e amore produce Vivo per lei nient'altro ho E quanti altri incontrero' Che come me hanno scritto in viso: Io vivo per lei Io vivo per lei Sopra un palco o contro a un muro... Vivo per lei al limite ...Anche in un domani duro Vivo per lei al margine Ogni giorno Una conquista La protagonista Sara' sempre lei Vivo per lei perche' oramai Io non ho altra via d'uscita Perche' la musica lo sai Davvero non l'ho mai tradita Vivo per lei perche' mi da Pause e note in liberta' Ci fosse un'altra vita la vivo La vivo per lei Vivo per lei la musica Io vivo per lei Vivo per lei e' unica Io vivo per lei Io vivo per lei Io vivo Per lei Mia martini e Roberto Murolo « Cu’ mme» Σελίδα 44 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου Τρέχει η ζωή όμως λείπεις εσύ κι ούτε ξέρω γιατί και πώς λείπεις εσύ η πληγή μου κρυφή κι εγώ λιώνω ζεστός πηλός πριν πεις το γεια πριν χορτάσεις φιλιά δεν αντέχεται ο χωρισμός... Scinne cu mme 'nfunn''o mare a truva' chillo ca nun tenimmo cca' Αχ, να 'σουν αλλιώς αλλιώς απ' ό,τι σε έχει φτιάξει ο Θεός ο δρόμος της καρδιάς σου να 'ταν ανοιχτός ναι, να 'σουν αλλιώς στου έρωτα το τέλος να 'σουν ουρανός κι ο πόθος σου για μένα να 'ταν ζωντανός. Guarda stu mare ca ce 'nfonne e paure sta cercanne e ce 'mbara'. Πέφτει η σιωπή κι ούτε μία ευχή κι ούτε ένα άστρο για οδηγός κι αν σ' αγαπώ ,κι αν φωνάζω καιρό πια δε βλέπω κανένα φως πριν πεις το γεια πριν χορτάσεις φιλιά δεν αντέχεται ο χωρισμός. . . Αχ, να 'σουν αλλιώς αλλιώς απ' ό,τι σε έχει φτιάξει ο Θεός ο δρόμος της καρδιάς σου να 'ταν ανοιχτός ναι, να 'σουν αλλιώς στου έρωτα το τέλος να 'σουν ουρανός κι ο πόθος σου για μένα να 'ταν ζωντανός. Viene cu' mme e accumincia a capi' comm'e' inutile sta' a suffri' Ah comme se fa' a da' turmiento all'anema ca vo' vula' si tu nun scinne a ffunne nun 'o puo' sape' No, comme se fa' a da' piglia' sultanto 'o male ca ce sta' e ppo' lassa' stu core sulo in miezz a via Saglie cu 'mme e accumincia a canta' 'nziem''e nnote che ll'aria da' Senza guarda' tu continua a vula' mentre 'o viento ce porta lla' Addo' ce stanno 'e parole cchiu' belle che te piglie pe' mbara' Ah comme se fa' A da' turmiento all'anema ca vo' vula' si tu nun scinne a 'nfunne nun 'o puo' sape' No, comme se fa' a da' piglia' sultanto 'o male ca ce sta' e po' lassa' 'stu core sulo 'nmiez''a via Ah comme se fa' a da' turmiento all'anema ca vo' vula' si tu nun scinne a 'nfunne nun 'o puo' sape' No, comme se fa' a da' piglia' sultanto 'o male ca ce sta' e ppo' lassa' stu core sulo in miezz a via Θάνος Καλλίρης « Το νου σου κύριε οδηγέ» Laura Pausini « la solitudine» Έντεκα το βράδυ, φεύγω απ’ τη δουλειά και αρχίζω να παλεύω με την μοναξιά Marco se n'è andato e non ritorna più Il treno delle 7:30 senza lui ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 45 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου και μέσα στο λεωφορείο της γραμμής μετράω τα φανάρια της διαδρομής È un cuore di metallo senza l'anima Nel freddo del mattino grigio di città Επάνω στο ταμπλό σου γράφουν τα παιδιά μπαμπά, μην τρέχεις κι η μαμά χαμογελάει σε μια φωτογραφία όλους σας φιλάει στην άκρη του καθρέφτη η Παναγιά A scuola il banco è vuoto, Marco è dentro me È dolce il suo respiro fra i pensieri miei Distanze enormi sembrano dividerci Ma il cuore batte forte dentro me Το νου σου, κύριε οδηγέ γλιστράω στις χειρολαβές και από το σπίτι της μπροστά όταν περνάς, μην σταματάς Δεν κατεβαίνω πια εδώ κι ας ξέρει πως την αγαπώ Μέσα απ’ τα λάθη τα πολλά μαθαίνω πρώτη μου φορά πως είναι η μοναξιά Chissà se tu mi penserai Se con i tuoi non parli mai Se ti nascondi come me Sfuggi gli sguardi e te ne stai Rinchiuso in camera e non vuoi mangiare Stringi forte al te il cuscino Piangi non lo sai Quanto altro male ti farà la solitudine Ουρές στα σινεμά και ο κόσμος στην πλατεία στην στάση μια παρέα ψάχνει για ταινία και δίπλα ένας παππούς με όλα απορεί πως άλλαξε η νύχτα την παρασκευή Marco nel mio diario ho una fotografia Hai gli occhi di bambino un poco timido La stringo forte al cuore e sento che ci sei Fra i compiti d'inglese e matematica Δε θέλω να κατέβω απ’ το λεωφορείο το άδειο μου το σπίτι θα `ναι πάλι κρύο και πάνω στον καινούργιο άσπρο καναπέ να βλέπω τους λεκέδες του καφέ Tuo padre e suoi consigli che monotonia Lui col suo lavoro ti ha portato via Di certo il tuo parere non l'ha chiesto mai Ha detto un giorno tu mi capirai Το νου σου, κύριε οδηγέ γλιστράω στις χειρολαβές και από το σπίτι της μπροστά όταν περνάς, μην σταματάς Δεν κατεβαίνω πια εδώ κι ας ξέρει πως την αγαπώ Μέσα απ’ τα λάθη τα πολλά μαθαίνω πρώτη μου φορά πως είναι η μοναξιά Σαββατοκύριακο στο luna park μαζί με τα παιδιά να με ρωτάνε αν την αγαπάω ακόμα την μαμά Το νου σου, κύριε οδηγέ γλιστράω στις χειρολαβές και από το σπίτι της μπροστά όταν περνάς μην σταματάς Δεν κατεβαίνω πια εδώ κι ας ξέρει πως την αγαπώ ήρθε ο καιρός να δω και `γω καλά πως είναι η μοναξιά ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Chissà se tu mi penserai Se con gli amici parlerai Per non soffrire più per me Ma non è facile lo sai A scuola non ne posso più E i pomeriggi senza te Studiare è inutile tutte le idee Si affollano su te Non è possibile dividere La vita di noi due Ti prego aspettami amore mio Ma illuderti non so La solitudine fra noi Questo silenzio dentro me È l'inquietudine di vivere La vita senza te Ti prego aspettami perché Non posso stare senza te Non è possibile dividere La storia di noi due Σελίδα 46 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η παρούσα ερευνητική εργασία είχε ως θέμα τη μουσική και τη σημασία της για τον άνθρωπο. Η μουσική έχει διαχρονική παρουσία στη ζωή του ανθρώπου και αυτό φανερώνει το πρωτεύοντα ρόλο της μουσικής. Η μουσική είναι μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Με τη μουσική εκφράζουμε τα συναισθήματα μας, τις σκέψεις μας, τους προβληματισμούς μας. Η μουσική εκφράζει την κάθε εποχή. επιπλέον η μουσική έχει θερεπευτικές ιδιότητες. Είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας. Αν και η ελληνική μουσική έχει μεγάλη ιστορία από τους αρχαίους χρόνους, στη σημερινή εποχή δέχεται έντονες επιδράσεις από την ξένη μουσική. Το φαινόμενο αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ελληνικής μουσικής και τη δημιουργία εφήμερων κομματιών χωρίς διαχρονικό χαρακτήρα. Παρόλα αυτά, η μουσική έχει σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Αδιάσυστη απόδειξη αποτελεί εξάλλου το γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να φανταστεί μια ζωή χωρίς μουσική. ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 47 Ερευνητική Εργασία – Α΄ Λυκείου ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΙΣΤΟΓΡΑΦΙΑ - http://el.wikipedia.org/wiki/% Italianogr.blogspot Tralala.gr Chanson.pblogs.gr Lyricstranslate.com http://bletsas.gr/music-in-your-life/ http://www.protagon.gr/ http://ar8ra.blogspot.gr/2009/11/music.html http://www.impantokratoros.gr/9FF8E634.el.aspx http://www.storybox.gr/index.php/health/medical/343-mousikotherapeia http://www.psyline.gr/members/ http://youngpeopleandmusic.wordpress.com/ http://music-evolution.eu/ http://www.mousikorama.gr/site/announcements/music-articles/ http://www.musicheaven.gr/ www.otherside.gr/2011/11/polutimos-rolos-mousikis-sti-zwi-mas www.sigmalive.com/simerini/news/local/ www.axortagos.gr/politimos-rolos-tis-mousikis-sti-zoi-mas.htm www.geamusic.gr/ ΓΕ.Λ Ανδρίτσαινας Σελίδα 48
© Copyright 2024 Paperzz
