T.C.
MİLLÎ SAVUNMA BAKANLIĞI
HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI
HARİTA YÜKSEK TEKNİK OKULU
ANKARA
BAKIM BİLGİSİ
DERS NOTLARI
Ulş.Ütğm. Tayfun ERDOĞAN
ANKARA
2002
HİZMETE ÖZEL
İÇİNDEKİLER
1. ORDU BAKIM SİSTEMİ
a.
b.
c.
d.
BAKIM SORUMLULUKLARI
TANIMLAR
BAKIM PRENSİPLERİ
BAKIMIN BÖLÜMLERİ
2. BİRLİK BAKIMI
a. BİRİNCİ KADEME BAKIM ESASLARI
b. GÜNLÜK KORUYUCU BAKIM,SAFHALARI,ESASLARI
c. HAFTALIK BAKIM, SAFHALARI,ESASLARI
d. İKİNCİ KADEME BAKIM ESASLARI
e. BAKIM FAALİYETLERİNDE KULLANILAN İKMAL FORM VE
KAYITLARI
f. BAKIM GÖSTERİSİ
3. ARAÇ BAKIMI İLE BENZİNLİ VE DİZEL MOTORLARIN
ÖZELLİKLERİNİ
a. MOTORLARIN TARİFİ VE SINIFLANDIRILMASI
b. BENZİNLİ VE DİZEL MOTORLARIN ÖZELLİKLERİ
c. ARACIN DONANIMLARI
(1) SOĞUTMA VE ISITMA DONANIMI
(2) ATEŞLEME VE AYDINLATMA DONANIMI
(3) YAKIT VE EGZOZ DONANIMI
(4) YAĞLAMA DONANIMI
(5) ASKI VE YAYLANMA(SÜSPANSİYON ) DONANIMI
(6) GÜÇ AKTARMA ORGANLARI
(7) DİREKSİYON SİSTEMİ
(8) FREN VE KAYMAYI ÖNLEYİCİ SİSTEMLER
d. ARAÇ ÜSTÜ YAYINLAR VE TEÇHİZAT
4. ARAÇ KULLANMA ESASLARI
a. ARACIN GÖREVE HAZIRLANMASI
b. ASKERİ ARAÇ SÜRÜCÜSÜNÜN VE ARAÇ KOMUTANININ
GÖREV VE SORUMLULUKLARI
c. MOTORLARIN ÇALIŞTIRILMASI ESNASINDA MEYDANA
GELEBİLECEK ARIZALAR
d. ARAÇLARIN EMNİYETLE KULLANILMASI
e. ARAÇ ARIZALANDIĞINDA YAPILACAK İŞLEMLER
f. HOR KULLANMA
5. ASKERİ ARAÇLARDAN YARARLANMA ESASLARI
6. DİĞER SINIF ORDU MALLARININ KULLANIM VE BAKIMI
HİZMETE ÖZEL
ii
HİZMETE ÖZEL
1. ORDU BAKIM SİSTEMİ
GİRİŞ :
TSK da bulunan ordu malları belli bir usule uygun olarak temizlenir,kontrol edilir,kullanılır ve
kullanım sonrası bakımları yapılır.Uzun yıllar ordu malının kullanılabilmesi için bakım sisteminin büyük bir
değeri ve yeri vardır.
a. BAKIM SORUMLULUKLARI
(1) Komutan Sorumluluğu :
Bütün komutanlar birliklerinin kuruluşunda bulunan veya emrine verilen malzeme ve teçhizatın hizmete
hazır durumda bulundurulmasından sorumludur. Ayrıca;
(a) Birliğe ait malzeme ihtiyaçlarının tespitinden, tedarikinden, dağıtımından
ve muhafazasından,
(b) Yetki dışı malzeme bulundurulmamasını sağlamaktan,
(b) Birliği dahilindeki muhasebe kayıtlarının ilgili talimatlar esaslarına göre
tutulmasından,
(ç) Birlikte bulunan malzemelerin işe yarar durumda bulundurulmasından ve usulüne
uygun bakım ve kullanılmasından sorumludur. Yukarıdaki sorumlulukların ihlali neticesinde ordu malının
kaybolması, hasara uğraması ve tahrip edilmesi halinde komutan mali sorumluluk taşır.
(2) Muhasebe Sorumluluğu :
(a) Sayman Muhasebe Sorumluluğu :
Birlik ve kurumları desteklemek maksadıyla elde bulundurulan malların giren, çıkan ve mevcut
miktarlarını gösteren hesapları ve bununla ilgili kayıtları tutma mecburiyetidir.
(b) Birlik Muhasebe Sorumluluğu :
Birlik ve kurum mallarının sayman muhasebesinden ayrı olarak kayıtlarının KKY 310-6 (67-2A)
Birlik İkmal Yönergesi esaslarına göre tutulmasıdır.
(3) Direkt Sorumluluk (Mal Sorumluluğu) :
Komutanlık sorumluluğundan farklı bir sorumluluk olup bir şahsın ister korumasında ister
kullanımında ve isterse depoda olan bir ordu malının bakım ve muhafazası için özel olarak görevlendirilmesi
demektir. Bu şahsın el senedi üzerinde bulunan imzası teslim aldığı malların bakım ve muhafaza
sorumluluğunu yüklendiği anlamına gelir.
Görevi nedeniyle direkt sorumluluğu bulunan Bl., Bt. ve müstakil takım astsubayları aynı zamanda
birliğine ait malların bakım ve muhafaza sorumluluğunu da yüklenmiş olur.
Görevin devredilmesi esnası0nda, ordu malını teslim alan ve teslim eden arasında malların envanteri
yapılır.
Bir bölük, batarya ve müstakil takımda alay veya tabur ikmal subayı veya astsubayına karşı yalnız bu
birliklerin bölük, batarya ve müstakil takım astsubayları direkt olarak sorumludur. Ancak kendisine direkt
sorumluluk verilen Bl., Bt. ve müstakil takım astsubayı ,birlik komutanının (Tb.K., Bl.K., Tk.K.vs.) emriyle
kadro görevi esas olmak şartıyla (Tk., Ks.K. vs.) ordu malının daha iyi korunması, bakım ve muhafazası
için bölük, batarya ve müstakil takımda bulunan subay ve astsubaylardan birine veya bir kaçına yada
malzemeyi kullanan diğer personele zimmetinde bulunan ordu mallarının tamamını veya bir kısmını el
senedi veya başka bir belge ile teslim edebilir. Bölük, batarya veya müstakil takým içerisinde kendisine el
senedi veya başka bir belge ile ordu malı teslim edilen personel Bl., Bt. Veya müstakil takım astsubayına
karşı direkt sorumludur. Bununla beraber birliğin her ferdi devlet malına karşı şahsi sorumluluk taşır.
HİZMETE ÖZEL
1
HİZMETE ÖZEL
Bölük, batarya ve müstakil takım komutanları (müstakil takıma İkm. Astsb. veya Tk. Astsb. ataması
yapılmama durumu hariç) direkt sorumluluk taşımaz.
(4) Şahsi Sorumluluk :
Hizmet maksadıyla kullanılması, bakım ve muhafazası için bir şahsa el senedi veya başka bir belge
ile teslim edilen ordu malının bu şahıs tarafından bakım ve muhafaza edilmesi mecburiyetidir.
(5) Mali Sorumluluk :
Normal kullanma ve yıpranma dışında hasara uğrayan ve tahrip olan devlet mallarına karşı direkt
sorumluluk taşıyan şahısların sahip olduğu sorumluluktur. Bu gibi şahıslar ancak astlarının sorumluluklarını
tespit ve ibraz etmekle veya kimsenin kusuru ve kastı olmadığını ispat etmekle sorumluluktan kurtulurlar.
b. TANIMLAR
(1) Bakım :
Ordu malını hizmete elverişli durumda tutmak veya hizmete elverişsiz durumda bulunan ordu malını
hizmete elverişli duruma getirmek için yapılan işlerdir.
Bu işler; temizleme, muayene, deneme, hizmete hazırlama, yağlama, ayarlama ve sıkıştırma
faaliyetlerini ve hizmete elverişlilik derecesine göre sınıflandırma, tamir,yenileştirme, tadilat ve parça
yenileştirme hususlarını ihtiva eder.
(2) Onarım :
Hizmete elverişsiz malzemenin hizmete elverişli duruma getirilmesi için yapılan faaliyetlerdir.
(3) Bakım Kademesi :
Bakım faaliyetlerinin kolaylaştırılması ve teknik sorumluluklarının belirtilmesi için personel ehliyeti,
set ve avadanlık, ikmal maddeleri ve zaman unsurunun da dikkate alınarak kurulmuş olan ordu bakım
sisteminin teknik yönden ayrılmış bir bölümüdür.
(4) Koruyucu Bakım :
Ordu malının çalışır durumda bulunmasını sağlamak ve arızaların daha başlangıç halinde iken
meydana çıkarılarak giderilmesini temin gayesiyle periyodik olarak yapılan muayene, hizmete hazırlama ve
basit onarım işlerini kapsayan bir sistemdir.
(5) Yağlama Emri :
Ordu malının bakım ve çalıştırılması sırasında
(a) Yağlanması gereken yerlerin tespitini,
(b) Hangi cins yağla yağlanacağını,
(c) Yağlama periyotlarını (zaman, kilometre,mil,yakıt sarfiyatı veya çalışıma saati
olarak) ve
(d) Usullerini belirten form veya yayınlardır.
YE (Yağlama Emri) veya LO (Lubrication Order) rumuzlar ı ile ifade edilir.
(6) Tadilat :
Ordu malının mevcut özelliklerinden bazılarını ihtiyaca göre düzeltmek veya imalat
gidermek için yapılan işlerdir. Tadilat yapılmasına ait yetki K.K.K.lığınca verilir.
(7) İdari Depolama :
HİZMETE ÖZEL
2
hatalarını
HİZMETE ÖZEL
Bir birlikte bulunan araç, silah ve gereçlerin bakım personelinin azlığı veya bu malzemelerin
ihtiyaçtan fazla olması halinde üst komutanlığın müsaadesi ile depolanmasıdır.
(8) Birlik Bakım Yükü :
Bir birlik veya kurumun ikinci kademesinde yetkisi dahilindeki bakım ve onarımları yapabilmesi için
bulundurmasına yetki verilen tamir parçalarıdır.
(9) Yetki :
Görevlerin başarılabilmesi için birlik ve kurumlara verilen ve TMK, tahsis listesi ve ikmal
kataloglarında gösterilen elde bulundurma, stok yapma ve kullanabilme iznidir.
(10) Tüketilebilen (Sarf edilebilen) Ordu Malı :
Kullanma sonucu tamamen yok olan, kullanım esnasında şekil veya niteliğini yitiren ve onarılmak
suretiyle tekrar kullanımı mümkün olmayan mallardır. (Benzin, platin, boya gibi.)
(11) Tüketilemeyen (Sarf edilemeyen) Ordu Malı :
Kullanma sonucu yok olmayan, kullanım esnasında şekil ve niteliğini yitirmeyen,uzun bir süre
kullanılabilen ve arızalandığında onarılarak tekrar hizmete sokulabilen mallardır. (Araç, silah, telsiz,
jeneratör, pense, tornavida gibi.)
(12) Onarılabilen (Kurtarılabilen) Ordu Malı :
Kullanma sonucu yok olmayan, kullanım esnasında şekil ve niteliğini yitirmeyen,uzun bir süre
kullanılabilen, arızalandığında onarılarak tekrar kullanılabilen tamir parçalarıdır.
(Tamir parçaları, marş motoru, köprü, motor, şanzıman, akü, lastik gibi.)
(13) Onarılamayan (HEK) Ordu Malı :
Çeşitli nedenlerle onarımı teknik olarak mümkün olmayan veya onarılabilecek durumda olup da
onarımı ekonomik olmayan ve bu nedenlerle kaydı silinen mallardır. (Bir mal için yapılacak onarım giderleri
o malın piyasa değerinin (rayiç bedelinin) % 75'inden fazlaysa mal onarılmaz, kaydı silinir.)
c. BAKIM PRENSİPLERİ :
(1)
Birlik subay ve astsubayları ile teknik personel bakım bilgisine sahip olmalıdır.
(2)
Bakım, malzemesi daima hizmete elverişli olarak muhafaza için yerinde ve zamanında
yapılmalıdır.
(3)
Bakım mümkün olan en ast bakım kademesinde yapılmalıdır.
(4)
Bakım faaliyetlerinin devamlılığı için üst ve ast kademeler ile koordine ve irtibat
devam ettirilmelidir.
(5)
Bakımın derecesi taktik durumla ahenkli olarak; zamana, eldeki mevcut setlere,
ehliyetli personele, bakım tesislerine ve ikmal maddelerine bağlı olarak tespit edilmelidir. Bu konudaki yetki
Ord. Bl. veya Ord. Tb. K.lıklarınca verilir.
(6)
Bakım stoklarına önem verilmelidir.
(7)
Yetki dışı bakım ve onarım yapılmamalıdır.
(8)
Çabuk onarılamayan malzemeler faal olanı ile değiştirilmelidir.
(9)
Bakım dışındaki hizmetlerin, bakım hizmetini sekteye uğratmasına müsaade
edilmemelidir.
(10) İkmal ve bakım birbirine bağlıdır.
HİZMETE ÖZEL
3
HİZMETE ÖZEL
"İYİ MUAYENE ET. GEREKSİZ TAMİR YAPMA !"
ç. BAKIMIN BÖLÜMLERİ :
Bakım faaliyetleri, birlik bakım personeli tarafından yapılan basit koruyucu bakım
usullerinden, depo bakım tesislerinde yapılan karmaşık tamir ve yenileştirmeye kadar değişir. Tecrübeler
malzemenin herhangi bir parçasına tatbik edilecek bakımın belirli bir komutanlık kademesine verilmesinin
gerektiğini göstermiştir. Bu uygulamada, ilgili komutanlığın esas görevi, özelliği, hareket kabiliyeti ile
teknik personelin, alet ve avadanlıkların, tesis, teçhizatın ve tamir parçalarının ekonomik şekilde dağıtımı
hususları ve işin yapılması için mevcut zaman esas alınır. Bakım öncelikle; idari bölüm ve teknik bölüm
olmak üzere ikiye ayrılır.
(1)
İdari Bölüm : İdari yönden komutanlık görev ve sorumlulukların belirtilmesi
maksadıyla bakım üç büyük kategoriye ayrılmıştır.
(a)
Birlik bakımı (koruyucu bakım)
(b)
Sahra bakımı
(c)
Depo bakımı
(2)
Teknik Bölüm : Yapılacak işlerin kolaylaştırılması, teknik sorumlulukların
belirtilmesi ve daha fazla elastikiyetin sağlanması maksadıyla bakım hizmeti beş kademeye bölünmüştür.
(a)
Birinci kademe
(b)
İkinci kademe
(c)
Üçüncü kademe
(ç)
Dördüncü kademe
(d)
Beşinci kademe
Her kademedeki bakımın yapılması sorumluluğu kabiliyet ve imkanları ile dengeli olarak birlik
veya kurumun kademelerine verilmiştir. Alt kademe, üst kademeye ait faaliyeti bir üst kademe birlik
komutanının yetki vermesi halinde yapabilir. Alt kademelere ait bakım faaliyetleri ise ehliyetli personel
noksanlığı, tesis, set ve avadanlıkların ve zamanın yetersizliği halinde üst kademeden teknik yardım talep
edilerek yerine getirilebilir. Kademelerin sahip oldukları bakım yetkileri Kara Kuvvetleri Komutanlığınca
hazırlanan KKKL 314-5 K.K. Kademe Yetkileri Broşüründe ayrıntılı olarak verilmiştir.
Birlik bakımı, Sahra bakımı ve Depo bakımı olarak üç büyük kategoriye ayrılan idari bölüm,
teknik sorumlulukların belirtilmesi için aşağıdaki şekilde kademelere ayrılır.
(1)
Birlik Bakımı : Kullanan birliğin kendi malzemesi üzerinde yapmaya yetkili ve
sorumlu kılındığı bir bakım şeklidir. Bu bakım, normal olarak; muayene, temizleme, hizmete hazırlama,
yağlama, sıkıştırma, lüzumlu ayarların yapılması, yetki dahilinde küçük onarım ve tamir parçalarının
değiştirilmesini kapsar. 1 nci ve 2 nci kademeler tarafından ifa edilir.
(a)
Birinci Kademe : Malzemeyi kullanan şahıs, operatör veya mürettebat
tarafından yapılan bir bakımdır. Uygun kullanma, çalıştırma, muhafaza, hizmete hazırlama, gözle ve elle
muayene, sıkıştırma, temizleme, ayarlama, yağlama ve bütünleme işleri ile ilgili olup K.K. Kademe Yetkileri
Broşüründe belirtilmiş ise parça değiştirmelerini ihtiva eder.
(b)
İkinci Kademe : Özel olarak teknik eğitime tabi tutulmuş personel tarafından
yapılan bir bakım seviyesidir. Bu personel sınıfı tarafından yetiştirilir. Mevcut TMK'lar ve ilgili yayınlar; bu
HİZMETE ÖZEL
4
HİZMETE ÖZEL
kademeye birinci kademenin başaramayacağı bakım faaliyetlerini yapmaya yarayacak uzman personel, ilave
avadanlıklar, lüzumlu tamir parçaları, diğer ikmal maddeleri ve ölçü aletleri tahsis eder.
(2)
Sahra Bakımı : 3 ncü ve 4 ncü kademeler tarafından yapılan bir bakım seviyesidir. Bu
bakım kategorisinin faaliyeti hizmete elverişsiz tamir parçalarının onarım veya değiştirilmesi hususlarını
ihtiva eder.
(a)
Üçüncü Kademe : Direkt destek birliğinde bulunan, branşının eğitimini
görmüş teknik personel tarafından, ilgili teknik yayın ve K.K. Kademe Yetkileri Broşüründe belirtilen
faaliyetlerin yapıldığı bakım seviyesidir. 3 ncü kademeler gerektiğinde temas ekipleri ve seyyar ekipler
görevlendirmek suretiyle desteklediği birliklere bakım desteği sağlarlar. Hareket kabiliyetleri yüksektir.
Hareket kabiliyetlerinin sınırlandırılmaması için ikmal ve bakımla ilgili tüm malzeme ve teçhizat mobil hale
getirilmelidir.
(b)
Dördüncü Kademe : Ast bakım kademelerini desteklemek üzere yarı seyyar
veya sabit tamirhaneler halinde teşkil edilmiş birlikler tarafından, ilgili teknik yayınlarda belirtilmiş olan
faaliyetlerin yapıldığı bakım seviyesidir. Bu bakım Ord. IV ncü kademe Komutanlıklarında yapılır. Ast
kademelere nazaran daha çok ve çeşitli tamir parçası, avadanlık ve aletler bulundurulur.
(3)
Depo Bakımı : Tamir parçalarının (parça, komple parça, düzen), bütün malların
(Komple malzeme) ve birleştirilmiş bütün malların (Komple kombine malzeme) tam yenileştirilmeye tabi
tutulduğu bir bakım seviyesidir. Amaç, hizmete elverişli malzeme miktarını arttırmak ve alt bakım
kademelerini daha fazla miktarda teçhizat ve teknik personel kullanarak desteklemektir. Depo bakımı aynı
zamanda bakımın en yüksek kademesini teşkil eden, beşinci kademeyi ihtiva eder.
Beşinci Kademe : Tamir parçalarının, bütün malların (komple
malzeme) birleştirilmiş bütün malların (Komple kombine malzeme) avadanlık ve aletlerin yenileştirilmeye
tabi tutulduğu ve yenileştirme faaliyetleri için ihtiyaç olan parçaların imal edildiği bir bakım seviyesidir.
Normal olarak yenileştirdiği malzemeleri stoklara iade suretiyle ikmali destekler. Yetki verilen ikmal
maddelerinin imalatını yaparlar. Bu kademe aynı zamanda, ast kademelerin yetkisi dışındaki teknik
kalibrasyon hizmetlerini de yapar.
HİZMETE ÖZEL
5
HİZMETE ÖZEL
BEŞİNCİ KADEME BAKIM SORUMLULUĞUNA SAHİP DEPO BAKIMI YAPAN
FABRİKALAR
1009
Ana Tamir Fb.Md. lüğü
- KAYSERİ
1010
“
“
“
- ARİFİYE
1011
“
“
“
- ANKARA
1012
“
“
“
- BALIKESİR
1013
“
“
“
- TUZLA/BALIKESİR
ÜÇ VE DÖRDÜNCÜ KADEME BAKIM SORUMLULUĞUNA SAHİP SAHRA BAKIMI YAPAN
FABRİKALAR
1100
Ağır Bakım ve Tamir Fb.Md. lüğü
1102
“
“
“
- GELİBOLU
1105
“
“
“
-ÇORLU
1115
“
“
“
-ADAPAZARI
1206
“
“
“
-İSKENDERUN
1300
“
“
“
-ERZİNCAN
1308
“
“
“
-ELAZIĞ
1309
“
“
“
-ERZURUM
1400
“
“
“
-İZMİR
1500
“
“
“
-ANKARA
1600
“
“
“
-KONYA
1207
“
“
“
-DİYARBAKIR
HİZMETE ÖZEL
6
- ZEYTİNBURNU/İST.
HİZMETE ÖZEL
BAKIMIN İDARİ VE TEKNİK YÖNDEN BÖLÜMLENMESİ
İDARİ
BÖLÜM
TEKNİK BÖLÜM
BİRİNCİ KADEME
BAKIM
PERSONELİ
BAKIM YERİ
AMACI
Malzemeyi
Malzemenin
kullanan
bulunduğu yer.
personel veya
mürettebat
BİRLİK
BAKIMI
Koruyucu
bakım
Birinci
Kısım
İkinci
İKİNCİ
kısım
KADEME
İkinci kademe
Birinci sınıf
Çadır sundurma
bakım yeri
bakım yeri
SORUM GÖREV VE
LULUK YETKİLERİ
a-Muayene
b-Bütünleme
c-Sıkıştırma
d-Yağlama
e-Temizleme
f-Yetki
içi
basit değişBirlik
tirme ve akomutanı
yarları yapkurum
ma
amiri
a-Ordu malı
nın periyodik
olarak bakım-
İkinci kademe İkinci kademe
ikinci kısım
bakım yeri.
personeli
larını yapmak
altı aylık
b-yetkisi dahilindeki onarımları yapmak.
c-Görevlerini
seyyar olarak
yapmak.
ÜÇÜNCÜ KADEME
Teknik
personel
Tamirhane
Bakım ve
onarım
olan parça ve
SAHRA
BAKIMI
DÖRDÜNCÜ
KADEME
DEPO
BAKIMI
A.-KullanılmaBağlı
olduğu
komutan- yacak durumda
lık
BEŞİNCİ
KADEME
HİZMETE ÖZEL
Teknik
personel
Teknik
personel
düzenleri
Tamirhane
değiştirmek.
Tamirhane
7
Yenileme
b-Yetkisi dahilindekionarı
mları yapar.
Her türlü ordu
malını
yenileştirmek.
HİZMETE ÖZEL
2. BİRLİK BAKIMI
GİRİŞ :
TSK de ordu mallarının bakımı belli birlik seviyelerinde kendilerine verilen alet ve avadanlık ile ve yetki dahilinde
yapılır.Bu yetki ve avadanlığın kullanım tarzı bu konumuzda anlatılacaktır.
a. BİRİNCİ KADEME BAKIMI
(1)
UYGULAMA ZAMANLARI :
Birinci kademe bakımı; kullanım öncesi, kullanım esnasında ve kullanım sonrası ile her cuma günü
uygulanır.
(2)
YAPACAK PERSONEL :
Kendisine ordu malı teslim edilen veya gözetimine verilen şahıs, operatör veya mürettebattır. (Aracın
şoförü, tüfeği kullanan şahıs, top veya tankın mürettebatı gibi.)
(3)
KULLANILAN ALET VE AVADANLIKLAR :
Teknik tarifname veya kataloğuna göre her türlü ordu malının üzerinde veya yanında bulunan ya da
emir ve talimatlarla verilen alet, avadanlık, yedek parça ve yayınlar, birinci kademenin alet ve avadanlığını
teşkil eder.
(4)
YAPILACAK İŞLER :
Birinci kademe bakımında yapılacak işler; çalıştırma, uygun kullanma, gözle muayene, elle muayene,
sıkıştırma, temizleme, ayarlama, yağlama, bütünleme ve küçük onarım işleri olup, Teknik Talimnamesinde
belirtilmiş ise parça değiştirmelerini de içine alır.
Yapılacak işler;
(a)
Muayene ve kontrol yapmak,
(b)
Bütünleme ikmali yapmak (benzin, yağ ve su ikmali gibi),
(c)
Gevşeyen parçaları sıkıştırmak,
(ç)
Yağlama yapmak,
(d)
Birinci kademe avadanlık, teçhizat ve yedek parçalarını korumak, bunları yerinde ve
iyi kullanmak, noksanlarını haber vermek ve ikinci kademeden ikmal etmek,
(e)
Yetki dahilindeki basit değiştirme ve ayarları yapmak,
(f)
Yetki dışı arızaları ve meydana gelen noksanlıkları vaktinde haber vermek,
(g)
Mevcut avadanlık, teçhizat ve yedek parça ile zamanın müsaadesi nispetinde geçici
yol onarımları yapmak (yolda patlayan lastiğin değiştirilmesi gibi),
(ğ)
Malzemenin temiz bulunmasını sağlamaktır.
(5)
BAKIM YERİ :
Birinci kademe bakımı için özel bir bakım yeri yoktur. Bu bakım, malzemenin bulunduğu yerde veya
haftalık muayene, kontrol ve bakımda birlik bakım sahasında yapılır. Ayrıca, ordu malının özelliğine ve
mevsime göre, birlik komutanlarının belirteceği yerlerde de yapılabilir.
HİZMETE ÖZEL
8
HİZMETE ÖZEL
(6)
DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR :
(a)
Bakım ile ilgili avadanlık, teçhizat ve yedek parçalar daima ordu malının üzerinde
veya yanında bulundurulur, depoda saklanmaz.
(b)
Birinci kademe bakım personelinin ordu malı üzerinde yapmaya yetkili olduğu basit
değiştirme, onarım ve ayarlama sınırını kendisinde bulunan avadanlık, yedek parça ve teçhizat belirler. (Özel
silahlar hariç.)
(c)
Birinci kademe avadanlık, teçhizat ve yedek parçaları bakımlı muhafaza edilmeli,
yerinde ve uygun kullanılmalı, noksanlıklar ikinci kademeden ikmal edilmelidir.
(ç)
Ordu malı hor kullanılmamalıdır.
(d)
Yetki dahilinde olan basit değiştirme ve ayarlar yapılmalı, yetki dışı arızalar ve tespit
edilen noksanlıklar en yakın amire zamanında haber verilmelidir.
(e)
Her türlü ana malzemenin üzerinde veya yanında bulunması gereken avadanlık,
teçhizat, yedek parça ve yayınlar, kendisine ait Teknik Talimnamede gösterilmektedir.
b. GÜNLÜK BAKIM :
Günlük bakım, bakımın temelini teşkil eden, arızayı önleyici ve koruyucu bakımdır. Araç, silah ve
malzemeyi kullanan tarafından yapılır. Her türlü ordu malına hizmet öncesi, hizmet esnasında ve hizmet
sonrası bakım yapılır. Bu bakımlar araçlar için çıkış, yol ve dönüş bakımı olarak isimlendirilir.
Hizmet öncesi bakım (araçlar için çıkış bakımı) yapılmadan ordu malı kullanılmaz. Günlük bakım
ordu malının teknik tarifnamesinde gösterilen formlara göre yapılır. Eğer teknik tarifname yoksa Bakım
Kılavuzlarına göre yapılır.
(1)
Hizmet Öncesi Bakım (Çıkış Bakımı) :
Ordu malı hizmete girmeden önce yapılan bakımdır. Bir önceki kullanımdan sonra yapılan
hizmet sonrası bakımdan itibaren geçen süre içinde malzemenin durumunda bir değişiklik olup olmadığını
kontrol için yapılır. Bu süre içinde; hırsızlık, çarpmalar, donma, akıntı ve sızıntı gibi sebeplerle ordu malı
hizmete elverişsiz duruma gelmiş olabilir. Hizmet öncesi bakım mutlaka yapılmalıdır, bu bakım yapılmadan
hiç bir ordu malı kullanılmaz.
(2)
Hizmet Esnasında Bakım (Yol bakımı) :
Ordu malı kullanılırken yapılan bakımdır. Hizmet öncesi bakım esnasında tespit edilemeyen
ayarsızlık, arıza ve aksaklıklar ordu malı kullanılırken ortaya çıkabilir. Bu sebeple ordu malı kullanılırken
veya çalıştırıldığında gözle, kulakla, elle vs. devamlı kontrol altında bulundurulmalıdır. Kullanma esnasında
meydana gelen arıza ve ayarsızlıkların mümkün olanları da anında giderilir.
(3)
Hizmet Sonrası Bakım (Dönüş Bakımı) :
Görev bittikten sonra ordu malına yapılan bakımdır. Bu bakımdan maksat; görev esnasında
meydana gelen, aksaklık ve eksiklikleri gidermek suretiyle ordu malını bakımlı, temiz ve faal durumda
gelecek görev için hazır bulundurmaktır. Görevden sonra malzeme üzerinde görülecek arıza ve noksanlıklar
giderilir, bütünleme ikmali yapılır ve ordu malı temizlenir. Giderilemeyen arızalar rapor edilir. Bu bakımın
iyi bir şekilde yapılmasıyla hizmet öncesi bakım süresi kısalır ve ordu malının gelecek göreve daha kısa
zamanda hazırlanması mümkün olur.
HİZMETE ÖZEL
9
HİZMETE ÖZEL
c. HAFTALIK MUAYENE, KONTROL VE BAKIM :
(1)
Genel Esaslar :
(a)
Birlikler tarafından birlik komutanları veya kurum amirleri nezaretinde belirli
bir düzende, ordu mallarına topluca yapılan muayene, kontrol ve bakımdır.
(b)
Haftalık muayene, kontrol ve bakımlarda birlik komutanları veya kurum
amirleri birlik veya kurumlarında bulunan bütün ordu mallarına hafta içinde yapılan günlük bakımların
yeterlilik derecelerini kontrol eder ve bakımda tespit edilen aksaklıkların düzeltilip düzeltilmediğini araştırır.
(c)
Haftalık muayene, kontrol ve bakım, cuma günü mesai saatleri içinde yapılır.
Kötü hava şartları olsa dahi birlikte mevcut kapalı yerlerden faydalanılarak muayene, kontrol ve bakımın
büyük kısmı tatbik edilmelidir. Ancak, açık havada yapılması gerekip de yapılamayan ve bazı cuma
günlerinin bayram veya benzeri tatil günlerine rastlaması nedeniyle yapılamayan silah ve araçların
bakımları; hava şartlarının müsait olduğu ilk gün öğleden sonra dönüş bakımı sırasında yapılmalıdır.
(ç)
Bu bakımı; Bl., Bt.,Bağımsız Tk. ve muadili birlik kurum ve teşkiller toplu
olarak yaparlar. Ayrıca depo, fabrika ve hastane gibi teşkil ve tesisler de haftalık muayene, kontrol ve
bakımın uygulanması yönünden birer ünitedirler ve kuruluşlarına göre bu bakımı toplu olarak yaparlar.
(d)
Haftalık bakımda ikinci kademe personelinin de bakım yerinde hazır bulunması
Tabur, Bölük, Batarya komutanı tarafından emredilir. Bakım personeli teknik yardımda bulunarak yetki dışı
faaliyetlerin yapılmasını önler.
(e) Bakım sırasında şoför tarafından tespit edilen yetki
dışı arızalar Günlük Görev ve Koruyucu Bakım Formunun dönüş bakım hanesine "X" işareti konulmak
sureti ile ikinci kademe personeline haber verilir. Hemen giderilebilecek olanlar ikinci kademe personelince
giderilir, uzun sürecek işler hafta içinde yapılmak üzere arıza kayıt defterine işlenir.Arıza kayıt defterinde
kayıtlı arıza ve noksanlıklar için Bölük, Batarya veya Müstakil Takım komutanı, bağlı bulunulan İkmal
Subayı kanalı ile 2 nci kademe ile koordinasyonda bulunarak hafta içerisinde yerinde veya ilgili kademede
arıza veya aksaklıkların giderilmesini sağlar.
(2) Haftalık Muayene, Kontrol ve Bakımda Alınacak Düzen
Muayene, kontrol ve bakımda kolaylık sağlamak için aynı
cinsten ordu malları mümkün olduğu kadar bir arada
bulundurulmalıdır. Örneğin; çeşitli tip ve modeldeki araç
ve römorkların muayene, kontrol ve bakımlarının aynı
yerde yapılması gibi
(3)
Haftalık Muayene, Kontrol ve Bakımın Yapılışı :
Haftalık muayene, kontrol ve bakım aşağıdaki sıraya göre yapılır:
(a)
Bakım Öncesi Hazırlık : Her cuma öğleden sonra günlük çalışma çizelgesine
göre bakıma alınacak taşınabilen ordu mallarının bakım için tertiplenmesine ayrılır. Bu safhada, birlik veya
kurumun özel bakım devamlı talimatında belirtilen sorumlu şahısların nezaretinde bakıma alınacak ordu
malları evvelce tespit edilmiş bulunan bakım düzenine uygun şekilde bakım yerinde tertiplenir. Ayrıca
muayene, kontrol ve bakımda kullanılacak koruyucu ve temizleyici maddeler, alet, avadanlık, yağ
pompaları, bakım formları ve ilgili teknik Talimnameler bakım yerine getirilir. Bakımla ilgili tüm emir,
talimat, yayın ve formları ihtiva eden Bakım çantası bakım yerine getirilir.
HİZMETE ÖZEL
10
HİZMETE ÖZEL
Her ünitede bulunmayan bakım malzemesinden bütün ünitelerin faydalanması için üst
birlik komutanınca gerekli tedbirler alınır. Araçlar, römorklar ve açıkta bırakılan buna benzer ordu malları
hafta içinde kullanılsın veya kullanılmasın mutlaka her hafta muayene, kontrol ve bakıma tabi tutulurlar. Her
zaman kullanılmayan ve birlik veya kurum malzemeliklerinde bulunan ordu mallarının bakımları aşağıda
gösterilen haftalarda yapılır.
1 nci cuma : Ord. sınıfı ordu malları,
2 nci cuma : İs. sınıfı ordu malları,
3 nci cuma : Mu. sınıfı ordu malları,
4 nci cuma : Lv. sınıfı ve Shh. sınıfı ordu malları,
5 nci cuma : Ay içerisindeki bakımı aksayan ordu malları.
(b)
Personelin Bakım ve Muayenesi :
(I)
Personelin bakım ve muayenesi kapsamında saç sakal traşı, botlarının
boyası ve durumu, elbiselerinin temizliği ve sağlamlığı, keplerin temizliği ve üniforma ile şapkaların
aksesuarlarının tam olup olmadığı, iç çamaşırları,etek ve koltukaltı traşları, el ve ayak tırnak temizliği
kontrol edilir.Ayrıca personel bakımı,takım ve bölük komutanlarının jiletçi,dövme yaptırmış yada yara izi
olan eratı tespitlerine ortam sağlar.Personel Bakım Kontrol Formu EK-A ‘ dadır.
(II)
Arka Çantaları daima temiz, bakımlı ve noksansız olur. Birlik
numarası uygun olarak yazılır,arka çantalarının miadına göre kullanılması sağlanır.İskan durumu ve
imkanlar nazari dikkate alınmak suretiyle, arka çantalarının konulacağı yerler, Ordu, Kolordu, Tümen,
Tugay ve Bağımsız Birlik Komutanlıklarınca tespit edilir ve standart raf temini
(i)
Arka çantaları, her çeşit manevra ve tatbikatlarda, alarmlarda ve
seferi durumlarda, KKY: 7-3 K.K.Donatım Yönergesi’ ne göre içinde bulunması gereken malzemelerle
birlikte dolu olarak alınır. Duruma göre arka çantalarının kullanılması, taşınması ve muhtelif taktik
durumlarda bırakılacağı yerler personele iyice öğretilir. Arka çantasında bulunan malzemelerin listesi 12X10
cm. ebadında bir kağıda daktilo ile yazılarak naylon bir kılıf içinde arka çantasına konur.
(ii)
Çantanın vücuda uydurulması erbaş ve erlere öğretilir. Bilhassa
çanta sırtta taşınırken bele doğru sarkmayacak, yere yatıldığında ise başına gelmeyecek şekilde vücuda
uydurulur.
(iii) Arka çantalarındaki eşyalar aşağıdaki şekilde yerleştirilir.
(aa) Battaniye (mevcutsa) çanta tabanının bütününü
kaplayacak şekilde ve kalıp halinde en altta.
(bb) İki adet kum torbası, çanta tabanına göre katlanmış
olarak battaniye üzerine (battaniye mevcut değilse en alta).
(cc) Kum torbası üzerine sağ tarafa haki bezden yapılmış
çamaşır torbası (içinde; bir don, bir fanila, bir çift eldiven, iki çift çorap, iki mendil, bir avc ı yeleği veya yün
fanila) yanına demirbaş erzak torbası (içinde tuz da bulunur), sol tarafa tıraş takımı çantası (içinde havlu,
tıraş makinası, jilet, tıraş sabunu, fırça bir küçük ayna, diş fırçası ve diş macunu) tıraş takımı çantası içinde
de dikiş torbası (içinde de iğne,beyaz,siyah,haki iplik,yamalık,yedek düğme,fotin bağı) dikiş torbası tıraş
çantasının havlu gözünde bulunur. Üstlerine çadır konarak, bunların üzerine çadır direk ve kazık torbası
uzunlamasına yerleştirilir. Portatif karyola da torbanın üzerine konur. Rüzgar ceketi giyilmiyorsa en üste
konur. Demirbaş erzak KKY: 10-5 Levazım İkmal ve Hizmetler Yönergesi’ne göre yalnız olağanüstü
hallerde ve seferde erlere dağıtılacağından barışta arka çantalarında temsili mahiyette eğitim maksatlı boş
torba bulundurulur. Sabun, tıraş kremi ve diş macunu gibi sarf malzemeleri bölük depolarında sırt çantasının
içinde bulundurulmaz, çantalar depolardan kullanım amacıyla çıkarıldığında içine konur.
(çç)Bu malzemelerden başka arka çantasına bir şey konmaz.
HİZMETE ÖZEL
11
HİZMETE ÖZEL
(III)
Hafif Silahların Muayene, Kontrol ve Bakımı ve Tavsiyeler :
(i)
Muayene, kontrol ve bakım :
Her personel kendi silahının bakımından sorumludur. Silah bakımı; manga, kısım ve takım komutanı
nezaretinde yapılır. Tüfekçi silah bakımının uygulamasının doğru yapılıp yapılmadığını kontrol eder. Hafif
silahların bakımında silahların
Özel Teknik Talimnamelerindeki esaslar uygulanır. Birinci kademe bakımında hafif silahlar sadece
ana parçalarına ayrılır. Ana parçaların daha küçük parçalara ayrılması birlik komutanının gerekli gördüğü
zamanda ve tüfekçi nezaretinde yapılır. Hafif silahların haftalık muayene, kontrol ve bakımında şu işlemler
yapılır
-Silahın sahra sökümü yapılır.
--Her ana parça iyice temizlenir.
--Namlu içi dikkatle ve iyice temizlenir.
--Gevşeyen kısımlar sıkıştırılır.
--Temizlenen parçalar önce manga, kısım
ve takım komutanlarınca muayene edilir.
--Ayarlar
kontrol
edilir,
bozuksa
düzeltilir.
--Paslı ve karıncalı silahlar uygun zamanda ikinci kademede
bakıma alınması için arıza kayıt defterine işlenir.
--Bir evvelki haftalık bakımda tespit edilen aksaklıkların
giderilip giderilmediği araştırılır.
--Silahlar müstakil Tk. K.nı veya Bl. K.nı tarafından muayene
edilir.
--Teknik talimnamesine göre silahlar yağlanır.
--Yağlama kontrol edilir.
--Silahlar ve silah malzemeleri yerlerine kaldırılır.
--Cuma günü herhangi bir sebeple mevcut olmayan personelin
silah ve malzemesinin bakımları birlik komutanınca görevlendirilen personele yaptırılır.
--Araca monteli silahlarla, ağır silahların bakımları diğer ordu
mallarının bakımları esnasında yapılır.
(ii)
Hafif Silah Bakımı İçin Tavsiyeler
--Silahlar mümkün olduğu kadar kapalı yerde muhafaza
edilmelidir.
--Toz ve rutubetten korunmalı, namlu ağızları açık olmalıdır.
--Kullanılmayan silahların kılıfları örtülmelidir.
--İdari depolamaya tabi silahlar sandıklara konulmalıdır.
HİZMETE ÖZEL
12
HİZMETE ÖZEL
--Sökme, takma ve ayarlamalarda silahın teknik tarifnamesinde
gösterilen özel aletler kullanılmalıdır.
--Silahlar teknik tarifnamesindeki tavsiye edilen yağlarla
yağlanmalı, başka yağlar kullanılmamalıdır. (Vazelin kesinlikle kullanılmaz.)
--Silah yağları kapalı ve etiketli kutularında muhafaza edilmeli,
şüpheli yağlar kullanılmamalıdır.
--Su, sabunlu su veya sodalı su ile yapılan temizliklerde önce
silah üzerindeki toz ve kirlerin tamamı temizlenmeli, yıkama sonrası durulanmalı ve iyice kurulanmalıdır.
--Boyası silinen parça ve kısımlar ayrı ayrı kendi boyası ile
boyanmalı, gerekiyorsa silahın bütünü boyanmalıdır.
--Silahta kurulu ve ayarlı kalmaması gereken mekanizma ve
vidalar gevşetilmelidir.
--Ağaç kısımlar lüzum görüldükçe bezir yağı ile yağlanmalıdır.
Bunun için bir miktar bezir yağı ahşap kısma sürülür ve ovularak iyice yedirilir.
--Kökleşmiş ve yerleşmiş kir birikintilerini ve pasları çıkarmak
için uçları uygun şekilde düzeltilmiş tahta çubuk ve parçalar kullanılabilir.
--Silahta görülecek yetki dışı arızalar tüfekçiye bildirilmeli ve
lüzum görülenler derhal üst kademeye sevk edilmelidir.
(IV) Araçların Muayene, Kontrol ve Bakımı :
(i)
Muayene Kontrol ve Bakım :
--Araçlar mevcut garaj nizamı içerisinde muayene,
kontrol ve bakıma tabi tutulur.
--Araçların şoför veya mürettebatı bakımının
yapılmasından sorumludur.
--Araç bakımı; kısım,
nezaretinde yapılır.
takım
ve
Bl.
K.nı
--Tekerlekli ve tırtıllı araçların bakımı ile çekili ağır silahların
bakımları kendi mürettebatı veya sorumluları tarafından yapılırken birliğin 2 nci kademesindeki ilgili
personelde bu bakımlara yakından nezaret eder.
HİZMETE ÖZEL
13
HİZMETE ÖZEL
--Araçlara ait avadanlık ve teçhizat, araçların önünde
avadanlık yer bezi üzerinde muntazam olarak
bulundurulur.
--Sorumlu personel ve mürettebat tarafından araca ait
Teknik Talimnamelerden bakılarak muayene ve
kontrol yapılır. Meydana çıkan yetki dışı arıza ve
noksanlıklar, Günlük Görev ve Koruyucu Bakım
Formunun dönüş bakımı hanesine "X" işareti
konulmak suretiyle belirtilir ve 2 nci kademe
personeline haber verilir.
--Arıza kayıt defterinde kayıtlı arıza ve noksanlıklar için Bl/Bt.
veya müstakil Tk. K.nı bağlı bulunulan veya bünyesinde bulunan birliğin ikmal subayı ve 2 nci kademe ile
koordinasyonda bulunarak, hafta içerisinde yerinde veya ilgili kademede arıza ve aksaklıkların giderilmesini
sağlar.
--Haftalık kontrol, muayene ve bakımda tespit edilen yetki dışı
arızalar için 9 ncu. Mad. “a” fıkrası (10) ve (11). bentlerde yazılı esaslar uygulanır.
--Birlik komutanları, bakımla ilgili personeli her zaman kontrol
altında tutacak, ihmallerden dolayı ordu malının hasarına sebep olanlar hakkında kanuni işlem yapılacaktır.
(V)
Esas Görev Malzemesi Bakımı :
(i)
Topçu Bt., Tank Bl., Ord. Bl. ve Tb.ları, Seyyar Cerrahi Hastane
vb. birlikler; esas görevlerini yapabilmeleri için kendilerine verilen top, tank, köprü, fırın, tezgah gibi esas
görev malzemelerinin haftalık muayene kontrol ve bakımlarını silah bakımından sonra yaparlar.
(ii)
Bu bakımın yapılmasından silah ve malzemeleri kullanan
mürettebat ve personel sorumlu olmakla beraber, birliğin diğer personeline de bakımdan sorumlu personele
yardımcı olacak şekilde görevler verilebilir.
(VI) Diğer Ordu Mallarının Kontrol ve Bakımı :
KKY 312-5 (66-15) KKK Birlik Bakımı Devamlı Yönergesine veya bu kitabın son
bölümüne bakınız.
(VII)
Tesis Bakımı :
Haftalık bakımı yerine getirilen ordu malı grupları için ayrılan postalar bakımlarını yaparlarken
aşağıdaki tesislerin bakımları da ayrı bakım postaları tarafından yapılır;
Koğuşlar (yatak, karyola,
Bölük malzemeliği;
soba vs. dahil),
HİZMETE ÖZEL
14
Dershaneler,
HİZMETE ÖZEL
Yemekhaneler,
Tuvaletler,
Çamaşır yıkama yeri,
&
Bulaşıkhane,
&
Mutfak,
&
Erat hamamı,
&
Kantin, çay ocağı,
&
İş ocakları,
&
Bölük odaları ve diğer bürolar,
&
Atölyeler,
&
Yol ve su kanalları,
&
Eğitim alanı ve spor tesisleri,
&
Tesislerin
sorumluluğuna verilebilir.
ve
personelin
durumuna
göre
birkaç
tesis
bir
postanın
ç. II KADEME BAKIM ESASLARI
(1) Birinci kademelerin dışındaki kabiliyet, imkan ve tesislere haiz olan ve özel şekilde eğitim
görmüş personel tarafından yapılır.
(2) İkinci kademe bakımı genel olarak yağlamalar, aylık bakım (silahlar için), 6 aylık bakım,
yıllık ve 2 yıllık bakımları kapsar.
(3) İkinci Kademe İki Kısım Halinde Bulunur :
(a)
1 nci Kısım : Bölükte, bataryada ve taburlarda (Tb. Kh. Bl. Bkm. Ks.
kadrolarında Bkm. Ks. bulunan muadili kurum ve teşkillerde) bulunur.
(b)
2 nci Kısım : Bağımsız bölük ve bataryada, bağımsız taburda, topçu taburunda,
alayda, muadili kurum ve teşkillerde bulunur.
c.1. İKİNCİ KADEME BİRİNCİ KISIM :
(a)
Görev ve Yetkileri :
İkinci kademe birinci kısım bulunan birliklerde TMK'da gösterilen teknik personel mevcut ise
aşağıda belirtilen görevleri yapmaktan sorumludur. Mevcut değilse, bu görevleri ikinci kısım yapar. Görev
ve yetkilerini şöyle sıralayabiliriz:
(1)
Her çeşit yağlama işini her aracın kendi Teknik Talimnamesine ve yağlama
emrine göre yapar.
(2)
Silahlar için aylık bakım ve yağlama işlemlerini yapar.
HİZMETE ÖZEL
15
HİZMETE ÖZEL
(3)
Yetkisi dahilinde küçük onarım, parça değiştirme ve basit ayarları yapar.
(4)
Yetki dışı arıza ve onarımları ikinci kısıma bildirir ve gönderilmesi
gerekenlerin sevkini yapar.
(5)
Birinci kısım, ihtiyacı olan yedek parça ikmalini ikinci kısımdan yapar. İhtiyaç
duyulduğunda ikinci kademe ikinci kısım set ve avadanlığından faydalanır.
(6)
Haftalık muayene, kontrol ve bakıma yardım eder. Lüzumlu kayıtları tutar.
(7)
Birinci kademe bakımına nezaret eder ve bu personelin bakım hususunda
yetişmesini sağlar.
(b)
Teşkilatı ve Yeri :
İkinci kademe birinci kısımların teşkilatı her birliğin kendi TMK'nda gösterilmiştir. Birinci
kısım bakım yeri genellikle birliğin garaj bölgesinde olup, çadır veya küçük çapta inşa edilmiş, içinde
yağlama kanalı bulunan kapalı bir yerdir. Gerektiğinde yağlama hizmeti için ikinci kademe bakım yerinden
de faydalanılır.
(c)
Set ve Avadanlık :
Her birliğin kendi TMK'nda veya emir ve talimatlara göre verilmiş olan set, avadanlık, yedek
parça ve test aletleri ikinci kademe birinci kısmın test ve avadanlığını teşkil eder.
(ç)
Tutulacak Kayıtlar :
Birinci kısımda tutulacak kayıtlar :
(1)
Yağlama Etiketi (Form-317)
(2)
Arıza kayıt defteri
(3)
Form 811 istek ve iş emri belgesi
(4)
Kendi birliği ile ilgili koruyucu bakım grafiği
c.2. İKİNCİ KADEME İKİNCİ KISIM :
(a)
Genel Esaslar ve Görevleri :
İkinci kademe ikinci kısım TMK'nda birinci kısım bulunmadığı veya birinci kısıma teknik
personel tayin edilmediği durumlarda aşağıda belirtilen görevlerine ilaveten belli durumlarda birinci kısmın
görevlerini de yapar. Başlıca görevleri :
(1)
Tekerlekli ve tırtıllı araçların periyodik bakımlarını mil/ km. veya zaman
esasları dahilinde yapar.
(2)
Tekerlekli araç römorklarının periyodik bakımını römorka ait aracın bakıma
alındığı tarihte yapar.
(3)
Periyodik bakımlar sırasında veya herhangi bir zamanda araç ve gereçler
üzerinde görülen yetkisi dahilindeki aşınmış, yıpranmış, arızalı parçaları değiştirir, onarır ve ayar işlerini
yapar.
(4)
Yetki dışı arızalar için istek ve iş emri belgesi hazırlayarak bir üst kademeye
iletmek üzere ikmal subayına bildirir ve üst kademece istenen malzemeyi zamanında sevk eder.
(5)
Birliklerde her türlü malzemenin sicillerini tutar ve muhafaza eder. Ordu
malının bir üst kademeye tahliyesi esnasında veya birlik değiştirmesi halinde sicillerin ordu malı ile beraber
bulunmasını sağlar.
(b)
2 nci Kısım Bakım Yeri :
İçinde her teknik sınıf malzemesi için birer bakım yeri bulunan teknik sınıf malzemesinin
özelliğine göre düzenlenen ve kapalı olarak inşa edilmiş standart 2 nci kademe binalarıdır.
HİZMETE ÖZEL
16
HİZMETE ÖZEL
(c)
Set ve Avadanlık :
Her birliğin mevcut araç, silah ve gereçlerinin özelliğine göre tespit edilmiş TMK. larda
gösterilen veya emir ve talimatlarda verilen set, yedek parça ve test aletleri ikinci kademe ikinci kısım set ve
avadanlığını teşkil eder.
(ç)
Postaların Teşkili :
2 nci kademelerde postaların teşkili TMK.da gösterilen personel, set ve avadanlık durumuna
göre değişir. Genellikle 2 nci kademelerde aşağıdaki postalar teşkil edilmelidir. Her postaya birlik
makinistleri nezaret eder, eğitim ve öğretimini sağlarlar.
(1)
6 Aylık Bakım Postası :
Benzinli ve dizel Tekerlekli veya tırtıllı araçların ve diğer malzemelerin periyodik bakımlarını yapar.
(2)
Yağlama Postası :
Her türlü araç ve malzemelerin kendi Teknik Talimnamesi ve yağlama emrine göre mil-km. veya
zaman esasları dahilinde komple yağlama işlerini yapar, kontrol eder ve idamesini sağlar.
(3)
Onarım Postası :
Araçlarda herhangi bir zamanda meydana gelen yetki dahilindeki arıza giderme, parça değiştirme ve
basit ayar işlerini yapar.
(4)
Kaynak Postası :
Küçük çapta araçların gövdelerinde meydana gelen hasar, ezik ve çatlakların giderilmesi ve kaynak
işlerini yapar.
(5)
Lastik Onarım Postası :
Her çeşit tekerlekli araçların lastiklerini onarır ve değiştirir. Lastik havalarının istenen ölçülerde
olmasını sağlar. İcabında dış lastiklerin aşınma durumlarını kontrol eder.
(6)
Akü Postası :
Çeşitli tipteki akülerin bakımını, şarjını ve yetkisi dahilindeki küçük onarımlarını yapar
d. BAKIM FAALİYETLERİNDE KULLANILAN İKMAL FORM VE
KAYITLARI
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
HİZMETE ÖZEL
Stok ve yer kartı ( L 101-18 )
Dağıtım belgesi ( L 101-4,446 )
İade belgesi ( L 101-5,447 )
Sarf imal ve istihsal belgesi ( L 101-7 )
El senedi ve eki KKY 310-6
Birlik ikmal kayıt kütüğü KKY 310-6
Günlük tevziat hülasası
Değişecek mal etiketi (A-B-C kartı L 101-11)
17
HİZMETE ÖZEL
(1)
Stok ve yer kartı ( L 101-18 )
HİZMETE ÖZEL
18
HİZMETE ÖZEL
(2)
Dağıtım belgesi ( L 101-4,446 )
DAĞITIM BELGESİ
Dağıtım Belgesi (Teslim ve tesellüm
........Sayfanın............ sayfası
işlerinde)
Mal Saymanı
Dağıtım
belge Malın teknik sınıfı :
No.
Malın sınıfı :
Tevzi Tipi
Birlik
Sıra
No.
Stok
ve
Parça
No.
İlk
Malın
İsmi
Malın
durumu
Yeri Senet Verile emri No.:
ne
İş emri No.:
Koy
ma
Kadro
Miktar
elde Tevzi
ve Vahidi
Bekle
nen
İstenen
Miktar
Alına
n
Fiat Tutarı
Lira Krş.
İstek yetkisi :
Mal Saymanın : Adı Soyadı Rüt. Mal Sorumlusu : Adı Soyadı Sicil No.
Sic.No.
Yukarıdaki miktarlar alınmıştır.
İstenilen miktarın verilmesine
yetki veril-miştir. "T" işaretliler
taahhüde alınmıştır.
Tarih :
Depocu : Adı Soyadı Rüt. Sicil
No.
Tarih :
Yukarıda yazılı miktarlar
verilmiştir.
L-101-4 (446)
HİZMETE ÖZEL
Belge No.:
19
Remiz
Yetkili Mümessil
HİZMETE ÖZEL
Bu belge genel olarak mal saymanları ile mal sorumluları arasında mal alım ve veriminde
teslim ve tesellüm belgesi olarak kullanılır. Malı isteyen tarafından 3 nüsha olarak hazırlanan belge
malı verecek olan mal saymanının stok kontrol una gönderilir.
DAĞITIM BELGESİNİN DOLDURULUŞU:
(a) Mal saymanı: Bu sütuna mal saymanının saymanlık no.su ve remzi yazılır.
(b) Birlik: Bu sütuna, malı alacak olan mal sorumlusunun açık adresi yazılır.
(c) Dağıtım belge no.su: Buraya mal sorumlusu tarafından verilen istek
numarası yazılır.
(d) ........ sayfanın ........ sayfası : Bu sütuna sahife adedi ve kaç sahifeden
ibaret olduğu yazılır.
(e) Malın teknik sınıfı : Bu sütuna malın ait olduğu teknik sınıf yazılır. Mesela
Hv., Ordonat., Lv., Sıhhiye, İstihkam, Muhabere ... gibi.
(f) Malın sınıfı : Bu sütuna teknik sınıf dahilindeki malın tali sınıfı yazılır.
(g) Dağıtım şekli: Bu sütunun altındaki üç kareden birine (X) işareti konur.
(ğ) Verile emir no.su : Bu sütuna emirle dağıtılan malların emir no.su yazılır.
(h) İş emri no.su: Bu sütuna iş emri ile alınan malların numarası yazılır.
(ı) Sıra no.su: Bu sütuna her kalem malın sırası yazılır.
(i)
Stok no.su ve parça no.su: Bu sütuna malı tamamen tanıtabilecek
stok veya parça numarası yazılır.
(j) Malın ismi: Bu sütuna malın teknik ismi ve evsafı yazılır.
(k) Malın durumu: Bu sütuna malın sağlam, kullanılmış, onarılacak
durumlarından biri yazılır.
(l) Kadro miktarı: Bu sütuna birliğin elinde bulundurmaya yetkili olduğu malın
miktarı yazılır.
(m) Elde ve beklenen: Bu sütuna istenen maldan elde bulunan ve evvelce
istenmiş olup da henüz alınamamış olan miktarların toplamı yazılır.
(n) Tevzi vahidi: Bu sütuna malın dağıtımına esas olan ölçü yazılır. Mesela:
Adet, merter, kilo, litre, düzine, makara, demet ... gibi.
(o) İstenen miktar: Bu sütuna istenen miktar yazılır.
(ö) Alınan miktar: Bu sütuna alınan miktar yazılır.
HİZMETE ÖZEL
20
HİZMETE ÖZEL
(p) Fiyat tutarı: Bu sütuna alınan malların topyekün tutarı yazılır.
(r )Remiz: Bu sütuna malın gönderilme işlemine ait remizler konur. Mesela: V.
gönderildi, T.taahhüt edildiği, YD. yetkili değil ... gibi.
(s) İstek yetkisi : Bu sütuna neye istinaden istek yapıldığı yazılır.
HİZMETE ÖZEL
21
HİZMETE ÖZEL
(3) İade belgesi ( L 101-5,447 )
İADE BELGESİ
Mal Sorumlusu
İade
No.
............sayfanın .......... sayfası
Belge Malın Teknik Sınıfı :
Malın Sınıfı :
İş Emri No. :
Verilen Emir no. :
Mal Saymanı
Senet
Sıra Stok veya parça No.
No. Malın Adı
Malın
durumu
Tevzi
vahidi
Malın durumunun izahı :
NAY-Normal aşınma ve yıpranmadan dolayı
gayrifaal
TIR- Gayrifaal, tahkikat raporu açılacak
K.Ö.B- Gayrifaal, kendiliğinden ödeme
beyanı
F – Faal
Fazla - Kadro miktarından fazla
Miktar sütununda gösterilenler alınmıştır.
Miktar
Fiatı
Tutarı
İşlem
L. K.
Bu belge üzerinde gösterilen malların durum sütunun-da
işaret edilen şartlar gereğince iadesi gerekmektedir.
Tarih: Mal Sorumlusu
Miktar sütununda gösterilen miktarların iadesi uygun-dur.
Tarih: Mal Saymanı
Ambarcı Belge No. :
HİZMETE ÖZEL
22
HİZMETE ÖZEL
Bu belge mal sorumlularından mal saymanına malların iadesinde teslim ve tesellüm belgesi olarak
kullanılır. Malı iade edecek olan mal sorumlusu tarafından (sarf edilemeyen) senetli mallar için 4 nüsha ve
(sarf edilen) senetsiz mallar için de 3 nüsha belge tanzim edilerek teslim ve tasnif k ısmına gönderilir.
İADE BELGESİNİN DOLDURULUŞU VE İZAHI:
(a) Mal sorumlusu: Bu sütuna malı iade eden mal sorumlusunun numarası
yazılır.
(b) Mal saymanı: Bu sütuna malın iade edildiği mal saymanının numarası ve
adı yazılır.
(c) İade numarası : Bu sütuna iade sıra numarası yazılır.
(ç) Sahifenin sahi fesi: Bu sütuna sahife adedi ve kaçıncı sahife olduğu
yazılır.
(d)Teknik sınıf: Bu sütuna malın ait olduğu teknik sınıf yazılır. Mesela: Hv.,
Ordonat., Lv., Veteriner., İs., Muhabere ... gibi.
(e) Malın sınıfı : Bu sütuna malın teknik sınıf dahilindeki tali sınıfı yazılır.
(f) İş emri: Bu sütuna iş emrinin numarası yazılır.
(g) Verile emir no.su: Bu sütuna emirle iade edilen emir tarih ve numarası
yazılır.
(ğ) Senet: Bu sütunun karşısındaki kareye X işareti konur.
(h) Sıra no.su: Bu sütuna her kalem malzemenin sıra numarası yazılır.
(ı) Stok veya parça no.su: Bu sütuna malı tamamen tanıtacak stok veya
parça numarası yazılır.
(i) Malın adedi: Bu sütuna malın teknik ismi, adı, ebadı, tipi yazılır.
(j) Malın durumu: Bu sütuna malın sağlam, kullanılmış veya onarılacak HEK
durumlarından biri yazılır.
(k) Tevzi vahidi: Bu sütuna malın dağıtımına esas olacak ölçü yazılır. Mesela
Adet, kilo, metre, litre, düzüne, makara, demet ... gibi.
(l) Miktar: Bu sütuna iade edilen miktar yazılır.
(m) Fiyat: Bu sütuna malın fiyatı yazılır.
(n) Tutarı: Bu sütuna malın tutarı yazılır.
(o) İşlem remzi : Bu sütuna malın iade işlemine ait remzi yazılır.
HİZMETE ÖZEL
23
HİZMETE ÖZEL
(4) Sarf imal ve istihsal belgesi ( L 101-7 )
Sarf İmal İstihsal Belgesi
Belge sıra
No.:
Belge kayıt No.:
Sarf edilenlerin
Değeri
Masraf
Tutarı
L.
L.
L.
K.
K.
K.
Miktar
Elde edilenlerin
Ölçü
Stok
Fenni
ismi,
cinsi
No.:
No.:
Fiatı
L.
K.
Miktarı
cinsi
Ölçü
No.:
Stok
Fenni ismi,
No.:
............. tarihinde ...................... için sarf edilenlerle elde edilenlerin yukarıda gösterildiği beyan
olunur.
Sarf ve imal edenler
..../..../199...
Giren ve çıkana işlensin.
Mal Saymanı veya İkmal Sb.
HİZMETE ÖZEL
24
HİZMETE ÖZEL
Kabili sarf malların kuyudattan düşülmesinde, sarf edilenlerden yeni bir mal elde edilmiş ise sarf
edilenlerin masrafa, imal edilenlerin irada alınmasında veya ayıklama neticesinde ayıklanan komple malın
masrafa ve elde edilen malların sağlamlarının yedek parça olarak irada alınmasında ve işe yaramayanların da
HEK' e ayrılmasında kullanılır. Bu gibi sarf ve istihkak maddeleri için ayrıca kayıt silme muamelesine
lüzum yoktur.
DOLDURULMASI
(a) Belge sıra no.sı hanesi: Belgeye verilen sıra numarası yazılır.
(c) Belgenin adıdır.
(d) Belge kayıt No.sı hanesi: Belge kayıt No.sı hanesi: Belge kayıt kısmının
belge kayıt kütüğünde belgeye verilen No. yazılır.
(ç) Değeri sütunu: Sarf edilen malın değeri yazılır.
(e) Masrafı sütunu: Sarf edilen malın sarfında yapılacak işçi ve sair masraflar
yazılır.
(e) Tutarı sütunu : Malın değeri ve yapılan masrafın yekünü yazılır.
(f) Miktar sütunu: Sarf edilen mal miktarı yazılır.
(g) Ölçü cinsi sütunu: Sarf edilen malda kullanılan (kilo, adet, çift, metre) gibi
ölçü cinsleri yazılır.
(ğ) Stok No.sı sütunu: Sarf edilen malın doğru stok No.sı yazılır.
(h) Fenni ismi No.sı sütunu: Sarf edilen malın doğru ismi ve parça No.sı
yazılır.
(ı) Fiyatın sütunu: Elde edilen malın maliyet fiyatı yazılır.
(i) Tutarı sütunu: Elde edilen malın tutarı yazılır.
(j) Miktarı sütunu: Elde edilen malın miktarı yazılır.
(k) Ölçü cinsi sütunu: Elde edilen mala ait (kilo, adet, metre, çift) gibi ölçü
cinsleri yazılır.
(l) Stok No.sı sütunu: Elde edilen mala verilen stok No.sı yazılır.
(m) Fenni ismi No.sı sütunu: Elde edilen mala verilen isim ve parça No.sı
yazılır.
Belgenin altı sarf ve imal edenler tarafından tarih atılarak imza edilir.Gider ve gelirin işlenmesi için
mal saymanı tarafından imza ve ita amiri tarafından da tasdik olunur.
NOT:
1. Bu belge 21x29 boyutunda ince makine kağıdına basılır.
2. Keşifle yapılan imal ve sarflarda bu belge kullanılmaz.
1. Bu belge üç nüsha olarak malı sarf ve imal eden sorumlu tarafından doldurulur.
Birinci nüsha sarf ve imal eden sorumluda, ikinci nüsha belge kayıt kısmında ve üçüncü nüsha da
saymanlıkta teftiş dosyasında saklanır.
HİZMETE ÖZEL
25
HİZMETE ÖZEL
(5) El senedi ve eki KKY 310-6
EL SENEDİ VE EKİ
MAL DEFTER BİRLİĞİ
EL SENEDİ BİRLİĞİ
EL SENEDİ
DOSYA NO:
EL SENEDİ EK
NO:
STOK NO.
SAYFA
ADEDİ
SAYFA
NO
İMZA
MALZEMENİN
TEKNİK SINIFI
MALZEMENİN CİNSİ
Mal Bulundurma
Yetkisi
MEVCUT
AÇIKLAMA
(Set Muhteviyatı için)
Form-139-A
NOT :
1.
Bu Form ana malzemeler için kullanıldığında ‘EK-I’ ibaresi çizilir.
2.
Yapılan son işlemin ne olduğu (Dağıtım, İade, Devir-Teslim gibi) mevcut sütununda
işlem tarihi yazılır.
HİZMETE ÖZEL
26
belirtilir
ve
(6)Birlik ikmal kayıt kütüğü KKY 310-6
Bir işleme başlamadan evvel kontrol maksadıyla her dağıtım, iade ve sarf imal istihsal belgesinin kayıt edildiği bir formdur.
21
(7) Günlük tevziat hülasası
22
HİZMETE ÖZEL
(8) Değişecek mal etiketi (A-B-C kartı L 101-11)
Birliklerden ve 2 nci kademeden 3 ncü kademeye değiştirilmek üzere gönderilen ordu mallları için
kullanılır.
Değişecek mal etiketi zımbalı üç parça halindedir. 10x27 cm. ebadında karton üzerine bastırılmıştır.
Her parça 9x10 cm. ebadındadır.
"A" parçası malı gönderen birlik ve 2 nci kademe tarafından, "B" ve "C" parçaları 3 ncü kademe
tarafından doldurulur.
"A" parçası hakkında izahat (Bu parça birlik ve 2 nci kademe tarafından doldurulur.):
Üst tarafa etiketin adı yazılır.
Değişecek Mal Etiketi
Marka ve Model
No.:
Stok No.
İsmi :
Birliği :
Durumu :
Muayene eden :
Yerine Verilen Mal
Marka ve Model
No.:
Stok No.
İsmi :
Değiştirildiği tarih :
Belge Kayıt No. :
Verilmiştir :
Teslim alınan
Marka ve Model
No.:
Stok No.
İsmi :
Değiştirildiği tarih :
Belge Kayıt No. :
Teslim alan :
A
B
C
Örnek No.: L-101-11
1. Arızada suç vardır.
2. Arızada suç yoktur.
Birlik K.
Malı teslim alan.
HİZMETE ÖZEL
23
HİZMETE ÖZEL
İmza
DOLDURULMASI
(a) Marka ve model hanesi : Değiştirilecek malın varsa marka ve modeli
yazılır.
(b) No.sı hanesi: Bu haneye değiştirilmek üzere gönderilen malın seri, plaka,
parça No.sı gibi tanıtılmasına yarıyan No. yazılır.
(c) Stok No. hanesi: Değiştirilecek malın doğru stok No.sı yazılır.
(ç) İsmi hanesi : Değiştirilecek malın doğru ismi yazılır.
(d) Birliği hanesi: Malın ait olduğu birlik ismi ve No.sı yazılır.
(e) Durum hanesi: Malın arıza derecesi yazılır.
(f)Muayene eden hanesi: Bu hane 3 ncü kademede malı muayene eden
tarafından doldurulur.
"A" parçasının altında (arızada suç vardır, arızada suç yoktur) hanelerinden biri duruma
göre çizilerek altı birlik K.nı tarafından imzalanır.
"B" parçası hakkında izahat:
Bu parçaya yerine verilen mal doldurulur.
(g) Marka ve model hanesi: Varsa yerine verilen malın marka ve modeli
yazılır.
(ğ) No.sı hanesi: Yerine verilen malın seri, plaka, parça vesaire No.sı yazılır.
(h) Stok No. hanesi: Yerine verilen malın doğru stok No.sı yazılır.
(ı) İsmi hanesi : Yerine verilen malın doğru stok adı yazılır.
(i) Değiştirildiği tarih hanesi: Yerine verilen malın verildiği tarih yazılır.
(j) Belge kayıt No. hanesi: Bu haneye (yerine verilen mal etiketine) belge
kayıt kütüğünden verilen çıkışa ait belge kayıt No.sı yazılır.
(k) Verilmiştir hanesi: Bu hane: yerine yerine verilen malı veren yetkili memur
tarafından imza edilir.
"B" parçasının arka yüzündeki malı teslim alana ait meşruhat yerine, verilen malı teslim alan
yetkili memur tarafından imza edilir.
"C" parçası hakkında izahat:
Bu parça değişecek mal etiketinin malı değiştirmeğe getiren yetkili memura teslim edilen
parçadır.
(l) Marka ve model hanesi: Bu haneye değiştirmeğe getirilen ve yerine
verilen malın marka ve modeli yazılır. Aynı model ve markada verilmediği takdirde meşruhat verilir.
(m) No. hanesi: Bu haneye değiştirilmeye getirilen ve yerine verilen malın seri,
plaka, parça No.sı gibi No.ları yazılır. Aynı değilse meşruhat verilir.
(n) Stok No. hanesi : Bu haneye malın doğru No.sı yazılır. Değişiklik varsa
meşruhat verilir.
(o) İsmi hanesi: Bu haneye malın doğru ismi yazılır.
(ö) Değiştirildiği tarih hanesi: 3 ncü kademe tarafından malın değiştirildiği tarih
yazılır.
(p) Belge kayıt No. hanesi : 3 ncü kademe tarafından etiketin belge kayıt
kütüğünden aldığı no. yazılır.
(r) Teslim alan hanesi: Bu hane değiştirilecek malı teslim alan ve yerine mal
veren yetkili memur tarafından imza edilir.
HİZMETE ÖZEL
24
HİZMETE ÖZEL
Eğer değişecek mal teslim alınmış ve yerine mal verilmemiş ise "C" etiketi teslim alınan
mala göre doldurulur. (Değiştirildiği tarih) hanesine (değiştirilmemiştir) kaydı konarak etiket imza
edilir.
e. BAKIM GÖSTERİSİ
HİZMETE ÖZEL
25
HİZMETE ÖZEL
(1) PERSONEL BAKIM FORMU
CİNSİ
:
EK-A
ARANACAK HUSUSLAR VE YAPILACAK İŞLER
Saç
a. Saç traşı nizami mi?
Sakal
b. Sakal traşı olmuş mu?
Traşı
c. Favorileri nizami kesilmiş mi?
Kimlik
a. Kimlik kartı var mı?
Kartı
b. Kimlik kartı onaylı ve mühürlü mü?
c. Kimlik kartı naylon içinde mi?
Künye
a. Künye levhası var mı?
Levhası
b. Künye levhası boynunda asılı mı?
c. Künye levhasında ismi, doğumu, memleketi ve kan grubu yazılı mı?
Kan Grubu
a. Kan grubunu biliyor mu?
İç Çamaşırı
a. İç çamaşırı var mı?
b. İç çamaşırı temiz mi?
c. İç çamaşırı beyaz mı?
Eğitim
Elbisesi
a. Eğitim elbisesi nizami mi?
b. Yırtık ve sökük mü?
c. Elbise ceplerine konacak malzemeleri biliyor mu?
Bot
a. Bot temiz ve boyalı mı?
b. Botun yırtık ve söküğü var mı?
El ve Ayaklar
a. El temiz mi?
b. El tırnakları kesilmiş mi?
c. Ayakları temiz mi
d. Ayakta yara, bere, mantar var mı?
e. Çorapları temiz mi?
HİZMETE ÖZEL
26
HİZMETE ÖZEL
(2)
SİLAH BAKIM FORMU
MALZEMENİN
CİNSİ
Hafif silah (Tabanca
P.Tf., Hf.Mak.Tf.)
:
EK-B
ARANACAK HUSUSLAR VE YAPILACAK İŞLER
NAMLU
a. İç ve dış kısımlar.
b. Yiv ve setler, fişek yatağı.
MEKANİZMA
a. Müsademe iğnesi.
b. Emniyet mandalı ve tırnak.
c. Sürgü ve zarf kaynağı.
NİŞAN TERTİBATI
a. Gez ve arpacık.
b. Nişangah sürgüsü ve mesafe taksimatı
c. Sürgü ve zarf kapağı.
KAPAK TAKIMI
a. Çalışması.
b. Kundak, fişek taşıyıcı, icra yayı ve mili.
c. Kurma parçası, tetik tulumbası, tevkif parçası.
TETİK TERTİBATI VE ŞARJÖR
a. Tetik yayı ve arka kapak tetiği.
b. Şarjör yatağı ve yayı, kilidi.
c. Şarjör.
EMNİYET TERTİBATI
a. Emniyet mandalı iş görme durumu.
b. Gerdaneler, gerdane halkaları.
c. Bilezikler ve taşıma kayışları ve sürgüler.
HİZMETE ÖZEL
27
HİZMETE ÖZEL
DİPÇİK VE KABZA
a. Ezik ve çatlaklıklar, sıyrıklar.
b. Taban demiri ve rabıtaları.
c. Kasatura.
d. Süngü, kabza ve yaylı mandalı.
e. Kın, iç yayları ve vidası.
f. Süngülük.
AVANDANLIK
a. Harbi takımı, namlu muayene aynası
b. Yedek parçalar.
ALEV GİZLEYEN VE HARP CİHAZI
a. Genel durum:
SEHPA
a. Ayak bağlantıları ve mafsallar.
b. Sıkıştırma vidaları, yan ve yükseliş tertibatı, mahmuzlar.
TEÇHİZAT
a. Miğfer boyaları, askı kayışları sağlam mı?
b. Kütükler sağlam ve bakımlı mı?
c. Kemer sağlam ve bakımlı mı?
d. Askı kayışları sağlam mı?
e. Kasatura kılıfı sağlam mı?
f. Matara ve kılıfı sağlam mı?
HİZMETE ÖZEL
28
HİZMETE ÖZEL
EK-C
(3) TABANCA BAKIM FORMU
1. Namlu içi ve dışı temiz ve bakımlı mı?
2. Namlu içindeki yiv ve setlerde kırılma var mı?
3. Kapak takımı uygun çalışıyor mu?
4. Silahın emniyeti sağlam mı?
5. Silah emniyete alınabiliyor mu?
6. Gez ve arpacıkta eğilme, ezilme ve kayma var mı?
7. Şarjör yuvası temiz mi?
8. Şarjör yuvaya uygun şekilde yerleşiyor mu?
9. Şarjör atma mandalı çalışıyor mu?
10. İğne kırık mı?
11. Silah üzerindeki vidalarda gevşeme var mı?
12. Kabze üzerinde çatlak, kırık var mı?
(4) STEN MAKİNELİ TABANCA BAKIM KONTROL FORMU
A. NAMLU :
1. Namlunun içi ve dışı genel olarak temiz mi?
2. Yiv ve setlerde bozukluk var mı?
B. NİŞAN TERTİBATI :
1. Arpacık ve gez üzerinde anormallik var mı?
2. GEZ korkuluğunda eziklik var mı?
C. TETİK TERTİBATI :
1. Tetik korkuluğunda arıza var mı?
2. Tetik düşürülürken aksama oluyor mu?
3. İstinat haricinde anormal boşluk veya sertlik var mı?
HİZMETE ÖZEL
29
HİZMETE ÖZEL
D. KAPAK TAKIMI VE MEKANİZMA :
1. Kapak takımının çalışmasında arıza var mı?
2. Kurma kolu geriye çekilirken arıza var mı?
3. İğne sağlam mı?
4. Şarjör kolayca yerine takılabiliyor mu?
E. DİPÇİK :
1. Dipçikte eziklik ve çatlaklık var mı?
2. Genel görünüşü temiz mi, bakımlı mı?
3. Dipçikte sağa sola oynama var mı?
(5) PİYADE TÜFEĞİ BAKIM FORMU
SI
R
A
BAKIM SIRASI
BAKIMI YAPILACAK PARÇA
VE
UYGULANACAK İŞLEM
N
O
GÜN
LÜK
HAFTALI
K
1.
TÜFEĞİN
EMNİYE-TİNİ
KONTROL ET.
Emniyet mandalının, emniyette (E
durumunda) olup olmadığı kontrol edilir.
Emniyette değilse, emniyet alınır.
X
X
2.
TÜFEĞİN DOLU
OLUP
OLMADIĞI-NI
KONTROL ET.
Küçük parmak hazneye sokularak gözle
ve elle kontrol edilir. Haznede fişek varsa
çıkarılır.
X
X
3.
TÜFEĞE GENEL
KONTROL VE
GE-NEL DIŞ
TEMİZLİK YAP.
Emniyet mandalı, gerdaneler, gerdane
halkaları, taşıma kayışları, dipçik, kabze,
el ve boy kundakları, taban demiri, çatal
ayak bağlantıları, mafsallar, sıkıştırma
vidaları, yan ve yükseliş tertibatı,
mahmuzlar, göz ve elle kontrol edilir.
Noksan vida ve parçalar varsa bütünlenir.
Gevşeyen vidalar sıkıştırılır. Tüfeğin
çamurlu, tozlu ve kirli yerleri temizlenir.
X
X
4.
SİLAHIN SAHRA
Silah ana parçalarına ayrılır.
HİZMETE ÖZEL
30
X
HİZMETE ÖZEL
SÖKÜMÜNÜ
YAP.
5.
NAMLU VE
FİŞEK
YATAĞINA
BAKIM VE
TEMİZLİK YAP.
Namlu iç ve dış kısımları, yiv ve setleri,
fişek yatağı gözle kontrol edilir.
Temizleme bezi takılı harbi, namlu içinde
ileriye sürülür ve namlu temizlenir. Üstü
bez sarılı fırça fişek yatağı içinde
döndürülerek hazne temizlenir.
6.
MEKANİZMAYA
BAKIM VE
X
TEMİZLİK YAP.
Müsademe iğnesi, emniyet mandalı tırnak,
sürgü ve zarf kapağı muayene edilir. Bezle
temizlenir. Yağa batır, bezle hafif sil.
7.
KAPAK
TAKIMINA
BAKIM VE
TEMİZLİK YAP.
Kundak; fişek taşıyıcı icra yayı, kurma
kolu tetik tulumbası tevkif parçası gözle
muayene edilir. Temizlenir ve hafifçe
yağlanır.
X
8.
TETİK
TERTİBATI VE
ŞARJÖRE BAKIM VE
TEMİZLİK YAP.
Tetik, tetik yayı, şarjör yatağı, yay ve
kilidi muayene edilir, temizlenir ve hafifçe
yağlanır.
X
9.
AVADANLIK
BAKIM VE
TEMİZ-LİĞİNİ
YAP.
Harbi takımı ve yedek parçalar muayene
edilir, bezle temizlendikten sonra yağa
batırılmış bir bezle hafifçe silinir.
X
10
.
TÜFEĞİ TAK.
Silah, söküm sırasının tersine takılır.
X
11
.
TÜFEĞİN
MUAYE-NE VE
KONTRO-LÜNÜ
YAP.
Namlu kontrol edilir.
X
12
.
NAMLUYU
YAĞLA
Namlu ve fişek yatağı koruyucu ile hafifçe
yağlanır.
X
HİZMETE ÖZEL
31
X
X
HİZMETE ÖZEL
(6)
BİNA VE TESİS BAKIM FORMU :
BAKILACAK YER
1. Binanın dış görünüşü.
EK-Ç
ARANACAK HUSUSLAR VE YAPILACAK İŞLER
a. Binanın dış sıva ve badanasının normal olup olmadığını
kontrol et, varsa haber ver.
b. Bina dışından binaya giren kablo, su borusu ve yağmur su
borularının iyi durumda olup olmadığına bak.
c. Kanalizasyon devresinin normal çalışıp çalışmadığını
kontrol et.
d. Bina etrafının temizliğini yap.
e. Garnizon yollarının drenajlarının yıkılan yerlerini yap ve
menfezlerini kontrol et. Akıntısı olmayan menfezleri
temizle.
1. Binanın iç kısımları.
a. Sıva ve badana noksanlığı varsa haber ver.
b. Duvarlardan toz ve örümcekleri temizle.
c. Tavan ve döşeme temizliğini yap.
d. Elektrik tesisatında bozukluk, kopukluk olup olmadığını
kontrol et, toz ve örümcekleri sil.
e. Kapıların, pencerelerin ve camların sağlam olup olmadığını
kontrol et.
f. Çatıda akıntı olup olmadığını kontrol et.
g. Isıtma ve havalandırma devrelerinin (varsa) iyi çalışıp
çalışmadığını kontrol et.
a. Bahçede mevcut yolların temiz ve bakımlı olup olmadığını
kontrol et.
2. Bahçe ve
Yolların
b. Bahçede mevcut ağaçların gövdeleri (1 Metre boyunda)
beyaz badana ile boyanmış mı?
Temizliği
c. Ağaçların kuruyan dalları budanmış mı?
d. Budanması gereken, şimşir, mazı, listürüm, ağaçlar
mevsiminde budanmış mı?
e. Bahçedeki çiçek ve güllerin bakımlı olup olmadığını, solmuş
tomurcukların kesilip kesilmediğini kontrol et.
f. Bahçedeki yabani otlar ayrılmış mı?
HİZMETE ÖZEL
32
HİZMETE ÖZEL
3. ARAÇ BAKIMI İLE BENZİNLİ VE DİZEL MOTORLARIN
ÖZELLİKLERİ
GİRİŞ :
Araçların ve birçok makinanın beyni motordur.Peki bu motor denen şey nedir ve nasıl çalışır 3 ncü
bölümde bu soruya yanıt bulacağız.
a. MOTORLARIN TARİFİ VE SINIFLANDIRILMASI:
(1) TANIMLAR
(a) MOTOR : Yanma olayı
neticesinde oluşan ısı enerjisini hareket
enerjisine çeviren mekanik sistemlerdir.
Kimyasal
enerjiyi
hareket enerjisine çeviren donanımların
bileşimidir.
(b) SİLİNDİR: Yanma işleminin gerçekleştiği yer olup motorun hareketsiz parçasıdır.
(c ) PİSTON: Silindir içinde yukarı aşağı hareket ederek Emme,Sıkıştırma,Güç ve egzoz
zamanlarının oluşmasını sağlayan motorun hareketli parçasıdır.
(ç) YANMA ODASI : Isı enerjisinin oluşması için yakıt ve hava karışımının sıkıştırıldığı silindir
içindeki bölgedir.
(d) ÜST ÖLÜ NOKTA : Pistonun silindir içinde çıkabildiği en üst noktaya denir.
(e) ALT ÖLÜ NOKTA: Pistonun silindir içinde inebildiği en alt noktaya denir.
(f) SEYİR BOYU (STROK): Alt Ölü Nokta ile Üst Ölü Nokta Arasındaki Mesafedir.
(g) EMME HACMİ :Piston alt ölü noktada iken silindir içerisinde meydana gelen hacme denir.
(ğ) SIKIŞTIRMA HACMİ: Piston üst ölü noktada iken silindir içerisinde meydana gelen hacme
denir.
(h) SIKIŞTIRMA ORANI: Emme hacminin sıkıştırma hacmine oranıdır.
HİZMETE ÖZEL
33
HİZMETE ÖZEL
(ı) SİLİNDİR HACMİ: Silindirin Alt Ölü
hacmidir. Birimi cm 3 dür.
P x ÇAP 2 x STROK
Silindir Hacmi= --------------------------------4
Nokta ile Üst Ölü Nokta arasında kalan kısmının
(i) MOTOR HACMİ: Motordaki bütün silindirlerin toplam hacmidir. Birimi cm3 X cylınder yani
cc dir.
Motor Hacmi= Silindir Hacmi x Silindir adedi
(2) MOTORLARIN SINIFLANDIRILMASI:
(a) Çevrimin Oluşturduğu Zaman Sayısına Göre Motorlar
(I)
(II)
Dört Zamanlı Motorlar
İki Zamanlı Motorlar
(b) Kullandıkları Yakıt Cinsine Göre Motorlar
(I)
Benzin Yakıtlı Motorlar
(II)
Dizel Yakıtlı Motorlar
(III) Gaz Yakıtlı Motorlar
(c) Silindir Dizilişine Göre Motorlar
(ç) Soğutma Şekillerine Göre Motorlar
(I)
Su İle Soğutmalı Motorlar
(II)
Hava İle Soğutmalı motorlar
HİZMETE ÖZEL
34
HİZMETE ÖZEL
(3) MOTORLARIN PARÇALARI:
(a) HAREKETLİ PARÇALAR
(I) Ana (Krank) Mili
(II) Piston
(III) Emme Supabı
(IV) Egzoz Supabı
(V) Eksantrik(Kam)
Mili
(b) HAREKETSİZ PARÇALAR
(I)
Silindir
(II)
Alt Karter
(III) Segmanlar
(IV) Conta
(V)
Külbütör Kapağı
HİZMETE ÖZEL
35
HİZMETE ÖZEL
(4) MOTORLARIN ÇALIŞMA ESASLARI:
Günümüzde çoğu motorlu kara,hava,deniz ve demiryolu aracı dört zamanlı motor esasına göre
çalışırlar. Silindir içinde yakıt ve hava karışımının sıkıştırılıp kıvılcım ile ateşlenmesi olayı dört zamanda
incelenir. Bunlar:
(a) Emme Zamanı:
Emme supabı açılır,piston alt ölü
noktaya giderken silindir içine yakıthava karışımı dolar.
(b) Sıkıştırma Zamanı:
Emme ve Egzoz Supapları kapalıdır.
Piston üst ölü noktaya doğru yol
almaktadır.
(c) Güç Zamanı:
Emme ve Egzoz Supapları kapalıdır.
Piston üst ölü noktadadır. Buji kıvılcım
çıkartır ve iyice sıkışan yakıt-hava karışımı
kapalı kaplardaki gazın basıncı kuralı
gereği yanar.
(d) Egzoz Zamanı:
Egzoz Supapı açılır ve yanmış gazlar
egzoz manifoldundan silindir dışına
çıkarılır. Piston alt ölü noktaya giderken
ana (krank) miline yeni bir hareket vermiş
olur.
HİZMETE ÖZEL
36
HİZMETE ÖZEL
b. BENZİNLİ VE DİZEL MOTORLARIN ÖZELLİKLERİ
ÖZELLİK
DİZEL MOTOR
BENZİNLİ MOTOR
EMME
SİLİNDİRE SADECE
YAKIT HAVA ALINIR
SİLİNDİRE HAVA
KARIŞIMI ALINIR
SIKIŞTIRMA
HAVA SIKIŞTIRILIR
YAKIT
MOTORİN
YAKIT SİSTEMİ
KARIŞIM SIKIŞTIRILIR
BENZİN
POMPA-ENJEKTÖR
KARBÜRATÖR-
ELEKTRONİK BEYİN
ATEŞLEME
SICAK HAVA
BUJİ KIVILCIMI
Benzinli ve dizel yakıtlı araçların yakıt ve ateşleme donanımlarının detayı Yakıt Donanımı ve Ateşleme ve
AYDINLATMA Donanımı dersimizde anlatılacaktır.
HİZMETE ÖZEL
37
HİZMETE ÖZEL
ARACIN DONANIMLARI
(1)
SOĞUTMA DONANIMI
GİRİŞ :Bütün içten yanmalı motorlar çalışırken yüksek derecede ısı oluştururlar. Oluşan ısının belirli bir
seviyede tutulması için motorlu araçlar soğutma donanımı ile donatılmışlardır.
(a) SOĞUTMA DONANIMININ GÖREVİ :
Motorun her türlü çalışma koşullarında ve bütün motor devirlerinde, motoru en verimli bir şekilde
çalışa-bileceği sıcaklıkta tutmaktır. Motorun normal çalışma ısısı genellikle 160 F.- 180 F. (71-83 C.)
dereceler arasındadır. Soğutma donanımı, sıvı ve hava ile soğutmalı olmak üzere ikiye ayrılır. Sıvı ile
soğutma donanımlarında genellikle su kullanılır. Su 0 derecenin altındaki sıcaklıklarda donduğu için, düşük
ısı derecelerinde yalnız başına kullanılmaz. Suyun donma derecesini düşürmek için antifriz kullanılır.
HİZMETE ÖZEL
38
HİZMETE ÖZEL
(a) SOĞUTMA
DONANIMININ
PARÇALARI:
(I) Motor Su Gömleği
(II) Radyatör
(III)Termostat
(IV)Su Pompası (Devirdaim
Pompası)
(V) Vantilatör
(VI)Davlumbaz
(VII)Isı Göstergesi
(b) SOĞUTMA DONANIMININ PARÇALARININ GÖREVLERİ
(I) Motor Su Gömleği : Silindir bloğu ve silindir kapağındaki su kanalları, motor su
gömleğini oluşturur. Su gömleği bütün silindirlerin etrafını sararak suyun silindirler etrafında dolaşmasını
sağlar.
(II) Radyatör : Soğutma donanımı için gerekli olan sıvıyı depolayan yerdir. Radyatör,
alt ve üst depo ile bunların arasında soğutma işini gören bir petekten meydana gelir. Motordan gelen sıcak
suyu, çok ince boru ve hava ile temas eden kanatçıklar vasıtasıyla soğutur. Üst depoda suyun doldurulduğu
doldurma kapağı, seviye ölçme musluğu ve ayırma borusu, alt depoda ise boşaltma musluğu vardır. Isının 0
derecenin altına düştüğü yerlerde, suyun donma derecesini düşüren ve antifiriz adını verdiğimiz sıvıların
eklenmesi gerekir. Sürücü, radyatördeki su seviyesini kontrol etmekten ve eksikse tamamlamaktan
sorumludur. Bunun için radyatör kapağı açılır ve içindeki sıvının, peteklerin 1 cm. kadar üzerinde olup
olmadığı kontrol edilir.
(III) Termostat : Motorun çabuk ısınmasını sağlamak ve soğuk havalarda motorun
aşırı soğumasını önlemek amacıyla, motor gömleği ile radyatör su giriş borusu arasına konmuştur.
(IV) Su Pompası (Devirdaim Pompası) : Motor bloğu içerisindeki sıvının, borular
vasıtasıyla radyatöre aktarılması ve tekrar motora soğutulmuş vaziyette dönebilmesi için gerekli olan
dolaşımı sağlar.
(V)Vantilatör : Radyatörün hemen önünde bulunup,
radyatör suyunun soğumasını sağlar, aynı zamanda motorun ısısını belli bir oranda hava akımı ile azaltır. Bir
pervane ve motora bağlı vantilatör kayışından oluşur. Verimli bir şekilde çalışması için pervane kayışının
gergin olması gerekir. Sürücü vantilatör kayışını eliyle içe doğru bastırarak kontrol eder (en fazla 1 cm.
esnemelidir).
(VI) Davlumbaz : Askeri araçların vantilatörlerinin etrafında ve arkasında davlumbaz
bulunur. Hava akımına en etkili soğutmayı sağlayacak şekilde yön verir.
(VII) Isı Göstergesi : Soğutma donanımındaki sıvının sıcaklığını gösterir. Motor
ısındıktan sonra, gösterge normal değerleri göstermelidir. Bu değerlerin altı veya üstündeki durumlarda
sürücü yetkililere haber vermek zorundadır.
HİZMETE ÖZEL
39
HİZMETE ÖZEL
(2) ATEŞLEME VE AYDINLATMA DONANIMI
GİRİŞ :
Bir aracın en önemli donanımlarından biri de ateşleme ve aydınlatma donanımıdır. Ateşleme
ve aydınlatma donanımının en önemli parçası ise akümülatördür. Bir sürücü, aracı için gerekli olan elektrik
enerjisini depo eden akümülatörü bakımlı tuttuğu sürece, bu donanımla ilgili arıza oranının yarı yarıya
azalacağını bilmelidir. Sürücü, özellikle gece yapılacak yürüyüşlerde aydınlatma donanımı parçalarının tam
ve çalışır durumda olması gerektiğini unutmamalıdır.
(a) ATEŞLEME DONANIMININ GÖREVİ : Akümülatörden alınan elektriği, distribütör
vasıtası ile bujilere belirli bir sıra dahilinde dağıtarak, hava-yakıt karışımının ateşlenmesini sağlar. Dizel
motorlarda ise ateşleme; silindirlerde sıkışan havanın üzerine enjektörler vasıtası ile yakıt püskürtülmesi
şeklinde olur.
(b)ATEŞLEME
DONANIMININ
PARÇALARI :
(I) Akümülatör.
(II)Kontak Anahtarı.
(III)Endüksiyon Bobini.
(IV) Distribütör.
(V) Buji.
(VI)Şarj
Göstergesi
(Ampermetre).
HİZMETE ÖZEL
40
HİZMETE ÖZEL
(C) ATEŞLEME DONANIMININ PARÇALARININ GÖREVLERİ :
(I) Akümülatör : Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çeviren ve elektrik enerjisini
kimyasal enerji olarak depo eden bir aygıttır. Genel olarak, motora ilk hareketi vermek için gerekli elektrik
akımını sağlar. Şarj dinamosu yeteri kadar elektrik enerjisi üretemediği zaman, elektrik donanımı için gerekli
olan elektrik enerjisini temin eder. Araç sürücüsü, akümülatörün bakımına özel bir önem göstermeli ve yetki
dahilinde nasıl bakım yapacağını bilmelidir. Akü bakımında dikkat edilecek hususlar şunlardır.
(i) Akümülatöre bakım yapmak maksadıyla bağlantı kabloları sökülecekse; önce (-)
Eksi kutuptaki bağlantı kablosu (şasi kablosu), sonra (+) Artı kutuptaki bağlantı kablosu (marş motoruna
giden kablo) sökülür. Takılmasında da aynı işlemin tersi uygulanır.
(ii) Akümülatörün kutup başı kolyeleri sökülüp takılırken, uygun anahtar
kullanılmasına dikkat edilmelidir. Çekiç vb. avadanlıklarla kolyelerin üzerine vurularak çıkarma veya takma
işlemi yapılmaz. Aksi takdirde akümülatör içindeki kurşun plakalar hasar görür ve kısa sürede akümülatörün
elden çıkmasına neden olur.
(iii) Eleman kapaklarındaki havalandırma deliklerinin devamlı açık bulunması
gerekir. Aksi takdirde kimyasal reaksiyon sonucunda oluşan gaz sıkışarak akümülatörün zarar görmesine
neden olur.
(iv) Akümülatör kutup başlarının oksitlenmesini önlemek için, önce sıcak suyla
temizlenmeli, kolyeler takıldıktan sonra kutup başı tepesi ince bir tabaka halinde gres yağı ile yağlanmalıdır.
(v) Akümülatörün depo ettiği elektrik enerjisini kısa sürede bitirmemek için,
devamlı olarak marşa basılmamalıdır.
(II) Kontak Anahtarı : Sürücüye; motora ilk hareketin verilmesi ve çalıştırılması,
motorun durdurulması olanağını sağlar.
(III) Endüksiyon Bobini : Akümülatörden gelen elektriği, bujilerin ateşleme
yapabileceği volta kadar yükseltir. Sürücüler; bobin kablolarını kontrol etmekten, zedelenmiş kabloları
yetkili personele bildirmekten sorumludur. Endüksiyon bobininin yanmaması için, kontak anahtarı açık
bırakılarak araç terk edilmemelidir.
(IV) Distribütör : Endüksiyon bobininden gelen yüksek voltajlı elek-trik akımını,
ateşleme sırasına göre bujilere dağıtır. Sürücüler; distribütör kapağının devamlı kapalı olmasını, bujiye giden
kablolarının yuvalarına tam oturup oturmadığını ve bu kabloların zedelenmiş olup olmadığını kontrol etmek
zorundadırlar.
HİZMETE ÖZEL
41
HİZMETE ÖZEL
(V) Buji : Distribütörden gelen yüksek voltajlı elektrik akımını, kıvılcım şeklinde
silindir içerisindeki hava-yakıt karışımına atlatarak yanmasını (ateşlemeyi) sağlar. Sürücü buji kablolarının
yuvalarına tam oturup oturmadığını ve kabloların yalıtkanlık durumunu kontrol etmek zorundadır.
(VI) Şarj Göstergesi ( Ampermetre ) : Akümülatörün şarjlı (dolu) veya deşarj (boş)
durumda olup olmadığını, ya da şarj edip etmediğini gösterir.
(ç) AYDINLATMA DONANIMININ GÖREVİ : Araçların; gündüz ve gece, her türlü
trafik, hava, muharebe ve görüş şartlarında görerek ve kendini göstererek, emniyetle hareket etmesini
sağlamaktır.
(b) AYDINLATMA DONANIMININ
PARÇALARI :
(I)Farlar
(II)Park Lambaları
(III)Geri Vites Lambası
(IV)Fren(Stop) Lambası
(V)Sinyal Lambaları
(VI)Gösterge Tablosu Lambaları
(VII)Karoseri Lambaları
(VIII)Özel Lambalar
(IX)Kablolar ve Kontak Anahtarı
(X)Far Anahtarı
(XI)Römork Fiş Yuvaları
(c) AYDINLATMA DONANIMININ PARÇALARININ GÖREVLERİ :
(I) Aracın ilerisini aydınlatmak için iki far (farlar, kısa hüzme ve uzun hüzme olarak
iki kısımdan oluşur).
(II) Araç park ettiği zaman yerini belli etmek için kullanılan ön ve arka park lambaları
ile yan lambası.
(III) Aracın gerisindeki plaka numarasını aydınlatmak ve geriye doğru hareketinde
yolu göstermek için kullanılan arka lambalar.
(IV) Aracın durması veya yavaşlaması gerektiğinde, frene basıldığı zaman arkadan
gelen trafiği ikaz eden stop lambaları.
(V) Aracın sağa-sola dönüşlerinde ön ve arkadaki trafiği ikaz etmek için sinyal
lambaları.
(VI) Göstergeleri aydınlatmak için gösterge tablosu lambaları.
(VII) Aracın içini ve varsa bagaj kısmını aydınlatmaya yarayan karoseri lambaları.
(VIII) Projektörler, karartma lambalar ı, işaret lambaları gibi özel lambalar.
(IX) Lamba ve ampulleri akım kaynağına bağlamak için kablolar ve kontak anahtarı.
(X) Tüm bunlara komuta eden ve her aracın kendi teknik tarifnamesinde kullanım
şekli belirtilen far anahtarı.
(XI) Araç römorkunun aydınlatma donanımını faaliyete geçirmek için römork fiş
yuvaları.
HİZMETE ÖZEL
42
HİZMETE ÖZEL
(3) YAKIT VE EGZOZ DONANIMI
GİRİŞ :Aracın önemli donanımlarından biri olan yakıt donanımının, araçtan güç elde edilmesinde önemli
görevleri vardır. Bu görevleri yerine getirebilecek parçaları yakıt donanımı bünyesinde bulundurur. Özel
çalıştırma ve işletme koşullarına göre bazı araçlarda özel amaçla kullanılan ek parçaları mevcuttur.
(a) Benzin Motorlu Aracın Yakıt Donanımının Görevi :
Yakıtı, yakıt deposundan taşımak, süzerek karbüratöre sevk etmek ve hava ile belirli oranlarda
karıştırıp, kolay yanabilen buharlaşmış bir karışım haline getirerek bu karışımı yanma odalarına sevk etmek,
yanma sonucunda meydana gelen egzoz gazlarını dışarıya atmaktır.
(I)
Yakıt Donanımının Parçaları (Benzinli Motorlarda) : Yakıt donanımı şu
parçalardan oluşur.
(i) Yakıt Deposu.
(ii) Yakıt Göstergesi.
(iii) Yakıt Boruları ve Rekorları.
(iv) Yakıt Musluğu.
(v) Yakıt Filtresi (Süzgeci).
(vi) Yakıt Pompası.
(vii) Hava Filtresi (Süzgeci).
(viii) Emme Manifoldu.
(ix) Egzoz Manifoldu.
(x) Susturucu.
(xi) Regülatör.
(xii) Karbüratör.
(II) Yakıt Donanımı Parçalarının Görevleri (Benzinli Motor)
(i) Yakıt Deposu : Yakıtı depo eder. Araç üzerinde herhangi bir yerde bulunabilir.
Depo kapağının contaları sağlam ve sıkıca kapalı olmalıdır.
(ii) Yakıt Göstergesi : Yakıt deposundaki yakıtın miktarını gösterir. Sürücü mahallinde
gösterge tablosu üzerindedir.
(iii) Yakıt Boruları ve Rekorları : Yakıtın, yakıt deposundan karbüratöre kadar
iletilmesini sağlar. Sızıntı yapan yerler, sürücü tarafından yetkili personele bildirilmelidir.
(iv) Yakıt Musluğu : Yakıt deposu çıkışında bulunur. Donanıma giden yakıtı açmaya
ve kesmeye yarar.
(v) Yakıt Filtresi (Süzgeci) : Yakıtın içinde bulunan su ve diğer yabancı maddelerin
yakıt pompası ve karbüratöre geçmesini önler. Genellikle yakıt deposu ile yakıt pompası arasında bulunur.
HİZMETE ÖZEL
43
HİZMETE ÖZEL
(vi) Yakıt Pompası : Yakıt boruları vasıtasıyla yakıtı, depodan karbüratöre gönderir.
Yakıt pompası, yakıt filtresi ile karbüratör arasında üst kartere bağlı olarak bulunur.
(viii) Hava Filtresi (Süzgeci) : Karbüratör tarafından emilerek, silindire giden hava
içindeki tozları temizler, karbüratörden geri tepen alevleri tutar ve karbüratöre giren havanın fısıltı (ses)
yapmasını önler.
(ix)
Emme Manifoldu : Her silindire mümkün olduğu kadar eşit miktarda yakıt
dağıtılmasını sağlar. Karışımın karbüratörden silindirlere iletimini sağlayan kollardan meydana gelir. Silindir
kapağı veya silindir bloğuna bağlıdır.
(x) Egzoz Manifoldu : Yanmış gazları silindirlerden dışarı atar. Tek parça halinde
veya kısımlar halinde demirden dökülmüştür.
(xi) Susturucu : Egzoz gazlarının basıncını azaltır ve bu gazların asgari bir gürültü ile
dışarı atılmasını sağlar.
(xii) Regülatör : Motor hızını ayarlayarak, motorun aşırı hızda çalışmasına ve bunun
sonucunda çabuk aşınmasına engel olmak amacıyla kullanılır.
(xiii) Karbüratör : Motorun değişik çalışma koşullarına göre, gerekli olan yakıt ile
havayı kolayca yanabilecek şekilde karıştırır.
(b) Dizel Motorlu Araçların Yakıt Donanımının Görevi :
Yakıtı; yakıt deposundan taşımak, çeşitli süzgeçlerden geçirerek, yakıt püskürtme
pompası ve püskürtme memesi vasıtası ile yanma odalarında ısınmış olan havanın üzerine belli oranlarda
püskürtmek, yanma sonucunda meydana gelen egzoz gazlarını dışarı atmaktır.
(I) Yakıt Donanımının Parçaları (Dizel):
(i) Yakıt Deposu.
(ii) Yakıt Filtreleri.
(iii) Yakıt Boruları ve Rekorları.
(iv) Yakıt Otomatiği.
(v) Yakıt Pompası.
(vi) Yüksek Basınç Boruları.
(vii) Enjektörler.
(viii) Yakıt Göstergesi.
(ix) Hava Filtresi (süzgeci).
(x) Emme Manifoldu.
(xi) Egzoz Manifoldu ve Susturucu.
(II)Yakıt Donanımı Parçalarının Görevleri (Dizel):
Dizel motorlu araçların yakıt donanımı parçaları, benzin motorlu araçlardakinin aynısı olmakla
beraber, farklı olan parçaların görevleri aşağıdadır
(i) Yakıt Filtreleri : Dizel yakıt donanımlarında filtreler çok önemlidir. Dizel
yakıt donanımının parçaları çok hassas olduğu için, dizel yakıt donanımında iki yada daha fazla yakıt filtresi
kullanılır. Yakıt filtreleri; birincisi depodan hemen sonra takılır, bu yakıtı kabaca süzmeye yarar, diğerleri ise
yakıt otomatiğinden sonra, yakıtı iyice süzüp temizlemek maksadıyla takılır.
(ii) Yakıt Pompası : Depodan gelen yakıt, birinci filtrede süzüldükten sonra
yakıt otomatiğine ve oradan da diğer filtrelere gönderilir. Diğer filtrelerde iyice temizlenen yakıt, yakıt
pompasına gelir. Yakıt pompasında istenilen basınca ve miktara göre yakıt, ateşleme sırası gelen silindire
yüksek basınçta basılır. Yakıt pompasının görevi yakıtı basınçlı olarak ve ateşleme sırasına göre silindirlere
HİZMETE ÖZEL
44
HİZMETE ÖZEL
göndermektir. Dizel yakıt donanımında, herhangi bir yerde tıkanıklık olduğu veya bir yerden hava geldiği
zaman, yakıt donanımı çalışmaz.
(iii) Yüksek Basınç Boruları : Yüksek basınç boruları ile aktarılan yakıt,
enjektörler vasıtası ile toz zerrecikleri halinde silindir içerisine gönderilir. Fazla gelen yakıt, geri dönüş
boruları ile tekrar depoya döner.
© TEK NOKTADAN ENJEKSİYON SİSTEMİ :
Tek noktadan enjeksiyon sisteminde hava alındıktan sonra tek bir enjektörden püskürtülen yakıtla karışarak
ateşleme sırasına göre açılan silindirlerin içine gönderilir.
(ç) ÇOK NOKTADAN ENJEKSİYON SİSTEMİ :
Çok noktadan enjeksiyon sisteminde , hava içeri alındıktan sonra ateşleme sırasına göre sırası gelen
silindirin üzerindeki enjektörden püskürtülen yakıt havayla karışarak aynı anda yanma odasına dolar.
HİZMETE ÖZEL
45
HİZMETE ÖZEL
(d) EGZOZ SİSTEMİ:
Egzoz sistemi yakıt donanımının bir devamıdır. Yanma odasında yanan hava ve yakıt karışımı egzoz
manifoldu vasıtasıyla egzoz borularına gönderilir.Katalitik konvertörde zararlı gazlar elimine edildikten
sonra ön susturucu ve son susturucu vasıtasıyla sesten de izole edilen yanmış yakıt sessiz ve havayı
kirletmeyecek özellikte kuyruk borusundan doğaya salınır.
HİZMETE ÖZEL
46
HİZMETE ÖZEL
(4) YAĞLAMA DONANIMI
GİRİŞ: Motorun içinde bulunan sabit ve oynak parçalar, motorun çalışması sırasında sürtünmeden dolayı
aşınırlar. Aynı zamanda bu sürtünme, aracın hareketi için gerekli olan gücü azaltır ve motorda yüksek bir ısı
meydana getirir. Bu aşınmayı önlemek ve motorun ömrünü uzatmak maksadıyla, motordaki parçaların
yağlanması gerekmektedir
(a) YAĞLAMA DONANIMININ GÖREVİ :
(I)Hareketli parçalar arasında sürtünmeyi azaltmak
(II)Motordan ısının alınmasına yardım etmek
(III)Yağlama sırasında artık parçaları temizlemek,
(IV)Piston segmanları ile silindir yüzeyleri arasında sızdırmazlığı sağlamak (contalık
yapmak)
(IV) Paslanmayı önlemek gibi görevleri vardır.
(b)YAĞLAMA DONANIMININ PARÇALARI :
(II)
(III)
(IV)
(V)
(VI)
HİZMETE ÖZEL
47
(I) Yağ Pompası
Yağ Basınç Göstergesi
Yağ Seviye Çubuğu
Yağ Filtresi
Alt Karter
Karter Havalandırma Tertibatı
HİZMETE ÖZEL
(c) YAĞLAMA DONANIMININ PARÇALARININ GÖREVLERİ :
(I) Yağ Pompası : Motorun yapısına göre, karterin iç veya dış kısmına monte edilirler.
Yağ pompası; alt karterdeki yağı, motorun yağ kanallarından belirli bir basınç altında dolaştırarak, motorun
yağlanması gereken parçalarına gönderir.
(II) Yağ Basınç Göstergesi : Bu gösterge, yağ basıncının normal ve anormal
değerlerini gösterir. Bazı araçlarda bu gösterge yerine, ikaz lambası mevcuttur. Yağ basınç göstergesi,
anormal değeri gösterdiği zaman (ikaz lambası yandığı zaman), sürücü yetkili personele haber vermelidir.
(III) Yağ Seviye Çubuğu : Alt karterdeki yağın miktarını gösteren ve karterin dışından
içeriye doğru uzanan bir çubuktur. Sürücü; göreve çıkmadan önce ve görev dönüşü, motordaki yağın
seviyesini ölçmekten, eksikse yetkililere haber vererek tamamlatmaktan, yağın evsafında değişiklik gördüğü
zaman yetkili personele bildirmekten ve zamanı geldiğinde aracın yağ değişimi için yetkili kademelere
götürmekten sorumludur.
(IV) Yağ Filtresi : Genellikle yağ pompalarının üstüne yerleştirilen, yağın motor
içindeki devri esnasında yağa karışan pisliklerin, parçacıkların motor içine gitmesini engelleyen filtrelerdir.
Belirli periyodlarda motor yağı değiştirilirken filtrelerde değiştirilir.
(V) Alt Karter : Silindir bloğunun alt tarafına civatalarla tespit edilmiştir. Motor
yağına depoluk eder. Yağı dinlendirir ve soğutur. Alt tarafında yağ boşaltma tapası vardır.
(VI) Karter Havalandırma Tertibatı : Motorlarda benzin ve su, zaman zaman
karterdeki motor yağına karışarak yağı inceltir ve yağlama özelliğini azaltır. Benzin ve su, yağ içindeki
karterde kaldıkları zaman zararlı sonuçlar doğurur. Bu nedenle; benzin ve suyun, motor ısısı yükseldiği
zaman atılması gerekir. Karter havalandırma tertibatı, genellikle karterden emme manifolduna bağlanan bir
havalandırma borusu şeklinde olup, su ve benzin buharını karterden dışarıya atar.
(ç) YAĞ ÇEŞİTLERİ VE KULLANIM YERLERİ : Araçlarda kullanılan yağlar çeşitli
numara ve sembollerle ifade edilmektedir. Numara büyüdükçe, yağın kalınlığı (yoğunluğu) artar. Yazın
kalın yağlar (numarası büyük olan), kışın ince yağlar (numarası küçük olan) kullanılır. Bu şekilde hareket
edilmekle, yazın ve kışın yarattığı sıcaklık değişimleri karşısında, yağlardan istenen görevin yerine
getirilmesi sağlanır. Mevcut yağ çeşitleri ve kullanım yerleri aşağıda belirtilmiştir.
YAĞ CİNSLERİ
OE - Motor Yağı
KULLANIMI
YAZ
KIŞ
OE 30 OE 10
GO - Dişli Yağı
GAA – Gres
HB – Hidrolik Mayii
GO 30
GAA
HB
HİZMETE ÖZEL
GO 75
GAA
HB
KULLANIM YERLERİ
Motorlar, hava filtresi ve oynayan parçalar.
Vites, arazi vites kutusu, direksiyon dişli kutusu, diferansiyeller ve vinç dişli kutusu.
Tüm gresörlükler.
Fren merkez silindiri.
48
HİZMETE ÖZEL
(d) Araç İle İlgili Şoförün Yağlama Sorumlulukları :
(I) Günlük bakımda yağlama sorumlulukları :
(i) Motor yağının seviye ve evsafının kontrolü.
(ii) Hava filtresinin yağ seviye ve evsafının kontrolü.
(ii)
Yağlama donanımında ve dişli kutularında yağ kapağı
sızıntıların kontrolü.
(iv) Fren donanımı boru ve rekorlarında sızıntı kontrolü.
(v) Form-317 Yağlama etiketinden yağlama zamanı ve kilometresinin kontrolü.
(II) Haftalık bakımda yağlama sorumlulukları :
(i)Günlük bakım ile ilgili yağlama sorumluluklarının yerine getirilmesi.
(iii)
Dişli kutularının (vites, direksiyon dişli kutusu, diferansiyeller
ve vinç dişli kutusu) yağ seviye ve evsafının kontrolü.
(III) Aylık bakım (1000 millik yağlama) ile ilgili sorumlulukları
(i) Aylık yağlamaya yardım etmek.
(ii) Araç üstündeki mevcut gresörlüklerin ve yağlama noktalarının etrafının
temizlenmesi.
HİZMETE ÖZEL
49
HİZMETE ÖZEL
(6) GÜÇ AKTARMA ORGANLARI
GİRİŞ :Tekerlekli aracın motoru çalıştırıldığı andan itibaren, sürücünün isteği-ne bağlı olarak tekerlekler
döndürülebilir. Motorda meydana gelen dönü hareketini tekerleklere iletmek için değişik organlar
kullanılmaktadır. Bu organların tamamına güç aktarma organları denmektedir. Tekerlekli araçlar üzerindeki
bu güç aktarma organlarının maksadı; motor gücünü, tekerleklere ve vinç gibi yardımcı donanımlara
iletmektir.
(a) GÜÇ AKTARMA ORGANLARININ GÖREVİ : Motordan aldığı dönü hareketini
tekerleklere ve diğer yardımcı organlara iletmek için kullanılan bu sisteme güç aktarma organları denir.
(b)GÜÇ AKTARMA ORGANLARININ PARÇALARI :
(I)
Kavrama (Debriyaj)
(II)
Vites Kutusu
(III) Arazi Vites Kutusu
(IV) Kardan Milleri ve Mafsallar
(V) Diferansiyel
(VI)Akslar ve Aks Milleri
HİZMETE ÖZEL
50
HİZMETE ÖZEL
(C) GÜÇ AKTARMA ORGANLARININ PARÇALARININ GÖREVİ
(I) Kavrama (Debriyaj) : Aktarma organlar ının ilk parçası olup, motor ile vites kutusu
arasındadır. Motorda meydana gelen dönü gücünün, kendisinden sonraki aktarma organlarına iletilmesini
veya kesilmesini, dolayısıyla vites değiştirme kolaylığını sağlar. Kavrama bu görevi; kavrama pedalına
basıldığında, motor dönüsünün güç aktarma organlarına gidişini kesmek sure-tiyle yerine getirir. Motoru ilk
çalıştırmada kavrama pedalına basılmalıdır. Ayrıca aracı durdurmak için frenle beraber kavrama pedalına
basılarak gücün kesilmesi ve aracın durması sağlanır.
(II) Vites Kutusu : Kavramadan sonraki aktarma organıdır. Sürücü-ye; yük ve yol
durumuna göre aracının hızını ayarlama, ileri veya geri gitme olanağı sağlar. İçinde dişli gruplarının
bulunduğu ve vites kolu ile kumanda edilen vites kutusunda; yağ doldurma, seviye, boşaltma ve
havalandırma ta-pası vardır.
(III) Arazi Vites Kutusu : Arkadan çekişli araçların, ön tekerleklerinin de motordan
dönü alır hale getirilerek, arazide daha rahat hareket etmesini sağlar. Zor arazi şartlarında arazi vites kutusu
devreye sokularak aracın gücü artırılır. Arazi vites kutusu, vites kutusundan sonraki aktarma organıdır. Arazi
vitesi, vites kutusundaki bir kol ile devreye sokulur. Arazi vitesinin devreye sokulması için, araç vitesinin en
düşük viteste olması gerekir.
(IV) Kardan Milleri ve Mafsallar : Motordan gelen güç, vites kutularında arazi ve yol
durumuna göre belirlendikten sonra, bu gücü tekerleklere dönü hareketi olarak iletmek gerekir. Kardan mili
ve mafsallar, bu gücü diferansiyele ileten kalın demir çubuk (kardan mili) ve esneklik sağlayan oynayan
parçalardan (mafsal) oluşur. Vites kutusu ile arazi vites kutusu arasında (bazı parçalarda olmayabilir) ve
arazi vites kutusu ile diferansiyeller arasında bulu-nur (arkada iki diferansiyeli olan araçlarda, iki
diferansiyel arasında da bulu-nur).
(V) Diferansiyel : Motordan kardan mili ile gelen güç, diferansiyel kutusu içindeki
dişliler yardımı ile tekerleklere aktarılır. Virajlarda dıştaki tekerleğin, içteki tekerlekten fazla dönmesini
sağlar. Diferansiyel içinde bulunan hız azaltan dişliler, dönü hareketinin istikametini 90 derece değiştirir.
(VI) Akslar ve Aks Milleri : Akslar; araç ağırlığının bir kısmını üze-rinde taşıyan ve
karşılıklı iki tekerin bağlandığı parçadır. Köprü olarak da adlandırılır. Üzerinde diferansiyel varsa canlı
akstır. Diferansiyel yoksa ölü akstır. Canlı aksların içinde, diferansiyeldeki dönü hareketini tekerlere ileten
iki adet aks mili vardır. Aks milleri çelikten yapılmış olup, içi doludur. Uç tarafından tekerleklere bağlıdır.
HİZMETE ÖZEL
51
HİZMETE ÖZEL
(5) ASKI VE YAYLANMA (SÜSPANSİYON) DONANIMI
(a) ASKI VE YAYLANMA DONANIMININ GÖREVİ :
Aracın ağırlığını taşımaktır.Tekerlekli araçlarda askı donanımları yol arızalarının meydana
getirdiği sarsıntıları sadece üzerine almakla kalmayıp,sürücüye aracı idare etme imkanı vermeli ve
aynı zamanda aracın muhtelif hızlarda ve farklı yükler altında hareket etmesine imkan vermelidir.
(b)ASKI VE YAYLANMA DONANIMININ PARÇALARI.
(I)
(II)
(V)
(VI)
HİZMETE ÖZEL
Amortisörler
Makaslar
Şok Emici Çubuklar
Denge Çubuğu
(II) Helezon Yaylar
(IV) Torsiyon Çubukları
(VI) Lastikler
(VIII)Antipertan Kolları
52
HİZMETE ÖZEL
(c ) MEKANİK SÜSPANSİYON SİSTEMİ
Aynı akslar üzerindeki her iki janta da aynı bağlantı olduğu için yolda giderken bir tekerin
üzerinden geçtiği bir çukur veya tümsek nedeniyle oluşan sarsıntı her iki taraftan da hissedilir.
(ç ) BAĞIMSIZ SÜSPANSİYON SİSTEMİ
Aynı akslar üzerindeki jantlara farklı kontrol kolları bağlantılı olduğu için yolda giderken
bir tekerin üzerinden geçtiği bir çukur veya tümsek nedeniyle oluşan sarsıntı sadece o tekerde hissedilir.
HİZMETE ÖZEL
53
HİZMETE ÖZEL
(7) DİREKSİYON SİSTEMİ
(a) DİREKSİYON SİSTEMİNİN GÖREVİ :
Aracı istenilen istikamete yöneltilmesi için tekerleklerin düz ve ileri durumlarının
değiştirilmesini sağlar.
(b) DİREKSİYON SİSTEMİNİN PARÇALARI.
(I)
Direksiyon Tertibatı
(II)
İstikamet Çubuğu
(III) Rot
(IV) Deve Boyunları
(V)
Aks Başı Mihverleri
HİZMETE ÖZEL
54
HİZMETE ÖZEL
(c) MEKANİK DİREKSİYON SİSTEMİ
Direksiyon simidi çevrildiği zaman, pinyon dişli vasıtasıyla istikamet çubuğu ve dolayısıyla tekerlek
döner.
(ç) HİDROLİK DİREKSİYON SİSTEMİ
Direksiyon çevrildiği zaman pinyon dişli hidrolik yardımıyla tekerleklere hareket iletir.Özellikle
büyük araçlarda kullanılır.
HİZMETE ÖZEL
55
HİZMETE ÖZEL
(8) FREN VE KAYMAYI ÖNLEYİCİ SİSTEMLER DONANIMI
GİRİŞ: Genel olarak bilindiği gibi, bir aracın hızının arttırılması için motordan çıkan gücün artırılması
gerekir. Aynı şekilde yüksek hızda hareket eden bir aracı durdurmak için de, daha yüksek bir fren gücüne
ihtiyaç vardır. Bugün tekerlekli motorlu araçların karışmış olduğu kazalar incelendiğinde, bu kazaların
büyük bir bölümünün araçların fren donanımındaki arızalardan kaynaklandığı görülmektedir. Bu nedenle,
aracımızın fren donanımını iyi tanımak, hangi şartlarda, nasıl kullanacağımızı iyi bilmek zorundayız.
(1) FREN DONANIMININ GÖREVİ : Hareket halindeki bir aracın hızını azaltmak veya
onu durdurmak, ya da duran bir aracı yerine tespit etmektir. Bu görevin yapılabilmesi için, aktarma
organlarına bağlanmış dönen bir kampana veya kasnak ile, fren yapıldığında bu dönen kısmın hareketini
sürtünme ile engellemeye çalışan, üzerinde fren pabucu ve fren balatasının bulunduğu sabit kısımlar ve fren
tespit tablası vardır. Fren uygulanınca, kampana veya kasnağa sürtünen fren pabucunun üzerindeki balata,
uygulanan güce bağlı olarak frenleme etkisi gösterir. Fren pabuçlarına hareket mekanik bağlantılarla
iletilebildiği gibi, hidrolik basınçla veya hava basıncı ile de iletilebilir.
(2) FREN ÇEŞİTLERİ :
(a) El Freni : Aracı yerine tesbit etmek için kullanılır. Vites kutusu veya arazi vites
kutusu çıkışındaki fren kasnağına veya arka tekerleklerdeki fren kampanalarına uygulanabilir. Arka
tekerleklere bağlı olan el frenleri daha etkilidir. El fren kolu, el fren teli, fren pabuç ve balataları ile fren
kasnağı ve-ya fren kampanasından meydana gelmiştir. Genellikle mekanik olarak çalışır. Araç sürücüsü,
aracını terk edeceği zaman, el freni ile aracını yerine tesbit etmekten sorumludur. Çok soğuk havalarda el
freninin çekili bırakılarak don-ması engellenmelidir.
(b) Egzoz Freni : Aracın hızını yavaşlatmak maksadıyla kullanılır. Motordaki egzoz
gazının çıkmasını önlemek için, egzoz manifoldu çıkışının kapatılmasıyla gerçekleştirilir. Amaç, egzoz
gazını silindir yanma odası ve emme manifoldu içinde hapsederek pistonlara basınç yapmak ve motor
dönüsünü yavaşlatmaktır. Sürekli kapalı tutulursa motor stop eder. Egzoz fren butonu, rekorlar ve egzoz
freni klepesinden meydana gelmiştir. Sadece dizel araçlarda bulunur ve araç viteste hareket ederken
kullanılır.
(c) Ayak Freni : Hareket halindeki aracın hızını azaltmak veya onu durdurmak için
kullanılır. Değişik tipleri vardır.
HİZMETE ÖZEL
56
HİZMETE ÖZEL
(I) Mekanik Fren : Fren pedalına uygulanan kuvvet fren pabuçlarına, tel veya
millerle mekanik olarak iletilir. Motorsikletlerde kullanılır.
(II) Hidrolik Fren : Fren pedal ve yayı, ana merkez (merkez silindiri), rekor
ve hortumlar, fren tesbit tablası, tekerlek fren silindiri, fren pabuçları, balatalar, pabuç yerine getirme yayı,
kampana ve hava alma supablarından oluşmuştur. Ana merkez, rekorlar, hortumlar ve tekerlek fren
silindirlerinin içerisinde hidrolik yağı vardır. Ayak fren pedalına uygulanan kuvvet, ana merkezdeki hidrolik
yağına ve bu hidrolik yağı vasıtası ile te-kerlek fren silindirlerine iletilir. Tekerlek freni, silindirdeki
pistonları dışarıya doğru iten hidrolik yağlı fren pabuçlarının kampanaya doğru yanaşmasını sağlayarak,
pedala uygulanan güç kadar frenleme sağlar. Askeri araç sürücüsü, her göreve çıkışında, aracın fren hidrolik
yağının, muhafaza edildiği kabı içerisinde uygun seviyede olup olmadığını kontrol etmekten ve eksikse
tamamlamaktan sorumludur.
DİSKLİ FREN
SİSTEMİ
KAMPANALI FRENLER
HİZMETE ÖZEL
57
HİZMETE ÖZEL
(I)
Vakumlu Hidrolik Fren : Aracın ağırlığı arttıkça, sürücü tarafından pedal
aracılığı ile hidroliğe iletilen kuvvet, yeterli frenleme sağlayamaz. Fren gücünü artırmak için, hidrolik
sisteme vakum deposu ve hidrolik dahil edilmiştir. Motor çalıştığı sürece hidroliğin ve vakum deposunun
havası çekilir. Bu sistemin çalışabilmesi için motorun çalışması gerekir. Motor çalışmazsa, birkaç frenden
sonra frenler yeterli olmaz. Binek otomobilleri gibi, vakum deposu olmayan vakumlu hidrolik fren sistemli
araçlarda motor stop edince frenler zayıflar.
(IV) Hava Hidrolik Fren : Orta ağırlıktaki araçlarda kullanılır. Hidrolik
basıncı tatbik edilen pedal kuvvetini, hava hidrolik silindirindeki basınçlı hava takviye eder. Bu sayede rahat
bir frenleme sağlanır. Hidrolik fren sistemine, kompresör basınçlı hava tankı, regülatör, hava göstergesi ve
hava hidrolik silindiri ilave edilmiştir. Hava tankının içinde, ısı farklılıklarından dolayı su
birikebileceğinden, sık sık hava tankının içinde biriken suyun dışarı akıtılması gerekir.
(V) Hava Freni : Ağır araçlarda kullanılır. Hidrolik yerine daha önceden depo
edilmiş basınçlı hava kullanılır. Sistemde; kompresör, regülatör, hava depoları, fren pedalı ve yerine getirme
yayı, hava freni supabı, röle supabı, çabuk boşaltma supabı, fren hücreleri, fren tesbit tablası, fren pabuç ve
balataları, pabuç yerine getirme yayı, ayar parçaları, rekor ve hortumlar vardır.
(3) KAYMAYI ÖNLEYİCİ SİSTEMLER
Fren sitemi bir aracın vazgeçilmez unsurlarından biridir. Aracın emniyetli bir şekilde yavaşlamasını
,durmasını ,park halinde sabitlenmesini sağlar. Sayılan bu görevleri yerine getirmek için frenleme kuvvetine
gerek vardır. Fren donanımları bu kuvveti oluşturur. Ancak, frenleme kuvveti sürekli olarak kontrol altında
tutulabilen bir kuvvet olmalıdır. Yani aracı yavaşlatarak durduran yada bulunduğu yerde tespit eden
frenleme kuvveti kontrollü bir kuvvettir.
Bunun yanı sıra özellikle kaygan yollarda veya virajlarda araçlar fren yaptığı zaman aracın yana doğru
hareket ettiği bilinir. Aquaplanning dediğimiz bu yanal kaymayı önleyici sistemler günümüz modern
araçlarında mevcuttur. Ancak her firma kendine özgü bir kayma önleyici sistem geliştirmiştir. Bunlar; ABS,
ASR, ATS, TC, Diferansiyel Kilidi gibi isimlerle karşımıza çıkmaktadır.
Temel olarak çoğunun dayandığı düşünce, kaygan yollarda aynı dingil üzerindeki bir tekerin diğerinden
daha hızlı dönmesi ve bizim patinaj dediğimiz olayın, tekerleklerin ikisinin de aynı oranda dönmesini
sağlayarak engellenmesidir.
Bu sistemlerde bir elektronik beyin yada sensor dediğimiz cihaz fazla dönen tekeri tespit ederek diğerini
de aynı hızda yada hızlı döneni yavaş olanın dönmesini sağlar.
HİZMETE ÖZEL
58
HİZMETE ÖZEL
d. ARAÇ ÜSTÜ YAYINLAR VE TEÇHİZAT
GİRİŞ: Sürücüler araçları ile göreve çıktıklarında, özellikle münferit görevlerde, bakım personeli ve bakım
yerinden uzaktadırlar. Bu nedenle ortaya çıkacak basit arızaları ve acil onarımları sürücü bizzat kendisi
yapmak zorunda kalacaktır. Ayrıca, günlük koruyucu bakımın ( çıkış, yol ve dönüş) yapılabilmesi için, yine
araç üstü avadanlıklara gerek duyulacaktır.
Araçların cinslerine göre üzerinde bulunması gereken avadanlık ve donatımın cins ve miktarları, o
araca ait teknik tarifnamede belirtilmiştir.
Araç Üstü Avadanlık ve Donatımın Görevi, Kullanma Yerleri ve Bakımı :
Bez Takım Çantası : Araç üstü avadanlıkları muhafaza etmeye yarar.
Bijon Anahtarı ve Kolu : Tekerleklerin sabitlenmesini sağlayan bijon somunlarını söküp
takmaya yarar. Alman menşeli araçlarda bijon somunları sökülürken, saat istikametinin tersine bijon anahtarı
çevrilir ve somunlar karşılıklı olarak gevşetilir. Amerikan menşeli araçlarda bijon somunları, aracın ön
tarafına doğru sıkılır ve arka tarafına doğru gevşetilir. Araç kriko ile kaldırıldıktan sonra somunlar sökülür
ve sırası karıştırılmadan temiz bir yüzeye konur. Tekerlek yerine takılırken de bijon somunları aynı yerlerine
ve aynı sıra ile takılmalıdır. Bijon anahtarı kullanılırken, anahtar ağzının bijon somunlarına tam olarak
geçmesi sağlanmalı ve anahtar somunlara dik olarak kullanılmalıdır.
Kriko ve Kriko Kolu : Aracı kaldırmak için kullanılan kriko, mekanik ve hidrolik olmak
üzere iki tiptir. Hidrolik krikoları çalıştırmak için kriko kolunun çentikli ağzı ile kriko tablasının üzerindeki
hidrolik pim sıkıştırılır. Kriko çalıştırılırken çentikli kısım özelliğini kaybetmemesi için, kolun diğer tarafı
kullanılmalıdır. Araç indirileceği zaman pim gevşetilir. Kriko kullanılacağı zaman zeminin düz ve sert
olmasına, değilse kriko takozunun kullanılmasına dikkat edilmelidir. Kriko, şasi veya şasi kadar sağlam
yerlerden araca tatbik edilmelidir.
HİZMETE ÖZEL
59
HİZMETE ÖZEL
Ayarlı Pense : Genellikle bakır boruların ağızlarını kıvırmakta ve tamir
işlerinde kullanılır.
Tornavidalar : Vidaları gevşetme ve sıkıştırma işleminde kullanılır. Yapılacak
işe uygun tornavida seçilmeli ve dik olarak kullanılmalıdır. Ucu bozulan tornavida taşlanarak
düzeltilmelidir. Tornavidalar temiz ve hafifçe yağlanmış olarak saklanır.
Kurbağacık Anahtarı : Çeneleri arasındaki mesafe ayar somunu vasıtası ile açılıp kapanarak,
kapasitesi dahilinde bulunan her türlü civata ve somunların sökülüp takılmasında kullanılır. Kurbağacık
kullanılırken çalışma yönü hareketli ağız yönünde olmalıdır. Anahtar üzerindeki yağ ve kir solvent ile
temizlenir, kuru bezle silinir. Üstü ince bir tabaka yağ ile yağlanır.
Patinaj Zinciri : Karlı ve buzlu zeminlerde tekerleklerin patinaj yaparak arac ın kaymasını
önlemek maksadıyla kullanılır. 8 cm. ve daha fazla karlı yollarda emirle takılır. Patinaj zincirleri, 16 cm.ye
kadar olan yollarda sadece canlı tekerleklere, daha fazla kar olan yollarda ise bütün tekerleklere tak ılır
( arkada çift tekerleği olan araçların sadece dıştakine takılması yeterlidir). Patinaj zinciri, bükülmeleri
giderilerek ve enine zincirlerin çengellerinin açık uçları lastikten tarafa gelmeyecek şekilde, kenar
zincirlerinin sarkan uçlarındaki kilitlerle lastiklerin üzerine takılır. Zincir ortalanır ve düzeltilir. Yan zincir
uçları kaldırılır ve önce iç, sonra dış zincir kilitlenir. Gergi zinciri ya da gergi lastiği takılır ve kilitlenir.
Zincirin tekerlek üzerine geçirilmesi aşağıdaki şekillerde olabilir.
Enine zincir tekerleğin önüne serilir, kilitler tekerlek göbeği yüksekliğine
gelene kadar araç ileri hareket ettirilir.
Zincir takılacak tekerlek kriko ile kaldırılarak zincir takılır.
Patinaj yapan tekerleğin altına zincir verilmek suretiyle zincir takılır.
Çanta Bidon : Özellikle uzun yol yürüyüşlerinde aracın yedek yakıtını depo eder. Kapağının
contalı ve sağlam olmasına dikkat edilmelidir.
Spiral Hortum : Çanta bidondaki yakıtı, araç deposuna boşaltırken kullanılan hortumdur.
Spiral hortum çanta bidona tam olarak oturtul-malı, contası sağlam olmalı, ikmal esnasında havalandırma
deliği üste gelecek şekilde kullanılmalıdır.
Yangın Söndürme Cihazı : Araç üzerinde meydana
gelebilecek yangınları söndürmek maksadıyla kullanılır. Haftalık bakımlarda boşalıp boşalmadığı kontrol
edilmelidir.
HİZMETE ÖZEL
60
HİZMETE ÖZEL
Tekerlek Takozu : Aracın her duruşunda, aracı emniyete almak maksadıyla kullanılır. Aracın
duruş pozisyonuna göre tekerlerlerin ön/arka-sına konur.
Üçgen Reflektör : Seyir esnasında meydana gelebilecek arıza veya kaza durumunda, arkadan
ve karşıdan gelen trafiği ikaz etmek maksadıyla, aracın ön ve arkasından en az 30 m. ileriye konan ikaz
işaretidir (görüş mesafesine göre bu mesafe artırılmalıdır).
Hava Manometresi : Lastik hava basıncını ölçmeye yarar. Hangi
lastiğe ne kadar hava basılacağı, aracın teknik tarifnamesinde belirtilmiştir. Araç şoförü her bakımda (çıkış,
yol, dönüş ve haftalık) tekerleklerin havasını kontrol etmelidir.
El Yağdanlığı : Aracın oynayan parçalarını yağlamak için kullanılır.
Lastik Kaynak Makinası : İç lastiğin patlaması durumunda, pat-lak yeri onarmak
maksadıyla kullanılır.
İlk Yardım Kutusu : Herhangi bir kaza halinde, araçta bulunan personele ilk yardımın
yapılması maksadıyla araç üzerinde bulunur. Sarsıntıya dayanabilecek şekilde yapılmış ve yerleştirilmiş
olmalıdır. İçinde her an kullanılmaya elverişli ve evsafı bozulmamış; büyük sargı bezi, küçük sargı bezi,
gazlı bez, idrofil pamuk, tentürdiyot, saf alkol, oksijenli su, kanı durdurmak için lastik tüp veya sargı, bu
malzemenin nasıl kullanılacağını göstermek üze-re SSY.Bakanlığınca hazırlanmış tarifname bulunur.
Bunlardan başka araç üzerinde çekiç, levye takımı, ampul kutusu, balta, kazma, kürek, ceraskal ve
takozu ile emniyet kemeri bulunabilir. Özellikle müstakil göreve gidecek araçların emniyet kemeri olması,
Karayolları Trafik Kanunu gereğidir.
HİZMETE ÖZEL
61
HİZMETE ÖZEL
ARAÇ ÜSTÜ YAYINLAR LİSTESİ
1. Günlük Görev Ve Koruyucu Bakım Formu
a.
Tekerlekli Araçlar İçin Form-110
b.
Tırtıllı Araçlar İçin
2. Sürücü Belgesi
(EK-A)
Form-2145
(Form-46)
(EK-B)
3. Sürücünün Motorlu Araç Kaza Raporu (Form-91)
(EK-C)
4. Kaza Hüviyet Kartı
(Form-581)
(EK-D)
5. Aracın Teknik Tarif namesi
(Yoksa Bakım Kılavuzu)
(EK-E)
6. Aracın Yağlama Emri
(EK-F)
7. Sürücünün El Kitabı
(EK-G)
a. Tekerlekli Araçlar İçin
KKT 164-14(ST 21-305)
b. Tırtıllı Araçlar
KKT 164-17
8. Aracın Yağlama Etiketi
(Form-317)
(EK-Ğ)
9. Araç Üstü Avadanlık Ve Teçhizat Listesi
(EK-H)
10. Aracın Yükleme Planı
(EK-I)
11. Mürettebat Bakım Görevleri Kılavuzu(Tank Ve Zırhlı Toplar İçin)
12. Müstakil Göreve Çıkan Araçlar İçin Zorunlu Mali Mesuliyet Sigorta Poliçesi Fotokopisi Ve Pulu
NOT : 1. Araç Üstü Yayınların Her Birisi Naylon Kılıflar İçerisinde Ve Aracın Yayın Çantasında
Muhafaza Edilir.
2.Deniz Ve Hava Kuvvetlerinde Bu Formların Muadili Kullanılır.
HİZMETE ÖZEL
62
HİZMETE ÖZEL
EK-A
TEKERLEKLİ ARAÇLARIN GÜNLÜK GÖREV VE KORUYUCU BAKIM FORMU
(FORM 110)
1.
MAKSAT :
Bu form tekerlekli araçların göreve çıkmasına izin vermek kayıtlarını tutmak ve göreve çıkabilecek
durumda olup olmadığını tespit etmek maksadıyla kullanılır.
2.
KULLANILMASI :
a.
Tekerlekli araçların günlük görev ve koruyucu bakım formu resmi ve münferit bir görev için
kullanılır. Konvoy veya Kıt'aca hareketlerde yalnız konvoy veya Kıt’a komutanı aracı için bir form
kullanılır. Bu formun YOLDA YAPILAN DENETLEME hanesinin sol üstüne"KONVOY" yazılır ve
konvoydaki araçların şoförlerinin adı ve soyadı ile birlikte araçların plaka numaraları yazılır. Konvoy veya
Kıta komutanı günlük bakımın her araç şoförü, operatörü veya mürettebatı tarafından kendi nezareti altında
yapıldığını imzasıyla onaylar.
b.
Normal olarak 24 saat için kullanılır.(00.01'den 24.00'e kadar) herhangi bir tekerlekli araç bir
günü geçecek şekilde bir göreve gönderildiği zaman (Devriye,gece görevi tatbikat görevi vs.) Formun
arkasına “.......... görevini ifa edinceye kadar” şeklinde not düşülür.
c.
Bir günde aynı görev formu ile 4 defa göreve gidilebilir. Bir görev süresi, aracın birlik
garajından çıkıp tekrar birlik garajına giriş yapıncaya kadar geçen süreyi kapsar.
(1)
Garaj çavuşu ilgili haneye attığı imzasıyla çıkış bakımının yapıldığını tasdik eder.
(2)
Çıkış bakımı esnasında yetki dışı arıza tespit edilirse formun çıkış bakımı hanesinde
bakılacak yerlerden hangisini ilgilendiriyorsa o satırın karşısına "X" (Arızalı) işareti konularak form şoför
tarafından garaj çavuşuna verilir. Garaj çavuşu formu ikinci kademe bakım personeline vererek arızayı
bildirir. Arıza giderilmeden araç göreve çıkamaz.
(3)
Çıkış bakımı yapıldıktan sonra araç görev için hazırdır, birlik komutanının onayından
sonra form günlük kayıt defterine (Form 9-75) işlenir.
(4)
Araç görevden döndükten sonra dönüş bakımı garaj çavuşu nezaretinde sürücü
tarafından yapılır. Garaj çavuşu forma sürücü tarafından kaydedilmesi gereken hususların tamam olup
olmadığını kontrol eder ve formu teslim alır.
(5)
Araç ve sürücüyle ilgili herhangi bir vukuat olmamış ise Form-110 iki ay sonra imha
edilir. Eğer görev esnasında kaza meydana gelmiş ise veya şoförün soruşturmaya neden olacak disiplinsizliği
tespit edilmiş ise soruşturma sonuçlanana kadar Günlük görev kayıt defteri ile birlikte saklanır.
(6)
Şoför, günlük görev ve koruyucu bakım formunun koruyucu bakım kısmını (Çıkış,yol
ve dönüş bakımı) aracın teknik talimnamesi ve yağlama emrindeki günlük koruyucu bakıma ait esaslar
dahilinde doldurur. Yapılacak bakım form üzerinde genel hatları ile belirtilmiştir. Bu bakımdan şoför
tarafından aracın bakımı ile ilgili özel hususlarda, teknik talimname ve yağlama emrinin kullanılması
zorunludur. Bu formun kullanılma izni verilmeden önce şoförlerin ilgili bakımları yapıp yapamayacakları
tespit edilmeli ve gerekli bakım eğitimi verilmelidir.
(7) Aracı en son serbest bırakan kişi (Emrine girdiği şahıs) tarafından "aracın emrine girdiği
şahsın aracı serbest bıraktığı saat-mil-imza hanesi doldurulup imza edilir. Eğer araç garaja geldiği halde bu
bölüm doldurulmamışsa garaj çavuşu tarafından doldurulur.
HİZMETE ÖZEL
63
HİZMETE ÖZEL
A-1
TEKERLEKLİ ARAÇ GÜNLÜK GÖREV KORUYUCU BAKIM FORMU
ARAÇ BRL.K. :
PLAKA NO
ARACIN GÖREVLENDİRİLMESİNE YETKİ VEREN BİRLİK KOMUTANI
:
ARACIN CİNSİ :
TARİH
:
ADI SOYADI
:
RÜTBESİ
:
GÖREVİ
:
İMZA VE MÜHÜR
KAYIT NUMARASI (9-75)
ARAÇ SÜRÜCÜSÜNÜN
ADI SOYADI VE İMZASI
1 NCİ GÖREV :
EMRİNE
GİRECEĞİ ŞAHIS
ARAÇ SEVK
ARAÇ BİRLİK KOMUTANI
PER./YÜK. (İMZA) VE ARACIN
AMİRİ
FAALİYET ZAMAN ZM./ MİL
MİKTARI
SERBEST
(İMZA)
(İMZA)
BIRAKILDIĞI
SAAT
DÖNÜŞ
ÇIKIŞ
TOPLAM
DÖNÜŞ
ÇIKIŞ
TOPLAM
DÖNÜŞ
ÇIKIŞ
TOPLAM
DÖNÜŞ
ÇIKIŞ
TOPLAM
2 NCİ GÖREV
3 NCÜ GÖREV
4 NCÜ GÖREV
YETKİ DIŞI ARIZALARDA FORMUN ALT KISMINI AYIRARAK
İKİNCİ KADEMEYE BAŞVURUN
ÇIKIŞ BAKIMI
GÖREVLER
1
2
3
YOL BAKIMI
4
GÖREVLER
1
2
3
4
1
GENEL DURUM
GÖSTERGELER
YAKIT, YAĞ VE SU
FRENLER
AKÜMÜLATÖR VE
VANTİLATÖR
KAYIŞI
ANORMAL SESLER,
KOKULAR
FREN TERTİBATI
SIZINTILAR
(GENEL)
SIZINTILAR
YAKIT, YAĞ VE SU
LASTİKLER VE
BİJON SOMUNLARI
LASTİKLER VE
BİJON SOMUNLARI
TEMİZLİK
KORNA,CAM SİLECEĞİ VE AYNALAR
LAMBA VE KEDİ
GÖZLERİ
LASTİKLER VE
BİJON
SOMUNLARI
AVADANLIK VE
TEÇHİZAT
YAYINLAR
HİZMETE ÖZEL
YAKIT, YAĞ VE SU
AKÜMÜLATÖR VE
VANTİLATÖR
KAYIŞI
FREN TERTİBATI
YÜK KONTROLÜ
64
GÖREVLER
DÖNÜŞ BAKIMI
2
3
4
HİZMETE ÖZEL
Stok No : 0660
Form 110
A-2
ÖZEL TALİMAT
YOLDA YAPILAN DENETLEME
İKİNCİ KADEME BAKIM HİZMETLERİ (İKİNCİ KADEMEYE SEVK GEREKTİREN
HERHANGİ BİR ARIZA MEYDANA GELDİĞİNDE DOLDURULACAKTIR)
ARAÇ BRL. K.
PLAKA NO.
ARACIN CİNSİ
ARIZA TARİHİ
BİRİNCİ KADEME
İKİNCİ KADEME
TESPİT EDİLEN
ARIZA VE
TARİHİ
TESPİT EDİLEN
ARIZA VE
TARİHİ
ARIZAYI TESPİT
EDEN
ARIZAYI TESPİT
EDEN
ARIZANIN İKİCİ
KADEMEYE
BİLDİRİM
TARİHİ
AÇIKLAMALAR
HİZMETE ÖZEL
KAYIT NO (5-31)
65
HİZMETE ÖZEL
A-3
EK-B
ASKERİ SÜRÜCÜ BELGESİ
(FORM 46)
1.
GENEL ESASLAR :
Şoför ehliyeti iki maksat sağlar. Birincisi ordu vasıtasını kullanmaya müsaade eder. İkinci
olarak şoförün hüviyetini tespit eder.
Komutan; şoför ehliyetini, şoförün yetersiz oluşu, trafik kurallarını ihlal etmesi veya kazaya
neden olması halinde geçici olarak geri alabilir veya iptal edebilir. Askeri personelin kendi şahsi araçlarını
kullanması esnasında askeri veya sivil trafiği ihlal etmeleri veya kazaya neden olmaları halinde ehliyetleri
geçici olarak veya daimi olarak geri alınabilir. Dikkatsizlikten veya araç kullanma esnasında içkili olmaktan
ileri gelen trafik suçları veya ölüme sebebiyet vermeleri halinde ehliyet komutanca tamamıyla geri alınabilir
veya komutanın takdirine göre ehliyetin geri alınması geçici bir süreyle sınırlandırılabilir.
Tahditler : Bu tedbirler veya şartlar; ehliyeti veren subay tarafından ehliyetin verilme
zamanında, şoförün uymak zorunda olduğu lüzumlu görülen hususlardan herhangi birisi olabilir. Örneğin;
şoför gözlükle kullanacaktır, gece araç kullanamaz arazide araç kullanamaz, garnizon dahilinde veya sadece
arazide araç kullanabilir, Şehir veya meskun yerlerde kullanamaz, Serbest yollarda kullanabilir veya
astsubay nezaretinde kullanabilir, gibi.
ci aracı, yarı römork çekmeye yetkili değildir gibi)
HİZMETE ÖZEL
66
HİZMETE ÖZEL
ASKERİ SÜRÜCÜ BELGESİ
ÖN YÜZÜ
(FORM 46)
M.S.B. MOTORLU
ARAÇLARI İÇİN ASKERİ
SÜRÜCÜ BELGESİ
SÜRÜCÜNÜN ADI, SOYADI :
KAN GRUBU
DOĞUM
TARİHİ
FOTOĞRAF
İMZA VE
MÜHÜR
EHLİYET NUMARASI :
VERİLDİĞİ TARİH :
SAÇ RENGİ
BU BELGENİN SAHİBİ BELİRTİLEN ARAÇ VE
TEÇHİZATI,KULLANMAYA
YETKİLİDİR
TAHDİTLER ARKADADIR
BELGEYİ VERENİN İMZASI VE MÜHÜR
GÖZ RENGİ
İADE EDİLECEĞİ
TARİH
CİNSİYETİ
BOYU AĞIRLIĞI
RÜTBE-SİCİL-GÖREVİ VE ADI
SOYADI
İMZASI,
İMZA
BU
BELGE
BAŞKASI
TARAFINDAN SÜRÜCÜ
KULLANILAMAZ ARACI HER KULLANIŞTA EDİLİNCEYE KADAR MUTEBER
DEĞİLDİR
BELGE SÜRÜCÜDE BULUNUR.
FORM 46
GÖREV YERİ :
Stok No : 0644
Form 46
B-1
ARKA YÜZÜ
TAHDİTLER :
KULLANILMASINA YETKİ VERİLEN ARAÇLAR
ARAÇ TEÇHİZATININ
BİRLİĞİ,
KAPASİTESİ SINAV YAPANIN
TİPİ
SOYADI, RÜTBESİ VE TARİHİ
DİĞER KAYITLAR (TRAFİK VİZESİ VS.)
HİZMETE ÖZEL
67
ADI,
HİZMETE ÖZEL
B-2
HİZMETE ÖZEL
68
HİZMETE ÖZEL
EK-C
ŞOFÖRÜN MOTORLU ARAÇ KAZA RAPORU
(FORM 91)
1.
GENEL ESASLAR :
Şoförün motorlu araç kaza raporu daima kaza hüviyet kartı (Form 518) ile birlikte araç üstü yayın
çantasının içinde taşınır. Herhangi bir aracın kazaya karışması halinde şoför durup gereken yardımı yapar ve
daha sonra form 91'i hazırlayarak en kısa zamanda en yakın amirine ulaştırır. Kaza esnasında şoför raporu
hazırlayabilecek durumda değilse, rapor herhangi bir subay,er veya sivil memur tarafından veyahut da
durumun icap ettirdiği birisi tarafından tanzim edilebilir.
2.
TAAHHÜTLER :
Şoförler kazanın meydana geliş nedeni, sorumluluk derecesi, veya karşılanması mümkün olmayan
istekler hakkında yazılı veya sözlü olarak davacılara veya onların avukatlarına ifade vermemelidir. Kendisi
sigortalı olmadıkça askeri şoför, sigorta şirketlerinin istekleri doğrultusunda kaza raporu doldurmayacaktır.
Bu durum sıralı komutanlarca şoförlere öğretilmelidir. Mahalli tebliğlerin ve kararnamelerin kaza
raporlarının verilmesini gerektirdiği durumlarda, istenilmeyen durumlarla karşı karşıya kalmamak için
raporlar önce gözden geçirilmek üzere adli subaya verilmelidir.
3.
DOLDURULMASI :
a.
Birinci ve 2 nci satırlar : K.K.K. diye yazılır. Raporu tanzim eden şoförün esas birliği veya
görevlendirildiği birliğin tam ve açık ismi ve mevkii kaydedilir.
b.
Kısım I : Raporu tanzim eden şoförün adı ve soyadı, rütbesi, uzmanlık derecesi, künye
numarası, trafik ehliyet numarası, ev adresi ve birlik veya ev telefon numarası kaydedilir.
c.
Kısım II : Kazanın meydana geldiği gün, zaman ve yeri, göreve gönderilme sebebi ve aracın
göreve gidişte takip ettiği yol yazılır.
ç.
Kısım III : Ordu aracının marka ve modeli, tipi, plaka numarası ve aracın hasara uğrayan
kısımları yazılır.
d.
Kısım IV : Bu kısma, kazaya karışan diğer araca veya mala ait bütün lüzumlu bilgileri
kaydedilir. Birden fazla araç veya malın hasara uğraması halinde ilave bilgiler 3 ncü sayfadaki XI'nci kısma
kaydedilir.
e.
Kısım V : Kazada yaralanan bütün personelin isimleri, ev ve askeri adresleri yazılır.
f.
Kısım VI : Kaza anında araçta bulunanların kimlikleri ve adresleri yazılır.
g.
Kısım VII : Kazaya karışan diğer araç veya araçlarda bulunanların isimleri ev veya askeri
adresleri veya mevcutsa her ikisi de kaydedilir.
ğ.
Kısın VIII : Kazayı en iyi gördüğü tahmin edilen şahısların isimleri, ev veya askeri adresleri
veya mevcutsa her ikisi de kaydedilir. Kaza anında kazayı gören yoksa, kazayı müteakip kaza yerine ilk
gelen şahısların memurun (Sivil ve askeri) ismi, kolluk veya yaka numarası, vazife bölgesi veya karargahı
bulunduğu yeri kaydedilir.
C-1
HİZMETE ÖZEL
69
HİZMETE ÖZEL
h.
Kısım IX : Kaza anında ordu aracının ve diğer araç veya araçların hareket istikametleri tespit
edilir. Şoförün, yayaların veya diğer şahısların görüşüne mani olarak kazanın meydana gelmesine tesir
etmesi mümkün olan yol işaretleri, trafik levhaları, trafik kontrol cihazları, binalar, ilan tahtaları ve diğer
sabit tesisler gibi bilgiler kaydedilir.
ı.
Kısım X : Kazayı müteakip olan bütün hadiseleri kaydedilir. Örneğin; sıhhi ilk yardım kimin
tarafından yapılmıştır, yaralılar nereye götürülmüştür, diğer şoförün durumu, diğer şoför veya yaralanmış
şahıslar tarafından kazanın sebebi ve personel veya malın hasar derecesi hakkında yapılan beyanlar, bu
beyanları işten şahitlerin isimleri ve adresleri kaydedilmelidir.
i.
Kısım XI : Bu sütun, kazaya karışan diğer araç miktarı birden fazla olduğu hallerde
kullanılmalıdır. Bu sütun, IV ncü sütunun dolduruluş şekline göre doldurulur.
j.
Kısım XII : Kazaya dahil veya kazaya neden olan her araç kabataslak resmedilmelidir. Ordu
aracına 1, diğer vasıtaya 2, ilave vasıtalara 3, ...... vs. numara verilir. Araçların kazadan sonra takip ettikleri
yol kesiksiz çizgi ile gösterilir. Araçların kazadan sonra takip ettikleri hareket istikametleri kesik veya
noktalı çizgilerle belirtilir. Kazaya dahil olan herhangi bir yayanın yürüyüş istikameti, demiryollarının
yerleri ve kazaya sebep olabilecek diğer faktörler de gösterilmelidir. Aynı zamanda yolların ve caddelerin
isim veya numaraları yazılmalı ve okla yönleri belirtilmelidir.
k.
Sayfa 4 : Şoför, kendi görüşüne göre kazanın nasıl meydana geldiğini izah edip sayfanın altını
kaza tarihini de belirterek imzalamalıdır.
C-2
HİZMETE ÖZEL
70
HİZMETE ÖZEL
SÜRÜCÜNÜN MOTORLU ARAÇ KAZA RAPORU ÖRNEĞİ
EK-D
BU FORM; KAZANIN VUKUA GELDİĞİ ZAMAN
SÜRÜCÜNÜN MOTORLU
VE YERDE SÜRÜCÜ TARAFINDAN MÜMKÜN
ARAÇ KAZA RAPORU
OLDUĞU KADAR SÜRATLE DOLDURULUR
AİT OLDUĞU KUVVET : K. K. K.
ADINIZI, SOYADINIZI YAZIN:
RÜTBE, UZMANLIK DERECESİ :
KÜNYE NUMARASI :
EHLİYET No. :
EV ADRESİ: (Cadde, Şehir)
EV Tlf. No.:
KAZA TARİHİ VE GÜNÜ:
KAZA SAATİ :
II
ZAMAN VE YERİ
I
SÜRÜCÜ
SÜRÜCÜNÜN BİRLİĞİ VE YERİ :
KAZA YERİ (KAZA ŞEHİR İÇİNDE İSE, ŞEHİR İSMİ, ŞEHİR HUDUTLARI
DIŞINDA İSE ŞEHRE VEYA BELİRLİ BİR NOKTAYA UZAKLIĞI Km. OLARAK).
GÖREVE GİDİŞTE TAKİP EDİLEN YOL :
GÖREVE GÖNDERİLME SEBEBİ :
PLAKA No. VEYA ARACI BELİRTEN
TİPİ :
III
ARACIN
MARKASI :
DİĞER HUSUSLAR
IV
KAZAYA UĞRAYAN DİĞER
ARAÇ veya MAL
(Araç birden fazla isse sayfa 3,
Ks 11 ‘e Kaydet)
ARACIN HASARA UĞRAYAN KISIMLARI :
MARKASI :
TİPİ :
İMAL SENESİ :
SÜRÜCÜNÜN EHLİYET NO:
ARAÇ RUHSAT NO :
ARACI KULLANAN İSİM
ARACIN SAHİBİNİN İSMİ :
ARACI KULLANANIN ADRESİ :
(Cadde, Şehir)
ARACIN SAHİBİNİN ADRESİ :
ARACIN HASARA UĞRAYAN KISIMLARI:
HASARA UĞRAYAN DİĞER ARAÇ VEYA MAL :
Sayfa 1
HİZMETE ÖZEL
71
HİZMETE ÖZEL
Stok No. 0641
Form 91
D-1
İSİMLERİ
EV ADRESLERİ
VIII
ŞAHİTLER
VE POLİS
VII
DİĞER
ARAÇTA
BULUNAN
ŞAHISLAR
VI
ARACINIZDA
BULUNAN
ŞAHISLAR
V
YARALANAN
ŞAHISLAR
SÜRÜCÜNÜN MOTORLU ARAÇ KAZA RAPORU ÖRNEĞİ
YAKA NO. :
BÖLGESİ VEYA KARARGAHI :
KENDİ ARACINIZ
GİDİŞ İSTİKAMETİ :
DİĞER ARACIN
GİDİŞ İSTİKAMETİ :
SOKAK
VEYA
CADDENİN
HANGİ TARAFINDA OLDUĞU
SOKAK VEYA CADDENİN
HANGİ TARAFINDA OLDUĞU
TAKRİBİ HIZ (Saatte mil veya TAKRİBİ HIZ (Saatte
km.)
Mil veya Kilometre
YOLUN DURUMU
Hava (Açık, Sisli yağmurlu, Karlı vs.)
YOLUN CİNSİ
(Asfalt, makadam vs.)
DİĞER BİLGİLERİ (Dur işaretleri, trafik lambaları, maniler vs.) :
(Kaza mahallinde azami sürat 25 mil)
HİZMETE ÖZEL
72
HİZMETE ÖZEL
D-2
XI
DİĞER ARAÇ VE MALZEME
(Bu kısım yalnız kazaya uğrayan
birden fazla araç varsa kullanılır.)
X
KAZAYA MÜTEAKİP OLAN
HADİSELER
SÜRÜCÜNÜN MOTORLU ARAÇ KAZA RAPORU ÖRNEĞİ
TIBBİ MÜDAHALE YAPMIŞSA YARALILARIN NEREYE GÖTÜRÜLDÜĞÜ
TABİBİN İSMİ :
:
DİĞER SÜRÜCÜNÜN DURUMU :
DİĞER SÜRÜCÜ YARALANMIŞ
ŞAHISLAR TARAFINDAN KAZANIN
SEBEBİYLE PERSONEL VEYA MALIN HASAR DERECESİ HAKKINDA
YAPILAN BEYANLAR BU BEYANLARI İŞİTEN ŞAHISLARIN İSİMLERİ VE
ADRESLERİ.
MARKASI :
TİPİ :
İMALAT TARİHİ
SÜRÜCÜ EHLİYET MARKASI :
ARAÇ RUHSAT NUMARASI :
ARACI KULLANAN :
ARACIN SAHİBİ :
ARACI KULLANANIN EV
ADRESİ
ARACIN SAHİBİNİN EV ADRESİ
ARACIN HASARA UĞRAYAN KISIMLARI:
HASARA UĞRAYAN DİĞER MALZEME :
XII. KAZANIN
İŞARETLEYİN.
HİZMETE ÖZEL
NE ŞEKİLDE MEYDANA GELDİĞİNİ AŞAĞIDAKİ DİYAGRAMA
73
HİZMETE ÖZEL
1.
Ordu aracına; 1 diğerine 2 ilave
vasıtalara, 3 numara yerin ve oklarla
hareket istikametlerini gösterin.
(Örnek
)
2.
Kazadan öncede hareket istikametini devaml ı çizgi ile,
kazadan sonraki hareket istikametini kesik ile
3.
Yayaları
4.
Demiryolu
gösterin
.
5.
Cadde veya sokakların isim veya numaralarını
yazın.
6.
Kuzey istikametini bu daire içinde okla
gösterin.
D-3
SÜRÜCÜNÜN MOTORLU ARAÇ KAZA RAPORU ÖRNEĞİ
Kendi Görüşünüze Göre Kazanın Nasıl Meydana Geldiğini Anlatınız :
HİZMETE ÖZEL
şeklinde gösterin.
şeklinde
74
HİZMETE ÖZEL
Sürücünün imzası
Tarih
Bütün soruları mümkün olduğu kadar tam olarak cevaplandırdınız mı?
D-4
HİZMETE ÖZEL
75
HİZMETE ÖZEL
EK-E
KAZA HÜVİYET KARTI
(FORM 518)
Kaza ile ilgili her türlü yazışma
aşağıdaki makam adresine gönderilecektir.
Aşağıdaki haneleri doldurun.
Kaza Tarihi
:
Aracın Yapısı ve Tipi :
Aracın Plaka No.
:
Sürücünün Adı ve Soyadı
:
Künye No.
:
Birliği
:
Trafik Sigortası
Poliçe Numarası
:
Telefon Numarası
:
Rütbesi :
Stok No. 0647
Form 518
1.
GENEL ESASLAR :
Kaza hüviyet kartı aracın çantasında bulundurulur. Garnizon haricinde görevli araçlar üzerinde en az
iki adet bulundurulmalıdır. Her hangi bir kazaya uğradığı zaman, aracın şoförü aracını durdurarak gerekli
yardımı yapar ve kaza hüviyet kartını doldurarak diğer aracın şoförüne verir.
a.
Kaza Tarihi : Kazanın meydana geldiği tarih yazılır.
b.
Aracın Yapısı ve Tipi : Aracın marka ve modeli yazılır.
c.
Aracın Plaka No. : Plaka numarası yazılır.
ç.
Sürücünün Adı ve Soyadı : Aracı kullanan şoförün adı ve soyadı yazılır.
d.
Künye No. : Aracı kullanan şoförün adı ve soyadı yazılır.
e.
Rütbesi : Şoförün rütbesi yazılır.
f.
Birliği : Kazaya uğrayan şoförün adı ve soyadı yazılır.
g.
Trafik Sigortası Poliçe Numarası : Kaza yapan aracın sigorta numarası yazılır.
ğ.
Telefon Numarası : Kazaya uğrayan şoförün telefon numarası yazılır.
NOT :
Araç üstü yayın çantasında bulunan kaza hüviyet kartının; aracın tipi, plaka no ve birliği gibi
değişmeyen haneleri önceden doldurulur.
HİZMETE ÖZEL
76
HİZMETE ÖZEL
EK-G
ASKERİ SÜRÜCÜNÜN EL KİTABI
HİZMETE ÖZEL
77
HİZMETE ÖZEL
EK-Ğ
YAĞLAMA ETİKETİ
(FORM 317)
1.
MAKSAT :
Bu form 1 nci kademe bakım personeline araç, silah ve gereçlerinin hangi tarih veya mil (km.)’de
yağlamaya tabi tutulacağını takip etmeleri maksadıyla kullanılır.
2.
KULLANILMASI :
a.
Bu form şoför mahalli camının sağ alt kısmına içten okunacak şekilde yerleştirilir.
b.
Bu formda araç, silah veya gerecin müteakip yağlama tarihi veya bu tarihten önce dolarsa mili
(km.) kaydedilir.
c.
Bu form ile koruyucu bakım grafiği uyum içinde olmalıdır. Gerekli değişiklikler zamanında 2
nci kademe tarafından yapılmalıdır.
3.
DOLDURULMASI :
a.
Müteakip yağlama tarihi; Form 460 Koruyucu Bakım Grafiğinden bakılarak yazılır.
b.
Müteakip yağlama mili (km.) : yağlamanın yapıldığı gündeki mil (km.) üzerine tekerlekli
araçlar için 1000 mil (1500 km.), tırtıllı araçlar için 250 mil (500 km.) ilave edilerek bulunan rakamdır.
c.
Eğer planlanan müteakip yağlama tarihinden önce, müteakip yağlama mili (km.) dolarsa mil
(km.)’e göre araca yağlama uygulanır. Şoför ya da silah ve teçhizatı kullanan personel tarafından devamlı
takip edilmelidir.
4.
SAKLAMA SÜRESİ VE İMHASI :
Bu form, üzerindeki değişiklikler silinerek yerine yeni bilgilerin yazılabilmesi için asetat ile
kaplanmalıdır.
HİZMETE ÖZEL
78
HİZMETE ÖZEL
KOMPLE YAĞLAMA ETİKETİ
Tekerlekli araçlar için 1000 millik
(Tırtıllı araçlar için 250 millik)
Yağın Değiştirildiği Tarih
: ...............................
Yağın Değiştirildiği Mil (Km)
:
...............................
MÜTEAKİP
YAĞLAMA
Tarihi
:
.....................................
Mil (Km.)
:
.....................................
Şoför mahalli camının ön kısmına asılır.
Stok No.: 0643
Form 317
EK-H
TEKERLEKLİ ARAÇLAR İÇİN ARAÇ ÜSTÜ AVADANLIK VE TEÇHİZAT LİSTESİ
SIRA NO:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
MALZEME LİSTESİ
¼ TON VE BNZ.
Bez Takım çantası
Bijon Anahtarı
Bijon Anahtarı kolu
Kriko ve Kolu
Ayarlı pense
Düz tornavida
Yıldız tornavida
Kurbağacık anahtarı
İlk hareket kolu
Patinaj zinciri(Tk.)ön(x)
Patinaj zinciri (Tk.) arka (x)
Balta
Kazma
Kürek
Çanta bidon (x)
Yangın söndürme aleti
Sıhhi yardım kutusu
Takoz
Üçgen reflektör (x)
1
1
1
1
1
1
_
_
1
1
1
_(x)
_(x)
_(x)
1
1
1
1
2
2 ½ TON BNZ.
1
1
1
1
1
1
1
1
_
1
1
1
1
1
2
1
1
2
2
NOT: 1. (x) Lüzumluda verilir. Ayr ıca müstakil göreve giden araçlara lüzumlu yedek parça,
pompa,kaynak makinası,levye gibi ilave teçhizat verilir.
2.
Otomobil ve minibüslerde sürücü ve ön koltukta oturanlar için emniyet kemeri bulunur.
HİZMETE ÖZEL
79
HİZMETE ÖZEL
H-1
İLAVE ARAÇ ÜSTÜ AVADANLIK VE TEÇHİZAT LİSTESİ
1. Karayollarında müstakil olarak trafiğe çıkan araçlara aşağıdaki ilave araç üstü avadanlık ve teçhizat
verilir. :
a. Üçgen Reflektör
b. Sıhhi İlkyardım Kutusu
c.Yangın Söndürme Cihazı
ç. Patinaj Zinciri
d.Çekme Halatı
e.Stepne
f.Emniyet Kemeri
g.Seyyar Lamba Ve El Feneri
2. Ayrıca aracın yaptığı bölge ve iklim şartları da ilave araç üstü teçhizata ihtiyaç gösterebilir ve emirle
verilir.
a.Kazma
b. Kürek
c.
Balta
ç. Manyetolu Telefon
d.
Tırmanma Mahmuzu
e.
Levye vb.
HİZMETE ÖZEL
80
HİZMETE ÖZEL
H-2
SIHHİ İLKYARDIM KUTUSU MUHTEVİYATI
Karayolunda trafiğe çıkacak araçlarda sıhhi ilkyardım kutusu ve aşağıdaki muhteviyatı bulunur.
MALZEMENİN İSMİ
NOT
:
MİKTARI
:
Büyük Sargı Bezi(10 cm. x 3-5 m.)
2 Adet
Hidrofil Gaz Steril (10x10 cm. 50’ lik kutu)
1 Kutu
Üçgen Sargı
1 Adet
Hidrofil Pamuk(70 gr.)
1 Paket
Flaster (2 cm. x 5 m.)
1 Adet
Çengelli İğne
10 Adet
Küçük Makas (paslanmaz çelik)
1 Adet
Esmark Bandajı
1 Adet
Turnike(en az 50 cm. örgülü tekstil malzemeden)
1 Adet
Yara Bandı(150 cm.x200 cm.)
1 Adet
İçendekiler Listesi
1 Adet
: Karayolları Trafik Yönetmeliği (3 Sayılı Cetvel)gereği trafiğe çıkan araçlarda bulunması gereken
sıhhi ilkyardım kutusu ve muhteviyatı,trafiğe çıkarılan askeri araçlarda da bulunması yönetmelik gereğidir.
HİZMETE ÖZEL
81
HİZMETE ÖZEL
H-3
EK-I
HİZMETE ÖZEL
82
HİZMETE ÖZEL
I-1
HİZMETE ÖZEL
83
HİZMETE ÖZEL
I-2
HİZMETE ÖZEL
84
HİZMETE ÖZEL
4. ARAÇ KULLANMA ESASLARI
a. ARACIN GÖREVE HAZIRLANMASI
Araçların hizmete sevkleri öncesinde çıkış bakımları Görev ve Koruyucu Bakım Formlarına göre
yapılır. Araçlar aşağıdaki arıza ve noksanlıklar giderilmeden hizmete sevk edilmez.
(1) Yakıt donanımında sızıntılar,
(2) Direksiyon donanımında arıza
(3) Fren donanımında arıza
(4) Far ve stop lambalarında arıza
(5) Korna, geri görme aynası ile dönüş ve ikaz lambalarında arıza
(6) Araç teknik tarif namesinde belirtilen ve üst komutanlıkça emredilen araç üstü avadanlık ,
teçhizat, yedek parça ve araç üstü yayınlarında noksanlık,
(7) Konvoy hareketlerinde emniyeti sağlayacak sağlık, yangın söndürme irtibat ekipleri ve
bunların malzemelerindeki noksanlık,
(8) Sürücü mahalli göstergelerinde arıza,
(9) Camlarda kırık, tentelerde yırtık, çatılarda kırıklık, kaportada önemli çarpıklık, kapı ve
kapı kilitlerinde arıza.
(10) Araçların Kışın Hizmete Sevklerinde Alınacak Önlemler :
Kış aylarında hizmete sevk edilecek araçlar için alınması icap eden önlemlerden önemli görülenler
aşağıya çıkarılmıştır .
(I)
Bakım konusunda alınacak önlemler :
(i)
Araçların antifrizleri bölgenin kış özelliği dikkate alınarak antifriz
koruma derecesine göre hazırlanır.
(ii)Patinaj zincirleri araç üzerinde bakımlı olarak muhafaza edilir.
(iii)Benzin depolarında biriken su tahliye edilir. Benzin filtreleri temizlenir,
benzin depoları dolu bulundurulur.
HİZMETE ÖZEL
85
HİZMETE ÖZEL
(VII) Akülerin su ve şarj durumları kontrol edilir ve gerekirse tamamlanır.
(VIII) Tenteler,camlar,mikalar kontrol edilir,hasar, yırtık ve sökükler onarılır.
(vi)Motor ve dişli yağları kontrol edilir, gerekiyorsa tarifnamesine göre
değiştirilir.
(vii)Müstakil göreve sevk edilecek araçların teçhizatı ( kazma , kürek ,
balta ) elden geçirilir.
(viii)Lastikler, tırnaklarının aşınma derecesine göre araç üzerinde
yerleri değiştirilerek ayarlanır.
(ix)Frenler kontrol edilir ve gerekiyorsa ayarlanır.
(x)Arızalı egzoz donanımdan kaçan karbonmonoksit , kapalı ve sıcak
olan sürücü mahallinde öldürücü etki yapacağından egzoz donanımında kaçaklar olup olmadığı kontrol
edilir.
(xi)Cam silecekleri kontrol edilerek eksik olanlar tamamlanır, arızalı
olanlar onarılır.
(11) Araçların Çalıştırılması Sırasında Alınacak Önlemler :
(i)Soğuk bir motorun çalıştırılmasında ve ısıtılmasında jikle düğmesi yeteri
kadar süre ile kullanılır.
(ii)Akü ve marş motorunun arızalanmaması için marş düğmesine 10
saniyeden daha fazla devamlı olarak basılmaz.
(iii)Soğuk bir motor yüksek bir dönüde çalıştırılmaz.
(iv)Araçlar, yağ basınç ve ısı göstergeleri teknik tarifnamelerinde belirtilen
HİZMETE ÖZEL
86
HİZMETE ÖZEL
rakamlara ulaşmadan hareket ettirilmez.
(v)Çok soğuk havalarda kış donatımı ile çalıştırılamayan araçlar, çift akü
veya çektirme yöntemiyle çalıştırılır.(Teknik tarif namesinde çekilerek çalıştırılması yasak olan araçlar
hariç) Bir aracı çekmeden önce varsa motor ısıtıcısı ile ısıtılır. Çekilme işlemi çeki demiri ile yapılır. Çeken
ve çekilen araç römorksuz olmalıdır.
(vi)Zehirleyici karbonmonoksit gazının toplanmasını önlemek için , yeterli
havalandırmaya sahip olmayan garaj ve kapalı yerlerde motor çalıştırılmaz.
(12) Patinaj zincirleri münferit araçlarda araç komutanı , konvoy halinde konvoy
komutanının emri ile takılır ve çıkarılır.
(13)Zincirler çamurda , kumda, buzlu satıhlarda ve kar kalınlığının 8 cm yi geçtiği
yerlerde takılır. Kar kalınlığının 8-15 cm olduğu yerlerde yalnız arka tekerlere 15-46 cm olduğu yerlerde
bütün tekerlere takılır. Kar kalınlığının 46 cm yi geçtiği hallerde kar temizleyiciye lüzum vardır.
(14) Zincirlerin takılması ve çıkarılmasında araçlar trafiği aksatmayacak şekilde yolun
sağından alınır. Viraj ve meyilli yolarda zincir takma ve çıkarılma yapılmaz.
(15)
Zincirin kullanılmasında genel kaideler şunlardır :
(i)Zincirin çapraz bağlantılarının açık uçları dışarıya ve zincir kilitleri arka tarafa
gelecek şekilde takılır.
(ii) Zincirler ne çok gergin nede çok gevşek olmalıdır.
(iii) Lastik veya kauçuk gergilerle dıştan gerdirilir.
(ıv) Çift tekerlek için bir tek tekerlek zinciri varsa zincir çift tekerleğin dışındakine
takılır.
(v)
Arkadaki iki köprüden biri üzerindeki tekerleklere zincir takılacak ise orta
köprüdeki tekerleklere takılır.
(vi) Zincirler kullanıldıktan sonra ilk fırsatta temizlenmeli, iyi yıkanmalı, mazot veya
motor yağı ile hafif yağlanmalıdır.
(16)
HİZMETE ÖZEL
Yağmurlu veya kaygan yollarda , aşırı sürat ve ani duruştan kaçınılır.
87
HİZMETE ÖZEL
b. ASKERİ ARAÇ SÜRÜCÜSÜNÜN VE ARAÇ KOMUTANININ GÖREV VE
SORUMLULUKLARI
ARAÇ KOMUTANI : Göreve gönderilen münferit askeri aracın adına görevlendirildiği veya birden fazla
personelden en kıdemlisidir.
ARAÇ KIDEMLİSİ : Belli bir hizmet için görevlendirilmiş olan araçlardan ( servis hizmeti, görev
birleştirilmesi ile birden fazla personele tahsis edilmiş hizmet aracı gibi ) yararlanan en kıdemli muvazzaf
personel.
KONVOY KOMUTANI : Konvoyun ve konvoy personelinin sevk ve idaresinden ve bütün konvoyun
ulaştırma emniyetinden sorumlu personel.
(1) ARAÇ/KONVOYU GÖREVLENDİREN BİRLİK KOMUTANLIĞININ
GÖREV VE SORUMLULUKLARI :
(a) Araç göreve çıkmadan önce çıkış bakımı yaptırır.
(b) Araç üstü avadanlıkların tam olması sağlar.
(c) Dış görünüş bakımından iyi olmayan araçları ( brandası yırtık,bakım ve
temizliği yetersiz,dönüş sinyalleri, farları,park lambaları arızalı) göreve göndermez.
(ç) Aracın günlük görev ve koruyucu bakım formu tam ve doğru olarak
doldurtur.
(d) Sürücünün kılık-kıyafetini kontrol eder.
(2) ARAÇ KOMUTANI (KIDEMLİSİ) VE KONVOY KOMUTANLARININ
GÖREV VE SORUMLULUKLARI :
(a) Araç ve konvoy komutanları sürücü, araç ve konvoyun tüm
hareketlerinden, emniyet ve disiplininden sorumludur.
(b) Araç komutanı/ kıdemlisi yol süresince sürücünün, araç kullanma ve trafik
kaidelerine uyup, uymadığını kontrol eder. Aksi taktirde sürücünün dikkatini dağıtmayacak şekilde ikaz
eder. gerekiyorsa yola devam etmesine mani olur ve durumu en kısa zamanda aracı çıkaran birlik
komutanına bildirir.
(c) Sürücünün görev belgesinde belirtilen yol güzergahı dışına çıkmasına engel
olur.
(ç) Araçtan yararlanan diğer personelin iç hizmet kanunu ve bu yönergede
belirtilen kurallara uygun olarak seyahat etmelerini temin eder.
HİZMETE ÖZEL
88
HİZMETE ÖZEL
(d)Emredilen askeri araç park ve mola yerleri d ışında aracın park edilmesine
sürücünün aracı terk etmesine müsaade etmez. Aracın tahsis edildiği görev dışındaki amaçlarla
kullanılmasına engel olur.
(e) Araçta personelin disiplinli ve düzgün oturmalarını sağlar. Emniyet
kemerini bağlatır.
(f) Komutan araçlarını selamlar.
(g) Araca kapasitesi dışında personel ve yük almaz
(ğ) Aracın kaza yapması veya onarımı yapılamayacak derecede arızalanması
halinde gerekli emniyet tedbirlerini aldırdıktan sonra en seri vasıta ile birlik komutanına haber verir. Birlik
personeli olay yerine gelinceye kadar orayı terk etmez veya araçtaki rütbeli diğer personelden birisini bu
konu ile ilgili olarak görevlendirir.
(h) Yağışlı havalarda ve kaygan yollarda sürücüyü, aracı çok dikkatli
kullanması için ikaz eder.
(i) Sürücünün kılık kıyafetini bozmasına müsaade etmez.
(j) Konvoy dahilinde hareket eden aracın araç komutanı / kıdemlisi , konvoy
komutanının konvoyun sevk ve idaresi ile ilgili emirlerine araç sürücüsü tarafından uyulmasını temin eder.
(k) Araç komutanı,görev dönüşünde veya aracı serbest bıraktığı noktada,
görev belgesinin arka sayfasına aracı serbest bıraktığı saati ve yeri, aracın km. saatindeki değeri ,
adını soyadını yazar ve imzalar.
(l) Konvoy komutanı intikal emrini yayınlar.
(m) Konvoy komutanı , konvoy içindeki yerini olası durumlara göre tayin eder.
(3) ASKERİ ARAÇ SÜRÜCÜSÜNÜN NİTELİKLERİ :
Bir askeri araç sürücüsünün sahip olduğu askeri ehliyet, onun branşının şoför
olduğunu gösterir ve KKY 164-16’nın yedinci maddesinde belirtilen niteliklere ilaveten, aşağıdaki özel
niteliklere sahip olması gerekir.
(a) Fiziki, zihni ve hissi dengeye sahip olmak,
(b) Araç ve Trafik Kanunu hakkında yeterli bilgiye sahip olmak,
(c) Araç kullanma tekniğinde bilgi sahibi olmak,
(d) İyi alışkanlıklar edinmek ve yetenekli bir şoför için gerekli tecrübeye sahip
olmak,
(e) Sorumluluk sahibi ve disiplinli olmak.
HİZMETE ÖZEL
89
HİZMETE ÖZEL
Bir askeri araç sürücüsü yukarıda belirtilen niteliklerini geliştirmeye çalışmalıdır. Mesleğine bağlı
olmalı, aracı hakkındaki bilgisini, araç kullanmadaki tekniğini ve melekesini sürekli bir şekilde
ilerletmelidir.
(4) ASKERİ ARAÇ SÜRÜCÜSÜNÜN SORUMLULUKLARI :
Şoförlük, bir insanın yeteneği dahilinde yapabileceği bir iştir. Birliklerin yapacağı intikaller,
şoför ile aracın yeteneklerinin birleşmesine dayanır. Bu durumda birliğin başarısı da, şoförün görevindeki
verimliliğine bağlıdır. Komutanların verdiği emir ve talimatlara aynen uyulması gerekir. Sürücünün
sorumlulukları şu şekilde sıralanabilir.
(a) Araç kullanma ile ilgili görev ve sorumlulukları :
(I) Aracını; emir, talimat ve teknik özelliklerine göre kullanmak,
(II) Aracını; yol, arazi, yük ve hava koşullarının gerektirdiği şekilde
kullanmak,
(III) Aracını yürüyüş kolu içinde ve karartma koşullarında kullanmak,
(IV) Karlı, buzlu, ormanlık, batak ve kumlu yerlerde aracın hareket
etme yetkilerini aksatmayacak önlemlerini almak,
(V) Römork takılı durumda araç kullanmak,
(VI) Araç kullanırken trafik kurallarına uymak.
(b) Yük ve personel bindirme ve yüklemesi ile ilgili görev ve
sorumlulukları :
(I) Yüklemeye nezaret etmek, uygun yüklemeyi sağlamak,
(II) Yükün emniyetini almak, yolda ve molalarda yükü kontrol etmek,
(III) Taşınan yükün özelliğine uygun olarak işaretleme ve uyarı
levhalarını takmak,
(IV) Personel bindirme ve indirme usullerini bilmek ve uygulamak.
(c) Bakımla ilgili görev ve sorumlulukları :
(I) Aracın FORM-110 "Günlük Görev ve Koruyucu Bakım Formu" na
uygun olarak ÇIKIŞ, YOL VE DÖNÜŞ bakımlarını noksansız olarak yapmak,
HİZMETE ÖZEL
90
HİZMETE ÖZEL
(II) Yetki dahilindeki arızaları gidermek, yetki dışı arızaları FORM-110
ile en yakın amirine bildirmek,
(III) Aracının ve römorkunun birinci kademe bakımını yapmak ve
ikinci kademe bakımı sırasında, bakım personeline yardım etmek,
(IX) Aracını her an temiz, bakımlı ve göreve hazır halde tutmak.
(d) Araç üstü yayın ve avadanlıkla ilgili görev ve sorumlulukları :
(I) Araç üstü yayınların neler olduğunu ve nasıl kullanılacağını bilmek,
(II) Araç üstü yayınlarını tam ve ilgili yerleri önceden doldurulmuş
olarak bulundurmak,
(III) Sürücü belgesini her zaman yanında bulundurmak,
(IV) Araç üstü avadanlıkların neler olduğunu ve nasıl kullanılacağını
bilmek,
(V) Araç üstü avadanlığını tam, temiz, bakımlı ve faal olarak
bulundurmak,
(X)
(VI) Patinaj zinciri kullanmayı, lastik söküp takmayı bilmek.
(e) Araç kurtarma ile ilgili görev ve sorumlulukları :
(I) Araç kurtarma donatımını ve kullanma şeklini bilmek,
(II) Araç kurtarma faaliyetlerinde ilgili personele yardımcı olmak,
(III) Araç kurtarma sırasında gerekli önlemleri almak,
Aracı üzerinde vinç varsa, komuta levyelerini tanımak ve kullanılmasını bilmek.
(f) Kaza olduğunda görev ve sorumlulukları :
(I) Kazada yaralananlara ilk yardımı yapmak,
(II) Kaza hüviyet kartı ile kaza raporunu düzenlemek,
(III) Aracı yangın, patlama vb. olaylara karşı emniyete almak,
(IV) Kaza yerini belirlemek için işaretleme yapmak ve emniyetini
sağlamak,
(V) Amirine en yakın zamanda haber vermektir.
Bunlardan başka, şoförlerin sağ duyu ile hareket etmeleri gerektiği ve amirlerinin şoförlük statüsünde
yapacakları değişikliklere uymalarının zorunlu olduğu bilinmelidir.
HİZMETE ÖZEL
91
HİZMETE ÖZEL
c. MOTORLARIN ÇALIŞTIRILMASI ESNASINDA MEYDANA GELEBİLECEK ARIZALAR
Arazide Pratik Arızacılık :
(1) Donmuş Yakıt Boruları : Soğuktan dolayı yakıt tankında biriken sular yakıt borularına
gelebilir ve tıkanıklık yapar. Bu boruların üzerine sıcak su dökmek sureti ile tıkanıklık çözülebilir. Boruların
üzerine ateş tutmanın veya parlamaya neden olabilecek faaliyette bulunmanın YASAK olduğu
unutulmamalıdır.
(2) Yakıt Borularında Kaçak Olması : Arazide araç kullanırken sarsıntıdan dolayı yakıt
borularında kaçak olabilir. Farkına varılıp düzeltilmezse çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu arızanın
düzeltilmesi için borudaki rekor gevşetilip, bir parça ip ile borunun etrafı sıkıca sarılmalı ve rekor, ipli
borunun üzerine iyice sıkılmalıdır.
(3) Yakıt Pompasında Yakıtın Buharlaşması : Bu arıza motordaki aşırı ısının borularda
buharlaşması sonucunda oluşur. Yakıt pompası buharı pompalamayacaktır. Pompanın soğutulması ve
buharın oluşmaması gerekir. Bunun için ıslak bir bez, pompanın üzerine sarılır ve bu bez kurudukça tekrar
ıslatılarak sorun çözümlenir.
(4) Delik Radyatör : Delik yere isabet eden petekler kesilerek aradan çıkarılır ve delik kanal,
delik hizasından kesilerek uçları kapatılır. Bu tamir devamlı kalabilir ancak birkaç defa böyle bir işleme tabi
tutulursa, radyatörün etkisi azalır. Diğer bir yöntem ise, küçük su kaçakları için deliğin kadran, sakız vb.
maddelerle geçici bir süre için kapatılmasıdır. Böyle bir durumda radyatördeki sıvı sürekli kontrol
edilmelidir.
(5) Kopmuş Vantilatör Kayışı : Günlük bakımlarda kayışlar mutlaka iyice gözden geçirilip,
yıpranmışsa yenisi ile değiştirilmelidir. Buna rağmen kayış koparsa ve yedeği de yoksa, bir telefon kablosu
veya sağlam bir naylon ip, kayışın işlevini yerine getirebilir. Telefon kablosu veya naylon ip, 3-4 defa
makaralar üzerinden geçirilerek düğüm atılır ve vantilatör kayışı gibi geçici bir süre çalışması sağlanır.
HİZMETE ÖZEL
92
HİZMETE ÖZEL
ç. ARAÇLARIN EMNİYETLE KULLANILMASI
(1) Aracın Harekete Geçirilmesi :
Aşağıdaki hususlar özel durumlar için verilmiştir.
(a) Yokuş Yukarı Araç Çalıştırma ve Kalkış : Yokuş yukarı hareket etmek gerektiğinde el freni
kullanılır. El freni çekili iken, kavrama pedalına basılarak, vites kolu 1 nci vitese takılır. Kavrama pedalı
yavaş bir şekilde kaldırılırken, araç el frenini zorlamaya başladığında, el freni yavaşça serbest bırakılır. Bu
şekilde aracın geri kaymadan ileri hareketi sağlanmış olur.
(b) Kaygan Yüzeylerde Kalkış : Kar veya çamur gibi kaygan yüzeylerde hareket edilecekse,
ikinci vites veya daha büyük vites kullanılır. Yavaşça gaz verilirken kavrama pedalı da yavaşça kaldırılarak,
arka tekerleklerin patinaj yapması önlenir.
(2) Direksiyon ve Döndürülmesi :
(a) Ellerin direksiyon üzerindeki emin ve düzgün durumu, araç şoförünün direksiyona
hakimiyeti için önem taşır. Eller direksiyon üzerinde; ya saat 10:10 (10-2) durumunda, yada 10:15 (10-3)
durumunda olmalıdır.
(b) Keskin bir dönüş yapılırken, el üstünde el metodu ile direksiyon kullanılmalıdır . Bu
metodda sağa dönüleceği zaman; sağ el direksiyonun tepesine konur ve sağ el ile direksiyon aşağıya doğru
çevrilirken, sol el de direksiyonun dönmesine yardım eder. Sağ el direksiyonun alt noktasına geldiğinde,
direksiyon sol el ile tutularak sağ el serbest bırakılır ve tekrar direksiyonun tepe noktasına konur. Sağ el ile
direksiyonun tepe noktasından aşağıya doğru çevirme işlemi başlayınca sol el serbest bırakılarak tekrar
dönmeden önceki pozisyonuna getirilir ve dönüş süresince yukarıdaki işlem uygulanır. Dönüş işlemi
tamamlandığında direksiyon serbest bırakılırsa, kendiliğinden doğru ileri konumuna gelir. Düşük süratlerde
ve bazı eski araçlarda direksiyonun doğru ileri pozisyona gelmesi için el ile döndürülmesi gerekir.
(c) Şerit değiştirmek için sert dönüşler yapılmamalıdır. Direksiyon üzerine uygulanacak hafif
bir kuvvet, bir şeritten diğer şeride geçiş için yeterli olacaktır. Şerit değiştirilmeden önce arkadan gelen
trafiğin kontrol edilmesi ve sinyal verilmesi unutulmamalıdır.
ŞEKİL 2-25 Sağa Dönüşte Direksiyon Tutuşu.
HİZMETE ÖZEL
93
HİZMETE ÖZEL
(3) Dönüşler : Bir sokak veya karayolunda dönüş işlemi, mümkün olduğu kadar çabuk ve emniyetli
yapılmalıdır.
(4) Yokuş Aşağı Veya Yokuş Yukarı Park Etme :
(a) Yokuş yukarı park etmek için mümkün olduğu kadar yolun sağına yanaşılmalıdır. Önde
park etmiş olan araçla aradaki emniyetli mesafe sağlandıktan sonra araç durdurulmalı, el freni çekilmeli,
vites kolu 1 nci vitese takılmalı ve tekerlekler yola doğru çevrilerek (direksiyon tam sola çevrilerek) araç
park edilmelidir. Kaldırım bulunmayan yokuşlarda, araç terk edilmeden önce arka tekerlekler
takozlanmalıdır .
(b) Yokuş aşağı park etmek için mümkün olduğu kadar yolun sağına yanaşılmalıdır. Eğer
park etmiş araçların önüne park edilecekse, araçlar geçildikten sonra direksiyon sağa döndürülmeli ve
boşluğa düz olarak girilmelidir. Daha sonra geri gidilerek aracın park yerindeki bırakılacağı pozisyon
ayarlanmalıdır. Araç durdurulduktan sonra el freni çekilmeli, vites kolu geri vitese takılmalı ve tekerlekler
kaldırım tarafına doğru çevrilerek (direksiyon tam sağa çevrilerek) araç terk edilmelidir. Kaldırım
bulunmayan yerlerde yokuş aşağı parklarda, araçların arka tekerlekleri içten takozlanmalıdır.
ŞEKİL 2-27 İniş ve Çıkışta Park Etme.
HİZMETE ÖZEL
94
HİZMETE ÖZEL
(5) Durmanın ve Park Etmenin Yasak Olduğu Yerler :
(a) Duraklamanın Yasak Olduğu Yerler :
(I) Duraklamanın yasaklandığının bir trafik işareti ile belirtilmiş olduğu
yerlerde,
(II) Sol şeritte,
(III) Yaya ve okul geçitleri ile diğer geçitlerde,
(IV) Kavşaklar, tüneller, rampalar, köprüler ve bağlantı yolların-da ve buralara
yerleşim birimleri içinde 5 metre, yerleşim birimleri dışında 100 metre mesafede,
(V) Görüşün yeterli olmadığı tepelere yakın yerlerde ve döne-meçlerde,
(VI) Otobüs, tramvay ve taksi duraklarında,
(VII) Duraklayan veya park edilen araçlar ın yanında,
(VIII) İşaret levhalarına, yaklaşım yönünde ve park izni verilen yerler dışında,
yerleşim birimi içinde 15 metre ve yerleşim birimi dışında 100 metre mesafede duraklamak yasaktır.
(b) Park Etmenin Yasak Olduğu Yerler ve Haller :
(I) Duraklamanın yasak olduğu yerlerde,
(II) Park etmenin trafik işaretleri ile yasaklandığı yerlerde,
(III) Geçiş yolları önünde veya üzerinde,
(IV) Belirlenmiş yangın musluklarına her iki yönden 5 metre içinde,
(V) Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtlarının duraklarını belirten levhalara iki
yönden 15 metre mesafe içinde,
(VI) Üç veya daha fazla ayrı taşıt yolu olan karayolunda ortadaki taşıt yolunda,
(VII) Kurallara uygun olarak park etmiş araçların çıkmasına engel olacak
yerlerde,
(VIII) Geçiş üstünlüğü olan araçların giriş ve çıkışının yapıldığının belirlendiği
işaret levhasından 15 metre mesafe içerisinde,
(IX) İşaret levhalarında park etme izni verilen süre veya zaman dışında,
(X) Kamunun faydalandığı ve yönetmelikte belirtilen yerlerin giriş ve çıkış
kapılarına her iki yönde 5 metre mesafe içinde,
(XI) Park için yer ayrılmamış veya trafik işaretleri ile belirtilmemiş alt geçit,
üst geçit ve köprüler üzerinde veya bunlara 10 metrelik mesafe içinde,
(XII) Park etmek için tespit edilen süre ve şeklin dışında,
(XIII) Belirli kişi, kurum ve kuruluşlara ait araçlara, yönetmelikteki esaslara
göre ayrılmış ve bir işaret levhası ile belirlenmiş park yerlerinde,
(XIV) Yönetmelikte belirtilen haller dışında yaya yollarında park etmek
yasaktır.
(6) Karayolunun Kullanılması : Karayolunda trafik sağdan akar. Aksine bir işaret
bulunmadıkça, bütün sürücüler araçlarını;
(a) Gidiş yönüne göre yolun en sağından sürmek,
(b) Yük durumuna, görüş, yol, hava, ve trafik durumuna göre süratini ayarlamak,
(c) Yol çok şeritli ise, trafik durumuna göre hızının gerektirdiği şeritten sürmek,
(d) Şerit değiştirmeden önce, gireceği şeritteki araçların emniyetle geçmesini
beklemek,
HİZMETE ÖZEL
95
HİZMETE ÖZEL
(e) Trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde şerit değiştirmemek,
(f) Gidişe ayrılan şeritlerden en soldakini sürekli olarak işgal etmemek zorundadırlar.
Ayrıca sürücülerin;
(g) Geçme, dönme, duraklama, durma ve park etme gibi haller d ışında şerit
değiştirmeleri,
(I) İki şeridi birden kullanmaları,
(II) Kavşaklara yaklaşırken, yerleşim yerleri dışında 150 metre, yerleşim
yerlerinde ise 30 metre mesafe içinde ve kavşaklarda şerit değiştirmeleri,
(III) İşaret vermeden şerit değiştirmeleri,
(IV) Araçların cinsine ve hızına uygun olmayan şeritten gitmeleri yasaktır.
HİZMETE ÖZEL
96
HİZMETE ÖZEL
d. ARAÇ ARIZALANDIĞINDA YAPILACAK İŞLEMLER
(1) Yollarda Arızalanan Araçlara Yapılacak İşlemler :
(a) Arızalanan ve yolun trafiğe açık kısmında kalan araçlar mümkün
olduğu hallerde yolun dışına çıkarılır. Yolun dışına çıkarılmadığı durumlarda :
i. Gündüz , arızalı aracın en az 150 m mesafeden diğer araç
sürücüleri tarafından açıkça görülebilmesi için ön ve arkasına Devlet Karayollarında üçgen reflektör, arazide
ise 30x30 cm ebadında kırmızı flama yoksa işaret nöbetçileri arazinin renkleri ile tezat teşkil eden taş , çalı,
ağaç parçaları tehlike yaratmayacak şekilde konur. Arızanın giderilmesinden sonra bu malzemeler kaldırılır,
gece ise kırmızı yansıtıcı kırmızı yansıtıcısı veya kırmızı ışıklı cihaz konulur.
ii. Aracın dönemeç veya tepe üstü gibi yerde arızalanması
halinde kırmızı flama , yansıtıcı veya ışıklı cihazlar aracın ön ve arkasından 30 ar metre mesafede olacak ve
diğer araç sürücüleri tarafından 150 m mesafeden açıkça görülebilecek şekilde yerleştirilir.
iii. Tehlikeli madde taşıyan araçların arızalanması halinde bu
araçlar eldeki bütün imkanlar kullanılarak yol dışına çekilir. Yolun dışına çıkarılamadığı durumlarda ,(i) ve
(ii) küçük bentlerinde belirtilen tedbirler alınır. Bu tedbirlerin alınması tamamlanıncaya kadar dönüş
lambaları yakılır.
(a) Arızalanan araçların emniyeti nöbetçilerle sağlanır.
(b) Kolda arıza yapan aracın komutanı arkadaki araca
işaret vererek, aracını yolun sağına çeker, arıza
giderildikten sonra büyük kısma kadar bakım kademesini
takip eder.
(ç) Tek veya konvoy halindeki askeri araçlar yolda arızalı
veya kazaya uğramış askeri araca rastladıklarında trafiği
aksatmayacak ( konvoylarda artçı bakım kısmı ) ve
görevlerine mani olmayacak şekilde gerekli yardımı
yaparlar.
(2) Arızalı ve Kazaya Uğrayan Araçların Çekilmesi :
(a) Personel ve ikmal malzemesi taşıyor ise boşaltılır.
(b) Aracın çekilmesi ile arıza veya hasar artacaksa , arıza veya hasarın
yerinde giderilmesine çalışılır. Mümkün olmazsa askıya alınarak veya başka bir araca yüklenerek nakledilir.
(c) Çekilen aracın ağırlığı çeken aracın taşıma sınırından fazla olmaz.
HİZMETE ÖZEL
97
HİZMETE ÖZEL
(ç) Gündüz öndeki aracın ön tampon ucuna ve arkadaki aracın arka
tampon ucuna 30x30 cm. ebadında kırmızı flama konur, gece ise park lambaları , stop lambaları yakılır veya
seyyar lamba ile arka kenarına kırmızı ışık veya kırmızı yansıtıcı konur.
(d) Çekmeye nezaret için bir subay veya astsubay bunlarda olmadığı
takdirde , tercihen makinist kursu görmüş bir çavuş veya sivil personel verilir.
(e) Çekme tercihen gündüz ve trafik kesafetinin az olduğu yol ve
zamanlarda yapılır. Çekme başlamadan evvel nezaretçi , çeken ve çekilen araç sürücülerine , acil
durumların düdük, korna far veya pilli fenerden istifade ederek nasıl bildireceğini ve işaret alan sürücülerin
nasıl hareket edeceklerini anlatır ve öğretir.
(f) Kalkış ve duruşlar gayet yavaş ve her iki araç sorumluları arasında
birlik sağlanacak şekilde yapılır. sert kalkış ve duruşlardan kaçınılır.
(g) Konvoyla gidişlerde bu araçlar konvoyun sonunda bulunur.
(ğ) Çeken aracın sürati , çekilen aracın fren donanımı sağlam ise
20km/saat arızalı ise 15 km/saat’ i geçmez.
(h) Çekme işi öncelikle askıya alınarak , bu mümkün değil ise çeki
demiri veya çeki kolu ile , oda yoksa halatla yapılır. patinaj zinciri ile çekme yapılmaz.
(i) Çekici tarafından çekilmeyecek durumda bulunan kendi kendine
hareket gücü olmayan römork ve benzeri araçlar ile arızalı yarı römorklar kurtarıcı araçlarla çekilir.
(j) Çeken ve çekilen araçlar arasında hiçbir şekilde personel
bulundurulmaz. Her iki araç durup emniyete alınmadan çeken ve çekilen araç arasına personelin girmesine
müsaade edilmez.
HİZMETE ÖZEL
98
HİZMETE ÖZEL
e. HOR KULLANMA
Ordu malını hor kullanma; özel talimatlarda dikkat edilmesi istenen hususlara aykırı hareket etmek,
dikkatsizlik, zorlama, bilgisizlik ve ihmal yüzünden ordu malını normal kullanma süresinden önce yıpratmak
ve hizmete elverişsiz duruma getirmektir. Ordu malının hor kullanılmasını önlemek birlik komutanlığı
sorumluluğundadır. Yapılacak komutan denetlemeleri, teknik denetlemeler ve 2 nci kademelerce yürütülen
bakımlarda hor kullanma belirtileri görülürse sebepleri araştırılmalı, gerekli işlemler yapılmalıdır.
Araçtaki Hor Kullanma Sebepleri :
(1)
Motoru ısıtmadan yüksek devirde çalıştırmak ve yürütmek,
(2)
Fazla sürat, ani kalkış, keskin ve süratli viraj almak,
(3)
Trafik kurallarına uymamak,
(4)
Levye veya vites kollarını hatalı kullanmak,
(5)
Sürati azaltmak maksadıyla lüzumsuz hız küçültmek,
(6)
Dik ve uzun bir yokuştan inerken devamlı fren yapmak, vitesten atmak,
(7)
Yokuş yukarı kalkışta aracı geri kaçırarak kalkış yapmak,
(8)
Küçük ve başlangıç halindeki arızalara önem vermeyerek kullanmaya
(9)
Tonajdan fazla yük yüklemek ve yükleri dengesiz yerleştirmektir.
devam etmek,
HİZMETE ÖZEL
99
HİZMETE ÖZEL
5. ASKERİ ARAÇLARDAN YARARLANMA ESASLARI
a. 237 Sayılı Taşıt kanununda yazılı olmayan , ancak görevleri icabı makamlarına
taktik veya idarî araç tahsisi edilmesi gereken Birlik Komutanları , Kurum Amirlikleri ve Kh.Sb. ları ,
Kuvvet K.lıkları , J.Gn.K.lığı ve Sahil Güvenlik K.lığınca tespit edilir. Bu araçlar hizmetle ilgili hususlarda
( eğitim , atış , tatbikat , kontrol , koordine vb. ) ikamet mahallerinden , hizmet ile ilgili mahallere gidip
gelmekte kullanılabilir.
b. Zafer ve Cumhuriyet Bayramları ile mahallin kurtuluş günleri törenlerine iştirak
etmek üzere malul gazilere garnizon komutanlığınca araç tahsis edilebilir.
c. Çeşitli gösterilerin , tatbikatların , atışlı tatbikatların ve eğitim atışlarının ,
öğrencilere ve halka gösterilmesi için bu personelin atış ve eğitim sahalarına nakillerinde garnizon
komutanının müsaadesi ile araç tahsis edilebilir.
(ç) Tabi afetler nedeni ile mahallin en büyük mülki amirinin isteği üzerine bu
husustaki garnizon planına göre araç tahsis edilir.
d. Askeri personel ve aracın karışmadığı trafik kazaları sonucunda meydana gelen ,
acil müdahaleyi gerektiren yaralanmalarda yaralının en yakın sağlık tesisine nakli için başka araç yoksa
birlik ve kurumlarca araç tahsis edilir.
e. Askeri aracın karıştığı trafik kazasında veya seyir halindeyken karşılaşılan bir
trafik kazasında yaralıların en yakın sağlık tesisine nakli için başka bir araç yoksa , askeri araçtan
yararlanılır.
ASKERİ NAKİL VASITALARINDAN SERVİS İHTİYAÇLARI İÇİN YARARLANMA :
(a) Mesaiye geliş ve gidiş için ihdas edilen servis araçlarından subay istisnai memur
( İç Hz. K. 116 g maddesinde gösterilen personel ) TSK’da sözleşmeli olan emekli subay(emekli olduğu
rütbedeki muvazzaf personelden sonra), astsubay , TSK’da sözleşmeli olan emekli astsubay(emekli olduğu
rütbedeki muvazzaf personelden sonra),TSK. lerinde çalışan sivil personel ( İç Hz.K.115 nci maddesinde
gösterilen , sivil memur , müstahdem , müteferrik müstahdem ve gündelikçi personel ) ve uzman erbaşlar
istifade edeler. Servis araçlarından ancak boş yer bulunduğu takdirde ve seyir istikametleri değiştirilmemek
şartı ile bu şahısların aileleri de faydalanabilir.
HİZMETE ÖZEL
100
HİZMETE ÖZEL
(b) Subay , istisnai memur, astsubay , TSK. lerinde çalışan sivil personel ve uzman
erbaşlar ve bunların ailesi efradının garnizon içerisinde askeri hastanelerde tedavi ve muayene için hastane
servis aracı ihdas edilebilir.
(c) Küçük şehir ve kasabalarda , şehir dışındaki karargah , birlik ve kurumlardaki
personeli , şehir ve kasabaların merkezi bir yerine topluca getirip , götürmek için servis ihdas edilir. Bu
husus garnizon özelliğine göre Garnizon K. lığınca tayin , tespit ve emredilir.
(ç) Personelin alarm , tatbikat , konferans ve gece eğitimi ve benzeri görevlere , ayrıca
nöbetçi heyetlerinin değiştirilmesinde , normal mesai saatleri dışında çalışan personelin evden görev yerine ,
görev yerinde eve götürülmesinde askeri servis araçlarında istifade edilir.
(d) Garnizonlarda dini ve milli bayram günlerinde bayramlaşma törenlerinin izlenmesi
ve eşli olarak düzenlenen toplantılarda Garnizon komutanlığının müsaadesi ile askeri servis araçlarından
istifade edilir.
(e) MSB. Lığı ve TSK. lerinin muhtelif kademelerdeki muhasebe müdürlüğü ve
saymanlıklarında çalışan , Maliye Bakanlığına bağlı sivil memurlar ; yeniden servis aracı ihdas etmemek
kaydı ve herhangi bir hak iddia etmemek şartı ile kendileri ve aileleri askeri servis araçlarından istifade
edebilirler.
(f) Uzak garnizonlarda oturan subay , istisnai memur, astsubay , TSK. lerinde çalışan
sivil personel ve uzman erbaşların kendileri ve ailelerinin şehirle irtibatlarının temini ve çocuklarının kula
götürülüp , getirilmesi için servis aracı ihdas edilir.
(g) Servis araçları sabah mesaiye gelişte , akşam mesai dönüşte çıkarılır. Öğle istirahat
lerinde servis aracı çıkarılmaz. İhdas edilecek servis seferleri bir yükümlülük doğurmaz. Servis araçlarının
güzergahları , ana caddelerden ayrılmayacak şekilde düzenlenir , fazla durak ihdas edilmez. Her sene
personel atamalarını müteakip , araç planlaması yeniden ele alınarak , ulaştırma kapasitesinden tam olarak
yararlanılır.
HİZMETE ÖZEL
101
HİZMETE ÖZEL
(ğ) Subay , istisnai memur. , astsubay , TSKlerinde çalışan sivil personel uzman
erbaşlar hizmet amacı ile aynı istikamete giden vasıtalardan ( makam araçları hariç ) Kuvvet ayrımı
yapılmaksızın boş yer olduğu takdirde istifade edebilir.
(h) Küçük garnizonlarda veya bir bölgede , ayrı veya aynı Kuvvete mensup , fakat
birbirine yakın birliklerde çalışan personelin aynı araçlarla taşınması ile ulaştırma araçlarının
kapasitelerinden azami istifadeyi sağlamak için gerekli tertip ve tedbirler Garnizon K.lıklarınca alınır, ve
kontrol edilir.
(i) Servis hizmetinde öncelikle idari ve motorlu araçlar ( otobüs , minibüs vb. )
kullanılır. Bu araçların hizmeti karşılamada yeterli olmaması halinde uygun taktik araçlardan istifade
edilebilir veya istisnai durumlarda , müsaade alınarak hizmet satın alma şeklinde kiralama yapılabilir. Jeep
ambulans ve benzeri küçük tip araçlarla özel tip teçhizatlı araçlar servis aracı olarak kullanılmaz.
ASKERİ ARAÇLARDAN SERVİS DIŞINDAKİ İHTİYAÇLAR İÇİN YARARLANMA :
(a) Subay , istisnai memur. , astsubay , TSK. lerinde çalışan sivil personel uzman
erbaşlar aşağıdaki hallerde askeri nakil araçlarından faydalanabilirler. ( 2,e. Fıkrasında belirtilen personel
hariç )
(b) Şehir içi ev eşyası naklinde,
(c) Yakacak maddelerinin ( odun , kömür ) şehir içindeki depolardan eve , evden eve
naklinde
(ç) Umumi nakil vasıtalarının işlemediği garnizon ve kıtalara tayin edilen personelin
şahsi eşyaları ile ailesi efradının ve kendisinin , umumi vasıtanın en son gittiği yerden , vazife mahallinin
olduğu birliğin askeri nakil vasıtası ile götürülüp getirilmesinde ( Bu husus Garnizon Komutanlığınca
belirlenir )
(d) Subay , astsubay uzman erbaşlar ile bunların ailelerinin hastalıklarında hastanın
tabibe , tabibin hastaya gidip gelmesinde,
(e) Subay , astsubay uzman erbaşlar ile bunların ailelerinin ve Erbaş / Erlerin
yurtiçinde ölmeleri halinde cenazelerinin arzu edilen yere naklinde (mesafe, yol, hava durumuna göre
karayolundan )
HİZMETE ÖZEL
102
HİZMETE ÖZEL
(f) Acilen sevki gereken hasta ve cenaze nakilleri için tahsis edilecek vasıtalardan.
Motorlu aracı olmayan karargah , birlik ve kurumların , 3. A. Fıkrasında açıklanan hizmetlerle ilgili servis
aracı ihtiyaçları, Garnizon K. lığınca planlanır ve temin edilir. Gerek görüldüğünde garnizonlarda oto hizmet
parkları teşkil edilir ve işletilir.
(g) Büyük karargahlar ve kışlalar arasında hizmetin yürütülmesi , koordinasyon ve
işbirliğinin sağlanması için görevlendirilecek personelin gidiş ve gelişlerinde araç tasarrufu sağlamak amacı
ile araç hizmeti parkındaki araçlardan istifade etmek sureti ile ring servisi düzenlenebilir.
(ğ) Subay astsubay ve sivil personele ait ihdas edilmiş olan tabldot orduevi, askeri
gazino, özel eğitim merkezi ve dinlenme kampları ile kantinlere ( erbaş/er kantinleri dahil ) ait ihtiyaçların
temini için en yakın çarşı ve pazarlara askeri araç çıkarılabilir.
(ğ) Ambulanslar yalnız tahsis edildikleri sağlık hizmetleri için kullanılır.
(h) Askeri araçlara ( İç Hizmet kanununun 108 ve yönetmeliğin 676 , 679 , 680 nci
maddeleri kapsamına giren haller ile arazide ; harita alımı , keşif, ve diğer askeri amaçlar için sivil
personelin kılavuz olarak kullanılması zorunlu olduğu haller dışında ) çocuk ve sivil şahıs bindirilmez.
HİZMETE ÖZEL
103
HİZMETE ÖZEL
6. DİĞER SINIF ORDU MALLARININ KULLANIM VE BAKIMI
BÜRO MAKİNALARININ BAKIMI
Bir büro faaliyetinin verimli. Olabilmesi büroda çalışan personel ve kullanılan büro makinalarının
kabiliyetine bağlıdır. Ancak bunun yanında büro makinalarının iyi çalışır durumda bulundurulması da iş
verimine tesir eden başlıca faktörler arasındadır. Bu makinalardan azami istifadeyi sağlamak için bakıma
özel bir itina göstermek gerekir. Dış tesirlere karşı oldukça hassas olan bu makinaları zaman zaman elden
geçirmek işimizde zaman tasarrufu sağlayacağı gibi makinanın da daha uzun kullanılmasını sağlar.
Makinanın bakımı ile iş veriminin artmasını sağlamak için şöyle bir bağlantı kurmak mümkündür.
“Bakım iş verimi ile doğru, yıpranma payı ile ters orantılıdır.” Bakım ne kadar sık ve iyi yapılırsa iş
verimi de o derece artar. Günlük mesaiden ayrılacak bir veya iki dakikalık bir zaman makinadan
beklenilen maksimum faydayı fazlasıyla verecektir. Bakımsızlıktan dolayı arıza yapan bir makinanın iş
isteği açılarak bakımının yaptırılıp geriye iadesi için geçecek zaman işlerinizi oldukça uzun bir süre
aksatacaktır. Makinayı kullanamayacağınız gibi makinada görevlendirdiğiniz memurunuz da bu süre
kadar atıl kalacaktır. Tamir için ortaya çıkan ilave iş ekstra olacaktır.
(1)
DAKTİLO MAKİNASI
a.
:
(DAKTİLO BAKIMI)
:
Daktilo makinasına periyodik bakım yapılır. Periyodik bakım, tamamen makinayı
kullanan şahıs tarafından ve belirli zaman aralıkları ile yapılan bakımdır. Genel olarak bakımın ikinci
unsuru olan temizliği içine alır. Periyodik bakım üç şekilde uygulanır. Peryodik bakım dışında, makinayı
kullanan şahıs tarafından makinada görülen bir aksaklık ve arızanın meydana gelmesiyle olağanüstü
bakım da uygulanabilir. Olağanüstü bakım, zaman aralıklarına bağlı kalmaksızın peryodik bakımın
uygulanmasıdır.
(I)
GÜNLÜK BAKIM
:
Bir yazı makinasının başlıca düşmanı silgi tozu ve kirdir. Bunların makine
üzerinde toplanarak tahribat yapmasını önlemenin en iyi çaresi, şerit mürekkebinin ve kirlerin daha
kurumadan her çalışma günü sonunda bir veya iki dakikalık bir zamanı makinanın temizliğine
ayırmaktadır. Bunun için şu üç malzemenin el altında bulundurulması gerekir: KISA KILDAN
YAPILMIŞ SERT FIRÇA, UZUN SAPLI YUMUŞAK FIRÇA, PAMUKLU BEZ PARÇASI.
HİZMETE ÖZEL
104
HİZMETE ÖZEL
DAKTİLO GÜNLÜK BAKIMI İÇİN BAŞLICA ŞU İŞLER YAPILIR (EK-B)
Harf çekirdeklerinin temizlenmesi :
Harf çekirdekleri üzerinde birikmiş şerit mürekkeplerini ve kirleri temizlemek için
makinanın kapağı açılır. Kısa kıldan yapılmış sert fırça ile çekirdeklerin üzerine hafif hafif vurularak
burada birikmiş olan kir ve tozlar kabartılır. Sonra fırçanın üzerine bir bez dolanarak içten dışa ve sağdan
sola doğru çekilmek suretiyle harf çekirdekleri temizlenir.
Makinanın temizlenmesi
:
Uzun saplı yumuşak fırça ile, makinanın üstü, tuşların etrafı, tuş çubukları harf kolları
ve şaryo temizlenir. Şaryo sağa ve sola çekilmek suretiyle şaryonun altında kalan kısımları fırçalanır.
Makinanın önü, arkası ve yanları temizlenir.
Yazı Masasının Temizlenmesi
:
Yazı makinası sıkıca tutularak kaldırılır ve masanın üzeri bir bez ile temizlenir. Eğer
makine masaya sabit olarak tutturulmuş ise temizlik esnasında makinanın altına bir kağıt konur ve
tozların bunun üzerine dökülmesi temin edilir. Temizlik bitince makinanın altındaki kağıt çekilerek
masanın etrafı temizlenir.
Şaryonun ortalanması :
Temizlik işinin sonunda şaryo ortalanarak kapağı kapatılır.
Makinanın örtülmesi :
Temizlik işi bitip şaryo ortalandıktan sonra makinanın örtüsü örtülür. Bu suretle hava
ceryanlarından veya büronun temizlenmesi esnasında meydana gelen tozlardan korunur.
(II) HAFTALIK BAKIM :
Cuma günleri öğleden sonra günlük bakıma ilaveten makinanın gözden
geçirilerek yapılması icabeden işlerin tesbiti ile bunların yapılmasıdır. Haftalık bakım için gerekli
malzemeler günlük bakımdakilere ilaveten makine yağı ile alkoldür. Genellikle yapılacak işlem şunlardır.
Silindirin Temizlenmesi
:
Silindir her hafta sonunda alkolle silinmelidir. Bunun için tüysüz bir bez
alkolle nemlendirilir. Silindir bir taraftan yavaş yavaş döndürülerek alkollü bezle sola ve sağa çevrilmek
HİZMETE ÖZEL
105
HİZMETE ÖZEL
suretiyle iyice silinir. Aynı iş bir de kağıt gevşetme mandalı açılarak yapılır. Her seferinde bezin temiz
tarafları kullanılmalıdır. Bundan sonra bir kurutma kağıdı makinaya 5-6 defa takılıp çıkarılarak birikmiş
olan kir ve tozlar alınır. Alkol temizlenir.
Şeridin Kontrolü :
Şerit baştan sona gözden geçirmeli ve parçalanmış ise derhal değiştirilmelidir.
Şerit iyi olmadığı takdirde kabarır ve makaradan taşar. Bu da şeridin düzenli harekatını bozar ve
makinanın tutukluk yapmasına neden olur.
Makinanın diğer mühim parçalarının kontrolü :
Şaryo rayları, marj çubukları, kağıt baskısı gibi parçalar makinanın
hareketlerini zorlaştırıyorsa bunlar önce kuru bir bezle silinir. Sonra silme işlemi yağla çok hafif
nemlendirilmiş bir bezle tekrarlanmalıdır.
(III) AYLIK BAKIM
:
Her ayın son hafta Cuma günü öğleden sonra günlük ve haftalık
bakımla beraber yapılır. Aylık bakımda, günlük ve haftalık bakıma ilaveten yağlama işi makinanın iç
kısımlarına da uygulanır. Makinanın iç kısımlarının temizliği daha ziyade bir teknisyeni gerektirir.
Makinayı kullanan kişinin şayet bu konuda bilgisi yoksa bu işi tercihen altı ayda bir tamirciye yaptırmak
yerinde olur. Yağlama işi katiyen yağdanlıklarla yapılmamalıdır. İnce bir çubuğa sarılmış bir bez yağla
nemlendirilerek en çok sürtünmeye maruz kalan şaryo alt ve üst rayları ile diğer kısımlar silinir.
Unutmamak lazımdır ki lüzumundan fazla yağlama yağsız bırakmaktan da kötüdür.
ÖNEMLİ PARÇALARIN TEMİZLENMESİ
:
Şaryo rayları : Bir kalemin veya parmağınızın etrafına bez dolayarak şaryonun hareket ettiği ray
veya (V) şeklindeki olukları soldan sağa doğru silinir. Sonra beze biraz yağ damlatın ve şaryoyu ileri geri
çekmek suretiyle elinizin mümkün olduğu kadar içeri uzanabilmesini sağlayarak, tekrar silin. Ray
uçlarına biriken yağları temizleyin.
Marj çubukları : Marj çubuğu, marj mandallarının bulunduğu kısımdır. Marj mandallarının serbestçe
kaymasını temin edinceye kadar çubuğun üstünü yağla ıslatılmış bir bezle silin.
Kağıt baskısı : Bu kısım üzerinde iki veya daha fazla kauçuk rulolar bulunan ve kağıdı silindire
bastıran ince çubuktur. Ruloları son hadde kadar sağa veya sola doğru sürün ve kağıt baskısını iyice
kaldırarak bezle boydan boya silin.
HİZMETE ÖZEL
106
HİZMETE ÖZEL
ŞERİT DEĞİŞTİRME
:
Yazı makinalarının bakımı konusunda da belirtildiği gibi arızalı makinaların % 40’ının iyi
takılmayan bir şeritten meydana geldiği incelemeler sonucunda anlaşılmıştır. Kullanılan makinanın şerit
sarma şekline dikkat ederek şerit makaraları doğru olarak yerleştirilmelidir. Makinanın şeridi
değiştirilirken şu sıraya uyulursa, şerit daha kolay bir şekilde takılmış olur.
&
Büyük harf sabit tuşuna basarak makinayı büyük harfte yazma pozisyonuna getirin.
&
Şerit ayar anahtarını kırmızıya alın.
&
Şerit çatalının yukarı kalkmasını temin için klavyenin ortasından iki tuşa basarak harf
kollarının yukarıda kenetlenmesini sağlayın.
&
Eski şeridi şerit çatalından çıkarın ve makaralardan birine boşalıncaya kadar tamamen
&
Makaraları sıkıştırma mandalına basarak yataktan çıkarın.
sarın
&
Yeni şeridin boşta olan ucunu şerit sarma yönünü gözönüne alarak boş makaraya
kancalı yerinden takarak sağlam olarak tutturun.
&
Makaraları yataklarına yerleştirin. Eğer iki renkli şerit kullanıyorsanız makaraları
kırmızı renk aşağıda olacak şekilde takın.
&
Şeridi boş makaraya 15-20 santimetre sarın.
&
Şeridi yön değiştirme löyelerinin çatallarından geçirin.
&
Şeridi orta yerinden gergin bir vaziyette iki elinizle tutarak şerit çatalına geçirin.
&
Makara kapaklarını takın veya mandallarını sıkıştırın.
&
Yukarıda kenetlediğiniz tuşları elinizle çekerek düzeltin.
&
Makinayı büyük harf pozisyonundan normal pozisyonuna alın.
&
Şeridi dolu olan makaraya sarmak suretiyle otomatik olarak yön değiştirip
değiştirmediğini kontrol edin.
&
Makinaya kağıt takarak tuşlardan birine devamlı vurmak suretiyle şeridin sarılıp
sarılmadığını, şerit sona geldiğinde otomatik olarak yön değiştirip değiştirmediğini kontrol edin.
&
HİZMETE ÖZEL
Şerit normal hareket ediyorsa makinanın kapağını kapatın.
107
HİZMETE ÖZEL
(2)
BİLGİSAYAR
(a)
:
BİLGİSAYAR KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR :
&
Bilgisayar, sorumlu personel tarafından işletilecek, kullanımına müsaade edilen
şahıslar sorumlu personelin nezaretinde kullanacaktır.
&
Cihazlar açma/kapama düğmesi ile açılacak ve kapatılacaktır.
&
Terminallerin işletime hazır hale getirilebilmesi için obim tarafından
hazırlanmış olan virüs korumalı disketler kullanılacaktır.
&
Disketler etiketi yukarı gelecek şekilde sürücüye sonuna kadar sokup, mandalı
kapatılacaktır.
&
kutusuna konulacaktır.
Disketler kullanıldıktan sonra mutlaka kağıt muhafazası içine sokulup disket
&
Klavye yumuşak kullanılacak, sert hareketler yapılmayacaktır.
&
Terminal, bağlı donanımları ve cihazın ayarları ile kesinlikle oynanmayacaktır.
&
Herhangi bir sorunla karşılaşıldığında sistem sorumlusuna derhal haber
verilecektir.
(b)
BİLGİSAYAR BAKIMI
:
Cihazların her gün sorumlusu tarafından günlük bakımı yapılır. Bu bakımda cihazların
tozu az nemli bir bez ile alınır. Temizlenecek olan kısımlar, ekran ve dış aksam olup, cihazın içi
kesinlikle açılmaz.
Yetki dışı bakım ve onarım kesinlikle yapılmaz.
Bakımın bitiminde cihazlar örtüleri ile dikkatlice örtülür.
Bilgisayar odasının zemini her gün sabah ve akşam olmak üzere cihazların üstü
örtülüyken toz kaldırmadan iyice temizlenir.
Haftalık bakımda, zemin mekanik temizleme tozu ile sorumlusu nezaretinde yıkanarak
temizlettirilir.
Yanıcı ve yakıcı maddeler cihazlardan uzak tutulmalıdır.
Mevcut yazılımlar manyetik ortamlardan uzakta tutulmalıdır.
HİZMETE ÖZEL
108
HİZMETE ÖZEL
(3)
FOTOKOPİ MAKİNASI
(a)
:
MAKİNANIN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR :
Cihaz kurulurken; doğrudan güneş alan, ısıtıcı vantilatör veya hava akımı olan yerler,
su sıçrayabilecek yerler, düzgün tabanı olmayan yerler, titreşim altında olan yerler, ani sıcaklık ve rutubet
değişimi olan yerler olmamasına dikkat edilecektir.
Fotokopi makinası sorumlu personel tarafından kullanılacak, diğer personelin
kullanmasına müsaade edilmeyecektir.
Fiş prize iyice yerleştirilecek ve düğmesinden açılacaktır.
Makinanın ısınması beklenecek, ısınmadan çekim yapılmayacaktır.
Fotokopi kağıdı dışında kağıt kullanılmayacaktır.
Cihazın üzerine ağır cisimler konulmayacaktır.
Cihaz tozdan korunacaktır.
Cihaz kullanılırken kapakları açılmayacak veya çıkarılmayacaktır.
Manyetik özellikli cisimler cihaza yaklaştırılmayacaktır.
Cihazın içine yabancı cisim (ataş, iğne vs.) düşürülmeyecektir.
Cihazda aşırı gürültü, duman ve sıcaklık oluşursa cihaz kapanıp, hemen servisine
haber verilecektir.
İş günü bitiminde cihaz kapatılıp fişi çekilerek, fiş prizden çıkarılırken kablosundan
tutulup çekilmeyecektir.
Cihaz kapandıktan sonra üst örtüsü örtülecektir.
(b)
FOTOKOPİ MAKİNASININ BAKIMI
:
Cihazın üst kapağını açınız, yumuşak ve nemlendirilmiş bezle içini iyice siliniz. Daha
sonra yumuşak bezle kurulayınız.
Cihazın camını yumuşak bir bez kullanarak cam silici veya alkolle iyice siliniz. Silme
esnasında kullanacağınız bezin yumuşak, ince ve pamuksuz olmasına dikkat ediniz.
Cihazın dış kapaklarını, nemlendirilmiş bir bezle veya deterjanla siliniz. Silme
esnasında kullanacağınız bezin yumuşak, ince ve pamuksuz olmasına dikkat ediniz.
Temizlik yapmak için makinanın iç aksamına dokunmayınız.
Yetki dışı bakım ve onarım yapmayınız.
Makinanın bulunduğu odayı, her sabah ve akşam dikkatli bir şekilde toz kaldırtmadan
ve zemini ıslatmadan temizletiniz.
Çalışmadığı zamanlar makinayı kendi kılıfı ile örtülü bulundurunuz.
HİZMETE ÖZEL
109
HİZMETE ÖZEL
Cihazları kullanan personelin dikkatini çekmek için cihazın bulunduğu odada müsait
bir yere cihazı kullanma talimatı, emniyet talimatı ve Bakım Talimatını asınız.
(4)
TEKSİR MAKİNASI :
(a)
KULLANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR :
Stensil kağıdını makinaya uygun şekilde yerleştirin.
Makinaya mürekkebi koymayı unutmayın.
Teksir kağıdını, makinanın sehpasına yerleştirin.
Baskıya geçmeden kağıt ayarlarını yapın.
Kağıdı sehpaya yerleştirmeden önce iyice harmanlayın.
Makinanın motor otomatiğini hızlı devirde olmayıp normal ayarda çalıştırın.
(b)
TEKSİR MAKİNASININ BAKIMI :
Teksir makinasını tozdan ve kirden korumak için dış aksamını ve etrafını temizleyiniz.
Temizlik yapmak için makinanın mekanik kısımları ile oynamayınız.
Yetki dışı bakım ve onarım yapmayınız.
Arıza durumunda derhal servise haber veriniz.
Makinanın bulunduğu odayı her sabah ve akşam dikkatli bir şekilde toz kaldırmadan
temizletiniz.
Çalışmadığı zamanlar cihazın örtüsünü mutlaka örtünüz.
HİZMETE ÖZEL
110
HİZMETE ÖZEL
Dikiş Makinelerinin Bakımı:
(1) Dikiş makinelerindeki esas bakım, makineyi kullanan şahıs tarafından yapılır.
(2) Makine çalıştırılmadan önce ve sonra mutlaka iyice temizlenmeli, gevşek vidalar
sıkıştırılmalı ve bakım talimatına göre yağlama yapılmalıdır.
(3) Meydana gelen diğer büyük arızalar (arızalı parçaların değiştirilmesi, hasar gören
parçaların onarımı, fabrikasyon ayarları) konu ile ilgili yetkili personel tarafından yapılmalıdır.
(4) Yağlama süreleri, normal şartlar altında çalışan makineler içindir. Uzun süre kötü
hava ve arazi şartlarında devamlı çalışan makinelerin yağlama işlemi daha sık yapılmalıdır.
(5) Yağlama işlemi mutlaka makinenin özel yağı ile yapılmalıdır.
(6) Makinenin yanında devamlı özel tornavida, anahtar ve yağdanlık bulundurulmalıdır.
Dikiş Makinelerinin Yağlanması:
(1) Makinenin yüz kısmı: Günde iki defa olmak üzere aşağıda belirtilen hareketli
parçalar 3 damla makine yağı ile yağlanır.
(a) İğne
(b) İğnenin takıldığı yer
(c) Baskı ayağı mili
(ç) Baskı ayağı yayı
(d) Baskı ayarlayan vida
(e) İğne kaldırma kolu pimi
(f) İğne kaldırma kol bağlantısı
(2) Her hafta, yüz plakası sökülüp içindeki parçalar temizlendikten sonra makinenin üst
kısmının yağlanmasını tamamlamak maksadıyla aşağıda belirtilen parçalar 1-3 damla
makine yağı ile yağlanır.
(a) İğnenin takıldığı saplama silindiri,
(b) İplik kaldırma kolu,
(c) İplik kaldırma manivelası,
(ç) İplik kaldırma kolu pimi,
(d) İplik kaldırma kolu bağlantı pimi.
HİZMETE ÖZEL
111
HİZMETE ÖZEL
(3) Kol Müştemilatı: Günde iki defa olmak üzere aşağıda belirtilen hareketli parçalar 13 damla makine yağı ile yağlanır.
(a) Kol şaftı (üzerinde mevcut 4 yağ deliği yardımıyla yağlanır)
(b) Nakil dişlilerini bağlayan halka (arkadaki kapak levhasının vidası çevrilerek
gevşetilir ve halkayı yağlamak için kapak levhası açılır)
(c) Kaldırma manivelasının rabıt kolu ile birleştiği nokta
(ç) Nakil dişlilerini kaldıran dirsekli rabıt kolu
(d) Kaldırma kolu vidası
(e) Sallama cihazı (gidip-gelen cihaz),
(f) Gidip gelen şaft
(4) Plato Müştemilatı: Günde iki defa olmak üzere aşağıda belirtilen hareketli parçalar
1-3 damla makine yağı ile yağlanır.
(a) Çıngırak manivela pimi
(b) Çıngırak manivela yayı
(c) Nakil dişli çubuğu
(ç) Nakil dişli sürücü kolu
(d) Nakil dişli kaldırıcı kolu
(e) Nakil dişli kaldırıcısını hareket ettiren şaft
(f) Nakil dişlisini hareket ettiren şaft
(g) Gidip gelen şaft kolu
HİZMETE ÖZEL
112
HİZMETE ÖZEL
(1)
LEVAZIM MALZMELERİ BAKIM FORMU
MALZEMENİN CİNSİ
1. Yazı
Makineleri
:
ARANACAK HUSUSLAR VE YAPILACAK İŞLER
a. Genel temizliği yapılmış mı?
b. Harflerin arasındaki pislikler temizlenmiş mi?
c. Tuşlar ve diğer mekanizmaları tutukluk yapmadan çalışıyor mu?
d. Yağlanması gereken oynak yerleri yağlanmış mı?
e. Şeridi sağlam mı?
f. Makinelerin temizlik malzemesi var mı?
g. Kullanılmadığı zaman üzerine örtecek kılıfı var mı?
2. Hesap
Makineleri
a. Genel temizliği yapılmış mı?
b. Tuşlar ve kolları iyi çalışıyor mu?
c. Tutukluk yapıyor mu?
d. Kullanılmadığı zaman üzerine örtecek kılıfı var mı?
3. Teksir
Makineleri
a. Genel temizliği yapılmış mı?
b. Mekanizmaları iyi çalışıyor mu?
c. Keçesi sağlam mı?
d. Baskı gömleği sağlam mı?
e. Kullanılmadığı zaman üzerine örtecek kılıfı var mı?
4. Lüks
Lambaları
a. Gövdenin genel temizliği yapılmış mı?
b. Herhangi bir yerinde hasar veya noksanlık var mı?
c. Havalandırma deliklerinde tıkanıklık var mı?
d. Pompası iyi çalışıyor mu, pompa köselesi sağlam mı?
e. Yakıt doldurma kapağı contasından sızdırma yapıyor mu?
f. Yakıt yalfı iyi çalışıyor mu?
g. Jeneratör tıkanıklık yapıyor mu?
h. Camı ve gömleği sağlam mı?
i. Avadanlıkları tamam mı?
j. Kılıfı var mı?
k. Yedek fitilleri var mı?
l. İspirto ile ısıtılanların ispirtolukları var mı?
m. Kullanma ve bakım talimatı var mı?
HİZMETE ÖZEL
113
HİZMETE ÖZEL
5. Gemici
Fenerleri
a. Genel temizliği yapılmış mı?
b. Herhangi bir yerinde hasar veya noksanlık var mı?
c. Camı ve sağlam mı?
d. Fitili iyi kesilmiş mi? Yedek fitilleri var mı?
e. Fitile komuta eden düğmesi çalışıyor mu?
f. Kılıfı var mı?
6. Er Yemek
Masası Takımı
a. Yemek masası ve sandalyeleri temiz mi?
b. Yemek masasının formika tablası güneş ve yağmura
bırakılmasından dolayı kabarmış ve deforme olmuş mu?
c. Formika üzerinde bıçak veya sert bir şeyin meydana getirdiği
çizgiler var mı?
d. Formikayı tutan alüminyum kornej açılmış ve deforme olmuş
mu?
Vida ve somunlarında gevşeme ve noksanlık var mı?
e. Madeni kısımların boyaları iyi durumda mı?
f. Ayak gergi çubuklarında eğilme var mı?
g. Sandalyelerin alt ve arkalıkları sağlam mı?
h. Masa ve sandalye ayaklarındaki lastik takozlar tam mı?
a. Karyolaların genel temizliği yapılmış mı?
7. Karyolalar
b. Boyaları iyi durumda mı?
c. Yay ve çemberlerinde gevşeme ve noksanlık var mı?
d. Somun ve cıvataları tam ve iyi sıkıştırılmış mı?
e. Dört ayağın yere intibakı var mı?
f. Karyolalarda çarpıklık var mı?
a. Termoslar genellikle temiz mi?
8. Yemek Taşıma
Termosları
b. Termosun dış boyası iyi durumda mı?
c. Kapak conta takımı yerine iyi oturmuş mu, deformasyon var mı,
yedek contaları tamam mı?
d. Kapak üzerinde hava tahliye deliği açık mı?
e. Kapak tespit kelepçeleri kapağı iyi sıkışıyor mu?
f. Alüminyum iç kapta çizikler, vuruk ve çarpmalar var mı?
g. Termos dış kabında paslanma mevcut mu?
HİZMETE ÖZEL
114
HİZMETE ÖZEL
a. Sobalar temiz mi?
9. Odun ve kömür
Sobaları
b. Boru ve dirsekler iyi durumda mı?
c. Izgaralar tam ve sağlam mı?
d. Noksan vida ve somunları var mı?
e. Boruların temizliği zamanında yapılmış mı?
a. Malzeme genellikle temiz mi?
10. Yemek Pişirme
Yemekhane Mlz.
b. Malzemelerde hasar var mı
c. Bakır kapların kalayları iyi durumda mı
d. Cam ve porselen malzemede kırık ve çatlak var mı
a. Malzeme temiz mi?
11. Döşeme ve
Demirbaş mlz.
b. Malzemede hasar ve noksanlık var mı
c. Bozuk, kırık, yırtık malzeme var mı?
d. Her odada demirbaş ve döşeme çizelgesi mevcut mu?
HİZMETE ÖZEL
115
HİZMETE ÖZEL
(2) İSTİHKAM MALZEMELERİ BAKIM FORMU .
MALZEMENİN CİNCİ
ARANACAK HUSUSLAR VE YAPILACAK İŞLER
1. Yangın
Söndürme
Cihazı
a. Etiketi var mı?
b. Aylık Kontrol etiketi var mı, yetkililerce imzalanmış mı?
c. Sulu tip söndürme cihazları için (köpüklü soda asitli) donmaya
karşı tedbir alınmış mı?
d. Karbon dioksitli cihazlar sıcağa karşı korunmuş mu?
e. Köpüklü ve seda asitli cihazların kapakları sökülerek asitleme
olup olmadığı kontrol edilmiş mi?
f. Karbondioksitli cihazların doluluk kontrolü yapılmış mı?
g. Yangın söndürme cihazları bina duvarında normal bir insanın
alabileceği yüksekliğe konulmuş mu?
2. Yangın
İstasyonu
a. Yangın istasyonlarının kum, su kovası, balta, kanca, kürek vs.
mevcut mu, Bakımı yapılmış mı?
b. Kazma ve küreklerin sağlam olup olmadığını kontrol et.
Sapları kırık veya çatlak olan varsa haber ver.
Kullanılmayacak olanları hafifçe yağla:
3. Diğer İs.
Malzemeleri
a. Marangoz takımı varsa bakımını ve sayımını yap, tertiple.
b. Diğer bütün istihkam mallarının iyi durum muayenesini ve
bakımını yap.
4. Haritalar
a. Harita ve taşıma çanta ve panoları var mı?
b. Harita endeksi var mı?
c. Kullanılan haritalar dışında haritaların muhafazası ve taşınması
için çanta veya sandık var mı? Maksada yeterli mi?
HİZMETE ÖZEL
116
HİZMETE ÖZEL
(3)
SAĞLIĞA AİT YERLERİN BAKIM FORMU
:
1. Mutfak
Yemekler yemek listesine uygun mu?
Mutfak takımı temiz ve kalaylı mı?
Mutfakta çalışan personel ehil mi?
Çalışan personelin tabip muayeneleri ve şahıs temizliğinin
kontrolü yapılıyor mu?
e. Günlük erzakın konduğu dolaplar temiz mi?
f. Sabah, öğle ve akşam erzakı tartılarak ayrılmış mı?
g. Bulaşıkların yıkandığı yer temiz mi?
2. Hamam
a.
b.
c.
d.
e.
Hamamın genel temizliği yapılmış mı?
Yıkanacaklar için sıra çizelgesi mevcut mu?
Mantar enfeksiyonlu personel ayrıca yıkanıyor mu?
Hamamın suyu yeteri kadar sıcak mı?
Hamam takımları ve takunya mevcut mu?
3. Çamaşırhane
a.
b.
c.
d.
Çamaşır yıkama makinası faal ve bakımlı mı?
Kullanan personel ehil mi?
Personele gün tahsis edilmiş mi?
Sıcak su yeterli mi?
4. Bulaşıkhane
a. Suyun sıcaklığı yeterli mi?
b. Yeterli personel mevcut mu?
5. Yemekhane
a.
b.
c.
d.
e.
f.
a.
b.
c.
d.
Genel durumu temiz ve tertipli mi?
Masalar temiz mi?
Sürahi ve bardaklar temiz ve sağlam mı?
Her şahıs yemek yiyeceği yer belirlenmiş ve etiketlenmiş mi?
Ekmek ve yemek takımının konduğu dolaplar temiz mi?
El yıkanacak lavabolar temiz ve buralara sabun konmuş mu?
a. Sular normal dozda klorlanmış mı?
b. Suların bakteriyolojik tetkikleri yapılmış mı?
6. İçme Suları
7. Koğuşlar
8. Tuvaletler
a.
b.
c.
d.
e.
f.
Genellikle temiz ve tertipli mi?
Gündüzleri havalandırılıyor mu?
Yatak takımları temiz mi?
Kapaklı çöp sepetleri mevcut mu?
Yatakların altına kirli çamaşır konmuş mu?
Yatak planı mevcut mu?
a.
b.
c.
d.
Genellikle temiz mi?
Kapı arkalarına askılıklar takılmış mı?
Lavabolar temiz mi?
Kanalizasyonda bozukluk var mı?
a. Yiyecek ve artık maddeler gelişi güzel atılıyor mu?
HİZMETE ÖZEL
117
HİZMETE ÖZEL
9. Çöpler
10. Gıda Kontrolü
HİZMETE ÖZEL
b. Çöpler ağzı kapaklı bidonlara konuyor mu?
c. Biriken çöpler belirli zamanlarda ve belirli yerde imha ediliyor
mu?
a. Çöp çukurları, mutfaktan uzakta bir yerde tesis edilmiş ve üzeri
örtülmüş mü?
b. Kapı ve pencerelerin sinek telleri iyi durumda mı?
c. Erzak dolapları sinek, hamam böceği ve farelerin giremeyeceği
şekilde muhafazalı mı?
d. Etin muhafaza edildiği yerler, asıldığı çengeller temiz ve
sabunlu su ile yıkanmış mı?
e. Sebzeler doğranıp yıkandıktan sonra bekletilmeden kazana
doldurulup pişirilmesi sağlanıyor mu?
f. Sebze doğrama masası temiz mi, sebzeler burada bol su ile
yıkanıyor mu, çiğ olarak yenecek sebze ve meyvalar klorlu
sudan geçiriliyor mu?
g. Bakliyatın taş, toz ve çöp temizliği iyi bir şekilde yapılıyor mu?
118

FLENDER couplings

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı

Online Eğİtİm

Isı Transfer Yağı Kazan Temizliği - Ak

tur detayları için tıklayın

Yeni B-Serisi Broşür - Mercedes-Benz

DCA Family

Bu formata: - Toplam Kalite Yönetimi

BİRİM FİYAT CETVELİ - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

Kuveyt

T.C. KARA HARP OKULU SAVUNMA BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ