9. Sınıf
BİYOLOJİ
SORU KİTABI
Banu KARAAĞAÇ
Bilgehan PERİ
Pınar SEYFİTTİNOĞLU
T.C
ĞİTİM BAKA
E
İ
LL
ye Kurulu Ba NLI
şka Ğ
Mİ lim Terbi
nlı I
ğ
Ta
ı
BİYOLOJİ
Öğretim programında yaptığı
son güncelleme doğrultusunda
YENİDEN
DÜZENLENMİŞTİR.
Redaksiyon
Duygu ÖZTÜRK
Hasan ALTINIŞIK
Ceren KURT
Ebru KARADAĞ
PALME YAYINCILIK
Ankara2 014
I
PALME YAYINLARI: 793
Biyoloji 9. Sınıf Soru Kitabı / Banu KARAAĞAÇ – Bilgehan PERİ – Pınar SEYFİTTİNOĞLU
Yayın Editörü
: Cemil AYAN
Yayına Hazırlama
: PALME Dizgi–Grafik Tasarım Birimi
Yayıncı Sertifika No : 14142
Palme Yayıncılık © 2014
ISBN
: 978-605-355-168-3
Baskı
: Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş.
Baskı Tarihi
: 2014
Basımevi Sertifika No : 16102
Bu kitap 5846 sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi
olsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır,
PALME YAYINCILIK’a aittir.
www.palmeyayinevi.com
II
e-mail: [email protected]
“Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR”
M. Kemal ATATÜRK
III
EDİTÖR
Son yıllarda ilk ve ortaöğretimde uygulanmaya başlanan öğretim programlarının
ana felsefesi, yaşam temelli yaklaşımı esas almasıdır. Bu yaklaşımla, soyut gibi algılanan birçok kavram gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş, somut hale getirilmiştir. Bu yaklaşım okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman
öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır. Tüm
bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objektif ve analitik düşünebilen, yaratıcı bir kafa gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle
yetişen genç insanlar, ezberden uzak kalacak, sağlıklı iletişim kurabilme yetileri gelişecek; kendini iyi tanıyan, çevresiyle barışık bireyler olacaktır.
Palme yayıncılığın hazırladığı bu kitap serisinin içeriği yukarıda belirtilen bakış
açısı çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayrıca bu kitaplar değişen yeni sınav sistemine
(YGS–LYS) uygun bir niteliğe sahiptir. Üniversite sınavlarında sorulacak soruların
kapsamı ve ağırlık düzeyine uygun bir konu akışı sağlanmıştır.
Bu kitapların hazırlanmasında büyük bir özveriyle bana destek veren Palme Yayıncılıkʼın genel müdürü sayın İlhan Budakʼa teşekkür ederim.
Palme Yayıncılıkʼtan çıkan bu kitap serisinin tüm öğrencilere yararlı olması ve
onların gelişimine bir katkı sağlaması dileğiyle.....
Cemil AYAN
[email protected]
2014
Ankara
IV
ÖNSÖZ
Sevgili Öğrenciler,
Liselerde eğitimin 4 yıla çıkarılması ile biyoloji müfredatı yeniden düzenlenmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı'nın müfredatına bağlı kalarak hazırladığımız bu soru kitabının
öğrencilere yeni sistemde yardımcı olacağına inanıyoruz.
Değerli öğrenciler, biyoloji dersini anlamanın ve bu derste başarılı olmanın temel
kuralı, kavramları anlamak ve kavramlar arasındaki ilişkileri doğru kurabilmektir. Bu
amaca yönelik olarak hazırladığımız kitabımızda, konu özetleri, mini sınavlar, konu testleri ve üniversite sınav soruları bulunmaktadır.
Mini sınavlar kavramları algılamanıza, konu testleri ise bu kavramları pekiştirmenize yönelik hazırlanmıştır. Bu sayede okul sınavları öncesinde konularla ilgili kavramları hatırlamanız daha kolay olacaktır.
Bu kitabı hazırlamamızda bize destek olan Palme Yayıncılık Genel Müdürü
Sn.İlhan BUDAK'a, editörümüz Sn. Cemil AYAN'a, tüm dizgi ve grafik çalışmalarını
yapan Palme Yayıncılık çalışanlarına teşekkür ederiz.
Kitabımızı tercih eden tüm meslektaşlarımıza ve sevgili öğrencilerimize başarı dileklerimizle…
Banu KARAAĞAÇ
[email protected]
(0533) 720 43 72
Bilgehan PERİ
[email protected]
(0532) 763 40 26
Pınar SEYFİTTİNOĞLU
[email protected]
(0533) 654 07 04
2014
Ankara
V
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ÜNİTE
BÖLÜM 1
1
YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
: BİLİM, CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
VE İNORGANİK BİLEŞİKLER
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
BÖLÜM 2
: ENERJİ VEREN BESİNLER
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
BÖLÜM 3
: ENZİMLER VE VİTAMİNLER
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
BÖLÜM 4
: NÜKLEİK ASİTLER VE ATP
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
Karbonhidrat
Glikoprotein
ÜNİTE
2
CANLILAR DÜNYASI
CANLILIĞIN TEMEL BİRİMİ HÜCRE
BÖLÜM 1
: HÜCRE ZARI VE MADDE GEÇİŞİ
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
Hücre
iskeletinin
filamentleri
BÖLÜM 2
Kolesterol
Yüzey
proteini
: HÜCRE ORGANELLERİ VE ÇEŞİTLERİ
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
İç
protein
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI
BÖLÜM 3
: CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE PROKARYOT CANLILAR
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
VI
Sayfa No
BÖLÜM 4
: ÖKARYOT CANLILAR VE VİRÜSLER
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197
ÜNİTE
3
GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI
GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI VE İNSAN
Konu Özeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .203
Mini Sınavlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
Konu Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213
MİNİ SINAV ÇÖZÜMLERİ
ÜNİTE 1
: YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219
ÜNİTE 2
: CANLILAR DÜNYASI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
ÜNİTE 3
: GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
VII
ÜNİTE – 1 BİTKİ BİYOLOJİSİ
1
YAŞAM BİLİMİ
BİYOLOJİ
Sayfa No
BÖLÜM–1 BİLİM, CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ VE İNORGANİK BİLEŞİKLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Bilimsel Bilginin Doğası ve Biyoloji . . . . . . . . .9
Sayfa No
BÖLÜM–3 ENZİMLER VE VİTAMİNLER . . . . .45
Enzimlerin Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Enzimlerin Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Enzimlerin Çalışmasını Etkileyen Faktörler .46
Canlıların Ortak Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . .10
İnorganik Bileşikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Mini Sınavlar (1 – 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
Vitaminler
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Konu Testleri (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
Konu Testleri (1 – 3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
BÖLÜM–4 NÜKLEİK ASİTLER VE ATP . . . . .65
BÖLÜM–2 ENERJİ VEREN BESİNLER . . . . .23
Nükleik Asitler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
DNA
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
RNA
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
ATP
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Bölüm – 1 Bitkilerin Yapısı
Karbonhidratlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Yağlar
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Proteinler
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Mini Sınavlar (1 – 5) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Mini Sınavlar (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Konu Testleri (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Konu Testleri (1 – 4) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
Üniversite Sınav Soruları . . . . . . . . . . . . . . . .83
Sitoplazma
Ökaryotik hücre
Çekirdek
Prokaryotik hücre
Organeller
8
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
BİLİM, CANLILARIN ORTAK
ÖZELLİKLERİ VE
İNORGANİK BİLEŞİKLER
BÖLÜM
1
KONU ÖZETI
A. BİLİMSEL BİLGİNİN DOĞASI VE BİYOLOJİ
1. Bilim
¡ Bilim sözcüğü latincede “bilmek” anlamına gelir. Bilim, bir öğrenme yolu olup
doğal dünyayı anlamamıza katkı sağlar.
¡ Bilimin kalbinde sorgulama yer alır. Sorgulama, bilgi ve açıklama getirmek için
araştırma yapmaktır.
¡ Başarılı bilimsel sorgulamanın formülü yoktur. Bütün araştırmalarda olduğu gibi,
bilim dikkatli planlama, nedenselleştirme, yaratıcılık, işbirliği, rekabet, sabır ve olumsuzlukların üstesinden gelmek için sürekliliğin yanı sıra zorluklara karşı koyma, macera ve
şans ögelerini içerir.
¡ Bilim insanları, bir sorgulama süreci kullanarak doğal olayların nasıl çalıştığını anlamaya çalışır. Bu sorgulama süreci, gözlem yapma, mantıklı bir hipotez kurma ve bunların sınanmasını içerir.
¡ Bilimsel çalışma sürecinin başında çözüm aranacak problemin net bir şekilde ortaya konulması gerekir. Bu amaçla gözlemler yapılır.
¡ Gözlem bilgi toplamak için algılarımızın kullanılmasıdır. Kayıt altına alınmış gözlemler veri olarak adlandırılır.
¡ Gözlemler, iyi kurgulanmış bir hipotezin kurulmasına yol göstericiliği yapar. Bilimde hipotez bir soruya verilen geçici yanıttır.
¡ Bir sonraki basamakta, sonuçların tahmin ettiğimiz gibi olup olmadığını görmek
için, hipotezi sınamak üzere kontrollü deneyler ve gözlemler yapılır. Kontrollü deneyler
hipotezi doğrulamıyorsa hipotez terk edilir.
¡ Bilimsel bir teori, hipoteze göre çok daha geniş kapsamlıdır ve çok daha fazla
bulgu tarafından desteklenir. Bilimsel teori ve bilimsel kanun kavramları birbirinden farklı
anlamlara sahiptir. Teoriler, doğada gerçekleşen olaylar hakkında yapılan ve arkasında
güçlü deliller bulunan açıklamalardır. Bilimsel kanunlar doğal olayların “nasıl” gerçekleştiği sorusuna cevap verirken, teoriler kanunları açıklar ve “neden” sorusuna cevap vermeye çalışır.
2. Bir Bilim Olarak Biyoloji
¡ Biyoloji, teknolojideki gelişmeler ve diğer bilim dallarındaki keşiflerin etkisiyle
büyük bir gelişim kaydetmiştir.
9
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
1. Bilimsel Çalışma Süreçleri
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
¡ Bu gelişimler, insanoğlunun karşı karşıya kaldığı bir çok problemin (gıda sıkıntısı, küresel iklim değişikliği, sağlık sorunları ve çevre kirliliği gibi) çözümüne büyük katkı
sağlamıştır.
B. CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Sitoplazma
Ökaryotik hücre
Çekirdek
Prokaryotik hücre
1. Hücresel Yapı
¡ Hücre canlıların biyolojik aktivite gösteren en küçük birimidir.
¡ Hücreler yapısına göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Organeller
¡ Prokaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunmaz. Bakteri ve
arkeler prokaryot hücre yapısına sahiptir.
¡ Ökaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunur. Protista, mantar,
bitki ve hayvanlar ökaryot hücre yapısına sahiptir.
Prokaryot ve ökaryot hücrelerin genel görünümü.
2. Beslenme
¡ Canlılar metabolik aktivitelerini devam ettirebilmek için gerekli enerjiyi sağlayan
molekülleri beslenme ile temin ederler. Canlılar beslenme biçimine göre ototrof ve heterotrof olmak üzere ikiye ayrılır.
3. Solunum ve Enerji Üretimi
¡ Canlılar besin monomerlerini solunum reaksiyonları ile parçalayarak ATP üretirler. Solunum reaksiyonları oksijenli ve oksijensiz solunum olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir.
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
4. Metabolizma
¡ Canlı hücrelerde meydana gelen yapım ve yıkım tepkimelerinin tamamına “metabolizma” denir. Metabolizma anabolizma ve katabolizma olmak üzere ikiye ayrılır.
Vaşak avlanmak, kar tavşanı ise yaşamını
devam ettirebilmek için enerji harcar.
¡ Basit moleküllerin birleştirilerek daha karmaşık moleküllere dönüştürülmesine
“anabolizma”, kompleks moleküllerin parçalanarak daha basit moleküllere dönüştürülmesine “katabolizma” denir.
5. Organizasyon
¡ Canlılarda çeşitli vücut alanlarının belirli kurallar dahilinde özelleşerek oluşturdukları düzene “organizasyon” denir. Çok hücreli canlılarda yapı ve görevleri aynı olan
hücreler dokuları, dokular organları, organlar sistemleri, sistemlerde organizmayı oluşturur.
ATP
Hücre iflleri için
enerji
Katabolizmadan
sa€lanan enerji
ADP + P i
ATP Döngüsü
10
6. Hareket
¡ Hayvanlarda hareket yer ve yön değiştirme şeklinde gerçekleşir. Bu tip hareketlere aktif hareket denir. Bitkilerde hareket sadece yön değiştirme şeklinde gerçekleşir. Bu
tip hareketlere ise pasif hareket denir.
¡ Tüm canlılar çevreden gelen uyarılara farklı tepkiler gösterirler.
¡ Bitki köklerinin suya yönelmesi, gözbebeklerimizin parlak ışıkta küçülmesi çok
hücreli canlıların gösterdiği tepkilerden bazılarıdır.
8. Üreme
Canlılar çevrelerindeki uyarılara tepki verirler.
¡ Canlıların soylarını devam ettirebilmek için yeni bireyler oluşturmasına üreme
denir.
¡ Üreme, eşeyli ve eşeysiz olmak üzere ikiye ayrılır.
¡ Eşeysiz üreyen canlıların genetik özellikleri ata canlı ile aynıdır.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7. Çevresel Uyarılara Tepki
¡ Eşeyli üreyen canlıların genetik yapıları ata canlıdan ve birbirlerinden farklıdır.
9. Boşaltım
¡ Metabolizma sonucu vücutta oluşan atık maddelerin hücrelerden dışarı atılmasına “boşaltım” denir.
¡ Çok hücreli canlılarda özelleşmiş yapılar ile boşaltım gerçekleşir.
10. Adaptasyon
¡ Canlıların yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal özelliklerinin tamamına
“adaptasyon” denir.
¡ Bukalemunun bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi bir adaptasyon örneğidir.
11. Büyüme
¡ Tek hücreli canlılarda büyüme sitoplazma hacminin, çok hücreli canlılarda ise
hücre sayısının ve kütlesinin artması sonucu gerçekleşir.
12. Homeostasi (İç Denge)
¡ Çevre şartlarının değişmesine rağmen, canlıların iç çevrelerini dengede tutmasına homeostasi (iç denge) denir.
13. Protein Sentezi
Tavşanın büyük kulakları fazla ısının vücut dışına atılmasına yardımcı olarak homeostasinin
devamına katkı sağlar.
¡ Prokaryot ve ökaryot tüm canlılar, ribozomlarında kendilerine özgü protein moleküllerini sentezlerler.
11
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
Beyaz kuyruklu orman tavuğunun beyaz tüyleri,
onu karla kaplı çevrede hemen hemen görünmez kılar.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
C. İNORGANİK BİLEŞİKLER
Canlıların yapısına katılan temel bileşenler iki grupta incelenir.
δ–
Canl›lar›n Temel Bileflenleri
Hidrojen
ba€›
δ+
H
O
‹norganik Bileflikler
• Su
H
Organik Bileflikler
•
•
•
•
• Asitler • Bazlar
• Mineraller
• Tuzlar
Karbonhidratlar
Proteinler
Vitaminler
ATP
• Ya€lar
• Enzimler
• Nükleik asitler
İNORGANİK BİLEŞİKLERİN ÖZELLİKLERİ
Su molekülleri arasındaki hidrojen bağları: Bir su molekülündeki hidrojen atomu
ile diğer su molekülündeki oksijen atomu
arasında hidrojen bağı kurulur. Böylece su
molekülleri birbirine tutunur (kohezyon).
1) Genellikle karbon (C) atomu içermezler.
2) Canlıların doğadan hazır olarak almak zorunda oldukları moleküllerdir.
3) Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler.
4) Enerji vermezler.
A – Su
¡ Canlıların yaşamaları için gerekli olan temel maddedir.
¡ Bitkiler suyun kohezyon ve adhezyon özelliklerini kullanarak, topraktan aldıkları
suyu yerçekimine zıt yönde taşıyarak yapraklara ulaştırırlar.
Bazik
14
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
13
¡ Su; özgül ısı değeri yüksek olan, buharlaşma, çözücülük ve donma özelliğine
sahip bir moleküldür.
B – Asitler
12
¡ Bir çözeltinin hidrojen iyonu (H+) derişimini artıran bileşiklere asit denir. Asitler,
mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler.
11
10
C – Bazlar
¡ Suda çözündüklerinde hidroksil iyonu (OH–) veren maddelere baz denir. Bazlar, kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler.
9
8
pH Cetveli
Nötr
7
¡ Bir çözeltinin asitlik ve baziklik derecesini ölçmek üzere hidrojen iyonu derişimi
kullanılarak pH cetvelinden yararlanılır.
6
D – Tuzlar ve Mineraller
5
¡ Asitlerle bazlar birleşerek tuzları oluşturur. Asidin H+ iyonu ile bazın OH– iyonu
birleşip su açığa çıkar.
4
3
HCl + NaOH $ NaCl + H 2O
Asit
2
Asidik
1
0
pH cetveli
Baz
Tuz
Su
¡ Mineraller organizmanın yapısında az bulunmalarına rağmen canlılığın devamı
için doğadan hazır olarak alınan maddelerdir. Hücrenin yapısına katılabileceği gibi düzenleyici olarak da görev yapabilirler.
¡ Kalsiyum, fosfor, iyot, demir, sodyum ve potasyum gibi maddeler minerallere
örnek olarak verilebilir.
12
Mini Sınav
1.
3.
Beslenme
I
Protein
sentezi
Tepki
verme
II
3. Ribozom
4. Hücre zarı
7. Golgi cisimciği 8. Endospor
Yukarıda farklı hücre tiplerinde bulunan bazı yapılar verilmiştir. Bu yapıların bulundukları hücre çeşitlerini Venn diyagramı
üzerinde gösteriniz.
Solunum
ka
ry o
t hü
Ö kar y ot h ü
c re
cr e
Pr
o
Büyüme
Organizasyon
2. RNA
5. Çekirdek 6. Mitokondri
Üreme
Canlılar›n
ortak
özellikleri
1. DNA
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12 1
2
10
3
9
4
8
7 6 5
III
Boflalt›m
Hareket
4.
Aşağıda el fenerinin sönmesi üzerine kurulu olan bir bilimsel
çalışma örneği verilmiştir.
Yukarıda canlıların ortak özellikleri verilmiştir. Numaralandırılmış kısımlara eksik olan ortak özellikleri yazınız.
I → ........................................................................................
Gözlemler
II → ........................................................................................
III → ........................................................................................
Aşağıda canlıların ortak özelliklerinden olan hücresel yapı ve
organizasyona ait bazı özellikler verilmiştir. Özelliklerle ilgili
olan bu ifadelerden doğru olanların yanına "D", yanlış olanların yanına "Y" harfi yazınız.
a. Prokaryot hücrelerde, çekirdek ve zarla çevrili organeller bulunmaz.
Soru
Hipotez #1:
Piller bitmiş
Öngörü:
Pilleri değiştirmek
sorunu çözer
Hipotez #2:
Ampul yanmış
Öngörü:
Ampulü değiştirmek
sorunu çözer
b. Ökaryot hücrelerde, yönetici molekül olan DNA sitoplazmada bulunur.
c. Bakteri, amip ve paramesyum gibi canlılar tek hücrelidir.
Öngörünün sınanması
Öngörünün sınanması
Deney hipotezi doğrulamamıştır
Deney hipotezi doğrulamıştır
d. Tüm canlılar hücresel yapıya sahiptir.
e. Canlılardaki en büyük organizasyon birimi organdır.
f. Çok hücreli canlılarda hücreler dokuları, dokular organları oluşturur.
g. Fotosentez yapan prokaryot hücrelerde klorofil pigmenti kloroplast organelinde bulunur.
h. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar âlemindeki canlılar
ökaryot hücrelidir.
ı. Ökaryot bir hücrede hücre zarı, sitoplazma, zarlı organeller ve çekirdek bulunur.
j. Canlılarda organlar özgül olarak organize olduklarında
sistemleri oluştururlar.
Bu şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına
“D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
a. Hipotezlerin doğruluğu öngörülerin sınanması sonucunda ortaya çıkar.
b. Gözlemler sonucu elde edilen veriler, hipotezlerin kurulmasında kullanılır.
c. Hipotezler, doğruluğu tamamen kanıtlanmış bilimsel
bilgilerdir.
d. Bir gözleme dayanarak birden fazla hipotez kurulabilir.
13
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
2.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
Canlıların ortak özellikleri ile ilgili aşağıdaki soruların cevabı
olan kavramları boş bırakılan kısımlara yazınız.
7.
1. Hücrede meydana gelen yapım ve yıkım olaylarının tamamına ne denir?
Aşağıda canlılarda gerçekleşen bazı yapım ve yıkım tepkimeleri karışık olarak verilmiştir. Tepkime çeşidini okun üzerindeki kutucuğa yazınız.
a) (n) Glikoz
.........................................................................................
2. Canlılar besin monomerlerini hangi reaksiyonlar ile parçalayarak ATP sentezlerler?
.........................................................................................
3. Bir canlının yaşama ve üreme şansını artıran kalıtsal
özelliklerin tamamına ne denir?
.........................................................................................
4. Canlılarda metabolik faaliyetler sonucunda oluşan atık
maddelerin vücutlarından uzaklaştırılmasına ne denir?
Niflasta + (n – 1) H2O
b) Protein+(n–1)H2O
(n) Amino asit
c) Gliserol+3 Ya€ asiti
Ya€ + 3H2O
d) C6H12O6 + 6O2
6CO2 + 6H2O
e) Glikojen + (n–1)H2O
(n) Glikoz
f) Glikoz + Fruktoz
Sükroz + H2O
.........................................................................................
5. Canlıların nesillerini devam ettirebilmek için yeni bireyler
oluşturmasına ne denir?
.........................................................................................
6. Bir canlının değişken çevre koşullarına rağmen iç dengesini kararlı halde tutabilmesine ne denir?
.........................................................................................
8.
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
Aşağıda inorganik bileşiklere ait bazı özellikler verilmiştir. Bu
özelliklerden doğru olanların yanına "D", yanlış olanların yanına "Y" harfi yazınız.
a. Bir çözeltinin hidrojen iyonu (H+) derişimini artıran bileşiklere “asit” denir.
b. Mineraller inorganik yapıda olduklarından sindirime uğramazlar.
c. İnsan kanının pHʼı 7,4 civarındadır.
d. Sulu çözeltilerin pH değerinin değişmesini önleyen çö-
6.
Canlıların, yaşamsal olaylarını devam ettirebilmek için gerçekleştirdikleri bazı biyokimyasal tepkimeler aşağıda numaralandırılarak verilmiştir. Üretici ve tüketici canlılar bu
tepkimelerden hangilerini gerçekleştirebilir?
‹norganik maddeler
I
Organik
monomerler
III
II
Organik
polimerler
‹norganik maddeler
ve
ATP
a) Üretici canl›lar
…………………………………
zeltilere “tuz çözeltisi” denir.
e. Asitlerle bazlar birleşerek tampon çözeltileri oluştururlar.
f. Klor (Cl) ve sodyum (Na) minerallerinin ana besinsel
kaynağı sofra tuzudur.
g. İyot (Ι) minerali eksikliğinde hayvanların diş çürümelerinde hızlanma görülür.
h. Suyun özısısı yüksek olduğundan, sudaki sıcaklık değişimleri hızlı olmaz.
ı. İnorganik bileşikler, hücrede enerji verici moleküller
olarak kullanılırlar.
b) Tüketici canl›lar
………………………………
j. Laktik asit (C3H6O3) organik, hidroklorik asit (HCl) ise
inorganik asitlere örnektir.
14
Mini Sınav
1.
• Hücre
• Molekül
• Organ
• Doku
• Organizma
• Organel
2.
Aşağıdaki I numaralı sütunda biyoloji ile ilgili bilim insanları, II
numaralı sütunda ise yaptıkları çalışmalar verilmiştir. Uygun
eşleştirmeleri yapınız.
olarak gösterilmiştir.
1. Anton Van Leeuwenhoek
Tabloda verilen organizasyon düzeyi ile ilgili kavramları kutu-
2. James Watson ve
cuk numaralarını kullanarak aşağıdaki şekillerle örnekteki gibi
a.
DNA molekülünün
yapısının anlaşılması
b.
Bakterilerin mikroskopla gözlenmesi
c.
Kuduz aşısının
geliştirilmesi
d.
Evrim teorisinin
geliştirilmesi
Francis Crick
eşleştiriniz.
1
II
I
Aşağıdaki şekillerde bir bitkinin organizasyon düzeyleri karışık
3. Charles Darwin
2
4. Louis Pasteur
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
2
10
3
9
4
8
7 6 5
Doku
3
4
Aşağıda canlılara ait bazı özellikler verilmiştir. Canlılarda ortak
olarak gözlenen bu özelliklerin yanındaki kutucuklara (4),
ortak olmayan özelliklerin yanındaki kutucuklara (X) işaretini
koyunuz.
5
1.
İnorganik maddelerden organik madde sentezleme
2.
Çevreden gelen uyarılara karşı tepki gösterme
3.
Hareket etmek için özelleşmiş organlara sahip olma
4.
Protein sentezini ribozom organelinde gerçekleştirme
5.
Besin monomerlerini solunum reaksiyonları ile par-
6
çalayarak ATP üretme
6.
Eşeyli üreme ile tür içi genetik çeşitliliği sağlama
7.
Yönetici molekül olan DNAʼyı sitoplazmada bulundurma
8.
Boşaltım atıklarını böbrekleri aracılığıyla vücuttan
uzaklaştırma
9.
Belirli bir görev için özelleşmiş hücrelerden oluşan
dokuları içerme
10. Metabolik aktiviteleri için gerekli enerjiyi sağlayan molekülleri beslenme ile temin etme
15
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
3.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
4.
Canlıların temel bileşenleri inorganik ve organik maddeler
olmak üzere ikiye ayrılır.
6.
Aşağıdaki tablolara canlıların temel bileşenlerini yazınız.
1)
Canlıların ortak özelliklerinden olan üreme olayı eşeyli ve
eşeysiz olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir.
Aşağıda eşeyli ve eşeysiz üreme ile ilgili bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
1)
2)
2)
3)
3)
4)
4)
5)
5)
e
Efl
yli ü
rem e
E fl e y si z ü r e
me
1. Canlıların soy devamlılığı sağlanır.
6)
2. Temeli mitoz bölünmeye dayanır.
7)
‹norganik Maddeler
3. Zigot oluşumu görülür.
4. Temel olayları mayoz bölünme ve döllenmedir.
Organik Maddeler
5. Ata canlı ile genetik yapısı aynı olan bireylerin oluşmasını
sağlar.
7.
Aşağıdaki tabloda bazı mineraller A sütununda, bu minerallerin vücuttaki temel işlevleri ise B sütununda verilmiştir. Verilen mineralleri ilgili temel işlevi ile eşleştirerek doğru
numarayı mineralin yanındaki kutucuk içine yazınız.
A
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
5.
Aşağıda canlıların sahip oldukları bazı özellikler ve bu özeliklere ait görseller verilmiştir. Verilen özelliği ilgili görsel ile eşleştirerek, doğru numarayı kutucuk içine yazınız.
I. Adaptasyon
Kalsiyum (Ca)
1. Mide özsuyunun üretiminde ve hormonların çalışmasında etkili olma
Fosfor (P)
2. Kemik ve diş oluşumu ile kanın
pıhtılaşma mekanizmasında görev
alma
Klor (Cl)
3. Asit – baz dengesinin korunmasında, sinir hücrelerinin çalışmasında ve kalp ritminin
düzenlenmesinde etkili olma
Potasyum (K)
4. ATPʼnin ve nükleik asitlerin yapısına katılma
A.
8.
II. Büyüme ve geliflme
B
B.
Aşağıdaki terimleri boşluklara uygun biçimde yerleştirerek
metni tamamlayınız.
• ribozom
• ökaryot
• DNA
• protein
• amino asit
• prokaryot
................................ ve ............................... canlıların tamamında ............................ organeli bulunur. Tüm canlılar
III. Etki – tepki
C.
...................ʼlarındaki genetik bilgiye göre .......................ʼlerini birleştirip, kendilerine özgü yapıda olan ...........................
moleküllerinin sentezini bu organelde gerçekleştirirler.
16
1.
Bilimsel çalışma sürecinde,
4.
Bilimsel çalışmaya ait olan,
I. kontrollü deneyler ile hipotezi sınama,
I. öngörülerin doğruluğunu kontrollü deneyler ile araştırma,
II. gözlemler yaparak veri toplama,
II. problem ile ilgili veriler toplama,
III. eldeki verilere uygun hipotez kurma
III. hipotez ile ilgili tahminler yapma
basamakları hangi sıra ile uygulanmalıdır?
basamaklarından hangileri hipotez kurulmadan önce gerçekleştirilir?
A) I – II – III
B) II – I – III
D) III – I – II
C) II – III – I
A) Yalnız I
E) III – II – I
B) Yalnız II
D) I ve II
2.
Bilimsel çalışmanın bir basamağı olan kontrollü deneyler
ile ilgili,
5.
C) Yalnız III
E) II ve III
Aşağıdakilerden hangisi nicel(sayısal) bir gözlemdir?
A) Karada yaşayan canlılar su kaybını azaltmak için amonyağı üre ya da ürik asite dönüştürürler.
I. Bir deney grubu ile bir kontrol grubunu karşılaştırmak için
tasarlanır.
B) Bitkiler klorofil pigmentini üretmek için güneş ışığına ihtiyaç duyarlar.
II. Bir problem ile ilgili veri toplayarak hipotezin kurulmasına
yardımcı olur.
D) Sağlıklı bir bireyin vücut sıcaklığı 36,5°C dir.
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
E) Tüm canlılar gaz alış verişini difüzyonla gerçekleştirir.
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I ve III
6.
Bilimsel süreçle ilgili,
I. Kayıt altına alınmış gözlemlere veri denir.
3.
II. Hipotez, iyi kurgulanmış bir soruya verilen geçici bir yanıttır.
Aşağıdaki bilim adamlarından hangisi biyoloji alanında
önemli bir çalışma yapmamıştır?
III. Teorilerin geçerliliği hipotezlerden fazladır.
A) Ernest Rutherford
B) Louis Pasteur
ifadelerinden hangileri doğrudur?
C) Gregor Mendel
D) Charles Darwin
A) Yalnız III
B) I ve II
D) II ve III
E) Anton Van Leeuwenhoek
1) &
2) &
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
C) I ve III
E) I, II ve III
8) &
17
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
C) Kurak bölgelerde yaşayan bitkilerin yaprakları iğne şeklindedir.
III. Sonuçları hipotezi desteklemiyorsa hipotez değiştirilir.
A) Yalnız I
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 1
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Aşağıdaki organizmalardan hangisi inorganik maddeleri
organik maddelere dönüştürerek ihtiyacı olan besinleri
üretebilir?
A)
10. Aşağıdakilerden hangisi biyoloji biliminin çalışma alanına
girmez?
A) Canlıların birbirleri ve çevreleri ile olan ilişkilerini inceleme
B)
B) Kalıtsal karakterlerin bir nesilden diğer nesile aktarımını
araştırma
C) Canlıları ortak özelliklerine göre gruplama
D) Işığın maddelerle etkileşimini inceleme
C)
E) Hastalığa neden olan mikroorganizmaların yapısını inceleme
D)
11. Sıcaklığın DNA sentezi hızına etkisini inceleyen bir bilim insanı elde ettiği verileri kullanarak aşağıdaki grafiği çizmiştir.
DNA sentez hızı
E)
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
Sıcaklık(°C)
0
10
20
30 36 40
50
60
Bu grafiğe göre,
8.
Gözlemlerin toplanması ve analiz edilmesi, bir çeşit mantığa
dayanan önemli sonuçlara götürebilir. Bu mantık tümevarım
olarak isimlendirilir.
I. Sıcaklığın sürekli artırılması DNA sentez hızını olumlu etkiler.
II. Sıcaklığın değiştirilmesi DNA sentez hızını etkilemez.
Buna göre,
III. DNA sentezi için en uygun sıcaklık 36 °C civarıdır.
I. Bütün organizmalar hücrelerden yapılmıştır.
yorumlarından hangileri yapılabilir?
II. Güneş daima doğudan doğar.
A) Yalnız I
III. Prokaryot hücrelerde çekirdek bulunmaz.
D) I ve II
kavramlarından hangileri tümevarım olarak kabul edilebilir?
A) Yalnız II
B) I ve II
D) II ve III
9.
B) Yalnız II
C) Yalnız III
E) II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
12. Aşağıdaki sorulardan hangisinin yanıtı biyolojinin araştırma konusu olamaz?
Canlıların tamamında,
A) Küresel ısınmayı önlemek için neler yapılmalıdır?
I. enerji üretimi,
B) Barajlarda elektrik nasıl elde edilir?
II. protein sentezi,
III. karbon dioksit kullanımı
C) Bitkiler kendi besinlerini nasıl üretirler?
olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşmez?
D) Kalıtsal hastalıklar gen tedavisi yöntemi ile önlenebilir mi?
A) Yalnız II
E) Virüsler antibiyotiklerden etkilenirler mi?
B) Yalnız III
D) I ve III
18
1) C
2) B
C) I ve II
E) II ve III
3) A
4) B
5) D
6) E
7) D
8) E
9) B
10) D
11) C
12) B
1.
Fotosentez yapabilen prokaryot bir hücrede,
5.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 2
Iflık
I. ribozom,
II. kloroplast,
CO2
H2O
I
III. mitokondri
organellerinden hangileri bulunur?
A) Yalnız I
O2
B) Yalnız II
D) II ve III
Besin
C) I ve II
E) I, II ve III
II
Isı enerjisi
ATP
2.
III
Saf su
Ba€›rsak torba
Biyolojik olaylar
Yukarıdaki şemada gösterilen olaylardan hangileri tüm
canlı hücrelerde ortak olarak gerçekleşir?
Yukarıdaki deney düzeneğinde saf suya bırakılan,
I. potasyum,
II. vitamin,
III. nişasta
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) II ve III
C) I ve II
6.
I
Glikojen
E) I, II ve III
III
Glikoz
II
IV
CO2 + H2O
V
ATP
3.
İnorganik bileşiklerle ilgili olarak,
I. Canlı vücudunda üretilemeyen ve karbon iskeletine sahip
olmayan bileşiklerdir.
Yukarıda gerçekleşen metabolik aktivitelerden hangileri
hayvan hücrelerinde gerçekleşen anabolik olaylardandır?
II. Sindirime uğramadan hücre zarından geçebilirler.
A) Yalnız II
III. Enerji kaynağı olarak kullanılmazlar.
B) II ve IV
D) II, IV ve V
C) I ve III
E) III, IV ve V
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
7.
Canlıların ortak özelliklerinden olan,
I. anabolizma,
II. üreme,
4.
III. enerji üretimi
Aşağıda verilen organizasyon basamakları, çok hücreli
bir canlıyı oluşturmak üzere basitten karmaşığa doğru sıralandığında baştan 4. sırada hangisi yer alır?
olaylarından hangileri bir canlının yaşamı boyunca gerçekleşmek zorundadır?
A) Organ
A) Yalnız I
B) Hücre
D) Organizma
C) Doku
E) Sistem
D) II ve III
B) Yalnız II
C) I ve III
E) I, II ve III
19
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
moleküllerinden hangileri bağırsak torbanın içine geçemez?
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
8.
Miktar
11.
Miktar
– Hemoglobinin yapısına katılır.
– Elektron taşıma sistemi elemanıdır.
– Eksikliğinde anemi (kansızlık) hastalığı ortaya çıkar.
Yukarıda özellikleri verilen mineral çeşidi aşağıdakilerden
hangisidir?
R
N
Birey
P
P
N
Anabolizma
Birey
R
A) Demir (Fe)
B) Kalsiyum (Ca)
C) Selenyum (Se)
D) Bakır (Cu)
Katabolizma
E) Kükürt (S)
Yukarıda üç farklı bireye ait anabolizma ve katabolizma miktarlarının grafikleri verilmiştir.
Buna göre,
I. P bireyinde anabolizma olayları katabolizma olaylarından
daha fazladır.
12. Canlılarda gözlenen,
I. organik moleküllerden enerji üretmek,
II. N bireyinde anabolizma ve katabolizma olayları birbirine
eşittir.
II. yadımlama ürünlerini vücut dışına atmak,
III. organik maddeleri inorganik maddelere çevirmek,
III. R bireyi N ve P bireylerinden daha gençtir.
IV. özümleme ürünlerini depolamak
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
9.
olaylarından hangisi solunumun, hangisi boşaltımın
temel amacıdır?
C) I ve II
E) I, II ve III
Solunum
I
I
II
IV
II
A)
B)
C)
D)
E)
Aşağıdakilerden hangisi tüm canlı türlerinin ortak özelliklerinden birisi değildir?
Boşaltım
III
II
III
II
IV
A) Metabolizma olaylarını gerçekleştirme
B) Organik ve inorganik maddelerden oluşma
13.
C) Uyarılara tepki verme
D) CO2ʼyi organik besin yapımında kullanma
E) Boşaltım olayını gerçekleştirme
^nh Amino asit $ Protein + ^n - 1h H2O
10.
Bir hücrede gerçekleşen yukarıdaki anabolizma tepkimesiyle ilgili,
Yukarıdaki şekilde gösterildiği gibi, bazı böcekler su üzerinde
yürüyebilirler.
Bu durum suyun aşağıdaki özelliklerinden hangisiyle
açıklanabilir?
I. ATP harcanır.
II. Tüm canlılarda gerçekleşir.
A) Çözücü özelliği
III. Dehidrasyon tepkimesidir.
B) Donma özelliği
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
20
1) A
2) B
C) Yüzey gerilimi özelliği
C) I ve II
D) Buharlaşma özelliği
E) Adhezyon özelliği
E) I, II ve III
3) E
4) E
5) C
6) A
7) C
8) D
9) D
10) E
11) A
12) B
13) C
1.
Aşağıdaki tabloda prokaryot ve ökaryot iki hücre karşılaştırılmıştır.
Hüc
rele
Prokaryot
Ökaryot
r
Yapılar
K
–
+
L
+
+
M
+
+
3.
Canlılarda enerji dönüşümünün gerçekleşmesini sağlayan,
I. hücrelerde organik moleküllerin solunum reaksiyonları ile
yıkılması sonucu ATPʼnin üretilmesi,
II. ışık enerjisinin fotosentez olayı ile kimyasal bağ enerjisine dönüşmesi,
III. ATPʼnin yapısındaki fosfat bağlarının yıkılması ile oluşan
enerjinin kullanılması
(+: var; –: yok)
yollarından hangileri tüm canlı hücreler için ortaktır?
Bu tablodaki verilere göre K, L ve M ile gösterilen yapılar
için aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
L
M
A)
Çekirdek
Kloroplast
Ribozom
B)
Hücre zarı
Ribozom
Mitokondri
C)
Mitokondri
Ribozom
Hücre zarı
D)
Ribozom
Mitokondri
Çekirdek
E)
Mitokondri
Çekirdek
Kloroplast
4.
Gece
Gaz yüzdesi
O2
O2
CO2
CO2
Gündüz
Zaman
Gece
M hücresi
Gündüz
Zaman
N hücresi
Bu hücrelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Metabolizma piramitleri
Ö
P
Prokaryot yapılı M ve N hücreleri, koşulları aynı olan kapalı
kaplarda 24 saat süreyle bekletiliyor. Bu süre içerisinde gaz
değişimleri belirlenerek aşağıdaki grafikler çiziliyor.
Gaz yüzdesi
Bir insanın hayat evreleri ve bu evrelerde gerçekleşen özümleme ve yadımlama olaylarının oranları aşağıdaki piramitlerde
gösterilmiştir. (Ö = özümleme, Y = yadımlama)
Hayat evreleri
E) I, II ve III
A) M hücresi metabolik aktiviteleri sırasında CO2 üretmiştir.
B) N hücresi ototrof beslenme biçimine sahiptir.
Y
C) M ve N hücreleri solunum olayını gerçekleştirir.
Y
N
D) N hücresi ışık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürür.
Ö
E) N hücresinde kloroplast bulunurken, M hücresinde bulunmaz.
Ö
R
Y
Tablodaki hayat evreleri ile ilgili aşağıda yapılan eşleştirmelerden hangisi doğrudur?
R
5.
Bitki hücrelerinde gerçekleşen,
I. inorganik maddelerin organik maddelere dönüşümü,
P
N
A)
Gençlik
Olgunluk
Yaşlılık
III. genetik şifreye göre protein sentezi
B)
Yaşlılık
Gençlik
Olgunluk
C)
Yaşlılık
Olgunluk
Gençlik
olaylarından hangileri hayvan hücrelerinde gerçekleşemez?
D)
Olgunluk
Gençlik
Yaşlılık
A) Yalnız I
E)
Gençlik
Yaşlılık
Olgunluk
II. mitoz bölünme ile hücre sayısının artırılması,
D) II ve III
B) Yalnız III
C) I ve III
E) I, II ve III
21
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
2.
K
C) I ve III
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 3
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
6.
Bir hücrede gerçekleşen,
I. yağ asitlerinin karbondioksit ve suya parçalanması,
II. amino asitler arasında peptit bağlarının kurulması ile protein sentezi,
10. Kurak ortam bitkisi olan kaktüs türleri sahip oldukları adaptasyon sayesinde yüksek sıcaklıklarda yaşamaya uyum sağlamışlardır. Aşağıdaki grafik dört ayrı kaktüs türünün ortam
sıcaklığına bağlı gelişimini göstermektedir.
Kaktüs sayısı
III. glikozun fazlasının glikojen olarak depolanması
4
olaylarından hangileri katabolik tepkimelere örnek olarak
verilebilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I ve III
3
C) I ve II
2
E) II ve III
1
Sıcaklık(°C)
0
7.
B) Protista
D) Hayvan
20
30
40
50
60
Grafiğe göre, numaralandırılmış kaktüs türlerinden hangileri 40ºCʼnin üzerindeki sıcaklıklarda da yaşamaya
uyum sağlamışlardır?
Aşağıdaki âlemlerden hangisindeki canlılar ökaryot hücre
yapısına sahip değildir?
A) Bitki
10
A) Yalnız 3
C) Bakteri
B) Yalnız 4
D) 2 ve 3
C) 1 ve 2
E) 3 ve 4
E) Mantar
11. Kanda kalsiyum (Ca), ve fosfor (P) tuzlarının azalması,
aşağıdaki sistemlerden hangisini en fazla etkiler?
B) İskelet ve kas sistemi
8.
C) Boşaltım sistemi
Aynı türe ait iki bireyin metabolizma hızlarının farklılığına,
D) Üreme sistemi
I. yaş,
E) Solunum sistemi
II. cinsiyet,
III. vücut büyüklüğü
A) Yalnız I
B) Yalnız II
Baziklik art›fl›
[H+] < [OH–]
C) I ve II
Asidite art›fl›
[H+] > [OH–]
E) I, II ve III
1
2 Mide s›v›s›,
limon suyu
3 Sirke, bira,
flarap, kola
4 Domates suyu
5 Sade kahve
Ya€mur suyu
6 ‹drar
Deniz suyu
Magnezyum
hidroksit s›v›s›
Amonyakl› temizlik
s›v›s›
Çamafl›r suyu
Ya€ çözücü temizlik
maddesi
7 Saf su
‹nsan kan›
8
9
10
11
12
13
pH Ölçe€i
0
D) II ve III
Nötral
[H+] = [OH–]
12.
faktörlerinden hangileri neden olabilir?
14
Bölüm – 1 Bilim, Canlıların Ortak Özellikleri ve İnorganik Bileşikler
A) Endokrin sistemi
Yukarıda bazı sulu çözeltilere ait pH değerleri verilmiştir.
Buna göre,
9.
Bir hücrede aşağıda verilen olaylardan hangisi gerçekleşirken, önce ATP yıkımı sonra ATP yapımı gözlenir?
I. Mide enzimleri asidik ortamda çalışır.
II. Deniz suyu yutan bir bireyin kanındaki pH değeri düşer.
A) Üreme
III. Leke çıkarıcı maddeler baziktir.
B) Boşaltım
yorumlarından hangileri yapılabilir?
C) Hücresel solunum
A) Yalnız I
D) Büyüme
D) I ve III
E) Protein sentezi
22
1) C
B) Yalnız III
2) B
3) C
4) E
5) A
6) A
7) C
8) E
9) C
10) E
C) I ve II
E) I, II ve III
11) B
12) D
ENERJİ VEREN BESİNLER
2
KONU ÖZETI
¡ Canlıların yapısında bulunan başlıca organik maddeler; karbonhidratlar, yağlar,
proteinler, vitaminler, enzimler, nükleik asitler ve ATPʼdir.
Monomerler
¡ Organik bileşiklerin yapıtaşı olan monomerlerin biraraya gelmesinden oluşan
büyük moleküllere polimer adı verilir.
Polimerleflme
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
BÖLÜM
¡ Organik bileşik çeşitlerinden olan karbonhiratlar, yağlar ve proteinler hücrelerde
enerji verici olarak kullanılır.
A – KARBONHİDRATLAR
Polimer
¡ Yapılarında karbon (C) , hidrojen (H) ve oksijen (O) atomu bulundururlar.
¡ Enerji verici ve yapı maddesi olarak kullanılırlar. İçerdikleri enerji miktarı az olmasına rağmen, solunum olayı ile parçalanmaları kolay olduğundan hücrelerin
enerji üretiminde tercih ettikleri ilk organik bileşiklerdir.
¡ Karbonhidratlar monosakkarit, disakkarit ve polisakkarit olmak üzere üç grupta
incelenir.
¡ Monosakkaritler monomer yapılı bileşiklerdir. Sindirime uğramazlar ve hücre zarından geçebilirler.
¡ Karbon sayıları üç ile sekiz arasında değişir.
Glikoz üzüm şekeridir.
¡ Hücrelerde en fazla bulunanlar beş karbonlu (pentoz) ve altı karbonlu (heksoz)
olanlarıdır.
¡ Pentozlara örnek olarak riboz ve deoksiriboz verilebilir. Riboz RNA ve ATPʼnin;
deoksiriboz DNAʼnın yapısına katılır. Bu moleküller hücrede enerji verici olarak
kullanılmazlar.
¡ Heksozlara örnek olarak glikoz, fruktoz ve galaktoz verilebilir. En önemli heksoz
glikozdur.
Glikoz:
¡ ATP üretmek için ilk tercih edilen organik bileşiktir.
¡ Sağlıklı insanların 100 ml kanında yaklaşık 90 – 100 mg glikoz bulunur. Kandaki miktarı insülin, glukagon ve adrenalin hormonlarının denetiminde belirli değerler arasında sabit tutulur.
¡ Glikoz beynin en önemli yakıtıdır ve kandaki yoğunluğu en düşük düzeydeyken
bile önce beyni besler.
Fruktoz meyve şekeridir.
¡ Vücuda alınan fruktoz ve galaktoz karaciğerde glikoza çevrilir ve kana karışır.
23
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
1. Monosakkaritler
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
2. Disakkaritler
¡ İki molekül monosakkaritin glikozit bağı ile birleşmesi sonucu oluşurlar.
¡ Küçük moleküller birleşirken suyun açığa çıkmasıyla gerçekleşen olaya dehidrasyon sentezi denir.
¡ Canlılardaki en önemli disakkaritler maltoz, laktoz ve sükrozdur. Bunlardan maltoz ve sükroz bitki hücrelerinde, laktoz ise hayvan hücrelerinde üretilir.
¡ Büyük moleküllerin su kullanılarak monomerlerine ayrıştırılmasına hidroliz
denir.
Glikoz
+
Dehidrasyon
Glikoz
Hidroliz
Dehidrasyon
Glikoz
+
Fruktoz
Hidroliz
Maltoz
+
H2O
+
H2O
+
H2O
(Arpa flekeri)
Sükroz
(Sakkaroz)
(Çay flekeri)
Dehidrasyon
Glikoz
+
Galaktoz
Hidroliz
Laktoz
(Süt flekeri)
Memeli hayvanların sütünde laktoz bulunur.
¡ Dehidrasyon olaylarında ATP harcanırken, hidroliz olaylarında ATP harcanmaz. Bu yüzden dehidrasyon olayları sadece canlı hücrelerde gerçekleşirken,
hidroliz olayları cansız ortamlarda da gerçekleşebilir.
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
¡ Disakkaritler yapı birimlerine ayrılmadan kana ve hücre içine geçemez.
HO
1
2
3
H + HO
K›sa polimer
1
2
3
H
Ba€lanmam›fl
monomer
Dehidrasyon ile bir su molekülü
ç›kar›l›r ve yeni bir ba€ kurulur
HO
4
H2O
4
3.
Polisakkaritler
¡ Çok sayıda monosakkaritin glikozit bağı ile bağlanması sonucu oluşan büyük
moleküllü karbonhidratlara polisakkarit denir.
Dehidrasyon
H
n(Monosakkarit)
Uzam›fl polimer
Polisakkarit
+
Hidroliz
(a) Polimer sentezindeki dehidrasyon tepkimesi:
Her monomerin eklenmesi bir molekül suyun
uzaklaflt›r›lmas› ile gerçekleflir.
(n – 1) H2O
¡ Polisakkaritlerin temel yapı birimi glikozdur.
¡ Polisakkaritler deposal ve yapısal olmak üzere iki grupta incelenirler. Nişasta
ve glikojen deposal, selüloz ve kitin ise yapısal polisakkaritlere örnektir.
¡ Dehidrasyon reaksiyonlarında açığa çıkan su sayısı ile monomerler arasında
kurulan bağ sayısı eşittir.
H2O
HO
1
2
3
4
H
¡ Nişasta, glikozun bitki hücrelerindeki depo formudur.
Hidroliz ile bir su molekülü
eklenir ve bir ba€ k›r›l›r.
HO
1
2
3
H + HO
4
H
(b) Bir polimerin hidrolizi: Hidroliz, dehidrasyonun
tersidir. Bu tepkimede bir su molekülünün
eklenmesiyle, monomerler aras›ndaki ba€lar
k›r›l›r.
24
¡ Glikojen, glikozun hayvan, bakteri ve mantar hücrelerindeki depo formudur.
¡ Selüloz, bitkilerin hücre duvarında bulunan yapı maddesidir.
¡ Kitin, böcek ve örümcek gibi eklem bacaklı canlıların dış iskeletinde bulunan bir
polisakkarittir. Kitin selüloza benzer, ancak selülozdan farklı olarak yapısında
azot bulunur.
¡ Yağlar karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) atomlarının birleşmesi ile oluşurlar.
¡ Yağlar, karbonhidrat ve proteinlerden daha fazla hidrojen atomu içerir. Bu yüzden solunumla parçalandıklarında daha fazla enerji açığa çıkarırlar.
¡ Biyolojik açıdan önemli olan yağlar; yağ asitleri, trigliseritler, fosfolipitler ve steroitlerdir.
Yağ molekülü: Bir yağ molekülü bir baş ile üç
adet hidrokarbon kuyruktan oluşur. Bu kuyruklar
enerji depolar ve yağların hidrofobik davranışından sorumludur.
¡ Karbon atomları arasında tek bağ bulunan yağ asitlerine doymuş, çift bağ bulunan yağ asitlerine doymamış yağ asidi denir. Doymuş yağ asitleri hayvansal
kaynaklı, doymamış yağ asitleri ise bitkisel kaynaklıdır.
¡ Vücutta sentezlenemeyen ve vücuda dışarıdan alınması gereken yağ asitlerine
temel (esansiyel) yağ asitleri denir.
¡ Trigliseritler (nötr yağlar) üç molekül yağ asidinin, bir molekül gliserole ester
bağları ile bağlanması sonucu oluşur.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
B – YAĞLAR (LİPİTLER)
¡ Fosfolipitler proteinlerle birlikte hücre zarının yapısına katılan lipit gruplarındandır.
¡ Steroitler, hormon ve vitaminlerin yapısına katılarak düzenleyici görevi yapar.
¡ Yağlar hücrelerde oksijenli solunumla parçalandıklarında bol miktarda enerji ile
beraber metabolik su açığa çıkar.
C – PROTEİNLER
¡ Canlıların yapısına en fazla katılan organik moleküllerdir.
¡ Yapılarında karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O) ve azot (N) atomları bulunur.
H
O
H
C
C
OH
R
Tüm amino asitlerdeki amino ve karboksil grupları aynıdır. Radikal grup yerine 20 farklı molekül
bağlandığından 20 çeşit amino asit oluşur.
¡ Amino asitler arasında peptit bağları kurularak proteinler sentezlenir. Peptit bağları bir amino asitin amino grubu (NH2) ile diğer amino asitin karboksil grubu
(COOH) arasında su çıkışıyla oluşur.
¡ İnsanlarda vücutta üretilmeyip, besin yoluyla alınması zorunlu olan amino asitlere temel (esansiyel) amino asitler denir. İnsanlarda 12 çeşit amino asit vücutta sentezlenebilir. Geriye kalan 8 çeşit amino asit temel amino asittir.
¡ Proteinler enzim ve hormon gibi metabolik olayları düzenleyen moleküllerin yapısına katılır.
¡ Vücutta bağışıklığın sağlanmasında görev alırlar.
¡ Solunum gazlarının taşınmasında görev yaparlar.
¡ Kanın pıhtılaşmasında görev alırlar.
Eriflkin insanlar
için sekiz temel
amino asit
Tiriptofan
¡ Kas kasılmasında görev yaparlar.
Fasulye ve
di€er baklagiller
Methionin
Valin
¡ Eşit miktarlarının içeriği enerji miktarı:
Yağ > Protein > Karbonhidrat
Fenilalanin
¡ Hücrede enerji için kullanım sırası:
Karbonhidrat – Yağ – Protein
Lösin
¡ Hayvan hücrelerinde yapıya katılım miktarı: Protein > Yağ > Karbonhidrat
Threonin
M›s›r ve
di€er
tah›llar
‹zolösin
Lizin
Vejetaryen beslenmesinde temel amino asitler: Erişkin bir insan, sekiz temel amino asitin
hepsini mısır ve fasulye yiyerek sağlayabilir.
¡ Karbonhidrat, yağ ve protein moleküllerinin monomerlerinin oksijenli solunumla parçalanmaları sırasında yan ürün olarak karbondioksit ve su açığa
çıkar. Protein monomerlerinin oksijenli solunumla parçalanması sırasında
bunlara ek olarak amonyak (NH3) açığa çıkar.
25
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
N
H
¡ Proteinlerin temel yapı birimi amino asitlerdir. Tüm canlılarda 20 çeşit amino
asit bulunmasına rağmen, protein yapısına katılanların sayısı, dizilişi ve çeşitleri farklıdır. Bu yüzden canlılarda bulunan proteinler çeşitlilik gösterirler.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
DERS NOTLARI
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
26
Mini Sınav
1.
Glikoz molekülü bitki ve hayvanların çeşitli dokularında farklı
amaçlar için tüketilebilir. Aşağıda glikoz molekülünün tüketim
amaçları gösterilmiştir.
2.
Glikoz
Depolanma
Niflasta
Glikojen
Yap›ya kat›lma
Selüloz
Solunum
Kitin
Aşağıdaki tabloda bazı polisakkaritlerin görevleri ve bulundukları hücre çeşitleri verilmiştir. 1, 2, 3 ve 4 ile gösterilen
boşlukları tamamlayınız.
Polisakkarit
Görevi
Bulunduğu hücre
Nişasta
Depo maddesi
1. ....................
2. ....................
Yapı maddesi
Hayvan
Glikojen
3. ....................
Hayvan
4. ....................
Yapı maddesi
Bitki
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12 1
2
10
3
9
4
8
7 6 5
Bu şemayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a)
Glikoz molekülü hayvanlarda vücuda fazla alındığında, hangi
moleküle dönüşerek hücrelerde depolanır?
b) Glikoz molekülünün solunum olayında ilk tercih edilen molekül olmasının nedenini açıklayınız.
.................................................................................................
c)
Karbonhidratlar ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden doğru
olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
a. Karbonhidratların içerdiği enerji miktarı yağ ve proteinlerden azdır.
b. Pentozlar hücreye en fazla enerji veren şekerlerdir.
c. Beyin hücrelerinin temel enerji kaynağı glikozdur.
.................................................................................................
d. Büyük moleküllerin su kullanılarak monomerlerine ayrıştırılmasına hidroliz denir.
Glikoz molekülü bitki ve hayvan hücrelerinde hangi yapı polisakkaritlerini oluşturur?
e. Nişasta ve glikojen yapısal, selüloz ve kitin deposal polisakkarittir.
.................................................................................................
f. Bitkiler glikozun fazlasını plastitlerinde nişasta olarak
depolar.
.................................................................................................
d) İzomer bileşik kavramının tanımını yaparak, glikoz molekülüne izomer olan bileşiklerin isimlerini yazınız.
g. Hayvanlar, bakteriler ve mantarlar glikozun fazlasını
selüloz şeklinde depolar.
h. Kitin böcek gibi eklem bacaklıların dış iskeletinde bulunan bir polisakkarittir.
.................................................................................................
ı. Bazı hayvanlar bitkilerden aldığı selülozu sindiremez.
.................................................................................................
j. Hayvanlarda glikojen, kas ve karaciğer hücrelerinde
depolanır.
.................................................................................................
27
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
.................................................................................................
3.
Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
OH HO
Glikoz
Aşağıda monosakkarit ve disakkaritlere ait bazı özellikler verilmiştir.
Glikoz
1
2
M
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
6.
4.
on
osa
k k a ri t l e r
D is a k k a ri
t le r
+ H2O
Maltoz
Yukarıda bir molekül maltozun yapım ve yıkım tepkimeleri
gösterilmiştir.
1. Hidrolizleri glikozit bağlarının su kullanılarak koparılması
ile gerçekleşir.
Bu şemayla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
2. Hücre zarından sindirime uğramadan geçebilirler.
a) 1 nolu tepkimenin gerçekleşmesi için iki glikoz birimi arasında kurulan bağın adını yazınız.
3. Bitkisel ya da hayvansal kaynaklı olabilirler.
............................................................................................
4. Hücrelerde en fazla bulunan çeşitleri pentoz ve heksoz
gruplarıdır.
b) 1 nolu olayda olduğu gibi küçük moleküllerin birleşirken,
su açığa çıkarması şeklindeki tepkimelere verilen genel
ismi yazınız.
5. Canlılardaki en önemli örnekleri maltoz, laktoz ve sükrozdur.
6. İki molekül monosakkaritin glikozit bağı ile birleşmesi sonucu oluşurlar.
............................................................................................
7. Fotosentez tepkimelerinin sonucunda üretilirler.
8. Yapılarında glikozit bağı bulunur.
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
c) 2 nolu olayda olduğu gibi büyük moleküllerin su kullanılarak, monomerlerine ayrıştırılması şeklindeki tepkimelere verilen genel ismi yazınız.
............................................................................................
5.
I
II
7.
III
DİSAKKARİTLER
TÜP
25 ml
25 ml
35°C
su
400 g niflasta,
tükürük
s›v›s› ve
maltaz enzimi
ÇEŞİT
MİKTAR
I
Maltoz
10
II
Laktoz
6
III
Sükroz
4
25 ml
400 g glikoz
400 g maltoz
ve
maltaz
enzimi
Yukarıdaki özdeş üç deney tüpüne belirtilen maddeler eklendikten sonra su banyosunda sıcaklık 35ºCʼye ulaşıncaya
kadar bekletiliyor. Numaralandırılmış tüplerdeki glikoz miktarını büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
Yukarıdaki tabloda uygun koşulların sağlandığı üç farklı
deney tüpünde bulunan disakkaritlerin çeşit ve miktarları verilmiştir.
Bu disakkaritlerin hidrolizi sonucu oluşan monosakkaritlerin
sayılarını ve çeşitlerini yazınız.
a) I. tüp → ..........................................................................
(Nişastayı hidroliz eden enzim → Tükürük sıvısındaki amilaz
enzimi) (Maltozu hidroliz eden enzim → Maltaz enzimi)
b) II. tüp → ..........................................................................
............................................................................................
c) III. tüp → .........................................................................
28
Mini Sınav
1.
Numaralandırılmış kutucuklarda yağlara ait bazı kavramlar verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları
cevaplayınız.
1. Doymuş yağ
2. Steroit
3. Fosfolipit
4. Ester
5. Trigliserit
6. Gliserol
7. Margarin
8. Esansiyel
9. Misel
2.
Aşağıdaki tabloda yağ moleküllerinin monomerlerine ait bazı
özellikler “+” işareti ile yağ moleküllerinin monomerlerine ait
olmayan özellikler ise “–” işareti ile gösterilmiştir. Tabloda numaralandırılmış boşlukları +/– işaretleri ile tamamlayınız.
M
ole
kü
Doymuş
r yağ asidi
Doymamış
lle
Özellikler
C = C bağı
a) Hayvansal kaynaklı olup, oda sıcaklığında katı olan yağlara ne denir?
taşıma
............................................................................................
C—C bağ
b) Yağ asitleri ile gliserol molekülünün birbirine bağlanmasını sağlayan bağ hangisidir?
taşıma
Hidrojenlerle
doyurulduğunda margarin
oluşturma
............................................................................................
c) 3 molekül yağ asidinin 1 molekül gliserol ile birleşmesi sonucu oluşan yağ molekülü hangisidir?
yağ asidi
—
1 (.......)
+
2 (.......)
—
3 (.......)
Bitkisel
kaynaklı
............................................................................................
+
d) Bitkisel yağların karbon atomları arasındaki çift bağların
koparılıp, yerine hidrojen bağlanmasıyla oluşan yağ molekülü hangisidir?
5 (.......)
—
Hayvansal
kaynaklı
olma
............................................................................................
e) Fosfat grubu içeren bir gliserol molekülü iki yağ asidine
bağlandığında hangi molekül oluşur?
............................................................................................
............................................................................................
g) Suya bırakılan fosfolipitlerin kendiliğinden bir araya gelerek oluşturdukları fosfolipit damlacığına ne denir?
3.
Bir hücrede trigliserit sentezinin gerçekleşmesine bağlı olarak, aşağıda verilen grafikleri çiziniz.
A)
B)
Ya€ asidi miktar›
Su miktar›
............................................................................................
h) Erkek ve dişi eşey hormonlarının yapısına katılan yağ molekülü hangisidir?
Ya€ miktar›
C)
Zaman
D)
Gliserol miktar›
Ester ba€› say›s›
............................................................................................
ı) Nötr yağların yapısına yağ asidi ile birlikte hangi molekül
katılır?
Ya€ miktar›
Zaman
............................................................................................
29
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
4 (.......)
olma
f) İnsan vücudunda sentezlenemeyip, besinlerle alınması
zorunlu olan yağ asitlerine ne denir?
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
2
10
3
9
4
8
7 6 5
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
4.
Aşağıda dört ayrı biyokimyasal reaksiyon verilmiştir.
6.
I. Doymamış yağ sentezi
II. Trigliserit hidrolizi
Aşağıda yağ ve proteinlere ait bazı özellikler verilmiştir. Venn
diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
Ya€
III. Doymuş yağ hidrolizi
l ar
P r o t e in l
er
IV. Fosfolipit sentezi
Yağ asidi miktarının arttığı ve azaldığı reaksiyonları yazınız.
Yağ asidi miktarının arttığı reaksiyonlar:
1. Enerji verici olarak kullanılma.
...................................................................................................
2. Soğuk bölgelerde yaşayan hayvanlarda ısı kaybını engelleme.
Yağ asidi miktarının azaldığı reaksiyonlar:
3. Hücre zarının yapısına katılma.
4. Canlılarda dokuların onarımında en fazla oranda kullanılma.
..................................................................................................
5. Sentezlerinin DNAʼnın kontrolünde ve ribozom organelinde gerçekleşmesi.
5.
6. Solunumla parçalandıklarında, en fazla enerji veren molekül olma.
7. Sıcaklık, pH, tuz derişimi ve basınç gibi çevresel etkenlerin değişimi ile denatüre olma.
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
Stearik asit
Çift bağ
bükülmeye
neden olur
Aşağıdaki boşluklara doymuş ve doymamış yağ asitleri arasındaki üç farkı yazınız.
7.
Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
1. Yağlar, karbonhidrat ve proteinlerden daha az hidrojen
atomu içerirler.
Doymuş yağ asitleri
2. Yağ çeşitlerinin ortak özelliklerinden birisi de suda az
yada hiç çözünmemeleridir.
1. ..................................................
3. Doymuş yağ asitleri düz zincirler halindedir.
4. Doymamış yağ asitleri hayvansal kaynaklıdır.
2. ..................................................
3. ..................................................
5. Bir fosfolipit molekülü suyu seven bir baş ile suyu sevmeyen iki kuyruktan oluşur.
6. Kolesterol ve safra tuzları fosfolipitlere örnek olarak verilebilir.
Doymamış yağ asitleri
7. Steroitler hormon ve vitaminlerin yapısına katılarak düzenleyici görev yaparlar.
1. ..................................................
8. Omega3 ve omega6 temel yağ asitleridir.
2. ..................................................
9. Hayvanlar birinci derecede enerji kaynağı olarak yağları kullanırlar.
3. ..................................................
30
10.Yağlar soğuk bölgelerde yaşayan hayvanlarda deri altında birikerek ısı kaybını engeller.
Mini Sınav
1.
1
H
2
4.
C
grubu
3
Protein Tipi
İşlevi
X
Denetleme ve düzenleme
Yapısal proteinler
Y
Z
Hareket
T
Kimyasal uyaranlara hücresel cevap
grubu
Yukarıdaki tabloda bazı proteinlerin tipi ve işlevleri verilmiştir.
grup
X, Y, Z ve T ile gösterilen boşlukları tamamlayınız.
X → .........................................................................................
Yukarıda bir amino asitin genel yapısı verilmiştir. 1, 2 ve 3 ile
gösterilen kutucuklara eksik grupların kimyasal yapısını çizerek, altlarındaki boşluklara grupların isimlerini yazınız.
2.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
10
3
9
4
8
7 6 5
Y → .........................................................................................
Z → .........................................................................................
Tüm canlılarda 20 çeşit amino asit bulunmasına rağmen,
canlılarda bulunan proteinler çeşitlilik gösterir. Bu durumun
nedenlerini numaralandırılmış boşluklara yazınız.
T → .........................................................................................
1 → ........................................................................................
5.
Denatürasyon
3 → ........................................................................................
3.
Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış
olanların yanına “Y” harfi yazınız.
a. Proteinin yapısına katılan amino asitlerin bağlanma
şekli aynıdır.
b. Peptit bağları bir amino asitin radikal grubu ile diğer
amino asitin amino grubu arasında kurulur.
c. İnsan vücudunda 12 çeşit amino asitin sentezi gerçekleşir.
Normal protein
Renatürasyon
Denatüre protein
Yukarıda bir protein molekülünün denatürasyon ve renatürasyon olayları şematize edilmiştir.
Bu şemaya göre, aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Denatürasyonu tanımlayınız?
..........................................................................................
d. Primer yapılı proteinler polipeptit zincirinin sarmal şekilde kıvrılmasıyla oluşur.
e. Proteinler insan vücudunda enerji verici olarak kullanılamaz.
f. İnsan vücudunda akyuvarların ürettiği antikorlar protein yapılıdır.
g. Proteinlerin oksijenli solunumda kullanılmasıyla CO2,
H2O ve NH3 açığa çıkar.
2. Renatürasyonu tanımlayınız?
.........................................................................................
3. Denatürasyon olayına bir örnek veriniz.
.........................................................................................
........................................................................................
31
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
2 → ........................................................................................
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
6.
1. Amfoter
2. Renatürasyon
3. Polipeptit
4. Hemoglobin
5. Radikal
6. Temel
7. Bileşik protein
8. Denatürasyon
9. DNA
7.
Aşağıda yağ ve protein moleküllerinin canlılar için önemi ile
ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Proteinlere ait olan bilgilerin yanındaki kutucuğa (3), yağlara ait olan bilgilerin yanındaki kutucuğa (X) işaretini koyunuz.
Numaralandırılmış kutucuklarda proteinler ile ilgili bazı kavramlar verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak, aşağıdaki
soruları cevaplayınız.
1. Vücutta bağışıklığın sağlanmasında görev yaparlar.
a) Canlılarda protein sentezi hangi molekülün kontrolünde
gerçekleşir?
2. Soğuk bölgelerde yaşayan hayvanlarda ısı kaybını
engellerler.
............................................................................................
3. Çöl hayvanlarında depolanarak, metabolik su ihtiyaçını karşılarlar.
b) Amino asitlerin kuvvetli baz karşısında asit, kuvvetli asit
karşısında baz özelliği göstermesine ne ad verilir?
4. Kanın pıhtılaşmasında görev alırlar.
5. Solunum gazlarının taşınmasında etkilidirler.
............................................................................................
6. İç organların yapısında birikerek organları darbelere
c) İnsanların kanında oksijen ve karbondioksit taşıyan protein çeşidi hangisidir?
karşı korurlar.
7. Kas kasılmasında görev yaparlar.
............................................................................................
8. İçerdikleri enerji miktarı diğer organik bileşiklerin yaklaşık iki katı kadardır.
d) Amino asitlerde çeşitliliğe neden olan grup hangisidir?
9. Yapılarında karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O) ve
............................................................................................
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
azot (N) atomlarını bulundururlar.
10. Enzim ve hormonların yapısına katılırlar.
e) Çok sayıda amino asitin birleşmesiyle oluşan moleküle
ne ad verilir?
............................................................................................
f) Çevresel faktörler proteinin yapısını az oranda etkilerse,
protein eski şeklini alabilir. Bu olaya ne ad verilir?
............................................................................................
8.
H
O
H
g) Yapısında amino asitlerin dışında farklı moleküller bulunduran proteinlere ne ad verilir?
N
C
H
C
OH
R
............................................................................................
h) İnsanlarda vücutta üretilemeyip, besin yoluyla alınması
zorunlu olan amino asitlere ne ad verilir?
Amino asitler, kuvvetli bazlar karşısında asit, kuvvetli asitler
karşısında baz gibi davranırlar. Bu yüzden amfoter özellik gösterirler. Amino asitlerin bu özelliğinin canlılara sağladığı yararları araştırarak yazınız.
............................................................................................
................................................................................................
32
ı) Sıcaklık, pH ve basınç gibi etkenlerin proteinlerin yapısını bozmasına ne denir?
................................................................................................
............................................................................................
................................................................................................
Mini Sınav
1.
: Karbonhidrat,
: Ya€,
3.
: Protein
Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
a. Dehidrasyon reaksiyonlarında açığa çıkan su sayısı ile
monomerler arasında kurulan bağ sayısı eşittir.
I
II
III
b. Polisakkaritler, çok sayıda monosakkaritin dehidrasyonu ile oluşmuş büyük moleküllü karbonhidratlardır.
c. Yağlardaki hidrojenin oksijene oranı diğer organik bi-
Dengeli beslenen bir insanda üç temel organik madde,
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
10
9
4
8
7 6 5
leşiklerden daha yüksektir.
A. içerdikleri enerji miktarına göre,
d. Yağların solunumla parçalanmaları sonucu protein ve
B. enerji için kullanım sırasına göre,
C. hücrelerde yapıya katılım miktarına göre I, II ve III nolu
grafiklere karışık olarak yerleştirilmişlerdir.
karbonhidratlara oranla daha az miktarda enerji açığa
çıkar.
I, II ve III nolu grafiklerin düşey eksenlerini A, B ve C ifadelerinden uygun olanı ile eşleştiriniz.
e. Protein sentezi sırasında amino asitlerin diziliş sırası
genlerle kontrol edilir.
f. İnsanlarda 8 çeşit amino asit vücutta sentezlenebilirken, 12 çeşit amino asit besinlerle dışarıdan alınır.
2.
g. Yüksek sıcaklık ve yüksek basınç gibi etkenler prote-
Grafik ve tepkime alanlarında boş olan kutucukları tamamlayınız.
h. Organik moleküllerin hayvan hücrelerinde yapıya katı-
Grafikler
1.
inlerin kendine özgü yapısını bozar.
lım miktarı protein > yağ > karbonhidrat şeklinde sıralanır.
Tepkime Tipi
ı. Canlılarda hormon proteinlerinin görevi amino asitlerin hücre içinde depolanmasını sağlamaktır.
Madde miktar›
Maltoz
Zaman
4.
Aşağıda canlılarda görülen bazı metabolizma tepkimeleri verilmiştir. Boşlukları uygun şekilde tamamlayınız.
2.
Madde miktar›
1. Amino asit + amino asit + amino asit → .................+2 H2O
Sükroz
Zaman
2. Dipeptit + H2O → .................. + .......................
3. Yağ + 3H2O→ ......................... + .......................
3.
Madde miktar›
4. Glikoz + Galaktoz → ..................... + H2O
Niflasta
Zaman
5. Nişasta + (n – 1)H2O → .........................................
6. Sükroz + H2O → ..................... + ....................
33
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
Aşağıda bir bitki hücresinde gerçekleşen madde değişimiyle ilgili bazı grafikler ve ait oldukları dehidrasyon / hidroliz tepkimeleri verilmiştir.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
Aşağıdaki resimlerde bazı canlıların tükettikleri besin çeşitleri
verilmiştir. Resimlerin altındaki boşluklara verilen besin çeşitlerini en fazla içerdikleri maddelere göre organik veya inorganik olarak belirtiniz.
7.
Numaralandırılmış kutucuklarda karbonhidratlarla ilgili bazı
kavramlar verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak, aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Laktoz
2. Maltoz
3. Nişasta
4. Glikojen
5. Glikoz
6. Pentoz
7. Kitin
8. Sükroz
9. Selüloz
a) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangilerinin yapısında glikozit bağı bulunmaz?
a) …………………………
b) …………………………
............................................................................................
b) Polisakkarit çeşitlerinden hangisi ya da hangileri yapı
maddesi olarak kullanılır?
............................................................................................
c) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangileri dehidrasyon sentezi sonucu oluşur?
c) …………………………
............................................................................................
d) …………………………
d) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangilerini oluşturan monomer çeşidi birden fazladır?
............................................................................................
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
e) Karbonhidrat çeşitlerinden hangisi ya da hangileri solunum tepkimelerinde doğrudan hammadde olarak kullanılarak enerji üretimine neden olur?
6.
............................................................................................
Aşağıda bazı organik moleküllerin dehidrasyon sentezi tepkimesi verilmiştir. Molekülleri birbirine bağlayan bağların isimlerini tabloda verilen kavramları kullanarak yazınız.
• Peptit bağı
• Glikozit bağı
• Ester bağı
1.
+ H2O
8.
H
2.
N
H
H
O
C
C
H
N
R
C
R
H
O
C
+ H2O
OH
Aşağıdaki reaksiyonlarda açığa çıkan su ve oluşan bağ sayılarını yazınız.
a) 200 molekül glikozun kullanıldığı maltoz sentezi.
............................................................................................
b) 5 molekül gliserol ile 15 molekül yağ asitinin kullanıldığı
trigliserit sentezi.
O
3. H
C
O
O
C
C15H31
H
C
O
O
C
C15H31 + 3H2O
H
C
O
O
C
C15H31
............................................................................................
c) 30 molekül amino asitin kullanıldığı protein sentezi.
H
34
O
............................................................................................
Mini Sınav
1.
Aşağıda sol sütunda (I) bazı organik ve inorganik besinlerin
görevleri, sağ sütunda (II) ise besinlerin isimleri verilmiştir.
Besinleri görevleri ile uygun olacak şekilde eşleştiriniz (Bir besinin birden fazla görevi olabilir.)
I
3.
Aşağıda sol sütunda (I) bitkinin canlı bir hücresinin sitoplazmasındaki su miktarı değişim grafikleri, sağ sütunda (II) ise
hücrede gerçekleşen bazı madde değişimleri verilmiştir.
Madde değişimlerini su miktarı değişim grafikleri ile uygun
olacak şekilde eşleştiriniz.
II
I
a. Karbonhidratlar
............
II
1
1. Enerji kaynağı olanlar
b. Yağlar
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
10
9
8
7 6 5
a. Tripeptit sentezi
1.
............
...........
2. Yapı maddesi olanlar
3. Enzimlerin yapısına
katılma
c. Proteinler
2
d. H2O
b. Glikozun fruktoza
dönüflmesi
2.
e. Mineraller
3
c. Sükrozun hidrolizi
3.
Canlıların yapılarını oluşturan temel organik bileşikler, bunlara
ait yapıtaşları ve yapıtaşlarını birbirine bağlayan bağlar tabloda verilmiştir. Tabloda A, B, C ve D ile gösterilen boşlukları
uygun şekilde doldurunuz.
Organik
bileşik
Monomer
Bağ
Disakkaritler
Galaktoz, fruktoz ve A
B
Nötral yağlar
Yağ asiti ve gliserol
C
Proteinler
D
Peptit
4.
Aşağıdaki 1 nolu tabloda A, B ve C besinlerinin eşit miktarlarından bir hücrenin elde ettiği enerji değerleri ve bu besinlerin yıkımı sonucu açığa çıkan atık maddeler verilmiştir.
Besin çeşidi
Enerji miktarları
Atık maddeler
A .................
9,4 k.cal
CO2, H2O, NH3
B .................
8,9 k.cal
CO2, H2O
C .................
14,7 k.cal
CO2, H2O
TABLO – 1
A → .........................................................................................
B → .........................................................................................
→ Yağ
→ Protein
→ Karbonhidrat
C → .........................................................................................
TABLO – 2
D → .........................................................................................
Tablo – 2ʼde karışık olarak verilen besinleri 1 nolu tabloda
doğru kutucuklara yerleştiriniz.
35
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
2.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
Aşağıdaki grafikte bir insanın uzun süreli açlık döneminde vücudundaki yağ, protein ve karbonhidrat miktarlarının değişimi
gösterilmiştir.
7.
Yarı geçirgen zar
Ba€ıl miktar(kilogram)
12
C
10
8
Glikojen ve
glikoz
çözeltisi
Galaktoz ve
laktoz
çözeltisi
I. Bölme
II. Bölme
6
B
4
2
1
Yarı geçirgen bir zar ile bölmelere ayrılmış bir cam kap içine
A
1
2
3
4
5
6
7
çeşitli çözeltiler şekildeki gibi konularak bir süre bekletiliyor.
Zaman(Hafta)
a) Bu sürenin sonunda I. ve II. bölmelerde miktarı değişmeyen maddeleri yazınız.
Grafiğe göre A, B ve C ile gösterilen eğrileri ilgili organik besin
ile eşleştiriniz.
I. Bölme → .........................................................................
A → .........................................................................................
II. Bölme → .........................................................................
B → .........................................................................................
b) Bu sürenin sonunda I. ve II. bölmede bulunan maddeleri
yazınız.
I. Bölme → .........................................................................
C → .........................................................................................
II. Bölme → .........................................................................
6.
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
Polisakkarit
Ya€
Protein
8.
Proteinler yapılarına göre primer, sekonder, tersiyer ve kuaterner olmak üzere dört farklı grupta incelenirler. Aşağıdaki
boşluklara verilen protein çeşitlerinin ait olduğu yapıyı yazınız.
1.
pro
İçerisinde hidroliz tepkimeleri için uygun koşullara ve enzimlere sahip bir deney kabına eşit miktarda polisakkarit, yağ ve
proteinden oluşan besin karışımı ilave edilip hidroliz reaksiyonlarının tamamlanması beklendiğinde kapta,
ser
his
met
2.
lys
gly
3.
• 100 glikoz
• 115 amino asit
• 75 yağ asiti
• 25 gliserol
oluştuğu gözlenmiştir.
Buna göre hidroliz tepkimeleri sırasında kullanılan su miktarını
yazınız.
4.
gly
his
ala
met
Polisakkarit: ......................................................................
Yağ: ....................................................................................
Protein: ...............................................................................
36
his
ser
ala
1.
Pentoz grubu şekerlerle ilgili olarak,
4.
Organik madde
I. hidroliz edilmeme,
II. hücre zarından geçebilme,
Özellik
Birinci dereceden yapı maddesi
olarak kullanılır.
Hücrede yıkımı en kolay olan
organik madde çeşidini kapsar.
Hücrelere en fazla enerji veren
organik maddedir.
I
III. C, H ve O atomlarını içerme
II
özelliklerinden hangileri heksoz grubu şekerler içinde geçerlidir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Canlılarda bulunan üç farklı organik madde ile ilgili bazı özellikler yukarıdaki tabloda verilmiştir.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 1
Bu özelliklere sahip olan organik maddeler, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
2.
Bir hayvan hücresinde gerçekleşebilen,
I
II
III
• Glikoz + I → Laktoz + II
A)
Protein
Karbonhidrat
Yağ
• (n) Glikoz → III + (n – 1) H2O
B)
Yağ
Karbonhidrat
Protein
C)
Protein
Yağ
Karbonhidrat
D)
Karbonhidrat
Protein
Yağ
E)
Yağ
Protein
Karbonhidrat
• Glikoz + O2 → CO2 + II
tepkimeleri için I, II ve III ile gösterilen moleküller aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
I
II
III
Galaktoz
H2O
Glikojen
B)
Fruktoz
H2O
Selüloz
C)
Glikoz
Maltoz
H2O
D)
Galaktoz
H2O
Nişasta
E)
H2O
Glikojen
Laktoz
5.
Sakkaroz, maltoz ve laktoz molekülleri ile ilgili,
I. Laktoz hayvansal, maltoz ve sakkaroz bitkisel hücrelerde
üretilirler.
II. Sentezleri sırasında bir molekül su açığa çıkar.
III. Hidrolizleri sonucunda glikoz molekülü oluşur.
IV. Eşit sayıda karbon, hidrojen ve oksijen atomu içerirler.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) I ve II
3.
Aşağıdaki şemada otçul memelilerde gerçekleşen karbonhidrat metabolizması gösterilmiştir.
I
Niflasta + H2O
B) II ve IV
D) I, II ve IV
C) III ve IV
E) I, ll, III ve IV
Glikoz
II
CO2 + H2O
III
6.
Bitki hücrelerinde bulunan,
I. nişasta,
Glikojen + H2O
II. sükroz,
IV
III. protein
Glikoz
Şemada verilen numaralandırılmış olaylardan hangileri
hidroliz tepkimesine örnek olarak gösterilir?
molekülleri ayrı ayrı hidroliz edildiğinde, oluşabilecek monomer çeşidinin azdan çoğa doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) I ve II
A) I – II – III
B) I ve IV
D) I, II ve IV
C) II ve III
E) II, III ve IV
1) &
2) &
B) I – III – II
D) III – I – II
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
C) II – I – III
E) III – II – I
8) &
37
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
A)
Aşağıda bir öğrencinin bir gün boyunca tükettiği besin çeşitleri
ve miktarları verilmiştir.
10.
Tükürük
s›v›s›
Miktar
P
N
Süt
Yumurta
Makarna
Et
Baklava
Tereya€›
Doku özütü
Ekmek
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Yukarıda birbirinden farklı hayvansal iki doku özütünün bulunduğu P ve N kaplarına nişasta çözeltisi eklenerek iyot çözeltisi damlatılıyor. Bir süre sonra N kabına tükürük sıvısı
ekleniyor. Her iki kaptaki çözeltinin başlangıçta mavi – mor
renk aldığı, ancak bir süre sonra bu rengin P kabında korunduğu, N kabında ise kaybolduğu gözleniyor.
(Nişasta + iyot → mavi – mor renk)
Besinler
Günlük beslenmesi bu şekilde olan bu öğrencinin kanına
en fazla karışan besin monomeri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gliserol
B) Yağ asidi
D) Glikoz
8.
Bu olaylarla ilgili,
C) Amino asit
I. N kabında nişasta hidrolizi gerçekleşmiştir.
II. P kabındaki özüt nişastanın sindirimini sağlayan enzime
sahip değildir.
III. N kabında maltoz hidrolizi gerçekleşmiştir.
E) Galaktoz
Aşağıdaki tabloda üç farklı deney tüpünde bulunan disakkarit
moleküllerinin hidrolizi sonucu oluşan monosakkaritlerin sayı
ve çeşitleri verilmiştir.
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
Monosakkarit sayısı
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
Tüp
Doku özütü
C) I ve II
E) I, II ve III
Glikoz
Fruktoz
Galaktoz
I
10
—
4
II
4
—
—
I. hayvanlarda bulunma,
III
16
6
—
II. depo karbonhidrat olarak kullanılma,
11. Glikojen, kitin ve laktoz molekülleri ile ilgili,
III. sadece glikoz molekülünden oluşma
Tablodaki verilere göre başlangıçta deney tüplerinde bulunan disakkarit çeşitlerinin toplam miktarları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve III
D) II ve III
E) I, II ve III
A) 10 maltoz, 4 laktoz, 6 sükroz
B) 10 maltoz, 2 laktoz, 4 sükroz
C) 8 maltoz, 4 laktoz, 6 sükroz
12. Aşağıda bazı canlılarda gerçekleşen metabolizma olayları şematize edilmiştir.
D) 10 maltoz, 6 laktoz, 4 sükroz
E) 5 maltoz, 4 laktoz, 6 sükroz
Glikojen
1
9.
Glikoz, fruktoz ve galaktoz monosakkaritleri ile ilgili,
2
3
Glikoz
Niflasta
4
I. Hücre zarından geçebilirler.
5
II. Kapalı formülleri aynı, açık formülleri farklıdır.
ATP
III. Hücrede enerji verici olarak kullanılmazlar.
Numaralandırılmış olaylardan hangileri hayvan hücrelerinde gerçekleşebilir?
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
38
1) E
C) I ve II
A) 1 ve 2
E) I, II ve III
2) A
3) B
4) A
5) E
6) A
7) D
8) A
B) 2 ve 4
C) 1, 2 ve 4
D) 1, 2 ve 5
E) 1, 2, 4 ve 5
9) C
10) C
11) A
12) D
1.
Hayvansal bir hücrede, aşağıda verilen I. grafik hücredeki
nötr yağ miktarının değişimini göstermektedir.
Miktar
4.
Yağlarla ilgili aşağıdaki özelliklerden hangisi doğrudur?
A) Uzun süreli açlık durumunda karbonhidratlardan önce
enerji verici olarak kullanılırlar.
Miktar
B) Yapılarındaki yağ asiti çeşidi farklı olamaz.
C) Yapıya en fazla oranda katılan organik bileşiklerdir.
Zaman
D) Doymamış yağlar bitkisel, doymuş yağlar hayvansal kaynaklıdır.
Zaman
I
II
E) Sentezini sağlayan enzimler sadece bitki hücrelerinde üretilir.
Buna göre II. grafikte,
I. ester bağı miktarı,
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 2
II. yağ asiti miktarı,
III. H2O miktarı
niceliklerinden hangilerinin değişimi gösterilmiş olabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
5.
C) I ve II
Aşağıdaki şemada bir organizmada gerçekleşen bazı olaylar
gösterilmiştir.
E) I, II ve III
Hücre zar›
Ya€ asiti
II
Hücre içi
I
Amino asit
Bir molekül trigliseritin dehidrasyon tepkimesiyle ilgili
olarak aşağıdaki grafiklerden hangisi yanlıştır?
B)
Üretilen
trigliserit
C)
Üretilen
trigliserit
Kullan›lan
ya€ asidi
IV
Protein
Şemada belirtilen numaralandırılmış olaylardan hangisi
dehidrasyon tepkimesine örnek olarak verilir?
3
1
Protein
Enzim
Hücre d›fl›
Amino asit
A)
CO2 + NH3
1
A) Yalnız lII
3
Oluflan
ester ba€›
say›s›
D)
Kullan›lan
gliserol
3
E)
1
1
A盀a
ç›kan su
Üretilen
trigliserit
B) I ve III
D) I, II ve IV
C) I ve IV
E) II, III ve IV
Üretilen
trigliserit
1
1
3
Üretilen
trigliserit
Oluflan ya€
asidi
6.
İnsanda, deri altında bulunan hücrelerde yağ moleküllerinin birikmesi,
I. ısı kaybını engelleme,
II. organları mekanik etkenlerden koruma,
3.
30 molekül yağ asitinin katıldığı nötr yağ molekülününsentezi sırasında açığa çıkan su molekülleri, kaç glikoz
molekülünden oluşmuş bir polisakkaritin hidrolizini gerçekleştirebilir?
A) 10
B) 11
C) 29
1) &
D) 39
2) &
III. vücut sıcaklığını koruma
amaçlarından hangilerine yönelik olarak gerçekleştirilir?
A) Yalnız I
E) 31
3) &
4) &
B) I ve II
D) II ve III
5) &
6) &
7) &
C) I ve III
E) I, II ve III
8) &
39
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
2.
III
CO2 + NH3
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
10. Yağlar suda çözünmemelerine karşın, çeşitli organik çözücülerde çözünebilirler.
X +Y $ K +Z
7.
Yukarıdaki dehidrasyon tepkimesinde K molekülü bir disakkarit olduğuna göre,
Buna göre,
I. X ve Y hücre zarından geçebilir.
I. kloroform,
II. K molekülünün oluşması sırasında ATP tüketimi gerçekleşmemiştir.
II. klor,
III. aseton,
III. Z molekülü sudur.
IV. amonyak
IV. X ve Y molekülleri aynı sayıda karbon atomu taşır.
moleküllerinden hangileri yağ molekülleri için çözücü
özellik gösterir?
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) I ve II
B) I ve III
D) I, III ve IV
8.
A) Yalnız I
C) II ve IV
B) I ve III
C) II ve IV
D) I, II ve III
E) II, III ve IV
E) I, III ve IV
Farklı sayıda maltoz, laktoz, sükroz ve uygun hidroliz enzimlerinin konulduğu bir deney tüpünde oluşan monomer çeşitlerinin sayıları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
Monomer sayısı
12
11. Polimer yağ molekülleri ile ilgili,
I. Enerji eldesinde kullanılırken, sindirime uğratılırlar.
4
2
Glikoz
Fruktoz
Galaktoz
II. Dehidrasyon sentezi ile oluşurlar.
Monomer
çeflidi
III. Yapılarında amino ve karboksil grubu grupları bulunur.
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
Buna göre deney tüpündeki disakkaritlerin deney başlangıcındaki sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
Maltoz
Laktoz
A)
2
3
4
B)
3
2
4
C)
3
4
2
D)
4
3
2
E)
3
1
4
12. Aşağıda canlılarda gerçekleşen bazı tepkimeler numaralandırılarak gösterilmiştir.
1
Amino asit
II. Tepkime sonucunda oluşabilecek en fazla monomer çeşidi sayısı III > II > I şeklinde sıralanır.
III. 3 numaralı tepkimede ester, 2 numaralı tepkimede peptit bağları kopar.
C) 225 H2O molekülü kullanılır.
D) Yağ asiti ve gliserol molekülleri arasında ester bağı sayısı
75ʼdir.
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız III
E) Açığa çıkan yağ asiti miktarı tüketilen su miktarına eşittir.
4) D
3 Ya€ asiti + Gliserol
I. Her üç tekimenin gerçekleşmesi sırasında su tüketilir.
B) 75 gliserol molekülü açığa çıkar.
3) E
Glikoz
Numaralandırılmış tepkimelerle ilgili,
A) 225 yağ asiti molekülü açığa çıkar.
2) E
3
• Protein
Bu sürenin sonunda kapta gerçekleşen tepkime ve
madde değişimleriyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
1) B
2
• Nötr ya€
Hidroliz tepkimesi için uygun koşullara sahip bir kap içerisine,
75 molekül trigliserit ve yeterli miktarda su eklenerek bir süre
bekleniyor.
40
E) I, II ve III
Sükroz
• Polisakkarit
9.
C) Yalnız III
5) A
6) E
B) I ve II
D) II ve III
7) D
8) B
9) D
C) I ve III
E) I, II ve III
10) B
11) C
12) A
1.
Temel amino asit sentezi yapabilen ökaryot bir hücrede,
4.
I. glikoz,
Farklı besin gruplarının 100 gramındaki protein oranlarına ait
sütun grafikleri aşağıda verilmiştir.
II. nişasta,
Protein oranı
III. maltoz,
IV. sükroz,
V. glikojen
Peynir
E) V
Süt
D) IV
Bulgur
C) III
Yo€urt
B) II
Mercimek
A) I
Et
moleküllerinden hangisinin sentezi yapılamaz?
Besin çeflidi
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 3
Grafikteki verilere göre,
I. Mercimeğin protein oranı yoğurttan daha yüksektir.
II. Bitkisel besinler protein bakımından her zaman hayvansal
besinlere göre daha zengindir.
2.
III. Bulgurun protein oranı etten daha düşüktür.
Aynı sayıda amino asit içeren iki protein molekülünün yapılarının farklı olması,
IV. Sütten elde edilen ürünlerin protein miktarı aynıdır.
I. amino asitlerin dizilişleri,
yargılarından hangileri doğrudur?
II. içerdikleri peptit bağı sayıları,
A) I ve II
III. amino asitlerin bağlanma biçimleri
B) II ve III
D) II ve IV
C) I ve III
E) I, III ve IV
özelliklerinden hangilerinin farklı olması ile açıklanabilir?
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
5.
Aşağıdaki özelliklerden hangisi protein moleküllerine özgüdür?
A) Azot atomu içerme
B) Düzenleyici olarak görev yapma
C) Dehidrasyon tepkimesi ile üretilme
D) Diğer organik moleküllere dönüşebilme
E) Ribozom organelinde üretilme
3.
Proteinler,
• dokuların onarımında kullanılma,
• gerektiğinde monomerlerine kadar parçalanarak solunum
tepkimelerine katılma,
• metabolik olaylarda görev alan enzim ve hormon gibi moleküllerin yapısına katılma,
6.
özelliklerine sahip olduklarına göre hücrelerde,
Azot atomları işaretlenmiş amino asitli besinlerle beslenen bir insanın karaciğer hücrelerinde bulunan,
I. enerji verme,
I. glikojen,
II. depolanma,
II. protein,
III. yapıya katılma,
III. amonyak
IV. düzenleyici olma
görevlerinden hangilerini gerçekleştirirler?
moleküllerinden hangileri işaretli azot atomunu kesinlikle
taşımaz?
A) I ve II
A) Yalnız I
B) II ve III
D) II, III ve IV
C) I, III ve IV
D) II ve III
E) I, II, III ve IV
1) &
2) &
3) &
B) Yalnız II
4) &
5) &
6) &
7) &
C) Yalnız III
E) I, II ve III
8) &
41
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
A) Yalnız I
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
– Amino asit + Amino asit → Dipeptit + H2O
10.
Protein
– Amino asit + Amino asit + Amino asit → Tripeptit + 2H2O
Pepton
– (n) Amino asit → Polipeptit + (n – 1)H2O
Dipeptit
Yukarıdaki verilen tepkimelerle ilgili,
I. Tepkimeye giren monomer sayısının bir eksiği kadar su
açığa çıkar.
Amino asit + Amino asit
O2
II. Polipeptitin ağırlığı, (n) sayıda amino asitin toplam ağırlığından daha azdır.
NH3
III. Tepkimelerin gerçekleşmesini sağlayan enzimler ribozom
organelinde etkinlik gösterir.
Yukarıdaki şemada bir hücrede gerçekleşen protein metabolizmasının bazı basamakları gösterilmiştir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
CO2 + H2O
Bu şema ile ilgili,
C) I ve III
I. Proteinlerden enerji elde etmek için önce hidrolizle monomerlerine dönüştürmek gerekir.
E) I, II ve III
II. Dipeptidin amino asitlere dönüşümü sırasında ATP tüketilir.
8.
III. Amino asitlerin oksijenli solunum tepkimelerinde yıkımı
sonucu azotlu bileşik oluşur.
İnsanlarda vücutta üretilemeyip, besinler yoluyla alınması zorunlu olan amino asitlere esansiyel (temel) amino asitler denir.
Bazı amino asitler ise vücutta üretilebilir. Bunlara ise nonesansiyal amino asitler adı verilir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
Bu moleküller ile ilgili,
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
I. nonesansiyal amino asitlerin esansiyel amino asitlere dönüşmesi,
C) I ve III
E) I, II ve III
11. Proteinlerin yapıtaşı olan amino asitlerle ilgili,
II. temel amino asitlerin yıkılmasıyla amino grubunun serbest kalması,
I. Peptit bağı içerir.
II. Ribozom organelinde sentezlenir.
III. esansiyel ve nonesansiyel amino asitlerin aynı protein
molekülünün yapısına katılması
III. Hücre zarından doğrudan geçebilir.
IV. Tüm çeşitlerinde amino ve karboksil grubu bulunur.
durumlarından hangileri insan hücrelerinde gerçekleşebilir?
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
A) I ve II
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
B) I ve III
D) III ve IV
E) I, II ve III
C) II ve IV
E) I, III ve IV
12. Vücuda giren hastalık yapıcı (patojen) bakterileri yok etmek
için antikor adı verilen özelleşmiş maddeler üretilir.
9.
Protein yetersizliği sonucu,
Bir molekül laktoz ve dipeptit molekülünün sentezi sırasında,
I. yaraların geç iyileşmesi,
II. denetleme ve düzenleme sisteminde aksama,
I. kullanılan monomer çeşidi,
III. savunma sisteminin zayıflaması,
II. açığa çıkan su sayısı,
IV. saç ve kıllarda dökülme
III. kurulan bağ çeşidi
olaylarından hangilerinin meydana gelmesi üretilen antikorların protein yapıda olduğunu kanıtlar?
özelliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
42
1) E
2) A
A) Yalnız III
C) Yalnız III
D) III ve IV
E) II ve III
3) C
4) C
B) I ve II
5) E
6) A
7) E
8) D
9) B
10) C
C) II ve III
E) I, III ve IV
11) D
12) A
1.
Niflasta
x
y
Glikoz
4.
Glikojen
Yukarıda verilen x ve y reaksiyonları için,
Aşağıdaki tabloda verilen P, N ve R ayıraçlarından biri yağ,
biri protein, diğeri de nişasta molekülüne aittir.
Bu ayıraçların bulunduğu tüplere biri bitkisel kaynaklı, biri hayvansal kaynaklı diğeride bu ikisinin karışımı olan özütler eklenmiştir. Bu deneylerde tablodaki sonuçlara ulaşılmıştır.
I. bitki hücrelerinde gerçekleşebilme,
II. enzim denetimli olma,
III. ATP tüketilerek gerçekleşebilme
Ay›raçlar
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
P ay›rac›
N ay›rac›
R ay›rac›
Özütler
özelliklerinden hangileri ortaktır?
C) Yalnız III
E) II ve III
Birinci özüt
+
+
+
‹kinci özüt
+
–
+
Birinci ve
ikinci özüt
+
+
+
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 4
(+ renk değişiminin gerçekleştiğini, – renk değişiminin gerçekleşmediğini göstermektedir).
2.
Tabloya göre,
Bir hücrede bulunan,
I. nişasta,
I. İkinci özüt hayvansal kaynaklıdır, R yağ ayıracı olabilir.
II. maltoz,
II. Birinci özüt bitkisel kaynaklıdır, N nişasta ayıracıdır.
III. trigliserit,
III. Birinci özüt hayvansal kaynaklıdır, P protein ayıracı olabilir.
moleküllerinin hidrolizi sonucu oluşan monomer sayılarının azdan çoğa doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
B) I – III – II
D) II – III – I
A) Yalnız I
C) II – I – III
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
E) III – II – I
5.
Bir insanın karaciğer hücrelerinde gerçekleşen,
I. amino asit → glikoz,
II. glikoz → amino asit,
III. (n) amino asit → polipeptit,
3.
dönüşüm olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sırasında ortamdaki amonyak miktarı artar?
Bir bitkiye karbon atomu işaretlenmiş glikoz molekülleri verildiğinde, işaretli karbon atomuna önce işaretli glikoz moleküllerinin tamamını içeren nişasta molekülünde daha sonra ise
protein molekülünün yapısında rastlanıyor.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Buna göre,
I. Glikoz → Amino asit
6.
II. Glikoz → Nişasta
III. Nişasta → Glikoz
IV. Amino asit → Protein
Bir hücrede bulunan 10 molekül yağın bir kısmının hidrolizi sırasında açığa çıkan yağ asiti sayısı 18 molekül
olduğuna göre bu tepkimeyle ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
dönüşümlerinin gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) 18 ester bağının koptuğu
A) I – II – III – IV
B) II – III – I – IV
C) 18 molekül suyun kullanıldığı
C) III – I – II – IV
D) II – I – III –IV
D) Tepkimenin enzimlerin denetiminde gerçekleştiği
B) 6 molekül gliserol oluştuğu
E) Tüm yağ moleküllerinin kullanıldığı
E) IV – III – I – II
1) &
2) &
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
8) &
43
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
A) I – II – III
yorumlarından hangisi yapılabilir?
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Bir bitki hüresinde,
10. Bir bitki hücresinde gerçekleşen,
I. Glikoz E Nişasta
I. yağ hidrolizi,
II. Glikoz E Glikojen
II. protein sentezi,
III. nişasta hidrolizi,
III. Amino asit E Protein
IV. selüloz sentezi
IV. Yağ asidi + Gliserol E Yağ
dönüşüm olaylarından hangileri gerçekleşebilir?
tepkimelerinden hangileri hücrenin pHʼının azalmasına
neden olabilir?
A) I ve II
A) Yalnız I
B) I, II ve III
D) II, III ve IV
C) I, III ve IV
B) Yalnız II
D) I, II ve III
E) I, II, III ve IV
11.
C) II ve IV
E) II, III ve IV
Ba€ıl miktar (kg)
III
8.
Protein miktar›
II
I
Zaman (hafta)
t1
Yukarıdaki grafik bir insanda uzun süreli açlık durumunda vücuttaki yağ, protein ve karbonhidrat miktarlarının değişimini
göstermektedir.
Zaman
t2
Grafikte I, II ve III ile gösterilen eğriler aşağıdaki besinlerden hangisini ifade etmektedir?
Bölüm – 2 Enerji Veren Besinler
Yukarıda verilen grafikte bir bitki hücresindeki protein miktarının zamana bağlı değişimi gösterilmiştir.
I
Buna göre,
I. t2 zaman aralığında hücredeki su miktarı artar.
II. t1 zaman aralığında hücrenin sitoplazmasındaki amino
asit miktarı artar.
III. t1 zaman aralığında ribozom organelinin aktivitesi artar.
II
III
A)
Karbonhidrat
Yağ
Protein
B)
Yağ
Protein
Karbonhidrat
C)
Karbonhidrat
Protein
Yağ
D)
Protein
Yağ
Karbonhidrat
E)
Protein
Karbonhidrat
Yağ
ifadelerinden hangileri yanlıştır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
12. Aşağıda K ve L proteinlerinin amino asit dizilimi verilmiştir.
• K proteini →
• L proteini →
Buna göre K ve L proteinlerinin birbirinden farklı olması,
9.
Aşağıdaki metabolik olaylardan hangisi anabolizmaya
örnek olarak verilebilir?
II. aynı amino asitin tekrarlanma sıklığı,
A) Amino asitler arasında peptit bağlarının kurulması
III. amino asitlerin diziliş sırası,
B) Glikojenin glikoza dönüşümü
IV. kullanılan amino asit sayısı
C) Bir trigliserit molekülünden yağ asiti ve gliserol moleküllerinin elde edilmesi
özelliklerinden hangilerinin farklı olması ile açıklanabilir?
D) Selülozun glikoz moleküllerine dönüşümü
A) I ve II
I. kullanılan amino asit çeşidi,
D) I, II ve IV
E) Laktozun glikoz ve galaktoz moleküllerine dönüşümü
44
1) B
2) D
3) B
4) C
5) A
6) E
B) I ve IV
7) C
8) C
9) A
10) A
C) II ve III
E) II, III ve IV
11) A
12) C
ENZİMLER VE VİTAMİNLER
3
KONU ÖZETI
ENZİMLER VE VİTAMİNLER
Sükroz
glikoz + fruktoz
Enzim
yokken
gerekli
aktivasyon
enerjisi
Enzimsiz
Enzim kullanılmadığı zaman sükrozun glikoz
ve fruktoza parçalanması için gerekli olan aktivasyon enerjisi fazla olup reaksiyon yavaş
gerçekleşir.
¡ Canlı hücrelerdeki metabolik olayların gerçekleşebilmesi için tepkimeye girecek moleküllerin belirli bir enerji düzeyine ulaşması gerekir. Kimyasal bir tepkimenin başlaması için gerekli olan minimum enerji miktarına aktivasyon enerjisi
denir.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
BÖLÜM
¡ Hücreler kimyasal tepkimeleri hızlandırmak için katalizör adı verilen maddeleri
kullanırlar. Katalizörler reaksiyonu hızlandırdığı gibi reaksiyon sonunda yapısal
bir değişime de uğramaz. Canlı hücrelerde kullanılan katalizörlere enzim denir.
¡ Enzimler aktivasyon enerjisini düşürerek, reaksiyon hızını artıran biyolojik katalizörlerdir.
Enzimlerin Yapısı
¡ Enzimler protein yapılı organik moleküllerdir. DNAʼdaki genlere göre, sadece
canlı hücrelerde sentezlenirler.
¡ Basit enzimler sadece proteinden meydana gelirken, bileşik enzimler protein ve
yardımcı kısımdan oluşurlar. Protein kısmı “apoenzim” adını alırken, yardımcı
kısım “kofaktör” adını alır. Kofaktörler organik veya inorganik yapılı olabilir.
Sükroz
glikoz + fruktoz
Enzim
varken
gerekli
aktivasyon
enerjisi
Enzimli
Sükraz enzimi kullanıldığında aktivasyon
enerjisi azaldığından sükrozun parçalanması
daha hızlı olur.
¡ Enzim aktivitesinde görev yapan Fe, Mn ve Mg gibi iyonlar inorganik kofaktörlerdir. Kofaktörler organik bir molekül ise “koenzim” adını alır.
¡ Bileşik enzimlerde apoenzim etki edeceği maddeyi belirlerken, koenzim ya da
kofaktör kısmı enzimlerin iş yapan bölümünü oluşturur.
¡
Bir apoenzim belirli bir koenzim ya da kofaktörle çalışır. Fakat bir koenzim ya
da bir kofaktör birden fazla apoenzimle çalışabilir.
Enzimlerin Özellikleri
¡ Enzimlerin etki ettiği maddeye substrat denir.
¡ Enzimin hangi substrata etki edeceği apoenzim kısmındaki aktif bölgenin özgün
şekli ile belirlenir.
¡ Enzim ve substrat arasında “anahtar – kilit” uyumu vardır. Bu yüzden her enzim,
belirli bir substrata etki edebilir.
¡ Enzimlerin tepkime sonunda yapıları bozulmaz ve miktarları değişmez. Bu nedenle aynı tip tepkimelerde tekrar tekrar kullanılabilirler.
¡ Enzimler genelde belirli bir reaksiyona özgüdür. Bu nedenle her hücrede tepkime çeşidi kadar enzim çeşidi vardır.
45
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
¡ Enzimler yapılarına göre, basit ve bileşik enzimler olarak ikiye ayrılırlar.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
4
Aktif
bölge
Substrat
1
Ürün
2
3
5
Protein (apoenzim)
+
Enzim
Enzim–substrat
kompleksi
Vitamin (koenzim)
Enzimin etki mekanizması: (1) Substrat enzimin aktif bölgesine geçici olarak bağlanır
ve (2) enzim – substrat kompleksi oluşur. (3) Substrat ürüne dönüşür ve (4) ürün reaksiyondan ayrılır. (5) Enzim hiç bir değişikliğe uğramaz.
Substrat
¡ Enzimatik tepkimelerin çoğu tersinirdir, yani çift yönlüdür. Sindirim enzimleri tersinir değildir.
Holoenzim (tam enzim)
Holoenzimin kısımları: Apoenzim ve koenzim birleşerek holoenzimi oluşturur.
¡ Enzimler hücrede üretilir, hücre içinde ve dışında çalışır.
¡ Enzimler hücrelerde takım halinde çalışırlar. Bir enzimin ürünü diğer enzimin
substratı olabilir.
Niflasta + H 2O
Amilaz
Maltoz + Dekstrin
\
Ürün
Maltoz + H 2O
\
Maltaz
Glikoz + Glikoz
Substrat
¡ Takım halinde çalışan enzimlerin aktiviteleri geri bildirim mekanizması ile denetlenir.
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
Ara ürün
A
Substrat
Enzim 1
Son
ürün
Ara ürün
B
Enzim 2
Enzim 3
Son
ürün
Geri bildirim
¡ Miktarı yeterli düzeyde olan son ürün ilk enzime bağlanarak, enzimin substratla
tepkimeye girmesini engeller ve tepkimeyi durdurur.
¡ Aktif enzimler substratın sonuna – az eki getirilerek (maltaz, lipaz), pasif enzimler ise – jen eki getirilerek (pepsinojen) adlandırılır.
ENZİMLERİN ÇALIŞMASINI ETKİLEYEN FÖKTÖRLER
Tepkime h›z›
a – Sıcaklık:
¡ Enzimin en iyi çalışabileceği sıcaklığa optimum sıcaklık denir. Enzimler genelde
30–40ºC arasında optimum etkinlik gösterir.
20
S›cakl›k (°C)
46
40
¡ Optimum değerden yüksek olan sıcaklıklarda enzimlerin yapısı geri dönüşümsüz olarak bozulur.
¡ Optimum değerden düşük olan sıcaklıklarda enzimin etkinliği azalır, fakat yapısı
bozulmaz.
Tepkime h›z›
Pepsin
Amilaz Tripsin
¡ Enzimlerin çoğu optimum etkinliği pH 7ʼde gösterirler.
¡ Mide de pepsin enzimi pH = 2ʼde yani asidik ortamda, ince bağırsakta lipaz enzimi pH = 8ʼde yani bazik ortamda optimum etkinlik gösterir.
c – Enzim yoğunluğu:
0
7
11
pH
¡ Sıcaklık ve pH değerlerinin optimum olduğu ortamda yeterli substrat varsa,
enzim yoğunluğu arttıkça tepkime hızı da artar.
d – Substrat yoğunluğu:
¡ Enzim miktarının sabit tutulduğu bir ortamda substrat yoğunluğu arttıkça, reaksiyon hızı maksimuma ulaştıktan sonra sabitlenir.
e – Substrat yüzeyi:
Tepkime h›z›
¡ Substratın yüzey alanı arttıkça, enzim etkinliği artar ve tepkime hızlanır.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
b – pH derecesi:
f – Su:
¡ Enzimlerin etkinlik gösterebilmeleri için ortamdaki su yoğunluğunun en az % 15
olması gerekir.
Enzim yo€unlu€u
(Yeterli substrat varlığında)
g – Kimyasal maddelerin etkisi:
¡ Enzim etkinliğini artıran maddelere “aktivatör” adı verilir. Kalsiyum ve magnezyum gibi maddeler aktivatörlere örnek olarak verilebilir.
¡ İnhibitör maddeler, kompetitif ve kompetitif olmayan inhibitörler olmak üzere
ikiye ayrılır.
VİTAMİNLER
Substrat yo€unlu€u
(Enzim miktarı sabit olduğunda)
¡ Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yapan organik moleküllerdir.
¡ Küçük yapılı olduklarından sindirime uğramadan, hücre zarından geçebilirler.
¡ Enerji kaynağı olarak kullanılmazlar.
¡ Enzimlerin yardımcı kısmı olan koenzim olarak görev yaparlar.
¡ Bitkiler ihtiyaç duydukları vitaminleri sentezlerken, hayvanlar vitamin ihtiyaçlarını yedikleri besinlerden karşılarlar.
¡ Bazı vitaminler provitamin olarak alınıp, karaciğer, bağırsak ya da deride vücudun kullanabileceği vitaminlere dönüştürülür. A ve D vitaminleri bunlara
örnek olarak verilebilir.
¡ Vitaminler, suda ve yağda çözünen vitaminler olmak üzere iki grupta incelenirler.
Yağda çözünen vitaminler: (A, D, E, K)
¡ Fazlası karaciğerde depolanır. Bu nedenle eksiklik belirtileri geç görülür.
¡ Aşırı miktarda alınmaları, zehirlenmeye neden olabilir.
Suda çözünen vitaminler: (B ve C)
¡ Fazlası depo edilemediğinden idrarla atılır. Bu nedenle günlük olarak alınmalıdırlar.
¡ Vücutta depolanmadığı için eksiklik belirtileri çabuk ortaya çıkar.
47
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
Tepkime h›z›
¡ Enzim etkinliğini azaltan ya da durduran maddelere “inhibitör” adı verilir. Siyanür, kurşun ve civa gibi ağır metal iyonlar inhibitör maddelerdir.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
DERS NOTLARI
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
48
Mini Sınav
1.
Aşağıda enzimlerin takım halinde çalışmasının sonucu olarak
A, B ve C maddelerinin üretimi gösterilmiştir.
E1
Y
Enzimlerin genel özellikleriyle ilgili olarak verilen aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına
“Y” harfi yazınız.
A
E2
X
3.
E4
Z
E3
E5
1.
Enzimin sadece aktif bölgesi substrata bağlanır.
2.
Enzimler substrat ile kararlı bir bileşik oluşturduğun-
B
C
dan, ürünün yapısına katılırlar.
Bu şemayla ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına
“D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
3.
1. Bir enzim aynı substratı farklı ürünlere dönüştürebilir.
4.
Her hücrede tepkime çeşidi kadar enzim çeşidi bulunur.
Enzimler hücrede üretilir ve sadece hücre içinde çalışırlar.
2. X maddesinin C maddesine dönüşebilmesi için ortamda enzim1, enzim3 ve enzim5ʼin bulunması gerekir.
5.
Enzimler takım halinde çalışabilirler.
3. Enzim2 ve enzim3ʼün substratları aynı, ürünleri ise
farklıdır.
6.
Bir enzimin yapımından sorumlu genin mutasyona
4. Enzim4ʼün işlev yapamaması durumunda A maddesinin üretimi hızlanırken, C maddesinin üretimi yavaşlar.
7.
uğraması, ilgili enzimin sentezini engeller.
Enzimler aynı reaksiyon çeşidinde tekrar tekrar kullanılabilirler.
Takım halinde çalışan enzimlerin aktiviteleri kontrol
edilemez.
9.
Konsantrasyon
Enzim ve substrat arasında anahtar – kilit uyumu vardır.
I
10. Aktif enzimler substratın sonuna –jen eki getirilerek
adlandırılırlar.
III
II
IV
Zaman
Yukarıdaki grafikte, numaralandırılmış eğriler hücrede gerçekleşen kimyasal bir olay sırasında substrat, serbest enzim,
substrat–enzim kompleksi ve ürün konsantrasyonundaki değişimleri göstermektedir. Buna göre numaralandırılmış eğrileri uygun moleküller ile eşleştirilerek aşağıdaki boşluklara
yazınız.
4.
Bileşik enzimler protein ve yardımcı gruptan oluşurlar. Aşağıdaki şekilde bileşik bir enzimin yapısı gösterilmiştir.
Enzimin yapısına katılabilecek yardımcı grupları yazınız.
PROTE‹N
1. ……………………………
I. → ………………………………………………………
II. → ………………………………………………………
III. → ………………………………………………………
IV. → ………………………………………………………
2. ……………………………
Apoenzim
Yard›mc›
grup
Holoenzim
49
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
8.
5. Enzim3ʼün ürünü olan Z maddesi, enzim4 ve enzim5
için substrattır.
2.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12 1
2
10
3
9
4
8
7 6 5
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
7.
Tepkime h›z›
t1
t2
t3
t4
20 mL sindirim
enzimi
20 mL sindirim
enzimi
20 mL sindirim
enzimi
Zaman
Enzimatik bir tepkimenin zamana bağlı hız değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir. t1 – t2 ve t2 – t3 zaman aralıklarında
tepkime hızındaki değişime neden olabilecek etkenlerden ikisini aşağıdaki boşluklara yazınız.
200 gram
parça et
200 gram
kuflbaflı et
200 gram
kıyılmıfl et
I
II
III
Optimum şartların sağlandığı yukarıdaki üç tüpe aynı miktar
substrat ve aynı sindirim enzimleri eşit miktarda konuluyor.
Tüplerde oluşan amino asit miktarının zamana bağlı değişimini aşağıdaki grafiğe çiziniz.
t1 – t2 zaman aralığı:
1. ...................................................................................
2. ...................................................................................
Amino asit
miktarı
t2 – t3 zaman aralığı:
I. tüp
II. tüp
III. tüp
1. ...................................................................................
2. ...................................................................................
Zaman
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
6.
A.
B.
8.
Kuru kayısı
35°C
Çürüme yok
Taze kayısı
35°C
Çürüme var
Yukarıda verilen ortam şartlarında kuru kayısı ve taze kayısı
bir süre bekletiliyor. Sürenin sonunda kuru kayısıda çürüme
gerçekleşmezken, taze kayısıda çürüme olduğu gözleniyor.
Bu durumun nedenini açıklayınız.
...........................................................................................
Vitaminler, yağda çözünen (A, D, E, K) ve suda çözünen (B
ve C) vitaminler olmak üzere iki grupta incelenir. Bu gruplara
ait vitaminlerin üçer özelliğini aşağıda verilen boşluklara yazınız.
a) Suda çözünen vitaminler:
.........................................................................................
.........................................................................................
.........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
b) Yağda çözünen vitaminler:
...........................................................................................
.........................................................................................
...........................................................................................
.........................................................................................
...........................................................................................
.........................................................................................
50
Mini Sınav
3.
1.
Ara ürün
A
Substrat
Enzim 1
Son
ürün
Ara ürün
B
Enzim 2
Enzim 3
Enzimin etki ettiği maddeye “substrat” denir. Bir tepkimede
gerçekleşen enzim – substrat ilişkisi aşağıdaki şekillerde sırasıyla gösterilmiştir.
Buna göre, enzimin etki mekanizmasını numaralandırılmış
boşluklara yazarak, açıklayınız.
Son
ürün
Geri bildirim
Aktif
bölge
Substrat
Takım halinde çalışan enzimlere ait yukarıdaki şemayı kullanarak, tepkime hızının geri bildirim mekanizması ile nasıl denetlenebildiğini açıklayınız.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
2
10
3
9
4
8
7 6 5
1
Enzim
................................................................................................
2
................................................................................................
Enzim–substrat
kompleksi
................................................................................................
................................................................................................
Ürün
4
2.
Aşağıdaki tablonunun I. sütununda insanlarda vitamin eksikliği sonucu oluşan bazı hastalıklar verilmiştir. Bu hastalıkların hangi vitaminin eksikliği sonucunda ortaya çıktığını II.
sütuna örnekteki gibi yazınız.
I
a) Gece körlüğü
II
A vitamini
4.
! Koenzim
! Aktif
!
!
Provitamin
Bitki
!
!
Enzim
Hayvan
Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak vitaminler ile ilgili aşağıdaki metni tamamlayınız.
b) Raşitizm
.............................. ler ihtiyaç duydukları vitaminleri sentezlec) Kısırlık
yebilirler. ..............................lar ise vitamin ihtiyaçlarını yedikd) Kanın geç pıhtılaşması
leri besinlerden karşılarlar. Bazı vitaminler ..............................
e) Skorbit
olarak alınıp vücutta .............................. vitamine dönüştürü-
f) Beriberi
lür. Birçok vitamin .............................. olarak kullanıldığından,
g) Pellegra
vücuttaki vitamin eksikliğinde bazı ..............................ler görev
yapamaz.
51
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
3
................................................................................................
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
Aşağıda enzimlerin çalışmasını etkileyen faktörlerle ilgili bazı
bilgiler verilmiştir. Bu bilgilerden doğru olanların yanına “D”,
yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
1.
Ortamın pHʼındaki ani değişimler enzimlerin denatürasyonuna neden olabilir.
3.
Enzim miktarının sabit tutulduğu bir ortamda substrat
yoğunluğu arttıkça, reaksiyon hızı azalır.
4.
Substratın yüzey alanı arttıkça, enzim etkinliği de
artar.
5.
Enzimler su yoğunluğunun %15ʼin üstünde olduğu
ortamlarda görev yapamaz.
6.
Bütün enzimler asidik ortamda optimum aktivite gösterir.
Tepkime hızı
A)
Tepkime hızının, enzim
miktarı sabitken, sürekli
artan substrat deriflimine
ba€lı de€iflimi
Substrat
deriflimi
Tepkime hızı
B)
Siyanür, kurşun ve civa gibi ağır metal iyonları aktivatör maddelerdir.
9.
Enzim etkinliğini azaltan ya da durduran maddelere
“inhibitör” denir.
Tepkime hızının, sürekli
artan sıcaklık miktarına ba€lı
de€iflimi
Sıcaklık
Tepkime hızı
Enzimlerin etkinliğini artıran maddelere “aktivatör”
denir.
8.
Aşağıda enzimlerin çalışmasını etkileyen faktörlerle ilgili verilen değişkenlere göre tepkime hızı grafiklerini çiziniz.
Optimumdan düşük sıcaklıklarda enzimin etkinliği
azalır, fakat yapısı bozulmaz.
2.
7.
7.
C)
Tepkime hızının, substrat
miktarı yeterli iken sürekli
artan enzim deriflimine ba€lı
de€iflimi
Enzim
deriflimi
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
10. Belirli bir sıcaklığın üzerinde enzimlerin aktif bölgelerinin şekli kalıcı olarak bozulur.
11. Kalsiyum ve magnezyum gibi maddeler inhibitörlere
örnek olarak verilebilir.
12. Enzimler genelde 30–40°C arasında optimum etkinlik gösterir.
6.
Bir bilim insanı yaptığı çalışmalarda,
1. otçul hayvanların yediği otlarda sadece nişasta ve selüloz
polisakkaritlerinin bulunduğunu,
2. otçul hayvanların hücrelerinde ise polisakkarit olarak glikojenin bulunduğunu saptanmıştır.
Otçul hayvanların yedikleri otlarda bulunan selüloz ve nişasta
polisakkaritinin otçul hayvanların hücrelerinde bulunmamasının nedenlerini yazınız.
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
52
8.
Vitamin
X
Y
Çözündüğü madde
Su
Yağ
Depo edilebilme
Edilemez
Edilebilir
Eksikliğinde görülen
hastalık
Skorbit
Gece körlüğü
Yukarıdaki tabloda bazı özellikleri verilen X ve Y vitaminlerini
aşağıdaki boşluklara yazınız.
X→ ................................................................................
Y→ ................................................................................
Mini Sınav
A1 + B1
Kimyasal bir tepkimenin başlaması için gerekli olan minimum
enerji miktarına “aktivasyon enerjisi” denir. Bir tepkimenin enzimli ve enzimsiz ortamda gerçekleşmesi için gerekli olan aktivasyon enerjisi ile tepkime sırasında oluşan serbest enerji
alanları aşağıdaki grafikte karışık olarak numaralandırılmıştır.
A1 + A1
Bu alanları grafik üzerindeki numaralı boşluklara yazınız.
Aşağıdaki hidroliz tepkimelerinde X, Y ve Z disakkarit moleküllerini, 1, 2 ve 3 enzimleri, a ve b ise kofaktörleri göstermektedir.
I. X + H 2 O
II. Y + H 2 O
III. Z + H 2 O
1+a
2+b
3+b
3.
Tepkimeye girecek
moleküller
A1 + C1
Buna göre, aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”,
yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
I. ………………..........…........……
1. X molekülünde glikozit bağı bulunurken, A1 ve B1
moleküllerinde glikozit bağı bulunmaz.
II. ………………..........……...…
Enerji
1.
2. Bir kofaktör birden fazla enzimin yapısına katılabilir.
Substrat
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
10
3
9
4
8
7 6 5
III. ………………….……
Ürün
3. A1 molekülü fruktoz ya da galaktoz olabilir.
Tepkimenin ilerlemesi
4. Numaralandırılmış enzimlerin tersinir özelliği vardır.
5. Z molekülünün kütlesi A1 ve C1 moleküllerinin toplam
kütlesinden azdır.
4.
Eşit miktarda H2O2 içeren deney tüplerine, eşit miktardaki karaciğer parçaları aşağıda gösterildiği gibi ilave edilmiştir.
(Karaciğerdeki katalaz enzimi;
2.
Aşağıda bir enzimin etki mekanizmasında gerçekleşen bazı
olaylar karışık olarak verilmiştir. Bu olayları kutucuk numaralarını kullanarak sıralayınız.
Substrat ürüne
dönüflür.
Enzim – substrat
kompleksi oluflur.
1
2
H2 O2
katalaz
1
H2 O + O2
2
tepkimesini
katalizler)
Hafllanm›fl
karaci€er
Ezilmifl
karaci€er
Parça
karaci€er
H2O2
H2O2
H2O2
30°C
I
30°C
II
30°C
III
Bu deney düzeneği ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) Hangi deney tüplerinde oksijen çıkışı görülmez?
Substrat enzimin
aktif bölgesine
ba€lan›r.
Enzim ve substrat
çarp›fl›r.
3
Enzim
de€iflmeden
tepkimeden ç›kar
5
........................................................................................
b) Oksijen çıkışının en hızlı olduğu deney tüpünü yazıp nedenini açıklayınız.
........................................................................................
........................................................................................
........................................................................................
4
........................................................................................
c) Tepkimelerin tamamlanmasıyla, deney tüplerinde oluşan
oksijen miktarını karşılaştırınız.
........................................................................................
53
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
6. Numaralandırılmış tepkimeler hücre dışında gerçekleşemez.
Aşağıda enzimlerin takım halinde çalışmasının sonucu olarak
X maddesinin üretimi gösterilmiştir.
Gen1
Gen2
Enzim1
Enzim2
7.
Niflasta miktar›
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
Gen6
Enzim6
A
B
C
D
E
F
Enzim3
Enzim4
Gen3
Gen4
X
Zaman
Yukarıda bir hücredeki nişasta miktarının zamana bağlı değişim grafiği verilmiştir.
Buna göre bu hücredeki su, glikoz ve serbest enzim miktarının zamana bağlı değişim grafiklerini çiziniz.
Gen4ʼün mutasyona uğraması ile ortamda biriken maddeleri
(I) ve reaksiyonun devam etmesi için ortama eklenmesi gereken maddeleri (II) aşağıdaki boşluklara yazınız.
A)
B)
Su miktar›
II. ................................................................................
Vitaminlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına
“D”, yanlış olanların yanına “Y” harfi yazınız.
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
1.
İnorganik yapılı olmalarına rağmen, enerji kaynağı
olarak kullanılırlar.
2.
Vücuttaki vitamin eksikliğinde, bazı enzimler görev
yapamazlar.
3.
İnsanlarda provitamin –A, karaciğerde A vitaminine
dönüştürülüp kana verilir.
4.
İnsanlar D vitaminini güneş ışığından alırlar.
5.
K vitamini dişilerde yumurtalık, erkeklerde testis gelişiminde etkilidir.
6.
7.
Zaman
Zaman
C)
Serbest enzim
miktar›
6.
Glikoz miktar›
I. ................................................................................
Zaman
8.
Tüp no
Enzim miktarı
Substrat miktarı
Kalın bağırsağımızdaki bazı bakteriler B ve K vitaminlerini sentezlerler.
I
+ + + + +
+ + + + +
C vitamini, hava ya da ışıkla temas ettiğinde çabuk
bozulur.
II
+ + +
+
8.
Alyuvar üretimi, DNA sentezi ve hücre bölünmesi
için B12 vitamini gereklidir.
III
+ + + +
+ + +
9.
B ve C grubu vitaminlerin vücuttaki eksiklik belirtileri
geç ortaya çıkar.
IV
+ +
+ + + +
10. B vitamini görme olayında etkili olan maddelerin yapısına katılır.
11. A, D, E ve K vitaminlerinin aşırı miktarda alınmaları,
zehirlenmeye neden olabilir.
12. Vitaminler enzimlerin yardımcı kısmı olan koenzim
olarak görev yaparlar.
Yukarıdaki tabloda enzim ve substrat miktarı verilen deney
tüplerinde tepkimelerin tamamlanması sonucu oluşan ürün
miktarlarını (a) ve tepkimelerin tamamlanması ile tüplerde
bulunan enzim miktarlarını (b) çoktan aza doğru sıralayınız.
(Tepkimelerde kullanılan substrat ve enzim çeşitleri aynı olup,
deney tüpleri özdeş ortamlarda bekletilmektedir.)
a) .........................................................................................
b) .........................................................................................
54
Mini Sınav
1.
Kimyasal bir tepkimenin başlaması için gerekli olan minimum
enerji miktarına “aktivasyon enerjisi” adı verilir. Yüksek sıcaklıkta aktivasyon enerjisi çabuk aşılır ve reaksiyon hızlanır. Bu
yöntemin hücrelerde kullanılmamasının nedenini açıklayınız.
3.
Amilaz
Amilaz
Amilaz
................................................................................................
Bütün patates
..................................................................................................
I
Dilimlenmifl
patates
II
Rendelenmifl
patates
III
................................................................................................
.
................................................................................................
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
10
9
4
8
7 6 5
Yukarıdaki üç tüpe aynı anda ve aynı miktarda patates (I. tüpe
bütün, II. tüpe dilimlenmiş, III. tüpe rendelenmiş olarak) ve
amilaz enzimi konuluyor. Tepkimeler için optimum şartların
sağlandığı tüplerdeki substrat miktarı – zaman ve ürün miktarı – zaman değişimlerini aşağıdaki grafiklerde gösteriniz.
................................................................................................
(Amilaz, nişasta sindirici enzimdir.)
A) Substrat
B) Ürün
miktar›
2.
I. tüp
II. tüp
III. tüp
miktar›
1.
Basit enzimler, metabolik aktivite için yardımcı bir
Zaman
kısma gerek duymazlar.
2.
Bileşik enzimler, protein ve yardımcı kısımdan oluşur.
3.
Enzim aktivitesinde görev alan Fe+2, Mn+2 ve Zn+2
Zaman
vb. iyonlar organik kofaktörlerdir.
4.
Kofaktörler organik bir molekül ise koenzim adını alır.
5.
Bileşik enzimlerde apoenzim, etki edeceği maddeyi
belirler.
6.
Bir koenzim ya da kofaktör sadece bir apoenzimle çalışabilir.
7.
Hücrelerde bulunan apoenzim çeşidi, koenzim ya da
kofaktör çeşidinden fazladır.
8.
9.
Enzimlerin protein kısmı hücrenin ribozom organe-
4.
Enzimlerin etkinliğini artıran maddelere “aktivatör”, azaltan ya
da durduran maddelere “inhibitör” adı verilir. Bunlar kimyasal
bir madde ya da başka bir enzim olabilir. Aşağıda bazı aktivatör ve inhibitörler karışık olarak verilmiştir. Aktivatörlerin yanına (✔), inhibitörlerin yanına (7) işaretini koyunuz.
1. Kalsiyum (Ca)
2. Kurşun (Pb)
linde üretilir.
3. Civa (Hg)
Enzimler girdikleri her reaksiyondan yapıları bozula-
4. Magnezyum (Mg)
rak çıkarlar.
5. DDT
10. Enzimler aktivasyon enerjisini düşürerek, reaksiyon
hızını artırırlar.
6. Siyanür
55
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
Aşağıda enzimlerin yapısı ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Bu
bilgilerden doğru olanların yanına “D”, yanlış olanların yanına
“Y” harfi yazınız.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
Aşağıdaki tabloda mineral ve vitaminlere ait bazı özellikler karışık olarak verilmiştir. Özelliği içeren bileşiği “+” işareti ile,
özelliği içermeyen bileşiği “–”ʻ işareti ile tabloda gösteriniz.
7.
Vitaminler ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
a) Yağda ve suda çözünen vitaminler hangileridir?
.........................................................................................
BESİNLER
ÖZELLİKLER
MİNERALLER
.........................................................................................
VİTAMİNLER
1. Organik yapıda
olma
b) Fazlası depolanamayıp, idrarla atılan vitaminler hangileridir?
2. Enerji verme
........................................................................................
c) İnsanlarda besinlerle alınabildiği gibi kalın bağırsağımızda
yaşayan bazı bakterilerin de ürettiği vitaminler hangileridir?
3. Vücutta düzenleyici
olarak görev yapma
4. Hidroliz edilememe
.........................................................................................
5. Enzimlerin yapısına
katılma
8.
Sükroz
glikoz + fruktoz
Enzim
yokken
gerekli
aktivasyon
enerjisi
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
Enzimsiz
fiekil–1
6.
Enzim4
K
P
L
N
Enzim3
Enzim1
M
Sükroz
glikoz + fruktoz
Enzim varken
gerekli aktivasyon
enerjisi
Enzim2
Yukarıda bir dizi enzimatik reaksiyon verilmiştir. Bu şema ile ilgili aşağıdaki ifadelerden doğru olanların yanına “D”, yanlış
olanların yanına “Y” harfi yazınız.
Enzimli
fiekil–2
1. Enzim1ʼin substratları K ve P, ürünü ise Lʼdir.
Yukarıda verilen şekil –1ʼde sükroz molekülünün enzimsiz ortamdaki hidrolizi, şekil –2ʼde ise enzimli ortamdaki hidrolizi
gösterilmiştir.
2. Enzim2ʼin sentezinden sorumlu genin mutasyona uğraması, ilgili hücrede M maddesinin birikimine neden
olur.
Buna göre, sükroz molekülünün enzimsiz ve enzimli ortamdaki tepkime hızlarını karşılaştırarak, ulaştığınız sonucun nedenini açıklayınız.
3. Reaksiyonda görev yapan enzimler tersinir özellik gösterir.
................................................................................................
4. Ortamdaki P maddesinin tükenmesi durumunda N
maddesi üretilemez.
5. İlgili şema enzimlerin takım halinde çalışabileceğini
gösterir.
................................................................................................
...............................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
56
1.
Aşağıda bileşik bir enzimin kısımları gösterilmiştir.
4.
Aşağıdaki şemada enzim denetiminde gerçekleşen bir hidroliz olayı verilmiştir.
III
I
I+
I
I
II
I
IV
Koenzim
(Yardımcı kısım)
Apoenzim
(Asıl kısım)
Tepkimede III numaralı madde glikoz olduğuna göre,
diğer maddelerle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?
Apoenzime ait olan,
A) II numaralı madde sükroz ise, IV numaralı madde fruktozdur.
I. peptit bağı içerme,
II. organik yapılı olma,
III. canlı hücrelerde sentezlenme,
B) IV numaralı madde galaktoz ise, II numaralı madde laktozdur.
IV. etki edilecek substratı belirleme
C) I numaralı madde, hidroliz enzimidir.
özelliklerinden hangileri koenzim kısmı içinde doğrudur?
D) II numaralı madde glikozit, I numaralı madde ise peptit
bağı içerir.
A) I ve II
B) I ve IV
D) II ve IV
C) II ve III
E) IV numaralı madde sükroz ise, I numaralı madde fruktozdur.
E) III ve IV
5.
Bir canlıda,
III. mineral
Bir enzimin pasif yada aktif olduğu genellikle substratın
sonuna gelen ek ile ifade edilir. Enzimlerin adlandırılma
prensibine göre, aşağıdaki enzimlerden hangisinin pasif
olduğu söylenebilir?
A) Maltaz
B) Lipaz
D) Pepsinojen
moleküllerinden hangileri hem düzenleyici hem de enerji
verici olarak kullanılır?
A) Yalnız I
C) Peptidaz
B) Yalnız III
D) I ve III
E) II ve III
E) Amilaz
6.
Bir hücrede gerçekleşen enzimatik tepkimeler dizisi aşağıda
gösterilmiştir.
Enzim1
K
3.
C) I ve II
Pepsin ve üreaz gibi sindirim enzimleri sadece proteinden
meydana gelen basit enzimlerdir.
Enzim2
L
Enzim3
M
N
Tepkimelerde görev yapan enzim1, enzim2, ve enzim3ʼün,
I. substratları,
Basit enzimlerin aktiviteleri aşağıdaki faktörlerin hangisinden etkilenmez?
II. çalıştıkları pH dereceleri,
III. amino asit dizilimleri,
A) Ortam sıcaklığı
IV. çalışma sıcaklıkları
B) Koenzim miktarı
özelliklerinden hangileri aynı olabilir?
C) Ortam pHʼı
A) I ve II
D) İnhibitör maddeler
B) II ve III
D) I, II ve III
E) Substrat yoğunluğu
1) &
2) &
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
C) II ve IV
E) II, III ve IV
8) &
57
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
I. protein,
II. vitamin,
2.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 1
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Bir deney tüpüne optimum şartlarda sükroz, yeterli miktarda
su ve sükrozun sindirimini sağlayan sükraz enzimi konulmuştur.
10. İnsanlarda,
I. A,
II. C,
Bir süre sonra deney tüpünde,
III. D,
I. fruktoz,
IV. K
II. glikoz,
vitaminlerinden hangileri provitamin halde alınıp, vücut
hücrelerinde kullanılabilir hale dönüştürülür?
III. sükraz,
IV. galaktoz
A) I ve II
moleküllerinden hangilerine rastlanır?
A) I ve II
B) III ve IV
D) II, III ve IV
8.
B) I ve III
C) I ve IV
D) II ve III
E) III ve IV
C) I, II ve III
E) I, II, III ve IV
Vitaminlerle ilgili,
I. sindirime uğramadan hücre zarından geçebilme,
11. Bir hayvan hücresinde bir molekül laktaz enzimi bir saniyede
100.000 laktoz molekülünü parçalar. Buna karşın doğada
aynı miktarda laktoz, enzimsiz ortamda yüzyılda parçalanır.
II. enerji verici olarak kullanılmama,
III. kalın bağırsaktaki bakterilerce üretilme,
IV. fazla alındığında idrarla atılma
Bu bilgiye göre,
özelliklerinden C ve K vitaminlerine ait olanlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
I. Enzimler tekrar tekrar kullanılır.
II. Enzimler sadece hücre içinde etkinlik gösterebilir.
C vitamini
K vitamini
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
A)
I ve II
III ve IV
B)
I ve III
II ve IV
C)
I, II ve III
I, II ve IV
D)
I, II ve IV
I, II ve III
E)
I, II ve IV
I, II, III ve IV
9.
III. Enzimler reaksiyon hızını artıran biyolojik katalizörlerdir.
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
Tepkime hızı
12.
t1
I
II
III
– Nötr ya€
– Lipaz
– Su
– pH = 8,5
– (55°C)
– Nötr ya€
– Lipaz
– Su
– pH = 8,5
– (–10°C)
– Nötr ya€
– Lipaz
– Su
– pH = 8,5
– (36°C)
Zaman
t2
Bir hayvan hücresinde gerçekleşen enzimatik bir tepkimenin,
zamana bağlı hız değişimi yukarıdaki grafikte verilmiştir.
t2 zaman diliminde tepkime hızındaki değişimin nedeni,
I. substrat yüzeyinin artması,
Yukarıdaki üç farklı deney tüpüne eşit miktarlarda nötr
yağ molekülü ve lipaz enzimi konuluyor. Deney tüplerinin
hangilerinden bir süre sonra alınan süzüntüde yağ asitlerine rastlanamaz?
II. ortama inhibitör madde ilave edilmesi,
III. sıcaklığın optimum değerin üzerine çıkarılması
olaylarından hangileri olamaz?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
58
1) C
2) D
A) Yalnız I
C) I ve II
E) I, II ve III
3) B
4) E
B) Yalnız II
D) II ve III
5) A
6) C
7) C
8) D
9) A
C) I ve II
E) I, II ve III
10) B
11) C
12) C
1.
Çeşitli tepkimelerde görev alan enzimlerin,
4.
5 mL su
5 mL HCl
5 mL NaOH
I. sentezi,
II. substratı ile kompleks oluşturması,
III. substratını ürüne dönüştürmesi
olaylarından hangileri yalnız hücre içinde gerçekleşir?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
100 g
ezilmifl
karaci€er
+
50 ml H2O2
C) I ve III
E) I, II ve III
100 g
ezilmifl
karaci€er
+
50 ml H2O2
Sabit sıcaklıkta, içerisinde eşit miktarlarda H2O2 ve ezilmiş
karaciğer bulunan üç deney tüpüne ayrı ayrı 5ʼer ml damıtık
su, HCI ve NaOH maddeleri ekleniyor.
2.
AE
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 2
Bu deneyde, tüplerdeki reaksiyon hızı aşağıdakilerden
hangisine bağlı olarak değişir?
SE
(Enzimsiz)
A) Substrat yüzeyine
B) Ürün miktarına
C) Enzim miktarına
D) Deney tüplerinin hacmine
E) Ortamın pH değerine
AE
SE
(Enzimli)
5.
Buna göre,
I. Enzimler tepkimede oluşan serbest enerji miktarını değiştirmez.
I. protein sentezi,
II. glikojen sentezi,
II. Enzimli tepkimelerin aktivasyon enerjisi, enzimsiz tepkimelerin aktivasyon enerjisinden düşüktür.
III. yağ sentezi
olaylarından hangilerinde doğrudan kullanılır?
III. Enzimler hücrelerde takım halinde çalışırlar.
A) Yalnız I
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
3.
Otçul hayvanların sindirim sisteminde yaşayan bazı bakteriler tarafından sindirilen polisakkaritin monomerleri,
aynı canlının hücrelerinde,
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
C) I ve II
E) I, II ve III
E) I, II ve III
Vitaminlere ait olan aşağıdaki özelliklerden hangisi, vitaminlerin sindirim sisteminde değişime uğramamalarının
temel nedenidir?
6.
Bir enzimin hidrolizi sonucunda,
I. amino asit,
II. vitamin,
A) Enzimlerin yapısına katılma
III. mineral
B) Enerji kaynağı olarak kullanılamama
moleküllerinden hangileri kesin olarak açığa çıkar?
C) Hücre zarından geçebilecek yapıda olma
A) Yalnız I
D) Düzenleyici olarak görev yapma
D) II ve III
E) Bitki hücreleri tarafından sentezlenme
1) &
2) &
B) Yalnız II
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
C) I ve II
E) I, II ve III
8) &
59
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
Yukarıda bir tepkimenin enzimli ve enzimsiz ortamda gerçekleşmesi için gerekli olan aktivasyon enerjisi (AE) ile, tepkimede oluşan serbest enerjiyi (SE) gösteren grafikler
verilmiştir.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Hücre zarının fosfolipit tabakasından geçebilen X vitamini ile ilgili,
10. Aşağıdakilerden hangisi suda çözünen vitaminlerin eksikliği sonucu ortaya çıkan hastalıklardan biri değildir?
I. Fazlası karaciğerde depolanır.
A) Skorbit
II. Vücuttaki eksiklik belirtileri çabuk ortaya çıkar.
B) Raşitizm
D) Pellegra
III. Aşırı miktarda alınmaları zehirlenmeye neden olabilir.
C) Anemi
E) Beriberi
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
C) I ve II
11. Hidroliz olaylarının gerçekleştiği bir deney tüpünde sıcaklığın
belirli zaman aralıklarındaki değişimi aşağıdaki grafikte verilmiştir.
E) I, II ve III
S›cakl›k
90°C
50°C
8.
“Enzim ve substrat arasında anahtar – kilit uyumu vardır.” ifadesi enzimlere ait olan aşağıdaki özelliklerden hangisini
destekler?
36°C
20°C
A) Enzimler reaksiyonları çift yönlü gerçekleştirebilirler.
I
B) Her enzim belirli bir substratı etkiler.
II
III
IV
V
Zaman
Buna göre, I, II, III, ve IV numaralı zaman aralıklarında
deney tüpündeki ürün miktarının değişimi aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru verilmiştir?
C) Enzimler tekrar tekrar kullanılırlar.
D) Bazı enzimler hücre dışında da çalışabilir.
E) Enzimler, hücrelerde enerji tasarrufu sağlarlar.
A)
B)
Ürün miktar›
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
I
II
Ürün miktar›
III IV V
I
Zaman
C)
III
IV V
Zaman
IV V
Zaman
D)
Ürün miktar›
9.
II
Ürün miktar›
Substrat
Aktif bölge
Kompetitif
inhibitör
I
II
III IV V
I
Zaman
II
III
E)
Kompetitif–olmayan inhibitör
Ürün miktar›
Yukarıda enzimlerin inhibitör maddeler ve substratlarla olan
etkileşimleri şematize edilmiştir.
Buna göre, aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?
I
A) Bazı inhibitörler enzimin aktif merkezi ile yüzeysel uyum
sağlayabilir.
II
III IV V
Zaman
B) Substrat normal olarak enzimin aktif bölgesine bağlanır.
C) İnhibitör enzimin başka bir bölgesine bağlanıp, aktif bölgenin şeklini değiştirebilir.
D) İnhibitör maddeler substrata bağlandıkları bölgeye göre adlandırılır.
12. Aşağıdaki vitaminlerden hangisi kalsiyumun bağırsaklardan emiliminde görev aldığından dolayı kemik gelişimini
etkiler?
A) C vitamini
E) İnhibitör bulunan ortamda, enzim substrat kompleksi oluşumu engellenir.
60
1) A
2) C
3) C
4) E
5) B
6) A
B) A vitamini
D) K vitamini
7) D
8) B
9) D
10) B
C) E vitamini
E) D vitamini
11) A
12) E
1.
Bir tepkimenin enzimli ve enzimsiz ortamda gerçekleşmesi
için gerekli olan aktivasyon enerjisi (AE) ile, tepkime sırasında
oluşan serbest enerjiyi gösteren grafik aşağıda verilmiştir.
4.
Gen1
Gen2
Gen3
Enzim1
Enzim2
Enzim3
Enerji
Ön
madde
Enzimsiz AE
Enzimli AE
Glisin
Alanin
Triptofan
Yukarıda bir insanda gerçekleşen triptofan amino asitinin sentez basamakları gösterilmiştir.
Serbest enerji
Buna göre,
Tepkimenin
ilerlemesi
I. Gen2 mutasyona uğrarsa, ortamda glisin amino asiti birikir.
Buna göre,
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 3
II. Enzim1, enzim2 ve enzim3 takım halinde çalışmaktadır.
I. Enzimler tepkimede oluşan serbest enerji miktarını değiştirmez.
II. Enzimler tepkimede aktivasyon enerjisini düşürerek, harcanan enerji miktarını azaltır.
III. Enzimin kullanılması birim zamanda oluşan ürün miktarını değiştirmez.
III. Enzim3ʼün substratı, enzim2ʼnin ürünüdür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) I ve II
E) I, II ve III
ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
5.
B kab›
Nötr
ya€
+
Enzim
+
su
Protein
+
Enzim
+
su
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
2.
A kab›
– Enzimin etki ettiği maddedir.
– Enzimin etkisi ile ürüne dönüşür.
– Enzimin aktif bölgesine geçici olarak bağlanır.
Yukarıda özellikleri verilen molekül çeşidi ile ilgili olarak,
1.
I. Her enzim belirli bir tipine etki edebilir.
II. Hücrelerde takım halinde çalışırlar.
III. Yapılarında mutlaka peptit bağı bulundururlar.
2.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
36°C su
banyosu
Toplama kab›
3.
Yukarıdaki deney düzeneğinde A ve B kaplarındaki polimerlerin hidrolizi gerçekleştikten sonra 1.ve 2. musluklar aynı
anda açılıp, içindeki maddelerin toplama kabına karışması
sağlanıyor.
Hücre yenilenmesi ve kan hücrelerinin yapımı için gerekli olan
B9 vitamininin (folik asit) aktifleşmesini C vitamini sağlar. Her
iki vitaminin de fazlası idrarla atılır.
Buna göre,
Buna göre, toplama kabından alınan örnekle ilgili, olarak
aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılabilir?
I. C vitamini eksikliğinde vücuttaki yaralar geç iyileşir.
II. B9 ve C vitamini vücutta depo edilemez.
III. B9 ve C vitaminleri birbirlerine dönüşebilirler.
A) İçerdiği glikoz miktarı, gliserol miktarından fazladır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
C) Polimerler bakımından zengindir.
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) II ve III
E) I, II ve III
D) İçeriğinde enzim bulundurmaz.
1) &
2) &
3) &
B) İçeriğinde amino asit, gliserol ve yağ asiti bulunur.
E) Disakkarit karışımı içerir.
4) &
5) &
6) &
7) &
8) &
61
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
6.
Bir bitki hücresinde maltaz enziminin sentezi sırasında 381
molekül su açığa çıkmıştır.
9.
Lipaz
Lipaz
Lipaz
Buna göre, tepkime sırasında kullanılan amino asit sayısı kaçtır?
A) 379
B) 381
C) 383
D) 380
E) 382
Niflasta
Protein
1
Lipit
2
3
Yukarıdaki deney tüplerine belirtilen organik maddeler ile aynı
anda ve aynı miktarda lipaz enzimi konuluyor.
7.
Bir insanın günlük vitamin ihtiyacı ve dışarıdan aldığı vitamin
miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Vitamin
Bir süre sonra 1 ve 2 nolu tüpte reaksiyon olmadığı, 3 nolu
tüpte reaksiyon olduğu gözleniyor.
Buna göre,
I. Bir enzim belirli bir substrata etki edebilir.
Vücudun ihtiyacı Organizmanın aldığı
olan miktar (mg)
miktar (mg)
II. Enzimler sadece hücre içinde çalışabilirler.
B vitamini
100 mg
74 mg
C vitamini
120 mg
138 mg
III. İnhibitör maddelerin bulunduğu ortamda enzimler çalışamaz.
K vitamini
80 mg
70 mg
yorumlarından hangileri yapılabilir?
E vitamini
95 mg
100 mg
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
Tablodaki verilere göre bu insanın gün sonunda idrar analizi yapıldığında idrarında hangi vitaminlere rastlanır?
A) Yalnız C
B) K ve E
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
D) B, C ve E
C) B ve C
E) C, K ve E
10. Azotça fakir topraklarda yaşayan böcekçil bitkiler, azot (N) ihtiyaçlarını karşılamak için yakaladıkları böcekleri hücre dışına
salgıladıkları enzimlerle parçalar.
Enzimlerin aşağıdaki özelliklerinden hangisi böcekçil bitkilerin bu şekilde beslenmesine olanak sağlar?
A) Enzimlerin belirli bir substrata özgü olması
8.
X tripeptidi
P
N
R
Y tripeptidi
R
P
N
B) Enzimlerin eser miktarda bulunması
C) Enzimlerin çok hızlı çalışması
D) Enzimlerin hücre dışında etkinlik göstermesi
E) Enzimlerin substratın dış yüzeyine etki etmesi
Yukarıda bir insana ait, X ve Y tripeptitlerinin dehidrasyon
sentezinde kullanılan amino asitlerin sayısı, sırası ve çeşitleri
gösterilmiştir.
Buna göre, X ve Y tripeptitleri ile ilgili,
I. İçerdikleri amino asitlerin çeşitleri ve sayıları aynı, dizilimleri farklıdır.
11. Enzimlerin,
II. Yapılarında bulunan peptit bağı sayısı aynıdır.
I. peptit bağı içerme,
III. Sentezleri için şifre veren DNAʼnın nükleotit dizilimleri aynıdır.
II. enerji verici olarak kullanılmama,
III. yüksek sıcaklıkta bozulma
ifadelerinden hangileri doğrudur?
özelliklerinden hangileri vitaminler için de geçerlidir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
62
1) C
C) Yalnız III
A) Yalnız I
D) II ve III
E) I, II ve III
2) A
3) C
4) E
B) Yalnız II
5) B
6) E
7) A
8) D
9) A
C) I ve II
E) I, II ve III
10) D
11) D
1.
Aşağıdaki tabloda bazı vitamin çeşitlerinin eksikliklerinde ortaya çıkan hastalıklar gösterilmiştir.
Vitamin çeşidi
4.
G3
E3
Eksikliğinde oluşan hastalıklar
B1
Beriberi
C
Skorbit
G1
G2
E1
E2
B3
Pellegra
A
Gece körlüğü
B9
Anemi
M
L
K
L
G4
E4
R
E6
P
E5
Tabloda verilen vitaminlerden yoksun bir diyet ile beslenen bir insanda aşağıda verilen metabolizma aksaklıklarından hangisinin en son ortaya çıkması beklenir?
A) Anemi
B) Skorbit
C) Beriberi
D) Pellegra
G5
Yukarıdaki tepkime dizisinin gerçekleştiği bir hayvan hücresinde enzimlerin oluşumundan sorumlu genlerden hangilerinin mutasyona uğraması, o hücrede K maddesinden
R maddesinin üretimini engellemez?
E) Gece körlüğü
2.
G6
İnsanların besinlerle aldığı bitkisel ve hayvansal proteinlerin
hidrolizle monomerlerine kadar enzimatik olarak parçalanmaları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Enzim
Ürün
Protein
Pepsin
Polipeptit
Polipeptit
Tripsin
Peptit + Amino asit
Peptit
Erepsin
Amino asit
A) G1 ve G3
B) G4 ve G6
C) G1, G2 ve G3
D) G3, G5 ve G6
E) G4, G5 ve G6
5.
Buna göre,
I. Proteinlerin, monomerlerine kadar hidrolizini sağlayan enzimler takım halinde çalışır.
Çok hücreli canlılarda aşağıdaki sistemlerden hangisi “enzimler hücre dışında da görev yapar” hipotezini doğrular?
A) Solunum sistemi
B) Sindirim sistemi
C) Dolaşım sistemi
D) Kas sistemi
E) Boşaltım sistemi
II. Proteinlerin hidrolizi sonucunda oluşan en küçük organik
madde amino asittir.
III. İlgili enzimler ester bağlarının koparılmasını sağlar.
6.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
B) Yalnız II
D) I ve II
3.
C) Yalnız III
Aşağıda beş farklı tepkimeye ait substrat, enzim ve ürün çeşitleri verilmiştir.
Tepkime
no
E) I, II ve III
Substrat
Enzim
Ürün
1
Protein
Peptidaz
Amino asit
2
Trigliserit
Lipaz
Yağ asitleri + gliserol
II. ATP,
3
Maltoz
Maltaz
Glikoz + glikoz
III. glikoz,
4
Glikojen
Amilaz
Gliserol
5
Sükroz
Sükraz
Glikoz+ fruktoz
Tüm canlı hücreler,
I. enzim,
IV. amino asit
moleküllerinden hangilerini sentezlemek zorundadır?
A) I ve II
B) I ve III
D) II ve IV
Yapılan eşleştirmelerden hangisi doğru değildir?
C) II ve III
A) 1
E) III ve IV
1) &
2) &
3) &
4) &
5) &
B) 2
6) &
7) &
C) 3
8) &
D) 4
E) 5
63
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
Substrat
A) Yalnız I
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 4
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Enzimlerin yapısında bulanan organik monomerleri hücre
içinde sentezleyebilen bir canlı ile ilgili olarak aşağıdaki
ifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Fotoototrof bir canlıdır.
B) Işık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürür.
10. Üç ayrı deney tüpüne eşit miktarlarda ve aynı zaman diliminde
protein, su ve proteinleri monomerlerine kadar sindiren enzimler konuluyor. Belirli bir süre sonra tüplerde oluşan ürün
miktarlarındaki değişimin aşağıdaki grafikte belirtildiği gibi olduğu gözleniyor.
Ürün miktarı
C) İnorganik madde oksidasyonunu gerçekleştirir.
D) Enzimlerin yapısına katılacak olan mineralleri ortamdan
hazır alır.
1
3
2
E) Enzimin apoenzim kısmının sentezi için gerekli şifre çekirdek DNAʼsından alınır.
Zaman
Buna göre 1, 2 ve 3 nolu tüplerde,
I. ortam pHʼı,
II. substrat miktarı,
III. ortam sıcaklığı
IV. substrat yüzeyi
özelliklerinden hangileri farklı olabilir?
8.
G1
G2
E1
E2
G3
E3
B) III ve IV
D) I, III ve IV
T
C) I, II ve III
E) I, lI, III ve IV
Z
Y
X
A) I ve II
E4
V
Bölüm – 3 Enzimler ve Vitaminler
G4
Yukarıdaki enzimatik tepkimede V maddesinin üretiminin gereğinden fazla, T maddesinin üretiminin ise yetersiz olduğu
gözlenmiştir.
11.
I
II
III
Lipit
+
Lipaz
Lipit
+
Saf su
Lipit
+
Kaynatılıp–so€utulmufl
lipaz enzimi
Hücredeki bu sorun hangi maddenin hangi enzime bağlanarak, enzimi pasifleştirmesi durumunda giderilebilir?
A) V maddesi → E4
B) Y maddesi → E2
C) Z maddesi → E2
D) T maddesi → E3
E) X maddesi → E1
Yukarıda I, II ve III ile gösterilen deney kaplarına uygun koşullarda lipit, kongo kırmızısı ve yeterli miktarda su konulmuştur. Daha sonra I. deney kabına lipaz enzimi, II. deney
kabına saf su, III. deney kabına kaynatılıp soğutulmuş lipaz
enzimi eklenmiş ve bir süre beklenmiştir.
9.
Enzimlerle ilgili,
Bu süreçte oluşacak renk değişimleriyle ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?(Kongo kırmızısı asit ortamda mavi, bazik ortamda kırmızı renk verir.)
I. Apoenzim kısımları protein yapılıdır.
II. Biyolojik katalizör olarak adlandırılırlar.
A) Önce I. kapta, sonra II. kapta mavi renk oluşur.
III. İçerdikleri koenzimler inorganik yapılıdır.
B) Sadece I. kapta mavi renk oluşur.
ifadelerinden hangileri doğru değildir?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I ve III
64
1) E
C) III. kaptaki kırmızı renk bir süre maviye döner.
C) I ve II
D) Sadece II. kapta mavi renk oluşur.
E) II ve III
2) D
3) A
4) D
E) Üç kapta da mavi renk oluşur.
5) B
6) D
7) D
8) A
9) B
10) D
11) B
4
NÜKLEİK ASİTLER VE ATP
KONU ÖZETI
Nükleik asitlerin organizasyonu
NÜKLEİK ASİTLER
¡ Nükleik asitler karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N) ve fosfor (P) atomlarından oluşan büyük ve karmaşık yapılı organik moleküllerdir.
Organik baz + Pentoz = Nükleozit
Nükleozit + Fosforik asit = Nükleotit
¡ Nükleik asitler, tüm canlıların kalıtım birimi olmakla beraber hücre yönetiminden de sorumludurlar. Bu nedenle yönetici moleküller olarak da adlandırılırlar.
Çok sayıda nükleotit = Nükleik asit
Nükleik asit + Protein = Nükleoprotein
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
BÖLÜM
¡ Hücrelerde DNA ve RNA olmak üzere iki tip nükleik asit bulunur.
¡ Nükleik asitlerin yapı birimlerine nükleotit adı verilir. Bir nükleotidin yapısında
azotlu organik bir baz, beş karbonlu bir şeker ve bir fosfat grubu bulunur.
O
NH2
N
C
C
N
N
HC
C
C
HC
C
C
N
H
N
–
NH
Adenin
(A)
P
–
C
N
O
O
O
Glikozit
ba€ı
CH2
O
Pentoz
Azotlu baz
Fosfat grubu
NH2
Nükleozit
Guanin
(G)
Nükleotit
Pürin bazları
¡ Organik bazın glikozit bağı ile pentoza bağlanmasıyla nükleozit oluşur. Nükleozitin fosfoester bağı ile fosfat grubuna bağlanmasıyla oluşan yapıya ise nükleotit denir.
¡ Bir nükleotit üç kısımdan oluşur.
1.
NH2
N
C
O
C
Azotlu Organik Bazlar
O
HN
CH
C
C
CH
N
H
O
Sitozin (S)
N
H
C
CH3
CH
Timin (DNA’da) (T)
C
Pürin bazları
C
C
O
a.
¡ Adenin (A) ve Guanin (G) bazlarıdır. Çift halkalı bir iskelete sahiptirler. Hem
DNA, hem de RNAʼnın yapısına katılırlar.
O
HN
¡ Nükleotitlerin yapısında bulunan organik bazlar pürin ve pirimidin olmak üzere
iki çeşittir.
CH
N
H
Urasil (RNA’da) (U)
Pirimidin bazları
b.
Pirimidin Bazları
¡ Sitozin (S), Timin (T) ve Urasil (U) bazlarıdır. Tek halkalı bir iskelete sahiptirler. Sitozin hem DNA hem de RNAʼnın yapısına katılırken, timin sadece
DNAʼnın, urasil ise sadece RNAʼnın yapısına katılır.
65
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
N
H
Fosfoester
ba€ı
O
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
O
-O
O
-O
O
-O
O
-O
OH
P
O
H2C
O
P
O
H2C
O
P
O
H2C
O
P
O
H2C
2.
Hidrojen ba€ı
OH
O
T
A
O
CH2
O
O
G
S
O
O
S
G
A
CH2
O
OP
O
O
O
O
O
OP
O
O
OP
O
O
T
O
OH
I. zincir
CH2
CH2
O
OP
HO
O
II. zincir
DNA molekülü
Beş Karbonlu Şeker (Pentoz)
¡ Nükleotitlerin yapısına riboz ve deoksiriboz adı verilen beş karbonlu iki çeşit şekerden biri katılır. Deoksiriboz DNAʼnın, riboz ise RNAʼnın yapısına katılır.
3.
Fosforik Asit
¡ Nükleotitlerin yapısında üçüncü molekül olarak bulunan fosforik asit hem DNA
hem de RNAʼnın yapısına katılır.
1.
DNA (Deoksiribonükleik Asit)
¡ Yapısında adenin, guanin, sitozin, timin organik bazları, deoksiriboz şekeri ve
fosfat grubu bulunduran organik bir moleküldür.
¡ Prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot hücrelerin çekirdek, mitokondri ve
kloroplast organellerinde bulunur.
¡ İki zincirden oluşur. Zincirler arasında zayıf hidrojen bağları vardır.
¡ Watson ve Francis Crick 1953 yılında yaptıkları çalışmalar ile ikili sarmal yapıdaki DNA modelini ortaya çıkarmışlardır.
¡ Karşılıklı zincirlerinden adenin bazı, timin bazı ile guanin bazı, sitozin bazı ile eşleşir.
¡ Adenin ve timin bazları arasında iki hidrojen bağı bulunurken, guanin ve sitozin
bazları arasında üç hidrojen bağı bulunur.
¡ Kendini eşleyebilir. Bu olaya replikasyon adı verilir.
¡ Hücre bölünmesi ve protein sentezini denetler.
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
DNA molekülüne ait bazı özellikler aşağıda verilmiştir:
¡ Nükleotit sayısı = Fosfat sayısı = Deoksiriboz sayısı = Baz sayısı
¡ A = T, G = S
¡
G∫S
A=T
2 H ba€ı
¡
3 H ba€ı
A+G= S+T, A+S = G+T
\ [
pürin
pirimidin
¡
A +T ! G +S
¡
A
G
=1
=1
T
S
2.
RNA (Ribonükleik Asit)
¡ Yapısında adenin, guanin, sitozin, urasil organik bazları, riboz şekeri ve fosfat
grubu bulunduran organik moleküllerdir.
¡ Prokaryot hücrelerin sitoplazma ve ribozomunda bulunur. Ökaryot hücrelerin;
çekirdek, ribozom, sitoplazma, mitokondri ve kloroplastlarında bulunur.
DNA'nın bilgisayarda çizilmiş üç boyutlu yapısı gösterilmiştir.
66
¡ Tek zincirdir. Bu nedenle A = U, G = S olma zorunluluğu yoktur.
¡ Yapı ve görevlerine göre mRNA, tRNA ve rRNA olmak üzere üçe ayrılır.
küçük
alt birim
¡ Protein sentezinde görev yaparlar.
¡ Tek zincir olduğundan zayıf hidrojen bağı içermezler (tRNA hariç).
Ökaryotik hücrelerde RNA çeşitleri, bulundukları kısımlar ve görevleri
RNA çefliti
büyük
alt birim
oluflma
sürecindeki
polipeptid
Bulundu€u k›s›m
Görevi
Mesajc› RNA (mRNA)
Çekirdekte üretilip
sitoplazmaya geçer.
DNA'daki genetik
flifreyi ribozoma tafl›r.
Tafl›y›c› RNA (tRNA)
Çekirdekte üretilip
sitoplazmaya geçer.
Sitoplazmadan ald›€›
amino asitleri mRNA'daki
bilgiye göre ribozoma tafl›r.
Ribozomal RNA (rRNA)
Çekirdekte üretilip
sitoplazmaya geçer.
Ribozomun yap›s›na kat›l›r.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
¡ Kendini eşleyemez. DNAʼnın tek zinciri üzerinden transkripsiyon ile sentezlenir.
mRNA
Ribozomun yapısı
¡ Adenin bazı, riboz şekeri ve üç fosfat grubundan oluşan organik bir moleküldür.
¡ Hücrelerin metabolik enerji kaynağıdır.
¡ Adenin bazı ve riboz şekerlerinin birleşmesiyle adenozin oluşur. Bu yapıya bir
fosfat grubunun bağlanması ile adenozin monofosfat (AMP), iki fosfat grubunun bağlanması ile adenozin di fosfat (ADP), üç fosfat grubunun bağlanması
ile adenozin tri fosfat (ATP) oluşur.
Adenin
Riboz
3 fosfat grubu
P
P
P
AMP
ADP
ATP
: Yüksek enerjili fosfat ba€lar›
67
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
ATP (Adenozin Trifosfat)
N
Üç fosfat grubu
O–
–O
P
O–
O
P
P
N
N
O–
O
N
A de n i n
O
O
¡ Canlılar dört farklı yöntemle ATP sentezleyebilir.
Adenozin
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
¡ Hücrede ADPʼye bir fosfat grubu eklenerek, ATP sentezlenmesi olayına fosforilasyon denir.
NH2
Ri bo z
O
O
1.
Substrat düzeyinde fosforilasyon (fermantasyon ve oksijenli solunum)
2.
Oksidatif fosforilasyon (oksijenli solunum)
3.
Fotofosforilasyon (fotosentez)
4.
Kemofosforilasyon (kemosentez)
O
OH
OH
ATPʼnin açık formülü
¡ ATP molekülü hücre zarından geçemez.
¡ ATP molekülünün üretildiği reaksiyonlara fosforilasyon, harcandığı reaksiyonlara ise defosforilasyon denir. Fosforilasyon ve defosforilasyon olayları tüm
canlılarda ortaktır.
Endergonik: Enerjinin harcandığı reaksiyonlardır.
Ekzergonik: Enerjinin açığa çıktığı reaksiyonlardır.
Ekzergonik
Endergonik
Enerjinin a盀a
ç›kt›€› olaylar
Enerjinin harcand›€›
olaylar
ATP
• Oksijensiz solunum
• Oksijenli solunum
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
Enerji
Enerji
• Biyosentez reaksiyonlar›
• Sinirsel iletim
• Aktif tafl›ma
ADP +Pi
Tepkimeye
giren madde
ÇIKAN
enerji
miktar›
Ürünler
Tepkimenin ilerleyifli
Ekzergonik tepkimelerde enerji salınır.
68
Moleküllerin potansiyel enerjisi
Moleküllerin potansiyel enerjisi
ATP’nin tüketimi ve
üretimi
Ürünler
Tepkimeye
giren madde
G‹REN
enerji
miktar›
Tepkimenin ilerleyifli
Endergonik tepkimelerde enerji harcanır.
Mini Sınav
1.
Aşağıda DNA molekülünün yapıtaşı olan bir nükleotitin genel
yapısı şematize edilmiştir. Şemada gösterilen numaralı kısımların isimlerini yazınız.
3.
DNA molekülü
O
–
O
P
Aşağıda nükleik asitlere ait bazı genel özellikler verilmiştir. Bu
özelliklerden doğru olanların yanındaki kutucuğa “D”, yanlış
olanların yanındaki kutucuğa “Y” harfi yazınız.
Nükleik asitler C, H, O, N ve P atomlarından oluşur.
2.
Bir nükleotitin yapısında azotlu organik baz, beş karbonlu şeker ve fosfat bulunur.
3.
Organik bazın peptit bağı ile pentoza bağlanmasıyla
nükleozit oluşur.
4.
Adenin ve guanin çift halkalı pürin bazlarını oluşturur.
5.
Urasil bazı hem DNAʼnın hem RNAʼnın yapısına katılır.
6.
Deoksiriboz DNAʼnın, riboz ise RNAʼnın yapısına katılır.
7.
Sitozin, timin ve urasil tek halkalı pirimidin bazlarını
oluşturur.
8.
Nükleotitler içerdiği fosforik asit (H3PO4) grubuna
göre adlandırılır.
9.
Nükleik asitler, prokaryot canlıların çekirdeğinde bulunur.
O
O
CH2
–
O
Azotlu organik
baz
I
II
III
IV
I. ...........................................................................................
II. ...........................................................................................
III. ...........................................................................................
IV. ...........................................................................................
2.
I
II
III
Adenin
Riboz
Timin
Guanin
V
VI
VII
VIII
Urasil
Fosfat
Deoksiriboz
Sitozin
Yukarıda nükleik asitlerin yapısına katılan moleküller numaralandırılarak verilmiştir. Bazı molekülleri birden fazla kullanabilmek şartı ile birbirinden farklı dörder tane DNA ve RNA
nükleotiti oluşturunuz.
DNA
10. Çok sayıda nükleotitin bir araya gelmesinden nükleik
asitler oluşur.
IV
RNA
1.
................................
................................
2.
................................
................................
3.
................................
................................
4.
................................
................................
4.
Aşağıdaki şemada nükleik asitlere ait organizasyon dereceleri küçükten büyüğe doğru sıralanmıştır. Bu şemada verilen
anahtar kelimelerden yararlanarak boş olan kutuları uygun şekilde doldurunuz.
Pentoz
a: ………………
b: ……………………
c: ………………………………
d: ………………………………………
Nükleoprotein
e: ……………………………………………
69
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
1.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12 1
2
10
3
9
4
8
7 6 5
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
Aşağıda nükleotitlerin yapısında bulunan pürin ve pirimidin
bazlarına ait bazı özellikler verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
ri
Pü
n ba
z la r ›
P i r im i d i n b a
z la
7.
Bir bitkiye ait aşağıdaki hücresel yapılardan DNA içerenlerinin yanındaki kutucuğa (4), içermeyenlerin yanındaki kutucuğa (X) işaretini koyunuz.
1. Mitokondri
r›
2. Ribozom
3. Çekirdek
4. Kloroplast
1. Çift halkalı bir iskelete sahiptirler.
5. Sitoplazma
2. Adenin (A) ve Guanin (G) bazlarından oluşurlar.
6. Golgi cisimciği
3. Organik yapılı moleküllerdir.
4. Sitozin (S), Timin (T) ve Urasil (U) bazlarından oluşurlar.
5. Tek halkalı bir iskelete sahiptirler.
8.
6. Nükleotitlerin yapısında bulunurlar.
!
Hidrojen
!
DNA
!
Guanin
!
Timin
! Prokaryot
!
Fosfodiester
!
Ökaryot
!
!
Adenin
Sitozin
Tabloda verilen anahtar kelimeleri kullanarak aşağıdaki metni
tamamlayınız.
6.
.................... molekülü .................... hücrelerin sitoplazma-
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
Aşağıda DNA molekülünün bir bölümü verilmiştir. Bu DNA
bölümünde ikili ve üçlü hidrojen bağlarını şekil üzerinde göstererek, toplam hidrojen bağı sayısını yazınız.
sında, .................... hücrelerin çekirdek, mitokondri ve kloroplast organellerinde bulunur. İki polinükleotit zincirinden
T
A
G
S
S
G
oluşan bu molekülün zincirleri arasında zayıf ....................
bağları bulunur. Bu bağlar karşılıklı zincirlerde yer alan
.................... ile .................... bazı arasında ikili, ....................
ile .................... bazı arasında üçlü olarak bulunur. Alt alta
A
gelen nükleotit zincirleri ise birbirlerine .................... bağı ile
T
bağlanır.
G
S
9.
A
ATP molekülünün yapısında üç fosfat grubu ve iki tane yüksek enerjili fosfat bağı bulunur. Hidroliz olayı sonucu bu fosfat
T
bağlarının kopması ile oluşan molekülleri, aşağıdaki reaksiyonlarda gösterilen uygun kutucuklara yazınız.
1. zincir
2. zincir
⇒
+ H2O
+ Pi + Enerji
⇒
+ H2O
+ Pi + Enerji
..............................................................................................
70
Mini Sınav
1.
2.
O
OH
P
-O
O
H2C
Hidrojen ba€ı
OH
O
T
Molekül
A
O
O
P
-O
O
H2C
O
-O
O
P
O
H2C
O
O
G
S
O
CH2
Özellik
O
OP
O
O
Nükleotit çeşidi
O
S
G
O
A
T
O
OH
Zincir sayısı
O
OP
O
Görevi
CH2
HO
I. zincir
RNA
Pentoz çeşidi
O
OP
O
CH2
O
O
DNA
CH2
O
O
O
P
-O
O
H2C
Aşağıdaki tabloda DNA ve RNA moleküllerinin bazı özellikleri
karşılaştırılmıştır. Boşluklara uygun ifadeleri yazınız.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
2
10
3
9
4
8
7 6 5
Replikasyon
O
OP
O
II. zincir
DNA molekülü
a) DNA molekülünde iki zincirin bir arada kalması sağlayan
yapılar hangileridir? Açıklayınız.
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
Aşağıda DNA ve RNA nükleotitlerine ait bazı özellikler verilmiştir. Verilen özelliklerden DNA molekülüne ait olanların yanındaki kutucuğa (4), RNA molekülüne ait olanların
yanındaki kutucuğa (X), her iki molekülde ortak olan özelliklerin yanındaki kutucuğa (α) işaretini koyunuz.
1. Adenin ve timin bazları arasında iki hidrojen bağı bulunurken, guanin ve sitozin bazları arasında üç hidrojen bağı bulunur.
2. Yapısında adenin, guanin, sitozin ve urasil bazlarını
bulundurur.
3. Nükleotit sayısı = Fosfat sayısı = Şeker sayısıʼdır.
4. Ökaryot hücrelerin çekirdek, mitokondri ve kloroplast
b) DNA molekülünde bulunan nükleotit, fosfat, şeker ve baz
sayılarını karşılaştırınız.
organellerinde bulunur.
5. Hücre bölünmesi öncesinde kendini eşler.
............................................................................................
6. Pürin bazlarının sayısı pirimidin bazlarının sayısına
eşittir.
...........................................................................................
7. Protein sentezinin gerçekleştiği organel olan ribozo...........................................................................................
mun yapısına katılır.
8. Üretimi sırasında yapısında meydana gelen bir hatanın
kalıtsal olma ihtimali vardır.
71
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
3.
Yukarıdaki gösterilen Watson – Crick DNA modeline ait şema
ile ilgili olarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
4.
Bir DNA molekülüne ait aşağıdaki oranları yazınız.
1.
Deoksiriboz say›s›
= .........................................
Fosfat say›s›
2.
Pirimidin say›s›
= ..................................
Toplam nükleotit say›s›
3.
Fosfat say›s›
= ..............................................
Pürin say›sı
4.
A
= ...............,
T
5.
Pürin say›s›
= ...................................
Pirimidin say›s›
7.
Aşağıda ATP molekülünün yapısı şematize edilmiştir. Bu molekül ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden doğru olanların yanındaki kutucuğa (4), yanlış olanların yanındaki kutucuğa (7)
işaretini koyunuz.
I
G
= .....................
C
P
P
P
III
II
1. I ile gösterilen kısım çift halkalı adenin bazıdır.
5.
2. II ile gösterilen kısım glikoz şekeridir.
Aşağıda RNA çeşitleri A sütununda, RNA çeşitlerinin görevleri ise B sütununda verilmiştir. Verilen görevleri ilgili RNA
çeşidi ile eşleştirerek doğru numarayı RNA çeşidinin yanındaki kutucuk içine yazınız.
3. III ile gösterilen fosfat grupları arasında iki tane yüksek
enerjili fosfat bağı bulunur.
4. I ve II nolu kısım birleşerek adenozin molekülünü oluşturur.
A
B
5. I, II ve III nolu kısımlar birarada iken, hücre zarından
Mesajc› RNA (mRNA)
a.
geçemezler.
I. Ribozomun yap›s›na kat›l›r.
6. I ve II nolu moleküller birbirlerine glikozit bağı ile bağlanırlar.
Tafl›y›c› RNA (tRNA)
7. II ve III nolu moleküller birbirlerine peptit bağı ile bağ-
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
lanırlar.
II. DNA’daki genetik flifreyi
ribozoma tafl›r.
b.
8.
Ribozomal RNA (rRNA)
c.
Aşağıda DNA, RNA ve ATP moleküllerine ait bazı özellikler
verilmiştir. Venn diyagramı üzerinde bu özellikleri karşılaştırınız.
III. Sitoplazmadan ald›€› amino
asitleri genetik flifreye göre
ribozoma tafl›r.
DNA
6.
ATP molekülünün üretildiği reaksiyonlara “fosforilasyon” denir.
Canlılarda dört farklı fosforilasyon yöntemi vardır. Bu yöntemleri aşağıdaki numaralandırılmış boşluklara yazınız.
1. .....................................................................................
2. .....................................................................................
3. .....................................................................................
4. .....................................................................................
72
RNA
ATP
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Adenin bazı içerir.
Çift sarmal yapılıdır.
Yüksek enerjili iki tane fosfat bağı içerir.
Riboz şekeri içerir.
Canlıya özgü genetik bilgiyi taşır.
Kendini eşleyemez.
Yapısında glikozit bağı vardır.
Ribozomun yapısına katılır.
Yapısında fosfodiester bağı bulunur.
Mini Sınav
1.
Aşağıda tabloda nükleotit yapılı üç farklı molekülün bazı özellikleri verilmiştir. I, II, III ve IV ile gösterilen boşluklara uygun
ifadeleri yazınız.
Organik molekül
Pentoz şekeri
3.
İçerdiği organik
bazlar
I: ...................
Riboz
A
DNA
II: ................
A, G, S, T
III: ..................
Riboz
IV: ............
!
Replikasyon
!
Fosfoester
!
Pirimidin
!
Pürin
!
Hidrojen
!
Glikozit
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri tabloda verilen kavramları kullanarak tamamlayınız.
1. DNA
ve
RNAʼda bulunan tek halkalı baz grubuna
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
11 12
10
3
9
4
8
7 6 5
................... bazları denir.
2. Nükleozitin .................... bağı ile fosfat grubuna bağlanmasıyla nükleotit oluşur.
3. DNAʼnın kendini eşlemesi olayına .................... denir.
4. DNA zincirlerini birarada tutan zayıf bağlara ....................
bağı denir.
5. Çift halkalı .................... bazları adenin (A) ve Guanin
Aşağıda RNA molekülü ile ilgili olarak bazı bilgiler verilmiştir.
Doğru bilginin yanındaki kutucuğa (4), yanlış bilginin yanındaki kutucuğa (X) işaretini koyunuz.
(G)ʼdir.
6. Nükleozit oluşumunda organik bazın pentoza bağlanma-
1. RNA molekülünün yapısında riboz şekeri, fosfat grubu
ve organik bazlar bulunur.
sını sağlayan bağa .................... bağı adı verilir.
2. RNA molekülü çok sayıda nükleotitin birleşmesiyle
oluşur.
3. RNAʼda A = U, G = C olma zorunluluğu vardır.
4. Nükleotitler birbirlerine fosfodiester bağlarıyla bağlanarak polinükleotit zincirini oluşturur.
5. Molekül tek zincirden oluştuğundan zayıf hidrojen
bağı içermez (tRNA hariç).
4.
!
200 adenin bazı
!
340 sitozin bazı
6. Hücre bölünmesi öncesinde kendini eşleyebilir.
!
320 timin bazı
!
1250 deoksiriboz şekeri
7. RNA molekülü, prokaryot hücrelerde çekirdekte üretilip, sitoplazmaya geçer.
!
280 guanin bazı
!
960 fosfat
8. RNA molekülleri protein sentezini yürüten nükleik asitlerdir.
Yukarıdaki moleküllerin bulunduğu ve tüm koşulların uygun
olduğu bir deney ortamında üretilecek olan DNA molekülünün içerebileceği maksimum nükleotit sayısını yazınız.
9. Bir RNA molekülündeki pürin bazlarının toplam sayısı
pirimidin bazlarının toplam sayısına eşittir.
...............................................................................................
10. Ökaryot hücrelerin çekirdek, mitokondri ve kloroplast
yapılarında sentezleri gerçekleşebilir.
...............................................................................................
73
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
2.
ATP molekülü ile hücrenin endergonik ve ekzergonik reaksiyonları arasında enerji transferi sağlanır. Aşağıda şematize
edilen endergonik ve ekzergonik reaksiyonları karşılaştırarak,
reaksiyonlara uygun metabolik örnekler yazınız.
7.
Aşağıdaki DNA molekülüne ait bir zincirin nükleotit dizilimi verilmiştir.
T A C
G A T
C T G
A A T
A T G
Endergonik tepkime
Moleküllerin potansiyel enerjisi
Ekzergonik tepkime
Moleküllerin potansiyel enerjisi
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
5.
X
ÇIKAN
enerji
miktar›
Y
Buna göre DNA molekülünün ikinci zincirinin nükleotit dizilimini yazınız.
Y
G‹REN
enerji
miktar›
X
Tepkimenin ilerleyifli
Tepkimenin ilerleyifli
(X: Substrat; Y: Ürün)
Ekzergonik
tepkime
Endergonik
tepkime
• …………………………
• …………………………
…………………………
…………………………
…………………………
…………………………
• …………………………
• …………………………
…………………………
…………………………
8.
A
C T C
T G A
G
C T C
G
G
G T
Yukarıda hasar görmüş bir DNA molekülü verilmiştir. Bu
DNA molekülünün onarılabilmesi için gerekli olan nükleotit
sayılarını yazınız.
• Adenin nükleotidi → ................
• Timin nükleotidi → ................
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
• Guanin nükleotidi → ................
• Sitozin nükleotidi → ................
6.
Aşağıdaki DNA ve RNA moleküllerinin yapısında bulunan
bazı nükleotitler şematize edilmiştir. Bu nükleotitleri içerdikleri
organik baz ve şeker grubuna göre örnekteki gibi adlandırınız.
1.
2.
A
D
T
P
P
9.
Adenin deoksiribonükleotit
3.
a) Tek zincirinde bulunan fosfat sayısı kaçtır?
4.
G
Nükleotit sayısı 8n, guanin sayısı n olan bir DNA molekülü
ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.
.....................................................................
R
U
P
P
b) Sahip olduğu pürin nükleotitlerinin sayısı kaçtır?
.....................................................................
5.
6.
c) Sahip olduğu deoksiriboz şekeri sayısı kaçtır?
C
D
74
P
A
R
P
....................................................................
1.
Ökaryot bir hücreden izole edilen bir DNA molekülünün,
4.
I. deoksiriboz,
Aşağıda DNA molekülünün yapıtaşı olan bir nükleotit şematize edilmiştir.
II. hidrojen bağı,
X
III. adenin nükleotiti
sayıları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde
doğru olarak verilmiştir?
A) I > II > III
B) II > I > III
D) I > III > II
2.
Bu nükleotiti oluşturan X, Y ve Z ile gösterilen kısımlar
aşağıdakilerin hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
C) II > III > I
X
E) III > II > I
Y
Z
A) Adenin
Riboz
Fosforik asit
B) Fosforik asit
Riboz
Timin
C) Adenin
Deoksiriboz
Fosforik asit
D) Adenin
Deoksiriboz
Amino asit
E) Timin
Riboz
Fosforik asit
DNA molekülünde adenin ve timin bazları arasında iki hidrojen bağı bulunurken, guanin ve sitozin bazları arasında üç hidrojen bağı bulunur.
Toplam hidrojen bağı sayıları eşit olan iki DNA molekülü
ile ilgili,
5.
I. Nükleotit sayıları eşittir.
III. hidrojen
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
B) Yalnız II
D) I ve III
bağlarından hangileri DNA molekülünde ve tüm RNA
çeşitlerinde ortak olarak bulunur?
C) I ve II
E) II ve III
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) II ve III
6.
Bir bitki hücresinde,
C) I ve II
E) I, II ve III
Ökaryot bir hücreye ait DNA molekülünün bir gen bölümündeki pürin bazlarının toplam sayısı bilinmektedir.
Buna göre ilgili gende,
I. nişasta hidrolizi,
II. protein sentezi,
I. toplam zayıf hidrojen bağı sayısı,
III. substratın aktifleştirilmesi
II. toplam nükleotit sayısı,
III. toplam pirimidin bazı sayısı
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi sırasında ATP
tüketimi meydana gelir?
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
A) Yalnız I
A) Yalnız I
D) II ve III
B) I ve II
C) I ve III
E) I, II ve III
1) &
2) &
B) I ve II
D) II ve III
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
8) &
C) I ve III
E) I, II ve III
75
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
II. glikozit,
III. Nükleotit çeşitleri aynıdır.
A) Yalnız I
Nükleik asitlerin yapısında bulunan,
I. fosfodiester,
II. Pürin bazıları sayısı, pirimidin bazları sayısına eşittir.
3.
Z
Y
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 1
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
DNA ve RNA molekülleri ile ilgili,
11. DNAʼnın yapısında aşağıdaki moleküllerden hangisi bulunmaz?
I. pürin ve pirimidin grubu organik baz içerme,
II. tüm canlı hücrelerde çekirdekte bulunma,
A) Timin
B) Fosforik asit
III. kendini eşleyebilme
C) Urasil
D) Deoksiriboz
C) Guanin
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
C) I ve III
E) I, II ve III
12. Ribonükleotitlerin yapısına katılan,
I. adenin bazı,
II. riboz şekeri,
8.
Bir nükleotiti oluşturan,
III. urasil bazı,
I. organik baz,
IV. fosforik asit
II. şeker,
III. fosforik asit
moleküllerinden hangileri deoksiribonükleotitlerin yapısına da katılabilir?
gruplarının yapısında bulunan elementler aşağıdakilerin
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A) I ve II
I
II
A) C, H, O
C, H, O
P
B) C, H, O, N
C, H, O
H, O, P
C) C, H, N
C, H, O
H, P
D) C, H, O, N
C, H, O, N
C, H,O
E) C, H, O, P
C, H, O, P
C, H, O, P
B) I ve IV
D) II ve IV
C) II ve III
E) III ve IV
III
13. Aşağıda DNA molekülünün yapısına katılan iki nükleotit ve
bu nükleotitler arasında kurulan hidrojen bağları şematize edilmiştir.
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
P
P
2
1
9.
Aynı sayıda nükleotit içeren iki farklı DNA molekülündeki
guanin nükleotitlerinin sayısı farklı olduğuna göre, bu iki
DNA molekülünde aşağıdaki niceliklerden hangisinin
farklı olması beklenir?
A) Deoksiriboz sayısı
B) Hidrojen bağı sayısı
C) Glikozit bağı sayısı
D) Pürin bazı sayısı
3
Şemadaki numaralandırılmış yapılarla ilgili,
I. 1 nolu yapı deoksiriboz şekeridir.
II. 2 nolu yapı adenin, 3 nolu yapı timin organik bazı olabilir.
III. 3 nolu yapı guanin, 2 nolu yapı sitozin organik bazı olabilir.
E) Fosfodiester bağı sayısı
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I
B) I ve II
D) II ve III
10. DNA molekülünün yapı ve görevleri ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?
C) I ve III
E) I, II ve III
A) Adenin ve timin nükleotitlerinin toplamı, guanin ve sitozin
nükleotitlerinin toplamına eşittir.
B) Alt alta gelen iki nükleotit arasında zayıf hidrojen bağları
bulunur.
C) Pürin bazlarının sayısı, toplam nükleotit sayısının yarısına
eşittir.
14. Hücre içinde gerçekleşen aşağıdaki olaylardan hangisi
endergonik bir tepkimeye örnek olarak verilemez?
D) Protein sentezi sırasında kendini eşleyerek sayısını iki katına çıkarır.
E) Üçlü bağ yapan nükleotitlerin sayısı ikili bağ yapan nükleotitlerin iki katı kadardır.
76
1) B
2) E
3) D
4) C
5) C
6) D
7) A
A) Aktif taşıma
B) Replikasyon
C) Oksijenli solunum
D) Protein sentezi
E) Nişasta sentezi
8) B
9) B
10) C
11) C
12) B
13) B
14) C
1.
Aynı sayıda nükleotitden oluşan DNA ve RNA moleküllerindeki,
5.
X
Y
P
G
I. fosfat sayısı,
P
C
Z
II. adenin nükleotiti sayısı,
III. pentoz sayısı
P
P
niceliklerinden hangilerinin farklı olma ihtimali vardır?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
D) I ve III
A
T
C) I ve II
1. zincir
E) I, II ve III
2. zincir
DNA molekülü
2.
C T G
A C T
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 2
Watson – Crick DNA modeline ait yukarıdaki şemada X,
Y ve Z ile gösterilen kısımlara gelmesi gereken bağ çeşitleri aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?
C A G
I. zincir
X
II. zincir
A
G
T C
Yukarıda verilen DNA molekülündeki hataların düzeltilmesi için ortamda,
I. sitozin bazı,
II. riboz şekeri,
Y
Z
A) Hidrojen
Fosfodiester
Fosfoester
B) Glikozit
Hidrojen
Fosfodiester
C) Hidrojen
Glikozit
Fosfodiester
D) Fosfodiester
Glikozit
Hidrojen
E) Hidrojen
Fosfodiester
Glikozit
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
III. pürin bazları,
IV. urasil bazı
moleküllerinden hangilerinin bulunması gerekli değildir?
A) I ve II
B) II ve III
D) II ve IV
C) I ve III
E) II, III ve IV
6.
3.
RNA çeşitlerinin tümünde aşağıda verilen özelliklerden
hangisi ortak değildir?
Monomer say›s›
100
A) Protein sentezinde görev alma
B) Hidrojen bağı bulundurma
50
C) DNA tarafından sentezlenme
25
D) Riboz şekeri taşıma
E) Nükleotitleri arasında fosfodiester bağı içerme
4.
P
N
R
M
Organik baz çeflidi
DNA molekülünün yapısına katılan organik baz çeşitlerinin
sayısı yukarıdaki grafikte gösterilmiştir.
Protein sentezi sırasında,
I. mesajcı RNA,
Grafiğe göre aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?
II. taşıyıcı RNA,
A) P adenin, R sitozin bazı olabilir.
III. ribozomal RNA
B) R pirimidin bazı ise, N pirimidin bazı olamaz.
moleküllerinden hangileri görev yapar?
C) DNA molekülünün oluşumuna 150 pürin bazı katılmıştır.
A) Yalnız II
B) I ve II
D) M timin ise, P adenin olabilir.
C) I ve III
D) II ve III
E) DNA molekülünde 600 deoksiriboz şekeri bulunmaktadır.
E) I, II ve III
77
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Organik baz dizilişleri,
11. Hayvansal bir hücrede, nükleik asitlerin belirli bir zaman dilimindeki değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
I. AAGCCGGAC,
Nükleik asit miktar›
II. ATCCCGAAA,
RNA
III. CCGGUGAAU,
IV. AAAGCCCTA
DNA
şeklinde olan nükleotit zincirlerinden hangileri RNA molekülüne ait olabilir?
A) I ve III
B) II ve IV
D) I, II ve IV
Zaman
C) III ve IV
Bu zaman diliminde hücrenin sitoplazmasında bulunan
aşağıdaki nükleotitlerden hangisinin miktarı değişmez?
E) I, III ve IV
A) Guanin
8.
B) Timin
D) Sitozin
Bir hücrede bulunan,
C) Adenin
E) Urasil
– tRNA,
– rRNA,
– mRNA
çeşitleri için aşağıdaki özelliklerden hangisi ortaktır?
A) Çift sarmal yapıya sahip olma
B) DNA tarafından sentezlenme
C) Kendini eşleyebilme
D) Zayıf hidrojen bağı içerme
12. RNA moleküllerine ait,
E) Pürin bazı kadar pirimidin bazı bulundurma
I. ribozomun yapısına katılma,
II. hidrolizi sonucunda nükleotitlerine ayrılma,
III. tek polinükleotit zinciri halinde bulunma
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
9.
özelliklerinden hangileri DNA molekülü için de geçerlidir?
Her birindeki nükleotit sayısı 2200 olan üç DNA molekülünün organik baz oranları aşağıda belirtilmiştir.
I.
A) Yalnız I
A+T
=4
G+C
B) Yalnız II
D) II ve III
C) Yalnız III
E) I, II ve III
A+T
=3
II
G+C
III.
A+T
=1
G+C
Bu DNA moleküllerindeki hidrojen bağı sayısının çoktan
aza doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) I – II – III
B) II – I – III
D) III – II – I
C) I – III – II
E) III – I – II
13. Farklı türe ait X ve Y canlılarının diploit hücrelerindeki
DNA molekülleri karşılaştırıldığında,
I. nükleotit dizilimi,
10. Organik yapılı,
II. fosfat sayısı,
I. deoksiriboz,
III. nükleotit çeşidi,
II. ATP,
IV.
III. vitamin,
IV. mRNA
A+G
oran›
C+T
moleküllerinden hangileri hidrolize uğratılamaz?
nitelik ve niceliklerinden hangilerinin kesinlikle farklı olması beklenir?
A) I ve II
A) Yalnız I
B) I ve III
D) I, II ve III
78
1) A
C) II ve IV
E) I, III ve IV
2) D
3) B
4) E
5) C
B) I ve II
D) III ve IV
6) E
7) A
8) B
9) D
10) B
11) B
C) II ve IV
E) II, III ve IV
12) B
13) A
1.
Farklı hücrelere ait olan aşağıdaki kısımlardan hangisinde
nükleik asit bulunmaz?
4.
A
G
C
T
A) Sperm hücresinin mitokondrisi
T
G
G
T
G
A
C
A
T
B) Amip hücresinin çekirdeği
Yukarıda verilen DNA molekülündeki hataların düzeltilmesi için gerekli olan A, G, C ve T nükleotitlerin miktarı
aşağıdaki grafiklerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?
C) Bakteri hücresinin sitoplazması
D) İnsan hücresinin golgi cisimciği
E) Mantar hücresinin ribozomu
A) Miktar
2.
DNA molekülünün bir zincirindeki fosfat sayısının “k” olduğu
bilinmektedir.
3
3
2
2
1
1
A
C)
Buna göre DNA molekülündeki,
I. hidrojen bağı,
II. nükleotit,
III. pürin bazları
B) Miktar
G
C
T
A
D)
Miktar
3
3
2
2
1
1
A
sayıları aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
G
C
T
G
C
T
C
T
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 3
Miktar
A
G
E) Miktar
3
I
III
2
A) Hesaplanamaz
2k
k/2
B) 8k
3k
Hesaplanamaz
C) Hesaplanamaz
2k
k
D) 6k
k
2k
E) 6k
2k
Hesaplanamaz
• Oksijensiz solunum
• Oksijenli solunum
A
5.
• Biyosentez reaksiyonlar›
• Sinirsel iletim
• Aktif tafl›ma
Enerji
Enerji
ATP
1
6.
ADP +Pi
G
C
T
Nükleik asitlerde bulunabilecek toplam organik baz çeşidi sayısı (I) ve toplam nükleotit çeşidi sayısı (II) aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
I
II
A)
4
5
B)
4
4
C)
5
4
D)
5
8
E)
4
8
RNA molekülü ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi
doğru değildir?
A) Organik bazları adenin, guanin, sitozin ve urasildir.
B) Bir canlının tüm diploit hücrelerinde miktarı sabittir.
Yukarıdaki şemada verilen bilgilerin tamamı aşağıdaki
kavramların hangisini kapsar?
C) Prokaryot hücrelerin sitoplazmasında, ökaryot hücrelerin
çekirdeğinde üretilir.
A) Anabolizma
D) Mitokondri, kloroplast ve ribozom organellerinde bulunur.
B) Metabolizma
D) Solunum
C) Boşaltım
E) DNA molekülünün bir ipliği üzerinden sentezlenir.
E) Katabolizma
1) &
2) &
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
8) &
79
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
3.
II
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
7.
Nükleik asitlerin yapısında aşağıdaki elementlerden hangisi bulunmaz?
A) Karbon
B) Azot
C) Hidrojen
D) Oksijen
12. Aşağıdaki metabolik aktivitelerden hangisi ekzergonik
tepkimelere örnek olarak verilebilir?
E) Kalsiyum
A) Aktif taşıma
B) Mitoz bölünme
C) Oksijenli solunum
D) Glikojen sentezi
E) Protein sindirimi
8.
ATP molekülü ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi doğru
değildir?
A) Üç tane fosfat grubu içerir.
B) Beş karbonlu şeker olarak riboz içerir.
13. Bitkisel bir hücrede, nükleik asitlerin belirli bir zaman dilimin-
C) Yapısındaki fosfatın koparıldığı reaksiyonlara defosforilasyon denir.
deki değişimi aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
RNA
DNA
Nükleik asit miktar›
D) Tüm dehidrasyon ve hidroliz reaksiyonları sırasında tüketilir.
E) Üretimi ve tüketimi canlı hücrelerde gerçekleşir.
Zaman
9.
Ribozomun yapısında,
Grafikteki değişimlere bakılarak ilgili zaman diliminde bu
I. rRNA,
hücrede,
II. tRNA,
III. mRNA
I. fotosentez,
moleküllerinden hangileri yer almaz?
II. replikasyon,
A) Yalnız II
B) I ve II
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
D) II ve III
III. transkripsiyon
C) I ve III
E) I, II ve III
olaylarından hangilerinin gerçekleştiği kesin olarak söylenir?
10. DNA molekülünün yapısına katılan adenin nükleotiti ile
RNA molekülünün yapısına katılan adenin nükleotiti içerdiği,
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve II
C) Yalnız III
E) I ve III
I. monosakkarit çeşidi,
II. fosforik asit,
III. azotlu organik baz
moleküllerinin hangileri bakımından farklılık gösterir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
14.
1
C) I ve II
2
3
E) II ve III
Yukarıda nükleik asitlerin yapıtaşı olan bir nükleotit verilmiştir.
11. K ve L canlı türlerinin diploit hücrelerinden izole edilen
DNA moleküllerinde,
1, 2 ve 3 ile gösterilen kısımlar için aşağıdakilerden han-
I. fosfat / deoksiriboz,
gisi söylenemez?
II. pirimidin / toplam nükleotit
A) 2 nolu kısım riboz ise, 1 nolu kısım urasil bazı olabilir.
III. sitozin / pürin,
IV. adenin / timin
B) 1 ve 2 nolu kısımlar birbirine glikozit bağı ile bağlanır.
oranlarından hangileri kesin olarak aynıdır?
C) 3 nolu kısım tüm nükleotit çeşitlerinde bulunur.
A) I ve III
D) 1 nolu kısım timin ise, 2 nolu kısım deoksiribozdur.
B) I ve IV
D) I, II ve IV
80
1) D
2) C
C) II ve III
E) I, II, III ve IV
3) B
4) A
5) D
6) B
E) 2 ve 3 nolu kısımlar birbirine peptit bağı ile bağlanır.
7) E
8) D
9) D
10) A
11) D
12) C
13) C
14) E
1.
5.
Bir deoksiribonükleotidin yapısında,
I. deoksiriboz şekeri,
Bir DNA molekülünde,
A + T = 2x,
II. adenin organik bazı,
G + C = 4y,
III. fosfat grubu
ise bu DNA molekülünün iki zincirini birbirine bağlayan
zayıf hidrojen bağı sayısı aşağıdaki formüllerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
moleküllerinden hangileri bulunmayabilir?
A) Yalnız II
B) Yalnız III
D) I ve III
C) I ve II
A) 2x + 4y
E) II ve III
B) 2x + 6y
D) 4x + 12y
C) 4x + 2y
E) 6x + 4y
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
TEST – 4
2.
P
Adenin
P
P
3 fosfat
grubu
Riboz
Yukarıda ATP molekülünün yapısı şematik olarak gösterilmiştir.
ATP molekülünün tamamen hidroliz edilmesi sonucu oluşan yapı birimleri aşağıdaki moleküllerden hangisinin yapısına katılamaz?
B) DNA
DNA molekülünün aynı zincirinde bulunan adenin ve
timin nükleotitleri arasnıdaki aşağıdaki bağ çeşitlerinden
hangisi bulunur?
C) AMP
A) Hidrojen
D) RNA
B) Peptit
D) Ester
3.
E) Fosfodiester
Nükleik asitlerin organizasyonuna ait aşağıdaki yapılardan hangisi diğerlerini kapsar?
A) Deoksiriboz
B) Gen
D) Nükleozit
C) Nükleotit
E) DNA
7.
4.
C) Glikozit
E) ADP
ATP, DNA ve RNA moleküllerinde,
Hücrelerde ATP molekülünün üretildiği reaksiyonlara “fosforilasyon” denir.
Tüm canlı hücrelerde,
I. azotlu organik baz,
I. substrat düzeyinde fosforilasyon,
II. riboz şekeri,
III. hidrojen bağı,
II. fotofosforilasyon,
IV. fosfoester bağı
III. oksidatif fosforilasyon
yapı ve bağ çeşitlerinden hangileri ortak olarak bulunur?
çeşitlerinden hangileri ortak olarak gerçekleşir?
A) I ve II
A) Yalnız I
B) I ve IV
D) I, II ve III
C) II ve IV
E) I, II ve IV
1) &
2) &
B) Yalnız II
D) II ve III
3) &
4) &
5) &
6) &
7) &
8) &
C) I ve III
E) I, II ve III
81
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
A) Glikoz
6.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
8.
Aşağıdakilerden hangisi DNA moleküllerinin birbirinden
farklı özelliklere sahip olmasında etkili değildir?
12. Aşağıda DNA molekülüne ait bir zincirin nükleotit dizilimi verilmiştir.
A) Nükleotitlerinin diziliş sırası
B) Taşıdığı pentoz çeşidi
T A C
G A T
C G A
A T T
C) İçerdiği fosfat sayısı
D) Sahip olduğu nükleotitlerin tekrarlanma sıklığı
Bu DNA molekülünün ikinci zincirinin nükleotit dizilimi
E) İçerdiği pürin bazlarının sayısı
aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?
A)
T A C
G A T
C G A
A T T
A U G
C U A
G C U
U A A
A T G
C T A
G C T
T A A
A T C
C T T
G C A
T A T
A T G
C T A
G C T
A T T
B)
C)
9.
D)
Sitoplazmasında,
– deoksiriboz ve riboz şekerinden; dörder molekül,
E)
– adenin, guanin ve sitozin organik bazlarından; ikişer molekül,
– timin ve urasil organik bazlarından; birer molekül,
– fosforik asitten; oniki molekül
bulunduran bir hücrenin sentezleyebileceği nükleotitlerde
kullanılan fosforik asit sayısı en çok kaçtır?
A) 4
B) 6
C) 8
D) 10
E) 12
Bölüm – 4 Nükleik Asitler ve ATP
10. tRNA molekülünün hidrolizini sağlayan enzimler aşağıdaki bağ çeşitlerinden hangisinin yıkımında görev yapamaz?
A) Hidrojen
B) Glikozit
D) Fosfodiester
13. Aşağıdaki tabloda bir bitkinin değişik dokularından alınan diploit yapıdaki X, Y ve Z hücrelerinin çekirdek, kloroplast ve ri-
C) Fosfoester
bozom sayıları gösterilmiştir.
E) Peptit
Organeller
Hücre
Çekirdek sayısı Kloroplast sayısı Ribozom sayısı
X
1
30
1200
Y
1
60
500
Z
1
90
300
11. İki ayrı canlı türüne ait DNA molekülünün,
I. nükleotit dizilimi,
Tablodaki verilere göre, bu hücrelerin içerdiği toplam
II. fosfat sayısı,
DNA miktarının çoktan aza doğru sıralanışı aşağıdakiler-
III. zincirleri arasındaki bağ çeşidi
den hangisinde verilmiştir?
özelliklerinden hangileri farklı olabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız III
D) I ve III
82
1) A
A) X – Y – Z
C) I ve II
E) I, II ve III
2) A
3) E
4) B
5) B
B) Y – X – Z
D) Z – X – Y
6) E
7) A
8) B
9) C
10) E
11) C
C) Z – Y – X
E) X – Z – Y
12) C
13) C
(1983–ÖYS)
5.
Baygınlık geçiren bir insana, çabucak şeker verilmesi gerekiyorsa aşağıdakilerden hangisini kullanmak en uygun
olur?
A) Sakkaroz
B) Maltoz
D) Glikoz
(1995–ÖSS)
Bir bitkiye işaretli karbondioksit verilip izlendiğinde, işaretli karbon önce yapraktaki glikoz ve nişastada, daha sonra gövdenin bir hücresindeki bir enzim molekülünün yapısında
bulunmuştur.
C) Laktoz
Buna göre, işaretli karbondioksit bitki tarafından alınıp
glikoz sentezlendikten sonra, işaretli karbonun enzim yapısına girebilmesini sağlayan,
E) Glikojen
I. Amino asit yapımı
II. Nişasta sindirimi
III. Protein yapımı
2.
IV. Nişasta yapımı
(1985–ÖYS)
olayları, aşağıdakilerden hangisinde verilen sıraya göre
gerçekleşmiştir?
İnsanlarda D vitamini eksikliği, aşağıdaki maddelerden
hangilerinin vücuttaki dengesinin bozulmasına neden
olur?
A) İyot – klor
B) Kalsiyum – fosfor
C) Sodyum – potasyum
D) Magnezyum – demir
A) IV – III – I – II
B) IV – II – I – III
C) III – IV – II – I
D) II – IV – III – I
E) II – I – III – IV
E) Azot – bakır
3.
(1987–ÖYS)
Aşağıdakilerden hangisi, A ve D vitaminlerinin ortak özelliklerinden biridir?
6.
(1996–ÖSS)
A) Suda erime
Aktivasyon
enerji düzeyi
B) Göz retinasının normal yapısının korunmasında rol oynama
1
2
C) Güneş ışınları yardımı ile deride oluşma
D) Karaciğerde depolanma
E) Bağırsak bakterileri tarafından sentezlenme
Zaman
Yukarıdaki grafik bir kimyasal olayın iki ayrı enerji düzeyinde
de gerçekleşebileceğini göstermektedir.
Bu hücrede, bu olayın 2. eğrideki gibi gerçekleşmesini,
4.
I. Reaksiyona giren molekül sayısının azalması
(1990–ÖYS)
II. Enzimlerin reaksiyona girmesi
Bir DNA molekülünün tek zincirinde 607 adeninli, 703 sitozinli, 508 guaninli, 105 timinli nükleotit bulunmaktadır.
III. Reaksiyona giren molekül sayısının artması
durumlarından hangileri sağlanır?
Bu moleküldeki adeninli ve sitozinli nükleotitlerin toplamı
DNAʼnın tamamındaki nükleotitlerin yüzde kaçıdır?
A) %16
B) %30
C) %43
D) %50
1) D
A) Yalnız I
D) I ve II
E) %67
2) B
3) D
B) Yalnız II
4) D
5) B
6) B
C) Yalnız III
E) II ve III
83
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
1.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
(1997–ÖSS)
7.
(1998–ÖYS)
9.
Aşağıdakilerden hangisi, hücrede çalışan enzimlerin, reaksiyon hızını doğrudan etkilemez?
Bir küf mantarı, glikoz, tuz ve vitamin içeren agarlı normal besi
ortamında gelişip çoğalabilmektedir. Bundan anlaşıldığına
göre, mantar, genlerinin kontrolünede bu besinlerden yirmi
çeşit amino asidi ve bu amino asitlerden proteinlerini sentezleyebilmektedir.
A) Ortamın pH düzeyi
B) Kofaktör konsantrasyonu
C) Oksijen miktarı
Bu mantarın, sporla çoğalma sırasında, sporları x ışınlarına
tutulduktan sonra, normal besi ortamında gelişip çoğalamadığı; ortama ayrıca amino asitler hazır olarak ilave edildikten
sonra ise gelişip çoğalabildiği görülmüştür.
D) Substrat konsantrasyonu
E) Ortamın sıcaklığı
Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Bu mantarın normalde glikoz sentezi yapan genleri yoktur.
B) Bu mantar çoğalabilmek için, besi ortamına konulan proteinleri de doğrudan kullanabilir.
10.
C) Bu mantar katalizör olarak kullanacağı vitamini hazır alır.
D) Normal besi ortamındaki tuzların bir kısmı azotludur.
(1998–ÖYS)
Bir fareye işaretlenmiş yağ molekülü verilmiş ve fare bir süre
aç bırakılmıştır.
E) Sporları x ışınına tutulduğunda, mantarın protein sentezinden sorumlu genleri zedelenmemiştir.
Bu sürenin sonunda, işaretlenmiş karbonun karaciğerindeki
glikojen molekülünde olduğu saptanmıştır.
Bu durum, farenin karaciğer hücrelerinde;
I. Yalnızca gliserolün depolamada kullanılması
II. Yağların karbonhidratlara dönüşmesi
(1998–ÖSS)
8.
III. Yağ asitlerinin kullanılmayıp, hücre dışına atılması
Aşağıdaki grafik, insanda uzun süreli açlıkta vücuttaki yağ,
protein ve karbonhidrat miktarlarının değişimi göstermektedir.
olaylarından hangilerinin gerçekleştiğine kanıt olabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
D) I ve III
Ba€ıl miktar
(Kilogram)
C) I ve II
E) II ve III
12
III
10
8
6
11.
II
(1999–ÖSS)
4
2
0
Vitaminlerle ilgili bazı özellikler şunlardır:
I
0
1 2
3
4
5
6
7
I. Bazılarının suda, bazılarının yağda çözünmesi
Zaman
(Hafta)
8
Bu grafikte yağ, protein ve karbonhidrat miktarlarının değişimini gösteren eğrilerin numaraları aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Yağ
Protein
II. Bazılarının hetorotrof canlıların vücudunda depolanmaması
III. Her vitaminin, yalnızca kendine özgü reaksiyonun gerçekleşmesinde rol alması
IV. Heterotrof canlılar tarafından doğrudan sentezlenememesi
Karbonhidrat
A)
III
II
I
B)
II
III
I
C)
II
I
III
Bu özelliklerden hangileri, heterotrof canlılarda, bir vitamin eksikliğiyle ortaya çıkan bozukluğun başka bir vitaminle giderilmemesinin nedenidir?
D)
I
III
II
A) Yalnız II
E)
I
II
III
84
7) B
B) Yalnız III
D) II ve IV
8) B
9) C
10) B
11) B
C) I ve II
E) III ve IV
Enzimlerin aktif oldukları pH aralıkları farklıdır.
Hücrede enzimlerle gerçekleşen bir biyokimyasal olay şematik olarak,
İnsanda, midede salgılanan pepsin enzimi ile onikiparmak
bağırsağına boşaltılan tripsin enziminin aktif oldukları
pH değerleri aşağıdaki grafiklerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Substrat + Enzim " f
Göresel
aktivite
B)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
C)
pH
D)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
pH
Göresel
aktivite
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
p " Ürün + Enzim
Konsantrasyon
I
II
III
IV
Zaman
pH
Substrat
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Kompleksi
Grafikte substrat, enzim,
substrat – enzim kompleksi
ve ürün konsantrasyonlarını gösteren eğrilerin numaraları aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
pH
Göresel
aktivite
E)
13.
Göresel
aktivite
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Göresel
aktivite
Substrat - Enzim
şeklinde gösterilebilir. Aşağıdaki grafikte, numaralanmış eğriler, hücrede gerçekleşen kimyasal olay sırasında, substrat,
enzim, substrat – enzim kompleksi ve ürün konsantrasyonundaki değişmeleri göstermektedir.
: pepsin
: tripsin
A)
(2003–ÖSS)
14.
pH
Enzim
Substrat – enzim
Kompleksi
Ürün
A)
I
III
IV
II
B)
II
III
I
IV
C)
II
IV
III
I
D)
IV
II
I
III
E)
IV
III
II
I
(2001–ÖSS)
Yandaki grafik, enzim aracılığıyla gerçekleşen bir reaksiyonun hızındaki değişmeyi
göstermektedir.
Reaksiyon hızı
Hücrede gerçekleşen bu reaksiyonun hızı, t1 anında
aniden sıfıra düşmektedir.
t1
Zaman
Bu değişmenin nedeni,
I. Substrat (etkilenen madde) miktarı > Enzim miktarı
II. Ortamda bulunan enerji miktarı < Gerekli aktivasyon
enerji miktarı
15.
III. Substrat (etkilenen madde) miktarı < Oluşan ürün miktarı
Bir hayvan hücresinde, enzim sentezi sonucunda aşağıdaki moleküllerden hangisinin miktarı artar?
durumlarından hangileri olabilir?
A) Yalnız I
D) I ve II
B) Yalnız II
2005–ÖSS)
A) ATP
C) Yalnız III
E) II ve III
B) tRNA
D) mRNA
12) A
13) B
14) C
15) E
C) Amino asit
E) Su
85
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
(2001–ÖSS)
12.
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
(2005–ÖSS)
16.
18.
I. Fosfat grubunun organik baza bağlandığı yer
Normal olarak hücrelerde H2O2, katalaz enzimiyle su ve oksijene parçalanır:
H 2O 2
katalaz
II. Taşıdığı şeker çeşidi
III. Organik bazın şekere bağlandığı yer
1
H 2O + O 2
2
IV. Yapıdaki nükleik asit zinciri sayısı
Bu olayla ilgili bir deneyde, karaciğer ve havuçtan alınan doku
örneklerinde aşağıdaki tabloda verilen işlemler uygulandıktan
sonra bu örnekler, içinde eşit miktarda H2O2 bulunan 12
özdeş tüpe ayrı ayrı konulmuş ve tabloda belirtilen sıcaklıklarda tutulmuştur. Belirli bir süre boyunca tüplerdeki oksijen
çıkışı gözlenmiş ve tabloda belirtilen bulgular elde edilmiştir.
Karaciğer
Uygulanan
işlem
(2010–LYS)
DNA ve RNA yukarıdakilerin hangileri bakımından birbirinden farklılık gösterir?
A) I ve II
B) I ve IV
D) II ve IV
C) II ve III
E) III ve IV
Havuç
Ezilerek hücEzilerek hücParça parça
Parça parça
releri parçareleri parçadoğranmış
doğranmış
lanmış
lanmış
Kaynatıldıktan
sonra oda sıcak- O2 Çıkışı
lığına getirilmiş
yok
doku +H2O2
19.
O2 Çıkışı
yok
O2 Çıkışı
yok
O2 Çıkışı
yok
Oda sıcaklığındaki doku
+H2O2
O2 Çıkışı
var
O2 Çıkışı
var
O2 Çıkışı
var
O2 Çıkışı
var
OºC deki doku
+H2O2
O2 Çıkışı
yok
O2 Çıkışı
yok
O2 Çıkışı
yok
O2 Çıkışı
yok
(2009–ÖSS Fen–1)
Hücrelerde, enzimlerle gerçekleşen belirli bir tepkimenin
hızı ve belirli bir zaman aralığında elde edilen ürün miktarı,
I. inhibitör madde miktarı,
II. enzim – substrat bileşiği derişimi,
III. reaksiyon için gerekli aktivasyon enerjisi miktarı
özelliklerinden hangilerine bağlı olarak değişir?
Bu deneyin bulgularına dayanarak,
A) Yalnız I
I. Enzimin belirli sıcaklıklarda işlev görmesi için bozulmamış (kaynatılmamış) olması gerekir.
D) I ve III
B) Yalnız II
C) I ve II
E) I, II ve III
II. Enzim, hücre dışında da etkisini gösterir.
III. Enzimin bulunması olayın başlaması için yeterlidir.
IV. Enzim, belirli sıcaklıkların üstünde geri dönüşümü olmayan değişime uğrar.
yargılarından hangilerine varılabilir?
A) I ve III
20.
B) II ve III
C) I, II ve III
D) I, II ve IV
E) II, III ve IV
Yeni toplanmış mısır tanelerinde yüksek düzeyde şeker bulunduğundan taneler tatlıdır. Ancak toplandıktan 1 gün sonra
tanelerdeki şekerin %50ʼsi nişastaya dönüştüğünden tatlı tadını kaybeder. Yeni koparılmış mısır koçanı birkaç dakika için
kaynayan suya daldırıldıktan sonra soğuk suda soğutulduğunda ve soğuk ortamda saklandığında taneler tatlılığını
korur.
(2006–ÖSS Fen – 1)
17.
(2010–YGS)
Hücrede gerçekleşen biyokimyasal olaylarla ilgili,
I. Hücre içi enerji üreten reaksiyonların başlaması için enerji
gerekir.
II. Metabolik bir yolda yer alan enzimler birbirini izleyerek
işlev görür.
Bu işlemin başarısı, enzimlerin aşağıda verilen özelliklerinin hangisinden kaynaklanır?
III. Reaksiyonun başlaması için enzimin bulunması her
zaman yeterlidir.
A) Enzimlerin çok hızlı çalışmasından
açıklamalarından hangileri doğrudur?
C) Enzimlerin yapılarının yüksek sıcaklıklarda bozulmasından
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I ve III
E) II ve III
D) Her enzimin en iyi çalıştığı bir pH aralığının olmasıdan
86
16) D
17) C
B) Enzimlerin substrata özgül olmasından
E) Enzimlerin pasif durumdan aktif duruma geçebilmelerinden
18) D
19) C
20) C
ÜNİTE – 1 YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ
DERS NOTLARI
87

biyoloji_2004a-sorular

2014-2015 9.Sınıf 1.Dönem 2.Notlar

Yaşam Bilimi ve Biyoloji

Çocuk Gelişimi Eğitimi Deneme Soruları www.kurssertifikasi.com

9 Biyoloji soru düşük çözünürlük PDF

Hematolog Kitap Kapak-1.indd

YGS BIO K.A - Zafer Yayınları

Lipidler-Fizyoterapi - Zirve Üniversitesi

TG – 3 - İhtiyaç Yayıncılık

04. BiYOLOJi 11 MESLEK KK

BİYOKİMYA - fbuyukserin.at.etu.edu.tr

TOPRAK PROFİLİ HORİZONLAR