T.C
GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
TARIMSAL ARAŞTIRMALAR VE POLİTİKALAR GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
ENSTİTÜ-ÖZEL SEKTÖR
PROJE SONUÇ RAPORU
BİSKÜVİLİK BUĞDAY ÇEŞİT
GELİŞTİRME PROJESİ
PROJE YÜRÜTÜCÜLERİ
Mehmet ŞAHİN
Dr.Aysun GÖÇMEN AKÇACIK
Seydi AYDOĞAN
Ramazan AYRANCI
Sait ÇERİ
Doç.Dr.S.Ahmet BAĞCI
Doç.Dr.Mevlüt AKÇURA
Dr.Emel ÖZER
Mehmet EKİCİ
Meltem Nisa GÖRGÜLÜ
BAHRİ DAĞDAŞ ULUSLAR ARASI TARIMSAL
ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
2012- KONYA
ÖNSÖZ
Türkiye’de bisküvi üretimi 1924 yılında başlamıştır. 1956 yılında Avrupa’dan getirilen
küçük otomatik şekil verici makineler ile küçük imalathanelerde üretilmeye devam edilmiştir. Bu
günlerde bisküvi üretim kapasitesi olarak 850 bin tona ulaşmış olup her yıl artmakla beraber 2005
yılında 116.6 bin ton dış satım yapılmış olup karşılığında 141.9 milyon dolar gelir elde edilmiştir
(Özden 2005). Türkiye’de yapılan ıslah çalışmaları sonucunda birçok ekmeklik buğday çeşidi
geliştirilmiştir. Ancak bisküvilik buğday çeşidi konusunda yapılan çalışmalar yok denecek kadar
azdır. Bisküvi sanayicisi ile yapılan görüşmelerde bisküvilik unun ya yurt dışından getirdikleri ya
da ekmeklik özelliğine sahip olmayan (süne zararına uğramış buğdayların) öğütülmesi sonucu elde
edilen unu kullandıklarını belirtmişlerdir. Ya da ekmeklik buğdaydan elde edilen unların kimyasal
ajan kullanarak gluten bağlarını zayıflatmak suretiyle bisküvilik un yapımında kullanmaktadırlar.
Dünya ihracatı toplam pazarı 3.7 milyar dolar civarında bir kapasiteye sahiptir. Türkiye’nin bu
pazardan aldığı pay ise yıllara göre değişmekle birlikte ortalama %3-4 civarındadır. Bu oran bir
tarım ülkesi durumundaki Türkiye için çok düşük kalmaktadır. Bisküvi ihracatında dünya
pazarında yeteri kadar yer alabilmemiz için ilk etapta kaliteli bir hammaddeye ihtiyacımız vardır.
Bu hammadde içinde bisküvilik özellikleri bakımından üstün özelliklere sahip buğday çeşitleri
geliştirmemiz gerekmektedir. Kaliteli hammadde de yeteri kadar temin edilirse üretilen ürünlerde
bir standardizasyon sağlanmış olur. Unda bulunan öz olarak da adlandırılan gluten formundaki
protein kompleksinin miktar ve yapısı unun dolayısı ile bisküvinin kalitesinden sorumlu en önemli
faktördür. Farklı tipteki bisküvilerin üretimi için farklı nitelikte ve nicelikte glutene sahip una
ihtiyaç vardır. Bisküvi sanayicisi en önemli hammaddesi olan unu sürekli standart bir şekilde temin
ederse üretimde kalite ve standardizasyonda o denli kolay sağlanmış olur.
II
TEŞEKKÜR
Bu projenin Finansmanı Ülker grubuna bağlı Birlik Pazarlama Sanayi
ve Ticaret A.ş. tarfından sağlanmıştır. Projenin faaliyetleri sırasında
gerek maddi gerekse manevi olarak yardımlarını esirgemeyen Ülker
grubuna ve Birlik Pazarlamaya teşekkür ederiz.
III
İÇİNDEKİLER
S.NO
II
Önsöz
Teşekkür
III
Çizelge ve Şekiller
V
Kısaltmalar ve Tanımlamalar
VI
Özet
VII
Abstract
VIII
1.Giriş
1
2.Literatür Özeti
1
3.Metryal Metod
5
4.Bulgular ve Tartışma
6
4.1.2006-2007 Yılı Yetiştirme Sezonunda Proje Kapsamında Yapılan Çalışmalar
2006-2007 Yılı Değerlendirme
4.2.2007-2008 Yılı Yetiştirme Sezonunda Proje Kapsamında Yapılan Çalışmalar
2007-2008 Yılı Değerlendirme
4.3. 2008-2009 Yılı Yetiştirme Sezonunda Proje Kapsamında Yapılan Çalışmalar
2008-2009 Yılı Değerlendirme
4.4-2009-2010 Yılı Yetiştirme Sezonunda Proje Kapsamında Yapılan Çalışmalar
2009-20010 Yılı Değerlendirmesi
6
9
10
11
13
18
20
24
4.5. 2010-2011 Yılı Yetiştirme Sezonunda Proje Kapsamında Yapılan Çalışmalar
24
5. Sonuç
26
6.Teşekkür
31
7.Literatür listesi
31
IV
ÇİZELGE VE ŞEKİLLER
Çizelge 1. Proje kapsamında analiz edilen milli programdaki buğday örnekleri(2006-2007
6
Çizelge 2. Proje kapsamında analiz edilen milletlerarası prG. buğday örnekleri(2006-2007
7
Çizelge 3.Seçilen Örneklerin Analiz sonuçları (2006-2007)
9
Çizelge 4. Proje kapsamında analiz edilen milli programdaki buğday örnekleri
10
Çizelge 5. Proje kapsamında analiz edilen milletlerarası programdaki buğday örnekleri
10
Çizelge 6. 2007 yılında bisküvilik için seçilmiş olan hatların 2007-2008 yetiştirme sezonunda 10
kuru şartlarda deneme sonuçları
Çizelge 7. 2007 yılında bisküvilik için seçilmiş olan hatların 2007-2008 yetiştirme sezonunda11
sulu şartlarda deneme sonuçları
Çizelge 8. 2006- 2007 yetiştirme sezonunda seçilen hatların ve ülkerden getirilen bisküvilik
12
materyalin miksogram analiz değerleri
Çizelge 9. 2006- 2007 yetiştirme sezonunda seçilen hatların ve paçal farinogram değerleri
13
Çizelge 10. Proje kapsamında 2008-2009 yılı analiz edilen milli programdaki buğday
13
örnekleri miktarı
Çizelge 11. Proje kapsamında 2008-2009 yılı analiz edilen milletlerarası programdaki
13
buğday örnekleri miktarı
Çizelge 12.2008-2009 yetiştirme sezonunda bisküvilik buğday denemesinde
yer alan14
genotiplerin kuru şartlardaki özellikleri
Çizelge 13. 2008-2009 yetiştirme sezonunda bisküvilik buğday denemesinde yer alan15
genotiplerin sulu şartlardaki özellikleri
Çizelge 14. 2008-2009 yetiştirme sezonunda sulu şartlarda yetiştirilen genotiplerin
16
miksogram analiz değerleri
Çizelge 15. 2008- 2009 yetiştirme sezonunda kuru şartlarda yetiştirilen genotiplerin miksogram16
analiz değerleri
Çizelge16. 2008-2009 yetiştirme sezonunda seçilen hatların farinogram değerleri ve bazı
17
Özellikleri
Çizelge 17.2009-20010 yetiştirme sezonu için seçilip tarlaya ekimi yapılan materyaller
18
Çizelge 18. Proje kapsamında 2009-2010 yetişme sezonunda sulu ve kuru şartlarda yürütülen 19
bisküvilik buğday denemesi
Çizelge 19. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin sulu şartlarda 20
bazı kalite özellikleri
Çizelge 20. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin sulu şartlarda 21
miksograf ve alveograf özellikleri
Çizelge 21. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin kuru şartlarda 22
bazı kalite özellikleri
Çizelge 22. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin kuru şartlarda 23
miksograf ve alveograf özellikleri
Çizelge 23. 2009-2010-2010-2011 yılı yetiştirme dönemi için sulu ve kuru koşullarda denenmek 24
üzere ekimi yapılan genotipler
Çizelge 24. Proje kapsamında 2010-2011 yetişme sezonunda sulu ve kuru şartlarda yürütülen 25
bisküvilik buğday denemesi
Çizelge 25. Buğday Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri 2011
28
Çizelge 26. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Buğday Tarımsal28
Değerleri
Çizelge 27. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Buğday Tarımsal29
V
Değerleri Ölçme
Çizelge 28. Bahri Dağdaş Uluslararası
Değerleri Ölçme
Tarımsal Araştırrma Enstitüsü Buğday Tarımsal30
KISALTMALAR VE TANIMLAMALAR
KEBVD: Kuru Ekmeklik Bölge Verim Denemesi
KEVD: Kuru Ekmeklik Verim Denemesi
KEÖVD: Kuru Ekmeklik Ön Verim Denemesi
SEBVD: Sulu Ekmeklik Bölge Verim Denemesi
SEVD: Sulu Ekmeklik Verim Denemesi
SEÖVD: Sulu Ekmeklik Ön Verim Denemesi
KEYÇBVD: Kuru Ekmeklik Yerel Çeşit Bölge Verim Denemesi
KEYÇVD: Kuru Ekmeklik Yerel Çeşit Verim Denemesi
SEYÇVD: Sulu Ekmeklik Yerel Çeşit Verim Denemesi
08-AYT-SA : Yarı Kurak Bölge Verim Denemesi
08-AYT-SIR : Destek Sulu Bölge Verim Denemesi
Add. 08-AYT-SA: İlave Sulu Bölge Verim Denemesi
C16 Fawwon IR : Sulu Fakültatif Kışlık Buğday Denemesi
C16 Fawwon SIR: Destek Sulu Fakültatif Kışlık Buğday Denemesi
C16 Fawwon-SA: Yarı Kurak Fakültatif Kışlık Buğday Denemesi
KEYÇÖVD: Kuru Ekmeklik Yerel Çeşit Ön Verim Denemesi
08-PYT-INT : Ön Verim Denemesi
VI
ÖZET
Bisküvinin temel hammaddesi undur. Buğday unu hemen hemen tüm bisküvi ve kraker
çeşitlerinin en önemli yapısal elemanıdır. Kaliteli bisküvi üretmek için, uygun un seçimi en
iyi sonuca ulaşmada çok önemlidir. Kaliteli bisküvi üretimi için, bisküvilik standartlara
uygun unun sağlanması ve bu hammaddenin devamlılığı sektör açısından son derece
önemlidir. Ülkemizde buğday ıslah çalışmaları yaygın olarak ekmeklik buğdaylar ve
makarnalık buğdaylar üzerine yoğunlaşmasına rağmen bisküvilik buğday konusunda bitki
ıslah çalışmaları yok denecek kadar azdır. Yürütülen ıslah çalışmalarında çok iyi bisküvilik
özelliklerine sahip buğday genotipleri, ekmeklik kaliteleri düşük olması nedeniyle
seleksiyon dışı bırakılmaktadır. Bisküvi sanayicisi, hammadde ihtiyacını ithalat yolu ile
karşılamaktadır. Ya da düşük kalitedeki ekmeklik buğday unlarından karşılamaktadır.
Bu çalışmanın bisküvi sanayicisinin hammadde sorununun çözülmesine katkı sağlayacağı
düşünülmektedir. Milli Islah ve Milletlerarası ıslah programlardaki kuru ve sulu ekmeklik
verim denemelerindeki yerel ve introdüksüyonla getişrilmiş materyaller bisküvilik kalitesi
açısından değerlendirilmiştir. Bisküvilik özelliği iyi olan genotipler ön plana çıkarılmıştır.
Bir adet buğday hattı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğüne sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Buğday, protein, zeleni, mini SDS, alkali su tutma, bisküvi
VII
ABSTRACT
The basic raw material of biscuit is flour. Almost wheat of flour all varieties biscuits and
crackers the most important structural element. To produce high quality biscuits, suitable
flour choice is very important in achieving the best results. For the production of quality
biscuits, biscuit flour to ensure compliance with standards and continuity of this raw
material is extremely important for the sector. In our country, on the bread wheat and
durum wheat breeding activities the concentration despite breeding work in biscuit wheat
is almost negligible . Maintained in breeding, very good biscuits properties of wheat
genotypes non-selection may be passed because of the low quality of bread. Biscuits
industrialists, raw materials the need meet to through import, or use low-quality flour of
bread wheat
This study is thought to contribute to solve the problem of raw biscuit with industrialists.
National and international breeding programs, dry and irrigated bread yield trials local and
introduced material were for the quality of biscuits. Genotypes has been highlighted good
biscuits traits. Directorate of Seed Registration and Certification was presented a wheat
line
Key Words: Wheat, protein, zeleny, mini SDS, alkaly water retantion capasity, biscuit
VIII
1. Giriş
Bisküvi üreticisi planladığı kalite ve çeşitte mamul üretmek için en önemli hammadde olan
unu sürekli ve aynı kalitede elde etmeyi ister. Üretilen mamul zorunlu tüketim maddesi
olmadığı için ancak kalite ve albenisi ile ürünlerin tüketimi artırılabilir. Ürünün ambalajı
ve dış görünüşü onun bir defa satılmasını sağlarken, kalitedeki süreklilik daimi bir pazar
sağlayacaktır. Ülkemizde bisküvilik un niteliklerinde sürekli standart buğday unu
olmamasından üretilen ürünlerin kalitesinde inişler ve çıkışlar olabilmektedir. Buğday ve
undaki bu standartsızlık bisküvilik ürünleri de etkisi altına almakta standart olmayan undan
belirlenen kalite hedefi doğrultusunda ürün üretmek çok büyük emek ve zaman kaybına
neden olmaktadır. Bu çalışma ile elde edilecek bisküvilik özellikleri iyi bir buğday çeşidi
bisküvi sanayicisinin yaygın olduğu bölge çiftçisine yaygınlaştırılarak üretimi yapıldığı
zaman standart kalitede bisküvilik un üretimi de sağlanmış olacaktır. Dünyadaki 3.7 milyar
dolar olan bisküvi pazar payından ülkemizin aldığı %3-4 oranındaki payın daha da artacağı
düşünülmektedir. Bu da unda ve üretilen ürünlerde sürekli bir standardizasyonun
sağlanmasıyla mümkündür.
Bisküvilik özellikleri yüksek yeni bir çeşit geliştirildiği zaman bisküvi sanayicisinin yoğun
olduğu Orta Anadolu Bölgesi (özellikle Karaman ve Konya) için büyük bir kazanım
olacağı düşünülmektedir. Ayrıca gün geçtikçe rekabet ortamının arttığı Dünya bisküvi
pazarında da standart kaliteli üretimin olması nedeniyle daha fazla söz sahibi olması
beklenmektedir.
2. Literatür Özeti:
Demir ve ark. (1979), yararlı melez populasyonların seçiminde kriter olarak F1
değerlerinden faydalanmanın, ebeveyn ortalama değerlerine kıyasla bir üstünlük
sağlayamadığını, özellikle ebeveyn ortalamalarını kriter olarak seçmenin bitki ıslahında
daha etkili olduğunu, bu nedenle ebeveyn seçiminde çok pahalı diallel melez analizi yerine
ebeveynin kontrol edilmesinin yeterli olduğunu ve bu yöntemin aynı zamanda bir yıl
tasarruf sağladığını öne sürmüştür.
Gökçora (1971), yabancı memleketlerde yetiştirilen çeşitlerin ve memleketimizdeki köy
populasyonlarının, hemen veya gelecekte yapılacak ıslah çalışmalarında, çok önemli ıslah
materyali olarak kullanılabileceğini söylemektedir.
Shebeski ve Evans (1973), ileri generasyonlara kıyasla, daha çok varyabilite gösteren
erken generasyonlarda verim testlerinin yapılmasıyla, melez populasyon sayısının verim
temeline göre azaltılacağını, böylece daha ümitli familyalar üzerinde çalışmaların
yoğunlaştırılabileceğini ileri sürmektedir.
Smith ve Lambert (1968), kendine döllenen bitkilerde F2 ve F3 generasyonlarında verim
testlerinin uygulanarak, değerli genotiplerin belirlenmesinin, ıslah programlarını daha etkili
duruma getireceğini, ele alınan karakterin genetik varyansının aditif etkiden oluşması
durumunda yapılacak tahminlerin değerinin o kadar fazla olacağını ileri sürmektedirler.
Gökçora (1971), buğday, arpa ve yulafta kullanılacak ıslah metodlarını introdüksiyon,
seleksiyon, melezleme, poliploidi, mutasyon, kromozom transferi ve erkek kısırlığından
faydalanma olarak sıralamaktadır.
Kınacı ve ark. (1991), Orta Anadolu ve Geçit kuşağında yer alan illerin dokuzunda
(Eskişehir, Konya, Aksaray, Kırşehir, Ankara, Çankırı, Kırıkkale, Yozgat, Sivas) ve bu
illere dağılmış 41 yörede buğday ve arpa çeşit ve varyeteleri üzerinde inceleme
yapmışlardır. Yapılan bu çalışmada, değişik yıllarda bütün buğday çeşitlerinde 3 pas
türünden biri, ikisi ya da üçü bir arada görülmüştür. Buğdayların hepsinde ve arpada kök
ve sap çürüklükleri gözlenmiştir. Bütün çeşitlerde değişik etmenlerden kaynaklanan yaprak
lekeleri görülmüştür.
Bağcı (1999), Konya ve benzeri yöreler için Bahri Dağdaş Milletlerarası Kışlık Hububat
Araştırma Merkezi (BDMİKHAM) tarafından geliştirilen hububat çeşitleri ve özellikleri
ile ilgili yapmış olduğu çalışmada, 1987 yılında araştırma faaliyetlerine başlayan
BDMİKHAM bünyesinde Orta Anadolu ve Konya yöresi şartlarına uygun 9 hububat (2
ekmeklik buğday: Dağdaş 94 ve Kınacı 97; 1 makarnalık buğday: Selçuklu 97; 4 arpa:
Karatay 94, Kıral 97, Konevi ve Beyşehir; 1 tritikale: Tatlıcak 97 ve 1 çavdar: Aslım 95)
çeşidi tescil ettirildiğini belirtmiştir.
Bisküvi vb. ürünler genelde yumuşak ekmeklik buğdaydan üretilmektedir. Yumuşak
buğdaydan yapılan ürünler daha üniform, yumuşak ve arzu edilen yayılma özelliğindedir.
Bunun nedeni de daha çok düşük su absorpsiyonu, ince granülasyon ve düşük protein
miktarına sahip olmalarıdır (Miller ve ark. 1984).
2
Atlı ve ark. (1993), Orta Anadolu bölgesinde yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin
bisküvilik kalitesini belirlemek amacıyla yapmış oldukları çalışmada Gerek 79 ve
Kırkpınar 79 çeşitlerinin bisküvilik kalitesinin Bezostaya 1, Atay 85 ve Bolal 2973’den
daha üstün olduğunu belirlemişlerdir.
Özkaya ve Özkaya (1997)'nın bildirdiğine göre birçok ülkede olduğu gibi ülkemizde de
bisküvi üretiminde çoğu kez ekmeklik (Triticum aestium sp.) türüne ait bazı çeşitlerinde
kullanılması zorunlu olmaktadır. Bu durumda bazı modifikasyonların yapılması önem
kazanmaktadır. Bütün bunların dışında modern yöntemlerle sürekli işleme tekniğinin
uygulanması için un ve hamur özelliklerinin amaca uygun olarak değiştirilmesi artık teknik
bir zorunluluk haline gelmiştir.
Şahin ve ark (2004). Toplam 36 adet ekmeklik buğday genotipi ile Orta Anadoluda sulu ve
kuru koşullarda yaptıkları çalışmada ortalama olarak; protein % 14.4, mini SDS
sedimantasyon 12.5 ml, zeleny sedimantasyonun 29 ml, alveoğraf enerji değerinin 174 104
joul olarak tespit ettiklerini belirtmişlerdir.
Şahin ve ark.(2006). Ekmeklik buğday genotipleri ile yaptıkları bir çalışmada kuru
koşullarda ortamla olarak verim 260 kg/da, protein %13.1, sertlik 45.31(PSI), mini SDS
sedimantasyon12.68 ml. Sulu Koşullarda ise ortalama olarak verim 504.18 kg/da, protein
%12.08, sertlik 47.34(PSI), mini SDS sedimantasyon12.31 ml olarak tespit ettiklerini
belirtmişlerdir.
Ünal ve ark. (1997), yaptığı bir araştırmada İzmir'deki çeşitli marketlerden ve semt
pazarlarından yaklaşık olarak aynı üretim tarihlerinde üretilen ürünlerden temin ettikleri
örneklerde bazı kalite niteliklerini araştırmışlardır. Araştırma sonucunda ambalajlı-dökme
bisküvilerde (kare ve uzun bisküvi çeşitlerinde) sırası ile en(cm) 5.22-3.25, boy(cm) 6.687.50, kalınlık(cm) 0.67-0.65, ağırlık(g) 7.22-5.19 olduğunu, ortalama olarak bazı kimyasal
özelliklerinde nem(%) 5.95, kül(%) 0.66, protein(%KM) 9.37, yağ(%km) 7.95 olduğunu
tespit etmişlerdir.
Özboy ve Köksel (1997) besinsel liflerin bisküvi üretiminde kullanımı adı altında
yaptıkları araştırmada, Bezostaya 1 ve Gerek 79 buğday çeşitlerinden elde ettikleri unlara
değişik nispetlerde kepek katarak elde ettikleri bisküvilerin özelliklerini araştırmışlardır.
3
Araştırma sonucunda Bezostaya 1 ve Gerek 79 unlarında sırası ile yaş gluten(%) 31.129.0, kuru gluten (%) 10.5-9.3, protein (%) 11.9-9.9, kül (%) 0.42 -0.37, düşme sayısı (sn)
641-413, bisküvi örneklerinde yayılma oranının Bezostaya 1 için 6.14, Gerek 79 için ise
7.44 olduğunu tespit ettiklerini belirtmişlerdir.
Özkaya ve Demir (1999), unların bisküvilik özelliklerine değişik kaynaklı bitkisel liflerin
etkilerini araştırmışlar, ticari bir bisküvi fabrikasından elde edilen farklı özellikte iki un
örneği kullanmışlardır. Unların alveograf özellikleri; W=77.9-73.6, her iki undan elde
edilen bisküvilerde yayılma oranlarının 7.1 olduğunu belirtmişlerdir.
Gündoğdu (1997), bisküvilik un deyince genelde ince un anlaşılır. Buğdaylar genelde sert,
orta-sert ve yumuşak olarak sınıflandırılır, bisküvilik un doğal olarak yumuşak buğdaydan
elde edilir. Buğdayın yapısına göre bir miktar sert buğdayda paçal yapılarak kullanılabilir.
Sert ve yumuşak buğday oranları uygun olmalıdır. Bisküvicilerin Türkiye ve Dünya’da
gerektiği yeri alması ve büyük rakipleri ile mücadele edebilmeleri için bisküviye elverişli
buğday ekimini teşvik ve tavsiye etmelidir.
Öztürk ve Özdağ (1993), bisküvinin temel hammaddesi olarak unun önemi tartışılamaz.
Buğday unu hemen tüm bisküvi ve kraker çeşitlerinin önde gelen yapısal elemanıdır.
Aranılan nitelikte ve kalitede bisküvi elde edebilmek için üretilecek çeşitteki bisküvinin
özelliklerine uygun bir un seçimi en iyi sonuca ulaşmada vazgeçilmez bir unsurdur. Uygun
un seçimi hamurun hazırlanması ve makine de işlenmesi, pişme derecesi, lezzet, muhafaza
edilebilme gibi şartları sağlayarak modern anlamda üretim yapmak isteyen bisküvi
üreticisini memnun edici sonuca ulaşır.
Doğan (1998), pişme esnasında bisküvinin yayılması kullanılan unun özelliklerinden
etkilenir. Yayılma oranı kalite kriteri olarak kabul edilir. Yumuşak buğday unundan
yapılan hamur, sert buğday unundan yapılan hamurla karşılaştırıldığında, pişme esnasında
daha fazla kabarır, yayılma daha uzun sürer. Sert buğdaylar, öğütülme sırasında daha fazla
zedelendiği için, nişasta zedelenmesi ve unların partikül büyüklüğü fazladır. Sonuçta
yüksek su tutma kapasitesi nedeniyle üretilecek bisküviler sert olur. Protein oranının
yüksek olması da pişme sırasında bisküvilerin fazla miktarda kabarıp, daha az yayılmasına
neden olur. Bisküvide standart tutturulamadığı için ambalajlama ve gramaj problemi ortaya
çıkar. Bisküvi üretiminde su kaldırma oranı düşük olan unların tercih edilmesi gerekir.
4
Atlı ve ark. (1994), bisküvi yapımında tercih edilen yumuşak buğdayların protein oranı
(%8-10) düşük, nişasta oranı yüksektir. Sonuçta elde edilen bisküvilerin tekstürü sert
değildir. Unların bisküvilik kalitesini belirlemek amacıyla protein ve kül miktarı, alkali su
tutma kapasitesi, sedimantasyon değeri, bunların yanında bisküvi pişirme denemesiyle
unların bisküvi yapım özelliklerinin belirlenmesi gerekir.
3.Materyal ve Metot
Ülkesel Serin İklim Tahılları Projesi kapsamında yürütülen ekmeklik buğday ıslah projesinde,
Ön verim, Verim ve Bölge verim kademelerindeki genotipler ile Bahri Dağdaş Uluslararası
Tarımsal Araştırma Enstitüsünde IWWIP programı kapsamında yürütülen Uluslararası
materyal analiz edilip, bisküvilik kalitesi iyi olabilecek genotipler seçilerek sulu ve kuru
şartlarda verim denemesi kurulmuştur. Verim denemeleri tesadüf blokları deneme desenine
göre kurulmuştur. Sulu ve kuru koşullarda kurulan Ekmeklik buğday verim denemesi ve
Ekmeklik buğday bölge verim denemesinde yer alan hatların bisküvilik özellikleri
incelenmiştir. Veriler istatistiki programlar kullanılarak analiz edilmiştir. Nem tayini;
Buğdaydan elde edilen kırmaların kurutma dolabında 105 oC’de sabit tartıma gelinceye kadar
tutulmasıyla( Elgün ve ark. 2001). Bin dane ağırlığı; dane sayıcıdan 2 adet 400 adet tanenin
sayılarak 0.001 g duyarlılıkta hassas terazide tartılması ile hesaplanmıştır (Elgün ve ark.
2001). Dane sertliği: PSI(Particle size index) (NIR) AACC metot 39-70 (Anon. 1995),
Değirmende öğütülen örneklerde sert dane yüzdesi NIR (Near İnfrared Reflectance)
spektrofotometresi ile belirlenmiştir. Bu metodun ilkesi unun çekiçli bir değirmende öğütülüp
100 milimikron elekten elenip elenen kısmın elekte kalan kısma oranlanması ile hesap
edilmektedir. Alkali su tutma kapasitesi AACC Metod 56-10 göre yapılmıştır. Hektolitre
Ağırlığı: Her parselde elde edilen tane ürününde 1 litrelik hektolitre ağırlık ölçme aleti ile
tespit edilmiştir (Uluöz 1965). Protein Oranı (%): Değirmende öğütülen dane örneklerinde,
Kjeldahl protein tayin metodu ile kalibre edilmiş NIR cihazı (AACC metodu 39-10) ile
belirlenmiştir (Anon. 1995), aynı cihazla kuru gluten miktarı da belirlenmiştir. Mini SDS
(Sodyum Dodecyl Sülfat) sedimantasyon: Pena ve ark. 1990’a göre yapılmıştır. Alveograf
analizi: Enerji değeri AACC 54-30A, metoduna göre yapılmıştır.
5
4.Bulgular ve Tartışma
4.1-2006-2007 Yılı Yetiştirme sezonunda proje kapsamında yapılan çalışmalar
Ülkesel Serin İklim Tahılları projesi kapsamında yürütülen ekmeklik buğday ıslah projesi ve
yerel populasyonlardan seleksiyon yolu ile elde edilen buğday materyali ile Milletlerarası
Programın verim kademesindeki buğday genotipleri analiz edilmiştir. Analiz edilen deneme
adları ve genotip sayıları Çizelge 1 ve 2’ de verilmiştir.
Çizelge 1. Proje kapsamında analiz edilen milli programdaki buğday örnekleri(2006-2007)
Örnek
Analiz
Deneme adı
sayısı
Yapılan analizler
sayısı
(Adet)
(Adet)
25
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
200
KEBVD
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK, Hektolitre
30
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
210
KEVD
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
19
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
133
KEÖVD
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
25
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
200
SEBVD
Sertlik, Bin tane,SDS sedim, ASTK,Hektolitre
25
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
175
SEVD
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
42
Nem, Rutubet, Protein;K.Gluten
294
SEÖVD-1
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
36
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
252
SEÖVD-2
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
62
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
434
KEYÇBVD
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
56
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
392
KEYÇVD
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
56
Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
392
SEYÇVD
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
TOPLAM
376
3058
6
Çizelge 2. Proje kapsamında analiz edilen milletlerarası programdaki buğday örnekleri(2006-2007)
Örnek
Analiz
Deneme adı
sayısı
Yapılan analizler
sayısı
(Adet)
(Adet)
48 Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
336
08-AYT-SA 2007
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
118 Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
826
08-AYT-SIR 2007
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
24 Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
168
Add. 08-AYT-SA
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
29 Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
203
C16 Fawwon IR
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK, Hektolitre
50 Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
350
C16 Fawwon SIR
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
24 Nem, Rutubet, Protein, K.Gluten
168
C16 Fawwon-SA
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
TOPLAM
293
2051
Yapılan Analizlerin Frekans Dağılımları
Protein (%)
75
50
Count
100
25
9
10
11
12
13
14
15
16
17
100.0%
99.5%
97.5%
90.0%
75.0%
50.0%
25.0%
10.0%
2.5%
0.5%
0.0%
maximum
quartile
median
quartile
minimum
17.240
16.875
16.060
14.750
14.110
13.370
12.450
11.410
10.425
9.450
8.580
Şekil 1. Örneklerin % protein dağılımı(2006-2007)
Kuru Gluten (%)
75
50
Count
100
25
7
8
9
10
11
12
13
14
100.0%
99.5%
97.5%
90.0%
75.0%
50.0%
25.0%
10.0%
2.5%
0.5%
0.0%
maximum
quartile
median
quartile
minimum
14.450
14.226
13.410
12.630
12.000
11.190
10.300
9.560
8.545
7.726
7.200
Şekil 2. Örneklerin % kuru gluten dağılımı(2006-2007)
7
Sertlik(PSI)
75
50
Count
100
25
20
30
40
50
60
70
80
90
100.0%
99.5%
97.5%
90.0%
75.0%
50.0%
25.0%
10.0%
2.5%
0.5%
0.0%
maximum
100.0%
99.5%
97.5%
90.0%
75.0%
50.0%
25.0%
10.0%
2.5%
0.5%
0.0%
maximum
quartile
median
quartile
minimum
89.000
81.755
75.000
70.640
65.000
56.950
49.320
44.170
36.600
31.917
24.600
Şekil 3. Örneklerin sertlik (PSI ) değerleri dağılımı(2006-2007)
Mini SDS (ml)
50
Count
75
25
10
20
quartile
median
quartile
minimum
19.000
18.000
16.060
14.500
13.000
11.370
9.500
8.000
6.500
5.550
4.000
Şekil 4. Örneklerin mini SDS sedimantasyon(ml) değerleri dağılımı(2006-2007)
Bin tane (g)
125
75
50
Count
100
25
20
30
40
100.0%
99.5%
97.5%
90.0%
75.0%
50.0%
25.0%
10.0%
2.5%
0.5%
0.0%
maximum
quartile
median
quartile
minimum
44.080
42.180
40.020
36.960
34.480
31.640
28.530
26.480
24.075
21.980
20.880
Şekil 5. Örneklerin bin tane (g) değerleri dağılımı(2006-2007)
8
ASTK (%)
100.0%
99.5%
97.5%
90.0%
75.0%
50.0%
25.0%
10.0%
2.5%
0.5%
0.0%
100
Count
150
50
40
50
60
70
80
90
100
maximum
97.000
92.900
86.000
80.000
76.000
70.000
66.000
62.000
56.000
47.100
39.000
quartile
median
quartile
minimum
Şekil 6. Örneklerin alkali su tutma kapasitesi (%) değerleri dağılımı(2006-2007)
2006-2007 Yılı Değerlendirme
2006–2007 yılı sezonu için milli materyalden 3058 milletlerarası materyalden 2051 adet
örnek analiz edilmiştir (Çizelge 1,2) Bu analizlerin frekans dağılımı Şekil (1.6) verilmiştir.
yapılan çalışmalar sonucu ve tarladaki bitkilerin durumuna göre toplam 5 adet buğday
genotipi seçilerek merkez arazisine denemesi kurulmuş olup 3 tekerrür olarak ekilmiştir.
2007-2008 yetiştirme sezonunda tarlaya ekimi yapılan 5 adet buğday genotipi analizleri
enstitümüzde yapılmıştır(Çizelge 3).
Çizelge 3.Seçilen Örneklerin Analiz sonuçları (2006-2007)
Sıra No
1
Çeşit
TR 53323
Nem Protein Kuru gluten
(%)
(%)
(%)
8.76
14.45
11.96
2
Sertlik
(PSI)
72
Mini
SDS (ml)
14.50
Bin tane
(g)
23.36
ASTK
(%)
48
Tane
rengi
Beyaz
TR 15796
8.15
13.74
11.23
69
11.00
31.4
60
Kırmızı
3
TR 55142
8.91
15.31
12.79
67
9.50
29.92
65
Beyaz
4
TR 15796
8.16
14.12
12.15
61
11.50
29.12
70
Kırmızı
5
BDME 00/5S
8.15
11.15
9.8
65
10.75
34.20
60
Beyaz
4.2-2007-2008 Yılı yetiştirme sezonunda proje kapsamında yapılan çalışmalar
Ülkesel Serin İklim Tahılları projesi kapsamında yürütülen ekmeklik buğday ıslah projesi ve
yerel populasyonlardan seleksiyon yolu ile elde edilen buğday materyali ile Milletlerarası
programlardaki verim kademesindeki buğday genotipleri analiz edilmiştir. Analiz edilen
deneme adları ve genotip sayıları Çizelge 4 ve 5’ de verilmiştir.
9
Çizelge 4. Proje kapsamında analiz edilen milli programdaki buğday örnekleri
Örnek sayısı
Deneme adı
(Adet)
Yapılan analizler
KEBVD
20
KEVD
36
KEÖVD
49
SEBVD
20
SEVD
25
SEÖVD
36
KEYÇBVD
56
KEYÇÖVD
30
SEYÇBVD
56
TOPLAM
328
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK, Hektolitre
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane,SDS sedim, ASTK,Hektolitre
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein;K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Analiz sayısı
(Adet)
160
252
343
160
175
252
392
210
392
2336
Çizelge 5. Proje kapsamında analiz edilen milletlerarası programdaki buğday örnekleri
Deneme adı
Örnek sayısı
(Adet)
08-YT-SA
273
08-AYT-SIR
125
C16 Fawwon IR
30
08-PYT-INT
50
TOPLAM
478
Yapılan analizler
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Analiz sayısı
(Adet)
1911
875
210
350
3346
Çizelge 6. 2007 yılında bisküvilik için seçilmiş olan hatların 2007-2008 yetiştirme sezonunda kuru
şartlarda deneme sonuçları
Hat
005s
Yerel 34
Yerel 45
Yerel 52
Yerel 54
Ortalama
AÖF (0.05)
DK (%)
Verim
(kg/d.)
448.35
391.07
480.56
317.48
485.53
424.6
18.37
148
Nem
(%)
10.45
10.21
10.28
10.53
10.36
10.36
1.06
0.22
Protein
(%)
13.85
12.77
12.66
14.69
13.19
13.43
3.35
0.86
Gluten
(%)
11.09
10.26
10.32
12.43
11.21
11.22
3.20
0.68
Sertlik
(PSI)
64.31
70.52
75.23
68.57
72.34
70.18
2.60
3.56
SDS
(ml)
10
8.66
9.66
7.5
11.5
9.46
8.90
1.78
Bintane
(g)
39.02
37.02
37.24
39.49
34.54
37.46
2.90
2.07
ASTK
(%)
60.6
64.0
64.0
63.6
60.6
AÖF:Asgari Önemli Fark , DK: değişim katsayısı
10
Çizelge 7. 2007 yılında bisküvilik için seçilmiş olan hatların 2007-2008 yetiştirme sezonunda sulu
şartlarda deneme sonuçları
Hat
005s
Yerel 34
Yerel 45
Yerel 52
Yerel 54
Ortalama
AÖF (0.05)
DK (%)
Verim
(kg/d.)
512.66
294.41
329.53
258.76
390.82
357.24
13.25
89.19
Nem
(%)
10.05
10.19
10.12
10.13
10.01
10.1
0.79
0.16
Protein
(%)
14.97
16.42
15.57
16.62
16.84
16.08
6.03
1.83
Gluten
(%)
12.57
13.74
13.07
13.77
13.90
13.41
0.58
1.47
Sertlik
(PSI)
71.75
76.60
78.94
76.00
73.91
75.44
7.6
10.87
SDS
(ml)
10.33
10.50
10.16
9.00
14.66
10.93
8.1
1.59
Bintane
(g)
32.04
25.65
26.54
29.13
23.89
27.45
5.9
3.07
ASTK
(%)
63.6
67.7
67.0
67.6
67.0
AÖF:Asgari Önemli Fark , DK: değişim katsayısı
2007-2008 Yılı Değerlendirme
2007- 2008 yılı sezonu için milli materyalden 2336 milletlerarası materyalden 3346 adet
örnek analiz edilmiştir(Çizelge 4,5). 2006-2007 yetiştirme sezonunda yapılan analizler
sonucu seçilen 5 adet buğday hattının hem sulu hemde kuru lokasyonda ekimi yapılmıştır.
Ekim yapılan materyal analiz edilerek sonuçları Çizelge 6 ve Çizelge 7’ de verilmiştir.
Ayrıca bu buğday örneklerinin her birinden Ülker bisküvi fabrikasına yaklaşık 1.5 kg
civarında gönderilmiş olup burada farinogramları çizilmiştir. Tarımsal araştırma enstitüsü
laboratuvarında bulunan miksograf cihazı ile miksogramları çizilmiş olup sonuçları
değerlendirilmiştir. Deneme kurulan tarlanın geçmiş yıllarda yonca tarlası olması sebebiyle
örneklerin protein oranları yüksek çıkmıştır. Bundan dolayı sulu koşullarda yetiştirilen
deneme değerlendirme dışı bırakılmış olup kuru koşullarda yetiştirilen örnekler
değerlendirilmiştir. Tarlada hasadı yapılan deneme materyalinden örnekler alınarak
laboratuvara getirilmiş ve çizelgelerde verilen analizler yapılarak buğday materyalleri
değerlendirilmiştir. Analizi yapılan buğday örneklerinde nem % 8-10 arası çıkmıştır. Hasat
zamanı bulunan bu değerler iklime göre normal değerlerdir. Protein miktarı bisküvilik
buğday için önemli bir kriter olup daha ziyade bisküvilik çeşit olup olmayacağına karar
verilen bir özelliktir. Bisküvilik buğdaylarda protein oranının düşük olması arzu
edilmektedir (Şahin ve ark. 2004a). Konya merkezde yapılan kuru şartlardaki denemelerde
protein miktarları ortalama % 12-13 aralığında tespit edilmiş olup sulu şartlardaki
denemelerde ise % 16-17 aralığında olduğu tespit edilmiştir
Sulu şartlarda yürütülen denemelerde sulamadan sonra tane dolum sürecinde yüksek
11
sıcaklıkların gelmesi sonucu tanenin birden dolum dönemini bitirerek olum dönemine
geçmesi ve buna mukabil olarakta tanelerin zayıf ve cılız kalmasından dolayı protein
oranları yüksek bulunmuştur. Şöyle ki tane oluştuktan sonra fizyolojik olumda tanede ilk
önce protein ağları oluşmakta ve daha sonra nişasta dolum dönemine geçmektedir. Nişasta
dolum döneminin kısa olmasından dolayı tane cılız kalmakta ve protein oranı yüksek
olmaktadır. Çumra lokasyonunda yapılan denemelerde ise protein oranları normal seviyede
bulunmuş olup materyal seçiminde bu durum göz önünde bulundurulmuştur. 2008-2009
yetiştirme dönemi için seçilen materyaller, protein oranı tane sertliği ve genotipin tarladaki
morfolojik durumu dikkate alınarak
milletlerarası 07-08 YT-SA denemesinden 13
materyal KEBV denemesinden 1, KEV denemesinden 1 materyal olmak üzere toplam 15
adet materyal seçilmiştir. 2006-2007 yetiştirme dönemindeki 5 materyalde denemeye
aktarılmış ve bu yıl bir daha denenmesine karar verilmiş olup toplam 20 adet materyal hem
kuru hemde sulu koşullarda 3’er tekerrürlü olmak üzere deneme seti hazırlanmış ve tarlaya
ekimi yapılmıştır.
ASTK(%) unun bisküvilik kalitesi hakkında fikir verir, bisküvinin yayılması ile ASTK(%)
arasında bir ilişki vardır. Düşük alkali su tutma kapasitesine sahip çeşitlerin yayılma oranı
daha fazla olduğu için bisküvilik kalitesi iyi olarak değerlendirilir. Bizde çalışmalarımızda
70’in altındaki değerleri düşük olarak kabul etmekteyiz, bu özellik materyal seçiminde
dikkate alınmaktadır.
Çizelge 8. 2006- 2007 yetiştirme sezonunda seçilen hatların ve ülkerden getirilen bisküvilik
materyalin miksogram analiz değerleri
Materyal
Zaman(dk.)
2.35
BDME 00/5S
1.56
Yerel 34
1.74
Yerel 45
1.45
Yerel 52
1.99
Yerel 54
5.06
SRW(Ülker)
4.78
A01(Ülker)
4.12
A02(Ülker)
2.89
Bisküvilik Paçal(Ülker)
Yükseklik% (Pik)
56.91
45.98
54.56
51.91
63.03
34.93
32.53
35.66
40.72
Alan (Toplam)
250.35
203.95
234.24
234.51
266.48
211.91
189.46
205.61
226.57
Seçilen genotiplerin miksogram değerlerinden pik dönüm zamanları 1.45-2.35 arasında
olmuş, belirli bir yükseklik kazanmış sonra yumuşamaya başlamıştır. Ülkerden getirilen
bisküvilik materyal ise tipik bisküvilik buğday miksogramı göstermiş hiç direnç
göstermeden miksogramlar yatay bir seyir izlemiştir (Çizelge 8).
12
Çizelge 9. 2006- 2007 yetiştirme sezonunda seçilen hatların ve paçal farinogram değerleri
Materyal
Su Absorbsiyon
(%14 nem)
Gelişme Süresi
(dk.)
Stabilite Süresi
(dk.)
Yumuşama Değeri
(ICC)(FU)
62.4
61.8
63.5
63.1
61.9
57.3
3.2
2.2
2.2
2.2
2.7
1.5
2.4
1.1
1.2
1.2
1.6
1.7
139
178
144
241
133
91
BDME 00/5S
Yerel 34
Yerel 45
Yerel 52
Yerel 54
Paçal
Genotiplerin farinogramları incelendiğinde su absorbsiyonları proteinlere bağlı olarak
yüksek olurken stabilitelerinin normal olduğu belirlenmiştir. 52 nolu hattın yumuşama
derecesi yüksek bulunmuştur (Çizelge 9).
4.3-2008-2009 Yetiştirme sezonunda proje kapsamında yapılan çalışmalar
Çizelge 10. Proje kapsamında 2008-2009 yılı analiz edilen milli programdaki buğday örnekleri
miktarı
Deneme adı
Örnek sayısı
(Adet)
KEBVD
25
KEVD
20
KEÖVD
56
SEBVD
20
SEVD
20
SEÖVD
30
TOPLAM
151
Yapılan analizler
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK, Hektolitre
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane,SDS sedim, ASTK,Hektolitre
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Nem, Protein;K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
Analiz sayısı
(Adet)
200
140
392
160
140
210
1242
Çizelge 11. Proje kapsamında 2008-2009 yılı analiz edilen milletlerarası programdaki
buğday örnekleri miktarı
Deneme adı
09-YT-IR
09-AYT-IR
09-AYT-SA
09-AYT-SIR
09-YT-SA
TOPLAM
Örnek sayısı
(Adet)
175
100
50
125
125
525
Yapılan analizler
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK
“
“
“
“
“
Analiz sayısı
(Adet)
1225
700
350
875
875
3675
13
Çizelge 12.2008-2009 yetiştirme sezonunda bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin kuru şartlardaki özellikleri
Protein
(%)
Kuru
Gluten
(%)
Sertlik
(PSI)
Mini SDS
(ml)
ASTK
(%)
Hektolitre
(kg)
Bin tane
Ağırlığı(g)
Verim
(kg/da)
Sıra No
Genotip
Nem
(%)
1*
005/S
9.93
12.84
11.31
50.55
7.75
55.67
78.60
31.56
498.67
Tane Rengi
Beyaz
2*
06-07 KEYÇBVD 52
10.14
12.65
10.95
59.29
7.00
67.78
74.80
33.68
302.72
Beyaz
3*
07-08 KEBVD 6
10.18
13.66
11.83
54.29
8.00
66.58
75.00
26.00
301.56
4*
07-08 KEVD 17
10.09
13.32
11.85
57.53
7.50
68.23
73.60
36.28
359.39
Beyaz
Kırmızı
5
06-07 KEYÇBVD 34
9.85
12.79
11.03
60.22
5.50
69.05
73.20
32.24
330.83
Kırmızı
6
06-07 KEYÇBVD 45
9.87
14.1
11.78
58.55
6.75
70.15
73.20
30.60
355.20
Beyaz
7
06-07 KEYÇBVD 54
10.22
15.64
13.18
64.06
9.00
71.63
72.40
23.00
334.91
Beyaz
8
07-08 YT-SA 8198
9.83
16.43
14.46
39.33
5.75
72.66
72.40
27.24
220.22
Beyaz
9
07-08 YT-SA 8058
10.21
16.37
13.85
57.51
8.25
67.20
68.80
24.36
295.94
Beyaz
10
07-08 YT-SA 8091
9.96
16.54
14.08
52.73
9.00
75.16
75.60
23.56
306.50
Beyaz
11
07-08 YT-SA 8216
10.18
15.33
12.96
60.43
11.50
67.22
73.00
29.24
348.22
Beyaz
12
07-08 YT-SA 8014
10.18
13.73
11.86
56.80
9.25
68.02
76.00
28.60
319.78
Beyaz
13*
07-08 YT-SA 8089
10.11
13.83
11.07
62.10
11.25
72.28
80.00
32.60
408.39
Kırmızı
14*
07-08 YT-SA 8008
9.95
13.33
11.53
57.85
10.00
55.93
74.60
24.48
378.06
Beyaz
15*
07-08 YT-SA 8183
10.04
13.9
11.76
64.62
10.50
67.56
73.80
24.24
399.89
Beyaz
16
07-08 YT-SA 8221
9.95
14.9
13.08
45.64
8.75
82.81
77.00
25.16
341.33
Beyaz
17*
07-08 YT-SA 8015
9.89
13.7
11.77
60.08
7.25
68.91
79.20
29.72
330.44
Beyaz
18*
07-08 YT-SA 8087
9.99
13.14
11.3
59.60
9.00
61.30
81.00
29.24
407.39
Kırmızı
19*
07-08 YT-SA 8233
10.07
13.26
11.54
62.50
10.50
68.08
73.20
24.88
423.17
Beyaz
20*
07-08 YT-SA 8166
9.75
15.09
12.72
64.67
12.50
63.00
74.00
27.04
386.39
Beyaz
Genel ortalama
10.01
14.22
12.19
57.41
8.75
67.96
74.97
28.18
352.45
Yukarıdaki tabloda yer alan genotiplerden 5,6,7,8,9,10,11,12,16 sıra nolu hatlar gerek tarladaki performansları gerekse laboratuar değerlendirmeleri sonucunda denemeden
çıkarılmış olup yerlerine 2009 yılı laboratuar analizlerine göre yeni genotipler ilave edilmiştir.
*İşaretlenmiş olan genotipler 2009/2010 yetiştirme döneminde tekrar değerlendirilmek üzere seçilmiştir
Çizelge 13. 2008-2009 yetiştirme sezonunda bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin sulu şartlardaki özellikleri
Protein
(%)
Kuru
Gluten
(%)
Sertlik
(PSI)
Mini SDS
(ml)
ASTK
(%)
Hektolitre
(kg)
Bin tane
Ağırlığı
(g)
Verim
(kg/da)
Sıra No
Genotip
Nem
(%)
1*
005/S
9.91
12.81
11.24
53.16
10.50
70.75
80.00
40.48
546.44
Tane Rengi
Beyaz
2*
06-07 KEYÇBVD 52
10.03
14.26
12.21
55.80
10.16
72.79
74.80
41.04
414.61
Beyaz
3*
07-08 KEBVD 6
9.81
12.95
11.19
60.18
10.83
60.04
78.20
30.8
675.50
4*
07-08 KEVD 17
10.08
12.5
10.36
59.77
9.00
67.53
77.40
46.32
538.77
Beyaz
Kırmızı
5
06-07 KEYÇBVD 34
10.22
13.49
11.00
61.73
9.33
67.12
73.40
34.96
407.44
Kırmızı
6
06-07 KEYÇBVD 45
9.98
12.98
10.84
62.53
12.83
77.54
76.20
33.64
432.11
Beyaz
7
06-07 KEYÇBVD 54
9.58
13.17
11.37
62.56
11.50
66.10
75.40
31.28
495.16
Beyaz
8
07-08 YT-SA 8198
9.8
13.75
12.04
39.50
9.50
78.84
77.60
41.76
642.88
Beyaz
9
07-08 YT-SA 8058
9.9
13.14
11.3
59.00
13.66
64.82
74.80
32.24
532.33
Beyaz
10
07-08 YT-SA 8091
9.74
12.71
11.03
57.94
12.33
69.39
75.60
38.6
622.55
Beyaz
11
07-08 YT-SA 8216
10.05
13.54
11.59
60.96
14.33
69.76
79.00
37.16
597.72
Beyaz
12
07-08 YT-SA 8014
10.13
13.13
11.4
57.33
9.83
71.34
77.40
39.52
549.12
Beyaz
13*
07-08 YT-SA 8089
10.1
12.89
10.65
65.76
15.33
65.91
80.20
40.36
678.77
Kırmızı
14*
07-08 YT-SA 8008
10.22
12.91
11.31
61.45
12.33
65.26
78.60
34.24
613.16
Beyaz
15*
07-08 YT-SA 8183
9.95
12.68
10.62
64.50
7.50
62.23
77.00
33.52
562.55
Beyaz
16
07-08 YT-SA 8221
9.98
13.21
11.5
44.70
10.16
79.00
80.00
38.56
563.16
Beyaz
17*
07-08 YT-SA 8015
10.1
12.86
11.29
53.83
7.83
72.21
78.00
40.56
550.72
Beyaz
18*
07-08 YT-SA 8087
10.11
12.71
10.2
66.90
12.83
64.30
80.80
39.40
712.50
Kırmızı
19*
07-08 YT-SA 8233
10.14
12.52
10.9
58.46
12.00
70.03
77.80
34.56
613.66
Beyaz
20*
07-08 YT-SA 8166
9.81
12.92
11.17
59.93
10.50
70.22
80.00
39.04
654.83
Beyaz
Genel ortalama
9.98
13.05
11.16
58.29
11.11
69.25
77.61
37.40
570.19
Yukarıdaki tabloda yer alan genotiplerden 5,6,7,8,9,10,11,12,16 sıra nolu hatlar gerek tarladaki performansları gerekse laboratuar değerlendirmeleri sonucunda denemeden
çıkarılmış olup yerlerine 2009 yılı laboratuar analizlerine göre yeni genotipler ilave edilmiştir.
*İşaretlenmiş olan genotipler 2009/2010 yetiştirme döneminde tekrar değerlendirilmek üzere seçilmiştir
Çizelge 14. 2008-2009 yetiştirme sezonunda sulu şartlarda yetiştirilen genotiplerin
miksogram analiz değerleri
Sıra
Materyal
Zaman
Yükseklik
Zarf Alanı
Ortaçizgi
No
(dk.)
% (Pik)
Alanı
00 5S
1.93
54.7
29.9
281.7
1*
06-07 KEYÇBVD 52
1.40
46.2
19.5
223.6
2*
07-08 KEBVD 6
2.05
53.4
33.1
290.0
3*
07-08 KEVD 17
1.70
51.1
25.5
265.4
4*
06-07 KEYÇBVD 34
1.29
48.3
19.5
220.3
5
06-07 KEYÇBVD 45
1.30
52.4
21.8
247.2
6
06-07
KEYÇBVD
54
1.77
55.3
27.1
272.1
7
07-08 YT-SA 8233
1.78
54.6
26.4
265.4
8
07-08 YT-SA 8058
1.53
56.4
26.8
268.4
9
07-08 YT-SA 8091
1.78
49.0
24.1
254.5
10
07-08 YT-SA 8216
2.15
49.8
28.0
273.4
11
07-08 YT-SA 8014
1.12
54.6
21.9
264.8
12
07-08 YT-SA 8089
2.33
56.6
34.0
301.0
13*
07-08 YT-SA 8008
1.43
53.4
25.1
259.8
14*
07-08 YT-SA 8183
1.30
53.3
22.3
253.5
15*
07-08 YT-SA 8221
2.12
56.2
30.9
300.9
16
07-08 YT-SA 8015
1.09
51.8
22.1
255.7
17*
07-08 YT-SA 8087
2.07
55.7
30.8
292.1
18*
07-08 YT-SA 8198
1.48
53.6
26.1
261.8
19*
07-08 YT-SA 8166
1.76
53.4
28.8
281.6
20*
*İşaretlenmiş olan genotipler 2009/2010 yetiştirme döneminde tekrar değerlendirilmek üzere seçilmiştir.
Çizelge 15. 2008- 2009 yetiştirme sezonunda kuru şartlarda yetiştirilen genotiplerin miksogram
analiz değerleri
Sıra
No
1*
2*
3*
4*
5
6
7
8
9
10
11
12
13*
14*
15*
16
17*
18*
19*
20*
Materyal
00 5S
06-07 KEYÇBVD 52
07-08 KEBVD 6
07-08 KEVD 17
06-07 KEYÇBVD 34
06-07 KEYÇBVD 45
06-07 KEYÇBVD 54
07-08 YT-SA 8233
07-08 YT-SA 8058
07-08 YT-SA 8091
07-08 YT-SA 8216
07-08 YT-SA 8014
07-08 YT-SA 8089
07-08 YT-SA 8008
07-08 YT-SA 8183
07-08 YT-SA 8221
07-08 YT-SA 8015
07-08 YT-SA 8087
07-08 YT-SA 8198
07-08 YT-SA 8166
Zaman
(dk.)
1.82
1.48
1.53
1.45
1.05
1.30
1.33
1.45
1.16
1.66
2.29
1.29
2.46
1.84
1.58
1.89
1.47
2.20
1.91
3.08
Yükseklik
% (Pik)
54.8
53.2
55.7
58.2
54.5
53.2
67.9
58.5
59.4
63.9
71.4
56.4
53.6
52.9
65.9
57.2
52.3
56.1
61.9
54.8
Zarf Alanı
28.1
25.7
25.2
29.3
18.6
21.2
29.6
17.4
20.0
31.0
48.2
27.4
34.2
30.3
32.5
25.7
29.7
35.3
41.6
44.0
Ortaçizgi
Alanı
249.0
257.6
260.9
289.6
216.7
230.1
274.4
208.0
222.9
288.2
361.8
267.2
292.2
276.2
301.3
283.4
279.7
297.5
332.2
317.2
*İşaretlenmiş olan genotipler 2009/2010 yetiştirme döneminde tekrar değerlendirilmek üzere seçilmiştir.
Çizelge16. 2008-2009 yetiştirme sezonunda seçilen hatların farinogram değerleri ve bazı
özellikleri
Materyal
No
00 5S
Su
Absorbsiyon
(%14 nem)
Gelişme
Süresi
(dk.)
Stabilite
Süresi
(dk.)
57.0
2.2
1.9
Yumuşama
Değeri
10dk.
12dk.
Yaş
Gluten
%
Süne
zararı
%
193
245
31
10
1*
06-07
KEYÇBVD
52
59.3
2.2
1.3
153
185
36
4.5
2*
55.5
3.0
3.3
63
92
33
2
3* 07-08 KEBVD 6
59.7
2.2
1.7
120
149
36
5.5
4* 07-08 KEVD 17
06-07 KEYÇBVD 34
59.1
2.0
1.1
162
207
35
9
5
06-07 KEYÇBVD 45
60.3
2.2
1.2
174
212
35
7.5
6
06-07 KEYÇBVD 54
58.1
2.2
1.7
136
161
33
2
7
07-08
YT-SA
8233
70.4
3.3
2.7
97
140
34
4
8
07-08
YT-SA
8058
58.1
2.3
1.7
130
156
35
9
9
57.3
3.0
2.9
74
114
30
2
10 07-08 YT-SA 8091
55.1
2.8
3.6
65
89
30
3
11 07-08 YT-SA 8216
07-08
YT-SA
8014
61.1
2.2
1.3
134
164
32
1.5
12
60.4
3.2
2.4
119
151
31
7.5
13* 07-08 YT-SA 8089
07-08
YT-SA
8008
56.2
2.2
1.6
121
142
28
10.5
14*
57.2
2.2
1.4
135
155
30
3.5
15* 07-08 YT-SA 8183
61.3
2.2
2.5
108
131
32
1.5
16 07-08 YT-SA 8221
59
2.2
1.4
105
133
33
10
17* 07-08 YT-SA 8015
07-08
YT-SA
8087
57.4
3.2
2.3
117
157
29
2.5
18*
55.6
2.5
1.4
131
152
32
4.5
19* 07-08 YT-SA 8198
07-08
YT-SA
8166
55.3
3.2
2.9
93
133
30
2.5
20*
*İşaretlenmiş olan genotipler 2009/2010 yetiştirme döneminde tekrar değerlendirilmek üzere seçilmiştir.
2008-2009 Yılı Değerlendirme
2008 -2009 yetiştirme döneminde bisküvilik buğday çeşidi geliştirilmesi kapsamında 20
adet hat seçilip kuru ve sulu denemeleri yapılmıştır. Yapılan denemelerde genotiplerin tarla
gözlemleri alınmış olup hasatı yapılan örnekler laboratuar analizleri yapılarak
değelendirilmiştir(Çizelge 12). Ayrıca Ülkesel Serin İklim Tahılları projesi kapsamında
yürütülen ekmeklik buğday ıslah projesi ve yerel populasyonlardan seleksiyon yolu ile elde
edilen buğday materyali ile Milletlerarası programlardaki verim kademesindeki buğday
genotipleri analiz edilmiştir. Analiz edilen deneme adları ve genotip sayıları Çizelge 10 ve
11’ de verilmiştir. 2008-2009 yetiştirme sezonunda tarlaya ekimi yapılan 20 genotipin tarla
gözlemleri morfolojik değerleride dikkate alınarak yapılmıştır. Yapılan gözlemler sonucu
çeşit özelliği göstermeyecek olan 8 genotip (5,6,7,8,9,10,11,12,16 nolu hatlar) elenmiş
olup yapılan analizler sonucu seçilen 2009 yılı kuru ekmeklik ön verim denemesinden
(7,14,22,30,13 nolu genotipler) denemeye dahil edilmiştir. Denemeye dahil edilen bu
genotiplerle birlikte 16 hat ve daha önceden tescil olmuş 4 adet tescilli çeşit standart olarak
eklenmiş olup 20’lik bir deneme seti oluşturularak sulu 1 lokasyon kuruda 3 lokasyon
(Konya merkez, Çumra, Gözlü) ekimi yapılmıştır. Genotiplerin buğday hastalıklarına karşı
reaksiyonlarını görmek içinde bir set hazırlanarak enstitümüz Bitki sağlığı bölümüne
17
gönderilmiştir. Bu yılki gözlemler sonucunda çeşit özelliği gösteren hatlar takibe alınmış
olup standart çeşitlerle kıyaslaması yapıldıktan sonra en az 1 genotipin tescile sunulması
planlanmıştır. Tarlada hasadı yapılan deneme materyalinden örnekler alınarak laboratuvara
getirilmiş
ve
çizelgelerde
verilen
analizler
yapılarak
buğday
materyalleri
değerlendirilmiştir. 2008-2009 yılına ait değerler incelendiğinde buğday örneklerinde nem
oranının % 8-10, protein oranının % 12-13 arasında olduğu belirlenmiştir. Genotiplerin
önceki yıllardaki performansları dikkate alındığı zaman potansiyel olarak düşük protein
içeriğine sahip genotipler seçilmiştir. Protein oranı genotipten
ve çevre şartlarında
etkilenen bir özelliktir. Bisküvilik buğdayda protein oranının düşük olması arzu
edilmektedir. Seçilmiş olan genotiplerin sertlik değerleri de arzu edilen şekilde yumuşak
özelliktedir. Seçilen genotiplerin SDS sedimantasyon değerleride istenilen kriterlere uygun
olarak düşük değerler göstermiştir(Çizelge 12, 13).
Çizelge 17.2009-20010 yetiştirme sezonu için seçilip tarlaya ekimi yapılan materyaller
Kuru
Deneme
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Orijin
00 5S (BEYAZ)
06-07 KEYÇBVD 52 (BEYAZ)
07-08 KEBVD 6 (BEYAZ)
07-08 KEVD 17 (KIRMIZI)
Gerek
07-08 YT-SA 8089 (KIRMIZI)
07-08 YT-SA 8008 (BEYAZ)
07-08 YT-SA 8183 (BEYAZ)
07-08 YT-SA 8087 (BEYAZ)
Karahan
07-08 YT-SA 8166 (BEYAZ)
07-08 YT-SA 8015 (BEYAZ)
07-08 YT-SA 8233 (BEYAZ)
KEÖVD 7 (BEYAZ)
Bayraktar
KEÖVD 14 (KIRMIZI)
KEÖVD 22 (BEYAZ)
KEÖVD 30 (KIRMIZI)
SEVD 13 (BEYAZ)
Tosunbey
Sulu
Deneme
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Orijin
00 5S (Sulu)
06-07 KEYÇBVD 52
07-08 KEBVD 6
07-08 KEVD 17
Sultan
07-08 YT-SA 8089
07-08 YT-SA 8008
07-08 YT-SA 8183
07-08 YT-SA 8087
Ahmetağa
07-08 YT-SA 8166
07-08 YT-SA 8015
07-08 YT-SA 8233
KEÖVD 7
Tosunbey
KEÖVD 14
KEÖVD 22
KEÖVD 30
SEVD 13
Göksu
18
4.4-2009-2010 Yılı Yetiştirme sezonunda proje kapsamında yapılan çalışmalar
2009-2010 yetiştirme döneminde sulu ve kuru şartlarda olmak üzere 20 genotipten oluşan 3 tekerrürlü
yürütülmüş olan denemelerde takibe alınan genotipler analiz edilmiştir(Çizelge 17). Aynı 20 genotipin
yer aldığı deneme seti ile 2010-2011 yılı yetiştirme sezonunda değerlendirilmek üzere sulu ve kuru
şartlarda denemeler kurulmuştur. Analiz edilen deneme adları ve genotip sayıları Çizelge 18’ de
verilmiştir.
Çizelge 18. Proje kapsamında 2009-2010 yetişme sezonunda sulu ve kuru şartlarda yürütülen
bisküvilik buğday denemesi
Deneme adı
Sulu Bisküvilik Buğday
Denemesi
Kuru Bisküvilik Buğday
Denemesi
Örnek sayısı
(Adet)
60
60
Yapılan analizler
Nem, Protein, K.Gluten, Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK,
Miksograf, Alveograf
Nem, Protein, K.Gluten, Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK,
Miksograf, Alveograf
2009-2010 ve 2010-2011 yetiştirme döneminde kuru şartlarda Gerek, Karahan, Bayraktar
ve Tosunbey çeşitleri, sulu şartlarda ise Sultan, Ahmetağa, Tosunbey ve Göksu çeşitleri standart
çeşit olarak yer almıştır.
19
Çizelge 19. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin sulu şartlarda bazı kalite özellikleri
Sıra Genotip
No
1
BDME 005S
2
06-07 KEYÇBVD 52
3
07-08 KEBVD 6
4
07-08 KEVD 17
5
Sultan
6
07-08 YT-SA 8089
7
07-08 YT-SA 8008
8
07-08 YT-SA 8183
9
07-08 YT-SA 8087
10
Ahmetağa
11
07-08 YT-SA 8166
12
07-08 YT-SA 8015
13
07-08 YT-SA 8233
14
KEÖVD 7
15
Tosunbey
16
08-09 KEÖVD 14
17
08-09 KEÖVD 22
18
08-09 KEÖVD 30
19
08-09 SEVD 13
20
Göksu
Genel Ortalama
Verim
(kg/da)
484.15
217.33
434.97
430.82
433.69
476.00
329.49
371.18
489.23
644.51
480.41
438.26
199.79
529.59
633.54
449.69
452.36
394.92
511.28
446.56
442.39
Bin tane
(g)
35.32
34.16
28.44
38.44
23.40
34.56
27.12
31.00
29.20
27.92
31.76
31.88
24.76
30.08
30.64
35.02
26.96
29.88
24.96
23.44
29.95
Hektolitre
(kg)
77.36
70.26
74.42
74.20
69.94
80.28
67.95
68.24
78.74
75.76
73.85
74.66
66.42
73.84
73.22
75.52
74.84
73.84
71.30
65.82
73.02
Protein K Gluten
(%)
(%)
11.66
11.45
15.55
13.19
13.79
11.71
13.96
11.91
14.72
12.40
12.94
10.72
13.85
11.69
13.59
11.54
13.20
10.96
12.73
10.23
13.92
11.81
13.43
11.39
14.03
11.80
12.98
11.63
13.90
12.30
14.29
11.85
13.85
11.81
13.76
11.71
13.95
11.76
14.57
12.22
13.73
11.70
Sertlik
(PSI)
54.13
57.01
64.33
63.53
62.37
68.34
65.13
63.79
68.57
46.03
64.56
66.37
67.53
44.61
44.36
62.73
59.73
62.42
60.78
63.87
60.51
Zeleny
sedim
(ml)
33.00
29.50
38.00
33.50
40.50
49.50
39.50
35.00
39.50
46.00
40.50
41.00
40.50
36.50
36.00
42.00
47.50
51.00
37.50
42.00
39.93
2.8
üstü
(%)
54.85
36.65
21.95
66.30
11.05
33.65
13.45
13.10
16.20
12.60
26.40
28.15
17.55
20.55
21.55
52.00
27.65
26.30
35.75
8.85
27.23
2.5
üstü
(%)
34.60
39.60
42.75
24.25
28.65
44.10
40.60
39.05
42.35
43.10
38.25
43.10
36.70
45.15
46.85
34.60
41.30
37.20
40.55
29.85
38.63
2.2
üstü
(%)
6.05
18.45
26.55
7.40
37.20
18.65
34.45
32.45
28.40
32.45
33.80
23.15
30.85
27.60
25.50
12.00
24.60
24.90
19.70
37.45
25.08
2.8+2.5
(%)
89.45
76.25
64.70
90.55
39.70
77.75
54.05
52.15
58.55
55.70
64.65
71.25
54.25
65.70
68.40
86.60
68.95
63.50
76.30
38.70
65.86
Yaş
gluten
(%)
41.34
52.67
37.03
42.74
34.89
33.46
37.65
35.09
36.60
31.04
34.62
37.86
41.35
32.60
38.63
40.61
38.00
33.01
36.01
36.84
37.60
G.indeks
(%)
59.28
32.93
73.15
64.64
77.92
92.23
49.56
63.37
73.32
90.42
77.72
59.01
67.57
85.23
91.56
59.34
66.37
91.78
65.92
81.41
71.14
ASTK
(%)
59.90
53.69
54.56
61.67
64.48
61.21
56.96
55.32
62.70
61.53
55.85
65.10
58.44
68.81
71.05
63.19
65.16
65.79
59.73
60.82
61.30
Çizelge 20. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin sulu şartlarda miksograf ve alveograf özellikleri
Sıra No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Genotip
BDME 005S
06-07 KEYÇBVD 52
07-08 KEBVD 6
07-08 KEVD 17
Sultan
07-08 YT-SA 8089
07-08 YT-SA 8008
07-08 YT-SA 8183
07-08 YT-SA 8087
Ahmetağa
07-08 YT-SA 8166
07-08 YT-SA 8015
07-08 YT-SA 8233
KEÖVD 7
Tosunbey
08-09 KEÖVD 14
08-09 KEÖVD 22
08-09 KEÖVD 30
08-09 SEVD 13
Göksu
Genel ortalama
Gelişme
süresi (dk.)
2.07
1.20
2.00
1.66
2.68
2.34
1.65
1.62
2.02
2.90
2.26
1.60
1.98
2.35
3.41
1.55
3.12
3.44
2.34
2.92
2.25
Pik Yüksekliği
(%)
64.54
65.35
62.67
66.36
63.50
68.46
69.48
65.16
69.34
68.12
63.80
65.91
68.19
68.51
67.12
71.04
59.51
60.58
52.32
63.48
65.17
Alan
(%)
351.75
328.65
351.45
359.42
365.01
390.63
357.90
337.59
380.57
397.97
354.63
373.47
361.52
387.20
395.68
397.78
359.55
360.37
329.47
381.09
366.08
Enerji
(W)
84
93
179
141
317
256
131
126
178
261
215
159
180
192
294
175
323
298
229
253
204
P/L
0.36
0.80
0.54
0.42
0.44
0.47
0.28
0.35
0.51
0.50
0.35
0.56
0.24
0.41
0.67
0.50
0.77
0.75
0.98
0.57
0.52
21
Çizelge 21. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin kuru şartlarda bazı kalite özellikleri
Hektolitre
(kg/da)
Bin
tane
(g)
(kg)
(%)
(%)
Verim
Sıra
No
1
Genotip
BDME 005S
Protein
K.gluten
Zeleny
(ml)
2.8
üstü
(%)
2.5
üstü
(%)
Sertlik
2.2
üstü
(%)
2.8+2.5
(%)
Yaş
Gluten
(%)
G.indeks
ASTK
(%)
(%)
389.53
34.58
77.70
13.11
11.33
53.76
36.75
55.25
33.73
8.78
88.98
34.2
58.70
58.00
2
06-07KEYÇBVD 52
227.35
37.42
72.00
14.22
12.06
60.11
28.5
43.35
39.93
13.28
83.28
44.08
38.30
66.03
3
07-08 KEBVD 6
349.23
28.67
76.04
13.56
11.43
63.27
37.5
17.18
43.1
30.1
60.28
40.81
53.82
62.49
4
07-08 KEVD 17
303.5
35.4
74.33
12.87
10.59
69.16
35.75
51.28
34.3
12
85.58
40.12
45.50
61.75
5
Gerek
283.35
27.82
72.59
14.5
12.01
70.1
42
16.1
41.03
34.28
57.13
45.38
26.93
60.09
6
07-08 YT-SA 8089
294.88
30.76
78.90
13
10.54
68.29
49.75
19.68
51.25
23.49
70.93
39.82
65.33
66.10
7
07-08 YT-SA 8008
300.88
28.16
72.64
13.42
11.31
65.71
34.5
17.8
42.98
32.7
60.78
42.14
48.67
58.95
8
07-08 YT-SA 8183
288.62
27.48
73.29
12.95
10.93
64.81
31.5
18.03
42.85
32.08
60.88
43.48
54.12
54.90
9
07-08 YT-SA 8087
381.82
29.28
79.47
12.57
10.07
71.86
46.25
12.23
47.6
32.63
59.83
41.39
69.97
66.10
10
Karahan
417.69
30.03
74.94
13.49
11.42
61.44
42
24.55
41.73
26.08
66.28
39.17
74.73
66.15
11
07-08 YT-SA 8166
424.19
28.86
74.46
13.98
11.78
63.28
47
20.15
42.38
30.23
62.53
40.49
70.66
68.23
12
07-08 YT-SA 8015
331.27
30.33
76.07
12.23
10.41
66.77
40
15.90
47.73
29.2
63.63
34.24
63.87
64.36
13
07-08 YT-SA 8233
324.65
25.6
71.51
13.89
11.56
69.92
35.25
12.68
35.98
34.83
48.65
42.81
49.11
60.96
14
KEÖVD 7
419.63
29.26
77.04
13.26
11.83
46.08
39.75
18.13
52.35
24.35
70.48
38.42
76.21
66.94
15
Bayraktar
340.46
30.34
72.52
12.94
10.93
66.73
38.5
26.4
40.25
26.28
66.65
31.79
67.94
62.25
16
08-09 KEÖVD 14
355.62
31.92
74.91
12.83
10.32
64.29
42
32.00
41.23
21.2
73.23
36.97
50.38
60.48
17
08-09 KEÖVD 22
372.15
27.98
74.47
14.36
12.09
61.86
47.75
20.65
48.58
26.05
69.23
40.4
71.17
58.02
18
08-09 KEÖVD 30
306.81
27.56
74.26
13.96
11.47
66.57
48.5
15.18
43.83
30.85
59
39.95
74.61
60.89
19
08-09 SEVD
398.28
32.39
73.91
14.18
11.9
65.09
36.25
48.23
35.68
13.63
83.9
34.97
81.96
59.86
425.38
30.36
75.21
13.26
11.79
41.38
38.5
24.65
49.35
20.2
74
35.06
57.62
67.58
30.21
74.81
13.43
11.29
63.02
39.9
25.47
42.79
25.11
68.26
39.28
60
62.51
20
13
Tosunbey
Genel ortalama
346.77
22
Çizelge 22. 2009-2010 yılı bisküvilik buğday denemesinde yer alan genotiplerin kuru şartlarda
miksograf ve alveograf özellikleri
Sıra
Gelişme
Pik
Mix.
Enerji
P/L
Genotip
No
süresi (dk)
Yüksekliği (%)
Alan(%)
(W)
1
BDME 005S
2.50
55.94
311.67
90
0.32
2
06-07KEYÇBVD 52
1.40
54.79
276.96
88
0.59
3
07-08 KEBVD 6
2.17
66.50
316.63
141
0.43
4
07-08 KEVD 17
1.45
66.63
349.62
76
0.43
5
Gerek
1.46
64.54
310.37
58
0.29
6
07-08 YT-SA 8089
2.21
64.58
353.77
215
0.31
7
07-08 YT-SA 8008
1.35
64.80
317.25
118
0.24
8
07-08 YT-SA 8183
1.55
63.10
313.52
63
0.22
9
07-08 YT-SA 8087
2.06
69.13
383.07
214
0.28
10
Karahan
2.41
61.47
337.19
209
0.29
11
07-08 YT-SA 8166
2.36
56.75
315.75
281
0.36
12
07-08 YT-SA 8015
1.02
56.60
314.65
108
0.56
13
07-08 YT-SA 8233
1.62
60.12
301.10
138
0.72
14
KEÖVD 7
2.46
62.53
332.66
177
0.33
15
Bayraktar
2.94
53.29
311.79
172
0.35
16
08-09 KEÖVD 14
1.64
63.07
344.80
87
0.46
17
08-09 KEÖVD 22
3.09
55.68
326.14
200
0.42
18
08-09 KEÖVD 30
3.03
64.20
361.84
221
0.32
19
08-09 SEVD
2.09
54.00
310.90
144
0.36
2.94
63.89
359.45
271
0.41
2.09
61.08
327.46
153.55
0.38
20
Tosunbey
Genel ortalama
13
2009-20010 Yılı Değerlendirmesi
2008-2009 yetiştirme döneminde yapılan analizler sonucu seçilen 20 buğday genotipini
kapsayan bisküvilik buğday denemesinin 2009-2010 yetiştirme döneminde hem sulu
hemde kuru şartlarda 3 tekerrürlü olarak ekimi yapılmıştır. 2009-2010 yetiştirme
döneminde sulu şartlarda yürütülen bisküvilik buğday denemesinde ortalama protein
oranı % 13.73, sertlik değeri 60.51, Zeleni sedimantasyon değeri 39.93 ml, alkali su tutma
kapasitesi % 61.30, hektolitre ağırlığı değeri 73.2, bin tane ağırlığı 29.95, verim 442,39 kg/
da olarak tespit edilmiştir(Çizelge 19). Kuru şartlarda ise ortalama protein oranı %13.22,
sertlik değeri 63.02, Zeleni sedimantasyon 39.9, alkali su tutma kapasitesi 62.51, hektolitre
ağırlığı 74.81, bin tane ağırlığı 30.21, verim 346.77 kg/da olarak belirlenmiştir (Çizelge 21,
). Aydoğan ve ark.( 2007) 36 adet ekmeklik buğday genotipleri ile yaptıkları Çalışmada
tane veriminin 154.58-258.43 kg/da, bin tane ağırlığının 24.13-36.60 g, kuru gluten
değerinin % 9.58-13.90, mini-SDS sedimantasyon değerinin 9.50-13.75 ml, protein
oranının % 11.88-15.43 ve protein veriminin 20.07-33.17 kg/da arasında değiştiğini tespit
etmişlerdir.
Miksograf parametreleri ve alveograf değerleri de Çizelge 20’de verilmiştir. Miksograf
parametrelerinde ortalama gelişme süresi 2.25 dakika olarak tespit edilmiştir. Ortalama
alveograf enerji değeri ise 204, P/L oranı 0.52 olarak belirlenmiştir. Kuru şartlarda
yürütülen bisküvilik buğday denemesine ait miksograf ve alveograf değerleri Çizelge 22’
de verilmiştir. Miksograf parametrelerinde kuru şartlarda ortalama gelişme süresi 2.09
dakika olarak tespit edilmiştir. Ortalama alveograf enerji değeri ise 153.55, P/L oranı 0.38
olarak belirlenmiştir. Proje süresince 2008-2009 yılında 436 milli materyal 575
milletlerarası materyal olmak üzere toplam 1011 materyal analiz edilmiş ve
değerlendirilmiştir. 2008-2009 yetiştirme döneminde kuru ve sulu şartlarda yürütülen
bisküvilik buğday denemesinde yer alan 11 genotip 2009-2010 yetiştirme döneminde
tekrar değerlendirilmek üzere seçilmiştir. Buna ilaveten 2008-2009 KEÖVD’den 7, 14, 22
ve 30 numaralı 4 genotip, 2008-2009 SEVD’den 13 numaralı 1 genotip seçilmiş kuru
şartlar ve sulu şartlarda uygun 4 standart çeşitte denemeye dahil edilerek 20 genotip 3
tekerrürlü olmak üzere deneme seti hazırlanmış sulu ve kuru şartlar olmak üzere ekimi
yapılmıştır. 2009-2010 yetiştirme döneminde ekilen genotiplerin tarla gözlemleri alınmış,
laboratuvar analizleri yapılmış değerlendirilmiştir.
Çizelge 23. 2009-2010-2010-2011 yılı yetiştirme dönemi için sulu ve kuru koşullarda denenmek
üzere ekimi yapılan genotipler
Sulu
Orijin
Genotipler
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Kuru
Orijin
Genotipler
00 5S
06-07 KEYÇBVD 52
07-08 KEBVD 6
07-08 KEVD 17
Sultan
07-08 YT-SA
07-08 YT-SA
07-08 YT-SA
07-08 YT-SA
8089
8008
8183
8087
Ahmetağa
07-08 YT-SA 8166
07-08 YT-SA 8015
07-08 YT-SA 8233
KEÖVD 7
Tosunbey
08-09 KEÖVD
08-09 KEÖVD
08-09 KEÖVD
08-09 SEVD
Göksu
14
22
30
13
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
00 5S
06-07 KEYÇBVD 52
07-08 KEBVD 6
07-08 KEVD 17
Gerek
07-08 YT-SA
07-08 YT-SA
07-08 YT-SA
07-08 YT-SA
8089
8008
8183
8087
Karahan
07-08 YT-SA 8166
07-08 YT-SA 8015
07-08 YT-SA 8233
KEÖVD 7
Bayraktar
08-09 KEÖVD
08-09 KEÖVD
08-09 KEÖVD
08-09 SEVD
Tosunbey
14
22
30
13
24
5-2010-2011 Yılı Yetiştirme sezonunda proje kapsamında yapılan çalışmalar
2010-2011 yetiştirme döneminde sulu ve kuru şartlarda olmak üzere 20 genotipten oluşan 3
tekerrürlü yürütülmüş olan denemelerde takibe alınan genotipler analiz edilmiştir (Çizelge
23). Analiz edilen deneme adları ve genotip sayıları Çizelge 24’de verilmiştir.
Çizelge 24. Proje kapsamında 2010-2011 yetişme sezonunda sulu ve kuru şartlarda yürütülen
bisküvilik buğday denemesi
Deneme adı
Sulu Bisküvilik Buğday
Denemesi
Kuru Bisküvilik Buğday
Denemesi
Örnek
sayısı
(Adet)
60
60
Yapılan analizler
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK, Miksograf, Alveograf
Nem, Protein, K.Gluten
Sertlik, Bin tane, SDS sedim, ASTK, Miksograf, Alveograf
2010-2011 yetiştirme döneminde kuru şartlarda denemede Gerek, Karahan, Bayraktar ve
Tosunbey çeşitleri, sulu şartlarda ise Sultan, Ahmetağa, Tosunbey ve Göksu çeşitleri
standart çeşit olarak denemeye dahil edilerek 20 genotipten oluşan deneme seti hazırlanmış
sulu ve kuru şartlarda iki ayrı deneme şeklinde olmak üzere ekimi yapılmıştır. 2010-2011
yetiştirme döneminde ekilen genotiplerin tarla gözlemleri alınmış, laboratuvar analizleri
yapılmış genotipler iki yıllık değerlerde gözönüne alınarak değerlendirilmiştir.
5.Sonuç
Bisküvilik buğday çeşit geliştirme projesi çalışmalarına ait denemeler, Bahri Dağdaş
Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün Konya-merkez deneme tarlalarında 20062011 yılları yetiştirme dönemlerinde yürütülmüştür. Sulu şartlarda yürütülen denemelerde
alınan sonuçlar bisküvilik değerlendirme için daha uygun bulunmuştur. Ekmeklik buğday
ıslah programından gelen 16 adet ileri buğday hattı ile 4 standart çeşidin (Sultan,
Ahmetağa, Tosunbey, Göksu) yer aldığı denemeler, 4 tekerrürlü olarak ekilmiştir. Yağış
Konya merkezde 2009-2010 yetiştirme sezonunda 395 mm 2010-2011 yetiştirme
sezonunda 404 mm olarak belirlenmiştir. Lokasyonun toprak özelliği killi aluviyal pH 8.2
olarak belirlenmiştir. Araştırmada çeşitlerin tane verimi ve bazı kalite özellikleri (hektolitre
ağırlığı, bin tane ağırlığı, protein oranı, zeleny sedimantasyon değeri, , alkali su tutma
kapasitesi, alveograf (enerji değeri) incelenmiştir. Denemeler de fenolojik, tarımsal,
hastalık, kalite ve verim parametreleri gözlenmiş ve gerekli istatistiki değerlendirmeler
yapılmıştır.
25
2009-2010 yılında belirlenen sonuçlara göre tane verimi 199.7-644.5 kg/da, bintane
ağırlığı 23.44-38.44 g, hektolitre ağırlığı 65.82-80.28 kg/lt, protein oranı % 11.65-15.54,
zeleny sedimantasyon 29.50-51.00 ml, alkali su tutma kapasitesi (ASTK) % 53.78-70.52,
Alveograf enerji değeri (W) 82.92-318.56 arasında değişmiştir. Şahin ve ark.(2011) 20
ekmeklik buğday genotipi ile yaptıkları çalışmada; genotip ortalamalarının, bintane
ağırlıkları 30.3 g hektolitre ağırlığı 74.3 kg protein oranı %13.5, Zeleni sedimantasyon
değerinin 39.8 ml olarak tespit ettiklerini belirtmişlerdir.Denemede 2009-2010 yılı verim
ortalaması 442.38 kg/da, bin tane ağırlığı ortalaması 29.94 g, hektolitre ağırlığı ortalaması
73.02 kg/lt, zeleny sedimantasyon değeri ortalaması 39.92 ml , alkali su tutma kapasitesi
61.30, alveograf enerji değeri 204.20 olarak belirlenmiştir(Çizelge 19).
2010-2011 yılında belirlenen sonuçlara göre tane verimi 217.48-736.51 kg/da, bintane
ağırlığı 30.00-46.00 g, hektolitre ağırlığı 74.20-82.00 kg/lt, protein oranı % 11.76-14.15,
zeleny sedimantasyon 24.50-43.00 ml, alkali su tutma kapasitesi (ASTK) % 65.00-78.50,
Alveograf enerji değeri (W) 56.20-221.83 arasında değişmiştir. Denemede 2010-2011 yılı
verim ortalaması 496.88 kg/da (Çizelge 25), bin tane ağırlığı ortalaması 37.08 g, hektolitre
ağırlığı ortalaması 78.03 kg/lt, zeleny sedimantasyon değeri ortalaması 30.80 ml , alkali su
tutma kapasitesi ortalaması 69, alveograf enerji değeri ortalaması 123.84 olarak
belirlenmiştir (Çizelge 27).
2009-2010 ve 2010-2011 yıllarının iki yıllık değerlendirmesinde ise iki yılın ortalama tane
verimi 469.63 kg/da(Çizelge 25), ortalama bin tane ağırlığı 35.51 g, ortalama hektolitre
ağırlığı 75.52 kg /da, ortalama protein oranı % 13.63, ortalama zeleny sedimantasyon
35.36 ml, ortalama alkali su tuma kapasitesi 66.80, ortalama alveo enerji değeri 164.36
olarak belirlenmiştir (Çizelge 28). Şahin ve ark (2009).16 buğday genotipi ile Kuru ve sulu
şartlarda yaptıkları çalışmada Kurudaki çeşitlerin alveograf enerji ortalamaları 211(10-4
Joule)
olurken, sulu şartlardakilerin ise 212.3 (10-4 Joule) olarak tespit ettiklerini
belirtmişlerdir.
Yetiştirme dönemlerinin tek tek ve iki yılın birlikte değerlendirilmesinde deneme
sonuçlarına göre denemede 1 numarada yer alan aday hat (BDMB 11/1S) verim yönünden
deneme ortalamasından daha yüksek değer vermiştir, kalite değerleri yönünden ise
bisküvilik için istenen değerlere yakın değerler vermiştir. Aday Hattın protein oranı
ortalaması denemenin 1. yılında
% 11.65, 2. yılında % 11.76, yine iki yıllık
26
değerlendirmede de % 11.70 olup en düşük protein oranı 1’nolu aday
hatta
elde
edilmiştir. Bu hattın protein oranının düşük çıkması bisküvilikte aranan bir özellik olup
bisküvi yapım aşamasında kabarmanın düşük olacağı anlamına gelmektedir. Yine
bisküvilik kullanıma uygunluk açısından yüksek olması istenmeyen alveograf enerji
değerinin düşük olması( 1.yıl 82.92, 2.yıl 72.84 ), alkali su tutma kapasitesinin düşük
olması ( 1.yıl % 60.06, 2.yıl % 71.50), zeleny sedimantasyon değerinin düşük olması( 1.
yıl 33.00 ml, 2. yıl 25.50 ml)
bisküvilik özellikleri yönünden uygun olduğunu
göstermektedir. Bisküvi yapımında kullanılan unun yumuşak taneli, protein miktarı düşük,
gluteni zayıf buğdaylardan elde edilmesi gerekir. Yumuşak buğdaylarda protein oranı
düşük, nişasta oranı yüksektir. Yumuşak buğday unlarının protein ve su absorbsiyonu
düşük ve un partiküllerinin küçük olması nedeni ile bisküvi yapımına uygundur. Bu
özelliklerin çoğu kalıtsal olup ıslahçılar tarafından yeni çeşitlerin geliştirilmesinde
gözönünde tutulmaktadır. Bu buğdaylardan elde edilecek un bisküvi sanayi için uygundur.
Bisküvi sektöründe üreticinin ihtiyacını karşılayacak özelliklerde buğdaya ihtiyaç
duyulmaktadır.
Deneme sonuçlarına göre 1 nolu aday hattın (BDMB 11/1S) verim özelliklerinin iyi
olduğu, bin tane, hektolitre ağırlığı ve dane sınıflandırması yönünden iyi performans
gösterdiği, protein oranı ve zeleny sedimantasyon yönünden düşük değer verdiği, tane
sertliği yönünden incelediğimizde orta yumuşak grupta yer aldığı, alveograf enerji değerini
incelediğimizde ise en düşük değer elde edildiği buna bağlı olarak P/L değerininde düşük
olduğu, bütün bu özellikleri değerlendirdiğimizde bisküvilik kalite özellikleri yönünden
aday hattın iyi olduğu tespit edilmiştir.
Uzun yıllar takip edilen aday hat yer aldığı denemelerde yüksek verim, düşük protein
oranı, düşük sedimantasyon değeri, düşük enerji değeri göstermesi ile dikkati çekmiş olup;
bisküvilik buğdaya duyulan ihtiyaçta göz önüne alınarak bu hattın bisküvilik amaçla
değerlendirilmek üzere tescile sunulmasının uygun olacağı kanaatine varılmıştır. 1 nolu
adat hattın BDMB11/1S kodu ile tescil denemelerinde yer almak üzere başvurusu yapılıp
tescile sunulmuştur.
27
Çizelge 25. Buğday Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri 2011
Lokasyon Adı: Konya-Merkez
Çeşit/ Hat
2009-2010 Verim
(kg/da)
2010-2011 Verim
(kg/da)
2009-2010 ve 2010-2011 Verim
(kg/da) Ortalama
484.1
217.3
434.9
430.8
433.6
476.0
329.4
371.1
489.2
644.5
480.4
438.2
199.7
529.5
633.5
449.6
452.3
394.9
511.2
446.5
442.38
133.14
15.03
546.61
217.48
584.66
473.69
568.20
478.05
359.23
342.41
466.30
668.05
494.71
497.17
269.69
536.66
736.51
539.84
474.71
473.64
604.25
605.69
496.88
197
16.21
515.38
217.41
509.82
452.25
500.94
477.02
344.35
356.79
477.76
656.28
487.56
467.71
234.74
533.12
685.02
494.76
463.53
434.28
557.76
526.12
469.63
128
17.9
1 BDMB 11/1S (Aday hat)
2
3
4
5 Sultan
6
7
8
9
10 Ahmetağa
11
12
13
14
15 Tosunbey
16
17
18
19
20 Göksu
G. Ortalama
AÖF (0.05)
DK (%)
Çizelge 26. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Buğday Tarımsal Değerleri Ölçme
Denemeleri Teknolojik Analiz Değerleri
Yıl: 2009-2010 yetiştirme yılı
Lokasyon Adı: Konya-Merkez
Çeşit/ Hat
Hektolitre
ağırlığı (kg/hl)
Bin tane
(g)
Protein
(%)
Renk
Zeleny
Sedimantasyon
(ml)
Alkali Su
tutma
kapasitesi
Enerji(w)
1 BDMB 11/1S (Aday hat)
77.36
35.32
11.65
Beyaz
33
60.06
82.92
2
70.26
34.16
15.54
Beyaz
29.5
54.34
93.77
3
74.42
28.44
13.78
Beyaz
38
53.78
182.03
4
74.2
38.44
13.96
Kırmızı
33.5
61.83
139.9
5 Sultan
69.94
23.4
14.71
Beyaz
40.5
63.74
318.56
6
80.28
34.56
12.94
Kırmızı
49.5
61.6
255.9
7
67.95
27.12
13.85
Beyaz
39.5
57.48
132.55
8
68.24
31
13.58
Beyaz
35
55.66
128.36
9
78.74
29.2
13.19
Kırmızı
39.5
62.85
178.7
10 Ahmetağa
75.76
27.92
12.73
Kırmızı
46
61.76
262.97
11
73.85
31.76
13.92
Beyaz
40.5
55.92
217.24
12
74.66
31.88
13.42
Beyaz
41
65.55
156.96
13
66.42
24.76
14.02
Beyaz
40.5
58.72
179.18
14
73.84
30.08
12.97
Beyaz
36.5
69.4
190.31
15 Tosunbey
73.22
30.64
13.9
Beyaz
36
70.52
295.15
16
75.52
35.02
14.29
Kırmızı
42
63.59
171.84
17
74.84
26.96
13.85
Beyaz
47.5
65.58
326.69
18
73.84
29.88
13.76
Kırmızı
51
64.89
300.15
19
71.3
24.96
13.94
Beyaz
37.5
59.36
235.11
Göksu
65.82
23.44
14.56
Beyaz
42
60.91
249.26
G. Ortalama
73.02
29.94
13.73
39.92
61.3
204.2
AÖF (0.05)
4
4.96
1.47
6.76
3.57
26.14
DK (%)
2.35
7.93
5.11
8.09
6.24
9.25
28
Çizelge 27. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Buğday Tarımsal Değerleri Ölçme
Denemeleri Teknolojik Analiz Değerleri
Yıl: 2010-2011 yetiştirme yılı
Lokasyon Adı: Konya-Merkez
Çeşit/ Hat
1 BDMB 11/1S
(Aday Hat)
2
3
4
5 Sultan
6
7
8
9
10 Ahmetağa
11
12
13
14
15 Tosunbey
16
17
18
19
20 Göksu
G. Ortalama
AÖF (0.05)
DK (%)
Hektolitre
ağırlığı
(kg/hl)
Bin tane
Ağırlığı
(g)
Protein
oranı
(%)
81.70
41.80
11.76
75.75
78.35
78.15
77.30
80.65
74.58
74.80
82.00
78.75
79.30
79.82
75.60
79.35
77.40
77.05
80.02
79.10
76.72
74.20
78.03
1.61
0.98
37.40
37.20
46.00
33.20
37.80
33.00
30.60
38.80
39.60
35.00
37.80
30.00
37.60
37.40
42.40
37.20
37.00
39.80
32.00
37.08
4.59
5.92
14.15
13.47
13.44
13.13
12.38
13.07
13.14
12.26
13.06
12.39
13.22
13.48
12.64
13.68
12.43
12.97
12.87
13.45
12.90
12.99
0.82
3.04
Renk
Zeleny
Sedimantasyon
(ml)
Alkali Su Tutma
Kapasitesi
(%)
Enerji
(w)
25.50
71.50
72.84
25.50
26.50
27.00
25.50
36.00
26.00
24.50
39.00
35.50
30.50
35.00
26.50
29.50
35.00
31.00
36.00
43.50
27.00
31.00
30.80
4.14
6.43
71.00
71.50
73.00
73.50
71.00
71.00
80.00
65.00
75.50
78.00
73.500
72.00
71.00
70.00
72.50
67.00
72.50
70.50
74.50
69.00
5.11
3.54
71.06
100.02
108.89
110.36
193.41
84.10
56.20
108.10
181.57
129.00
127.72
106.55
131.45
221.83
117.38
133.41
206.66
79.45
136.84
123.84
70.26
14.10
Beyaz
Beyaz
Beyaz
Kırmızı
Beyaz
Kırmızı
Beyaz
Beyaz
Kırmızı
Kırmızı
Beyaz
Beyaz
Beyaz
Beyaz
Beyaz
Kırmızı
Beyaz
Kırmızı
Beyaz
Beyaz
Çizelge 28. Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırrma Enstitüsü Buğday Tarımsal Değerleri Ölçme
Denemeleri 2011 Yılında Tescile Sunulan BDMB 11/1S Buğday Hattının Yer Aldığı 2009-2010 Ve 20102011 Sezonu Deneme Setinin Yetiştirildiği İki Yıl Üzerinden Bazı Teknolojik Analiz Değerleri
Yıl: 2009-2010 ve 2010-2011 Yılları Ortalaması
Lokasyon Adı: Konya-Merkez
Çeşit/ Hat
Hektolitre Ağırlığı
(Kg/Hl)
Bin Tane
(g)
1 BBMB 11/1S (Aday Hat)
2
3
4
5 Sultan
6
7
8
9
10 Ahmetağa
11
12
13
14
15 Tosunbey
16
17
18
19
20 Göksu
Ortalama
AÖF (0.05)
DK (%)
79.53
73.00
76.38
76.17
73.62
80.46
71.26
71.52
80.37
77.25
76.57
77.24
71.01
76.59
75.31
76.28
77.43
76.47
74.01
70.01
75.52
2.38
1.9
38.56
35.78
32.82
42.22
28.30
36.18
30.06
30.80
34.00
33.76
33.38
34.84
27.38
33.84
34.02
38.71
32.08
33.44
32.38
27.72
35.51
4.19
7.27
Protein Oranı Zeleny Sed.
(%)
(ml)
11.70
14.84
13.62
13.70
13.92
12.66
13.46
13.36
12.72
12.89
13.15
13.32
13.75
12.80
13.79
13.36
13.41
13.31
13.69
13.73
13.63
0.8
3.76
29.25
27.50
32.25
30.25
33.00
42.75
32.75
29.75
39.25
40.75
35.50
38.00
33.50
33.00
35.50
36.50
41.75
47.25
32.25
36.50
35.36
5.38
9.71
Alkali Su
Tutma
Kapasitesi
65.78
62.67
62.64
67.41
68.62
66.30
64.24
67.83
63.92
68.63
66.96
69.52
65.36
70.20
70.26
68.04
66.29
68.69
64.93
67.70
66.8
5.25
8.25
Enerji
(W)
77.88
82.42
141.02
124.39
214.46
224.66
108.32
92.28
143.40
222.27
173.12
142.34
142.87
160.88
258.49
144.61
230.05
253.40
157.28
193.05
164.36
50.24
14.24
29
6.Teşekkür
Enstitü Müdürümüz Sayın Yüksel KAYA, Islah Bölümü Başkanlığı yapmış Sayın
Dr.Seyfi TANER, Sayın Dr.Hasan KOÇ, Sayın Musa TÜRKÖZ,Sayın Şah İsmail
CERİT,Sn Enes YAKIŞIR’a Proje çalışmaları esnasında yaptıkları katkıları
nedeniyle Proje ekibi olarak Teşekkür ederiz.
7. Literatür Listesi
Anonymous (1995). American association of cereal chemist approved methods of the
AACC 9th edition. The Association st paul, MN, USA.
Atlı, A., Koçak, N., Ozan, A.N., (1994). Orta Anadolu Bölgesinde Yetiştirilen Ekmeklik
Buğday Çeşitlerinin Bisküvilik Kalitesi Üzerine Araştırmalar. Un mamulleri
Dünyası, 3(3):44-46.
Atlı, A., Koçak, N., Ozan, A.N., (1993). Orta Anadolu Bölgesinde Yetiştirilen Ekmeklik
Buğday Çeşitlerinin Bisküvilik Kalitesi Üzerine Araştırmalar. 1. Un-Bulgur- Bisküvi
Sempozyumu. 21-22 Haziran. Karaman.
Aydoğan, S., Akçacık Göçmen,A., Şahin,M., Kaya,Y., (2007). Ekmeklik Buğday
(T.aestivumL.) Verim ve Bazı Kalite Özellikleri arasındaki ilşkilerTarla Bitkileri
Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi S.21-30 Cilt:16, Sayı 1-2, Ankara
Bağcı, S.A., (1999). Konya ve Benzeri Yöreler İçin BDMİKHAM Tarafından geliştirilen
hububat çeşitleri ve özellikleri. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve
Çözüm Yolları Sempozyumu, 8-11 Haziran 1999, Konya
Demir, İ., N, Aydem., K, Z, Korkut., (1979). Kombinasyon Islahında Ebeveyn Seçimi.
Doğan, İ. S., 1998. Factors effecting cookie quality. Gıda Teknolojisi Dergisi, 3(3):
72-76.
Doğan, İ. S., (1998). Factors effecting cookie quality. Gıda Teknolojisi Dergisi, 3(3): 7276.
Elgün A, Türker S, Bilgiçli N (2001). Tahıl ve Ürünlerinde Analitik Kalite Kontrolü.
Konya Ticaret Borsası Yayın No:2 Konya.
Gökçora, H., (1971). Tarla Bitkileri Islahı ve Tohumluk. A.Ü. Ziraat Fak. Yayınları,
No:490
Gündoğdu, H.(1997). Bisküvi Sanayisinde Kullanılan Unun Özellikleri ve Temin
Edilmesindeki Yaşanan Problemler. 2.Un-Bulgur ve Bisküvi Sempozyumu Karaman.
Kınacı,E ve Kınacı, G .(1991). Orta Anadolu ve Geçit Kuşağında Buğday ve Arpa
Hastalık Paterni ve Etkileri, VI. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, S :1-4 Ankara
Miller, B.S., Pomeranz, Y. Ve Afework, S. (1984). Hardness (texture) of Hard Red Winter
Wheat Grown in a Soft Wheat Area and of Soft Red Winter Wheat Grown in a
Hard Wheat Area Cereal Chem. 61:201-203.
Pena RJ, Amaya A, Rajaram S, Mujeeb A.(1990). Variation in quality characteristics
with some spring 1B/1R translocation wheat. Journal of Cereal Science 12: 105–
112
Sebeski,L.H. and Evans, L.E.(1973). Early Generation for wide range adaptability in the
breeding program. Fourth İnternational Wheat Genetics Symposium. August 6th-11th
Misouri,Colambia
Smith, E. L., and J. W. Lambert.,(1968). Evaluation of Early Generation Testing in
Spring Barley.
Şahin,M.,Göçmen,A., Aydoğan,S.(2004). Ekmeklik Buğdayda Mini SDS
30
(Sodiyum DodesilSülfat) Sedimantasyon Testi İle Bazı Kalite Özellikleri
Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Bahri Dağdaş Uluslararsı Tarımsal Araştırma
Enstitüsü Bitkisel Araştırma Dergisi 2: 1-5 Konya.
Şahin,M., Göçmen akçacık,A., Aydoğan,S, Kaya,Y., Taner,S., Akçura,M., Gültekin, İ.
(2006). Konya, Niğde,Aksaray ve Karaman İllerinde yetiştirilen Buğdaylarda
Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi ve Kalite Bölgelerinin Oluşturulması (sonuç
raporu) TAGEM/TA/03/03/01/010 Konya
Şahin.M.,Göçmen.,Aydoğan,S.,(2004a). Buğday ve Arpa Islahında Kullanılan Kalite
Kriterleri Bahri Dağdaş Uluslararsı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Bitkisel
Araştırma Dergisi 1: 54-60 Konya
Şahin.M.,Göçmen.,Aydoğan,S. (2011). Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Tane
verimi,Kalite Özellikleri Arasındaki İlişkiler ve Stabilite Yetenekleri Anadolu,J.of
AARI 21(2) 39-48 İzmir
Şahin, M., Göçmen Akçacık, A., Aydoğan, S., Kaya,Y., Taner, S. (2009). Orta Anadolu
İçin Geliştirilmiş Bazı Ekmeklik Buğday Genotiplerinin Alveograf Analizi
Yönünden Değerlendirilmesi Bahri Dağdaş uluslararası Tarımsal Araştırma
Enstitüsü Müdürlüğü Bitkisel Araştırmalar Dergisi. (2009)2: s:1-9 Konya
Özboy,Ö., Köksel, H. (1997). Besinsel Liflerin Bisküvi Üretiminde kullanımı. 2.Un-Bulgur
ve Bisküvi Sempozyumu Karaman.
Özden, Ç. (2005). Bisküvi Raporu. İhracatı Geliştirme Merkezi. www.igeme.org.tr
Özkaya,B., Özkaya,H. (1997). Bisküvi Üretiminde Hamurun Reolojik Özelliklerin
Modifikas- yonu ve Önemi. 2.Un-Bulgur ve Bisküvi Sempozyumu Karaman.
Özkaya,B., Demir,Z. (1999). Unların Bisküvilik Özelliklerine Değişik Kaynaklı Bitkisel
Liflerin Etkileri. Un Mamülleri Teknolojisi yıl 8. Sayı,1.
Öztürk, S., Özdağ, S. (1993). Bisküvi Teknoloji ve Sorunları. 1. Un-Bulgur- Bisküvi
Sempozyumu. 21-22 Haziran. Karaman.
Uluöz,M. (1965). Buğday ,Un,ve Ekmek Analiz Metodları Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi
yay.no :57 İzmir.
Ünal, S., Özer, Ç., Olcay, M. (1997). Farklı Tipteki Bisküvilerin Bazı Kalite Nitelikleri.
2.Un-Bulgur ve Bisküvi Sempozyumu Karaman.
Yürütücülerin Özgeçmişi
Mehmet ŞAHİN (Ziraat Yük. Müh.)
Doğum Yeri ve Yılı: Konya-1964
Eğitim Durumu: Atatürk Üniversitesi Ziraat fakültesi Gıda Bilim ve Teknolojisi ( Lisans1986 ) Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gıda Mühendisliği Bölümü (Yüksek
Lisans- 1998)
İhtisas Konuları: Gıda Bilim ve Teknolojisi, Hububat Kalitesi
Bildigi Yabancı Dil: İngilizce
Atandıgı Görevler: 1990-1994 yılları arasında Sivas İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü,
1994-1998 yılları arasında Bursa Gıda Merkez Araştırma Enstitüsünde görev yaptı. 1998
yılından itibaren Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsünde görev
yapmaktadır..
Katıldıgı Kurs, Seminer, Toplantı: Yurt içinde değişik sempozyum, seminer v.b
toplantılara katılmıştır. Hububat Kalitesi (Ankara-2000), Yabancı dil kursu(İngilizce)2003-Konya, Endüstriyel Buğday Kalitesi (CIMMYT Meksika-2002) kursuna katılmıştır.
31
Dr. Aysun GÖÇMEN AKÇACIK
Doğum Yeri ve Yılı: Konya-1971
Eğitim Durumu: Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü (Lisans1993), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitisü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı (Yüksek
Lisans-1997), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı
(Doktora-2006).
İhtisas Konuları: Tarla Bitkileri, Hububat Kalitesi
Yabancı Dil: İngilizce
Atandıgı Görevler: 1999 yılından itibaren Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma
Enstitüsünde görev yapmaktadır.
Katıldıgı Kurs, Seminer, Toplantı: Hububat Kalitesi (Ankara-2000), Yabancı Dil Kursu
(Konya -2003), İstatistik I (2005) kursuna katılmıştır.
Seydi AYDOĞAN ( Ziraat Müh.)
Doğum Yeri ve Yılı : Bayat/ÇORUM (08.10.1971)
Eğitim:Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü,(Lisans-2000)
İhtisas konuları: Tarla Bitkileri, Hububat Kalitesi
Yabancı Dil: İngilizce
Atandığı görevler:2001 Yılında Tarım Bakanlığı Afyon/İhsaniye İlçesinde ziraat
mühendisi olarak görev yaptı. 2002 yılından itibaren Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal
Araştırma Enstitüsünde görev yapmaktadır.
Katıldığı kurs, seminer ve toplantı:
Aday Araştırıcı Eğitim Kursu 2004 Bahri Dağdaş Uluslar arası Tarımsal Araştırma
Enstitüsü Müdürlüğü
İstatistik ve Deneme tekniği kursu 31 Mayıs- 4 Haziran 2004-MERSİN
GAP IV. Tarım Kongresi 21-23 Eylül 2005 ŞANLIURFA
Türkiye Gıda Kongresi 24-26 Mayıs 2006 BOLU
GAP V. Tarım Kongresi 17-19 Ekim 2007 ŞANLIURFA
ICC İnternationnal Conference 24-26 Nisan 2008 İSTANBUL
Ülkesel tahıl sempozyumu 2-5 Haziran 2008 – KONYA
Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi 19-20 Ekim 2009 - HATAY
Uluslararası katılımlı I.Ali Numan Kıraç Tarım Kongresi ve Fuarı 27-30 Nisan -2011
Ramazan AYRANCI ( Zir. Yük. Müh.)
Doğum Yeri ve Yılı: Sarayönü/KONYA-1967
Eğitim:Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü(Lisans-1988), Selçuk
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı (Yüksek Lisans-1999)
İhtisas konuları: Serin iklim tahılları ıslahı
Atandığı görevler:Şanlıurfa Orman İşletme Müdürlüğünde mühendis (29.06.199020.08.1996)
Orm. Bak. Güneydoğu Anadolu Bölge Müdürlüğünde mühendis (20.08.1996–
01.12.1997), Konya Orman Fidanlık Müdürlüğünde mühendis (01.12.1997 – 17.11.2000)
17.10.2000 tarihinde Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsüne atanmış
olup, halen aynı kurumda Islah Genetik Bölümünde mühendis olarak çalışmaya devam
etmektedir.
Katıldığı kurs, seminer ve toplantı:İstatistik kursu- 5 gün- 2001- Anadolu Tarımsal
Araştırma Enstitüsü, III. Ulusal Mutasyon Islahı Kursu- 5 gün- 2002- Ankara Nükleer
Tarım ve Hayvancılık Araştırma Merkezi.
Bitki Islahı Kursu- 3 aşamalı-2004- TAGEM
İngilizce Kursu- 4 aylık- 2007- Türk-Amerikan Kültür Derneği, TAGEM
32
VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, Mustafa Kemal Ün. 19-22 Ekim 2009, Hatay
Ulusal Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu, 16-17 Haziran 2010, Çorum
Uluslararası Sürdürülebilir Su ve Atıksu Yönetimi Sempozyumu, 26-28 Ekim 2010, Konya
Sait ÇERİ ( Ziraat Müh.)
Doğum Yeri ve Yılı: Aydınlar / SİİRT (01.01.1966)
Eğitim:
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, ANKARA
İktisas konuları:
Serin İklim Tahılları Islahı
Yabancı Dil:
İngilizce
Atandığı görevler:
1993 Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü Sağlık İşleri Dai. Bşk.
1996 Yılında Tarım Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Bahri Dağdaş
Uluslar arası Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde mühendis olarak atanarak Serin
İklim Tahılları Islahı bölümünde göreve başladım.
Katıldığı kurs, seminer ve toplantı:
 İngilizce Kursu ,30.11.1998-10.06.1999 Best English, Ankara
 CIMMYT Buğday Islah Kursu(Wheat Improvement Training Course),21 Şubat –25
Ağustos 2000, Meksika
 İngilizce Kursu, 6 aylık, 2004, PRODEM
 11-13 Ekim2004 Türkiye 3. Ulusal Gübre Kongresi, TOKAT
Dr. Emel ÖZER
Doğum Yeri ve Yılı: Konya-1972
Eğitim Durumu: Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü (Lisans1994), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitisü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı (Yüksek
Lisans-2000), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı
(Doktora-2006).
İhtisas Konuları: Tarla Bitkileri, Hububat Islahı, Tritikale Islahı, Kuraklık Fizyolojisi.
Yabancı Dil: İngilizce
Atandıgı Görevler: 2000 yılından itibaren Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma
Enstitüsünde görev yapmaktadır.
Katıldıgı Kurs, Seminer, Toplantı:
İstatistik-I Kursu (Ankara-2005),
Yabancı Dil Kursu (Ankara -2006),
İstatistik II Kursu (2007),
Ülkesel tahıl sempozyumu 2-5 Haziran 2008 – KONYA,
Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi 19-20 Ekim 2009 – HATAY
Uluslararsı Tritikale Sempozyumu (Meksika-Obregon-2009),
Global Pas Çalıştayı (Meksika-Obregon-2009),
Uluslararası Buğday Konferansı- St. Peterburg – Rusya-2010),
Yağlı tohumlu bitkilerde biyoteknolojini kullanımı (İngiltere-Londra-2011),
Çavdar’a Daha Fazla İlgi Konferansı (Estonya-Tartu-2011).
33

tc tarım ve köyişleri bakanlığı tarımsal araştırmalar

Orta Anadolu İçin geliştirilmiş bazı ekmeklik

GERGİNLİK! GERGİNLİK!

Geleceğe Artık Daha Güvenle Bakıyorlar

Samsun Bölgesi

Forex Sabah Bülteni

Pinus nigra Arnold. - Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü

Bisküvi Üretiminde Tam Buğday Unu ve Paçallarının Kullanımı

Un ve Unlu Mamullerdeki Analizler -2

PASLANMAZ EKİPMANLAR VE PASTANE REYONU MARKET İÇİ