Mobil Test Sonuç Sistemi
Nasıl Kullanılır?
Takdim
Sevgili Öğrenciler ve Değerli Öğretmenler,
Eğitimin temeli okullarda atılır. İyi bir okul eğitiminden geçmemiş birinin hayatta başarılı olması
beklenemez. Hedefe ulaşmaksa sadece çalışmakla olmaz. Çalışılacak materyallerin de doğru
seçilmiş olması gerekir. Bunun bilincinde olan Zambak Yayınları okul yayıncılığında uzman
kadrosuna bu yayınları hazırlattı.
Zambak Yayınlarının temel amacı, öğrencinin okulda gördüğü derslere yardımcı olmak, bu
derslerle ilgili bilgilerini artırmak ve öğrendiklerini pekiştirmektir. Bu kitaplar hem sınıf içi
etkinliklerde hem öğrencinin kişisel çalışmalarında vazgeçilmez bir kaynaktır.
Zambak Yayınları okul yayıncılığına yeni bir bakış açısı getirdi. Kitaplardaki üslup, bir okul kitabı
kadar kavratıcı, bir dershane kitabı kadar pratiktir.
Zambak Yayınları öğrencilerin düzeylerindeki farklılığı dikkate alarak kitap içinde her öğrenciye
uygun yöntemler geliştirdi. Anlatımda anlaşılırlık hedef alınarak dil ve anlatımda yalınlıktan asla
taviz verilmedi. Değerlendirme bölümlerinde her öğrencinin düzeyine uygun sorular hazırlandı.
Sorular kolaydan zora doğru gidecek biçimde düzenlendi. Böylece öğrencilerin hedeflerine
emin adımlarla yaklaşmaları amaçlandı.
Zambak Yayınları, okul yayıncılığında kendini kanıtlamış yazarlar tarafından hazırlandı. Yıllarını
öğrenci yetiştirmekle geçirmiş bu deneyimli kadro, öğrencilerin ve öğretmenlerin ihtiyaçlarını
göz önüne alarak onlara en yüksek verimi kazandıracak bir yöntemle kitaplarını hazırladı. Bu
kitaplar sayesinde hem okul derslerinde başarıyı yakalayacak hem de sınavlar için iyi bir temel
oluşturacaksınız.
Zambak Yayınları hazırlanırken birçok öğrencinin ve öğretmenin önerileri dikkate alındı.
Onların ihtiyaçları doğrultusunda sürekli kendini yeniledi. Yayıncılıkta görselliğin önemini bilen
Zambak Yayınları, anlamayı kolaylaştıran ve çalışmayı zevk haline getiren her türlü görsel
materyali kitaplarına yansıttı. Bu kitaplarla çalışırken sıkılmayacak, öğrenmeyi eğlenceli hale
getireceksiniz.
Zambak Yayınları okul öncesinden Lise son sınıfa kadar, okulun her kademesine seslenen
yayınlarıyla geleceğin başarılı öğrencilerini yetiştirmeyi kendisine bir görev bildi.
Zambak Yayınlarını tercih eden değerli öğrenci ve öğretmenlerimize teşekkür eder, başarılar
dileriz.
YAYINEVİ
On Soz
Sevgili Öğrenciler;
Felsefe Grubu (Psikoloji, Sosyoloji, Mantık) derslerinin konuları soyuttur, aynı zamanda pek aşina
olmadığınız bilgiler içermektedir. Bu nedenle öğrenilmesi zaman ve gayret ister. Üniversiteye
verdiğiniz değer ölçüsünde bu çaba sizde kendini gösterecektir.
LYS hazırlığında, gerekli bilgi birikimine sahip olmanız için olabildiğince fazla soru çözmeniz
yararınıza olacaktır. Elinizdeki Soru Bankası’nda LYS’de işinizi kolaylaştıracak çokça soruya yer
verilmiştir. Soruları çözdükçe Felsefe Grubu dersleri hakkında birikiminizle birlikte kendinize
güveniniz artacaktır.
Yan sütunlarda sorunun çözümüne de ışık tutacak tarzda konularla ilgili anahtar bilgilere yer
verilmiştir. Bu bilgiler sayesinde hem konu bilgileriniz pekişecek, hem soru çözümünde katkı
yapacak bilgi çağrışımı sağlanacaktır.
Ciddi bir hazırlık süreci isteyen LYS yolunda çözdüğünüz her soruyla üniversite yolunun bir parke
taşını döşemiş olacaksınız. Bu bilinçle hareket ettiğinizde başarı ortaya çıkacaktır.
Kitaptan yeterince istifade etmeniz ve başarmanız dileğiyle…
Bayram AKBAŞ
Seyit M. AKYAR
Metin ÇALIŞKAN
icindekiler
,
PSİKOLOJİ
Ünite 1 : PSİKOLOJİ BİLİMİNİ TANIYALIM
Bölüm 1 : Psikolojinin Konusu - Psikolojinin Bilim Olma Süreci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Bölüm 2 : Psikolojinin Yöntem ve Teknikleri - Etik İlkeler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Bölüm 3 : Psikolojinin Alt Dalları - Psikolojinin İş Alanları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Ünite 2 : PSİKOLOJİNİN TEMEL SÜREÇLERİ
Bölüm 1 : Yaşam Boyu Gelişim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Bölüm 2 : Duyum ve Algı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Bölüm 3 : Güdüler - Duygular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Bölüm 4 : Bilinç ve Bilinçaltı - Bilinçlilik Türleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Bölüm 5 : Bireyin Davranışında Sosyal Etkiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Ünite 3 : ÖĞRENME - BELLEK - DÜŞÜNME
Bölüm 1 : Öğrenilmiş Davranış - Öğrenme Türleri - Öğrenmeyi Etkileyen Etkenler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Bölüm 2 : Hatırlama ve Bellek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Bölüm 3 : Düşünme ve Dil - Problem Çözme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
Ünite 4 : RUH SAĞLIĞININ TEMELLERİ
Bölüm 1 : Kişilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Bölüm 2 : Sağlık Psikolojisi - Savunma Mekanizmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Bölüm 3 : Davranış Bozuklukları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
SOSYOLOJİ
Ünite 1 : SOSYOLOJİYE GİRİŞ
Bölüm 1 : Sosyoloji ve Toplum - Sosyolojinin Doğuşu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
Bölüm 2 : Sosyolojinin Yöntem ve Teknikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Ünite 2 : BİREY VE TOPLUM
Bölüm 1 : Toplumsallaşma Süreci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Bölüm 2 : Toplumsal İlişkiler - Statü ve Roller - Değer ve Normlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Ünite 3 : TOPLUMSAL YAPI
Bölüm 1 : Toplumsal Yapıyı Oluşturan Öğeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Bölüm 2 : Toplumsal Tabakalaşma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Ünite 4 : TOPLUMSAL DEĞİŞME VE GELİŞME
Bölüm 1 : Toplumsal Değişme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Bölüm 2 : Toplumsal Gelişme, Bütünleşme ve Çözülme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Ünite 5 : TOPLUM VE KÜLTÜR
Bölüm 1 : Kültürün Anlamı - Öğeleri - İşlevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Bölüm 2 : Kültürün Temel Kavramları - Kültürel Süreçler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Ünite 6 : TOPLUMSAL KURUMLAR
Bölüm 1 : Toplumsal Kurumlar ve İşlevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Bölüm 2 : Aile Kurumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Bölüm 3 : Eğitim Kurumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Bölüm 4 : Din Kurumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Bölüm 5 : Ekonomi Kurumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Bölüm 6 : Siyaset Kurumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
MANTIK
Ünite 1 : MANTIĞA GİRİŞ
Bölüm 1 : Mantık ve Doğru Düşünme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Bölüm 2 : Akıl İlkeleri - Akıl Yürütme Yöntemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Ünite 2 : KLASİK MANTIK
Bölüm 1 : Kavram ve Terim - Tanım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Bölüm 2 : Önerme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Bölüm 3 : Çıkarım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Ünite 3 : MANTIK VE DİL
Bölüm 1 : Mantık ve Dil İlişkisi - Dilin Farklı Görevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Ünite 4 : SEMBOLİK MANTIK
Bölüm 1 : Önermeler Mantığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
Bölüm 2 : Denetlemeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Bölüm 3 : Niceleme Mantığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Bölüm 4 : Çok Değerli Mantık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
CEVAP ANAHTARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Bölüm
1
Test .. 1
Psikolojinin Konusu
- Psikolojinin Bilim Olma Süreci
Not
1.
• İnsanlar, insan davranışları ve düşünme süreçleri hakkında merak
duymuşlardır. Psikoloji davranış
ve zihinsel süreçlerin bilimidir.
PSİKOLOJİNİN İLGİ ALANINA
GİREN SORULAR
• Beyin nasıl çalışır? Davranışları
nasıl etkiler?
Psikolojiyi günümüzde, kendimizi ve başkalarını anlamada, böylece çevremize daha iyi uymada, birtakım toplumsal, siyasal sorunları çözmede kullanmaktayız. Psikolojik bilgi ve teknikler, günümüzde;
eğitim, tıp, ordu, iş ve idare gibi çeşitli alanlarda
uygulanmaktadır. Bunun bir sonucu olarak psikoloji; endüstri psikolojisi, deneysel psikoloji, psikometri, genetik psikoloji, medikal psikoloji, eğitim
psikolojisi gibi birçok bölümlere ayrılmıştır.
3.
Aşağıdaki örneklerden hangisi doğrudan gözlenebilen davranışlara örnek olamaz?
DDD_0802010101_1
A) Uyuma B) Yürüme C) Titreme
Parça, aşağıdaki yargılardan hangisine dayanak yapılamaz?
EEE_0802010101_2
A) Psikolojinin farklı uygulama alanları vardır.
B) Psikoloji verilerinden birçok alanda yararlanılmaktadır.
• Hangi davranışlar normal dışıdır?
4.
C) Psikoloji insan hayatını kolaylaştırmaktadır.
D) Psikoloji sosyal yaşamın bir parçası haline gelmiştir.
• En verimli öğrenme yolu nedir?
Psikoloji biliminin inceleme alanına doğrudan gözlenen davranışlar, doğrudan gözlenemeyen davranışlar ve psikofiziksel tepkiler olmak üzere üç tür
davranış girmektedir.
E) Psikoloji insan sorunlarını kesin olarak çözüme kavuşturmaktadır.
D) Kaygılanma E) Konuşma Konuşma, bağırma, yürüme, elini oynatma, düşünme, kompozisyon yazma, bisikleti tamir etme birer
davranıştır. Elin oynatılması görülebilir, konuşma ve
bağırma işitilebilir; fakat davranan organizma tarafından fark edilebilen düşünme gibi davranışlar ise
başkaları tarafından dolaylı olarak görülebilir.
Bu parçadan;
• Davranışlarımızı biz mi belirleriz
yoksa davranışlarımız mı bizi belirler?
I. Psikoloji her davranışı konu edinmez.
II. Davranışların tümü gözlenemeyebilir.
III. Davranışları anlamak ve tanımlamak güçtür.
genellemelerinden hangilerine ulaşılabilir?
BBB_0802010101_2
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
• Anne babaların çocukların kişilikleri üzerindeki etkileri nelerdir?
2.
• İnsan kendini neden gıdıklayamaz?
• Zeka testleri ne kadar geçerlidir?
• Davranışlarımızın ne kadarı kalıtsaldır?
İnsan davranışlarını anlama ve açıklama sürecinde
psikoloji, gözlem ve deney sonuçlarından genellemelere varmaya, davranışlar arasındaki nedensellik ilişkisini çözümleyerek yasalara ulaşmaya
çalışır. Psikoloji bize insan davranışlarını önceden
kestirebilme olanağı da sağlamaktadır. Bu yönüyle davranışları anlamaya çalışırken getirdiği açıklamalara dayanarak bir ölçüde insan davranışlarını etkileme ve kontrol etmeyi başarabilir.
Bu parçadan, psikolojiyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?
CCC_0802010104_2
A) Davranışları konu edinir.
B) Deney ve gözlem yöntemini kullanır.
8
5.
D) I ve II E) I ve III Psikoloji, ruh anlamına gelen “psyche” ve bilgi anlamına gelen “logos” sözcüklerinden oluşmuştur.
Buna göre psikoloji, ruh bilgisi anlamına gelir. Oysa psikoloji açıklamalarında ‘ruh’ kavramına yer verilmez.
Psikolojinin “ruh” kavramıyla ilgilenmemesinin gerekçesi aşağıdakilerden hangisi olabilir?
BBB_0802010101_2
A) Eleştirilere açık olması
C) Davranışları sınırlamaya odaklanır.
B) Pozitif bir bilim olması
D) Davranışlar hakkında öngörü sağlar.
C) Akıl ve mantık ilkelerine uygun olması
E) Davranışlar hakkında genel ilkeler belirlemeye
çalışır.
E) İnsanı anlamaya çalışması
LYS
D) Uygulanabilir olması
1. Bölüm: Psikolojinin Konusu - Psikolojinin Bilim Olma Süreci
Test .. 1
6.
Yapılan araştırmaya göre, ne kadar uğraşırsa uğraşsın bir birey kendini gıdıklayamaz. Çünkü insan beyni kendini gıdıklamaya karşı programlanmıştır. Hareketi kontrol eden beyin olduğundan,
siz birşey yapmadan ne yapacağınızı bilir. Bu yüzden gıdıklamanın ne miktarda bir güçle yapılacağı,
nerenin gıdıklanacağı ve gıdıklamanın hızı beklenilenler arasındadır. Bu bilgileri de kendi ellerinize
karşı kendinizi hissiz kılmak için kullanır.
9.
Davranışlar üzerinde dış etkiler kadar iç etkenlerin
de rolü vardır.
Bu cümlede davranışlar üzerinde rolü olduğu
söylenen etkenler aşağıdakilerin hangisiyle adlandırılır?
BBB_0802010101_1
A) Güdü B) Uyarıcı C) Tepki
D) Duyum E) Dürtü Not
• İnsanlar psikologların ilgilendiği
konular hakkında kafa yorarlar,
ama bu herkesin psikolog olduğu anlamına gelmez.
• Psikoloji sorulara cevap ararken
bilimsel yöntemi kullanır.
Bu durum davranışlarda aşağıdakilerden hangisinin etkisine örnek oluşturur?
AAA_0802010101_2
A) Organik durum
B) Sosyal etki
C) Aşırı uyarılma
10. İnsanın, tarihin ilk dönemlerinden beri en çok me-
D) Geçmiş yaşantılar
E) Alışkanlıklar
7.
— Psikoloji, canlı davranışlarını inceleyen bir bilimdir.
—
Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bir bilimdir.
Bu iki tanıma dayanarak, psikoloji ile ilgili;
I. Temel konusu davranışlardır.
II. Sadece insan davranışlarının bilimi değildir.
III. Sadece gözlenebilen davranışlarla ilgilenir.
genellemelerinden hangilerine ulaşılabilir?
DDD_0802010101_2
B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız I D) I ve II E) II ve III rak ettiği ve en çok araştırdığı konulardan biri de,
yine kendisi olmuştur. İnsanlar nasıl ve neden rüya gördüklerini merak etmişlerdir. Nasıl gördüğünü, işittiğini, tat aldığını açıklamak istemişlerdir.
İnsanlar bu sorularına ilk medeniyetlerde inançları doğrultusunda, İlk Çağ’da da felsefe içinde cevap aramışlardır. Sonraki dönemlerde biyoloji ve
fizyoloji bilimlerinin gelişmesi ile insan organizmasının yapısı ve işleyişi açıklanmıştır. Ancak bütün
bu bilgiler insanın neden ağladığını, güldüğünü,
korktuğunu ve nasıl öğrendiğini açıklamakta yetersiz kalmıştır. Bu sorular diğer insan bilimlerinin
ve en sonunda psikolojinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Bu metne dayanarak hangi sonuca ulaşılmaz?
EEE_0802010102_2
A) Psikoloji insanı konu alan bir bilimdir.
B) Psikolojinin ortaya çıkışı çok uzun süreç sonunda gerçekleşmiştir.
C) Psikolojinin ortaya çıkışında insanın kendisini
anlamaya çalışmasının etkisi vardır.
D) Psikoloji felsefe, biyoloji ve fizyoloji gibi alanlardan farklıdır.
8.
Psikolojide hayvan davranışlarının incelenmesi yoluyla insan davranışları hakkında önfikirler edinilmeye çalışılır. Burada temel amaç, insan davranışlarını
anlamaktır. Hayvanlar bu amacın gerçekleşmesinde araç olarak kullanılır.
• Psikoloji sayesinde insanların davranışlarını anlama ve tahmin etme
ihtimali vardır.
• Psikoloji, insan davranışlarının ve
düşünme süreçlerinin anlaşılmasını sağlayan bir bilim dalı olarak
ortaya çıkmıştır.
E) Günümüzde psikoloji insanla ilgili bilinmeyenlerin cevaplarına ulaşmıştır.
• İnsanın davranışları, bu davranışın
sebepleri ve amaçları ile davranış
sürecinin özellikleri psikoloji tarafından incelenmektedir.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine yer verilmektedir?
DD
A) Psikolojinin, hayvan davranışlarını tanıma amacıyla ortaya çıktığına
• Psikoloji, bireysel davranışın algılama, düşünme motive etme,
tutum oluşumu vb. süreçlerini ve
nedenlerini inceler.
B) Psikolojinin, hayvanlar hakkındaki bulguları bütünüyle insana genellediğine
C) Psikolojinin ortaya çıkış koşullarının belirsizlikle taşıdığına
D) Psikolojinin, hayvan davranışlarını inceleme gerekçelerine
E) Psikolojinin, insan olmanın değerini koruduğuna
1. Ünite: Psikoloji Bilimini Tanıyalım
Felsefe Grubu Soru Bankası
9
Bölüm
1
Test .. 1
Yaşam Boyu Gelişim
Not
1.
• Utangaçlık, saldırganlık ve zeka
gibi davranış özellikleri kalıtımla
geçebilir mi?
• Zihinsel hastalıklar ve ilaç bağımlılığının kalıtsal temeli var mıdır?
• Psikoloji davranış bilimidir ancak
insanın içinde neler olduğu hakkında az da olsa birşeyler bilmediğimiz zaman davranışı anlamayabiliriz.
Başka çevrelerde yetişmiş ondokuz aynı yumurta
ikizi incelenmiştir. Bunların hepsi de fiziksel olarak birbirine benzemektedir. Birlikte yetişen ikizlerin zekâ bölümlerindeki fark, ortalama beş puan
kadardır. Birbirinden ayrı yetişen ikizlerde ise bu
fark sekiz puana kadar yükselmektedir. Birlikte yetişen aynı yumurta ikizleri arasında ortalama beş,
aynı yumurta ikizi olmayanlar arasında ise dokuz
puan fark bulunmaktadır.
Bu inceleme aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin gelişim üzerindeki etkisine örnek gösterilebilir?
DDD_0802020101_2
A) Ortam - kültür
B) Deneyim - alışkanlık
C) Çevre - eğitim
3.
Bu araştırmadan aşağıdaki genellemelerden
hangisine ulaşılabilir?
DDD_0802020101_2
A) İnsan davranışlarının gerçek nedenlerini anlamak güçtür.
B) Küçük yaşlardaki yaşantılar kişiliğin oluşmasında belirleyicidir.
D) Kalıtım - çevre
E) Doğuştan donanım - kalıtım
• Sağlıklı oldukları zaman beyin ve
sinir sistemi diğer biyolojik sistemler ile birlikte mesajları almak, yorumlamak ve göndermek konusunda öyle doğru çalışırlar ki,
nasıl çalıştıklarını merak bile etmeyiz. Ancak bir şeyler yanlış gittiği zaman, biyolojik sistemler arasındaki etkileşimin nasıl olup da
günlük yaşamımızı etkilediğini düşünmeye başlarız.
2.
• Birey, aspirinin yarısı büyüklüğünde bir ilaç almıştır. Bu miktardaki
kimyasal madde, onun algılarında, duygularında ve davranışlarında büyük değişikliklere yol açmıştır.
20. yüzyıla kadar gelişimi açıklamaya çalışan kuramcılar, kuşaklar boyu süregelerek anne-babadan aktarılan özelliklerin gelişimde en büyük payı
yüklendiğine inanıyorlardı. Yapılan çalışmalar sonucunda gelişimde önemli olanın anne-babadan
aktarılan genlerden çok, öğrenme ve çevresel koşulların niteliği olduğunu savunan görüşler ortaya
çıktı. Öyle ki, o yıllarda adeta gelişimi farklı biçimlerde açıklayan birbirinden farklı iki grup oluştu. Bir
gruptakilerin görüşüne göre kişinin nasıl bir yetişkin
olacağı daha doğmadan belirlenmişti. Öteki grup
ise, gelişimde önemli olanın doğuştan gelen özellikler olduğunu kabul etmiyordu. Onlara göre de,
doğumdan sonra geçirilen yaşantılar ve çevresel
koşullar gelişimin biçimini belirliyordu.
Parçaya göre, gelişimi açıklamaya yönelik görüşler tartışmalarını aşağıda verilen eşleştirmelerden hangilerine yönelik olarak gerçekleştirmişlerdir?
A - 0802020101
A) Doğuştan donanım - edinilmiş donanım
C) Bireylerin istek ve beklentileri davranışları üzerinde etkilidir.
D) Bireylerin fizyolojik yapısıyla psikolojk özellikleri yakından ilişkilidir.
E) Bireylerin davranışları sosyal çevreye göre şekillenir.
4.
İnsan davranışları ortaya çıkarken, bu davranışlara
etki eden sinir sistemi davranışları çok önemlidir.
Biliş ve duygular söz konusu olduğunda, bu işlevler beyinde meydana gelmektedir. Bir yanda psikolojik, bir yanda fizyolojik süreçleri içermesi nedeniyle bunlara “psikofizyolojik tepkiler” denmiştir.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi psikofizyolojik tepki olarak değerlendirilemez?
D - 910
A) Utanan bireyin yüzünün kızarması
B) Korku duyan bireyin gözbebeklerinin büyümesi
B) Duyu organları - farklılaşma eşiği
C) Bir nesneye bakıldığında beynin görme merkezlerinin çalışmaya başlaması
C) Uyarıcı şiddeti - duyarsızlaşma
D) Bireyin bir dakikada okuduğu kelime sayısı
D) Yetersiz uyarılma - duyum ilişkisi
E) Kaygılanan bireyin mide-bağırsak sisteminin
gerektiği gibi çalışmaması
E) Uyarıcı - tepki ilişkisi
24
Kan grupları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkiyi
belirlemek için bir araştırma yapılmış. Bu araştırmaya göre kan grubu 0 olan kişilerin performanslarının düşük ve çekimser olduğu, bu kan grubuna
sahip kişilerin kendilerinden beklenileni (A grubundakiler kadar) karşılayamadığı ortaya çıkmış. Araştırma, aktif ve kritik görevde olan kişilerin genellikle
A grubu olduğunu, bu kişilerin girişken, kendilerinden bekleneni veren, harekât planlaması ile hızlı
ve doğru karar verme özelliklerine sahip olduğunu gösteriyor.
LYS
1. Bölüm: Yaşam Boyu Gelişim
Test .. 1
5.
Eğer bir çocuk beden gelişiminde yaşıtlarından geri ise, öteki gelişim alanlarında da geri kalmakta,
duygularını denetlemede ve düşüncelerini bir konu üzerinde toplamada güçlük çekmektedir.
8.
• Folik asit yetersizliği, demir yetersizliğinden
sonra en sık anemi nedenidir. Anemi, yorgunluk, güçsüzlük, konsantrasyon yeteneğinde
azalma, huzursuzluk ve baş ağrısı gibi semptomlara yol açarak bireyin çevre ile iletişimini
etkilemektedir.
Bu bilgiler aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemektedir?
CCC
A) Bireylerin gelişmesi uygun ortamlarda gerçekleşir.
B) Beden gelişimi zihinsel gelişimden daha önemlidir.
C) Zihin ve beden gelişimi etkileşim halinde davranışları yönlendirir.
D) Her birey öğrenme yeteneğine sahiptir.
E) Öğrenmeyi etkileyen faktörler olgunlaşma ile
sınırlanamaz.
• Çinko, merkezi sinir sistemi gelişimi ve fonksiyonları üzerinde etkilidir. Örneğin çinko eksikliği, dikkat, aktivite, davranış ve motor gelişimdeki değişiklikleri etkileyebilir.
Bu bilgiler zihinsel ve bedensel aktivitelerin aşağıdakilerin hangisinden etkilendiğinin göstergesidir?
C911
A) Ruh sağlığından
Bu parçadan, davranışlar üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu sonucu çıkarılabilir?
CCC_0802020101_1
A) Sosyal etkinin
B) Geçmiş yaşantıların
C) Kalıtımın
D) Güdülenmenin
E) Duyguların
• Nöron, sinir sisteminin en küçük
birimi olan bireysel hücrelerdir. Bir
insanın beyninde yaklaşık yüz milyar sinir hücresi ya da nöron vardır. Nöronlar mesaj taşır.
C) Fizyolojik faktörlerden
• Sinaps: Bir nöronun akson ucu,
sinaptik boşluk ve yanındaki nöronun dendrit ya da hücre gövdesinden oluşan alan.
E) Öğrenme sürecinden
Davranışın meydana gelmesine aracılık eden sinir
hücrelerinin hem oluşumunu hem de aralarındaki
iletişiminin sağlanmasını, sonsuz sayıda değişkenlikle dizilmiş DNA birimlerinden oluşan genlerin bir
kısmı yönetmektedir. Anne ve babanın kromozomlarındaki genler ne kadar çok birbirlerine benzerse
anne, baba ile çocuklar ve kardeşler o kadar çok
birbirlerine benzerler.
• Vücudumuz davranışları düzenlemek ve bütünleştirmek için iki temel sisteme sahiptir. Birisi vücutta
mesajları sinir akımı şeklinde ileten sinir sistemi, ikincisi ise kan
dolaşımı içinde kimyasal mesajlar
sağlayan çeşitli bezlerden oluşan
iç salgı sistemidir.
B) Güdülenme sürecinden
D) Çevre koşullarından
6.
Not
9.
Evlat edinilmiş 245 çocuk üzerinde yapılan ve 7 yıl
süren araştırmalarda şu sonuçlara varılmıştır. Kalıtım zekâyı kesin olarak etkilemektedir. Evlat edinilmiş çocukların zekâsı, kendilerini evlat edinenlerin
değil, gerçek anne ve babasının zekâsını yansıtmaktadır. Yaş ilerledikçe bu durum daha çok ortaya çıkmaktadır. Çocuklar 3-4 yaşına kadar evlat
edinen anne ve babanın, daha büyüdükçe de gerçek anne ve babasının zekâsını yansıtmaktadır.
Parçada belirtilen araştırmaların bulguları zekâ
üzerinde aşağıdakilerden hangisinin daha etkili olduğunu göstermektedir?
C - 0802050101
A) Eğitim sürecindeki deneyimlerin
B) Beslenme biçimlerinin
C) Edinilmiş donanımın
• İlaçların ve zehirli maddelerin pek
çoğu sinapsların çalışma şeklini
değiştirerek psikolojik işlevleri etkilerler.
• Bazı ilaçlar reseptörleri bloke ederek faaliyet gösterdikleri için sinir
sisteminin işlevlerini yerine getirmesini etkilerler.
• Nöronlar bölünemez ve kendilerini
onaramaz; ölenlerin yerine yenileri
gelmez. Bu nedenle yaşayan nöronları sağlıklı tutmak önemlidir.
D) Kazanılmış donanımın
E) Kişilik yapısındaki değişikliklerin
7.
• Beyin, farkında olma ve mantık
yürütmenin, öğrenme, bellek ve
duyguların merkezidir. Ne yapacağımıza karar veren ve bu kararların doğru ya da yanlış olduğunu
değerlendiren parçamızdır. Ayrıca, farklı bir şekilde davrandığımızda da sonucunu tahmin eder.
Okul öncesi eğitim veren bir kurum 3-6 yaş arasındaki çocukların ilgi, yetenek ve zeka düzeyleri hakkında bilgi sahibi olmak istemektedir.
Bu durumda araştırmacı söz konusu verilere daha çok aşağıdakilerden hangisiyle ulaşabilir?
B - 910
A) Geçmiş yaşantılarına ait bilgileri öğrenerek
• Beyin hasarı, bireyin nesneleri ve
insanların yüzlerini hatırlanmasına engel olabilmektedir.
B) Gelişim düzeylerine uygun hazırlanmış testleri kullanarak
C) Konuyla ilgili hazırlanmış anketleri kullanarak
D) Çocukların kurum içerisindeki davranışlarını
gözlemleyerek
E) Aileleriyle görüşmeler yaparak
2. Ünite: Psikolojinin Temel Süreçleri
Felsefe Grubu Soru Bankası
25
Test
Not
1.
• Öğrenme, davranışın altında yatan mekanizmaları anlamanın en
önemli kaynağını oluşturmaktadır.
İnsanları diğer canlılardan ayıran
en önemli özelliklerinden biri, öğrenme yeteneğinin üstünlüğüdür.
Gözümüze sivri bir cisim yaklaştığında gözümüzü
kapatmamız, diz kapağımıza sert bir cisimle vurulduğunda ayağımızın hareket etmesi gibi davranışlar refleks olarak adlandırılır ve öğrenme değildir.
A) Gözlenebilir olması
• Öğrenme yeteneği açısında diğer canlılara göre üstün olmasaydık ne dili öğrenebilir, ne bilgi ve
beceri kazanabilir ne de toplumsal yaşamın gerektirdiği düzeni
kurabilirdik.
B) İrade dışı gerçekleşmesi
C) Uygun koşullarda ortaya çıkması
D) Gereksinimleri karşılaması
Organizmanın en az uyarılmış olduğu durum, uyku durumu; en fazla uyarılmış olduğu durum ise
aşırı kaygı ya da heyecan hâllerinde ortaya çıkan
durumdur. En iyi öğrenme, bu iki uç durumun ortalarında gerçekleşir. Belirli ölçülerdeki kaygı öğrenme için gereklidir.
Bu parçada öğrenmenin gerçekleşmesinde aşağıdakilerden hangisinin gerekliliği vurgulanmıştır?
EEE_0802030103_2
A) Olgunlaşma düzeyinin
B) Uygun çevre koşullarının
E) Tepkisel olması
C) Yeterli ön bilgiye sahip olmanın
D) Olumlu geçişin
E) Genel uyarılmışlık halinin
2.
Bir öğrencinin derste öğrendiklerinin ne kadarını
hatırladığını gözlemleyemeyiz. Ancak sınavda yaptığı doğru cevap sayısını gördükten sonra ne kadar hatırladığını anlayabiliriz.
5.
Bu sözleri söyleyen kişinin öğrenme ile ilgili görüşü aşağıdakilerden hangisi olabilir?
BBB - 913
A) Bazı davranışlar kalıtımsal olarak aktarılır.
B) Öğrenme düzeyi bireyin davranışlarından anlaşılabilir.
• İnsan için çoğu bilgi ve becerilerin kazanılması hem belli bir olgunluğu hem de eğitimi gerektirir.
• Öğrenme, insanların yaşamlarını
sürdürebilmeleri, toplumsal yaşama uyum sağlayabilmeleri ve kendini gerçekleştirebilmeleri için sahip oldukları önemli bir özelliktir.
Bir bireyin öğrenebilmesi için temel koşul; gerek
psikolojik, gerek bilgi birikimi, gerekse olgunlaşma yönünden hazır olmadır.
Aşağıdakilerden hangisi psikolojik hazır olmaya örnektir?
c
A) Çocuğun yürüyebilecek kadar büyümesi
C) Davranışın görülme sıklığı güdülenme düzeyinden etkilenir.
B) Öğrencinin karmaşık konulara geçmeden önce temel konulara öncelik vermesi
D) İçinde bulunulan ortam davranışların yönünü
etkileyebilir.
C) Bilgisayar kursuna katılan kursiyerlerin öğrenmeye istekli olması
E) Tüm davranışların öğrenme ürünü olduğu söylenemez.
D) Karate kursuna katılan sporcunun vücut dengesini sağlayacak düzeye ulaşması
E) Daktilo yazmayı öğrenen sekreterin, önce tuşların yerini tanıması
3.
• İnsanoğlu varolduğu sürece öğrenme süreci devam etmiştir. Öğrenme yeteneği sayesinde bu süreçte insanoğlu kültürel birikim
edinebilmiştir.
4.
Aşağıdakilerden hangisi refleks tipi davranışların öğrenme olmamasının bir kanıtıdır?
b
• Bazı biyologlar, insanın biyolojik
yapısında son beş bin yıldır önemli bir değişiklik olmadığını söylemektedirler. Ancak, beş bin yıl önceki bir insanı zaman yolculuğuna
çıkarıp çağdaş bir kentin içine bırakabilseydik, bu insan, işe ya da
alışverişe giderken otobüse binmek gibi her gün yaptığımız davranışları yapamaz ve büyük bir
olasılıkla bir trafik kazasında yaşamını yitirirdi.
2
Sıcak ütüye değdiğinde eli yanan çocuk, görme ve
dokunma duyumu sayesinde ütünün sıcak bir nesne olduğunu öğrenir. Görme duyumu olmayan bir
insan için renk duyumu söz konusu değildir.
Bu örnekler aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemektedir?
a öğr
A) Öğrenme duyumlar aracılığıyla gerçekleşmektedir.
B) Öğrenme, yaşam boyu devam eden bir süreçtir.
C) Kazandığımız bütün davranışlarda öğrenmenin rolü vardır.
D) Öğrenmede organizmanın hazır bulunuşluğu
önemli bir etkendir.
E) Öğrenmenin farklı biçimleri vardır.
52
LYS
6.
Bireyin öğrendiklerini davranışlarıyla gösterebilmesi öğrenmenin gerçekleştiğinin göstergesidir.
Buna göre aşağıda verilenlerin hangisinde öğrenmenin gerçekleştiği söylenemez?
d
A) Bir sekreterin on parmak daktilo yazması
B) Okuma yazma öğrenen çocuğun arkadaşına
mektup yazması
C) Yüzücü olmak isteyen bir gencin yüzme kursunu başarıyla tamamlaması
D) Bir çocuğun, hastalandığı için öksürmesi
E) Bir bebeğin kendisine yardım edilmediği halde yürümeye başlaması
1. Bölüm: Öğrenilmiş Davranış - Öğrenme Türleri - Öğrenmeyi Etkileyen Etkenler
Test .. 2
7.
İçgüdü, refleks davranışları olgunlaşmaya bağlı
kendiliğinden ortaya çıkan değişmeler öğrenme
değildir. Bu nedenle arının bal yapması, gürültüyle irkilme, hormonal salgıların etkisiyle sesin kalınlaşması öğrenme sayılmaz.
Buna göre bir davranış hangi durumda öğrenme olarak nitelendirilebilir?
a Öğr genel
A) Tekrar veya yaşantıya bağlı bir değişim olarak
ortaya çıkması
10. Bireylerde gerçekleşen her değişiklik öğrenme değildir.
Bu yaklaşıma göre bebeklerde görülen aşağıdaki değişimlerden hangisinde öğrenme söz
konusu değildir?
EEE_0802030101_1
A) Anne ve babasını tanıması
C) Yürümeye başlaması
D) Emeklemeye başlaması
E) Büyümesi
C) Başkalarıyla ilgili olması
• İnsanlardaki mirasın genç kuşaklara aktarılabilmesi öğrenme yeteneği sayesindedir.
• Büyüme, olgunlaşma, hastalanma veya sakatlanma, yorgunluk,
fizyolojik uyum sonucu meydana
gelen davranış değişiklikleri öğrenme değildir.
B) Konuşmaya başlaması
B) Çevrede farkedilebilir olması
Not
D) İsteğe bağlı gerçekleşmesi
E) Kalıtımsal temelinin bulunması
11. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme yoluyla meydana gelen bir davranış değişikliğidir?
e
8.
A) Aydınlık bir ortama girince gözbebeklerinin büyümesi
Bir davranışın öğrenilmiş davranış olduğunu söyleyebilmemiz; o davranışın, tekrarlar ve yaşantılar
sonucu elde edilmesi, olumlu ya da olumsuz yönde değişmeyi içermesi, sürekli olması koşullarını
gerçekleştirmiş olmasına bağlıdır. Bu koşullar, öğrenilmiş davranışın, iç dürtülerden ve içgüdülerden
kaynaklanan davranışlardan ayırt edilmesini sağlar.
Bu parçadan hareketle aşağıdaki sonuçlardan
hangisine varılabilir?
a Öğr.
A) Öğrenme davranış değişikliği olsa da, her davranış değişikliği öğrenme değildir.
B) Göçmen kuşların her yıl aynı mevsimde göç
etmesi
C) Çocuğun sinir ve kas sisteminin yeteri kadar
gelişmesi
D) Bireyin boyunun basketbol oynayacak kadar
uzaması
E) Çevredeki insanların davranışlarını gözleyerek,
onlar gibi davranılması
12. Organizmanın gözlenen davranışında bir değişiklik
meydana geldiğinde ancak öğrenmenin gerçekleştiği söylenebilir. Değişiklik meydana gelmemişse, öğrenme de olmamış demektir.
B) Gelişim, öğrenme için temel koşuldur.
C) Türleri ve süreçlerine göre farklı öğrenme yolları vardır.
D) Öğrenmeye istekli olma, davranışın tekrarlanma olasılığını artırır.
E) Bireysel nitelikler öğrenmede etkilidir.
Bu görüşü savunan bir kişi aşağıdakilerden hangisini öğrenme olarak kabul eder?
c
A) Duyumlar edinmeyi
B) Olgunlaşmayı
C) Eyleme dönüştürmeyi
D) Büyümeyi
E) İrade dışı tepkileri 9.
Aşağıdakilerden hangisi öğrenme için söylenemez?
b Öğr.
A) Öğrenme, yaşantılar aracılığıyla kişinin davranışlarında, oldukça kalıcı değişiklik oluşturma
sürecidir.
B) Öğrenme davranışlara etkide bulunmaz.
C) Öğrenme, hem ‘öğretim’ hem de ‘eğitim’ sürecinin temelidir.
D) Öğrenme yaşam boyu devam eden bir süreçtir.
E) Olgunlaşma yönünden gelişme öğrenmede
gereklidir.
3. Ünite: Öğrenme - Bellek - Düşünme
• Öğrenmeler basit yapılı olabileceği gibi karmaşık yapılı da olabilmektedir. Satranç taşlarının adını
öğrenme, satranç oynamayı öğrenmenin yanında daha basit düzeyli bir öğrenmedir. Genel olarak
insanların gerçekleştirdiği bilişsel
öğrenmeler hayvanların gerçekleştirdiği koşullu öğrenmelerden
daha karmaşık yapılır.
Felsefe Grubu Soru Bankası
53
• İnsanlar bilgiyi bilişsel olarak işleyebilen tek canlı türüdür.
• İnsan daha sonra yapacağı davranışları doğuştan getirmez; Bu konuda insanla hayvanlar arasında
büyük fark vardır. Hayvan davranışlarının büyük bir kısmı içgüdülere dayanır.
• İnsanı hayvanlardan ayıran ön
önemli taraflardan biri, davranışlarının daha çok öğrenmeye dayanmasıdır. İnsan otomatik davranışlara bağlı kalmaz, dünyaya
uymakta büyük bir esneklik gösterir.
Test
Not
• Televizyonda konuşma yapan
bir inşaat firmasının halkla ilişkiler temsilcisi, hedef kitlelerinin izledikleri dizileri araştırdıklarını, o
dizilerdeki kahramanların yüzlerine reklamlarda yer verdiklerini
söyler. Bu tür reklamlardan sonra da evlerin satışlarında anlamlı bir artış olduğunu gözlediklerini
dile getirir. (Özdeşim Kurma mekanizmasını etkisi)
1.
Aşağıdakilerden hangisi, bireyin, savunma mekanizmasına başvurmasına yol açabilecek bir
durumdur?
3
5.
d
• Hiç hoşlanmadığı komşusuyla karşılaşan bireyin, ona güler yüzlü ve sempatik davranması
A) Başarılarının sürekli desteklenmesi
B) Fırsat eşitliğinden son derece yararlanması
C) Tehlikelere karşı önceden önlem alması
D) Arkadaşlarına karşı, davranışlarında tutarsızlık
göstermesi
• Kardeşiyle bir türlü anlaşamayan ve geçinemeyen bir çocuğun, annelerinin yanındayken ona
çok iyi davranması
Bu iki durumda bireylerin aşağıdaki mekanizmalardan hangisine başvurdukları söylenebilir?
A 921
A) Karşıt tepki geliştirme
B) Ödünleme
E) Ailesinin, ihtiyaçlarını düzenli olarak karşılaması
C) Yansıtma
• Çok istemesine rağmen çocuğu
olmayan birisinin çocuk yuvası açmak veya bir çocuk yuvasında çalışmak suretiyle kendisini tatmin
etmesi yüceltme mekanizmasına örnektir.
• Bir adamın evine yıldırım düşer,
şehirler arası bir yolda arabasının
lastiği patlar ve bu kişi ekonomik
çöküntü döneminde işini kaybeder. Bütün bunlardan dolayı kızgınlık ve saldırganlık duyar fakat
ortada açıkça suçlayabileceği biri
yoktur. Bu koşullar altında, saldırganlık duygularını gösterebileceği
bir günah keçisi de bulamamıştır.
(Bu kişi yön değiştirme mekanizmasına başvuramamıştır.)
• Nasrettin Hoca’nın canı meyve ister; girer birinin bahçesine. Ağaca
çıkar ne bulursa atıştırır. Bahçenin
sahibi gelir, “Ne yapıyorsun benim ağacımda?” der. Hoca “Ben
bülbülüm.” der. Adam: “Hadi ötte
bir görelim.” Hoca ağzını büzerek
bir takım sesler çıkarır. Adam kahkaha atar: “Hiç böyle bülbül olur
mu?” der. Hoca: “Bülbülün acemisi böyle öter.” der.
D) Bahane bulma
E) Yüceltme
2.
Aile üyelerinden biri öldüğünde diğer üyeler, bu acı
gerçek olmamış gibi davranırlar. Ölen kişiyi anmayarak, onunla ilgili soru sormayarak günlük yaşamlarını sürdürürler. Bu tutum acı gerçeğin yavaş yavaş benimsenip kabul edilmesine kadar sürer.
6.
• Tilki, uzanamadığı üzüme “koruk” der.
Bu deyişler bahane bulma mekanizmasına örnektir.
Parçada anlatılan bu durum savunma mekanizmalarından hangisine örnek oluşturur?
a
A) Bastırma B) Ödünleme D) Gerileme C) Yüceltme
• Oynamasını bilmeyen gelin, “yerim dar” der.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi “bahane bulma” mekanizmasını ifade eder?
c
A) Görüp görmemezlikten gelme
E) Yansıtma B) Bir başkasının kişilik özelliklerini benimseme
C) Davranışlara kabul edilebilir gerekçeler bulma
D) İlkel davranışlar içine girme
E) Hoşa gitmeyen duyguları bilinçaltına atma
3.
“Bize düşen görev, dikene bakıp karamsar olmak
değil, gülüne bakıp iyimser olmaktır.” diyen bireyin başvurduğu savunma mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?
7.
E
A) Olumsuz davranışları hatırlamaktan kaçınma
B) Engellenen davranışın olumsuz yönlerini bulma
C) Davranışın sorumluluğunu başkasına yükleme
D) Gelişim düzeyine uygun olmayan davranışlarda bulunma
Bazı durumlarda kişi, düşmanca duygularını dış
dünyadaki insanlarda görebilir ve onları kendisine düşmanlık yapmakla suçlayabilir. Böyle bir durumda birey, “Ben değil, onlar” biçiminde bir mekanizma işletir.
Parçadaki kişinin davranışları aşağıdakilerden
hangisini örneklendirir?
B
A) Kaçma E) Her olumsuzlukta iyi bir yön bulma
• Soğuk bir kış günü sırtında ince
bir ceketle dolaşan yoksul bir kişi, “Niçin palto giymedin?” sorusuna, “Üşümüyorum, zaten palto
giymesini de sevmem.” cevabını
verir. (Mantığa bürünme)
4.
Yüksek öğrenimini tamamlayamadığından okuldan kaydı silinen birinin “Birçok üniversite mezunu işsiz kalırken, okulu bitirmenin ne faydası
olabilir.” demesi savunma mekanizmalarından
hangisine örnek oluşturur?
c
A) Bastırma
B) Yön değiştirme
C) Mantığa bürünme
D) Gerileme
78
E) Ödünleme LYS
8.
B) Yansıtma D) Ödünlenme C) Gerileme
E) Yön değiştirme Derslerinde başarısız olan bir öğrencinin, aşırı yaramazlık yoluyla ilgiyi üzerine çekmeye çalıştığı gözlenmiştir.
Burada öğrencinin baş vurduğu savunma mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?
DDD
A) Bahane bulma
B) Bastırma
C) Gerileme
D) Ödünleme
E) Yön değiştirme 2. Bölüm: Sağlık Psikolojisi - Savunma Mekanizmaları
Test .. 3
9.
Dışarıya oyuna çıkmadan önce odasını toplaması
istenen çocuk, kızgınlığını küçük kardeşine bağırarak gösterir. Çünkü annesine bağıracak olursa
bir şekilde cezalandırılacaktır.
12. Savunma mekanizmaları hiçbir zaman kişiyi tam
Çocuğun bu davranışı, aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine bir örnektir?
B
A) Bir alandaki eksikliği başarılı olabileceği başka bir alanda giderme
B) Tepkiyi daha az tehlikeli olabilecek hedeflere
yöneltme
• Nasrettin Hoca eşeğine iki küfe
üzüm yüklemiş, kasabaya götürüyormuş. Kasabaya varınca çocuklar başına toplanıp:
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi söz konusu edilmektedir?
• H
oca, çocukların çokluğunu görünce her birine üçer beşer üzüm
tanesi vermiş. Çocuklar Hoca’ya:
A) Savunma mekanizmalarının işlevi
• -Ama Hocam bu kadar az verilir
mi? diye sitem etmişler.
D
C) Rahatsızlık veren durumu unutma
B) Savunma mekanizmalarının ilişkileri
D) Olumsuz durumun olumlu yanlarını görme
• - Hocam, hadi bize birer salkım
üzüm ver, demişler.
• Hoca da demiş ki:
C) Savunma mekanizmalarının çeşitleri
E) Kendi hatasını kabul etmeme
Not
olarak bir doyuma ve mutluluğa götürmez. Birçok hallerde savunma mekanizmaları ile kaygılarını kısmen dindiren kişiler, problemlerini gerçeğin
ışığı altında çözme sıkıntısına girmeyip, toplumla
ilişkilerini kesebilirler. Böylece doyurulamamış temel ihtiyaç ve güdülerin etkisiyle kişi yaşamını tüketebilir.
• -Çocuklar, küfedeki üzümlerin
hepsinin tadı aynı. Az yemekle
çok yemek arasında bir fark yok
ki!
D) Savunma mekanizmalarının yetersizliği
E) Savunma mekanizmalarının gerekliliği
10. Savunma mekanizmaları;
• Engellemenin ortaya çıkardığı stres ve gerginliği azaltma fonksiyonudur.
• Kaygıyı azaltmak ya da ondan kaçınmak için
kişilerin yaptıkları tipik davranışlardır.
13. Savunma mekanizmaları kaygımızı azaltmada ger-
çekten etkilidir ve herkes tarafından kullanılır; normal bir davranış biçimi olarak kabul edilir. Ara sıra
başvurulan savunma mekanizmaları, kaygı derecemizi azaltarak çevreyle geçici olarak daha etkin
etkileşimde bulunmamızı sağladığından, yararlıdır.
Savunma mekanizmaları yoğun olarak kullanılmaya başlarsa çevreye uyum yapmamızı zorlaştırır ve
zararlı sonuçlara sebep olur.
• İnsanların oluşan kaygıdan kurtulmak için gösterdikleri çabadır.
Yukarıdaki verilenlere göre savunma mekanimalarının işlevi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
E savunma
A) Etkileşimdeki insanları rahatlatma
B) Ruh sağlığındaki bozuklukları düzeltme
C) Bedensel fonksiyonları düzenleme
D) Problemlere kalıcı çözüm bulma
E) Olumsuz durumların etkisini azaltma
• Bir genç kız, sofrayı aceleyle toplarken tabaklardan birini düşürerek kırmıştır. Kendisini dikkatsizlikle suçlayan annesine “Bu
porselenler çok kalitesiz; dokunmayla kırılıyor.” yanıtını vermiştir.
(Bahane bulma mekanizması)
Buna göre savunma mekanizmalarının kullanımı ne zaman zararlı nitelik kazanırlar?
AA
• Söylemek istediklerimi benden
daha iyi söyleyebildiği için bu
yazara hayranlık duyuyorum. Bu,
düşüncenizin sanki başka biri kanalıyla ifadesi gibi bir şey; düşüncenizi sanki ona daha önce vermişsiniz gibi size geri veriyor.
(Özdeşim kurma mekanizması)
A) Sürekli olursa
B) Bilinçsiz olursa
C) Uyum sağlamaya yönelik olursa
D) Tehlikeli durumlara yönelik olursa
11. I. Doktorun teşhisi yanlış, ben de tansiyon soru-
• Dört yaşındaki bir çocuk, yeni bir
kardeşi doğduktan sonra altını ıslatmaya başlıyor. (Gerileme mekanizması)
E) Hayal kırıklığını önlemeye yönelikse
nu olamaz.
II. Benim başarısız olduğumu söyleyen arkadaşlarımın kendileri başarısız.
• Her şeyin yerli yerinde olması,
her işin zamanında yapılması,
her sözün yakışık alacak biçimde söylenmesi gerektiği şeklindeki saplantımın düzenli bir kafayı
yansıtmadığını, tam tersine bende var olan düzensizliği gizlemek
için kendi uydurduğum bir yapmacıklık gösterisi olduğunu keşfetmiştim. Cimriliğimi saklamak
için cömert gibi göründüğümü,
içimdeki öfkelerime yenik düşmemek için uzlaşıcı olduğumu anlamıştım. (Karşıt tepki geliştirme
mekanizması)
III. Kilo vermem lazım, ama yemek yemeyi seviyorum.
IV. Bana öyle bakma, benim değil senin ilaç sorunun var.
V. Derslerde başarılı olmak, yaşamda da başarılı olmak demek değildir.
Yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri “yansıtma” savunma mekanizmasını örneklendirir?
D - 917
A) I. ile II. B) II. ile III. C) III. ile V.
D) II. ile IV. 4. Ünite: Ruh Sağlığının Temelleri
E) IV. ile V. Felsefe Grubu Soru Bankası
79
Bölüm
1
Test .. 1
Sosyoloji ve Toplum - Sosyolojinin
Not
1.
• Sosyoloji, insan yaşamı ve insan
gruplarının oluşturduğu toplumların bilimsel incelenmesidir. İnsanın sosyal davranışının anlaşılır kılınması çabasıdır.
• Toplum, ortak bir kültürü paylaşan, belli bir toprak parçasında
yerleşmiş, kendilerini yakın ve özgün varlık olarak gören insnaların
oluşturduğu bütündür.
Babanız sosyoloji ders kitabını görüp “Sosyoloji
dersi neyi konu ediniyor?” diye sorsa ne cevap verirsiniz. “Sosyoloji sosyal bir bilimdir.” cevabı yeteri
kadar açık olacak mıdır? Ya da “Sosyoloji grupları
ve kurumları konu alan bir bilimdir.” deseniz sosyolojinin konusunu tam anlamıyla ifade etmiş olur
musunuz?
Soruyu yönelten kişiye verilebilecek en kısa ve
kapsamlı cevap aşağıdakilerden hangisi olacaktır?
C11923
A) Konusu toplu halde yaşayan tüm varlıklardır.
4.
Doğuşu
Sosyoloji insanlar arası toplumsal ilişkileri ve bu
ilişkiler sonucu oluşan toplumsal olayları, yine insanların birarada yaşamasıyla ortaya çıkan grup
ve kurumları konu edinir.
Buna göre sosyolojinin aşağıdakilerden hangisi ile ilgilenmesi beklenmez?
E11923
A) Aile
B) Dernekler
C) Sendikalar
D) Ekonomi
E) Bireysel sorunlar B) Toplulukları birbirinden ayıran sistemli bir bilimdir.
C) Toplum bilimidir.
D) Toplumsal sorunlarla ilgilenen bir bilimdir.
• Bizim davranış biçimlerimizde ve
birbirimizle girdiğimiz ilişkilerde
düzenlilik vardır. Bu düzenlilik toplumsal gerçekliği oluşturur.
• Sosyolojinin konusunu oluşturan
sosyal varlık alanı gerçektir; aynı
zamanda somuttur. Tarihi varlık
alanı içerisinde mevcuttur.
5.
E) İnsanı ve insan ilişkilerini konu alan bilimdir.
2.
Bir bilim olan sosyolojinin aşağıdaki niteliklerden hangisini taşıması beklenmez?
A11923
A) Doğaya yönelme
Sosyoloji de diğer bilim dalları gibi gözlemlenebilir ve ölçülebilir olay ya da oluşumlara dayanmaktadır. Bu yönüyle de felsefe ve ilahiyat gibi düşünsel bilgi alanlarından ayrılır.
Bu parçada sosyolojinin aşağıdaki özelliklerinden hangisinin vurgulandığı söylenebilir?
B 11923
A) Genelleyicilik
B) Olgusallık
C) Eleştirellik
B) Genelleyici olma
D) Nesnellik
E) Mantıksallık C) Varolanı betimleme
D) Olgusal olma
• Bireysel yaşamlarımızın toplumsal yaşantılarımızın bağlamlarını
yansıttığı o ince, ancak karmaşık
ve esaslı yolları anlamak sosyolojik bakış açısı için temeldir.
• Sosyoloji, toplumsal dünyayı kendi bakış açımızdan başka bakış
açılarıyla görebilmemizi sağlar.
• Sosyolojik düşgücü, bizden kendimizi gündelik yaşamlarımızın bildik sıradanlığından, yeni bir bakışla uzaklaştırarak düşünmeyi
gerektirir.
E) Determinist olma
6.
3.
Sosyoloji gözlenebilen konularla ilgilenir, somut
araştırmalara dayanır ve yaşananlara anlam kazandıracak genellemeleri formüle etmek üzere yapılacak girişimleri kapsar.
Bu cümleden hareketle sosyoloji hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
AA923
A) Olgusaldır.
84
Toplum; ortak bir toprak parçası üzerinde birlikte
yaşayan, temel toplumsal gereksinimlerini karşılamak için çeşitli gruplar içinde işbirliği yapan, ortak bir kültüre bağlı olan ve belli bir toplumsal birim
olarak işlevde bulunan kişilerin yapılanmış bütünlüğüdür.
Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi bir insan topluluğunun toplum durumuna geçmesini
gerektiren koşullardan birisi değildir?
B 11924
A) Bireylerin birlikte yaşama isteği taşıması
B) Kuruluşu yenidir.
B) Farklı sosyal sınıflara sahip olma
C) Olması gerekeni belirler.
C) Belirli bir toprak parçasını paylaşma
D) Düşünceyle sınırlıdır.
D) Örgütlenmiş olma
E) Yeni ve özgün olanı verir.
E) Ortak bir yaşam biçimini paylaşma
LYS
1. Bölüm: Sosyoloji ve Toplum - Sosyolojinin Doğuşu
Test .. 1
7.
Her bilim gibi sosyoloji de bilimsel yöntemi ve kendisine uygun veri toplama tekniklerini kullanarak
toplumsal gerçek hakkında bilimsel bilgiler ortaya
koyar. Sosyoloji, araştırdığı toplumsal gerçek hakkında geçerli ve güvenilir bilgilere bilimsel yöntem
ve araştırma takniklerini kullanarak ulaşabilir.
10. Olaylar çoğunlukla insanların çevrelerinde mey-
Burada sözü edilen “toplumsal gerçek” aşağıdakilerden hangisini karşılar?
d 11923
A) İnsanın yaşamda karşılaştığı önemli olayları
Buna göre sosyolojinin konusu aşağıdakilerden hangisidir?
b 923
A) İnsanın içinde yaşadığı fiziksel çevre
8.
dana gelmektedir. Bu olaylar son derece çeşitlidir. Ekonomik, siyasi, dini, doğal, organik, kişisel
ve daha birçok konuda ortaya çıkmaktadır. Sosyoloji bu konuların sosyal nitelikte olanlarıyla ilgi
kurmaktadır.
B) Kültürel farklılıkları sorun olmaktan çıkarmayı
B) İnsan ilişkileriyle şekillenen sosyal gerçeklikler
C) İnsanın bilme ve anlama isteğini
C) Toplumların tarihteki varolma mücadelesi
D) Toplumdaki yapı ve işleyişe dair olguları
D) İnsanın her tür davranışları
E) Sosyal bilimler arasındaki ilişkiyi
E) Duygusal, bedensel, ruhsal bir varlık olarak insan
Toplumu oluşturan insanlar ölüm, göç gibi nedenlerle sürekli değişirler. Onların yerini yeni yeni insanlar alır. Fakat toplum, hep var olmaya devam
eder.
Parçada vurgulanan düşünce aşağıdakilerden
hangisidir?
B 11926
A) Toplumdaki hızlı değişmeler bunalımlara yol
açar.
B) Toplum, geçirdiği değişimlere rağmen süreklilik özelliğine sahiptir.
C) Toplumlar her türlü değişime kapalı yapılardır.
D) Bazı gelişmeler toplumun sürekliliğini engeller.
E) Toplumdaki değişimler belirli kurallara göre
gerçekleşir.
11. Sosyoloji öğrenmenin bireysel olarak sağladığı baAşağıdakilerden hangisi sosyoloji öğrenmenin
sağladığı bireysel yararlardan değildir?
E - 11923
A) Toplumsal olayları doğru değerlendirmeye olanak sağlayacak birikimi oluşturur.
• Sosyoloji bize, doğal, kaçınılmaz,
iyi ya da doğru diye gördüklerimizin böyle olmayabileceklerini, yaşamımızın verilerinin tarihsel ve
toplumsal güçler tarafından büyük ölçüde belirlendiğini öğretir.
• Sosyolog, şeyleri daha geniş bir
bağlam içine yerleştirebilen birisidir. Sosyolojik düşünmek, daha geniş bir görünüme bakmayı
gerektirir.
• Sosyolojinin konusu sokakta bireyler arasında geçen karşılaşmalardan, küresel toplumsal süreçlere kadar yayılacak kadar geniştir.
B) Toplumsal ilişkilerin daha nitelikli bir biçimde
kurulmasına yardımcı olur.
C) Toplumlar arasındaki farklılıkların görülerek anlaşılmasını sağlar.
D) İçinde yaşanılan toplumun tanınmasını ve anlaşılmasını kolaylaştırır.
Toplumsal grupları, örgütlenmeleri, kurumları, kurumlar arası ilişkileri, toplumsal yapıda ortaya çıkan olayları, toplumsal yapıda etkili olan değişim
ve gelişim süreçlerini bilimsel yöntem ve araştırma
teknikleri kullanarak inceleyen ve bilimsel sonuçlara ulaşan sosyal bilim, sosyolojidir.
• Sosyolojik imgelem bizim, yalnızca bireyi ilgilendirir görünen pek
çok olayın gerçekte daha geniş
sorunları yansıttığını görebilmemizi sağlar. Örneğin bir fincan kahve, bizim gündelik toplumsal etkinliklerimizin bir parçası olarak
simgesel bir değer taşır. Kahve
içmenin törensel yönü çoğunlukla kahvenin kendisini tüketmekten çok daha önemlidir. Arkadaşça içilen bir fincan kahve, alışılmış
bir toplumsal deneyimdir.
• Bizim etkinliklerimiz çevremizdeki toplumsal dünyayı biçimlendirir,
aynı zamanda bu toplumsal dünya tarafından yapılaştırılır. Toplumun bizi nasıl yönlendirdiği ile
bizim kendimizi nasıl gerçekleştirdiğimiz arasındaki bağlantıları
incelemek sosyolojinin işidir.
Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisi
sosyolojinin konusu olamaz?
D - 11923
A) Sosyal normlar ve bu normların önemi
B) Sosyal kurumların gösterdiği değişiklikler
C) Sosyal değişmenin belirleyicileri
D) Bireyin tutumlarının oluşumu
E) Toplum içinde varlığını sürdüren organizasyonlar
1. Ünite: Sosyolojiye Giriş
• Çoğumuz dünyayı, kendi yaşamımızın bildik özellikleri bakımından
görürüz. Sosyoloji bizim neden olduğumuz gibi olduğumuz ve neden davranıyor olduğumuz gibi
davrandığımız hakkında, çok daha geniş bir bakış açısını benimsememiz gerektiğini ortaya koymaktadır.
zı yararlar vardır.
E) Bireyi, davranışları üzerinde yoğunlaştırarak
kendini anlamasını sağlar.
9.
Not
Felsefe Grubu Soru Bankası
85
Test
Not
1.
• Sosyal gruplar karşılıklı etkileşim
olmaksızın ortaya çıkamaz. Ancak sosyal ilişkiler grup dışında
da meydana gelir. Örneğin bir dilencinin para istemesi sosyal ilişkidir.
• Toplumun üyeleri olan bireyler,
birbirleriyle etkileşime girdikleri
anda diğerlerinin tutumlarını, beklentilerini dikkate almak zorundadır. Her bireyin davranışı diğerinin kendisine göstereceği tepki
ve beklentilere göre biçimlenir.
2
Sosyal grupların oluşabilmesi için şu koşullar gereklidir:
4.
• Üyelerin karşılıklı birbirinin farkında olması
• Üyeler arasında belli bir iletişim biçiminin sürmesi
Buna göre;
• Üyelerin ilişkilerinin sosyal normlara göre gerçekleşmesi
I. Yüz yüze duygusal ilişkiler
• Üyelerin birbirinin davranışı hakkında bir dereceye kadar önkestirimde bulunabilmeleri
III. Resmi ilişkiler
Aşağıda verilenlerin hangisinde bu koşulların
yerine geldiği söylenebilir?
e11924
A) Aynı iklim kuşağında yaşayanlar
B) Aynı uçağın içindeki yolcular
II. Güçlü etkileşim
IV. Ortak amaçlar için işbirliği
özelliklerinden hangileri yalnızca birincil grup
için geçerlidir?
a 11924
A) I. ve II. B) II. ve III. C) I. ve III.
C) Aynı müzik türünden hoşlananlar
• Birincil gruplarda, üyeler arasında
mahremiyet ve genellikle yüzyüze etkileşim vardır. Mahremiyet,
üyeler arasında oldukça yoğun
ve derin bir duygusal bağ oluşturur. Üyeler grupla kuvvetli bir şekilde özdeşleşmişlerdir ve ilişkileri daimidir.
• İkincil gruplarda ilişkiler kişisel değildir. Etkileşimleri genellikle bir
konu üzerinde odaklaşır. Üyeleri birbirini bütün yönleriyle tanımaz. Üyelerin grupla özdeşleşmeleri zayıf, ilişkileri de geçicidir.
• Sosyal grup ve topluluklarda sosyologların ilgilendikleri alan sosyal örüntülerdir. Bir grubun sosyal
örüntülerinin temelinde sosyal yapı yatmaktadır. Sosyal yapının en
önemli parçalarını statüler oluşturmaktadır.
• Her gruptaki en üst statü en fazla
güce, prestije ve ayrıcalıklara sahiptir. Böylece bireyler işgal ettikleri statülere göre diğer bireylerin
daha altında veya üstünde düzeylerdedir, ilişkiler bu örüntüye göre
belirlenir.
Gruplar Cooley’in yaklaşımı ile birincil ve ikincil gruplar olarak sınıflandırılır. Sendikalar, siyasi partiler,
okullar ikincil gruplara girer. Aile ve akraba çevresi,
arkadaşlık, oyun grupları birincil gruplara girer.
D) II. ve IV. E) III. ve IV. D) Aynı pazarda alışveriş yapan müşteriler
E) Birlikte foklor gösterisinde bulunan oyuncular
5.
I. Birey sayısında artış olması
II. Bireyler arası birlikteliğin ortak amaçlar etrafında işbirliğiyle sürmesi
III. Bireyler arasında fiziksel yakınlık olması
2.
Cooley’a göre toplumsal gruplar aile, arkadaşlık,
komşuluk gibi bireyler arasında samimi, duygu yönünden yoğun ve resmiyetten uzak ilişkilerden kurulduğunda birincildir; sendika, siyasi parti gibi bireyler arasında çıkar duygusunun egemen olduğu
ilişkilerden kurulduğunda ise ikincildir.
Cooley’in grupları sınıflandırmada aşağıdakilerden hangisini ölçüt aldığı söylenebilir?
A 11923
A) Toplumsal ilişkilerin niteliği
B) Ekonomik etkinliklerin türü
C) Otoritenin gücü
D) Statülerin sayısı
IV. Bireyler arasında kısa süreli ilişkiler yaşanması
Yukarıdakilerden hangileri bireylerin toplumsal
grup olarak nitelenmesinin temel nedenidir?
B11923
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Aşağıdakilerden hangisi toplumsal değer içermez?
AA 11924
A) Nüfus B) Vatan C) Dayanışma
7.
Toplumsal kategoriler fiziksel olarak birarada olmamalarına rağmen, ortak birtakım özelliklere sahip olan insan gruplarını ifade eder.
Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi toplumsal kategori ile ifade edilemez?
A 11923
A) Spor kulübü
B) Öğretmenler
C) Asgari ücretli çalışanlar
D) Lise son sınıf öğrencileri
106
D) Namus LYS
E) Sanat Üyeleri arasında resmi, dolaylı ve çıkar ilişkilerine
dayalı gruplara ikincil gruplar denir.
Buna göre;
I. Dernek
II. Arkadaş
III. Siyasi parti
IV. Şehir
V. Akraba
gruplarından hangileri ikincil grup değildir?
E - 922
A) I ve II B) III ve IV C) II ve IV
E) Evliler
E) III ve IV 6.
E) Grubu oluşturan birey sayısı
3.
D) I ve III D) I ve IV E) II ve V 2. Bölüm: Toplumsal İlişkiler - Statü ve Roller - Değer ve Normlar
Test .. 2
8.
11. Bir ilişkinin toplumsal nitelikli olması aşağıda-
...?...
ki özelliklerden hangisine bağlı değildir?
Birincil
İkincil
Aile, köy, arkadaşlık
Kent, şirket, sendika
Diyagramdaki “?” olan yere aşağıdakilerden
hangisi yazılmalıdır?
A 11924
A) Grup üyeleri arasındaki ilişkinin niteliğine göre
B) Grubun kuruluşuna göre
C) Grubun süresine göre
D) Gruptaki üye sayısına göre
E) Gruba katılışa göre
e
A) En az iki kişi arasında olmasına
B) Belirli bir süre devam etmesine
C) Bireylerin birbirinden haberdar olmasına
Toplumsal olaylar, toplumsal kurallarla düzenlenen
toplumsal ilişkiler sonucunda ortaya çıkar. Olay ve
kuralların oluşturduğu bütün, toplumsal kurumları, toplumsal kurumların bütünü de toplumsal yapıyı meydana getirir.
Bu parçadan aşağıdaki sonuçların hangisine
ulaşılabilir?
E - 11924
A) Toplumsal ilişkiden söz edilebilmesi için mutlaka iki tarafın bulunması gerekir.
B) Toplumsal ilişki ancak belirli kurallar uyarınca
gerçekleşebilir.
C) Dil, toplumsal ilişkilerin kurulmasını sağlayan
temel araçtır.
D) Toplumsal ilişkiler, tek bir biçime indirgenemez.
E) Toplumsal ilişkiler, toplumsal yapının temelidir.
D) İlişkinin ortak anlam taşımasına
12. Hindistan’da inek etinin yenmemesi, başka kültü-
re mensup insanlar tarafından ekonominin önemli bir kaybı olarak değerlendirilirken, Hindularca bir
kayıp olarak görülmez. Aksine inek etinin yenmemesi onlara göre çok tutarlı bir davranıştır.
C) Sosyal değerler
D) Sosyal olay
E) Sosyal değişme 13. Toplumsal değerler, toplumsal yaşamda uyulması
gereken belirli ilkeleri gösterdiklerinden, toplumsal
yapı ve toplumsal düzen açısından çok önemlidir.
Sevgi, saygı, dostluk, dayanışma ve yardım gibi
değerler topluma yön verir. İnsanlar bu değerlere
göre davranırlar. Toplum düzeni de bu yolla sağlanmış olur.
Parçada toplumsal değerlerin hangi yönü üzerinde durulmuştur?
A - 11924
A) Bireysel davranışları etkileme
B) Toplumdan topluma değişme
D) Eşit ağırlık ve önemde olmama
E) Bireylere saygınlık kazandırma
Türk toplumunda “namus” önemli bir sosyal
değerdir ve bu değerini korumaktadır.
• Bir Arnavut için “söz” (besa) üstün bir sosyal
değerdir ve sözünü yerine getirmemek büyük
bir utanç olarak kabul edilir.
Buna göre “sosyal değer” için aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
d11924
A) Ortak duygular uyandırır.
B) Toplum tarafından paylaşılır.
C) İdeal olanı gösterir.
D) Toplumlara göre değişmez.
E) Davranışlar için ölçüt sunar.
2. Ünite: Birey ve Toplum
Felsefe Grubu Soru Bankası
• Bütün toplumlar iyi ve kötüyü, güzel ve çirkini, ayıp olanla olmayanı
kendine göre tanımlar ve böylece
yaşama ve ölüme katlanabilirler.
• Değer, onu kabul eden için üstün
ve mutlaktır. Değerlerin, toplumun
bireylerine önerdiği bir ‘ideal’ vardır. Bu ideal, düşünceleri ve hareketleri yönlendirir.
• Ulusal marş, bayrak gibi simgeler,
bireyleri belli bir toplumsal varlığa
katılmaya çağırır ve onların kendilerini bu varlığın bir parçası olarak
hissetmelerine yardımcı olur. Bu
tür toplumsal simgeler toplumsal
birliği güçlendirir.
• Değerler sistemi tüm toplumlarda
temel prensiplere göre düzenlenmişlerdir. Buna bağlı olarak toplumdaki ahlak, inanç, sosyal ve
ekonomik yaşam vb. işleyişinin
uyum içinde olması beklenir.
• Batı ülkelerinde, ikram edilen bir
yiyeceği alması için misafire ısrar edilmez. Bu ülkelerde, karnı
aç olduğu halde misafirlikte ikram edilen yiyeceği almayıp ısrar
bekleyen ve bu nedenle aç kalan
Türkler olmuştur. Oysa Türkiye’ye
gelen yabancılar kendilerine ikram
edilen yiyecekleri, eğer istiyorlarsa, ısrar beklemeden alırlar. Bu
durum Türkler tarafından genellikle yadırganır ve böyle davrananlar görgü kurallarını bilmeyen kişiler olarak değerlendirilir.
C) Zaman içinde değişme
10. •
• Grubun yapısı, grubun değer ve
normları bireylerin etkileşim örüntüsünü ortaya çıkarır. Sosyal grupların yapısı ilişkiler ağı analizi ile
ortaya konmaktadır.
E) İlişkinin yüzyüze gerçekleşmesine
Bu durumu aşağıdakilerden hangisi en iyi açıklar?
C değer
A) Sosyal statüler
B) Hukuk
9.
Not
107
Test
Not
1.
2
3.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi dikey hareketliliği örneklendirir?
c
A) Okul müdürünün, bir firmaya halkla ilişkiler müdürü olması
B) İşçinin, işini bırakıp pazarlama sirketinde çalışmaya başlaması
C) Bir köy ağasının, topraklarını kaybettikten sonra pazarcılık yapmaya başlaması
Yatay hareketlilik, aynı toplumsal tabakada kalmak
koşuluyla insanın işini veya yaşadığı çevreyi değiştirmesini ifade eder.
Yukarıdaki şema ve açıklamaya göre, yatay hareketlilikle en büyük değişikliğin aşağıdakilerden
hangisinde meydana gelmesi beklenir?
E tabaka
A) Sosyal tabakasında
B) Gelir ve saygınlıkta
D) Köydeki bir tarım işçisinin kente göç ederek
fabrika işçisi olması
E) Bir lise öğretmeninin atamasının bir şehirden
başka bir şehre yapılması
4.
C) Aile yaşantısında
D) Yaşam koşullarında
E) Statü ve rollerde
Bireyin gelirinde veya prestijinde belirgin artışlar
ya da azalışlar ortaya çıkaran hareketliliğe dikey
hareketlilik denir.
Mesleklerin veraset gibi babadan oğula geçmesi geleneği artık büyük ölçüde azalmıştır. Bugün
bütün yüksek meslekler, hiç olmazsa teorik olarak
herkesin yatkınlık, yetenek ve enerjisine göre verilmektedir. Sosyal yapıdaki yükselişte herkese şans
eşitliği tanınması bütün anayasalar tarafından kabul edilmiştir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisine neden
olabilir?
C 11925
A) Sınıflar arası farklılıkların artmasına
B) Toplumsal değişimin yavaşlamasına
C) Toplumsal hareketliliklerin artmasına
D) Toplumsal çözülmenin hızlanmasına
E) Tabakalaşmanın sona ermesine
2.
Bir ülkede var olan sistemde toplum;
• Brahmanlar: Rahipler
• Kşatriyalar: Prens ve prensesler, soylu savaşçılar
5.
• Vaişyalar: Çiftçi, tüccar ve iş adamları
Bireyin saygınlık sıralaması bakımından bir toplumsal tabakadan diğerine yükselmesi ya da düşmesi
dikey hareketlilik olarak nitelendirilir.
• Sudralar: Zanaatçı ve işçiler
Buna göre;
• Paryalar: Hiçbir hak ve değeri olmayanlar.
I. Bir manavın bakkallık yapmaya başlaması
olarak sınıflanmıştır.
II. Bir lise müdürünün ilçe milli eğitim müdürü olması
Bu ülkenin toplum yapısı için aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
B top yapı
A) Sınıf farklılıklarının olduğu
B) Toplumsal eşitliğin sağlandığı
C) Toplumsal statülerin bulunduğu
D) Toplumsal ayrımda dinin yerinin olduğu
E) Bazıları için özgürlüğün kısıtlı olduğu
120
LYS
III. Bir öğretmenin bulunduğu şehirden başka bir
şehire tayininin çıkması
durumlarından hangisi ya da hangileri dikey hareketlilik değildir?
E - 925
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
D) I. ile II. E) I. ile III. 2. Bölüm: Toplumsal Tabakalaşma
Test .. 2
6.
Açık sınıf tabakalaşmasında sınıfların hukuksal ya
da dinsel bir dayanağı yoktur. Sınıf sisteminde bir
sınıftan diğer sınıfa geçme konusunda herhangi
bir hukuksal engel yoktur. Her ne kadar birey doğumla belli bir sınıfın üyesi olsa da kişisel beceri,
gelir ve eğitim gibi etkenler sınıf değişimini sağlamaktadır. Oysa kapalı ya da yarı açık tabakalaşma
sistemlerinde tabakalar hukuksal ya da dinsel olarak belirlenmiştir. Tabaka değiştirmek bu engeller
nedeniyle çok zor, hatta olanaksızdır.
Bu parçada açık sınıf tabakalaşmasının hangi
yönü söz konusu edilmektedir?
DDD_0802030101_2
A) Sanayileşmenin sonucu olması
B) Toplumsal katmanları göstermesi
C) Demokratik toplumlarda görülmesi
D) Toplumsal hareketliliğe açık olması
E) Ekonomik olanaklara değer vermesi
9.
Tabakalaşma kavramıyla beraber sosyal mesafe
kavramı da ortaya çıkmaktadır. Sosyal mesafe, tabakalar arasındaki sosyal farklılığı ifade eder.
Aşağıdakilerin hangisindeki farklılıklar sosyal
mesafenin oluşmasında en az etkilidir?
D sos mesafe
A) Yaşam tarzı
B) Gelir düzeyi
C) Saygınlık durumu
D) Coğrafi şartlar
I. Tabakalaşma farklı toplumlarda farklı biçimde
görülebilir.
10. Aşağıdaki durumların hangisi dikey hareketliliğin gerçekleştiğine bir kanıt oluşturmaz?
D hareketlilik
A) Bireyin statüsünü sürekli artırması
B) Bireyin iş hayatında iflas etmesi
D) Bireyin saygın mesleklere ilgi duyması
IV. Ekonomik ve sosyal koşulları benzer olan bireyler aynı tabakayı oluşturur.
Yukarıda verilen bilgilerden hangisi ya da hangileri yanlıştır?
B11925
A) Yalnız I B) Yalnız III C) Yalnız IV
8.
D) I ve II E) III ve IV Yatay hareketlilikte kişinin yaşam biçiminde, gelir
düzeyinde önemli bir artış veya eksilme söz konusu olmaz. Bir kimse çalıştığı işyerini ve mesleğini
değiştiriyor, ancak gelir düzeyi değişmiyorsa bu kişinin yatay hareketlilik içinde olduğu söylenebilir.
11. Çağdaş toplumlarda eğitim, yukarı yönde dikey
hareketliliği sağlamanın en etkili yoludur. Bu toplumlar bireylerin, mevkilerini, yetenek ve çalışmaları ölçüsünde elde etmelerini sağlar. Yetenek, beceri, eğitim, girişim gibi etkenlerin önemsendiği bir
ortamda; bireyler hem kendilerini kanıtlama, gelir
düzeyi ve yaşam biçimini iyileştirme olanağını elde ederler hem de toplumsal yaşama daha fazla
katkı sağlarlar.
Bu parçaya göre çağdaş toplumlar, dikey hareketliliğin gerçekleşmesine aşağıdakilerden hangisine ortam hazırlayarak destek olmaktadır?
D - 923
A) Rol çatışması
B) Toplumsal sapma
C) Toplumsal kontrol
D) Fırsat eşitliği
E) Toplumsallaşma Aşağıdakilerden hangisi bu parçadaki durumu
örneklendirir?
d
A) Şans oyunlarından büyük ikramiyeyi kazanan
bir işçinin fabrikatör olması
B) Bir tüccarın iflas ederek seyyar satıcılığa başlaması
C) Bir okula hizmetli olarak giren bir kişinin eğitimini tamamlayarak aynı okula müdür olması
D) Hakimlik yapan bir memurun istifa ederek avukatlık yapmaya başlaması
E) Piyangodan elde ettiği zenginliği tükenen bir
kişinin yardıma muhtaç hale düşmesi
3. Ünite: Toplumsal Yapı
• Toplumdaki hareketlilik, toplumun
ekonomik, teknolojik ve toplumsal gelişmesini gösteren önemli
bir göstergedir.
• Toplumda yeni olanaklar, fırsatlar,
konumlar ortaya çıktığında, kişinin
yeteneğine ve kendi kazanımlarına göre toplumsal hareketlilik gerçekleşebilir.
E) Bireyin giriştiği işte başarılar kazanması
II. Eğitim ve ekonomideki özgürlükler toplumsal
hareketliliği artırır.
III. Toplumsal hareketliliklerin yaşanması toplumdaki geri kalmışlığın bir göstergesidir.
• Toplumsal hareketlilik kavramı,
toplumsal konumlar, pozisyonlar arasında yer değiştirme anlamına gelmektedir. Kişiler zaman
içinde mesleki statü, prestij, gelir, eğitim durumlarına bağlı olarak pozisyonlarını kaybedebilirler veya kazanabilirler.
E) Eğitim düzeyi C) Bireyin eğitim ve öğretim imkânlarından yararlanarak iyi meslekler edinmesi
7.
Not
12. Bireyin yaşam koşullarında bir değişim olmaya-
cak şekilde işini veya yaşadığı çevreyi değiştirmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
C 11925
A) Dikey hareketlilik
B) Açık sınıf tabakalaşması
C) Yatay hareketlilik
D) Kapalı tabakalaşma
E) Sosyal mesafe
Felsefe Grubu Soru Bankası
121
• 62 yaşındaki M. Savgan Talih
Kuşu’nu defalarca yakaladı. Ancak her defasında parasını tüketip ayakkabı boyacılığına döndü.
Hâlâ ‘yine çıkar’ diyerek bilet almayı ihmal etmiyor. Hayatı bir belgesele bile konu olan Savgan hâlâ
umutlu. Karnını doyuracak parayı denkleştirdikten sonra kalanıyla
şans oyunları oynayan yaşlı adamın hayali artık kazandığı para kadar büyük değil. O şimdi sadece
bahçeli bir ev, bir de ömrünün son
demlerini birlikte geçireceği hayırlı bir eş istiyor.
• Küre Belediyesi’nde 14 yıl önce
geçici işçi olarak göreve başlayan Aydınlı, geçen dönem yerel
seçimlerde yanında çalıştığı 15 yıllık başkana rakip oldu. Seçimde
belediye başkanı seçilen Aydınlı, işçi olarak dolaştığı sokaklarda şimdi belediye başkanı olarak
geziyor. Belediye tecrübesiyle 4
yıldır görevini başarıyla sürdürüyor. İlçe halkının sorunlarını dinleyerek, Küre’nin sorunlarına çözüm üretmeye çalışıyor.
Test .. 2
Not
13. İnsanların ev değiştirmeleri, ülke içinde veya bir
ülkeden diğerine gönüllü olarak göç etmeleri veya zorla bir yerden başka bir yere yerleştirilmeleri
coğrafi alanda yatay hareketliliği örneklendirir.
Bu örneklere göre coğrafi alanda yatay hareketlilik hangi anlama gelmektedir?
A11925
A) İnsanların fiziki mekanda yer değiştirmeleri
B) İnsanların farklı toplumlardan gelen bireylerle
yeni bir toplumsal bütünlük oluşturmaları
C) İnsanların tabakalar arasında iniş çıkış yaşamaları
D) İnsanların farklı bir toplumsal tabakaya geçiş
yapmaları
E) İnsanların aynı tabaka içerisinde statülerinin
değişmesi
• “Toplumsal tabakalaşma” kavramının ilk olarak ne zaman insanlığın gündemine geldiği önemli
bir konudur. Bunun için Fransız
Devrimi’ni bir başlangıç sayabiliriz. Fransız Devrimi Avrupa’da feodalitenin bitişi ve yeni bir dünya
düzeninin kurulması anlamına gelmektedir. Bu yeni dünyada artık
kilisenin değil, insanlığın kendi aklını kullanarak kendi geleceği üzerinde söz sahibi olması gerektiği
fikri egemen olmuştur. Buna bağlı olarak da kralların ve kilisenin
otoritesi tartışılmaya başlanmıştır.
• Fransız Devrimi toplumdaki farklılıkları, eşitsizlikleri sorgulamak
fikrinin gelişmesine yol açmıştır.
O güne kadar doğal kabul edilen
krallık otoritesinin, asillerin toplumdaki diğer bireylerle aralarındaki toplumsal, ekonomik ve siyasi güç farklılığının nedenleri ve
biçimlerinin sorgulanmaya başlamasından sonra tabakalaşma
ve eşitsizlik insanlığın gündemine gelmiştir.
• Yoksulluk toplumsal tabakalaşma ile yakından ilgilidir. Toplumda iş olanakları azaldıkça, sosyal
devletin sağladığı yardımlar kesilince yoksulluğun artmasından
korkulmaktadır. Yoksulluğa karşı
sivil toplum kuruluşlarının sağladığı yardımlar önem kazanmıştır.
16. Toplumsal hareketlilik, bireylerin hiyerarşik düzene
göre sıralanmış olan toplumsal statülerini değiştirerek birinden ötekine geçmesiyle gerçekleşir.
Buna göre aşağıdakilerin hangisinde toplumsal
hareketlilik yoktur?
e
A) Bir işadamının iflas ederek işportacılığa başlaması
B) Bir öğretmenin bulunduğu okula müdür olması
C) Bir yargıcın görevinden ayrılarak avukatlığa
başlaması
D) Bir kişinin bakkallığı bırakarak manavlık yapması
E) Birinci dönem devamsızlık yapan bir öğrencinin ikinci dönem devamsızlık yapmaması
17. 1946 yılında %33’ü köylü olan Fransa’da bugün ta14. Daha iyi bir yaşam ve daha iyi bir statü elde etmek
isteyen her insan iyi bir eğitim görmek zorundadır.
Nitekim ancak eğitim ve öğretim sonunda bir işçinin ya da küçük bir memurun çocuğu, profesör
ya da büyük bir kuruluşun yöneticisi olabilir.
Bu açıklamaya göre, baba mesleği ile eğitim
gören çocuğun mesleği arasındaki statü bakımından olumlu fark aşağıdakilerden hangisinin
sonucudur?
E - 11925
A) Rekabetin
B) Dayanışmanın
C) Küreselleşmenin
D) Yatay hareketliliğin
E) Dikey hareketliliğin
rımcıların oranı %4’tür. O zamanlar yönetici kadrosu kavramı yoktu. Benzer mesleki konumlar faal nüfusun %6’sını oluşturuyordu. Bugün bu sayı
%25’e çıktı. O halde 1946 yılında tarımla uğraşan
kesimin çocuklarının hepsinin bugün tarımla uğraşıyor olması imkansızdır ve doğal olarak bütün
yöneticilerin, yönetici çocuğu olması da mümkün
değildir. Bu durumda mesleki dağılımda bir dönüşümün yaşandığı açıktır. Alt kategorilerdeki insan
sayısı azalırken üst kategorilerdeki insan sayısı kalabalıklaşmıştır.
Bu açıklamada belirtilen değişimler aşağıdakilerden hangisinin sonucudur?
A - 0812030101
A) Toplumsal hareketlilik
B) Toplumsal çözülme
C) Toplumsal sapma
D) Toplumsal rol çatışması
E) Toplumsal kontrol
15. Hindistan’da yakın zamana kadar çiftçi bir ailede
doğan kişi çiftçi, marangoz bir ailede doğan kişi marangoz olarak ömrünü geçirmekteydi. Bulundukları tabakanın kurallarına uymayanlar o tabakanın dışına atılarak dışlanmaktaydılar. Herkes
ancak bağlı bulunduğu tabakadan bir kişi ile evlenebilirdi.
Hindistan’daki bu durumun dayanağı aşağıdakilerden hangisi olabilir?
C - 925
A) Açık sınıf tabakalaşması
B) Yarı açık tabakalaşma
C) Kapalı tabakalaşma
D) Dikey hareketlilik
E) Küreselleşme
122
LYS
2. Bölüm: Toplumsal Tabakalaşma
Test
Not
1.
• MÖ 1500’lerde Ege Denizi’nde
meydana gelen volkanik bir patlama, son derece gelişmiş Miken
Uygarlığı’nı yok eden bir dalga yaratmıştır.
• Nüfustaki artış ya da azalış sosyal
hayatı olumlu ya da olumsuz etkiler. Bir nüfusun demografik yapısındaki değişimler sosyal değişimlerin nedeni olabilir.
• Nüfus büyüklüğü toplumsal ilişkiler üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Çok nüfuslu büyük yerleşimlerde sosyal hayat belirgin
olarak değişir.
Toplumun yapısında meydana gelen değişmelerin
anlaşılmasında kullanılan pekçok ölçüt vardır. Örneğin kapalı ekonomiden pazar ekonomisine geçiş, ekonomik ölçütü; insan emeğinden makineleşmeye geçiş teknolojik ölçütü; göç, kentleşme,
doğumun sınırlandırılması, demografik ölçütü vermektedir. Bunların yanında her türlü siyasal kurum
ve kuruluşların yapısında, yönetici ve üye sayısında görülen somut değişiklikler de ölçüt olarak ele
alınabilmektedir. Değişimin kapsamının anlaşılması bu şekilde gerçekleşebilir.
2
3.
Parça, sosyal değişme ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemektedir?
A değişme
A) Bir alandaki değişme diğer alanları da etkiler.
B) Sosyal değişmenin hızı her alanda farklıdır.
Parça, aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemek için kullanılabilir?
A - 926
A) Değişimin değerlendirilmesinde tek boyutlu bir
yaklaşım yetersizdir.
C) İnsan faktörü sosyal değişmede etkilidir.
D) Sosyal değişmenin hızı toplumdan topluma
farklılık gösterir.
E) Sosyal değişme toplumda her zaman olumlu
sonuçlar ortaya koyar.
B) Değişmeler kendiliğinden gerçekleştiğinde daha etkili olurlar.
C) Toplumdaki değişimin hızı ve yönü belirlenemezse istenmeyen sonuçlar doğabilir.
4.
D) Değişme hızı yüksek toplumlarda değişimi değerlendirmek gereksizdir.
• Düşüncelerin, inanç sistemleri
ve ideolojilerin de toplumsal değişme üzerinde rolü vardır. Weber, ‘Protestan etiği’nin kapitalist
sistemin gelişimini harekete geçirdiğini ileri sürmüştür. Batılı olmayan toplumların kapitalist gelişmede başarısız olmasını da onların
buna benzer bir ideolojiye sahip
olmamalarına bağlamaktadır.
Teknolojik buluş ve değişimlerle, sosyal buluş ve
değişimler arasında kompleks bir ilişki vardır. Mesela televizyonun icat edimesiyle dünya çapında
bir sosyal değişim başlamıştır. Kılık kıyafet, dil, siyaset, sağlık ve din televizyonun etkilediği alanlardan bir kısmıdır.
E) Bir değişimin planlanabilmesi, otoritenin varlığını gerektirir.
Milli Eğitim’in amacı yalnız hükümete memur yetiştirmek değil, daha çok ülkeye ahlâklı, karakterli,
cumhuriyetçi, inkılâpçı, olumlu, atılgan, başladığı
işleri başarabilecek kabiliyette, dürüst, düşünceli,
iradeli, hayatta rastlayacağı engelleri aşmaya kudretli, karakter sahibi gençler yetiştirmektir. Bunun
için de öğretim programları ve sistemleri ona göre düzenlenmelidir.
Günümüz Türkçesine çevrilen yukarıdaki sözünde Atatürk’ün;
I. Serbest toplumsal değişme,
II. Baskı yoluyla değişme,
III. Demokratik planlı değişme
• Fransız Devrimi’ndeki özgürlük,
eşitlik, kardeşlik haykırışı Fransa’da olduğu kadar diğer bir çok
ülkede siyasal olayları etkilemiştir. Demokrasi ve sivil haklar idealinin cazibesi, bir çok toplumda
kamuoyu için temel hak ve özgürlüklerin elde edilmesi, oy hakkının
genişletilmesi, insanlar arasındaki ayrıcalıkların kaldırılması gibi
konularda yönlendirici olmuştur.
• Düşünceler bir hayat tarzı olarak
yaşama aktarıldıkça, toplumsal refahın sağlanmasında önemli katkılar sağladıkça toplumsal değişimin çok önemli bir unsuru olmaya
devam edecektir.
2.
Günümüzde uygarlıklar arası ilişkiler yoğunlaşmakta ve farklı uygarlıklara sahip toplumlar arasındaki
kültürel farklılıklar, kültür değişmelerine neden olmaktadır. Yabancı bir uygarlıkla karşı karşıya gelen milli kültür, kendi uygarlık çevresinin değerlerinden farklı olan öğeleri içine alabilmektedir. Kitle
iletişim araçlarının da yaygınlaşmasıyla toplumlar
kendi uygarlık çevreleri dışındaki toplumların kültürlerinden etkilenip değişebilmektedir.
Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan
hangisine ulaşılabilir?
C - 931
A) Kültürel uygarlıklar belirli bir zaman diliminde
varlıklarını sürdürebilirler.
B) Uygarlıkların karşılaşmasıyla kültür değişmesine günümüzde sık rastlanmaz.
C) İletişim hızının artması, kültürel etkileşimden
kaynaklanan değişmeyi hızlandırmıştır.
D) Başka kültürlerin baskısı kalktığında eski kültür unsurlarına geri dönülür.
E) Kendi iç çelişkilerini çözemeyen kültürler değişmek zorunda kalırlar.
126
LYS
durumlarından hangilerini amaçladığı söylenebilir?
C - 926
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
5.
D) I. ve II. E) II. ve III. Demirin belli ısı altında belirli katkı maddeleriyle işlenmesi sonucu çelik üretilir. Çelik, daha önce varlığı bilinmeyen bir madde olduğundan, icattır. Her
keşif ve icat toplumda değişiklik meydana getirir.
Ama, her yenilik de diğer yeniliklerin bulunmasına
yol açar. Görüyoruz ki, bilim ve teknolojideki değişmeler toplumsal değişmeye yol açmaktadır.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi söz konusu edilmektedir?
EE değişme
A) Toplumsal değişme türleri
B) Toplumsal değişmenin tanımı
C) Toplumsal değişme ile ilgili kuramlar
D) Toplumsal gelişme ve değişme ilişkisi
E) Toplumsal değişmeyi etkileyen faktörler
1. Bölüm: Toplumsal Değişme
Test .. 2
6.
Ulaşım ve iletişimin, teknolojik çalışmalar sonucunda hızlanması, meydana gelen olaylar hakkında
bilgi edinmeyi ve tepki vermeyi çabuklaştırmıştır.
Sağlık ve eğitim gibi alanlarda elde edilen bilgi ve
bulguların paylaşımını kolaylaştırmıştır. Bu alanlarda yeni yapılanma ve modeller geliştirilmiştir. Bu
değişim ve dönüşümün olumlu sonuçları yanında, doğal çevrenin zarar görmesi ve bu durumun
yeryüzünde canlı varlıkların devamını tehdit edecek boyutlara ulaşması gibi olumsuz sonuçları da
vardır.
Parçada sözü edilen “olumlu” ve “olumsuz” sonuçların aşağıdakilerden hangisine bağlı olarak ortaya çıktığı söylenebilir?
A - 11926
A) Bilimsel gelişmelere
B) Doğal çevre olanaklarıma
9.
Tarımdaki makineleşmenin artması, demircilerin
ürettiği balta, orak, tırpan gibi malzemelere ihtiyaç
bırakmıyor. 1 ayda hasat edilen tarlalar yeni tarım
makineleri sayesinde 2 saatte bitirilince demircilikle geçinen vatandaşlar da zor durumda kaldı.
Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki yargılardan
hangisine ulaşılabilir?
d Top.değiş.
931
A) Yenilikler elverişli ortamlarda yaygınlaşır.
B) Toplumların teknolojiye katkıları aynı düzeyde
değildir.
C) Toplumsal sorunların kaynağı teknolojik yeniliklerdir.
D) Teknolojik yenilikler toplumsal yaşamı değiştirir.
E) Toplumda bir yenilik, başka bir yeniliğe kapı
açar.
Not
• Keşif, var olan gerçekliğin farklı
ya da yeni bir yönünün fark edilmesidir. Genetik şifrelerin çözümü
keşiftir. Yeni bir keşif bir toplum
içinde benimsenirse, toplumun
kültürüne ve bilgi birikimine eklemlenir.
• Buluş, daha önce var olmayan bir
şeyi üretmek için mevcut bilginin
yeni kullanımı ya da birleştirilmesidir. Bütün buluşlar önceki keşif
ve buluşlara dayanır. Bir kültürde
ne kadar buluş varsa, ileride yeni buluşların yapılma olasılığı daha yüksektir.
C) Demokratikleşme çabalarına
D) Sahip olunan nüfusun niteliklerine
E) Zamanla çeşitlenen gereksinimlere
7.
Günümüzde çağdaş eğitime ve bilgiye sahip olmayan insanlar, ülkelerinin kalkınması için birer
güç kaynağı olamazlar. Tersine sosyal ve ekonomik sorunlara neden olarak gelişmeyi engellerler.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin toplumsal değişme üzerindeki etkisi söz konusu
edilmektedir?
c
A) Ortak gereksinimler
B) Teknoloji
C) Demografi
D) Doğal koşullar
8.
E) Ekonomik sistem Fikir sistemleri kendiliklerinden değil, insanların ortak eylemlerinden ve tarih şuurlarından kaynaklanmıştır. Bu nedenle sosyo-kültürel yapılarla yakından
ilgilidir. Bunlar bireylerin tutum ve davranışlarını belirlerken, aynı zamanda sosyal gruplara aktivite de
kazandırırlar. Fikir sistemleri, gelişmemiş toplumlarda bir baskı aracı olarak kullanılırken, gelişmiş
toplumlarda sosyo kültürel değişmelere rehberlik
ederler.
10. Dünya ülkelerinin büyük bir kısmında arabalar cad-
denin sağından sürülmektedir. İngiltere’de ise caddenin solundan sürülmeye devam edilmektedir. Sol
tarafta araba sürmek, sağ tarafta araba sürmekten
daha doğal değildir; fakat solda araba kullanırken
gelişen vücut reflekslerinden dolayı İngilizlere göre durum böyle görünmemektedir. Bunun için İngilizler, uygulaması zor yeni koşullara uyum sağlamaktan kaçınmaktadırlar.
• Bazı sosyal bilimciler yayılmayı
kültürel ve sosyal değişim için belirleyici kaynak olarak görmüşlerdir. Yapılan bir çalışmada, her kültürün içeriğinin yaklaşık % 90’ının
diğer toplumlardan elde edilmiş
olduğu hesaplanmıştır.
Bu parça, aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemektedir?
A - 931
A) Alışkanlıklar değişimin gerçekleşmesini engeller.
• Bir toplumda var olan düşünsel
ve teknolojik öğeler -hem maddi hem manevi- diğer toplumlara yayılır. Bu yayılma ve geçişte
toplumlar arası etkileşim önemlidir. Turizm hareketleri, haberleşme ve iletişimdeki gelişmeler bilgi
akışını hızlandırmış ve bilgi akışını
kolaylaştırmıştırır.
B) Yenilikler ve icatlar, değişimin en önemli kaynaklarındandır.
C) Toplumlar, faydalı gördükleri yenilikleri hemen
benimserler.
D) Gerçekleşen bir değişmenin niteliği belirlenemez.
E) Değişmeler uzun zaman dilimleri içinde gerçekleşirler.
• Teknoloji, toplumsal değişimin
önemli bir kaynağıdır. Teknolojinin hayat biçimleri ve sosyal davranışlar üzerindeki etkileri belirgindir.
Bu parçadan hareketle aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?
b 11926
A) Eğitim, planlı değişmenin ön şartıdır.
B) İdeolojiler toplumsal değişmede rol oynar.
C) Teknoloji, sosyal yapıları çeşitli şekillerde etkiler.
D) Nüfusun kalkınmaya olumlu katkıları vardır.
E) Hiçbir toplum değişime kapalı değildir.
4. Ünite: Toplumsal Değişme ve Gelişme
• Toplumsal değişimin bilinen birkaynağı da toplumsal değişimleri planlayıp öngören ve bir şekilde
ortaya koyabilen insan eylemidir.
Güçlü liderlerin önderlik ettiği geniş halk kitlelerinin kolektif davranışları sosyal değişime eşlik edebilmektedir.
Felsefe Grubu Soru Bankası
127
Bölüm
2
Test .. 1
Kültürün Temel Kavramla
rı Not
• Alt Kültür: Bir toplumda hakim
olan kültürden belli bir düzeyde
farklılık gösteren ve azınlıkta olan
gruplarca benimsenen kültürdür.
Alt kültürler özellikle heterojen bir
yapı gösteren günümüz toplumlarında dikkati çekmektedir.
1.
Batı kültürü, televizyon programları ve filmleriyle diğer kültürleri giyim, eğlence ve tüketim alışkanlıkları bakımından kendine benzetmektedir. Böylece
Batı, ürettiği ürünlere daha çok pazar bulacaktır.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine ilişkin
bir açıklama yapılmaktadır?
c kültür
A) Kültürel farklılıklara
B) Karşılıklı etkileşim sürecine
• Kültürel yayılma: Toplumda
maddi ve manevi kültür öğelerinin sürekli olarak içten dışa ya
da dıştan içe doğru yayılmasıdır.
• Popüler kültürden bahsettiğimizde, kitle iletişim araçları marifetiyle dünyanın birçok yerine yayılmış ürünlerden, bunların halk
nezdindeki anlamlarından söz ediyoruz demektir. Örneğin Süperman Amerika kahramanıdır. Fakat bunlar aynı zamanda ulusal
sınırları tanımaksızın fikir, imaj, hikaye olarak her yere ulaşan karakterlerdir.
Parçada anlatımı verilen süreç aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?
A 11927
A) Kültürleme
B) Kültürel çözülme
D) Kültürel kimliğin kazanılmasına
C) Kültürleşme
E) Maddi ve manevi kültür çatışmasına
D) Kültür şoku
E) Kültürel farklılık
2.
Dinsel bir grup, kendi dinsel inançlarını, onun gerektirdiği yaşayış ve ibadet biçimlerini toplumun
bütününden bağımsız olarak yerine getirilebilir.
5.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisi örneklendirilmektedir?
b
A) Kültürel yozlaşma
B) Alt kültür
C) Kültür gecikmesi
D) Kültürleşme
Fareden yapılan yemekler özellikle uzakdoğuda sıklıkla tüketilmektedir. Bizim toplumumuzda ise fare
tiksinilecek bir varlıktır. Fareyi değil yemek görünce korkudan ya da tiksindiği için bayılanların sayısı hiç de az değildir.
Bu parçada sözü edilen durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A - 930
A) Kültürel farklılık
E) Kültürel benzeşim B) Kültürel çözülme
C) Kültürel benzeşim
D) Kültürel değişme
E) Kültürel gelişme
3.
I. İnsan emeğinin toplumsal gelişme süreci içinde
ortaya çıkardığı araç gereçler ve nesnelerdir.
II. Toplumda oluşan değerler, inançlar, bilgiler,
davranış kuralları, gelenek ve göreneklerdir.
• Kültürel taassup: Kişinin kendi
kültürüne ait akli ve duygusal unsurları esas alarak öteki kültürleri
eleştirmesidir. Kişinin içine doğduğu kültürü ile ilişkisinde hayatını
uyumlu bir şekilde sürdürebilmesi
için yüksek derecede bir olumlama önemlidir. Bu bir ölçüde makul kabul edilmelidir.
Belli bir ülkede ve belli bir ailede dünyaya gelen
bireylerin içinde bulundukları toplumun bir üyesi
olması ve topluma uyum sağlaması, toplumun o
bireylere değerlerini, tutum, düşünce ve davranış
biçimlerini aktarmasıyla gerçekleşmektedir.
C) Kültür emperyalizmine
• Kültürleşme: İki farklı kültürel sistemin arasındaki ilişkiyi ve kültürel alış verişi anlatmak için kullanılır. Buradaki temel unsur, egemen
kültürel sistemin kendine ait değerleri ve anlamları diğerine aktarması, onu kültürlemesidir.
4.
Kültürel Süreçler
Yukarıda verilenler sırasıyla aşağıdakilerden
hangisinde adlandırılmıştır?
a
I.
II.
A) Maddi kültür
Manevi kültür
B) Kültürel çözülme
Kültürel yozlaşma
C) Toplumsallaşma
Kültür şoku
6.
• Köylü kadın bebeğini sırtına bağlayarak taşır.
Kız çocuk da evcilik oynarken annesi gibi bebeğini sırtına bağlayarak taşır.
• Yer sofrasında tavuğu eliyle yiyen babasını gören çocuk da tavuğu eliyle yiyecektir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisini örneklendirmektedir?
d kültür
A) Kültürleşme
B) Kültürel kimlik
D) Toplumsal değer
Toplumsal statü
C) Kültür yozlaşması
E) Kültürel farklılık
Kültürel çatışma
140
LYS
D) Kültürleme
E) Toplumsal dayanışma 2. Bölüm: Kültürün Temel Kavramları - Kültürel Süreçler
Test .. 1
7.
Öğretmenlik mesleğini seçen bir kimse, alan bilgisini, pedagojik formasyonunu, genel kültürünü
geliştirmek ve içinde yaşadığı toplumun öğretmenlere özgü olarak belirlediği kültür öğelerini benimsemek durumundadır. Ancak bu yolla, grup içinde
varlığını ve saygınlığını sürdürebilir.
Buna göre öğretmen olmak isteyen birey, kültüre katılmayı;
I. Özel öğelere katılma,
II. Genel öğelere katılma,
III. Seçenekler aracılığıyla katılma
10. -
8.
D) I. ve II. Kasiyandi’nin, küçük davulla bütün köyü gezerek evlendiğini ilan etmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
d Kültür
930
A) Kültürel çözülme
B) Kültürel çatışma
C) Kültürel değişme
D) Kültüre katılma
-
Biraz relax ol.
-
Bugün mood’um iyi değil.
Bu ifadelerin toplumumuzda sıklıkla kullanılması aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
D- Kültür
A) Toplumsal birliğin giderek güçlendiğinin
B) Nüfusun eğitim düzeyinin hızla düştüğünün
• Halk kültürü ifadesi, folklora ilişkin kültürel pratikleri içerir. Halkın
kendiliğinden, doğa ve toplumsal
çevresi ile kurduğu ilişkilerin bir
uzantısı olarak ürettiği, yaşattığı,
katıldığı bu kültürel uygulamalar,
hayatın yaşanma biçimine ilişkin
ortak tecrübelere dayanır. Halk
kültüründe pratikleri düzenleyen,
onları yeniden üreten ve nihayet
bütün bunları ekonomik kazançlar adına yapan profesyoneller bulunmaz.
C) Teknolojik gelişmelerin toplumsal yapıya etkisinin
D) Kültürel yozlaşma yaşandığının
E) II. ve III. Kasiyandi o sabah her zamanki gibi güneş doğarken uyandı. Heyecanlıydı, 10 gün boyunca sürecek evlilik töreninin ilk günü için hazırlanmalıydı.
Birkaç saat sonra ailenin kadınları önce kendinin,
sonra da evleneceği kızın yaşadığı evi süslemek
için geleceklerdi. Onlar gelmeden kahvaltı etmeli ve giyinmeliydi. Her zamankinden daha iyi görünmek istiyordu, çünkü âdet olduğu üzere ilk gün
elindeki küçük davulla bütün köyü gezerek evlendiğini ilan edecekti.
Not
Çok cool bir adam.
Bunlar bizim dilimize ait olmayan, ama günlük yaşamda çoğumuzun kullandığı ifadelerdir.
biçimlerinden hangisiyle gerçekleştirmektedir?
A - 927
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
Hello.
-
E) Toplumsal kurallara gerekli önemin verildiğinin
11.
I. Bir kültürden başka bir kültüre geçen bireyin
yaşadığı sıkıntılar, bunalımlar.
• Asimilasyon: Bir kültürün başka
bir kültürü egemenliği altına alarak kendine benzetmesidir.
• Kültürel değişme: Toplumun bütünlüğünün ya da bazı kurumlarının çeşitli kültürel özelliklerinin
kalıcı bir takım değişikliklere uğramasıdır.
II. Bir kültürün başka bir kültürü egemenliği altına alarak kendine benzetmesi
Kültürle ilgili verilen bu tanımlar sırasıyla aşağıdakilerden hangilerine aittir?
E927
I.
II.
A) Kültürel yozlaşma
Kültürel farklılık
B) Kültür şoku
Kültürlenme
C) Kültürel yozlaşma
Kültür şoku
D) Kültürlenme
Kültürleşme
E) Kültür şoku
Kültürel asimilasyon
• Kültürel gecikme: Kültürel değişme sürecinde kültürün maddi
unsurlarının manevi unsurlarından daha hızlı değişmesinin ortaya çıkardığı durumdur.
• Kültür şoku: Sıkıntı, bunalım ve
benzeri biçimlerde kendisini gösteren, yeni bir kültüre uyum güçlükleridir.
E) Kültürel yozlaşma • Zorla kültürleme: Bir kültüre
mensup kişilerin, grupların başka bir kültür tarafından zorla degiştirilmesidir.
9.
Toplumda maddi kültür öğeleri hızla değişirken,
manevi kültür öğeleri daha yavaş değişir ve varlığını bir süre daha sürdürür. Bu süreçte maddi ve
manevi kültür öğeleri arasındaki uyum bozulur. Hukuk, gelenek, görenek ve töreler maddi alandaki
değişmeye hemen ayak uyduramaz.
• Kültürel rölativizm: Bir kültürün
maddi ve manevi unsurlarının farklı toplumlar için değişik (göreceli) anlamlar ifade etmesine denir.
Bu parçada aşağıdakilerden hangisine ilişkin
bir açıklama yapılmaktadır?
a
A) Kültürel gecikme
B) Alt kültür
C) Kültürel yozlaşma
D) Kültür şoku
E) Kültürel benzeşim 5. Ünite: Toplum ve Kültür
Felsefe Grubu Soru Bankası
141
Bölüm
3
Test .. 1
Eğitim Kurumu
Not
• Bilim olarak eğitim, belli amaçlara göre insanların davranışlarının planlı olarak değiştirilmesi ve
geliştirilmesinin yasa ve ilkelerini bulmaya ve bu amaçla geliştirmeye çalışır.
• Eğitim, çocuğu veya ergeni bedensel, ruhsal, zihinsel, toplumsal, ahlaksal yönleri ile oluşturmak
ve geliştirmek için onun varlığındaki değer kaynaklarını ortaya
çıkarmaya yönelik yöntem ve
tekniklerin eyleme dönüştürülmesidir.
1.
Çocuğa toplumun temel yapısı eğitim süreciyle aktarılır. Okul yaşamı, insana sadece bilgi ve beceriyi
değil, toplumsal sorumluluklarını da öğretir. Eğitim
sürecinde uygulanan çeşitli kurallarla, çocuğa diğer insanlarla olan ilişkilerinde karşılaşacağı güçlükler gösterilmeye, toplum halinde yaşamanın koşulları öğretilmeye çalışılır.
Parçadan aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?
A 11924
A) Eğitim kurumu bireyin toplumun bir parçası olmasında işlevseldir.
3.
Toplumlarda eğitim yoluyla öğretilmediği takdirde
unutulacağının, kaybolacağının bilincinde olunan
kültürel miras kuşaktan kuşağa eğitim yoluyla aktarılır. Böylece toplumun dili, dini, felsefesi, tarihiyle birlikte gelenek görenekleri bireylere aktarılır.
Parçaya göre eğitim hangi işlevi yerine getirmektedir?
a 11930
A) Kültürel geçişlilik sağlama
B) Yeniliklere açık nesiller yetiştirme
C) Kişisel gelişmeyi sağlama
D) Sosyal bütünleşmeyi sağlama
B) Toplumsallaşma süreci okulla birlikte son bulur.
E) Bilgi birikimi oluşturma
C) Eğitim süreciyle bireysel farklılıklar ortadan kaldırılır.
D) Bireylerin sosyalleşme süreci ailede başlar.
E) Eğitim olanaklarına bağlı olarak toplumların değişme hızları farklılaşabilir.
• Kurum olarak eğitim, yeni kuşaklara toplumdaki mevcut değerlerin, bilgilerin, hünerlerin aktarılmasını veya öğretilmesini sağlayan
bir süreçtir.
• Eğitim, toplumun kültürel varlığının toplum tarafından onaylanan
öğelerinin yeni kuşaklara aktarılmasını sağlamak, yönlendirilmiş bir öğrenmeyi gerçekleştirmek için oluşturulmuş toplumsal
bir sistemdir.
2.
Çeşitli toplum tiplerine göre değişen eğitim, yetişkin nesillerin genç nesillere etkisi; çocukları belli
bir düzeyde ve toplumun istediği şekilde bedensel, ahlâkî ve zihnî düzeye çıkarmaktır.
Bu parçaya göre eğitimin aşağıdakilerden hangisinde işlevsel olduğu söylenemez?
C 930
A) Bilgi birikiminin aktarılmasında
Kalkınmışlık düzeyini, yatırımları ve gelir dağılımını izlediğimiz zaman toplumdaki insanlar arasında bir yaşam standardı farklılığı ortaya çıkar. Eğitim olanaklarının dağılımı ile refah düzeyinin aynı
doğrultuda seyir göstermesi, eğitimde fırsat eşitliğinin tek başına ele alınamayacağını, bunun diğer
birçok etmene bağlı olduğunu ortaya koyar.
• O ki, bilmiyor, ama bilmiyor bilmediğini; cahildir, ondan uzak durun.
Parça, aşağıdaki yargılardan hangisini desteklemez?
CCC_0802100101_3
A) Yeni iş olanaklarının yaratılması refah düzeyini etkiler.
• O ki, biliyor ama bilmiyor bildiğini; belki uykudadır, onu uyandırın.
B) Eğitim olanaklarının dağılımı ile olanaklardan
ayrımsız yararlanma aynı yöndedir.
• O ki, biliyor ve biliyor bildiğini; bilge kişidir, onu izleyin.
C) Fırsat eşitliğinin sağlanması, ülke kalkınmasının tek yoludur.
• O ki, bilmiyor ama biliyor bilmediğini; çocuktur, onu eğitin.
4.
B) Bireysel davranışlara yön vermede
C) Gereksinimlerin çeşitlenmesinde
D) Bireylerin sosyalleşmesinde
E) Toplumsal sürekliliğin sağlanmasında
5.
Eğitimin gerçekleştiriliş biçimi toplumlara göre değişir, ama varlığı ve gereği değişmez. Toplumun sürekliliğinin sağlanması için her toplumda bulunur.
Bu parçaya dayanarak eğitimle ilgili aşağıdaki
yargılardan hangsine ulaşılabilir?
d
A) Bireysel yetenekleri geliştirir.
D) Gelir düzeyi ile refah düzeyi arasındaki ilişki aynı doğrultudadır.
B) Farklı düşüncelere hoşgörü kazandırır.
E) Toplumsal yapıdaki bireylerin yaşam standartları aynı değildir.
D) Evrensel ve zorunludur.
154
LYS
C) Toplumdaki seçkinler grubuna hizmet sunar.
E) Teknolojik gelişmelere katkıda bulunur.
3. Bölüm: Eğitim Kurumu
Test .. 1
6.
Okul yaşamı, insana sadece bilgi ve beceriyi değil, toplumsal sorumlulukları da öğretir. Çocuğa
toplumun temel yapısı eğitim süreciyle aktarılır.
Uygulanan çeşitli kurallarla, ona diğer insanlarla
olan ilişkilerinde karşılaşacağı güçlükler gösterilmeye, toplum halinde yaşamanın koşulları öğretilmeye çalışılır. Bu şekilde çocuk, toplumun bir parçası olmaya başlar.
Parça, eğitimle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisini destekler?
A - 930
A) Toplumu örnekleyen model bir birey ortaya çıkarır.
B) Meslek kazanımı eğitim sürecinde gerçekleşir.
C) Bilimsel bilgi aktarımı eğitimin amaçları arasındadır.
9.
Eğitimi tartışmak aslında toplumun geleceğini tartışmaktır. Toplum açısından bugün yapılabilecekler
son derece sınırlıdır. Ama umulan, planlanan bir
gelecek, eğitim süreçlerinin biçimlendirilmesiyle
gerçekleştirilebilir. Eğitim süreçleri toplumun kendini özellikle kültürel açıdan yeniden üretmesidir.
Bu parçada eğitime yüklenen işlevin aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir?
c 930
A) Meslek edindirme
B) Bilgi birikimini genç nesillere aktarma
Not
• Eğitim kurumunun açık ve gizli
pekçok işlevleri vardır.
• Eğitimin Açık İşlevleri:
• Toplumun kültürel birikimini yeni
kuşaklara aktarmak
• Toplumsallaşma sürecinde toplumun norm ve değerlerinin yeni
kuşaklara kazandırılması
C) Toplumu dönüştürme
• İş kollarının gerektirdiği sayı ve nitelikte iş gücü yetiştirilmesi
D) Kişisel gelişimi planlama
• Yönetici seçkinlerin yetiştirilmesi
E) Farklı düşüncelere karşı hoşgörü kazandırma
• Sosyal gelişme ve ekonomik kalkınma sağlanması
• Fırsat eşitliği ile toplumsal hareketliliğin artırılması, sınıf farklılıklarının azaltılması
D) Ekonomik kalkınmanın gerektirdiği niteliğe sahip insan yetiştirir.
E) Toplumsal yapının değişimini yönlendirir.
• Eğitimin Gizli İşlevleri:
10. Eğitim yoluyla bireylere akılcı (rasyonel) bir düşün7.
Belli bir toplumun varoluşunu ve ilerleyişini güvenceye bağlamak amacıyla üyelerine gerekli bilgi, beceri, düşünce ve davranış kalıplarını aktarma sürecidir.
Bu parçada eğitimin hangi yönü söz konusu
edilmiştir?
C eğitim
A) Bilimsel gelişmelere katkıda bulunmak
B) Bireylere mesleki yeterlilik kazandırmak
C) Birikim ve kültürel kalıpları aktararak bireyleri
sosyalleştirmek
ce alışkanlığı kazandırılabilir. Onlara akılcı düşünüşün yolları öğretilerek doğal ve toplumsal çevreyi
bilimsel ilkeler doğrultusunda değerlendirmeleri sağlanabilir. Böylece yenilik ve değişmeye açık,
hoşgörülü bir düşünce ve davranış yapısına sahip
kuşaklar yetiştirilebilir.
Bu parçaya göre eğitim, temel olarak aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmede bir araç olarak kullanılabilir?
E - 926
A) Toplumsal kontrol
B) Toplumsal sapma
D) Ekonomiye insan gücü kazandırmak
C) Kültür şoku
E) İletişime açık bireyler yetiştirmek
D) Toplumsal çözülme
• Cinsiyet ayrımcılığını engellemesi ve eşitlik fikrinin içselleştirilmesine katkıda bulunması
• Geçici olarak da olsa işsizliği
azaltması
• İnsanlar arasında rekabeti özendirmesi
• Bireysel yeteneklerin keşfedilmesine ortam hazırlaması
• Eğitim yatırımları enformasyon
toplumu aşamasına gelmenin temel şartıdır. Artık toplumlar enformasyon zengini ve enformasyon
fakiri olarak sınıflandırılmaktadır.
Bizim toplulumumuzda ailelerin çocuklarına iyi
eğitim verebilmek için son derece büyük sıkıntılara katlanmalarının gerisindeki neden, eğitimin yukarı hareketlilik olanağını artırdığına ilişkin inançtır.
Bu durum, toplumumuzda aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olarak gösterilebilir?
e Hareketlilik
A) Toplumsal hareketliliğin çeşitli nedenlerinin olabileceğine
• 2000’li yılların teknolojisi yurttaşlara çok ucuz bir fiyata devasa
düşünsel, toplumsal, ticari, politik kaldıraç sunma potansiyeline
sahiptir. Ama teknoloji kendi başına bu potansiyeli gerçekleştiremeyecektir. Bu teknolojik gizil
gücün bilgili bir nüfus tarafından
akıllı ve bilinçli bir tarzda kullanılması gerekir. Bu noktada eğitilmiş
ve iyi yetiştirilmiş nitelikli insan gücüne ihtiyaç duyulur.
B) Ekonominin nitelikli işgücüne ihtiyacının giderek arttığına
C) Bireylerin aynı anda birden çok statüye sahip
olabileceğine
D) Yetkinin kullanılmasının statüye bağlı olduğuna
E) Eğitimin, toplumsal hareketliliğin önemli bir aracı olarak görüldüğüne
6. Ünite: Toplumsal Kurumlar
• Özellikle yüksek öğretimde olmak
üzere eş seçme konusunda yardımcı olması
• Kötü alışkanlıklar edinilmesinin önüne geçmesi
E) Toplumsal değişme
8.
• Bireylere yeni toplumsal ilişkiler
kurma ve farklı insanlar tanıma imkanı sağlaması
Felsefe Grubu Soru Bankası
155
Bölüm
1
Test ..
Mantık ve Doğru Düşünme
Not
• Günlük hayatta sözleri ve davranışları birbirine uymayan, birbirini
tutmayan insanları mantıksızlıkla
suçlarız. Buna karşılık, düşünceleri uyumlu olarak birbirine bağlayan , sözleri birbirini tutan, davranışlarında ve kararlarında akla
uygun yolu seçen kişileri mantıklı diye överiz.
1.
Mantık için önemli olan, doğru diye bilinen bir ya
da birden fazla yargının, insanı ne gibi bir başka
yargının doğruluğunu kabul etmeye götürdüğünün soruşturulmasıdır.
4.
– Size bunu bir örnekle açıklamak istiyorum. Varsayın ki, bir maden ocağından iki insan birlikte
çıkıyor. Birisinin üzeri tertemiz, diğerininki ise
kömür karası içinde. Bunlardan hangisinin yıkanması gerekir?
Bu cümleye göre, mantık neye değer vermektedir?
b mant.giris
932
A) Düşünceleri sınıflamaya
Öğrenciler, hiç tereddüt etmeden:
B) Çıkarımları denetlemeye
– Elbette kirlisi! diye cevap verirler.
C) Akıl ilkelerini belirlemeye
Profesör tebessüm ederek:
D) Bilgi birikimi oluşturmaya
• Bilindiği gibi, düşünme üstü örtük
bir davranıştır. Kişiliğimize bağlı
bir etkinliktir. Mantığa konu olan
akıl yürütme yanında algılama, hayal kurma, tasarlama, hatırlama,
problem çözme, rüya görme gibi
çoğu kez mantıksal hiçbir kurala
bağlı görünmayan düşünme çeşitleri de vardır.
2.
Düşünmek, fikir ve kavramlar yardımıyla yargılarda
bulunmak, ve bunlardan yeni yargılar elde etmektir. Doğru düşünebilmek için her zaman uyulması
zorunlu kurallar vardır. Mantık, doğru düşünmenin
kurallarını ortaya koyan bilimdir.
• Doğruluğu ya da geçerliliği belli
kurallara göre değerlendirilemeyen tüm düşünce biçimleri mantığın ilgi ve inceleme alanı dışında kalır.
Profesör, verdiği örnekle mantıkla ilgili aşağıdakilerden hangisini vurgulamak istemiş olabilir?
DDD_0804010101_3
A) Deney ve gözlem kullanmayabildiğini
B) Dildeki terimleri ve sembolleri kullanmasını
C) Normatif bir disiplin olduğunu
D) Olaylarda rasyonelliği öne çıkardığını
Buna göre aşağıdakilerden hangisini mantığın
konusu olabilir?
d 932
A) Bilinçdışı düşünme
B) Kuşkucu tavır
C) İçgörü kazanma
• Ok Paradoksu: Hareket halinde bir ok düşünelim. Yaydan çıkan okun varması gereken hedefe
ulaşması için yay ve hedef arasındaki her noktada bulunması
gerekmektedir. Bir noktada bulunmak orada yer işgal etmek
demektir. Bir mekanda yer işgal
etmek ise orada bulunmak demektir. Bulunmak ise hareketsiz
olmaktır. O halde hareket eden ok
hareketsiz olmak durumundadır.
– İşte evlatlarım, mantık bu soruya cevap vermeden önce şunu sorar: Nasıl oluyor da bir maden ocağından çıkan iki kişiden birinin üzeri
tertemiz iken, diğeri kirli olabiliyor?
E) Düşünceleri sembolleştirmeye
• Mantık, doğru ve düzgün düşünmeye ya da tutarlı düşünmeye
karşılık gelen bir düşünme tarzına verilen addır.
Bir profesör, mantığın insanların düşüncesine nasıl etki yaptığını soran öğrencilerine:
E) Başka disiplinlere yöntem geliştirdiğini
D) Akıl yürütme
E) Dili zenginleştirme 5.
Bütün meyveler çiçeklidir.
Bütün çiçekliler güzel kokar.
O halde bütün meyveler güzel kokar.
3.
“Mantık” terimi aşağıdakilerden hangisinde farklı anlamda kullanılmıştır?
a 932
A) Mantık, düzgün düşünme denilen düşünme
tarzını konu edinir.
B) İnsanların söylediklerinde akıl varsa, mantık da
vardır.
C) Aklı çok kullanmak, mantıktan çok söz etmeyi
gerektirir.
Yukarıdaki ifadelerde geçen, “O halde bütün meyveler güzel kokar.” yargısı ilk iki yargıya dayanılarak
elde edilmiştir. Bu yargı gözlemle değil, düşünce
ile çıkarılmıştır. Çünkü bu, mantık doğrusunu ifade etmektedir.
Buna göre mantık doğrusunun temel niteliği
aşağıdakilerden hangisidir?
C - 934
A) Bilmeye dayanak olması
B) Özne ile nesne bağı kurması
D) Yeryüzünde mantıksız düşünen çok sayıda insan vardır.
C) Akıl yürütmeye dayanması
E) Mantıklı adam, akıllı davranmasından belli olur.
E) Terimlerle ifade edilmesi
164
LYS
D) Gramer kurallarına uyması
1. Bölüm: Mantık ve Doğru Düşünme
Test ..
6.
9.
Özge çalışırsa sınıfını geçer
Özge çalışmıyor.
O halde Özge sınıfını geçer.
Yukarıda mantık doğrusuna uymayan bir akıl yürütme verilmiştir.
Bu akıl yürütmenin mantık doğrusuna uygun
olmamasının dayanağı aşağıdakilerden hangisidir?
D - 934
A) Önermelerinin gerektiğinde sembolleştirilebilmesi
B) Önermelerinin özne ve yüklem terimlerinden
oluşması
Mantık, önermelerin gerçek bir duruma uygunluğu
veya uygunsuzluğu ile ilgilenmez. O, gerçek, gerçek dışı, tasarımsal olsun önermeyi yalnızca iki terimi birbirine bağ ile bağlayan bir yargı formu olarak ele alır.
Buna göre mantığın aşağıdakilerden hangisini
gözardı ettiği söylenebilir?
d 934
A) Mantık doğrusunu
C) Önermeleri dile getirmeyi
D) Bilgi doğrusunu
E) Akıl yürütmeyi
• Mantık, her normal insanda bulunduğu belirtilen mantıksal düşünme örtüsünü açma, onu açığa çıkarma görevlerini üstlenen
bir disiplindir. Herkeste bulunan
mantıksal düşünme üzerine bir bilgi ve bilinç sağlar.
D) Sonuç önermesinin öncül önermeleriyle çelişmesi
E) Akıl yürütmenin dil aracılığıyla ifade edilmesi
10. a.
Bütün kuşların gagası vardır.
Serçe bir kuştur.
O halde serçenin gagası vardır.
b. Bütün ördekler iki ayaklıdır.
Bilimin amacı gerçeğin bilgisine ulaşmaktır. Bilim
gerçeğin bilgisine ulaşmayı amaçlıyorsa eğer, doğru düşünme olmadan gerçekliğin bilgisine ulaşmak
olanaksızdır.
Mantığı doğru düşünmenin kurallarını inceleyen disiplin olarak tanımladığımızda, mantığın;
I. Bilimlerin temelinde yer aldığı,
II. Bilimlerden etkilendiği,
8.
D) I. ve II. Masa ördektir.
O halde masa iki ayaklıdır.
• Mantık, doğru öncüllerden doğru sonuç çıkarma formlarını inceler. Bu yönüyle geçerli akıl yürütme yollarını inceler.
a’daki akıl yürütme hem “mantık doğrusu”nu hem
de “bilgi doğrusu”nu, b’deki akıl yürütme ise yalnızca “mantık doğrusu”nu örneklendirir.
Buna göre “mantık doğrusu” ile ilgili olarak;
I. Yargıların gerçeğe uygunluğudur.
• Gerçekler ne kadar doğrudur? Bu
gerçeklerle sonuca varılabilir mi?
İşte bu sorulara verilebilecek doğru ve tutarlı yanıtlarımız varsa, öne
sürdüğümüz akıl yürütmemiz gerçerli olacaktır.
III. Akıl yürütmenin yarar sağlamasıdır.
genellemelerinden hangisine ya da hangilerine ulaşılabilir?
A934
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
II. Akıl yürütmenin biçimsel uygunluğudur.
III. Bilimlere veri sunduğu
• Mantık hem düşünmeye, akıl yürütmeye hem de bu düşüncelerin
dilsel ifadesine karşılık gelir. Bilim
olarak mantık, doğru ve düzgün
düşünme formlarını inceler.
• Mantık, doğru düşünme kurallarının bilgisidir; belli bir düşünme biçimini dile getirmektedir.
B) Akıl ilkesini
C) Önermelerinin belirli bir yargıyı belirtmesi
7.
Not
E) II. ve III. sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?
BBB_0804010101_2
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
D) I. ve II. E) II. ve III. Av mevsiminin dışındaki zamanlarda da avlanan biri, aynı zamanda “hayvanları çok seviyorum.” demiştir.
• Mantığı akıl ilkelerine dayalı bir sistem olarak görüyoruz. Bu ilkeler
kavramlar arası ilişkileri düşünüp
kurmamızı sağlarlar. Kavramlar
arası ilişkileri ifade ettiğimiz temel
dilsel birim önermedir. Önermeler arasındaki zorunlu kanıtlama
formları veya geçerli akıl yürütme
kalıpları ise çıkarımlar olarak kendini gösterirler.
• Mantık;
Kişinin bu sözü hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a 934
A) Mantıksal çelişki oluşturmaktadır.
• İlkeler öğretisi,
• Kavramlar mantığı,
• Önermeler mantığı,
B) Anlam taşımamaktadır.
• Çıkarımlar mantığı
C) Akıl yürütmede bulunmaktadır.
• sırası izlenerek işlenegelmiştir.
D) Belirsizlik taşımaktadır.
E) Mantık doğrusu içermektedir.
1. Ünite: Mantığa Giriş
Felsefe Grubu Soru Bankası
165
Test
Not
1.
3
3.
• İki kavram arasındaki ilişki dört
açıdan ele alınabilir. Birkavram diğer kavrama eşit olabilir. İki kavramın eşit olmasına eşitlik denir.
• Bir kavram diğer kavramı kısmen
kapsar. Buna eksik kapsama ve
eksik girişim denir.
Yukarıdaki diyagramda A öğrenciler, B ise sporcular kümesini göstermektedir.
Buna göre, taralı alan aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir?
C - 935
A) Hiçbir öğrenci sporcu değildir.
B) Hiçbir sporcu öğrenci değildir.
• Bir kavram diğer kavramı tam olarak kapsayabilir. Buna tam kapsama veya tam girişim denir.
Yukarıdaki şekille ilgili aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
E - 935
A) Her at hayvandır.
C) Bazı öğrenciler sporcudur.
B) Bazı canlılar hayvandır.
D) Her sporcu öğrencidir.
C) Her at canlıdır.
E) Her öğrenci sporcudur.
D) Hayvan olmayan canlılar vardır.
E) Her hayvan attır.
• Eşitlik: İki kavram birbiriyle tam
olarak örtüşüyorsa, bu iki kavram
arasında eşitlik ilişkisi vardır.
4.
Akıllı
Düşünen
“Bitki” ve “çiçek” terimleri arasında tam girişimlik
ilişkisi vardır.
Benzer ilişki aşağıdaki terimlerden hangileri
arasında da bulunmaktadır?
A
2.
• Ayrıklık: İki kavramın bireyleri diğeri tarafından kapsanmıyorsa,
yani aralarında hiçbir ilişki yoksa,
iki kavram arasındaki ilişkiye ayrıklık denir. Ayrık iki kavram hiçbir
şekilde diğeri ile ilişkiye girmez.
Saat
Ben bir futbolcuyum ve her futbolcu gibi sporcuyum. Ama her sporcunun futbolcu olmadığının bilincindeyim.
A) Sürüngen - Yılan
B) Kedi - Kuş
C) İnsan - Akıllı
D) Canlı - Yaşayan
E) Bilgisayar - Televizyon Bu sözler, aşağıdaki diyagramlardan hangisini
ifade etmektedir?
C - 935
5.
Para
Venn şemasındaki 5 numaralı alan aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilebilir?
D
A) Müzisyen ve şair olmayan yazarlar
B) Şair ve müzisyen olup yazar olmayanlar
C) Müzisyen olmayan yazar ve şairler
D) Yazar ve şair olan müzisyenler
E) Şair ve yazar olmayan müzisyenler
174
LYS
1. Bölüm: Kavram ve Terim - Tanım
Test .. 3
6.
10. “Bütün x’ler y’dir; ama bütün y’ler x değildir.”
I. A: {3, 5, 7, 9, 11}
B: {5, 9, 11}
Bu yargının Venn diyagramındaki ifadesi aşağıdakilerden hangisidir?
II. A: {2, 4, 6, 8, 10}
C
B: {2, 6, 8}
III. A: {1, 2, 3, 4, 5}
Yukarıda numaralandırılarak verilen kümelerin
hangileri arasında tam girişimlik ilişkisi vardır?
DDD_0804020101_2
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
D) I. ve II. • Eksik kapsama: İki kavram arasında kısmi bir ilişki varsa, yani biri
diğerinin bazı bireylerini içine alıp
kapsarsa, bu iki kavram arasındaki ilişkiye eksik kapsama denir.
Kanatlı
Böcek
E) II. ve III. 7.
B: {1, 5, 7}
Not
I. Eşitlik
II. Tam girişimlik
• Tam kapsama: İki kavramdan sadece biri diğerinin tüm bireylerini
kapsıyorsa, yani kavramın içinde
yer alıyorsa bu iki kavram arasındaki ilişkiye tam kapsama denir.
III. Ayrıklık
IV. Eksik girişimlik
V. Nitelik
Yukarıdakilerden hangisi kavramlar arası ilişkilerden değildir?
E
A) I. 8.
B) II. C) III. D) IV. Çiçek
Bitki
11.
E) V.
N kümesi M kümesinin alt kümesidir ve bu kümelerin eleman sayıları farklıdır.
Buna göre N ve M kümesi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
DDD_0804020101_2
A) Birbirleri ile ilişkileri yoktur.
B) Eşitlik ilişkisine sahiptirler.
C) Aralarında ayrıklık vardır.
D) Tam girişimlik ilişkisi içindedirler.
E) Eksik girişimlik ilişkisine sahiptirler.
Diyagrama dayanarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
• L kümesi K kümesinin alt kümesidir ve bu kümelerin eleman sayıları farklıdır. Buna göre, K kümesinin bazı elemanları L kümesinin
elemanı değildir.
A
A) Bütün z’ler t’dir.
B) Hiçbir t, x değildir.
C) Bazı y’ler x tir.
D) Bütün x’ler z’dir.
E) Hiçbir y, t değildir.
9.
“Çam” kümesi “ağaç” kümesinin alt kümesidir ve
bu kümelerin eleman sayıları farklıdır.
Buna dayanarak aşağıdaki sonuçlardan hangisine varılabilir?
A - 935
A) Ağaç kümesinin bazı elemanları çam kümesinin elamanı değildir.
• Yukarıdaki şekilde A felsefeciler,
B ise öğretmenler kümesini göstermektedir. Buna göre, taralı alan
“Bazı felsefeciler öğretmen değildir.” yargısıyla ifade edilir.
B) Ağaç kümesinin her elemanı çam kümesinin
de elemanıdır.
C) Çam kümesinin hiçbir elemanı ağaç kümesinin elemanı değildir.
D) Çam kümesinin bazı elemanları ağaç kümesinin elemanı değildir.
E) Ağaç kümesinin hiçbir elemanı çam kümesinin elemanı değildir.
2. Ünite: Klasik Mantık
Felsefe Grubu Soru Bankası
175
Bölüm
1
Test ..
Mantık ve Dil İlişkisi - Dilin Fark
lı Görevleri
Not
1.
• Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.
• Dil insanı vezir de eder, rezil de.
4.
Bir düşüncenin dil ile ifade edilebilmesi aşağıdakilerden hangisi için gerekli koşuldur?
C - Mantığa Giriş
A) Bilimsel bir bulgu olması
B) Bilimsel bulgularla tutarlı olması
Bu parça mantığın aşağıdakilerden hangisine
değer verdiğinin göstergesidir?
• Bülbülün çektiği dili belasıdır.
• Bıçak yarası geçer, dil yarası geçmez.
Herhangi bir akıl yürütmenin mantıksal geçerliliğini belirlemek için onun herşeyden önce dışavurulmuş olması gerekir. Çünkü mantık, kavramların terime dönüşmüş durumlarıyla ilgilenir.
C) Mantığın konusu olması
CC
D) Evrensel bir doğru olması
A) Sezgiye
• Dilin cirmi küçük, cürmü büyük.
E) Bir soruya cevap niteliğinde olması
B) Akıl yürütmelere
C) Dilsel ifadelere
D) Düşünme biçimlerine
2.
• Dil yardımıyla inanç, düşünce, tasarı, dilek ve istekler başkalarına
bildirilebilir, bazı duygu ve tutumlar açığa vurulur.
• Dil, düşünmenin dışa vurulmasında en önemli araçtır. Mantık, doğru ve düzgün düşünme formlarını incelerken ister istemez dili de
incelemek durumundadır. Çünkü düşünme ve dil arasında sıkı
bir ilişki vardır.
5.
E) Akıl ilkelerine
• Dil, herhangi bir niyetin açığa vurulmasına, dolayısıyla bir zihinden
başka bir zihne aktarılmasına yarayan işaretler sistemidir.
Aristoteles, mantığında, konuşma ile düşünmenin birbirine karşılık geldiği, birbirine uygun olduğu görüşündedir. Aristoteles burada, konuşmanın
formundan düşüncenin de formunu çıkarmanın
mümkün olduğu düşüncesinden hareket etmektedir.
Aristoteles bu görüşüyle aşağıdakilerden hangisine işaret etmiştir?
-
Yaptırma görevi vardır.
-
Eylemsel görevi vardır.
-
Törensel görevi vardır.
-
Bildirme görevi vardır.
-
Belirtme görevi vardır.
Burada aşağıdakilerden hangisi söz konusu
edilmektedir?
938
A) Dilin anlamları
B) Dilin işlevleri
C) Dilin sorunları
b
D) Dilin çeşitleri
E) Dilin sınırları A) Mantığın doğuşunun yeni olduğuna
B) Mantığın dil ile ilişkisine
C) Mantığın, toplum kültürünü taşıdığına
D) Dilin, mantığı sınırladığına
E) Mantığın diğer bilimlerle ilişkisine
• Düşünme kendisini ancak dille ifade etmektedir. Düşünmenin kendisini ancak dilsel görünümüyle
tanıyabiliyoruz.
b
Dilin;
6.
“Hava neme doyarsa, yağmur yağar.”
Bu ifade, dilin görevlerinden hangisini örneklendirmektedir?
A - 938
B) Belirtme C) Eylemsel
A) Bildirme 3.
D) Törensel E) Yaptırma I. Of! Canım çok yandı.
II. Bu yaz sıcak olacak.
• Dil bilimi hatasız konuşmanın,
mantık da doğru düşünmenin
kurallarını vermektedir.
III. Ankara başkentimizdir.
7.
IV. Merhaba
V. Televizyonu kapat.
Yukarıdakilerin hangileri dilin “bildirme” işlevini örneklendirir?
BBB_0804030101_3
A) I. ve II. B) II. ve III. C) II. ve IV.
200
D) III. ve IV. LYS
E) IV. ve V. Aşağıdaki cümlelerden hangisi dilin “bildirme
görevi”yle ilgilidir?
a 938
A) Yarın kar yağacak.
B) Kendine çeki düzen ver.
C) Bayramınız kutlu olsun.
D) Söylediklerini doğru bulmuyorum.
E) Saygıyla selamlıyorum.
1. Bölüm: Mantık ve Dil İlişkisi - Dilin Farklı Görevleri
Test ..
8.
11. Dilin inanç, tahmin veya bilgilerimizi iletmek ama-
Ümitlerim kırıldı bitti.
Hayallerim yıkıldı gitti.
Bu dert beni benden etti.
Sevdim sevdim, bak ne hale geldim.
Yukarıdaki mısralar, dilin hangi görevini örneklendirir?
B - 938
A) Bildirme B) Belirtme
C) Yaptırma
9.
Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi dilin
bildirme görevini örneklendirir?
E - 0804030101
A) Of! Kolum çok acıdı.
B) Televizyonu kapat.
D) Sana telefon alacağıma söz veriyorum.
E) İstanbul büyük şehirdir.
E) Törensel 12. Aşağıdaki ifadelerden hangisi belirsizlik taşımaz?
AAA_0804030101_2
A) Şehir merkezine 3 km kaldı.
• Dilin sözlerle ilişkisi neyse, mantığında kavramlarla ilişkisi odur.
D) Hava dünden biraz daha sıcak.
E) Az demli bir çay alayım.
13. Çok anlamlılık, sözcükerin birden çok anlama gel-
• Mantıktaki düzgün düşünme formlarının, mantıksal düşünme formlarının dilsel formlar olarak incelenebileceği gözardı edilemez.
Aşağıdaki ifadelerin hangisinde çok anlamlı bir
sözcük kullanılmıştır?
D - 938
A) Elmayı alıp yedi.
• Ancak düşünülmüş olan şeyle dile getirilmiş şey, yani dilsel ifade
arasında her zaman tam bir örtüşme ve çakışma olmadığını biliriz.
mesi veya dilde birden çok görevde kullanılması
demektir.
yönlerinden hangilerinin kullanılmasındaki sakıncadan söz edilmektedir?
B - 938
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) Yalnız III.
D) I. ile II. B) Okula yürüyerek gitti.
E) II. ile III. C) Yeni aldığı kitabı okudu.
D) Son işinde yakayı ele verdi.
• Düşünme etkinliğinin karmaşıklığı ve çok yönlülüğü dikkate alındığında, düşüncelerin çok çeşitli
olacağı anlaşılacaktır. Hem psikolojide, hem dilbilgisinde düşüncelerimizin istek, buyruk, soru,
koşul, haber, bilgi vb. türünden
olabildiği görülür.
E) Babasının konuşmasını ayakta dinledi.
10. Bugün artık herhangi bir bireyin zeka düzeyini di-
le getirmek için, “dahi”, “ahmak”, “zeki” ve bunlar
gibi sınırının ne olduğu bilinmeyen deyimler kullanmıyoruz. Onun için zekayı ölçen yöntemler geliştirmişiz. Bu yöntemlerle belirlenen zeka düzeyleri,
dünyanın her yerinde kabul edilmekte ve aynı anlamı taşımaktadır.
Buna göre belirsizliği gidermenin yöntemi aşağıdakilerden hangisi olabilir?
C - 938
A) Sözel tartışmalara girmek
B) Bireysel deneyimleri temel almak
C) Genel geçer ölçütler kullanmak
14.
I. 10 kilometre yolumuz kaldı.
II. Hava sıcaklığı 29 °C’dir.
III. Kahve az şekerli içilir.
IV. Dala iki kuş kondu.
V. Ankara’nın Konya ile sınırı vardır.
Bu yargılardaki hangi ifade belirsizliğe yol açmaktadır?
CCC_0804030101_2
A) 10 kilometre B) 29 °C
D) Otoritelerin uygulamalarını benimsemek
C) Az şekerli
E) Yöresel anlamları değişmez kılmak
3. Ünite: Mantık ve Dil
• Düşüncelerimizi ancak dil ile ifade
edebiliyoruz. Düşüncelerin mantığın konusu olabilmesi için herşeyden önce dil aracılığıyla ifade
edilmiş, dile getirilmiş olmaları zorunludur.
C) Ben oldukça uzun boyluyum.
II. Pragmatik,
III. Sentaktik
• Platon
B) Bu ders kitabı çok kalın.
Parçada, dilin;
I. Semantik,
• Konuşma, insanın aklını kullanma sanatıdır.
• Düşünme ve dil arasında kopmaz bir bağ olduğu açık bir olgudur. Düşünme tür ve tarzının
ilke ve formlarını ancak dil içinde
tanıyabiliyoruz.
C) Sıhhatler olsun.
D) Eylemsel
Toplum yaşamında bir insanın en etkili deyiş biçimini seçmesi doğaldır. Ancak herhangi bir kimsenin kendi faydası için başvurduğu çareler, bazen
başkalarının zararına olabilir. Yaşamın birçok alanında yapılan çalışmalarda dilin bu esnekliğinden
yararlanılır. Bu alanlardaki uzmanlar, dil oyunlarını kendi çıkarları çerçevesinde kullanabilmektedir.
Örneğin ekonomi, siyaset, sanat, reklam ve ahlak
gibi alanlarda çalışma yapanlar kendi görüşlerini
topluma aşılayabilmek için dilin bu sakıncalı niteliğini kullanabilmektedir.
Not
cıyla kullanılmasına dilin bildirme görevi denir.
D) iki kuş
E) Sınırı vardır Felsefe Grubu Soru Bankası
201
• Düşünceler dildeki yansımalarını istek cümlesi, buyruk cümlesi,
soru cümlesi, koşul cümleri, herber cümlesi gibi cümle türleri içinde bulurlar.
Test ..
Not
15. •
Ders kitabı çok kalın olmuş.
• Kahveyi az şekerli alayım.
• Dilin Görevleri:
• Ahmet orta boyludur.
• Bildirme: İnanç, tahmin veya bilgileri iletme görevi
• Hava biraz sıcak.
• Eylemsel: Söz vermek, onaylamak, kabul etmek vb. söylemlerin görevi
• Törensel: İnsani ilişkilerde bulunmaya aracılık etme görevi
Bu ifadelerin belirsiz olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
E - 938
A) Sözcüklerinin belirli bir anlam taşıması
B) Sentaktik ilkelere uygun olması
C) Ortaya koydukları bilgilerin denetlenmesi
• Belirtme: Duygusal bir tepkiyi veya tavrı ifade etme görevi
x yerine “insan” kavramını kullandığımızda,
“İnsan yeşildir.” yargısı elde edilir. “Yeşil” kavramı
burada doğru kullanılmamıştır; dolayısıyla anlama
bu örnekte gerçekleşmemiştir.
Yukarıdaki ifadeler belirsizdir.
• Yaptırma: İnsanların davranışları etkileme ve yönlendirme görevi
19. “x yeşildir.” ifadesinde;
D) Olgusal yargılar içermeleri
E) Yargılarının sınırının belirlenememesi
x yerine “çimen” sözcüğü kullanıldığında;
“Çimen yeşildir.” yargısı elde edilir. “Çimen” kavramı doğru kullanılmıştır; bu örnekte anlama gerçekleşmiştir.
Bu örneklere göre, “anlama”nın gerçekleşebilmesi aşağıdakilerden hangisini gerektirir?
DDD_0804030101_3
A) Çok sayıda kavramdan yararlanılmasını
B) Sözcüklerin gerçek anlamında kullanılmasını
• Bilgi Aktarmayı Aksatan Etkenler:
16. Bir sözcük veya cümlenin belirsiz olması, bu cümleye herhangi bir doğruluk değerinin verilememesi demektir.
• Çok anlamlılık: Sematik, sentaktik, pragmatik nedenleri vardır.
I. Bu portakal bana biraz ekşi geldi.
II. Okuduğum kitap ikiyüz sayfadır.
III. Berk orta boyludur.
• Olgusal veya sözel tartışmalar
IV. Hava oldukça serindir.
V. Sınıfımızda otuz öğrenci var.
ifadelerinin hangilerinde belirsizlik yoktur?
D - 0804030101
A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve III.
• Anlama ve Tanımlama:
• Anlama: Günlük dildeki sözcüklerin anlamının bilinmesidir.
• Tanımlama: Bir sözcüğün tanımını verme işlemidir.
D) II. ve V. E) IV. ve V. 17. Aşağıdaki ifadelerin hangisinde anlamanın gerçekleşeceği söylenebilir?
A - 938
A) Çam iğne yapraklıdır.
B) Köpek miyavlayandır.
C) İzmir başkentimizdir.
D) Uludağ Bolu’dadır.
• Bir yıl sonrasını düşünüyorsan tohum ek.
• On yıl sonrasını düşünüyorsan
ağaç dik.
• Bir kez ağaç dikersen on kez ürün
alırsın.
• Eğitirsen bir milleti, yüz kez olur
bu ürün.
20. Gerçekte varolan bir “Kırmızı gül” bir İngilizin, bir
Japonun veya bir Kenyalının zihninde aynı çağrışımı oluşturmasına rağmen, dil ile ifadesinde farklılık olmaktadır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle en iyi ifade edilebilir?
B mantık ve dil
A) Kavramların sadece neliğinin olmasıyla
B) Varlıkların zihindeki ifadelerinin aynı, terim olarak ifadelerinin farklı olmasıyla
C) Zihinde tasarlanan bazı varlıkların kimliğinin olmamasıyla
D) Varlıklara farklı anlamlar yüklenmesiyle
E) Varlıkların belli bir nitelikle ifade edilmemesiyle
E) Ankara deniz kıyısındadır.
18. Modern mantık günlük dile yer vermez; tümüyle
semboliktir.
• Yüzyıl sonrasını düşünüyorsan insanı eğit.
• Bir kez tohum ekersen bir kez
ürün alırsın.
D) Kavramların yerinde kullanılmasını
E) Kavramlar üzerinde uzlaşılmasını
Buna göre;
• Belirsizlik: Semantik, pragmatik
nedenleri vardır.
• Dilden gelen belirsizliği ve çok anlamlılığı gidermek için sembolik
mantık çağımızda hız kazanmıştır.
C) Sözcüklerin tanımlanmasını
d
Aşağıdakilerden hangisi modern mantığın ortaya çıkış nedenleri arasında sayılamaz?
939
A) Önermelerin içerikten kurtarılması
B) Günlük dildeki çok anlamlılığın giderilmesi
C) Geçerlilik denetlemesindeki güçlüğün, ifadelerdeki biçimsellik yardımıyla ortadan kaldırılması
D) Düşüncelerin dil ile ifade edilmesi
E) Önermelerin anlamındaki belirsizliğin önüne
geçilmesi
202
LYS
1. Bölüm: Mantık ve Dil İlişkisi - Dilin Farklı Görevleri
Test
Not
1.
• Önerme eklemleriyle kurulan
önermeler doğruluk değerlerini içeriklerinden çok bileşenlerini bağlayan önerme eklemlerinden alırlar.
Önermesine eklenecek (∼) ekleminin aşağıdakilerden hangisini etkilemez?
A) Niceliğini
AAA
B) Doğruluk değerini
A) p∧q C) Sembolleşmesini
• Değilleme Eklemi
E) Yargı sayısını
∼∼ p
D
Y
D
Y
D
Y
6.
I. Tikel evetleme
D D
D
D Y
D
Y D
D
Y Y
Y
• Bir tikel evetleme önermesinin
doğru olma koşulu, en az bir bileşenin doğru olmasına bağlıdır.
• Tümel Evetleme Eklemi
p q
p∧q
D D
D
D Y
Y
Y D
Y
Y Y
Y
Aşağıdaki önermelerden hangisi (p∨q) şekinde
sembolleştirilebilir?
C) Ders çalışmadığı için başarılı olamadı.
D) Yağmur yağmışsa her yeri sular basmıştır.
III. Koşul
p∨q
E) (p⇒r)∧q B) Spor yaparak ve dengeli beslenerek ancak sağlıklı kalınabilir.
II. Tümel evetleme
p q
D) p∨q C) p⇔q
A) Eve ya dolmuşla ya da otobüsle gideceğim.
Yukarıdaki “?” işaretli yere;
E) Turizmin gelişmesinde denizin etkisi kadar tarihi mirasın da katkısı vardır.
IV. Karşılıklı koşul
• Tikel Evetleme Eklemi
B) (p∧q)⇒r AAA
2.D ? Y
• Bir değilleme önermesi, doğruluk
değerini önermenin doğruluk değerine göre alır.
Okul derslerindeki başarı sistemli ve düzenli çalışmayla sağlanır.
Günlük dilden seçilmiş bu önermenin sembolik
mantıktaki ifadesi aşağıdakilerden hangisidir?
AAA
D) Niteliğini
∼p
5.
Ahmet çalışkandır. (p)
Önerme Eklemleri
p
2
eklemlerinden hangisi veya hangileri gelirse
sonuç “Y” olur?
EEE
A) Yalnız II. B) Yalnız III. D) I. ve IV. C) I. ve II.
E) II. - III. ve IV. 7.
∼[(p∧q)∨(p∨q)]⇒q
Yukarıdaki önermede bulunan (∼) ekleminin etki alanı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
E
3.
“Ancak güneş doğduğunda gündüz olur.”
Bu önermenin ana eklemi aşağıdakilerden hangisidir?
E - 0804040101
A) ∧ B) ∨ C) ∼ D) ⇒ E) ⇔
A) [(p∧q)∨(p∨q)]⇒q B)q
C) (p∧q)
8.
4.
• Bir tümel evetleme önermesinin
doğru olma koşulu, her iki bileşenin de doğru olmasına bağlıdır.
Bu doğruluk tablosunda yer alan önermelerden bazılarının doğruluk değerleri yanlış verilmiştir.
Yanlış verilenler hangileridir?
E - 0804040101
A) I. - II. B) II. - III. 206
D) II. - III. - IV. LYS
C) I. - II. - III.
E) III. - IV. - V. D) (p∨q)
E) [(p∧q)∨(p∨q)] D
D
D
Y
Yukarıdaki doğruluk değerleri aşağıdaki önermelerin hangisine aittir?
A - 0804040101
A) Ucuz ya da kaliteli mal alıcı bulur.
B) Kar yağarsa hava soğuk olur.
C) Çevre kirliliği ve küresel ısınma yaşamı zorlaştırır.
D) Yalan söylersen güvenilirliğini yitirirsin.
E) Ancak ve ancak düzenli para kazanırsan yaşamda mutlu olursun.
1. Bölüm: Önermeler Mantığı
Test .. 2
9.
13. (p⇒q)⇒∼(p∧∼q) önermesi, doğruluk çizelgesiyle Bütün çiçekler güzeldir (p)
aşağıdaki gibi denetlenmiştir.
önermesi, (∼) eklemiyle
Hiçbir çiçek güzel değildir. (∼p)
p q ∼q (p⇒q) (p∧∼q) ∼(p∧∼q) (p⇒q)⇒∼(p∧∼q)
önermesine dönüşmüştür.
DD Y
D
Y
D
Not
• Koşul Eklemi
?
p q
p⇒q
D
Yukarıda önermeye eklenen (∼) ekleminin aşağıdakilerden hangisini etkilediği söylenebilir?
DY D
Y
D
Y
?
D D
YD Y
D
Y
D
?
D Y
Y
A) Niceliği
YY D
D
Y
D
?
Y D
D
Y Y
D
EEE
B) Önerme konusunu
Buna göre, denetlemede soru işareti bulunan
sutuna aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?
C) Terim sayısını
D) Özne ve yüklemin yerlerini
E) Nitelik ve doğruluk değerini
DDD
A)
10. Ya bu deveyi güdersin ya da bu diyardan gidersin
(p∨q)
Bu önerme aşağıdaki durumlardan hangisinde
yanlış değerini alır?
A
A) p ve q yanlış olduğunda
14.
B)
D
Buna göre bir önermenin sembolik mantıkta basit veya bileşik olarak nitelendirilmesindeki ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?
EEE_0804040101_2
A) Bilgi doğrusuna uygun olması
B) Geçerli olup olmadığı
E)
Y
D
D
D
D
D
Y
Y
D
Y
D
Y
Y
D
D
I. ∼(p∧∼q)
• Karşılıklı Koşul Eklemi
C
II.
III.
A)
∨
⇒
∨
B)
∼
∨
⇒
C)
∼
⇒
∨
D)
∧
∼
⇒
E)
∼
∨
∨
15. Aşağıdaki önermelerden hangisi, tüm yorumlamalarda doğru değerini alır?
DDD_0804040101_3
A) p∨p B) p⇔∼p C) Kaç terimden oluştuğu
D
Y
I.
• “5 tek sayı değildir.” önermesi ise (∼p) şeklinde sembolleştirilir. (∼p) önermesi ise bileşiktir;
D)
Yukarıdaki önermelerin ana eklemleri sırasıyla
aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
D) p ve q doğru olduğunda
“5 tek sayıdır.” önermesi sembolik mantıkta (p)
sembolüyle gösterilir ve basit bir önermedir.
Y
III. ∼(p∨∼q)∨(p⇒q)
C) p yanlış q doğru olduğunda
11. •
C)
II. (p∨∼q)⇒∼(∼q∨p)
B) p doğru q yanlış olduğunda
E) p nin değili yanlış q nun değili doğru olduğunda
D
• Bir koşul önermesi, sonuçta art
bileşenin olması için ön bileşenin
kesin olarak doğru olması gerektiğini ifade eder. Buna karşılık ön
bileşen doğru art bileşen yanlış
ise, koşul önermesi yanlış olmaktadır. Çünkü ön bileşenin olması
zorunlu olarak art bileşeni gerektirmektedir.
D) (p∨∼p) C) p∧p
E) (p∧∼p) p q
p⇔q
D D
D
D Y
Y
Y D
Y
Y Y
D
• Karşılıklı koşul önermesinde geçen bileşenler birbirlerini zorunlu olarak içermektedirler. Bu nedenle her ikisinin değerleri aynı
ise doğru olmakta, diğer durumlarda yanlış olmaktadır.
• Bileşik önermeleri oluşturan önermelere o önermenin bileşenleri
denir. Bileşenleri bağlayan temel
önerme eklemine de ana önerme
eklemi denir.
D) Tutarlı olup olmadığı
E) Önerme eklemi alıp almaması
• Bir önermenin ne tür bir önerme
olduğunu belirlemek için önce
onu oluşturan ana önerme eklemini belirlemek gerekmektedir.
12. ∼p∧q önermesi için yapılan,
I. Tümel evetleme önermesidir.
II. Bileşik bir önermedir.
III. Tek bileşenlidir.
yorumlarından hangileri doğrudur?
B0804040101
B) I. ile II. C) Yalnız II.
A) Yalnız I. D) I. ile III. 4. Ünite: Sembolik Mantık
E) Yalnız III. Felsefe Grubu Soru Bankası
207

İçindekiler

YGS FELSEFE ÖZET ÇÖZÜMLERİ TEST

Savaş Suçları ve Uluslararası Ceza Mahkemesi Suhad - EMU I-REP

gelisim.psikolojisi.kitap.13.11.2014

03_KONU KAVRAMA MANTIK (1

Nisan 2014 - Anadolu Aydınlanma Vakfı

“To Describe Kemalism” or “Revolution History Courses” “Kemalizmi

Bu PDF dosyasını indir

1 MART - 31 MART 2015

ŞAHİN, Fatih-ALIŞVERİŞ MERKEZLERİNDE SOSYAL

Farklı Kültürlerde ve Eğitimsel Süreçte Renklerin Dili Language of

AFRİKA BÜLTENİ (29 Eylül-17 - Afrika Araştırmaları Uygulama ve

ceza hukukunda aleniyet kavramı