TOrU:
va^cıflan
ve
vattfiyeleri
üzerine m ü c m e l bir etüd
HALİM B ^ K İ
Vakıfların Inıgünkii i l i m nm'laları ile
tetkik ve izaln gerekli bir işdir. Yakıl', Türk
lerin eski hayatında vücut bulan içtimaî mü­
esseselerin en ehemmiyetlilerinden biridir.
Ve mevcudiyetini bugün dahi muhafaza edegelmiştir. Bahsettiğimiz tahlil ve izahın lü­
zumunu şiddetle ortaya koyan bir cihet de
bu işin şimdiye kadar tan. bir surette yapıl
mamış olmasıdır.
Bu çok küçük etüdümüzle luiyle bü­
yük ve ağır bir işi yapmağa heves etmiş va­
ziyette değiliz. Yüksek bilgi ile beraber ih­
tisasa ve kuvvetli metoda mütevakkıf olan
bu iş aynı zamanda derin ve esaslı teteb­
bulara da ihtiyaç göstermektedir. Bu yazı­
mızda yalnız vakfiyeler üzerinde yaptığımız
oldukça geniş tetkiklere dayanarak ve mü­
teaddit vakfiye örnekleri vererek Türk vakıflarınm en bariz karakterlerini tebarüz
ettirmeğe çalışacağız.
Halka, gençliğe ve bizi anlamak isleyen
yabancılara vakıflarımızı behemehal tanıt­
mak lâzımdır. Çünki Vakıflarımız. Türk iç­
timaî heyetinde sosyal yardım, göeztme, mil­
lî dayanış, şefkat fikirlerinin ve teşkilâtının
en eski tarihî devirlerden biri mevcut oldu­
ğunu kısa ve şamil bir ifade ile türklüğün
yüksek görüşünü ve faziletini ishal eder. Ma­
hiyetini anlayınca vakfı sevmemek, onu ya­
ratmış Ve yaşatmış olan Türklüğü lebcil et­
memek kabil değildir.
921 senesinde İstanbul şehrinde içtimaî
tetkikler yapan bir Amerikan heyeti o za­
manki evkaf nezaretinden vakıflar hakkında
bazı malûmat istemiştir. Heyet reisi Profesilr
C o n i n tarafından evkaf nezaretine yazı­
lan mektupda bu müracaatı icaj) ettiren se­
bepler şu suretle izah edilmektedir:
Bir senedenberi İstanbul
şehrinde bir
Amerikalı heyet tarafından icra
edilmehlr
olan içtimaî tetkikler neticesinde
lakıflunn
KUNTER
pek wiihiw hij mevki işiral etmekle ı^hlııi:,!
lebeyvün etmiş olduğundan bu lıusu.-^la du­
ba lu:la re daha c.^a.v/f mulûmal dercine miibrcnı ihtiyaç hası! almuslur.
Lrkaj böyle ntuu::unı re mühim bir
mevki işgal etmekle beraber bundun ue /.<luubuldaki ne de huriedehl ecnebiler bhil.i
veçhile huberdur
değildirler.
Elyevm faaliyelle bulunun heyetin ye­
gâne maksadı, merbut varakadan dahi unluşdacağı veçhile. İslunbulu kabil olduğu ka­
dar ecnebilere, ve bilhassa .Imerikulıbıra
lunılmaklır. Halbuki çok bediî eserler ile mü:eyyen olan İstunbulu hukkile
lunıyabilmel:
için evkajın ne (dduğunu unlamak ililivaet
bari: bir suretle
hissolunnıokludır.
Sualler:
1. — Etkajm mcn.^ei'.'
2. — Teşkilâtı?
3. — Maksadı':4. — .Menabii varidatı?
5. — Evkaj nezarelinee idare olunan
müessesal ve bunlunu sureti idareleri?
dır?
(}. —• Evkafa
İsimleri?.
O
dair Türkçe
eser var mı­
zaman nezaret t a r a f ı n d a n
hı-yele ve­
rilen ceva]j. iıeyelin ınektııbilc b i ı ü k t e
iıifelik
küçük
b i r risale s i k l i m l e
12 sa-
baslııılınış-
tn'. E l i m i z d e b u h n u ı ı ı \e sonımıla 17; K . S.mi
1922
tariiıiıü
lerin
ceva])ları
dar
taşıyan
ııüslıada
yazılıdır.
soruları
üalisinii/.i
eden i k i ciheti l>uradau istinsah
sual­
alâka­
ediyo­
ruz :
/. - Evkajın
menşei'^
(Menşe) den maksat Evkalııı zamau ;•
mekânı :uhuru demek rdduğu zannedilmekh
dir. J'ukıf. Resulullah Muhamnud uleylıisMluli vesselam zamanında (Medine) dı- zuhiıı
elmi.ştir..
6. — Evkafı
islâmiveye
ıluiı 'I ürbçı
matbu âsar var mıdır? İsimlen m-ıliı'.-' \hik-
104
HALİM
BAKI
KUNT
ER
sat Evkafm ahkâmı fer iyesine dair âsâr ise olan Vakıf; güzel s a n ' a i l a ı l a ı.-k-uği,ı ve
bu bapta matbu ve gayri matbu yüzlerce âsâr
umumî kültürün yayılması
s ^ v iıkselmesi
vardır. Ne kadar Fıkıh kitabı varsa hepsinde bahsinde de büyük biı- l o l o)iia;nıs, sun de­
Evkafın ahkâm jer'iyesine dair mahsus ftı- rece ehemmiyetli hiznıeller il.ı ı y i t m i ş t i r .
T ü r k dünyasmm her yeriıulc ^M-nıltu kıy­
sıUar bulunur. (AhkâmülevkafJ ve saire
canüasınamlarile Türkçe matbu birkaç risale var­metli âbidelerin i)ek çoğu \ a k i n
dır. Maksat bu olmayıp da zuhuru islâmdan nm Türklüğe ilıda elmis uklujAu nıatldî eser­
lerdir.
beri Evkafın mahiyetini^ edvan tarihiyesini;
safoJıatı umumiyesini, ahkâmı feriye ve ka
İçtimaî müesseselerin tâbi ı-idüklaıı de­
nuniyeisni cami etraflı bir eseri tarihi ve il­
ğişme şartlarına uyarak vakıl mııj^üesesi de
mi ise böyle bir eser ne elsinei jarkiyezamanla mevzu ve sistem iliharUr pek çok
nin ne elsinei garbiyenin hiç birinde ya- lahavvüllere ma'ruz k a l m ı ş l a , l ' ı a u ı u l a be­
zUmamiftır..
^
raber birbirine çok uzak I m ü u Jevrelerde
Bu ifadenin tazammun ettiği mâna Türk
vakıflarının doğrudan doğruya diyanî ve ialânû bir müessese olduğu iddiasını tekrar­
dan başka bir şey değildir. Bu kanaat bugün
bile bir çok zihinleri işgal etmiş vaziyette­
dir.
Vakıf deyince bir çoklarımızda hâlâ
münhasıran islâm hukukundan doğmuş, mev­
zuu diyanî hizmetler olan, dünya işinden zi­
yade âhiretle uğraşan dinî bir müessese ha­
tıra gelmektedir. Halbuki Türk vakıfları is-'
lâmlıktan önceki devirlerden beri yaşayan,
Budda dinindeki Türkler tarafmdan da çok
rağbet gösterilen sosyal bir müessesedir. Va­
kıflar, tarihin her devrinde, Türk dünyasmm
her yeonde millî vicdandan birer güzellik,
iyilik ve şefkat âbidesi jeklinde doğmuş ve
yükselmişlerdir.-Hayra ve iyiliğe matuf olan
hareketler bütün dihlerde sevaplı ve mergup
telâkki edildiğinden vakfın dinde kıymetli
yeri vardır. Diğer taraftan vakfm içtimaî ha­
yatımızdaki inkişafı, vakıflar hukukunun da
inkişafmı mucip olmuştur. Kanunu Medeni­
nin kabul ve tatbikine kadar asırlarca uraunû hayatımızı tanzim etmiş olan islâm huku­
kunda vakıf meseleleri çok işlenmiş ve geniş
bir yer tutmuştur.
Bu hal Türk vakıflarmm millî ve içti­
maî bir müessese olmak vasfma halel getire­
mez. Vakıf, eu engiş ve temelli sosyal yardım
ve öngörü hareketidir. Bütün yurdu saran bir
sevgi, her yurddaşı düşünen bir şefkat ve
bunlarm ebedî olması ülküsü onun açık ka­
rakteridir.
Vakıf, insanlığa hizmet yolunda daima
san'at ve kültürle beraber yürümüştür. Bu
itibarla haddi zatmda içtimaî bir teşekkül
bile mevzu veya hukuk b a k ı u m ı j ; Ü b i r i b i r i ııe yakın veya benzer b i r ç o k
CÜILSIOI
bulmak
kabildir. Aşağıda Elilerc, D) !!,ıı, i.ı a, Selçuk
ve Osmanlı Türklerine aid ba^ı ..VkLiye inetinleri üzerinde bu cihetleri leb;ıs .;/. elürmeğe çalışacağız.
Vakıf elbirliğiain ve göııiıl l u ü ı ^ n i n en
güzel ifade vasıtasıdır. Bu sisitııui., Jcrdiyetclik ile cemiyelcilik;
halkçılık ile dev­
letçilik f i k i r l e r i yurda, y u r d d a j i j ı i ve in­
sanlığa hizmet yolunda pek t^ü/.ı I \e mahirane bir surette birleşdirilmiij ;c kaynaşdırılmıştır.
Vakfm menşei insaularm ruh : iaki i y i lik temayülüdür. Ortaasyadan cihi ipn
köşesine yayılan T ü r k l e r g i u i k l c u
dört
iıer yere
kahramanlık vc medeniyet {jolüitliiLicri g i b i
i y i l i k ve yardım f i k i r l e r i n i de
yay'Lişlardır.
Türkün ruhundaki cümertlikleu vc ıilussever
likten doğan vakıfların her b i r i bi: niu y a ş a
yan veya bizden sonra gelecek ui uı insani
r m iyiliği, sıkışdıkları zaman y a ı û ı m g ö r m e
si, halkm yükselmesi için k u r u l ı m ı ş birer ha
yır ve hasaiiat ocağıdır. MedeaiycUo j l e r i git­
miş olan ülkelerin hepsinde sosyal -j avdım ve
dayanış umumî hayat içinde büyük
bir
yer
alır. Yer yüzünde bunun en parlak ve eşsiz
örneği ise Türk vakıflarıdır. Halkckıu doğan
ve varlığını halkın iyiliğe ve fi,ii/,c!!iğe susa­
mış öz duygularından alan T ü r k v a L ı l l a n ha­
yırlı ideallere dayanan birer v a r l ı k t ı r .
Tesis olunan vakıflarla ifa elliı ilen hiz­
metler ve irae edilen gayeler bü^iık b i r tenevvü arzeder. Pek çoğu yurdun i u ı a n , düş­
man tecavüzünden muhafazası
ve
içtimaî
bünyenin korunması gibi pek yüksek ve pek
T
şümullü askerî,
V
R K
medeni
V A K I F L A R l
hedeflere
]
laallûk
eder.
Suyolları, kemerleri, çe§me ve sebiller,
yol, kaldırım, köprü, a^evi, misafircvi,
dulevi, mektep, medrese, küiüphune,
muvakkithane, hastahane vakıfları hemeıuı her yerde
bulunan, görülen vakıflardandır.
Bunlardan başka öksüz kızlara cihaz ve­
rilmesi, borçlu olarak mahbus
bulunanların
borçlarının ödenmesi, müjlis olarak hapsedilenlerin tahlisi, köy ahalisinin
ihtiyurlanna
elbise verilmesi, mahalleler veya köy tekâli­
fine imdat edilmesi, kale ve isliiıkûmlara ve
ya donanmaya muavenette bulunulması, aske­
rin teçhizi, zahire loncaları tesisi, meyva ye­
dirilmesi, deniz feneri inşası, yetimlere, dul
kadmlara ve muhtaçlara yardım edilmesi, ço­
cukların ballarda açık lıavada
gezdirilmesi,
mektep çocuklarına ğida, elbise, tedris levaami, yakacak ve mesire masrafı tahsisi, fa­
kir çocuklarla dullara ve ihtiyar fukaraya el­
bise ve zahire verilmesi, fakirlerin ve kimse­
sizlerin cenazelerinin kaldırılması,
çamaşır­
hane tesisi, bayramlarda çocukların ve fakir­
lerin sevindirilmesi, Van gölünde gemi işle­
tilmesi, halkın deniz kenarında teneffüs ey­
lemesi için yalı ve liman inşası ve tahsisi,
açık hava mektepleri, spor meydanları ve teş­
kilâtı vücude^ getirilmesi, kuşlara pirinç ve
hayvanlara ğida ve su verilmesi ve saire gibi
hepsi birdenbire akla gelraiyecek kadar çok
hizmetlerin ifası için ihdas edilmiş -en son
ilmî telâkkileri ve muvaffakiyetleri okşayan• vakıflar da vardır.
Burada dikkat edilmesi lâzımgelen nok­
ta yapılan iyiliğin bir defaya veya muayyen
bir zamana inünhasır olmamasıdır. Vakıfda
esas, iyilik ve hayır fikrinin ebediyetidir.
Görülüyor k i vakıf; fedlerin hayırkâr
arzularmı ölümlerinden sonra da yaşatacak,
inkitasız devam ettirebilecek bir sistemdir.
Bu kadar bâriz vasıflarma rağmen vakfm tamamile dinî bir müessese telâkki edil­
mesi, milletin hayatmda ilerlemeye ve ye­
nileşmeye mâni gibi sanılması sebepsiz de­
ğildir. Son asırlarda Türk içtimaî hayatına
hâkim olan din otoritesi vakıf işleri üzerinde
de kendini kuvvetle gösterjniştir. Taassubun,
hayatm her safhasma girdiği ve şiddetini son
derece arttırdığı devirlerde vakfa tamamile di­
nî bir mahiyet ve kudsiyet verilmeğe başlanıl-
^
y - l K F I Y E I. i: R i
105
mış ve her şeye hâkim olan bu zihniyet Vakıf­
lar hukııkımu ve tarihini yalnız islâm duıiniu
tornm ve tarihi içinde müıalâa etmiştir, ü
zanıaıun telâkkisine göre vakıf nmamelâu dlniyeden nıaduddur. Malî hir ibadcllejı ibaret­
tir [i). Dinin salâbetli kaideleri, nassı katı­
l a n zamanla değişen ve gelişmesi tabii olan
içtimaî lıayalınuza uymamağa başlayarak onu
nasıl sıkmış ve tereddiye maruz bırakmışsa,
\ akıl müessesesi üzerinde de tesirlerini öy­
lece göslermişLir.
Aslında realist bir düşüncenin mahsuUi
üîan Türk vakıfları bu demirlerde mislik bir
mahiyet almağa başlamış, hilei seriye \c mu­
vazaa 1ar vakd' muamelâtma girmiş va
kıf işleri Skolâstik usulün en tipik bir misa­
l i n i göslermişlir. Bnuunla beraber aslında iyi­
lik ve güzellik fikirlerini taşıyan, içtimaî
hayatın türlü iiıtiyaçlarma cevap veren Türk
vakıflarıuıu çoğu bu aslî karakterini aslâ
kaybetmemiştir.
Türk vakıflarına isnad olunan ve derhal
tashihi lâzımgelen bir kanaat da vakıflarımızıiı eski zamanlarda mevcuL olan zabıt vc musadcri emval usulünden kurlulnıak cndisesile
• tesis edilmiş veya revaç bulmuş olduğudur.
Aluhtelif vesilelerle birçok yerlerde söy
lenilmiş olan bu fikirlerin salâhiyelli bir za­
tın nisbeteu yakın bir zamanda intişar eden
kıymetli bir etüdünde de tekrar edildiğini
şöylece görüyoruz [2j.
Osmanlı ülkesinde P'akfın çokluğu müs­
tebit ve keyfî idarenin sık sık tatbik ettiği
emvalin zabıt ve müsadere usulünden
büyük,
küçük her sınıf halkın mallarını korurınusı
için dinî ve bu sebeple gayrı kabili
tecavüz
telâkki edilen vakfiyetin masuniyeti sahası­
na ithal etmesinden neş'et etmiştir.
Zürriyet vakfı usulünün nu'vcaJiyeli ya­
ni emvalinin varidatından ehemmiyetsiz Liı
kısmını lâaleituyin bir hayra tahsis etmek şar(1)
Vakıfdan
(tekarrübü
maksad nedir'! Vdr.jdan
ilallah) dır.
zanmaktır.
İhadatı
Yani hayır
maliycdz-.ı
maksad
ijlcyip sevap ka­
vıaduddur.
(Evkal
nezaretinin bastırdığı 12 sahildik risale, 17-K.Saııl
922 S.
7).
(2) İstanbul
Saylavı,
eski
Tapu
ve
Kad;t.-,tro
Umum Müdürü
ve Ziraat Vekaleti Müsteşarı
Atıf m
MccmuasJnd-.ı
İdare
lesi (^Kanunu Medeni
^ntişar
eden
kar^tsnida F.vkat, İdare
muast sayı 16 sahlfe 965.
Temmuz
929).
Bay
maka­
Mcc.
// A I J M
106
tiyle bütün mütebaki
lerinin
vakfı
kısmında
emniyetle istifade
âmmenin
tem haline
KU
mirasçı halef­
edebilmesi
ihtiyacımı
HAKİ
^ kıflarınt
imkânı
elverişli
bir
sis­
Maddî kıymeti kadar manevî zenginliği
Evkaf
pıcı ve yaratıcı bir karakter taşıyan vakıfla­
kaçır­
mak gibi nihayet bir /wVe'den (mukabil
ko­
runma tedbirinden) ileri geçemiyecek
olan
bir usule atfetmeğe kalkışmak lâyıklı
bir
fetheden imparatorluğun
kumandanları
kendilerine
eserler
rek bir taraftan dünyada
zaferlerden
cami,
medrese,
vücude
namlarım
getire­
ipka et­
mek ve diğer taraftan âhirette de sevaba na­
il olmak kaygusunu düşmüşlerdir
VakıflurıA
^oğalnuısma
ki bu da
ve güzel
ler meydana gelmesine sebep
olmuştur.'
denilerek ifade hakikî mevzuuna doğru
yapanlar musaderei
emvalden
larafnı<i;ııı
Vakıfları
korkan zen­
ginlerle yeni ve zengin ülkeler fetheden sul
tanlardan, onların vezirlerinden, kumandan­
• Vakıf lıakkjııdaki yeni ve lıal i k i görüşü
larından ve diğer ricalden ibarettir mânası­
ifade eden en kuvvetli v<'sika ise İm j i i n mer'i
na alınmıyacağı şübhesizdii.
olan 2702 sayılı vakıflar kaıuııııı
Türk vakıflarını yalnız zengin ve Aris­
12/6/9:^2 tariiünde
Uüyük
ne takdim
rılan paranın daha ziyade ganimetten ibaret
sek meclise arzelnıis olduğu
olduğunu ifade etmek hakikatten çok uzak­
mazbatasıdır. Tarihî
laşmak demektir.
raazbalanın
zanıaıı
Meclisi­
llükûnıriin
esl),)].ı mucibe
bir elıeıııınivci
başlangıcında
yük­
şöyle
taşıyan
detıümekte-
dir:
müsa­
dereden kurtarmayı düşünen adamlar, büyük
ganimetler elde eden kimseler
etliği
lâyihasını
Milli!
tokrat bir sınıfın tesis ettiğini ve bunlara ay­
Vakıf yapanlar içinde mallarını
\ı]j/l
19,1.-,
Vakıf umuru hayriyc ve i(ııı<!,i:i nınliyc
den olduğu münasebriHc
Ralıııı- ;. .J/Ialrmin
sullallahü aleyhivesellenı
cjendimi
hazretlerinden ve (ganyan güzin ve .suhaln i jc-uU ka
rin ndvaııullahi
teala atcylıiıu
cfnıni/ı haza
ruHndan suduru şer'an s,ıl<i! olan hh
sünneti
se niyedir..
vakıf eser­
genişletilmiştir. Bu son izahın da
Srzarcti
«.Vakıf lûgutun
bir şeyi (lainı.ı
durdurmuk ve şer'an bir malı ıı.ilkiyrf;. :, (çıkarıp
menafiini şenıili muhsusıı i'ızcrr ı -. uhheden
bir ciheti hayra tahsis ederek s(i!:i. ,n(ik tna
nasınadır. Vakfeden kiııısvyr (Idl.'i).
vakfe­
dilen mule (mevkuf)
lafı.^is rdH,-,,
cHıcte
(mevkufuııuleyh)
denir.
vükelâsı,
ricali
hisselerle
sebil gibi san'utkârune
ütkeleı
sultanları,
ve diğer
düşen
vc zengin
,
Alemi islâmda tcuvUnü
ınüşlvıcLi.
ifaya
hâdim olan ahkâmı şer'iycdcu
!<i,/ (f 'ukıjj.
dır ki usul ve delâili, fiinı
ıc
said hülübü fikhiye.de
mufassaldı/.
hareket olamaz.
Daha aşağıda:
Bundan başka büyük
\e
u l n.,,^^
y,lrnl-^"^"
• • "lu neş­
redilen Evkafı Hünuıyun
.\e:ıı,,iıııin
Utrihçei teşkilâtı ve nuzzıın'u Icnu ıiıııi n'nuH adlı
kilal) bu telâkkiyi ifade ctii'n ı c - n n
1^v U V vetli bir vesikadır. \\\\ cscıiıt d u ı d i m r i i \ e hosilici sahifeleriııdc söyle tleıüıtıckd , | i ı .
ziyade
müsadereden mal
luisij,
idaresi tarafnulaıı h n z ı c a n e d i l t u i ş i u .
böyle menfi bir âmile istinat ettirmek, ya­
rımızın çokluğunu
iiruıuek
Eskiden Vakfa izafe edilmek
. . . .
, ,
'"•'^ ' - i ' n i l e n dinı mahiyet imparatorluk
d.-vi i n i , ,
j.'^j^, .
de yüksek olan Türk vakıllarmnı doğrnasnıı
sebeplerden
hakiki çelnesiic
mek-C>•/»IIjurixel__Rejinıiıı.•
sokmuştur.
ve çoğalmasını müsbet
A' 7' /; H
Kanunu Medeni talhikat kaıuınunun
bulunabilir.
8 in­
ci madd&fiinde o kanunun
ncşriııdrıı
evvel
Fakat yalnız bunlara bakarak umumî bir hü­
vücude
hukLuıdıı
ayrıca
küm çıkarmak ve asırlardaiıberi her sınıf hal­
yapılacağı
kın iştirakile vücut bulan Türk Vakıflarının
nunu) şu lâyiha ile vücud
şerefli varlığını ve menşeli.i çok dar bir sa­
silueti
muz
gö­
mahiyetini
vazıı
o kanunda
inilnkat
kisvesine
için bir kanun yapılmasına
devrinin
millî
girişmeden
medenî
lrsi:der
kanunu­
h/ıkkında.
eski
liizuın
hayalı
ka­
girdi.
tahlile
ki
fasıl mevcut iken neden dolayı
rünmektedir.
\ Yanlış telâkkilerden sıyrılarak Türk va-
(Evhııj
evvel .sebebini arayalım
kıflar k i . onların hükmî şahsiyetinde millî,
faziletlerimizin
Vakıflar
beyan olunan
Eâyihanm
haya inhisar ettirmek doğıu değildir. O va­
ırkî necanet ve
getirilmiş
I
Osmanlı
\
tin medeniyet yolunda iler'enıcsine
bir
Vakıflar
gördü.
ezen vc
engel
Ve
milleolan
T
V
R K
V A K I F L A R 1
/
JAK
F I '
K !. K R İ
107
an'anelerini bir hamlede yıharken bu nokta­
da niçin durdu. Ve neden düşündü?
bugünkü De\let sistemi kavjismda
nedir?
Çünkü onda benliğinden
vc içtimaî var­
lığından eser gördü. Mukaddes yurdunun hcı
tarajına serpilmiş âbidelerinin kubbe ve du­
varında kendi dehasının,
hastuhanelerinde,
köprülerinde, çeşmelerinde, sebillerinde Türk
hayırhahlık ve cömertliğinin
inceliğini vc bü­
yüklüğünü
sezdi.
Üzerinde dunilmas! lâznngelea cilıetlernı eu nıüiıimleviudeu biri budur. Bu bahis­
ler üzeıiue vereceğimiz izahatla ukuyuculanmmn zihinlerine gelebüceek biıçok mukad­
der suallerin covaluuı da \ e r n ! e ğ e çuhsacağız.
İnkârı kabil değildir ki bu hasenatın ibzalinde ibadet kasdı da müessir bir âmil idi.
Lâkin mutlak ve tamam bir âmil değil. Eğer
böyle olsaydı aynı akideyi taşıyan memleket­
lerde olduğu gibi Türk Vakıfları da ibadete
mahsus ve münhasır kalırdı.
Memleketimiz­
de mevcut vakıflarla sabittir ki Türkün fılretindeki feragati nefs ve guyrendişlik
hisle­
ri bu dar çerçeve içinde mahsur
kalmamış
ve aynı zamanda içtimaî lesanüdünü
temin
eden ve irfan ve fazilet duygularını
tenmiye eyliyen mektep, medrese, haslahune, yol,
köprü, kervansaray, misafirhane, imaret, çeş­
me ve daha nelerle seyli hasenatı;
yatakların­
dan taşan nehirler gibi: memleketin İter ta­
rafını
kaplamıştır.
Malını mensup olduğu cemiyetin hayrı­
na, refahına bezletmek bugün için de en yük­
sek medeniyet şiarı değil midir? O şiarın fli­
retinde meknuz ve mevcut olduğunu
Türk
asırlarca evvel bu eserlerilt de isbat
elti.
İşte onların bugünkü yüksek görüşlü ve de­
rin fikirli evlâdını bu nokta düşündürmüş
ve
kıymetli yadigârların
yaşamasını temin için
ayrıca esaslar koymağa bu kudsî düşünüş sa­
ik olmuştur.
vaziyeli
\'ak)l sisiemlue nıiıra.caatkı vaiılmak is­
lenilen gaye insanlığın yükselmesi,
hayatın
güzelleşme.<idir. Bu hedefe varabilmek kjiıı
Türk zekâsı asniardanberl lürlü türlü yollar
aramış \e bulnuışlur.
Tesis olunan vakıflarla ihdas edilen hiz
meller veya inşa edilen racljani büyük lıir lenevAÜ
arzeder. \ akıflaruı hiznıei nıe\zukuı:
zamana, muhite ve vakfı kuran a d a n n ı ı şahsî
kabiliyetine ve düşünüş î.ırzma g ö r e pekçok
değişiklikler gösterir. Bunlara insanlarnı kar­
şılaştıkları birçok hâdiselerin lesirlerini dc
i l â \ e elmelidiı. Bu ilibaikı N akliyeler tarih
\e sosyoloji baknnnîdaiı jıüyük bir değer ta­
şır. Bunlar ulusun değişik zaman!ardaki iyi­
lik ve yardiıiı düşünüşünü, umumî menfaat­
lere ve işlere olan a!âka.-mi göslerir. kn es­
kilerinden en yenileriiie kadar nnıumî bir
tetkike lâbi tutulması cemiyetin bu sahada
geçirdiği değişiklikleri açikr.i göstermeğe ye­
ter. Hattâ değişik zamaııhırda değil aynı çağ­
da bile yurdun ayrı ayrı köşelerinde yalııui
aynı çevrede ayrı ayrı simflarm kurmuş ol­
dukları vakıflarda hâkim olan dıişunüş ve
ülküde ayrılıklar görülmektedii. Buıdar. üze­
rinde durulması \e işleıunesi lâzımglen birer
mevzudur.
Vakfın millî hayattan doğan içtimaî bir
müessese olduğu ve bugünkü hayatımızda da
neden dolayı yeri bulunduğu bu mazbatada
güzel bir surette anlatılmıştır.
Yüksek dağlarla geçitleıde. kijin
çok
soğuk yapan ve kar düşen yerlerde sığmaklar,
konuk evleri, kervansaraylar, yazm ağır sı­
cak yapan yerlerde kuyu, küıı, çeşme, kar gi­
bi su vakıfları ve gölgelikler, büyük şehir­
lerde ve kasabalarda daha ziyade gc'irülen ı:ami, medrese vakıflarına karşı köylerde ve kü­
çük kasabalarda yol. su. konuk ve aşevleri,
mektep. külü]dıaııc vakıfları: esnaf v e isıalerle. saırat sahipleri arasında da ararız de­
nilen yardım, koruma vc gözetme vakıfları,
birlürlerine dayanış hareketi göze çarpar.
Vakfm iş mevzuunun şümulü ve bu ka­
bil hizmetlerin büyük, küçük bütün âmme
hizmetlerini hemen hemen üzerine almış olan
Vakfı münhasıran sefaletle
mücadele
eden. yalnız yoksul ve âcizleri koruyan bir
teşekkül sanmak onun şünullü hizmet mev­
zuunu çok dar bir s a l n n l a görmek demektir
Memleketimizin
vakıflarını
tetkik için
bilhassa celp edilen garbın namdar hukuku
medeniye üstadlarından
Mösyö Leman dahi
bu .parlak hakikate ve bu basiretli harekete
karşı duyduğu takdir heyecanını
samimiyetle
itiraf ve raporuna da dercetmek suretile isbatı insaf
etmiştir.
HALİM
108
BAKİ
Hal ve vakti yerinde olanlar da vakıl" hiz­
KU
NT
ER
olup yolile vakfedilmiş bulunan k o y vakıf-
metlerinden pek âlâ istifade edebilirler. Bir
larında cari olduğu veçhile
gehrin su tesisatı, kütüphaneler, ilmî mües
rinden bazılarmm tevliidi tedrisat, k o v ^,,1,.
vakıf
İÜ/metle
seseler, sıhhat ve spor tesisleri., yalnız zaru­
ve belediyeler kanunları gibi
rete düşmüş insanlarm değil bütün halkm
nunlarla taallûkuna göre devlet, b c l ı d i v r vı-
b a / ı ye,,; j.^^
istifade edebileceği ve istifade ettiği şeyler
köy idarelerine devri ciiıeline
gidilmisiiı.
Vakıf lüzmelleriniu laallûkuıuı '•i>^•^
dir.
Vakfı bu bakımdan gergin vb kırılmaz
let, belediye ve köy
idarelerine
lauuuuile
bir yay'a, bir zenbereğe benzetmek kabildir.
devri cihetine gidilmiyerek devlet t-c j k i l â t ı „ .
Bu yay düşenlere kaı^ı sukutun ve sademe-
da buna mahsus bir idarenin y a ş a i ı h n . ^ m j ^ .
niri tesirini hafifletmek; yükselmek isteyen­
kl lüzum ile kanunu m e d e n î d e n s o m o
lere karşı da onlarm hamlesini hızlandırmak
da getirilecek vakıflar, tesisi
gibi iki taraflı bir hizmet görür.
kanunu medenî hükümlerine
insan, şuur ve hayat kesbeden tabiatür.
namı
tâbi
vücu­
aiuuda
luhıiJnrru
halde kanunu medenîden ev . el v ü c m k
geii-
Bununla beraber yaşadığı müddetçe tabiatm
rilmiş evkaf için ayrı bir kanun
birçok şuursuz ârızalarmdan kendini kurtara­
icap ettiren idarî sebepler bakkunia
sakıfim-
maz. Tabiatm ârıza ve felâketlerinden başka
kanununun 12/6/1932 tarihli e s b a b ı
lUiicibe
içtimaî ârıza ve sefaletlerde hayatm her dev
resinde her insanın kaı^ısma çıkabilir. Bu gi
bi akıbetleri ve ihtimalleri düşünen temiz yü
U.\l\iııi,ji
lâyihasında ve dördüncü devre adliy.
f tmix.
meninin 2/7/1934 tarih ve i / 3 9 5 say ıh nıazbatasmda izahat vardır ( 3 ) .
Burada bu mevzua i l â v e
rekli ve yüksek görüşlü usdadmuz zuhur ede­
eyleuu I,
ve
bilecek ihtiyaçlar kaı^ısmda içtimaî bünyeyi
ehemmiyetle tebarüz ettirmek i s l e d i ğ i ! ,i/, d-
korumak için kendi düşündükleri tedbirleri
het şudur:
almışlar ve vakıf larma şait olarak koymuşlar­
dır.
Medeniyetin, ilmin ve lazileliu i t a^^hırı­
nı her devlet tamamile y a p m ı ş , b i l i n n is
insanlığı
yükseltmek
ve hayatı
güzelleş­
resmî daireler bu icapları h a l k ı n
nıu ı \ e u e -
tirmek için ilk çare bu gibi menfi şartlara kar­
line hiç ihtiyaç göstermeden lanumıiU
şı yurddaşları korumakür. Fakat bu yoldaki
bilccek bir şekil almış nudır ?
tedbirler o yüksek idealin ancak bir kısmmı
\e
, ijja-
Bu hususta daha pek çok noksanlaı mev­
tahakkuk ettirebilir. Daha ziyade pasif mahi­
cut olduğu her yerde g ö r ü l m e k l e d i r ,
yettedir. Yurddaşm maddî, manevî hayat se­
beple dünyanın her yerinde birçok
t emiyelha,mini
l u se­
viyesini yükseltecek, hataımızı ve muhitimizi
ler vücut bulmakla, bunlar gitgide
güzelleştirecek aktif tedbirler birincisiyle bir­
çoğaltmakla, muavin şekilde
iktiği zamandu: ki büyük ideale doğru kuv­
etmektedir. Hangi millet b ö y l e
vetli bir adım atılmış olur. Bu ciheti de göz­
devletine büyük yardımda bulunursa ı. dev­
den uzak tutmamış olan hayırsever ataları­
let yüksek kıymeti ve kudreti haiz bııiu]mıak-
mız vakıf hizmetlerinde pasif tedbirler ya-
tadır. Devletler; sıkıştıkça, i h t i y a ç l a r a c i l ve
nmda daima aktif tedbirlere de yer vermiş­
ehemmiyetli
lerdir.
mına başvurm'aktadırlar.
Vakıf hizmetlerinin çoğunda ve vakıf sis­
devlete
lncnıel
canla J aşla
bir şekil aldıkça h a l k m
B u işlerin
yardı­
lı;ilkın
kendi rey ve mübaşeretile ve d e v a m l ı olarak
teminin esasında kasdedilen iyilik âm ve şa­
yapılabilmesi büyük bir m u v a f f a k ı y e l l i r .
mildir. Birinci plânda daima yurt ve yurd-
Türk
vakıfları
hu muvaffakiyetlerin
İşte
en par­
daş gelmekle beraber birçok ahvalde tâbiiyet,
lak bir misalidir. Türk milletinin iyliınaî r ü ş ­
din ve mezhep aynlmaksızm bütün insanlar,
tünü ve başka milletlere t e k a d d ü ı n ü n i i
hazan nebatlar da dahil olduğu halde bütün
terir.
mahlûkat kasdedilmiştir. Su vakıfları buna
güzel bir misal teşkil eder.
Mazbut
vakıflara
ait
Milletlerin maddî servetleri,
kazanrları.
teknikleri yanında ihmal edilmemesi
kütüphanelerle
(3) T . B. la. M. zabıt
Ceridesi
gös­
\ ( : iyice
(Devre: V, İ ç t i ­
münhasıran suya ve mezarlıklara ait olan va­
ma: F , Cilt. 4, 38 İnci İ n i k a t , 3 - V I - 1 9 3 8 P a z a r t e s i ;
kıflarda ve hayrat ve mevkufatı aynı köyde
Sayfa 12 ve z a b t ı n sonundaki 124-2 s a y ı l ı m a t b u a ) .
T Ü R K
V A K I F L A R I
tanınması lâzımgelen en mühim madde insanlarm ruhudur. Fazilet, insanhk, millî da­
yanış ve içtimaî yardmı sahalarmda bu ı ııhun en yüksek tezahürlerini Türk vakıflarmda görürüz.
Ecdadımızdan bize iı^likal eden yüksek
Türk semahatini, âlicenaplığını gelecek ne­
sillere lâyık oldukları bir düzenle teslim et­
mek mecburiyetindeyiz. Bu itibarla bütün
milletin ve müesseselerin vakıflara müza­
heret göstermesi insanî ve millî bir borçtur.
Madde veya fikir halinde birçok âbideleri
bağrında yaşatan vakıflanmızın
hükmî şah­
siyeti başlı başına bir âbidedir. Bu millî te­
şekkülü büyültmeli, hizmet sahasmı genişlet­
melidir. Yarmki ilerlemesine, büyümesine
mâni olacak tarzda onun mc\cudiyetinden ge­
çici istifadeler temini heveslerine hiç bir ta­
rafta yer bırakılmamalıdır.
Millî vasfını taşıyan müesseseler yurdd.ı
nasıl âm ve şamil bir saygıya ve ınüzalierete
nail oluyorsa vakıflar da aynı alâka ve hütmete lâyıktır. Şükranla arzedelim k i bu haki­
kat gittikçe anlaşılmaktadır
Vâkıfların Vakfiyelerinde tesbit ettikleri
şartları devam ettirmenin yaşayanları ölüle­
rin arzularma tâbi tutmak gibî garip ve abes
bir vaziyet ihdas
ettiği vakıf aleyhinde
söylenen sözlerden biridiı.
Eski hukuka göre şartı vâkıf - rıasfi sâ­
ri' gibi i d i . Hiçbir veçhile tebdil ve tağ\'iri
mevzuuabhs olamazdı. Vakıflar kanunu bu
mahzuru tamamîyle ortadan kaldırmış vak­
fa zamanla tekâmül edebilmek, hayalın yeni
icaplarına ve.şartlarına intibak eylemek im­
kânlarını vermiştir.
Vakıflar kanununun onuncu maddesine
göre:
Tahsis edildikleri maksada göre kullanıl­
maları kanuna veya âmme intizamına ııyç;ıın
olmıyan veyahud işe yaramaz hir hale ş.eleu
hayrat, vakıflar idare meclisinin teklifi ve
Rakanlaar Heyetinin karariyle milmkün mer­
tebe çcaveee aynı olan diğer harrala tahsis
edilebileceği gibi bu kabil hayrat ayn veya
para ile değiştirilerek elde edilecek ayn veya
para dahi aynı suretle diğer hayrata tahsis
olunabilir.
Kanunun 16 ncı ve 17 nci maddelerin­
VE
V A K F İ Y F 1. E R İ
109
de de kudretsiz h a y r a l n ı y a ş a t ı l m a s ı n a : l ü z u m
h a s ı l o l d u ğ u takdirde \azife \'e ş a r t l a r ı n
de­
ğ i ş t i r i l m e s i n e dair çok esaslı ve i l e r i h ü k ü m ­
ler mevcuddur.
\ a k i f l a r kantmu madde !(> :
Umum Miidürliikçe idare olunan vakıfla­
rın hayratından varidatı
idaresine yctişmiyerlerin yaşatılmasına idare meclisi harar ve­
rirse sönmüş veya hayır işlerinin yerine ge­
tirilmesi imkânsız kalmış vakıflar
hasılatın­
dan veya şartları müsait olan mamur vakıf­
lar gelirlerinden ayrılacak paralarla o vakıf­
ları yaşatmağa Umum Müdürlük
salâhiyellidir.
V a k ı f l a r kanunu madde 17 :
Vazife re şartlarının verine gelirilnıcsinc maddeten imkân kalmayan vakıflarda hu
vazife ve şar/lan değiştirmeğe idare meclisi­
nin kararivle Umum Müdürlük
salâhiyellidir.
Bu
yeni ve
inkılâpÇ]
aleyhinde sJhleıiPİıilecek
kc'ikünden
en
hükünder
vakıf
kuvvetli
itirazı
kesmiştir.
^ âkıflarnı
şai lları \ !• a r z u l a n
faydalı olduğu
nn'iddelçe (lc\ aın
lu; vasfı kaybedcnItM- luiiuikün
ga^cve v a k n ı olan 2 a \ e l r ı l ( '
^'âkIflan^
larnı
arzularnırn
ünleımıesi
sünkü
şartivle-
devam
mnnuzun t a b i î î c a ) i l a r m d a n
Kanuıuı
medenî
tannmş.
tuasnn
!u(nuış(ur.
onu
mertebe asıl
dcğişliıilcHcklir.
•nnılılcıııel
i ç t i m a î lıavafımızın
Iıakkmı
rcınivole
edelülccck:
ölmesi
ve m e d e n î
bu-
kaıuı-
sayılmalıdır.
milkiyel
lur
znrar-
ve
liirlii
tasarruf
l;\:n-nı/dan
V a k ı f u s u l ü ise f<'rdî Tuiikivclf (kıvan ııı
bir
sistemdir. V a k ı f
usulünde
e-^a-.
ferdin
şahsî m ü l k ü n ü , kendi arzu ve iradesivln şah­
sî nıilkiveften
ç ı k a r a r a k , lıavıv k n - d i v l e . âm­
me i h l i v a r m a ierk ve lah-i-: r i m e l i , l i r . M i l k i vct h a k k ı n ı k a b u l eden
onu
hürnıele
lâ-
vık lıulan b i r r e j i m i n , ferdleriu nıilkivci h,ıklıırını â m m e lehine
k u l l a n n ı a = uıdan
ibaırl
olan vakıf sistemini kabul elnıesi \ ( ' h ü r m r l c
lâvık L'innıesi kadar tabiî h i r şev olamaz.
Ferdî
milkivetin
tanınmadığı
veva
enk
lakvide t â b i t u t u l d u ğ u m u h i l l e r vakıf fikriııip.
ve u s u l ü n ü n zuhuruna m ü - a i ! dr'-Hdir.
Ferdî milkivelin m e v u d olduğu,
vet ve tasarruf h a k l a r n ı ı u
milki-
inkişaf e l m i ş bu­
l u n d u ğ u F I - tarihinde s a k ı f l a r a
Ic^Lidüf
(-dil-
HA
110
Ll
M BAKİ
Kü
NT
ER
diği halde Sümer tarihinde vakfa rastlanma-
Darüttalim
masınm sebebi bundan başka birşey olma­
Dariilhadis
ması lâzımdır. Zira [bir Sümerlinin mamele­
Darülkurra
ki bir ev, bir bahçe birkaç esirden ibaretti.
Darülhuffaz
Şahsî servet yoktu, geri kalan şeyler şehıe
Kütüphane
veya mabuda aiddi. Muayyen yerlerde me­
İmaret
imarette mebhar (5)
murlar veya esnaf loncası gibi teşkilât mev-
Kârvansaray
cuddu. Mahsuller memura daha doğrusu ma­
buda teslim edilirdi.
Tahharıc
Demek oluyor ki son
Misafir eri
günlerde yeni bir kültür tezahürü olarak gö­
Misafir
rülen hâdise çok eski devirlerde de vardr. Fa­
odası
Dul evi
kat bu eski devirde gördüğümüz iktisadî ya­
şayış şekli sırf ilâhî ve kozmik bir düşünce
(6)
birçok larihî metinler ele geçirildiği halde
ofîlıı Shiiuı rasanm
Afyon
.hisa­
rına bağlı Sincanlufibad nahiyesinin C:ı(o;, ,,ı );aı-.
yeslnde bina eylediği İmaret, mcscUl ve i i , ,
safi,,
odası ve bir darüttalim h a k k ı n d a tavsUalı,! ı.ulu.
nulurken İmaretin matbuh, m n h z c ı ı , ınaM,j.^jj
müştemilâtı arasında mebhardan du balı • :;),,„.j._
tedir. Son cümle buhardan müçlak olıhn ı • ^ ı-örc
şimdiye kadar bir Sümer vakfiyesi, vakfiye
İsmi
metnini ihtiva eden bir Sümer tableti elde
halkt tebhir
ile olagelmişti] (4).
(5)
E.
Bü içtimaî ve iktisadî şart, vakıf fik­
rinin doğmasına ve vakıf
usulünün
inkişaf
ederek geniş bir tatbik sahası bulmasma mü
said değildir. Onun içindir ki her mevzua ait
Vftkıf
Şehit
Mehmcd
evvel 931 tarihli Vakflyoshuk-
M I
mek&ndır
Kamusun
beyanına
İmarete gelen misafirlerin
edilememiştir.
Şu kısa izahatla Türk vakıflarının asil
çehresinin belli başlı hatlarını çizmiş oldu­
ğumuzu zannediyoruz. Bu J)alısi daha ziyade
aydmlatabilmek ir/cre
aşağıda
vakfiyeler,
bunlarla ihdas edilmiş olan muhtelif hizmet­
ler ve vakfa aid nnbani ve âbideler üzerine
ayrıca izahat verecek, mütcaddid vakfiye fık­
fata
tâbi
(6)
now:
l-,,i,arla
ederlerdi.
tutuldukları
lanzl-
teljhirhan. ıl,'
anlBijıIıvor
Yolcuların ve k â r v a n l a n ı ı
cşyahni!,
;,(
vc
vo muhkem ı ... .aflr
evi. Bunlar Ticaret ve .Sefer yolları iizcmui
üalanır. Buharlı vc raotörlü vesaitin mcvı ıui oı,,:;nhi'i
devirlerde İktisadî ve askerî büyük l ı ı - ı ı u : : . ; - ifj,
arabalariyle kondukları b ü y ü k
ederlerdi.
ocdadmıii'.
Hayrat yapmak İsteyen
lara
da
büyük
ehemmiyet
ralarını ve metinlerini okuyucularımızın tet­
Koca
kiklerine arzedeceğiz.
mimarî şaheserler arasında 17
aray-
Ivâi , ; , n
vprnıiijlcrdlr
ı n\ a r
yurdun her taıafıı,.,
r]>tlgi
tane de kar , aın-.aray
Sinan'ın
bulunuyordu.
Kfirvansarayların
VÂKIFLARIN TESİS ETTİKLERİ
BİNALAR V E HİZMETLER
Vakfiyelerde yazılı olan hayrat binaların
lan
ve
vâkıfların
celbe lâyık
termekde
tadır:
olduğunu
yukarıda
zikretmişdik.
Mehmcd
ler; akşamları
Mabed
hnarak
Paşa
merasimle
kapanır
sonra bir yolcu gelirse kapıyı
Kalenderhane
mek çıkarırlar;
sonra
nı,
Medrese
eder, hancılar
malım
nnnuz
(4) P r o f .
Landsberger'in
ders takrirlerinden.
met
alı-htr,
ye-
bir
kim­
içeriden
olanların
mehterhane
bir eksik var mı
tamam
— Cümlesi
Ankara T a ­
ı/ı,n:nvdan
ii-r.ri
yıkılsa
müsafir
yine
eyleye..
çalar,
yok
mu
kalk­
CIVJ),;
heri:/ -,
diye
eşyası­
mttayene
bağırırlar:
Ey ü m m e t i
Mektep
Gece
açup
ça.
l:an.
bırakmazlar.
Kârvansarayda
tıktan,
valııio,:
yatarlar.
fakat cihan
seyi dışarı
Namazgah
rih Fakültesindeki
dibinde
Ev.
eder­
mch U ı'^.c ,:c
Kapıcılar
diller yakup kapı
t: n.n-'.
nigdiıhav'u.-
kapısı
Zaviye
Kabristan
lavz.
.likkati
suretlo a ^ U L ; mak­
didcbanlar
kdrvansaraym
Tekke
Türbe
kârvans.ıi
seyyahatnamesinde.
. K o p ı n m ününde
Bunların başlıcaları şunlardır:
iıiaı,
şanhn
S i n a n ' ı n escrlorindeıı olan ı uUbur.
gaz'daki SokuUu
Uya Çelebi
taksinialı,
ettikleri
hususlardır.
Koca
ve hayır hizmetlerinin büyük bir tenevvü gös-
dahilî
tesbit
Muhammcd. Malınız,
<;aıııııı/..
do-
TOI?
tamamdır.
Hak sahibi
hayıaia
rah­
T V R f
V A K I F L ARI
Acezenin re kimsesizltrin
barınmasına mahsus yer
daimî
] E
v A K F İ V F i. E R İ
olarak
Halın
ol.ııunıasi
McvÜd
»
Gölgelik
Aşır
»
Sığınak
Buhûri
»
Darüşşifu
Tıp medresesi
İlmi
hadis
Kcliniei
Hastahane
Salâval
Ayakda tedavi re nıudlcce yeri
(dispuu-
Bertil
ser)
Göz
Hamam
mumu
ağrısı
-Işure
İdman
sahası
Spor ve idman için hususi bina re Icsisal
Tenezzüh
Çeşme
Sebil
ledri.n'
tevhit
taam
I'ukanıya.
Kuyu
Pınar
yelinılere.
odun
n- kömür
Mtılmlle
ve
dirıcr
tel.'lliji
un t i un
tesisalı
er;:!'',
irin
Liiy
irin
re
nıulılnı:
puro
ııİ!<ıH-.i;:nt
vericileri
r
pma
Mnlıhu.^lurın
Su yolu ve
Kale
Köprü
ri!:;ıe.<i
kesillUt si
İl (nnı
hını
Hâr
ve h.elva
kurl>aıı
yeri
rakıIına-ı
için
hi.r.Jun
İMI.-H
rt'inl-
ieii! par<ı
Müjlisleriıı
luijiİM'-i!
•irfaah-ıe^
para
Oliiiiiiıı
Yol
Kaldırım
Limon
\ı!,'i::;f<ri^!
ikonan nıesi (.•;'!
l(rl:sisııt
FhıneL
Si:
Deniz jencri
Gemi - sejine
Umumî hclâ
Bed est an
Zahire loncası .
re ,n,
r„
r,: > v 7 , , - ;
/\(/>.';/•'/
'
/;,';
rilrıv-i
Ku'rn!
I:aii,er::
>u .u'âulrn-;!:
Çamaşırhane
Muvakkilhaııe
Çeki taşı
İ!İ
ire
Fizl'ii'ıi
eiiın:
(.r^enl.larıi
Yapılabilmesi ayrıca Lina inşa \eya
sisini icap eltirmiyen m ü t L - n e v v i
lıayıv
Biixnint
lalıişlevi­
nin baslıcaları:
ı •.•/;;/(;••',••
lee-'n
( oeıtlJni'
MÜTENEVVİ H A Y I K İŞLERİ
('• i-t '
iein
k'l'i'ı
m "
;••
topu
] eliiii/ere
Asheriıt
Dov'inmara
(i\ lıh
teehizl
mıi'n ee ••/
V A K I F L A R D A HAYİR HİZMETLERİNİ İFA İLE ML KELLKI' Tl F L L M l
OLAN VAZİFEDARLARIN RAŞLIC vl.Al^I
Hatip
\
İmam
Müezzin
Diğer dinlere aid ma- '
bedlerde bunlarm ilmî^
ve bedenî hizmet sahi])- •
leri
\
Malû n ı o l a n ı l m ı v e l i e d e nı ıııznıeılen " ( i r uhıi e r .
Bunun üzerine kapının kanatları açılır,
lıancılar yolcuları selâmetler,
nasihat
verirler:
— Yollarda gafil gitmen, hisat gaip itmen, her.
kesi refik itmen yürün Allah asan
getire..
Büyük hir avlunun üzerinde
150 odadan mü.
reVticp oUın hu liârvtui^aıaiKİc
hrırev: l.i.-nre/lf', <n:u
vc bir de deve ahır: rarüı. Büyıı'; demir hr.ır.tr:: I.eViCri üstünde
lıaua:
Kara Haar'ı Kulu Hasan Ccîcbınin hattıyla
.-ı< rıi: i/; ya-ılvıi'ı:
B\ı l-.L'.rvnü: rraya
gelen oldu hep revan. Sene 927.
1
// ALİM
112
Vâİ2
BAKÎ
XU
NT E R
Vâkıfm şartına göre muayyen cami ve vakılta l ı a l k ı
l'ı• «çalışan.
1
Reisülhuffaz
Hafız
Deviıhan
Yasinhan
Cüzhan
Ihlâshan
Bunlar da vakfiyedeki şartlara göre muayyen yı ı 1,
yen vakitlerde cüz veya sureleri okurlar.
Salavat han
Naithan
Mevlidhan
Akşam müezzini
Bazı camilerde akşam ezanlarını okumak için layin , ,;
^o
'' n ı u e z z i n .
' '^"nek, i n .
tizamı ve temizliği temin eylemek gibi hizmetlerle M rı 11 <• ,
,.
' " ' I olan
kimse.
Temizlik hademesi (7).
Muvazzaf cemaat (8).
Vâkıfın şartı dairesinde teshili (jkuyan.
Vâkıfın şartma göre muayyen dua okuyan.
Hayır müesseselerinde silip süpürmek, e ş y a y ı umİKii
Kayynn
Ferraş
Musalli
Müsebbih
Duagû
Cuma günleri namazı müteakip vâkıfa ve ânımei
mıııı
' ^ ıniiı n d a va" T eden
/ ' (leıûl-
minata dua eyleyen. Bundan başka eezai ş e r i f e n l s i m
zife gören, devir okuyan hafızları açık cüzden l:ıki|> \ ,
Muarrif
yanlışlıklan tashih eden kimselere de cezai şer,'/,-
im,
raektedir (9).
Muvakkit
Noktacı
Vakti tayin eden (10).
' Vazifedarların devamını niürakalıe eden.
Siracî
Hasirî
Kandil!
. Kandil yakar, temizler.
Hasırcı.
Kandilci
'
Bewap
(7) Bunlar
hayır
Kapıcı (11).
müesseselerinin
temizlik İşlerini
gördükleri
gibi bu
harltnlerlnln ve
harlmlerlnde mevcud
İçerUerlnde
müesseselerin
mebani
ve
hamseye
yesi, S .
tesisatın temizlik İşlerine de bakarlar.
Hattft Amasyada
Beyazıt
bir ferraşt.çınar
münhasıran
hel&lann temizligıyle
ferrofihelA
veya
toplamak­
da vardı. Bunlardan
mutahhiri.helt
meşgul olanlara
adı Verilmektedir.
Ferraç'ın lugat mftnası seHcidir. tmaret, misafirha­
ne ve kSrvansaray ferraşlan misafirlerin yatakları­
n ı serip kaldırmak hizmetiyle de mükellef
olduk-
larmdan kelimenin delâlet ettiği mftna orada açık
olarak görülmektedir.
Fatih
Mehmed
n.
nlri Türkçe Vakıf ve­
anlatılmaktadır:
— Ve hUımetine
naşirleri
kens
ve
zâhir
tannifde
ytnda daMka
ve Mttn ve harem ve
ve fürişi
misafirinin
fevt etmeyip..
(8) Sulehayi
terifte
çalâkîik
babmda
ümmetten
muaatH olup
her
(S.
külle
bostu
tay-
287).
beş nefer
Wrt
ima­
avlusunu
duasını
yevmin
camii
evkatt
fcraizl
tiirrr-'--.
(Fatihin
camii
<'cvittatt
ı
'•<-
takdim
üzere
:
••:'<• :rıri
tinim:!:.-,
•
liofar
( F a t i h i n T t l r k p o V a i r; .,
yine camide
mııarrifHk
mu.
t';::.-
vc hadelı
vc
Vakfı.
fay il-! •-'i'ıde
âdeti
vıihninin
tamivt..
,Vc
salih
günlerinde
ve sena ile tazim,
«-
dua
ile
257).
h i:jı>',-r; •
IdVin
7cı.
j-c 7; •'"'•m
ccsaî
şerifeyi okumaları
esnasında
ıcur'nıt
arı.: '•'-•••iv eden
diğer
bir muarrifin
bulunması.
.
(T'-.t"- '11
Arapça
iman
vc
vazifeyi
lâytklle
Eyyup Vakfiyesi S .
adam.
İrtifa,
Fatihin
rc muvakkitlerin
ounufi
salâta
(11)
28).
göre
Türkçe
bilgili
ârif
valıt
Mmsclcr
fenni
hilcrnrt
vakıf
göre
i
vc
'ette
'/<
ffö.
Tn^ılnjor..
l ı l i ^ ı n c l ı , •'•
mticssesclcrlîii;ı
azçok
vesikasında
şifa, imaret b e v v a p l a r ı n ı n
tasrih edilmektedir:
oldııaı;
bilen
camii
.310).
hayır
şartlarına
i.: i:!hıi
• ; ::'lara
vaJcfipcsiiıdrk:
BeDuaplann g ö r d ü k l e r i
dem b u l u n d u k l a r ı
ve vâkıfın
yapav
basıtaya
maarif.. ^ ( S .
Fatih'in Türkçe
adem
merdi
cuma
hamdele vc tasUycyi
.Evkatt
kadir, eüatû
nadir, iki nefer ferrof tayin olunup
reti âmirenin
Ve bir
olup
(10)
sikasında imaret ferraşlannın vasıflan ve hizmetleri
şöyle
arrif
vc
muvazabat..
256).
(9)
H . n i n camiin­
de avluda ç m a r ı n dökülen yapraklarını
la mükellef
müdavmet
uİA ile edaya
vazifeleri
de:,*: i
moc'u.
müstah-
iraplarına
Meselâ
darüşsövl'.: 1 a v s i f ve
TÜRK
VAKIFLARI
Pasban
Türbedar
Destaıî
Buhurî
Miftabî
Müderris
Muît
V E
Muallim
Halifei mektep
Talel)e
Şeyh
Nazır
Nesnevihan
Şiirhan
Semazen
Hafızı kütüp
Kâtibi kütüp
Reysületibba
Tabip
Cerrah
Kehhal
Tabbahı ilâç
Emini sarf
Vekiliharç
»
»
»
» (in
>>
» ayin esnasında münasip şiirler okuyan.
»
» ayin esnasmda kudüm uran.
Kütüphane müdür veya menunu ( 1 5 l .
Kütüphane kâtilıi (16).
Başhekim.
Hekim
Operatör.
Göz hekimi.
Eczacı (17)
İdare memuru (18).
lase maddelerini ve sair levazımı mübavaa eden levazım memuru.
^Beher medresei şerire için bir bevıap
aânei
tayin
tâ ki medresei zahire ve darüttcdrisi
fahirenin
ve hengâmü
ebvap ve menasırını
evani ile açıp
vaktü
bv-
zaman
kapayup ruzu şeb hiz­
zarı daim olup seccadei müderin
ahirüdders
hazırı
olmağla...
( S . 266)-
neşrü
bir jerdin
darüşşifayı
«Ve iki
açujı
rıza
vermeyüp..
nefer
hizmete
taam zamanında
kapıda
ef'al ve ahvaline nazır
(12)
ve
darüşşifa-
( S . 278)
kabil
hazır
adamlar
huzuru
ve dahil ve haricin
muayye-
belki mushi cemil ile
itap eyleyüp
bu iki nefer
( S . 269)
ve iktisabı
mesne ola her müderrisin
dan
Danişmend
alındığı
ve davarma-
çır.
..
ıLutıi Paşanın Tire vnkfiyesi, S. 46)-
Ve her medrese için on beş nefer danişmend
yin buyurdular.
makasadı
Anlar dahi kabiliyet
l:ütübi
ınutcbereyi
radatı
musannifini
derrisi
medrese huzurunda
ile vasıl,
fünuni
kabil talib'i
mü.
scttadan
müba-
ilimler
olup..
(14) :-3üyük Türk mutasavvıfı
lâleddlni
Rumî'nin
Mevlâna
Cc-
Mesnevi adındaki
meş­
hur eserini takrir eder.
(15)
Esamii
küiübi
muid, rnüstaiddinin
siline vâkıf..
muteocrcye
muhtaç
oldukları
ârif.
müderris,
kiitübün
taf­
(Fatihin Türkçe vakfiyesi S. 2G8).
defterini, fihristini tutan,
alınan ve iade edilen kitapları makbuz mukabilin­
muhtasaratı
küiüpte
de veren ve kaydeden.
mutavvcita
kadir ki-
medresesinde muidi
olup..
(17)
Vc bir ferdi kâmili
nup kân, eşribe
ir, olup..
kelimesinin Türkçe
meydandadır.
zâ-
fehmc kadir, mii-
l:irama mütalâa
ha^e ve muhatabaya
ta­
vc zekâsı
ile al:-
(S. 263 ve 264).
(13)
rızaen'lil-
bir nam re unvan için
(16 ı Kıitüphanenln
ferid ve talimi
mahir ve taallüm
talim ve tedris
»Fatih'in Türkçe vnkıf veslkasi, . 2G4 ve 2G5) •
rab'ı hadid, fikri sedid, re'yi rcşid
rant beyninde
vaktü
hariçten
olup istifayi hisseyi
dahi lâzımgelirse
bevvap dahi..
olup
kapayup
duhulüne
nede terki edep edeni ihtisap
hitap,
bevvabı
mezburedc
7!!.w/ıc7id;c?- mahza
lıiı,
merza meclisine
da beytutetin
Medresei
lahirrahman olmayup anda varan müderrisin
teljik ve ilâ-
meclisi pür nuri tetkik ve tahkik
• Ve bir kimse âarüsşi/anın
ile babı
bül etmektedir.
ye.
metinde kaim ve kalkai der gibi babı medreseye na-
zomam
113
Bekçi.
Türbe hizmetine bakan
Kavuk ve sarıkları düzelten.
Cami. tekke ve türbe gibi yerlerde udu anber gibi kokular yakan.
Bir nevi kapıcı.
iMedresede ders okutan.
Dersleri müzakere eden (12).
Mübahase ve nıuhatabaya nuiktedir staj devresinde bulunan iliıu
talibi (13).
Öğretmen.
Mektep kalfası.
Öğrenci.
Tekke ve zaviyelerde.
Danişmeııd
yurdular
V A K F İ V E L E R İ
Muhtelif
vakfiyelerdc-
Tâ ki mcrzanın
ve eşribediı
kl tavsiflere göre danişmendler aşağı yukarı b u g ü ­
rc iştira
nün talim ve tedris hayatındaki sitajiyerlere teka­
leye
tayin
olu­
(Fatihin Türkçe vakıf vesikası S. 27.")).
(18)
tanışman.
mücerreb
vc maacin ve akras vc eyaricat tab­
vekilill'harcı
ve idad eylediği
muhtaç
olduğu
ağdiye
.zahire vc itad olmak
eşyayı
kilardan ihraç
(Fatihin Türkçe vakfiyesi S. 272).
üzc.
ey-
HALÎM
114
Aşçı.
Hasta bakıcı (19).
Misafirleri kabul ve müddeti hitamında yolcu
eder
(20).
Şeyhin yardımcısı.
Ekmdcci.
Et hamalı.
Buğdayı arıücı.
Bulaşıkçı.
Garson.
Misafirlerin hayvanma bakan.
Misafir hayvanlannm yiyeceğini tedarik ve tevzi eden.
îmaretin odun hamalı.
Buğdayı döğen.
Pirinç aydclayan.
Darüşşifa için muktezi ot, kök ve çiçekleri toplayan.
Ayakyollannı süpüren.
AyakyoHarmı su ile yıkayan.
Oturakcı.
Çarşı, bedestan bekçisi.
Sebil ve çeşme gibi yerlerdeki tasları muhafaza eden.
Su çeken.
Okraeydanmda meydanın ve tekkenin .şeyhi. Atıcılar h - . k k i i l i i nün başkanı. (Emirürrümat, Reisitirendazan veya Kontankeşan)
tabirleri de kullanılmıştır.
Okmeydanmda hakemlerin ve antrenörlerin fevkinde yüksek sala­
hiyetli hakem ve. haysiyet divanı âzası (21).
Meydan şeyhi
Meydan ihtiyarı
Okmeydanlarmda atış istikametinHe bulunup okla rın gittiği me­
safeyi, anataşı dedikleri, istikameti tesbit eden. taşdan sağa ve so­
la inhiraf derecesini ve diğer teknik hususları tesbit eden hakemler.
Okmeydanmda, meydanm hududunu, tesisatını mnhifaza eden \e
aüş ve merasim günlerinde intizamı temin ile mükellel' olan spoı
spor zabıtası memurları.
Havacı
Korucu
Pehlivan güreşlerinde ve pehlivanlar tekkesi denilen .«por ocaklarmda pehlivanlar güreşe başlamadan evvel onlara u.snl. âdab ve
erkân hakkmda vasayada bulunan ve eski pehlivanları lıoyır dua
ile yâdeden kimse.
Duacı
(19) F a t i h
M e h m e d I I . nln Türkçe
Teslkasında Hastabakıcılann
metleri etraflıca
vasıflan
ve
va­
hiz­
U, hizmeti nerzayt inkârdan
merzaran hismetine
ve eşribesin
tekrar ve hastt türiş
taVt ili
ftottn
marizi
ve gasli siyab ve kenH
ve resşi
mafbarid etmekle gubart hitm
edüp...
(S. 278 ve
İmareti
iki
tayin oluna. .Uereanm
Hızar ve pürsişi
kimesne
ağdtye
hemlşe
menazü
marizi
zaü
279).
Amire ve
tob
gibi yüzü
na ki kat'ı
yerde mütevazi
darUszIyafei fahireleri
rime kondurup
misal dan
milddeti
destur vere ve müddeti
her
ve
mavsuf, kerim ve sehükruh,
286).
(21)
(Fatihin
İhtiyar
Türkçe
^fiM
ve
makamı
ki
kadim
vils'ati
vakıf
^öylr
sadrı
vesikası
ola
l-i
ru.
js.
ve
ke.
gayeti
üzere
esnasında
ihzar
ile
lazim
gada ve asayı
müsafire
mertebe tcûıammül
nahih
düşüp
müsa/eret
ve mahzt lutfile huzuru
olu.
pibi
Jıisaıı sermen.
ve
naim
müsaferet
tayin olunan
tayin
hazmı
veçhi
tamam oltcak dilsturu
şerifelerinden
leyüp...
iabt lut/i herkese met­
ilftan
dideleri gibi önlerine
UMl ile ol cennet
gündür,
seyh
berki
zili istirahata erisen milsafirini
ttkbal, striıki
için emanet ve diyanet tte maruf, »olâfc ve takva Oe
inli, dairei hniki Mlei kamer uiW vasP, afitaJn Alem.
bir
raht beyaben edip
yi zerd ve hezaran derd ile
anlatılmıştır.
<.. UmuTiide ve kArasmude, acsü keselden ha-
C20)
KUNTER
Eşya ve levaznnaU muhafaza eden debboy memuru.
îaşe ve gıda maddelerini kabz ve sarf eder.
Emini mahzen
Kilârdar
Tabbah
M e m hadimi
tmaret şeyhi
tmaret nakibi
Habbaz
Hammah gûşt
Nakkadı kendim
Kâseşu
Kâsekeş
Ahuri
Arpa emini
Hammalı hatap
Kendüm gûp
Nakkadı erz
Aşşâp
Kennasi halâ
Mutahhiri hala
Abrizi
Harisi bedestan
Hafızı tas
Abfceş
kıf
BAKt
üç
lut/ile
imareti
Hit fi
mahz
bu
babda
re
ihtiyar
s.
!~ohi'ni
284,
ey.
285
mi/.3tn.
-
TÜRK
VAKIFLARI
Gümrük-memuru
:
VE
lt5
VAKFİYELERİ
Vakfedilen gümrük hasılâtmı tahsil ve cibayet eden (22).
VAKIFLARIN iDARE M E M U R L A R I İLE İNSA. TAMİR. TEZYİN VE MUHAFAZA
ÎŞLERÎNÎ GÖREN SAN"AT VE İHTİSAS ERRABT.
Mütevellinin fevkinde vakfm her nevi işlerine bakan ve umumî
murakabe vazifesini gören (23).
Vakfın idare uzvu.
. Nanr
Mütevelli
Hfitevelli kaymakamı
Kâtip
Cibi
Muay^-^en ahvalde mütevelli nam ve hesabma vakfm işleri*ıe bakan
Vakfın besaj) ve yazı ilerini gören memur (2i).
Tahsildar.
Şandnb*
Veznedar.
Kaidülma
Suyolcu
Su nazın, su mühendisi.
Suyollannı ve su miktarmı tamir ve tanzim eden.
İfimar
Tamirci.
Kurşuncu.
Meremetci
Osrobî
Ibniûmnkuş
Mimarî eserlerin yazı ve çizgi ile kîrletilmemesini temin eden.
tnnılen, müstakimi
sakimden
UUM
Bigaraz olalar.
feJımeyleye.
ayıra
te Ihmımtt meydan re davayı
Umuru
meydan
remti mevdtm anlar icra ettirip
it
yani hasen ile
n ı n Tire Vakfiyesi, S. 5 0 ) .
(24) Eski vakfiyelerde kâtip
meydan
ve
kanunu
kanunnameye
mu.
fm
muha=ebe islerini görmekle
lerdir.
ettirmlyeler.
u n v a n ı altmda gös­
terilen müstahdemler y a l n ı z yazı İşlerini değil vakBtivük vakıflarda
de tavzif
edilmiş­
yazı ve hesap isleri için
ayrı ayrı kâtipler tayin edilmişti. Hatta vakıfların
...
dava ve nisa' düşerse
vesair umnru
dbH vaki olan ahvali biaaraz
görüp
kiilli ve
katedeler
ve
eCınJe pehlivanlar (pehUvan keUmesi burada atlet
makamma kullanılmıştır) .
bunlardan
hicabedeler
(AtJcıJar itanıınnamesi, S. 15 - 16).
(22) Evkafı
tOe gümrük
şerifelerinden
kapanı
demekle
tarûft tariki âmla mahduddur.
ten tneeardan: müsUminden
. . . re evkafı
istikamette
kir ve kıtmir
maruf
Dört
Uı vakfı
şerife
et-
racatını
müstakil
beyttir
aUyyeye emtia ile ge.
rubu' öşür ye
ehli
zim.
mnnsub
Unda meWn ve mütemekkin
olup.,
kevim üzere amel ve kat'ı
ce fedald ile fstanbula
muktezayi
fiyafi ve kufar edüp
dahil olan tüccar
maaa ve cedel etmeyüp
mü.
sebeb
olan
mu-
atneleri eWnef varidin ve sadirinde şayV ve faşi
olup
istlmdleti eshabt ticarete
em-
beşli
kuluba
ile
himmet
kudret
eyleye..
ve izdiyadı
(Fatih Mehmet
n. nln Türkçe vakıf vesikası S. 162 - 163)(23)
. . . ve bir nasıra
ciheti
Tiizmeti
itin yevmi bej akçe ola ki mütevelli
her hususuna nazır olup gereği
olan
etmesine
ola vesair hususları
vaktth vakitsiz
ddlıi
setmekten hali olmayıp
nezaret
kimsenin
mücid
gafil olmaya..
ve
görüp
an­
müs'i
gö.
CLutfl Paşa­
zapta himmet
ola ve her senenin
ref
edüp
eyle.
ı/rrtvin
defterini
kesel defteri
sandvkeei
ve umuru vakıf
ve merbut ola...
nazırı
miltevclliâe
ol defteri
mutebere
(Fatihin Türkçe vakfiyesi.
Türkçe vakfiyesi. S. 302. 303, 304).
...ve
yine bu mütevellinin
kafa bir müstakil
fı şerifleri
ile erbabı
meluf
kâtip
üzere
tanîye
ettiği
şerifi
marifeti
müteâref
eyleyup
teslim
nazır
kalil ye
cein
ihmalden
bezli makdur eyleyilp her se­
hatmi
dünya
için
ev­
vak-
olnn tariki
bir emri defterine idhalde
mevfur...
"•cp olmamak
ye..
vakfi
mabeyninde
zapt ve kitabet
umuru vakıfdan
mütebaidesi
mübaşeret
tayin oluna tâ ki kâtibi
dahi emvali
sınaat
nenin muhasebesin
gibi mütevelliye
da olan mesaliha yardım
canibine
emanet.
avaid ve İh.
serifden klUte
vaz' ve mahtumen
daima masbut
menut
ni­
easaidan ttSıa^i ve ayende ve revende ile hüsnü
vali tüccara
tenfiri
şer'i
bir defterde
mutasarrıf
bir
tarafı
ve her sevenin
on. akçeye
laf btwurup şart buyurdular ki: beyti mesburda
adem
hizmet
kitabet rev'i vakfı
bir kese içine
ve perhiskâr
v>ahfvz ve dnhjil hare na.
''üp vazîfei
va.
olup ve cemii evkatta ol me.
snhibill.
serilin icmal
maluyn ve melhuzu oluv. sıdkt
için
emin ve dindar, müteaffif
ârif. kâmil
maarif kSHv tavin oluna, tâ ki vakfı
ve tafsili ruznmveesivde
metten nmf Osür ve harbiden ö?«r alınmak
tattanattan mûteayyin
mezburcve mahsus bir ehli kalem,
alem. miitpdrvvin.
biri dahi harici kaMahalli mezburu
tat ve aktardan darüssaltanatı
bütçeleri ve hesabı kafileri de vardı.
mütevelli
ile divanı
sul­
ve ahirette mes'ul ve mu-
amelinden
fikrini
takdim
eyle­
(Fatihin Türkçe vakıf vesikası, S. 333, 3341.
...
Usulü
ve inhiraftan
kitabete
sâlim
âlim
ve muhasebeye
bir kâtibi
arapça Kyyup vakfiyesi, S.
müstakim..
25).
kadit
(Fatihin
HALiM
116 .
BAKİ
KUNT
ER
Yazı ve çizgilerle sair kirleri -usulü ile temizleyip ori H|.,
Mahinnukuş
dıran (25).
'
Minareler arasına geceleri kandillerle yazj ve .şekiller (e.ı
1 .1 -
Mahyacı
I ' ^fien
san atkar.
Vakfın kitap ve defterlerini cildleyen. cildleri tamir eden
Mücellid
k""
ve tomarları icabına göre bezleyen. diken ve tanzim eden
^"
Bahçelere bakan veya bahçeleri tanzim eden ihtisas sahibi
Bahçıvan
fedar.
Mühürdar
Vakıfta mahzen ve kiler gibi ayniyatı ihtiva eyleyen nıah ı l ü
liflerini nlühürleyip açan adam (26).
'
^"
VAKFİYELERİN KIYMETİ
Vakfiyeler, vakıflara varlık veren resmî
belgelerdir. Vakfiye hukukî tâbirile
vakfın
tescilidir. Tescile ait şekil ve hükümler bu
etüdün mevzuu dışmda kaldığından burada
o cihetlere temas edilmiyecektir. Vakfı ku­
ehemmiyetlilerinden ve
biridir (27).
en
nıe.şUuı hırından
Amasyada B e y a z ı d 11. Camiinde
bulunan vakfiye kitabesi de ehemmiyeili
tarih vesikasıdır.
Karamanda ibrahim
ran adamın adı, sanı, vakfedilen mallarm ve­
bey imarciiu'wi kemer
ya paranm mikdarı, nevi ve evsafı, bunlarm
üzerine yazılmış i k i parçadan
ii)avoi
vakfi­
gelirile ypılacak işler ve bunun gibi gerekli
yesi ile Konyada Hashey Darül/nıfjannni
şim­
hususlar vakfiyelerde yazılıdır.
Vakfiyeler şahitlerin önünde tanzim olu-"
nur ve mahkeme kütüğüne geçirilirdi. Bun­
larm büyük bir kısmınm Vakıf Kayıtlar
ida­
resi dediğimiz evkaf arşivinde de mualıharen
tescili icra edilmiştir. Vakıf kayıtlar idare­
sinde vakfiyelerin bazılarmm, kitap veya to­
mar şeklinde, aslî nüshaları da mevcuttur. Va­
kıf muamelâtmda büyük ehemmiyeti oldu­
ğu gibi vakfiyeler, tarih ve sosyoloji bakımın­
dan da yüksek bir değer taşımaktadırlar.
Vakfiyeler
di Konya müzesinde bulunan mevnıeı taş üzerine mahkûk vakfiye
hulâsası
da
İm kabil
vakfiyelerin zikre şayan olanlanndrınchr. Bu
sonuncu vakfiye kitabesi hava lesirih- lıozulmuş olduğundan pek az kısmı okıın:ı])ilmektedir (28).
Tirede vaktile Koca Yumuk
ııı<-arlığınm
duvarma tesbit edilmiş olan ve İmainı
Paşa Kütâphancsi
Necip
avlusunda mulıaraza
allı­
na alman mermer üzerine yazılmış 119:', ta­
rihli
vakfiyenin
sağ üst kulağı,
me/arlığm
kaldırılması sırasmda, kırılmış ise de bunun
umumiyetle kâğıt veya deri
tam metni, ikame olunan bir davada sübut
üzerine yazılmıştır. Nadiren taş üzerine ka­
delili olarak gösterilmiş
olduğımuan.
Tire
zılmış olanları da vardır. Taş üzerine yazı­
mahkemesinden sâdır olan bir ilâmda
yazı­
lanların bazd'arı vakfiyenin tam metni bazı­
lıdır (29).
ları da hulâsasıdır.
Istanbulda Vefada Atıf
Efcıuli
Kiitiip-
Küthyada Germiyan oğlu Yakup Çele­
hunesindt taş üzerine yazılmış ve duvara tes­
binin imaretine ait vakfiye Türkiyede bulu­
bit edilmiş olan 1154 tarihli vakfiye luılâsa-
nan taş üzerine
smda kütüphanenin idaresi ve hafızı kulüp­
(25)
...
mahkûk
vakfiyelerin
ve bir merdi âKU her hizmete kabil
kimesne vakfı şerifin mahinnukuşu
her zaman etrafı
olup her ân ve
ve imarettir duvarlarını
rin nakş ve tesvid ve
mukayyet olup..
S.
eğer da-
bazı herzegerdle-
telvisinden hıfz
(Fatihin Türkçe vakıf
hizmetiyh
vesikası,
281).
(26)
hürleyen
lerin vasıflan hakkında vâkıf tarafından
ko­
nulan şartlar yazılıdır. Yazımızın sonuna res-
bükaı gerifeye nigeran olup eğeı
-amii şerifidir eğer medaris ve tetümmatdir
'üttttlim
en
(27) İ s m a i l
l.u,
Kütahya
Hakkı
(28) Konya Asâriatika
Akyurd'un
Uz u n ç a ı s ı ı ıo ğ -
sehH, İ s t a n b u l
Resimli
Konya
de bu kitabe ve Hasbey
1932.
Müzesi
Müdüric
Kılavv::ıı
Darülhuffa~ı
Yusuf
adlı eserin­
h a k k ı n d a et­
raflı izahat mevcuddur.
. . . . ve mahzen ve kilerin kilitlerini
mühürdara
yevmt bir dirhem..,
arapça Eyyup Vakfiyesi.
S.'36).
mü.
(Fatihin
(29) Vakfiyelerin
önemi
tarih ve sosyoloji
bakımından
başlıklı yazımızda bu vakfiye h a k k ı n d a iza­
hat vardır, Ülkü Mecmuası,
S a y ı . 35.
TÜRK
V A K I F L A 1{ 1
117
mi dercedilen bu vkfiye itulâsası 2ü satırda
ve tam metni şudur:
vc badü vakfiyei mamulün bihamda zikrü tas­
rih olunduğu üzere kütübü mevkufem tale­
ben limerzatillahi tealâ ihyasma muvaffak
olduğum işbu kütüphanemde hıfzolunup kü­
tübü mezkûre istinsah ve istifade tarikile re­
hin ile olursa dahi veçhen minelvücuh taş­
ra çıkarılup bir kimesneye verilmeye ve müsteit ve mütedeyyin üç kimestıe hafızı kütüb
olup hizmeti lâzimelerine binefsihi kıyam edip
vdcil nasbeylemiyeler ve kütüphanem ittisa­
linde büny^d edüp süknasmı şart eylediğim
üç bab kârgir menazilin her birinde birisi
sâkin ve hafızı kütüplük cihaiına mutasarrıf
olmalar» menazili meşrutalarda bizzat sakin
olmalarile meşrut ola ve eğer hilafı şariı
mezJcûr menazili mahsusalarında sakin ol­
mazlarsa cihatları ref ve lıanei meşrutalarda
sakin olmağa ragıp ve hizmeti lâzimesini
edaya kadir mutemed kimesnelere verile. Hulâsai kelâm hafızı kütüplük cihatı bizzat habei merkumelerde sakin ve mutavattın olma­
larile meşrut o k ve hafızı kütüplük cihatınm Örfü belde gibi kasriyedi hilafı şartım olmağlia kasriyed murad edenlere ruhsat veril­
meyip eğer izharı fütur ederlerse ciheti refinden şürutu mezkûreye muıaî bir kimesneye
tevcih oluna ve hafızı kütüplük hizmeti vakfeylediğim kütübü mutebere muhafazasından
ibaret bir mâna olmağla hizmeti merkumeye
kaim olanlar mutemed kime.snelerden olma­
sı lâzimei halden olup hafızı kütüplerin bi­
risi biemrillahi tealâ fevt oldnkda örfü bel­
deye kıyasen sabî oğluna verildiği surette lâ
muhale aharı tevkile muhtaç ve vekili olan kimesne bizzat ciheti merkumenin mutasarrıfı
olmadığına binaen hizm*ti iâzimesinde kusu­
ru emri bedihi olmağla veçhi meşruh üzere
hafızı kütüplük ciheti mahlûl oldukta edayi
hizmeti meşrutaya müsleid olnuyan sabî oğ­
luna tevcih olunmıya ve kiitüplıanem salı ile
cumadan maada haftada beş gün tulûı şemsden bir saat mürurunda açılup gurubu şem­
se iki saat kalınca kütüphanem kapısı kapanmıya ve hafızı kütüp olanlar müderrisini
kiram ve kuzatı zevilihtiram ve eimme ve miiezinin ve kayyım oimıya hasılı kelâm şurutu meşrutam üzere eyyan.ı hamsede sabaiı-
tan ahşamadek edayı hizmeti nıezkııreye mâ­
ni, hizmeti ohmya ve hafızı kütüp olan üfkimesne manii serileri olmadığı halde her
gün ma'an kütüphanemde mevcut lıulunanlav
vc nu'ıtevelli olanlar sunıtıı mezkûreye nıürı.alta ihtimamı lam edeler.
UJ-I
Ji
ETİ VE UYGUR VAKFİYELERİNDEN
ORNEKEEK
istanbul arkeoloji müzelerinin eski şark
eserleri kısmında bulunan ve 2026 numarada
kayıtlı olan Eti devrine i i ! hiv tablet İsadan
Önce 12;i0 - 1290 tarihlerine ait inr Eti vak­
fiyesinin minini ihtiva etniktedir.
13u vakfiyenin meâli hulasaten .şudur:
K r a l H a t t u s i l i s düşmanı A r m a d a t a ş " I mağlû]) ediyor. Emlâkini
alıyor. Bir ev ile müştemilâtını Tanrıce İştar'a
ibadet edilmek üzere vakfeyliyor Oğlu D u 1h a 1 y a s " 1 bu vakfın idaresine memur edi­
yor. Bu ev ile müstemilâtır.ı heı türlü vergi ve
tekâliften muaf kılıyor (30). Her türlü taar­
ruz ve müdahaleden masun kalmasını şart ko­
yuyor. Oğlu D u l h a 1 y a s " ın kral olduk­
tan sonra da bu vazifeyi yapmaktan geri kal­
mamasını. l)ütün evlât ve ahfadının ayni va­
zifeyi ifaya devam eımelevini istiyor. Yap­
madıkları takdirde Allab.ın lâneline uğraya­
caklarını söylüyor (31).
Y o n L e C o q ' un şarki Tiirkistanda Tıırjan'du yaptığı hafriyatla elde edilen
tarihî vesikalar arasında müteaddit
üyg:«r
vkjireleri de vardır. Bunlar İsadan .-onru 12 l : - üncü asra aittir. Bu, iıavaliye henüz is­
lâmlığın girmediği bir zamana ait olan bu
vakfiyeler Buda dinindeki Türklere aittir ve
L'Vgî/r harflerile yazılmıştır Buralara islâm­
lık 1.5 - 16 nc! asırlarda girmiştir.
(30)
Vakıflar
dç vakıfların
rimenk-ullorinuı
devlet
olacağı yazılıdır.
kıfiarm
nefsi
simlerden
(31)
ederiz:
1)
Bugün
H.
9 uncu
doğruya lıayrattan
>«a!\
madcîcsip.olan
imtiyazından
gay-
r.ıiistpfit
b a ş k a m e m l e k e t l e r d e de v,..-
hayrattan
olan
mallan
vergi
ve
re­
muaftır.
Daha fazla
Boghazköi,
2)
kanununıuzv;:ı
doğrudan
H.
F i g u l l a ,
Heft.
1, N o .
A l b r e c h t
Sommer neşri)
tafsilât
Heft.
için
şu
eserleri
favslyo
KcilschTijturlnntıUn
1. S.
G ö t z e ,
1. M V A G .
RC -
HcUıUischc
29.
aus
85.
3.
Texic
(F.
HALİM
1.18
BAKI
Turfan vesikalanndan bu Uygur vak­
KUNTER
meünden
nikmeli gayri nmufıuıl
uücuduna
fiyesi yaaamizm sonunda gösterilmiştir. Me-
adem lâzım sıhhatine sekuttı
âli hulasaten şudur:
cerem akil oldur ki bir saatle i^ujiL
Tıb medresesini ve diğer mesleklere ait
mülâzundır.
tû-
olmayıb
hali afiyette meali akibeti tefekkür
edib bu
mektepleri de ihtiva eden bir Budda manas-
mezraai ahiret olan dünyada
tırma arazi ve bağ yakfolünuyor. Bunlar sa-
ziraat eyleye ve re§it oldur ki faühai
tm almıyor ve müteakiben vakfediliyor. Vak­
runda hüsnü hatimeyi tedebbar edib bu mer-
feden bir Han'dır. Fakat vesikanm başı yır­
te'ada tenmiyei hasenattan tekyiei
tık olduğu için kim olduğu bilinemiyor. Ma­
bu, mukaddimatı
tohmu
haletleri de bu vazüeyi
yenin hafızası umdetül
Vakledilen emvalin geliri manastıra aittir.
mükerremât
Bunlar her nevi vergi ve tekâlilteu muaf
nat talibetül
tutulmuştur. Manastırm
elmahfufetü bisunufi avatıfil
rahipleri
haneda­
bizzat ede
kabul ve kaza-v.
•ayayı
nıec'^Ud
§r'iy.
muvakkarat zübdetül
nastın idare eden rahip mütevelli olacak ve
edeceklerdir.
fahrül
muhsenat zulırüL
hayrat erragibetü
mel ikil alâ Zey-
na, halka ve yurdun saadet ve seiâmeti&e dua
edeceklerdir (32).
zadet ismetüha vaktaki niecarü
ijtctüha
ve
ahvalinde
te­
fekkür ve reyi re§it ile tedebhiir
birabbül
erbab malikiirrikab
tühu ve alet kudrelülıu
ZEYNI HATUNUN H. 9% TARİHLİ
düye feyezan eden niamibipayun
\ j k v e f k ı n c a
Vakfiyelerin bazılan yüzlerce sahife tu­
tacak kadar uzundur. Metinleri kısa olanlarm bir kısmmda da mevkufat veya hayu şart­
lan mahdut birkaç kalemden ibarettir. Zeynî
hatun vakfiyesi gerek mevkufat gerek hayır
şartlan idbarile oldukça tenevvü göstermek­
tedir. Zürri ve hayri muhassasatı vardır. 358
senelik bir vesikadır. Bu gibi hususiyetlerine
binaen tam bir vakfiye örneği olarak kari­
lerimize bu metni arzediyoruz. Bunun tek
kusuru usfûbunım kuvvetli olmamasıdır:
Emma badü bu sahifei §er'iyyenin tahrir
edib cena-
celL-i
MAHALLESİNDE KEMAL AĞA KIZI
VAKFİYESİ
muhsi-
jihneberral
ni Hatun binti Kemal ağa dâmel
BÜYÜK AYASOFYA KÜRDİNDE ÜSKÜBl
umu­
vâcibetûl
vazıhatül medlule binâen i^bu
ifa
Imyratı
azeme-
hazrellerinden
ken-
ijau
^
bir had ile muhdud ve
bir dd ile ma'dud olmak mertebesinden dur
ve dâirei imkândan
mehcûr
idiigiu
nıillâhaza
etdikte ravzai ndvanda asude olduğunda
aa-
hi bu dünyadan asârı inayeti nıutıkclığ
ve ah­
kâmı ibadeti mürtefi
hayratı
olmıyan
aslwiu
cariye ve erbabı hasenatı bakiye silkine
selik olmak canibine inanı
ve zimamı himmetin
aziıneıin
masruf
kıUb
lûcerem
matuf
tahsili kuTubatı hüsna ve defi
uLubuU ukba
için mülki sahih ve Iıakkı sarihi
kinden bazısını
bu kitabı
mün-
ulan
^eriyjül
emlâ­
hitapta
merkum ve bü silki suturi mer iyyiibnesfurda
manzum olduğu üzere vakıf
ve inhasına bâis ve badi ve bu vesikai hâli
cile müteveccihe
anilirtiyabm tasvir ve imlâsına sebeb ve dâi
tun kıbelinden
budur ki erbabielbab ve eshabı hidayet ik-
littetmimi veltekmil rücua
ve teshil
oldukta mezbure
vakfı âtizzikri
ikrara
vekili
ve tes­
Zeyni ku­
ve liec-
mutlak ve
tisab hatırı kaûr ve zamiri münirlerine mah-
muhtar itdüği Isa bin Hasan nam serraci sul­
fi ve mektum ve puşide ve nâmalâm değ^dir
taninin vekâleti
ki bu dan gaddarı feleki devvar gayri müs-
sabite olduğundan
mahkiyyesi tariki
şerî
tekirrül etvar içinde olan her izzücahm ade­
hatun kıbelinden
mi istimrarı malûmdur. Dan dünya medarı
tevliyeti nehçi şer'i üzere sabite olan
fena ve makam ana menazili mesâibe sükna
bin Abdullah mahzarında
ikrar ve itiraf
ve mesakini mesâibe manadır. Selâmetine se-
mumaileyha müvekkilem
niyyeti
kamet hemta mülâyemetine
viyyeti safiye ile
melâmet hem­
üzere
sonra mumaileyha
vakfı
âliye
Zeyni
mille velli olub
mahmiyyei
Ferruh
edib
halisa ve laKoslantıniyye
pa meserreti ile melâleti müteakip izzeti ile
mahallatmdan Ayasofyai Kebir hurbinde JJs-
zilleti mütenavib ferahi terahına muttasıl niğ-
kûbi mahallesinde vaki olub halâ sakine ol­
duğu mülk evlerine muttasıl
(32) Fazla İzahat Jçin; B a d l o t f - W t a l o v ' u n
Uvgur - Türk âbideleri adlı eserine müracaat olunmaUdır ( B a d l o f f
- M a l o T , Vigurisoke
den . KmOlev, Lenüıgrad,
Sprach.
evleri ve süflisi
ahur canibi
evlere ve tarafeyni tarikıâm
müntehi olan menzilini vakfü
dön
sakin
bab
ulvi
olduğu
ile tariki hassa
habs eyledi ve
TÜRK
VAKIFLARI
yine mahmiyei mezburede
furunleh Sultan
Selim
verndvan camii şerifi
ban ayağında
Debbağ
merhum ve
han
mağ­
uleyhirrahıneti
kurbindc kırk nerdiYunus mahallesinde
vaki oluh yirmi üç bab odaları ki dördü ulvi
bakişi süflide müjtemil olub bir taraf dan
Abide hatun binli Bali mülküne re bir tarafdan Hacı Osman mülküne ve bir larafdun Zır
idde binli Bali mülküne ve bir ta raf dan Ay­
şe binii Nasuh mülkine vc bir tarafdan Falma binti Nasuh mülküne ve bir tarafdan camü merhume ve bir tarafdan tariki
hassa ve
bir tarafdan tarikıâmme müntehi olan menaUtd ve yine mahmiyei mezburede Hoca pa­
şa harbinde Elvanoğlu mahallesinde bir hav­
li i^nde uluvven ve süflen altı bab evleri vc
bir mahzeni ve bir su kuyusunu ve furunu vc
serdabı ve tahtaboşu müştemil olub bir ta­
rafdan Must veledi Gersun nam yahudi mül­
küne ve bir tarafdan Eliğren veledi Sato nam
jtdvadi mülküne ve bir tarafdan Kalotnire ve
Hunti binti Avraham nam yahudiyyeler mül­
küne ve bir tarafı vakfa ve bir tarafı tarikı­
âmme müntehi olan müsakkafını
ve yine
mahmiyei mezburede Aksaray pazarı harbin­
de Abdullah ağa mahallesinde bir havli içinNalbant Ahmet mülküne ve bir tarafdan ta­
rafdan Sinan bey vakfına
ve bir
tarafdan
GûJhadem hatun vakfına
ve bir
tarafdan
Nalbant Ahmet mülkine ve bir tarafdan ta-nldâmme ve bir tarafdan Sahi Hoban hatun
mülküne müntehi olan müsakkafı cemii teva­
bi ve levahıhlan
ve âmmei menâfi ve merafikları ile hasbetenlillâh
ve haseneten liruAi resulü muallâ vakf ve habs eyleyib şöyle
şart eyledi ki zihrolunan akarat mütevelli ye­
diyle istiğlâl ve istirbah için ücreti mûtadc
ile icareye verilib hasıl olan ücretinden ci­
heti tevliyet yevmî dört akçe ve kâtibe ci­
heti kitabet yevmî üç akçe ve cabiye yevmi
iki akçe ola ve cibayeti mezbure utekasına
meşruta ola ve şart eyledi ki tevliyeti mez­
bure madâmki hayatta ola müvekkilei
mczburemin zevci olan merhum ve
mağfurunleh
Defterdar Mustafa Çelebi evkafına bilfiil mü­
tevelli olan mezbur Ferruh mütevelli
ola
mezbuT Ferruhdan sonra
her kim
mezbur
Mustafa Çelebi
vakfına
mütevelli
olursa
mezbure müvehhilemin
vakfına ol
mütevelli
ola ve mezbure vâkıfa ruhi için her gün yev­
mi birer buçuk akçe ile üç cüz'ü şerif tilâ­
V E
V A K F i Y K 1. E Rl
119
vet oluna ve oğlu merhum l'ir Mehmed çele­
bi ruhi için yevmî birer buçuk akçe ile beş
cüzi şerif tilâvet oluna vc validesi merhume
Huri halan ruhi için yevmî birer buçuk akçe
ile bir cüz'ü şerif tilâvet oluna ve kızı mer­
hume Radiye hatun ruhu için yevmî birer bu­
ruk akçe ile iki cüz'ü şerif tilâvet oluna zih­
rolunan vakıfdun mezburun eczahanlann vc
nıüteıeUinin
ve kâtibin vı: eubinin vazifele­
ri verildikdcıı sonra baki ın kalırsa madem­
ki vakıfei mezbure lıuyuUu olu kendisi nıuri verildikden sonra baki ne kalırsa mudânırife olduğu ziyade üç salih ve
mütedeyyin
kimesnelere verile her biri her gün vâkıfei
mezbure ruhi için yüz kesre sıırci ilılûsı şe­
rif tilâvet edeler her birine yevmî birer ak­
çe verile ve şart eyledi ki her sene merhum
Mustafa Çelebi
mektebinde mevlidi
şerif
okıınub fukara vc zuafuyu ilanı için taam
pişip fukaraya tevzi oluna cümle iki bin ak­
çe sarf oluna ve şart eyledi ki, her senede
Ramazanı şcrifde bin akçe kaftana ve papuşc sarf olunub mezbur meklehhanede oku­
yan sıbyana bayramda giydirile ve bin ak­
çe dahi kaftana sarf olunub utekasının fu­
karasına ve atikatımn fakir olanlarına ve eğer
onlardan olmazsa ecunipdcn dul ve fakire ha­
tunlara tevzi oluna ve şart eyledi ki mektebi
mezbure her gün yevmî bir akçelik su alına ve
mektebi mezburda tcallüm eden sıbyan ey­
yamı şiladu istila etmek için yüz akçelik odun
alma ve her senede yemişe re kuzuya iki yüz
akçe sarfolunub oğlancıklar it'am oluna ve
mezbur mektcbhanede her kim muallinı
ve
halife olur ise birer cüz'ü şerif tayin oluna
ve mahrusei mezburede Oruç Gazi mahalle­
sinde Aksaray Pazarı kurbindc vaki olub bir
canibi takyeci üslad Ali mülküne ve bir tara­
fı tarikıâmme ve bir tarafı tariki lıassa mün­
tehi olan mülk menzilini dahi vakf edab şöy­
le şart eyledi ki mahallei mezbure ahalisi
ihtiyar ettikleri ulemadan bir salih vc müte­
deyyin kimesneyc verile içinde sakin olub her
gün validesi merhume Huri hatun ruhi için
bir cüz'ü şerif tilâvet eyleye ve Abdullah
ağa mahallesinde olan salifüzzikir
olan on
yedi bab odalardan iki bab odada vâkıfei mczburenin utekasından Husrer hin Abdullah ve
Davut bin Abdullah madâmki hayatta alalar
bilâ ücret sakinler olub bâdelmerl vakfı mez­
bure ilhak olunub kiraya verile ve şart eyle-
HALtM
BAKI
KVNTER
120
di ki evkafı mezbure zevaidinden yevmi yir­
mi akçe vâkıfei mezburenin hayatta olan ev­
lâdı mabeyinlerinde alesseviyye taksim olu­
na ve evlâdı evlâdı mabeyinlerinde dahi
böyle ola tâ inkiraza varınca ve yev­
mi be} akçe dahi vefat eden kızı Hayri hatunun hayatta olan evlâdı mabeynlerinde alesseviye taksim oluna kezalik ev­
lâdı evlâdı mabeynlerinde dahi tâ inkiraza
varınca taksim oluna ve vefat iden kızı Radiye hatunun kızı Gevher hatuna ve evlâdına
ve evlâdı evlâdına inkiraza varınca verilib
badel inkiraz vakfı mezbure zabt oluna ve
§an eyledi ki evkafı mezkûreye vâkifei mez­
burenin evlâdı nazırlar olalar içlerinde ih­
tiyar eden yevmi iki akçe ciheti nezaret ta­
yin oluna ve camii mürtezikai vakfı mezbura hasbî nâzır olalar ve fart eyledi ki mahmiyei mezburede her kim hâkim olursa ev­
kafı mezkûrenin üzerine nazır olub yevmi bir
akçe verile ve. şart eyledi ki zikrolunan mas­
raflardan kalan zevmd akaratı mezburenin
lâzım olan imaretine ve mefemmetine sarf
oluna ve evkafı mezburenin tebdil ve tağyiri
ve ithal ve ihracı ve sair lasarrufatı §er'iyyesi
vâkıfei mezbure hayatta oldukça vâkifei mez­
burenin yedinde ola tavvelallâhü tealâ ömreha ve yessere merameha bilutfihi ve keremihi ve mennihi ve cudihi bihiirmeti muhammedin ve âlihi ve sahbihi ve zikrolunan mevkufaU biesriha badettahliyetti§§er'iyye vâ­
kıfei mezbure mezbur mütevelli Ferruh bin
Abdullaha teslim edib oldahi tesellüm ve
kabz eyledi dedikte mukirri mezburu mezkûr
mütevelli bümüvacehe tasdik ettiğinden son­
ra vekili mezbur vakfı mezkûrdan rücua §ürû edib kıdvei eimmeidin ve umdei ulemai
yakin siraci ümmet nazımı millet hazreti ima­
mı hümam Ebihanife Nuğman bin Sabitil kâ­
fi coziye bilhayr kıtında vakfın ade­
mi lüzumu muayyen olub lücuu caiz ve racii
emri şer'iden gayri mücaviz olmağın vakfı
mezburdan rücu ettim ve silki mülkü rnüvekkilei merkuma kemakân ithal ettim diyu mez­
kûr mütevelliden istirdad ettim dedikte müte­
velli rhezbur cevabta imameyni hümameyn
bahreyni kamkameyni kâmireyni meşhudeyn
kıtlarında sihhati vakfa hususa mütevelliye
teslimden sonra ola lüzum lâzımdır diyu sadrı
kitabda tevkii refiî ve imzai vakii vaki olan
eftalünneharir ekmelül meşahir nasırı §eria-
til garra hâdil mclıaççctilbcyza
huzuru şe­
riflerine murafaa olduklarında
hâki,„i
„afi.
zül ahkâm canibeynin kelâmın isp;u
meramm ıstıksa ettikte vakıfta olan
nnıhalefan
müçlehidine vâkıf ve burhanlarımı âlim ve ârij
iken canibi lüzuma vakfı evlâ liöıiıl,
sıh],„ıi,
ne ve lüzumuna hükmedip
tescil ciıi Idif^,
men şeriyyen ve tcscilen mer'iyycn cemi aka­
ratı mezbure vakfı sahih ve lâzım
k<ıhili„den
olub minbaid nak: ve nakızine mccul muhal
ve ihlâl ve iptali mümteniul
ihtimal
oldu.
GÜMÜŞHACI
VAKFI
KÖYÜNDE
TESİS
MİGDİS
EDEN
lüi;
su
BARADOGLU
VAKFİYESİ
bu vakfiyei mamulünbiharan
tahrir vc inşa­
sına bais oldur ki Hacıköyü
kasabası
derununda vakığ reaya mahallesinden
Çay ma­
hallesi demekle maruf mahalle
sakuıicrinden
Bc^ad oğlu nam Mığdıs Â'ıVcso.s zimmi yine
mahallei mezburede vakığ alık buzL ashabı
hayratın inşa ve ihya eylediği bir ııuz çeşmei
sarei cariyenin menbaı körlenilp
suyu dahi
çekilüb muattal ve harabe müsrif olup ceryandan munkatığ olmakla
ahalii
mahalle
Mığdısı merkume gelüp ifadei hal rc çeşmei
mezburenin ceryan ve ihyasını rcca ve iltica
etmelerine binaen Mığdısı merkum dahi rahmen lilfukara ve recaen lirreâya
vc taleben
lilihsani velgufran ve hasbeten liHdldl melikil meıınan ve sebeben lilatsunı
ıninelihsani velhayvan atyebi emvalinden
himesnenin
bir akçesini kabul etmeyüp ve kimseden zer­
re kadar iane ettirnieyüp mücerred kendi nef­
si ve canı için olçeşmenin tamir ve termimini murad edüp menbaıni hafr clliriip ve yo­
lunu tahliye ve tathir ettirüp ve suyunu dahi
ziyadesiyle ve gereği gibi çoğaltıp
bir kaç
TÜRK
V A K I F I. A R /
mahalden akçesiyle su alup lâfi su peyda
edüp ol suya koyup ve ol suyun yolunu kârgir horasan ile vagon yaptırıp külliyetli
harç
vc masarif edüp çeşmeyi icra ettirdikte huzuri şer a gelüp kimsenin müdahalesi olma­
mak üzere müstekil benim kendi vakfım olsun
deyu şöyle takriri kelâm ve tabir unilmeram
eder ki: şöyle şart kıldım ki ben hayatta ol­
duğum müddetçe vakfımın tevliyet ve umu­
runu ben kendim görmek üzere olup tamir
ve lermiminde ve sair umurunda kimsenin
alâka ve medhali olmasun badehu ben vefat
edüp âhirete gittikte evlâdım ve evlâdımın
evlâdı zükûren ve inasen matenaselu ekber
ve erşedine vakfımın tevliyeti verilsin deyu
şart kıldım, maazallahi taalâ neslim münkariz
ve munkatığ oldukta beldemiz
Kenisesinin
Keşişlerinden ve mutemedlerinden bir zate
marifeti şer i şerifle verilüp vakfıma mukayyed olsun dedim ve kasabai mezburede Tuzpazannda Pembeci arastasında
müceddeden
bina ve ihdas ettiğim dek.âldnden üç bab dük­
kânı senevi şu kadar iycarımn mecmuundan
mütevelli humsünü badelihraç baki kalanını
vakfın tamire ihtiyacı olduğu halde mikdan
kifaye sarf oluna olmadığı surette mütevelli
yediyle onu on bir buçuk hesabiyle istirbah
oluna her ne zamanki vakıfta
tamir iktiza
edecek olursa bu minval üzere kifaye mik­
dan sarf oluna israf olunmaya, maadası dai­
ma istirbah olunup hıyanet eden olursa ve­
bali boynuna kıyamette davacısı ben olurum
ve dahi şöyle şart ettim ki ol sudan bir mikdar kendi menzilime aka daim kesilmeye faz­
la olsun gerek olmasun kadimen akmak üzre
böylece takrir ve şart ettim bu şartı bozup vak­
fı tebdil ve tağyir ettirilmeye eden olursa kı­
yamette Allatia şekva ederim deyu böylece
malûmunuz olsun deyüp tescili şerl ve tes­
lim ilelmütevelli olmuştur..
fj^^'j
^j
\ ' E N İ K A P I MEVLEVİHANESÎNE ZEYTİN
Y A G I TAHSİS EDEN EDREMİTTEN NİN O L A K I Z I RlKNE'NİN 7 SEFER 1301
TARİHLÎ VAKFİYESİ
işte kitabi sıhhat nisabın bâis ve tastır
ve imlâsına badi oldurki hususu
âtilbeyamn
mahallinde ketbü tahrir ve faslu hasmi için
'
E
1 A K b I
V
A
/.
E If j
121
saibi seri enverden biViltimas mezunen bilhüküm irsal olunun kâtip Mehmet efendi Ka­
resi vilâyeti cclilesi dahilinde Edremit ka­
zası kurasından Zeytinli karyesinden devleti
ulıyye teheasnun rum milleti
nisvanından
olup şahsı hacı Mehmet efendi ihui Ali efen­
di le Şerif efendi ihni Ahmet efendi tarifleriyle muurrefe olan San oğlu zevcesi Rikne
hinti Nikoluuuı sakine olduğu menzile iarup
zeyli kitapta muharrerülesami
ınasliınin ve
saire huzurlarında akdi meclisi şer'i âli ellik­
te mezbure Rikne hatun meclisi makudi mez­
kûrda zikri âli vakfına mütevelli nasb ve ta­
yin eylediği sadri kebir oğlu işbu baisülkitab Elkiryadi veledi Leftcr mahzarında tak­
riri kelâm ve tabiri anilmerum edüp kuryei
merkume hududu dahilinde Şarlak nam ma­
halde vahğ etrafı erbaası cebel ile nıahdud
sagir ve kebir üçvüzelli sak zeylin eşcarını
müştemil bir 'kıt'a zeytin bahçesiyle
karyei
nıerkumede
vakığ ctrajı erbacsı meyhaneci
1 orgi ve Komin Baç oğlu Dimitri ve papuçci' Sinyor kerimesi Bermalıda ve bazan Haralambo ve tariki âm ve bazan Rıza bey kah­
vesi ile mahdud iki bab bakkal dükkânları ve
bir kahvehaneyi müştemil bir bab etmekçi
furıınumu vakjı sahih i/e vakf ve habs edüp
şöyle şart ve tayin ve tebyini kuyud eyledimki salifüzzikir eşcar ve dükkân ve kahvehane
ve furuni mahdudi mezkûru mûlad üzere iğntar re limur olunup hasıl olan semerat ve
gullatından Dersaadelle Yenikapu mevlerihancsinde sakin dervişanm laamiycleri için se­
nevi beher kıyyesi dörlyüz dirhem iğlibariyle
yirmi hıyye rogeni zeyl verilüp fazlası cihe­
ti tevliyet olarak oğlum mütcvellii
merkum
Elkiryadi'ye
ait vc meşruta ola ve badehu
oğlum mülevellii merkum Elkiryadinin
evlâd ve evlâdı evlâdı batnen bade hainin zükûr ve inası müsavat üzre vakfı merkume
mütevelli olup fazlui merkume beyinlerinde
ciheti tevliyet olarak seviyyen ikllsam oluna
eğerçl mürurl eyyam ve kürurl ağvam ile şar­
tı mezkûr icra olunmak müteazzir olursa gai­
le! merkume mutlaka millet fukarasına sarfoluna deyu. tayini .şurut edüp marülbeyan eş­
car ve dekâkin ve furuni mahdudi mezkûrla­
rı mütevellli merkume teslim oldahı vakflyct
üzre tesellüm ve emsali mislllu tasarruf ey­
ledi dedikte
gibbetlasdlkilınuğteber
vâkıf el
merkume vakfı mezkûratkın
rucuğ ile mar-
122
HALİM
BAKİ
rülbeyaa e§car ve dekâkin ve funuû mezkûr­
ları milkime istirdad ederim deyu tasaddi
mütevelli merkum dahi red ve teslimden imtinağla kâtibi munuUleyh huzurunda kemahüvel mastur filkütübü. fıkıh müterafian ve
her biri faslü hasme U^an olduklarında kâ­
tibi mumaileyh dahi âlimen bühilâf alâkavli
menyerahü mnel, eimmetil^ miiçtehidin vakfi
merkumun evvelen sıhhatine ve saniyen lü­
zumuna hükmi soAıAt §eri ve kazai sarihi
mer'i eyleyerek vakii hali kâtibi mumaileyh
mahallinde ketbü tahrir ve maan meb'us
ümenai §erile meclisi §er'a gelüp alavukuihi
inha ve takrir ve hükmi merkum nezdimizde
tenfiz ve olveçhUe vakfi merkum sahih ve lâ­
zım ve mütehattim oldu. fjj^JJj^ J <^^Jj^
7 Sefer 1301.
VAKFİYELERDEN FIKRALAR
Muhtelif mevzulara ait vakfiyelerden
mümkün olduğu kadar çok misal vermek is­
tiyoruz. Fakat bunlarm hepsinin tam metin­
lerini veya bunlardan aimmış mufassal fıkralan koymağa yazmuzm hacani müsait olmadığmdan müteaddit vakfiyelerden aimmış
kısa kısa fıkralarm veya notlarm dercile ik­
tifa eyliyeceğiz. Bu mahdud misaller bile
Türk vakıflarmm hizmet mevzularmdaki tenevvü ve şümulü tebarüz ettirmeğe, vakıflarunızm her ç^it halkm ve âdeta bütün mil­
letin iştirakile vücud bulmuş en,geniş bir iç­
timaî müessese olduğunu göstermeğe yaraya­
cak mahiyettedir.
1 •— öksüz kızlara cihaz (Molla Çelebi
vakfiyesinden. Tarihi 977 H.).
... Her sene üç yetim kız çocuğuna o smıjdaki kızlar gibi on bin dirhen ciMz masrafı,
2 — Ekmek, meyva ve saire (îznikte
Mehmet Kethüda vakfiyesinden, Tarihi 1003
H.).
.... zikrolunan habbaz furunu ve nalbant
dükkânının ve kasab dükkânının kirasını kabz
edüp her gün sabah vaktinde fukaraya ek­
mek ulaftıra ve harman yeri dairesinde zey­
tin ağaçlarından maada armut ve elma ağaç­
larının meyvasını hazır olan fukara rizaen lillahi taalâ maan ekledeler ve birer destemal mikdarı dahi götüre ziyadesine taarruz
KUNTER
etmiyeler ve Doğancı yeri bağçesimn mahsul
meyvasını umumen ağniya ve fukaradan ha­
zır olanlar rizaen lillahi taalâ ekledeler bir
ferd mâni olmıya...
3 — Takâlifi urfiyei şakkaya yardım
(Istanbulda Ali Bey Köyü. Silâhdar Abdul­
lah Ağa vakfiyesinden. Tarihi 1209 H . ) .
.... Ali bey karyesi huvussı rejia !.tız<usı
muzafatından ^ 'rnecei sağir
mülhakatuıdan
olmakla nahiyei mezkûreye evamiri alivc ile
beher sene vakti sefer ve hazarda varide olan
hanei nüzul ve avariz ve tekâlifi
urjiye
^kke ve araba ve bilcümle varide olan lekâliften karyei mezkûreye iktiza eden liissei
mezkûrelerini karyei mezkûre
fukaralarının
edaya iktidarları olmadığı ecelde karyei mez­
kûre ahalisi tekâlifi mezkûreleri
için ^odır
olan emri âli mucibince vakfı mezburunı t^allatmdan beher sene ellişer kuruş def le 'es­
lim oluna...
4 — Mahalleler tekâlifine imdad ı Tekirdağmda, Mehmet Arif Efendi vakfiye^iııden. Tarihi. 1237 H.).
ve murabahai ıitezkûreden
senevi
580 kuruş ifraz olunub 100 kuruşunu medinei mezbure mahallâtından Hoca Beyazit Ma­
hallesi ahalisi tekâlifine imdad ve ita oUuıa
ve 50 kuruşu ile elhaç İsa mahallesi tekâli­
fine imdad ve iane oluna vs 50 kuruşu ile da­
hi bevvab Mehmet mahallesi tekâlifine i:ndad oluna ve 380 kuruşu ile dahi 19 aded
mahallâlı müsliminden beherine 20 şer kuruş
tekâlifleri için iane ve ita oluna...
5 —Hırzülbahir kalesi mürettebatına va­
zife (Haymak Mustafa paşa vakfiyesinden.
Tarihi. 1140 H.).
.... Kalei mezhurede dizdar olanlara yev­
mi 40 akçe ve kethüda olanlara yevmi 20 ak­
çe ve topçu başı olanlara yevmi 30 akçe ve
topçu kethüdası olanlara yevmi 15 akçe ve
kalei merkumede kâtib olanlara yevmi İÜ ak­
çe ve kale çavuşu olanlara yevmi 10 akçe ve
topçular çavuşu olanlara yevmi 8 akçe ve ka­
lei mezburede nöbet çalmak için ser mehter
olanlara yevmi 6 akçe ve iki nefer adamla­
rına yevmi 5 şer akçe ve suyolcu olanlara
yevmi 7 akçe ve kalei mezbure bevvabı olan­
lara yevmi 8 akçe ve kalei me.zkûrede odai
evvelde ser bölük olanlara yevmi 60 akçe ve
9 nefer neferattan her birine 7 şer akçe...
TÜRK
VAKIFLARI
VE
6 — Borçlu olarak mahbus bulunanların
borçlarının
ödenmesi
(Anadolu Hisarmda,
Kili Nazın Mustafa Ağa vakfiyesinden. Ta­
rihi. 1238 H.).
.... vakfı mezkûrda muaccel vukubuldukta dellâliye ve ihbariye ve masarifi sairesi
badelihraç mütebakisinin rub'u mütevelli ve
kâtih ve câbi beyinlerinde ve rub'u aheri yi­
ne mütevelli ve sair evi'beyinlerinde
taksim oluna ve rub'u aheri ile Asitanei aliyede
medyunen mahbus olanların idare
eylediği
mikdar düyunları tediye olunup hapisten ıt­
lak ettirüe...
7 — Müflis olarak mahbus bulunanların
tabiisi (Anadolu Hisarmda, Kili Nazın Mus­
tafa Ağanm vakfiyesinden. Tarihi. 1242 H . ) .
.... Vakfı mezkûrumun
müsakkafatından
mahUii vukuunda resmi adi ve dellâliye ve
masarifi saire ihraç olunduktan sonra nısfı
vakfi mezkûrumun nukudu mevkufesine zam
oluna ve rub'u mütevelli ve kâtib ve câbi be­
yinlerinde iktisam ve rub'u aheri ba ilâmı
geri müflisen mahbus olanlara iane olunup
tahlis oluna...
8 — Van gölünde ger.ü
(Hüsrev
paşa
vakfiyesinden. Tarihi. 996 H.),
Vâkıfı müşarünileyh
eUİği Van deryasında
hazretleri ihdas
bir kıt'a mükemmel
se-
finei maine..
9 — Mahalle fukarası tekâlifine yardmı
(tstanbulda Ummuhani hatun vakfiyesinden.
Tarihi. 1119.).
.... Biemrillahi taalâ dari ahirete irtihal
eylediğimde meblâğı mezburun vechi muhar­
rer üzere hasıl olan nemasından halâ sakine
olduğum mahallei mezbure fukarasının
tekâ­
liflerine beher yevm ikişer akçe verile ve yi­
ne m^edinei mezkûre fukarasının menzili mak­
tu tekâliflerine beher yevm ikişer akçe ve­
rile...
10 — Askerin teçhizi (Üçüncü Selim e
Ferman ilmühaberi, Tarihi. 1219.).
... Maada her ne miktar fazla kalırsa ira­
dı cedidi hümayun
defterdarları
marifetleriyle umuru asakiri berriye ve levazımı cihadiye mesariflerine sarfoluna..
11 — Ahali için yalı ve liman (Bebekle,
Ekmekçi Ahmet Nurettin vakfiyesinden. Ta­
rihi. 1143.).
.... ve çeşme kurbinde
bina
eylediğim
V A K F İ Y E L E li İ
123
köşk ve Uman dahi vakıf olup ümmeti
hammed teneffüs
eylcye...
Mu-
12 — Fakir çocuklarına dullara ve ih­
tiyar fukaraya elbise ve zahire (,İstanbulda Züleyha Hanım vakfiyesinden. Tarihi
1273 H . ) .
.... gullei mcrkumeden beher sene Şabanülmüa::amımn
avahirine kaıip eytamı fu­
karadan sagir le sagirelerden beherine iki­
şer yüz kıuuşlan 15 ncjer kesana üç bin ku­
ruş idiye elbise baha alına ve beher idi edhuda gallei vakıfdan gayet âlâ ^i'ir rayici ile
1500 kuruş ile kaç aded kurban iştira olu­
nursa mütevellii vakıf marifetiyle muhtaç ve
münasip mahallerde zebh oluna ve
gallei
merkumeden beher sene Rcmazanı eşrifi ibtidasındu zutüzzevc olmıyan nisai saliha ve
bikes ve ihtiyar rical fukarasından
beherine
yüzer kuruştan on nefer fakir ve fakirclere
zaluıir baha olarak 1000 kuruş ita oluna..
13 — Yoksul kız cihazı, ricali devletin
geçmiyeceği kaldırmılann inşası, İstanbul
iskelelerile Boğaziçiniu Anadolu ve Rumeli
taraflarındaki iskelelerde bulunan gayet yaş­
lı veya fakir yahut hastaliK sebebile çalışauîiyan kayıkçılarla h a m a l l a r a yardım (Sultanahmed'de Yerebatan'd-.ı kütüphanesi olan
ISakibüleşraf Esad el'endinin 1261 tarihli
vakfiyesinden).
Meblâğı mezidi merkumun nısfı dahi kezalik şurulu muhurrerei mastara üzere evlâ­
dı evlâdı evlâdı merkumuna taksim olunup
nısıf ahar meblâğı mezidi merkum mütevelli
vc nazır marifetile nefsüVemrc mutabık ol­
masına ihtimam olunarak beher sâl kadri
maruf harcile bir nefer n.iskirii şrr'î dere­
cesinde olan kız cihazına re gayet elzem ve
uzak yerlerde olup cciHci ricali devleti aliyyenin geçmiyeceği vc geçmediği
sokaklar
kaldırımlarına
ve İstanbul iskelelerile Boğa­
ziçi'nde Anadolu ve Rumeli taraflarında va­
ki iskelelerde ve İslâmhulda tavattun etmiş
gayet müsin ve fakir veyahud bir illet ile
kayıkçılık re hammallık etmeğe kudreti ol­
mayan acezeden mütevellinin bilâgarez lireçhillâhi
tealâ ihtiyar eylediği
vc ziyade
müstnhik
olup kân
vr kisihden
kalan
acezeye münasibile
nıikdan
kifnye
kö­
mür re halap parası verilii' fazla kalır ise
yine asıl vakfa zam ile berverlıi muharrer
akar iştira oluna..
124
HALÎM
14 — Donanmaya yardım
B A
/
KUNTER
Mevkufaü: Aydının
(Dördüncü
Orta
Orduya mülhak Redif birinci Karahisarışar-
bir ev ile 256 metre murabbaı
kî liva kumandanlığmdan mütekait Mirliva
köyünde
Hayrettin paşanm 1326
8 dönüm
levelli olanlara
... Mütebaki
gallatı
Osmaninin tezayüdi
vazııhı
scfiyesi
Hayır şartı: Kuyunun
kuyuya koğa ve ip
2 kıt'a hissei şayialı
bostanın
ceği gaileden masarifi lâzinıe
diğer üç rub'unun da fukaranın
it'amına tah­
sisi veya aynen fukaraya tesadduk
1289 tarihli vakfiyesinde:
Vakfedilen
geliri
Vakfiyesi bugün kaybolmuştur.
gelirile cuma günleri
16 — Güraüşhanede Hacı Ahraedin H.
kasaphanenin
Bayburdda Meydan köprüsü
maruf köprüye
tahsis
Cörkesik
Mevkufatı: Bayındır
zeyin
keşkekliktir.
Hayır şartı: Arslanlar
,
18 — Aydmm Salvatlr köyünde eskici
Mevkufatı: Bu köyün
3 dönüm incir
mev­
kınıı-
936 geliri 50 liradır.
Mevkufatı: Bir
met vakfı.
Hayır şartı: Çeşme
Gelir: Umumî
tarihi ilâm mucibince vakfiyeti mütehakkakHayır şartı: Aydının
Orta mahallesinde
sebile soğuk su konulması
90 gün müddetle
rım denk kar
için
dahi
vefatından
vefatında
Mustafaya ve ondan sonra ak­
rebi akrabasından
halâlara
meşrut.
Kariyei
mezburede
vaki
menzil
ye ve hariciyesile kariyei r.ıezbure
Tevliyeti: Hayatta kendisine,
Fatmaya, anın
çamaşırhane.
26 ^— Edremidde Narlıköyü sakinleı in­
den Ömeroğlu Mustafanın 15 Rebiülalîar
1170 tarihli vakfiyesinde yazılı mevkuf al:
her gün ya­
alınmasıdır.
ve
mahallesiıule
25 — Uşakta Hacı Osman vakfı.
1314
tır.
Çamaşırhane.
24 — Kütahyada Saray
hamamcı Hüseyin vakfı.
Vakfiyesi zayi olmuştur. Aydm şer'iye
mahkemesinden alman 22 Rebiyülevvel
arsa.
Hayır şartı:
bahçesi.
19 — Aydmda Helvacıoğlu hamal Ah­
sonra karısı
köyündeki
termimi.
Vakfiyesi zayi olmuştur.
Çobandafnı
kiinde 15 zeytin ağacı ve yine aynı mevkide
hemşirezadesi
ağacı.
23 — Kütahyada Saraç Mustafa vakfı.
Hayır şartı: Köy camii.
yaz günlerinde
köyün İh,
936 gideri 7 lira 29 kuı ustur.
Hüseyin vakfı.
bina eylediği
tea-
Kuyu bugün mevcut ve mamurdur.
18
ağacıdır.
Sailer
mevkiinde 27 sak zeytin
nun tamir ve
köyü civarında
gelen­
meşruttur.
Mevkufaü: Nazillinin
17 — Nazillide Hacı Hasan vakfmm ha­
yır şartlan: Musluk, kar ve
Vakfı:,
camiine
22 — Nazillide Çoban Musa vakfı.
demekle
edilmiştir.
bu köy
lere cami avlusunda yemek yedirilmesi
mülen
dükkânlarla
Yarımhabozluğu.
21 — Atçanm Kılavuz köyünde Ahııu ı
çavuş vakfı.
olunması
şart kılınmıştır.
bahçe
934 senesi gideri 20 kuruştur.
son­
verilmesi ve
termimi,
934 senesi geliri 2 lira,
hasıl ede­
çıktıktan
(amir re
köyünün
vak mevkiinde 3 dönüm
ra bakinin rub'unun mütevelliye
Haiü-
alınmadı.
Mevkufatı: Hamzallı
hallesi sakinlerinden Hafız Mustafa kızı Yümnî hatunun H. 1254 tarihli vakfiyesinde:
mi;,
zallı köyünde Fatma ana kuyusu vakfı.
bahriye vesairesine sarjoluna...
15 — Gazi-Aymtapta Tarlayı Atik ma­
sonra
meşruttur.
20 — Aydmda Nazilli kazasınm
Donanmayi
kuvvet ve satveti için le-
İmanı
bahçesidir.
Gelir fazlası: Masraf çıktıktan
tarihli vakfiyesin­
den).
incir
mahallesinde
arsa re
ekber ve erşedine
meşrut­
malûmülhudud
Bu sebil bugün yanmış ve yıkılmıştır.
kıt'a
narlık
bahçesi
yine kariyei mezburede bir kıt'a sebzevat
çesi
ve derunundaki
merhum Hafız
ve Karagöz
tur.
bir
da'nili-
derumınd-.t
kıt'a
dört
efendiden
oğullarından
zeytinlik
ve Dereli
sak
zeylin
ve deveci
iştira
kariyesi
ce
bah­
ağacı,
.Arahdun
olunan
hir
kurbiinde
7-
Ü R K
V A K I F L A 1{ I
ixiki Küçük Ömerden ve Kuraca Mehmelten
iştira olunan bir ku'a zeytinlik ve Narh kariyesi kurbünde Firenk kariyesi sakinlerinden
Pir Ahmet kızı Fatmadan i>:lira olunan bir
kti'a zeytinlik.
Hayır şartı:
Vakfı mezburun gailesi Narlı
kariyesinde vakfedilen menzili mezburun odasına ge­
len misafirlerin taamlarına sarfolunacak. ge­
ri kalanı hayatta oldukça
vâkıfın
kendine
ait. Vefatından sonra en büyük oğlu Hüseyin
mütevelli olup fazlaya sair evlâtlarile beraber
mutasarrıf olacak Hüseyinder
sonra sıra ile
oğullan ismail; Ömer, Halil, Mehmet mü­
tevelli olacaklar. Onların da vefatından son­
ra evlâdı evlâdı evlâdları batnen bade balın
mütevelli ve fazlaya mutasarrıf
olacaklar.
Nesli inkıraz bulursa, vakfın tevliyeti ve
muayyen olan masraflarından
fazla kalanı
Edremidde Hekim zade medresesinde müder­
ris olanlara meşrut olup bunlar gailenin faz­
lasını talebei ulûm ile
paylaşacaklar.
28 •— Ödemişin Adagüme köyünden Siileymanoğlu Osman vakfı.
21 Zilkade 1338 tarihli vakfiye ile yedi
dönüm bir kıfa incir bahçesi aynı köyde te­
sis edilen odaya vahfolun muştur.
Bahçenin imar ve timanndan ve derıtnundaki damın muktezi tamir ve termim masarifatından sonra baki kalan mebaliğ zikrolunan oda derununda ayende ve revendeniiı
» it'amı taam masrafına tahsis
edilmiştir.
28 — Tamamile zürrî bir vakfiye örneği :
Beyoğlunda Topçubaşı Hacı A l i Ağa vak­
fı. Müteaddit mevkufalı vardır. Gailesi:
Batnen bade balın eılâd ve evlâdı ev­
lâdı evlâdı zekûrunun
ekberine
ve badelikıraz kardeşi Hacı Mehmet ağaya badehu
anın dahi batnen bade batnın evlâd ve evlâ­
dı evlâdı zükûrunun ekberine ve badelinhıruz
haremeyn fukarasına
meşruttur.
•29 — İstanbulda Şeyh Ebülvefa malıallesi sakinelerinden Yahya ağanın kızı Emetullah hatunun şehri Ramazan 1095 tarihli
mukayyed vakfiyesinde hayır ş a r t l a n :
... Mezkûr Şeyh EbÜlvefa camiinde tulibiyne Şeyhülkurra tarafından talimi kuran
edilmesi ve yine ulûmu akliye ve nakliyede
mahir ve ifade ve tefhime kadir fazıl ve kâ­
'
A- r A A /•• / ) /; l E R i
125
mil bir kimsenin camii nıezkûrde Dersiam
olup eyyamı mûtadede talebeye tedrisi ulûm
etmesi ve zevci Hacı Mahmud ağanın üsküdarda vaki mektebinde 25 neferin kur'anı ke­
rim tilâvet etmeleri ve vâkijei
mczburenin
pederi Yahya ağartın Selâ'iikteki
merkadinde beş nefer kimsenin birer eczayı şerife ti­
lâvet e/meleri beyan ve şjrt
olunmuştur.
•îO — Emetnllah Haluu"uu kocası Hacı
Mahmud bin Saferin Şaban 1095 tarihli mu­
kayyet vakfiyesindeki hayır ş a r t l a n :
Vsküdarda Karacaahnuı tekkesi kurbün­
de Aşçıbaşı mahallesinde müceddeden
bina
ve ihdas ettirdiği
muallirninıncde
âlim bir
muallimin çocuklara talimi ulûm etmesi ve
sıbyundan 25 neferine her sene kapama işti­
ra olunup ilbus olunması ve senede bin ak­
çelik hasır ve kömür
alınması..
31 — İstanbulda Nuri Dede mahallesin­
de sakin kaşıkçı Mustafa efendi ibni Ahmet
ibni Saferin evaili şaban 1114 tarihli vakfiyesindeki hayır şartlarından:
... İbrahim Çavuş mahallesinde müced­
deden bina ve i/tdas elliği
mekleple
talim
eden elfale ve üstadlanııa ve hulijelerine be­
her sene idi Fıtırde kırk kdt kapama ve kırk
çmliyun ve kırk adel kırmızı çuha Arakçiıı
ve kırk adel pabuç ilbus re beher sene lalim
eden el fal için vakti sayj de seyri mesir ve
sahra etmeleri re mekleple okuyan rljal için
beher sene yüz vahye höıaür alınması, rebiyülcvvel ayı içinde iyi sesli üç nefer him.seler tarafından mevlid kıraeli ve halnii şe­
rif tilâvet olunması re heı sı ne sarraca/ıı
hassa neferalının bütün rumuzun ayıtnlu Ul­
amı uşuru tubholunup it'(-nı olunması
re
muhrusei Edirnede Daye halan muhallesinde müceddeden bina olunan çeşmeler...
32 — Hocaisultanî Alıullah efendi vak­
fiyesinin hulâsası:
Vâkıf Hocaisultani Alaullah efendi ilmi
Şemseddin'in evasıtı muhan-em 979 tarihli
vakfiyesine nazaran hayratı:
Aydın vilâyetinin Birici kasabasında Isa
bey camii kurbünde
yedi höereyi
muhteri
Darülhadis.
Darülhadise mullasıl hariciye ve dahiliyeli meyvalı ve meyvasız bahçe ve sair müş­
temilâtı muhtevi müderrisin ikametine mah­
sus kışlık menzil.
126
pirinç isHab eder pirinçlik
Bozdc^mda yine
müderrisin
mahsus dahiUye ve harîdjeU
ikametine
yazlık
tstanbulda Kalendarhane mahallesinde türbe
»
>
>
sebü
yapılması
>
mektep
şarkı, garbı tarihâm
ve
şimali denizle mahdut 21 adet mahzen.
izmirde fevkam ve tahunâ
üç mahzeni mevvalı
ve
evkaf kâtibine
yevmiye
5 di,-.
Birgideki
evkaf kâtibine
yevmiye
5
tzmirdeki
evkaf câbisine
yevmiye
4 dir-
Birgideki
evkaf câbisine
yevmiye
4 dir-
yevmiye
5
Urla kasabasında
iki bevti ve
meyvasız
küçük
ağaçlan
Istanbuldaki
ye 20 dirhem
yani müderrisin
ve kışlık
Dedirmen bahçesi
Kaşıgöl
imamına
Mezkûr kariyede dört gozlû Mahmut bah­
Yine mezkûr kariyede Yenibahçe
tzmirde
Birgide
ve Le-
mamı.
^ Hacı Seyit Ali zeytin bahçesi
kurbünde
tamamı.
kariyenin şark canibinde Arap­
lar zeytin bahçesi namile müştehir zeytin bah­
tamamı
yevmiye
iH
dir­
üstündeki
dirhem
me.^cidin
yarım
mahallede
dirhem
Hacı
ibrahim
mescid
imamına
bina
eylediği
dirhem
Şeyh
Hüsamm
yevmiye
hayat şartile
bir
Yeni mahallede
tamiri
dirhem
sulehadan
oğlu Şaban Dedeye yevmiye
çeşmesinin
mescidin
dirhem
üstündeki
yevmiye
mektep hocasına
Kaydi
üstündeki
bir buçuk
bina eylediği
bir
mescidin
iki
hemşiresi
(mikdar
Mehmet
dirhem
Cennet
hatun
muayyen
değil­
dir)
kazası
ve tevabünde
Sultan tara­
temlik olunan muhtelif yerlerde 1749
cerib arazinin
üç
Yeni
Birgide
zeytin bahçesinin
bevvabına
mahzenler
yevmiye
tzmirîn
İter
yevmiye
Halil bağı adlarındaki
fından
yedi nefer talebesinden
masrafı
mahzenler
vend oğlu bahçesi ve Hasan oğlu bahçesi ve
Bir^
ve­
şem'a ve hasırına
ve bağın ta­
dirhe­
vakıftan
yevmiye
oğlu Hasanın
bahçeler
mah­
otuz
otuz
-mahzenler
İzmirde
müezzinine
çesi demekle maruf bahçenin tantana.
ikametine
iki menzilin
hem
tzmirde
Umma.
reriîe-
birine dört dirhem-
tamamı.
namile maruf bahçe­
kadar
ait olup
Darülhadisin
karivesinde
yevmi,
rilir).
Darülhadisin
Pmarbası
dirheme
me kadar olan tamiri kendisine
menâlî.
nehri ile dönen değirmenin
çesinin
(otuz
dirhemden fazla tamir
Yerd mahallede
dir­
bilir)
hane menzili.
Mezkûr
kâtibine
Birgideki Camii Atik Ttıüderrisiuc
sus yazlık
Urlada dış veriş mahallinde iki sabun­
nin
evkaf
hem
{Şeyhin
bahçe.
Yeni mahalUde sabun­
hane menzili.
Yine Urla kasabasında
İzmîrin
dir­
hem
hakçe.
hndr kasabasınia
sabunhane
tzmirdeki
hem
kıblesi,
mS^teml büyük
(yirmi
hem
için bir menzil
den ibarettir.
Mevkufatr:
İzmirde
on dirhem
olunabilir).
hem
Jzmirde fevkani mescid.
»
yevmiye
dirheme kadar tezyid
Han.
»
ibarettir.
Muhassasatı:
Mütevelliye
karîyesînde
(çekik)
On bin dirhem nukuddan
mendi.
Izmirde sahili bahirde Han.
izmir tevabiinden Pmarbap
arazi
tzmirdeki
karîyesinîn
tamamı.
»
Şyhlu
»
>
»
Kavaklı
^
»
»
Çeltikçi
>
»
»
Rozalan namile meşhur
on kil
tamircisine
yev­
miye bir dirhem
tamamı.
Pınarbaşı
mahzenlerin
Urludaki
sabunhanelerin
tamircisine
yevmiye bir dirhem
Kcdenderhane
senenin dört
ayında
mahallesindeki
nöbetle
tan dön nefer kimseye
hem
sebilinde
soğuk
yevmiye
su
dörder
dağı­
dir­
TÜRK
VAKIFLARI
Sultan Beyazıdm suyoUantn talhir eden
kimse kendi sebilinin su yolunu dahi tamir
edip mukabilinde yevmiye iki dirhem
Kdenderhane mahallesindeki mektebin
hocasına yevmiye yedi dirhem
Kalenderhane mahallesindeki mektebin
halifesine yevmiye dört dirhem
Mektebin ferrasına ytvrhiye bir dirhem
Mektebin yirmi beş nefer yetim sıbyan
talebesine kapama, gömlek, don. birer çift
pabuç mest, ardkiye, kuşaktan mürekkep bir
takım elbise her sene ramazan bayramında
pydirîlmesi
ve talebe için kifayet mikdan
hasır, desti, kuzu derisi alınması
Mezbur mektep için her sene otu: çeki
(nevi yazılı değildir) alınması.
Ve yine yetim talebe için kurban bayra­
mında birer çift pabuç alınması.
Vakfın nazırına yevmiye yedi dirhem.
Hasbî nezaret ve tevliyet:
Vâkıfın evlâdına ve evlâdı evlâdına vc
evlâdı evlâdı evlâdına. Müruru zaman ile vâ­
kıfın neslinden vc sulbünden biri fakru zaru­
rete duçar olursa muhtaç olduğu kifayet mik­
dan kisve ve nafakanın vakıftan verilmesi.
Vakfın zevaidi:
Elli bin dirheme kadar vakfın mühim
tamiratı için hıfzolunur. hbu mikdarın faz­
lasından Sç bin dirhem her sene Birgideki
muhtaç dullar, yetimler ve fakirlere sarfohımiT.
Yine fazladan kâfi mikdarda Birgideki
tekâlif ve avarıza.
Ve yine fazladan hâkim, mütevelli, na­
zır marifetile bozuk yolların kaldırımları ile
lâzım olan köprülerin yapılması ve mühim
yerlerde muhkem hanların inşası meşruttur.
Vakfiyelerde yalnız hayır şartlarında de­
ğil nıe\1cufata ait kısımlarda da mıılitelîf Laknnlardan elıen)miyeti haiz kısımlar hııltınnbîlir. Bundan başka vakfiyelerin mukaddi­
mesi, hatimesi, şahitlerin isimleri, vakfm lü­
zum ve sıhhatine hüküm veren hâkimin adı.
imza ve mührü tarih bakımından çok kere
ayn ayn birer hususiyet ve değer taşımak­
tadır.
ENDÜSTRI TARÎHÎMtZÎ ALÂKADAR
E D E N BÎRKAÇ F I K R A
-33 — M u s t a f a ITT. ün H. Ilfî7 ta­
rihli vakfiyesinden:
V E
V AKF
î Y E I
ERİ
127
.... Eğrikapıda Tekfur sarayı
kurbünde
saray arsasında kârgir ki'Ie dcruniında de­
ğirmen ve fevkani anbar vc mezbur kule ittisa­
linde ahşaptan mebni iki hab oda ve ittisa­
linde kebir ahur ve bi'rima vc kuyuya mut­
tasıl terbian 737 zira ar.'^a üzerinde mebni
kebir kaymakçı kârhanesi tc Yoğurtçu ve süt­
çü
kârhaneleri...
Ve sarayı merkumun dcruni olan mahal­
de hir taraftan cidarı hısuı ve bir taraftan
•şişehanelcr re iki taraftan .rarayı mezkûr arsa.'^ile mahdud vc terbian 430 l zira arsada
mebni ittisalinde bir hab odayı müştemil bir
hab mumhanc...
Ve üç tarafdan sarayı mezkûr arsası vc
hir taraflan cidarı İnsin ile mahdud terbian
224 zira arsada nıcbni itii^nlinde hir mah­
zeni mü.^temil bir hab hükürthane...
Bir taraftan cidarı hısın ve hir taraftan
ahur vc tarafeyni atik kâr^iirlcr ile mahdud
ve tcrhien 206 ] zira arsa üzerinde mebni
fevkani müfrez fırın mahalli oda ve mahzen
ve havli ve ittisalinde ah^nhdan havıt damı
tâbir olunan mahalli mııhtvvi hir hab kârgir
çinihtınc vc mezkûr çinihaac ittisalinde kâin
terbian 154 zira arsada mebni ve fevkinde
kârgir kubbeli odayı muhtevi ahır ve banla­
rın fevkinde kâin terbian 210 zira mahalde
filasıl zerrinhane tabir olunan mahal...
9'7o zira arsa üzerine mehni hir hab
fevkani oda re tahtında mahzeni mü.'<lemil
hir hab .•^işchanc.
... Terbian 319 zira arsada mehni fev­
kani iki hah oda re tahtanı bir mahzen re bir
hi'rimai müştemil hir hah .^işehane..
.... Terbian 280 zira arsada mcJ)ni fev­
kani bir bal) oda ve tahtında mahzeni müş­
temil hir hah şişehane..
.... Terbian 300 zira ardada mehni fevka­
ni hir hah oda ve tahtında mahzeni müştemil
hir hah .liischanc...
... Ve 196 zira mahalli odunluk ve ter­
bian 80 zira mahalde d'^üirmeni
nüUtenvl
bir bab .şişehane ki cem'an beş hah şisehanc
re önlerinde mürurııuhur için sokak mahalli­
ni muhteri şişeciler kârhant-si...
34 — Y i n e M ı ı s t r - . f n TII. ün 11. 11 T;?
tarihli vakfiyesinden:
.... Müstccirleri yedlcrinde
olan emri
âli^ınıdn tasrih olıııula^ıı ı erh i'ırcrr surat ı ı-
128
HALİM
BAKİ
nizamı muhtevi kırk bab çatma yasdık kârhaneleri...
KUNT
ER
bCrimaı ve hariciyede fevkani İH hr,b oda
ve bir matbah ve fevkinde bir kiler re bir oda
vc resmi mengene tahsiline mahsus bir bab
oda ve zirinde bir sofa ve ebniyei tncrkumeden maada., ilah..
... Müsteciri yedinde olan beratı âlişanda tasrih olunduğu vech üzere şurut ve ni­
zamı muhtevi bir bab saçmahane...
Sakızda nescolunan kumaşlar için de yu... Mahmiyyei Islâmborda Mahmut paşayı
karıki şartlar mevcuddur.
Veli camii şerifi havlısının etmekçi kapusu
pişgâhmda güzelce Mahmut paşa çeşmesi
KİKAVUS BİN KEYHÜSREV R I N KILJÇ
mukabilinde kâin olup müşarünileyh Mah­
ARSLAN'IN H. 615 TARİHLİ VAKFIYFmut paşayı veli vakfından olan arsasım isStNDEN SİVAS DARÜŞŞİFASIN \
tibdal hücceti mucibince emlâki hümayundan
AİT F I K R A L A R
mülk menazil ile istimlâk ve temellük bu.... Vâkıf yukarıda adı geçen emlâk re
yurulup emlâki hümayunlarından olan ve bir
araziyi bütün varidat ve menafiile
Sivasta
taraftan tarikıhas ve bir taraftan Abdüsselâm
Tokat caddesi ağzında resim ve bina
eylediği
vakfı ve bir taraftan sabıka kapıcılar kethü­
ve hududu erbaasmı gösterdiği
D(irüş:^ifaya
dası Mehmet ağa merhumun evlâtları tasar­
vakfeylemiştir. Darüşşifanın
birinci
sunrı
rufunda bozan Mahmut paşa bozan Abdüsse­
Melik Nizameddin Yagıbsanm
lıanil.ahına.
lâm vakfından arsa ve bir taraftan tarikıâm
:ı.:--.' '
ikinci sınırı Selçuk medrcscsile
onun
ınerhtj
ile mahdut terbian 1375 zira ve defa terbian
arsasına, üçüncüsü sultana mc-nsııp bnhreye
660 zira cem'an 2035 zira arsa üzerine mütiri Bedreddin Ali Mimarm ve papas
ArcJdin
ceddeden bina buyurduklan akmişe için ateş
vt Çulha Karnin ve bakkal Hasanı//
'-ileri­
mengene kârhanesi ve iki soğuk mengeneler
ne, dördüncüsü Tokada cJden caddeye mün­
kârhanesi ve işçilerine mahsus odalar ve men­
tehi ve muttasıl olmaktadır. Kapısj
raddeye
gene eminlerine mahsus odalar ve müştemilâtı
bakan ve yolu yine büyük yola çıkan re hu­
sairei malûmeyi muhtevi bir bab mülk mendudu yukarıda gösterilen ba darüssijan
nıiigenehanenin şurut ve nizamı için hattı hü­
ebheden vakfeylemiştir.
Vâkıf, nu-zkıir ev­
mayunu utufelmakrun ile muanven emri âlikafı silki mülkünden ifraz ve ihraç e\!, nu-k
şanda tafsil olunduğu üzere asitanei aliyyeye
suretile hazinei hassa nazırı Üsladüddur Fergelen ve nescolunan bilcümle akmişe ve emruh bin Abdullahı mütevelli na;,betmiş, is­
tiai saire ancak mengenehanei merkumede
tediğini nâib ve arzu etliğini vekil tayin . v / c olan ateş mengenesi ve iki soğuk mengeneye
mek, dilediğini azil ve tayin etmek s<(lûhiyeçekilip ve perdaht olunmak ve olageldiği
tile vakfın umurunu tedvire memur eylemiş­
üzere rüsumatı vakfı hünuıyun için eminler
tir. Böyle bir azil ve tayine lüzum
{iördüğii
tarafından alınmak üzere canibi vakfı hüma-'
zaman kimsenin itiraza hakkı olmıyacal: ve
yanlarına hasıl kayıt olunup mengenehanei
mezkûr evkafın tasarrufatında ve
kend'-i/ıe
merhumeden gayri mahmiyyei İstanbul da­
tefviz olunan umum muamelâtda
i(irııadı
hilinde ve haricinde ve havalisinde alan kasahaiz bulunacaktır.
batta mengene ihdas olunmamak üzere ve hi­
Hassaten hazık, faik. mücerreb
dok/orlafı nizam hareket edenler tedip ile mücazat
lann,
kıymetli
kehhallerin
fgöz
tabîblcri).
olunmak ve şurutu saireyi havi ateş ve soğuk
merhametli ve şefkatli operatörlerin
(gelirle­
mengene mukataasını..
rini tayin ve takdirde, ilâçları ve tedavide kul­
... Sakızda da 2 adet soğuk ve 2 adet
lanılan at köklerini tedarik ve tertipte, nüisateş mengenesi...
tahdem vc müdavimlerin ahvalini,
suni
ve
Cemii alât ve müştemilâtı ve derununda
dereceleri üzerine temşiyelte sahibi suWihiyet
iki bab oda ve akmişe vaz'ı için iki sofa ve
olacaktır....
Neti c e
YukarıdaîfS&r Verdiğimiz izahatı telhis
edersek şu neticelere varırız:
1 — Vakıf (Avrupa tâbirile teberru) iç-
timaî ve insanî bir müessesedir. Hususî
ve mülkün umuma bahşediimesidir. Her
yeti âmmede olduğu gibi Türk velayeti
mesinde de, bundan evvelki devirlerde,
3„al
vela­
âm­
din:
TÜRK
VAKIFLARI
kendi felsefesine göre hukukî bir mecfa tayin etmiştir.
2 — Vakıf fikri ve usulü çok eski ta­
rihî devirlerdenberi Türklerin hayatında yer
hnlmuşt"''. Vakıf sisteminin millî hayatımız­
daki mevcudiyeti ve inkişafı milletimizin faiilet, cömertlik ve vatanperverlik gibi yük­
sek vasıflarmm ve vatanmıızm mübarek top­
ağında temelleşmek ve baki kalmak fikrinin
kuvvetli bir tezahürüdür.
3 — Türk milletinin bugünkü medenî
W her gün daha ileri gim.eğe namzet hayatmda ehemmiyetli vazifeler deruhde etmiş
olan vakıflar, yurdu teşkil eden üniteler üze­
rinde, kendine düşen hizmeti ifaya, çalışn-.
Vazifesi yerine göre onların sayısmı, yerine
VE
V A KF1
V E I E
Rl
göre vasıflarmı yükseltmek veya korumaktır.
Bu vazife bazan cansız bir kitleden ibaret fa­
kat cihanşümul kıymetleri haiz âbideler üze­
rinde, bazan yurdun en izi?, varlığı olan fert­
lerin bayat ve sıhhati üzerinde, bazan da ik­
tisadî bir mevzuda veya her hangi bir imar
ve kültür işinde kendini sösterir.
-1 — Atalarımızın, milletin iyiliği için
ayndıkları varlıklarm topluluğu, yüksek gö­
rüş ve buluşlarile ihdas ettikleri hizmetler
vakfnı yalnız bir cephesii'i teşkil eder. Re­
jimin feyiz ve kudretinin bunlara inzimamile
vakıfların bugünkü hühnî şahsiyeti doğmuş­
tur. Türk vakıflarının heyeti umumiyesini
temsil eden ve devlet bünyesinde yer alan bu
hükmî şahsiyet, ezelî Türk fazilet ve ülüvviicnabınııı muhleşem bir linıtalidir.
«1»
1^
1
1 —
Boğazköyde
meydana
o.kar.lan ve
bir Eti Vakfiyesini
( M i l â d d a n ö n c e 1280 - 1290 t a r i h i n e a . t ı
İHİva eden tnl>lct
2 —
Boğazköy: Yazılıkayada
açık
Etf
mabedi.
3U
•İK
/-İ5
.W
V»,
İS
3 — B o ğ a z k ö y : Harmanlıkayaclaki
1 numaralı
büyük
Eti maboclinin
temelleri.
4 _
Boğazköyde bulunan büyük I numaral, Eti mabedinin zemin t a ş a k s a m ,
restorasyonu. (M. Kurt Bittel'in Boğazköy h a k k ı n d a k i
eserinden).
mı
-ft
il
£«1
6 — Vakıf yapan, Buda dinindeki, Uygur Beyleri.
Bazılarınm adları: Toğrul, Tokul, Öğrünç Tokul, Barçuk Tarhan, A r s l a n
Bilge..
(Turfan civarında Bezeklikte bulunan dıvar resimlerinden. M i l â d d a n
sonra 9 - 12 nci asra ait).
y^^^g^yjjtr--
> ^
e*-*-
^.r-*^
'-*^^7^ > * » t r ^
/ Ü B Ç ^ ^
_H6M«*. ^
I
7 —
Bir
Buda
Vakfı
(Bezeklik
mabedinde
yapan
asili
Uyaıır
y a n ı n d a KoirdcUi
5 — Uygur
vakfiyesi.
T u r f a n k a z ı s n ı d a elde
tarihi
Buda d i n i n d e k i t ü r k l e r e a i t v e U y g u r
yazılmış
edilen
vesikalardan..
bir
harflerile
vakfiye..
( M i l â d d a n sonra 12 - 13 ü n c ü asra
ait)
üzerinde
resmi.
bııli':ii;nı^U,r.
sonra 8 - 1(1 uncu
Şarki Tijrkistan'da
l;ayrak
B.'v:nin
ra aıil ı.
Milacidar
8 — Şarkî Türkistan'da Bezeklik Turfan'da bulunan eserlerden:
yapan, Buda dininde, bir Uygur
(Milâddan sonra 9 - 1 1
Prensesi.
inci asra E.it)
Vakıf
9 — Vakıf
yapan
bir U y g u r
Han'ı
( B u d a d i n i n d e d i r . A d ı : T e n g r i k e n i l t u t m u ş a l p arslan Uge Tar
kan. M i l â d d a n
sonra
8 - 1 1
i n c i ;.sra
aitı.
î
M.
10 —
Kandıhar'da
bulunan
ve
Vakıf
yapanları
gösteren
( İ s l â m i y e t t e n e v v e l k i zamana a i t )
plâstik
bir
eser
t}.:
^
.
•
• '
•3*
11 — Şarkî Türkistan'da Khodscha devrinden kalma
bir
(Raquettes, Lunds
Kâşgar
vakfiyesi.
Universitets
Bd. 269 No. 2).
Arsskrift,
Avd. I ,
12 — Ş a r k î T ü r k i s t a n ' d a Komul ş e h r i n d e bir t ü r b e d e k i Vakfiye kitabesi.
( V o l k s k u n d l i c h e s aus ost - T ü r k i s t a n . A. V . L 3 Coq. B e i l i n 191Gı.
13 _
Bundan evve
İki resimde aslî şekli g ö s t e r i l e n vakfiye
kitabesinin
istinsah edilen metni.
SSSL
14 _
Konya'da Hasbey Darü.huffaz.
Vakfiye Kitabesinden
( X V inci asır b a ş l a r ı ) .
bir
parça
5?
15 — Tire'de halen Necip P a ş a K ü t ü p h a n e s i n d e
faza
edilmekte
olan
taş üzerine
mahkCık
muha­
1193 tarihli
Vakfiye.
1^
17 — Şarkî T ü r k i s t a n ' d a T u r f a n ş s h r i n d e m ü s l ü m a n t ü r k l e r e ait bir t ü r b e .
Türbanın
tesirini
kubbesi
duvarlarmnı
türünün
muhtelif
dini
devirîere
kadar
Duvarın
i k i cihetinde
Orla Asyadan
Birer
eski
göstermektedir.
görülen
sahalaruun
çarklar
birer
iWtzopotamyayr. giden
."^embol o l a n
da m s b z u l e n
çarklar
uzanan
kademeli
ise
kullanılmıştır.
Türk
nişanesidir.
Türklerin
Buda
bir
şekillen,
san'at
an'anesinin
kapmm
vc
türbe
medeniyetinin
ve
Bu
şekilleri
kademeli
kül­
inşa tarzmda
görüyoruz.
dinindeki Türkler
tarafından
( X I I I üncü
asır).
16 — İstanbul - Vefa: Atıf Efendi
kütüphanenin vakfiye hulâsasını
Kütüphanesinde
ihtiva eden ve
bu
bina­
nın içerisinde dıvara tesbit edilmiş olan kitabe.
T*
1
-w
i:
i3
i
•T
f
4
i.
19 — D i v r i k i : Kale camiinin c ü m l e kapısı. 1 X I I nci ajn- sonu).
20 — Sivas: Keykâvus I bin Keyhusrev bin Kılıç Arslan t a r a f ı n d a n
inşa
(Türklerin
hayır
ettirilmiş
olan
için y a p m ı ş o l d u k l a r ı
Darüşşifa'nın
1217
tarihinde
kapısı.
muazzam â b i d e l e r d e n
S e l ç u k san'atmda m ü s t e s n a b i r yer i ş g a l eder.)
biri
olan
bu eser
S.
ft
su
V
(Sonradan
24 —
D i v r i k i : Ulu
camiin
s a r p ceplıesincicki
pençereye
çevrilmiştir.
Konya
Selçııl^lulaı•ı
mimari
k u v v e t l e t e b a r ü z e t t i r m e k t e d i r . B u b i n a d a g ö r ü l e n ve her
olan
ve
san'atkârane
parçalar
ve
bımlarm
imtizacından
tarih b a k ı m ı n d a n bir şaheserdir. Bu mimari
beylerinin
kapı.
karal^lı r i v r i m
ı;ı«r.
İ3İri ayn-ıcı \ a . - ı l l ; ; r ı
lıa:;.
dojian
uırrıi..:i
vesika, o d e v i r d e k i
luyet
.-.UKIİ
. \ ! u ı < i u l ı ı •JTu i ;
sanat k a r a k t e r i n i m ü ş a h h a s b i r t a r z d a bize s ö s u r n u l-.ivdn ı.
If
•s
25 — D i v r i k i : U l u camiin ş a r k
kapısı.
( D ü z b i r satılı ü z e r i n d e h a c i m l e ş e n b u k a p ı T ü r k t e z y i n i e l e m a n l a r ı n ı n e n v a ı n ı b i r
araya
t o p l a m ı ş ve b u n l a r ı
gayet g ü z e l
mezcetmiştir.)
26 — D i v r i k i : Ulu camiin Ahmed b. ibrahim tarafmdan
(XIII
üncü asır
türk ağaç
işçiliği
ile O r t a
Asyanın
imal e d i l m i ş olan
çok kıı\votli
t e z y i n a t ı n ı n nefis ö r n e k l e r i n c I e i K İ İ r . ı
\ı-
minberi,
u-luijh.iii!:!;
27 — Divriki; Ulu cami minberindeki hendesî
tezyinat
ve
bunların
aralarına
yerleştirilen ÜslCıplanmış motifler. Ortada sanatkârının adı g ö r ü l ü y o r ( X I I n c i
asıri
21 — D i v r i k i : M e n g u ç o ğ L i l l a r ı n d a n
Fahreddin
Behramsah'ın
kızı
A h m e d Ş a l ı t a r a f ı n d a n y a p t ı n l a - ^ cam!
Turan
Melik
naıınna
inşa
edilmiş
(Xııı
üncü
olan
ile
ixi^:
îİİİlı
t i — ;
18
— Şarkî
Türkistan'da
Turfan
Şehrinde
bir cami.
ze
Darü
ı l.'i i ı n c ı ı
23 — Divriki: Ulucami şimal cephesine düşen c ü m l e
kapısı.
Ç ı p l a k bil- s a t h ı n o r t a s ı n d a o s a t h ı n ufkî h a t l a r ı n a m u k a b i l ş a k u l î
bir irtifa
alan
vo i l e r i y e d o ğ r u ç ı k a r a k bu r ü y e t s a t h ı ü z e r i n d e ö n p l â n ı i ş g a l eden b u k a p ı cezbed i c i b i r ç o k hususiyetleri kendinde t o p l a m ı ş t ı r ve c a m i i n cün-.le k a p ı s ı o l m a ğ a
lâ­
y ı k t ı r . A h l a t l ı b i r T ü r k ü n ibda ve inşa e t t i ğ i b u eser orta A s y a d a n K a f k a s v e
İran
y o l i l e A n a d o l u y a gelen, b i r taraftan Bizansa ö b ü r t a r a f t a n M e z o p o t a m y a y a v e
Su-
22 — D i v r i k i
ıResimde
girülen
halezoni
Darüşşifasının taş kubbes;.
tezyinatın
ş e k i l ve k e s i m l e r i n d e k i i m t i z a ç
vücut
bulmaşı
ve m ü k e m m e l i y e t
için
ta-
i'luıu-.-.;
: s;-,:!;-.!!:
fevkalâde muvaffak bir nümunesidir. •
î
-
Hi
-
44 — S e m e r k a . n d ' d a
Türk
mimarisinin
Tak-Kapı
Uluğ
B e y Mcdrcsssi'r.ir,
en n u i m c y y i x .
farikasından
ön c c b h c s i .
biri
olan
ı X V ıı.ı . :.. .<.
nıütemidıi
s i s t e m i n i n ç o k g ü z e l b i r n ü m u n e s i d i r . S a k i n \ e .şakuli
ahengi d i k k a t e ş a y a n v e d e v r i n azametine ş;.bittir.
pl..:!
lı;.;h.r;
28 — Divriki: Ulu cami bitişiğinde!;! Turan Melik Darüşşifasının c ü m l e
kapısı.
3 u k a p ı sonradan k ü ç ü l t ü l m ü ş ve b o z u l m u ş t u r . G ö r v ' e r
lezynvy.
a.:!;;;. \-e cok
kuvvetle t e b a r ü z eden kemer ve m u l ü r l e r en b ü y ü k inşai ve tezyini e'rm.,nı:'.r; t a ş kil etmektedir. Buradaki
yönünden
motifler
mutena
ileri bir hamle y a p ı l a r a k
B u k a p ı n ı n en k a r a k t e r i s t i k ciheti
noktalara
birkaç
asır
serpilmiş
sonraki
insanı kendine d o ğ r u
k a l â d e haiz o l m a s ı d ı r . M i m a r î n i s b e t l e r r ü y e t e
ve f.r.y.;.
merhaley;/
cezbetnıe-
en m u v a f ı k
şeküre
leiâkki.-i
, •<;lmıstır.
" :; i;ın.ı
: • :
fev­
cAlhni;
o l d u ğ u g i b i ş a y a n ı h a y r e t s a r a t h ü n e r l e r i de g ö s t e r i l n - ı i ş t i r .
En geniş ve y ü k s e k t â k m b u l u n d u ğ u
plânın arkasında
i k i m . ;-
'
r v.
d ü n c ü p l â n l a r g e l m e k t e d i r . B u p l â n l a r b i r b i r l e r i n d e n ancak b i r e :
olduğu
kapmın
halde
aralarında
ortasında
derin
bulunan
b i r mesafe
ve b u g ü n
duvar sathı i l e hemen hemen a y n ı p l â n d a
mektedir. T a k - k a p ı n m
bulunduği'
bozulmuş
olan
hissin^
asıl kapı
•.
kademeleşen
" ledir. Taî;
.;
o l d u ğ u halde ç o k c: :
ü s t ü n d e ve y a n l a r ı n d a
e dör­
ı:. -- a y r ı l m ı ş
mu:v
. . ı ı n har:::
::::-?
geri;;:-
:;e ;,.c:-.:e:-ier:
i l e r i d o ğ r u a t m a k t a d ı r . Y e r i n d e azamet v e s a l â b e t l e d u r a n b u ese: S; ::-:;:J.r:ıiın gc>termeğe muvaffak
olduğu m i m a r î kudret ve h ü n e r l e
rinleşmekte, diğer taraftan
her i k i canahta i l e r i
hissini v e r m e k t e d i r . B i r T ü r k
kadınının
m a k s a d m ı s a n a t k â r daha k a p ı s ı n d a
şefkatini
b i r t a r a f : : . . : e:: ; i o ğ r ı ; de­
doğru
açılma
t e m s i l eden
ifadeye m u v a f f a k
olmuştur.
:
l:r
kı:cakiar.::;
; : '-syir
ocağ:::::-
"S»
'fi
5.(
^1
/i
/
ı-"
•İr
\
5
1^^
'i
-ir
30 — Divriki
Darüışifası
cümle
kapısının
içeriden
görünüşü.
( K e m e r l e r ile a y a k l a r ı n ı n imtizacı m ü k e m m e l d i r . D a i r e v i h a t l a r ile .şakuli
doğrudan
çıkıntı
doğruya
yapılarak
birleşmesinden
veya
keskin
hasıl
köşeler
olacak
vücude
aksaklık,
getirilerek
kemerlerin
ortadan
hatların
ufak
bireı
kaldırılmışın-)
1/
ft:
i';
^5-
İS
4i
-ti'
-m
31 _
Konya
ile
mükemmel
Aksaray
a r a s ı n d a y ü k s e k türk s a n a t ı n ı n
âbidelerinden
olan Sultan
ve
.çtımai
vnrlujmır,
H a n ı n ı n kapısı. ' X H I I İ M / .
. '
32 — Konyada sırçalı
medrese
kapısı.
X V I I I inci a s r ı n i l k y a r ı s ı n d a y a p ı l a n b u nefis eser A n a d o l u S e l ç u k
en k u v v e t l i eserlerinden b i r i d i r .
mimarisinin
33 —
ıKeykavus
Konya;
Kai-atay
h. K e y h u s r e v b. K e y k û b a d
tarafından
yaptırılmıştır.
İKMiıcn
Modi-esesi
zamanında
Kapıdaki
ka;)isı.
vüzeratian
tenasübün
L'.nze ç a r j ı m a k t a t i ı r t.
Ka'atay
!• A ;
Ir\kaladri.Lı
34 — Konyada İno3 Minareli
Medresesi.
( X V I I I inci asır o r t a s ı n d a y a p t ı r ı l a n bu esar b i r ç o k h u s u s i y e t l e r i h a i z d i r .
30 yıl önce minare y ı k ı l m a d a n
çekilmiştir.)
Âl
i
35 — Sivas: Çifte Minare M°clı-eEe5İ'nln esss cepİT'si. '1/. \v.-.-:\ :,.-;ın
ikine
Y
36 — Sivas; Gök Medrese
kapısı.
(Keyhusrev I I I b. K ı h n ç A r s l a n ı n V e z i r i Sahib A t a t a r a f ı n d a n T ü ı l c k ü l t ü r
ve sanat t a r i h i n e 1271 y ı l ı n d a ihda
edilmiştir).
hayatına
37
—
(Konya
Birgi:
Aydmoğlu
Selçukluları
çini
Mehmed
Bey
sanatı
ile boy
camiinin
mozayik
ölçüşebilecek
ı,XIV
Ijir
e ni
mihr-nbı.
.<e\ iye i
i ı n c ü asrın
.'
İKX/I
i
38 — Birgi: A y d m o ğ l u
Mehmad Bey Camiinin ağaç pencere
kanatlarından
v P e n ç e r e k a n a t l a r i l e . k a p ı l a r ı n her b i r i a y r ı b i r e r m o t i f t e i ş l e n m i ş t i r . T ü r k
da detay, ekseriyetle tenazurun sıkıcı t e s i r l e r i n d e n uzak, s e r â z a d k a l m ı ş , b e d i î
k i n e m r i n d e g ö z e incitmeden hitap eden b i r v a r l ı k o l a r a k t r a k k i
biri.
sanatın­
etmiştir).
zev­
Semerkand'da Ş a h
Türbasi
> -
ıX I V
9
1 .
A
? 1 »T
merkand: T i m u r u n
Medrese.
zevcoi;
Bibi
ı X I V ur.^ u: a s ı r
Hanımın
sonıp.
adını
tnşıya
41 — Selçuk
(Ayasluğ)
inşa
da Aydınoğlu isa bey camiinin her biri ayrı
edilmiş
olan
musanna'
pencerelerinden
bir şetcildo
biri.
(İç p l â n d a g ö r ü l e n i s t a l a k t i t l i başlık ve s ü t u n T ü r k m i m a r î t a r i h i n d e d i k k a t e
elemanlardan b i r i d i r . ) ( X I V ü n c ü a s r ı n o r t a l a n )
şayan
42 — K a r a m a n d a
Emir
Medresesinin
( B u k a p ı gerek t e z y i n a t ı gerek inşa m a n t ı k i
görüşünü
ve
Selçuklulardan
ayrılan
bu
kapısı
l X V inci
bakımından
mimarinin
aMin
farilialarmı
itibnrilo çok m ü h i m l)ir o s o r d i n .
b
K a r a m a n bc> !
1C1T,IIİ.
43 — Semerkand: T i m u r T ü r b e s i .
( T i m u r T ü r b e s i n i n h a r i c î t u ğ l a çini, d a h i l î m o z a y i k ç i n i k a p l a m a l a r ı
gerek tertip itibarile emsalsizdir. X V inci a s r ı n i l k y ı l l a r ı " ) .
gerek
renk,
51 — B u r s a : Y e ş i l C a m i i n istalaktitli çini m i h r a b ı . ( X V inci a s r ı n ilk y a r ı s ı )
53 — Bursa: Yeşil Camiin dahilini İki ayrı kısma bölen
etmiş olduğu Istalaktitll
Bur;a
kemeri
ve
Istlnacl
bir
Bursa
konsollar.
( P l â n ı i k i a y r ı murabbadan m ü t e ş e k k i l olan m a b e d i n i ç i n d e k i v a h d e t i
kemeri ile temin e t m i ş olan s a n a t k â r b u i n ş a s a n a t ı
derecei k e m a l i n i bize g ö s t e r m e k t e d i r ) .
Itudretinin
49 — B u r s a Y e ş i i Cami.Je y a n
Tüvk mimari
makeurcleı-
t a r i h i n d e n i s b e t l e r i . t e z y i n a t ı vc r e n k l e r i i l i b a r i l e en
şayan bir
köşedir,
dik
50— Bursa; Yeşil Camiin kapısı ve kitabesi.
(Bu binayı lâtif cenneti n a î m n ü s h a l a r ı n d a n biridir. Takdir-, i l â h i ile
biz burada istinsah eyledik...) Mimar H a c ı
ivaz
onu
47
—
Bursa:
(Beş asır önce yapılmış
tur.
Ayrı
lerini
ve geçen
her y e r d e
Yeşil
olan
çubuklardan
görmek
Cami
bu ahşap
yapılmış
mümkün
fevkalâde
pencsra
ulan
değildir,
dikkat
l^anadlanndan
kanadlann imtizacında
tezyinat
kitabelerinin
ü ç kat geçme
ve bilgiye
biri
lıiçbir
olan
mütevakkıfta'.
bozukluk
hendasi
ş
bu ahşap i^
48 — Bursa Yeşil Camide bir dolap: Gerek ahşap işçiliği, gerek ç i n i l e r i n
çok dikkatle yapılmıştır.
renkleri
45
—
Semerkand'da
Şirdar
IC n c ı a s r ı n ba^jinda E m i r Y a l a n g t u ş t a r a f ı r , d a n
Türl'iistan eserinin
n
yar
l;:arakterlcı-
1
r
3t.
ES
52 — B u r s a ; Y e ş i l
(Mimari v e t e z y i n i
elemanlar
zair
Cami, içeriden
üzerinde
İrem
Renklerinin füsunu b ü t ü n d ü n y a n ı n h a y r a n l ı ğ ı n ı
{lavuzdan, f e r a h
verici
bir musiki
l:>iı- g ö r ü n ü ş .
haşmetli
hem
celbeımiştir.
serpintisi halinde
şamimi bir güzellk
yayılan
bahşeder.
m u n i s hır tesir
Bu sahanın
su sesleri
orta.-
bu emsı.l
satıh mimaı-isi itibanle
çok m u v a t l a k ohv.uş v i r eserdir. S e l ç u k m i m a r i s i
o l a n b u ş a h e s e r h e r n e v i e l e m a n i l e h e r zaman T ü r k
sanatında
iftiharla
ile klâsik T ü r k mimarisi a r a s ı n d a b i r geçit
zikredilebiiecek
bir
âbidedir.
54 —
Bursa; Y e ş i l
Cami
cümle
kapısı
yan
maksurelerinden
birisinin
tavanı.
•yt.
Si, '
55 -
Eski Mafatyada Murad Han,: X V inci a s ı r O s m a n l ı - T ü r k s i v i l m i m a r î
lerinden olan b u bina inşa t a r z ı b a k ı m ı n d a n t e t k i k e d e ğ e r b i r
71 — istanbul: Ayasofya Sebili
( X V I ncı asır
handır.
ikinci yarısı).
eser
57 —
Konyada
Hasbey
D a r u l h u f f a z ı . j X V inci
yönünden
çok
asır
ortalan.
karakteristik bir
âbidedir,
IVlimarî
tarihimi
58 — Sarp dağlarda vakfın
armağanı
bir
köprü.
(Havza - Boybat eski yolu üzerinde K u r t k ö p r ü s ü . X V i n c i a s n )
5S — Gebze: Çoban
Mustafa
Paşanın
meşhur
imaretinde
ocak
vantilasyon bacaları. ( X V I ncı asu")
\
i
60 — Gebze: Çoban Mustafa Paşa Hanı ( X V I n c ı asır i l k y a r ı s ı )
5"
61 —
Lütfü
Paşa
H a m a m ı . Tiı-e.
1»
«a»
vt 1
M-
Ib
62 —
istanbul; S ü l e y m a n i y e
Darüşşifası.
< X V I ncı
asu>
63 -
istanbul: Süleymaniye imaretinin kuşbakışı görünüşü
(XVI ıncı asır)
4
64 _ istanbul: Süleymaniye Tabhanesi. (XVI ncı asır).
65 — İstanbul: Süleymaniye Medreselerinden biri. (XVI ncı asır).
66 — V a k ı f H a l k a l ı S u l a r ı n d a Az;-.t!ı
Be.-,r'
ık
67 — V a k ı f
Kırkçeşme
sularmırı
Egrik-p: S a v a ğ ı ' n S L :
tr.ksin'.
h a v u z l a r ı . ( X V Î n c ı as
t- i
İS
69 —
Edirne: Selimiye
Camii
avlusunda S ı b y a n
( X V I ncı asır)
Mektebi.
•7 l ^ - ^ ' d '
I
68 — T r a k y a : Alpullu'da S i n a n l ı
56 —
Edirne'de
Üç Ş e r e f o l i
Camiinden
dahilî
g ö r ü n ü ş . ' X V inci nsıı- İUr y a r ı s ı ) .
bir
Köprüsü.
Tabintlc imtizaç ö l m e s i n i bile m i m a r î n i n
:^;iıı f i l ^'iizcl (?scrlfjrinden
ve teJcni
bii'i.. CXVI ncı a s ı r ) .
~5 — istanbul: Haseki. Bayran
de
I!ıı
V
-.'ı-\
ıı,a;ıı;:r
,
\.-'
çıkrıklı
r - c r . :;L-ldı.
, 1 : lıryrtılr
bir
Pa?a Modrcscsin-
70 —
İstanbul:
ı Hoıık
vo bilhils.sa desen ilibrırilc mevzua
kuyu.
IIİSIJO'.IL'M.
mi'iıari
Ayasofya
Türbesinin
ııı.ıks:ıci;ı l:ı.
i.ır ^•,•n•lıl;tır
' X \ ' 11 MCI a ir b-'vian ».
dahilî
hatiresinde
Selim
II
tezyinatı..
han-
kulatle intibak! olan bir (-ser ( X V I ncı a.sır).
79 — Vakıf
bir
kütüphane.
B e y o ğ l u - Kuledibi M e \ levihane.';indc Halet efen­
di
kütüphanesi
( X I X uncu
asa-
başı).
73 -
Edirne'de Ayşe Kadın Hanı i X V I I nci a s ı r ilk y a r ı s ı ) .
m
74 —
Edirne'de
Ayşe
Kadın
E k m e k ç i z a d e Ahmed P a ş a V a k f ı n d a n d ı r ,
Hanı,
( X V I I ncı a s ı r i l k y a r ı s ı ) ,
72 — Topkapı d ı ş ı n d a X V I r.c: asrın sonunda
sona
ermiş
olan
Takkeci
Camii
inşası
sebili.
' P e n ç e r e . kitp/oe \"C ç e r c e v e l e r ' . ı i i n ımılürlcı-in.in
yeti
umumiyeîile
nisbetleri
v ü c u d e g e t i r i l m i ş t i i ' . Sadelik
c'<.ık g ü z e l
hv-
?V;İp.ıaı-;
i ç i n d e meydan:!
son derece k a r a k t e r i s t i k i j i r
—
bir
aeien
ese]-dir.'
istanbul: Yeni Cami V, k- • d a n Mısır C..r»:s.. ' X V ! !
76 —
Koca
scklinrl?
Mustafa
h-r
ccsrıi".
Paşa
Camii
ı X'^'TT
.ır-'
ortasında
•. ı • i l i -
sütun
--•ii-i'-ı ı .
78 _
«oca
Mustafa
., . ,,,ı .
Paşa
Camii
avlusunda kuş-
-• •-• ^

View/Open

Ereğli - Karadere şimendifer hattının inşa ve

View/Open

View/Open

Hizmet Alımına İlişkin Sözleşme Tasarısı

İlgili Okul Müdürlüklerine-Açıköğretim Ortaokulu 2. Dönem Sınavı

TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

Yazı İçin Tıklayınız

View/Open

niğde üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü tarih ana bilidalı

BM Düşülen Eklenen î ZAHA 1) 307 4 13 500 1951 yılı Bütçesinin

Lojistik - Selçuk Üniversitesi

24 haziran 2014

TÜRKLERDE VAKıF VE TAŞ VAKFIYELER

Pedagojik Formasyon 2. Ek Yerleştirme Listesi Sıra BÖLÜM MEZ