Hayrı ve Sosyal
Hizmetler Açısından
Vakıflar
ibrahim A T E Ş
nlamı, içeriği, tarihi gelişimi ve hukuki
yönlerinden bir çok tarihçi, hukukçu ve
araştırmacılar tarafından incelenip, hakkında eser­
ler ve makaleler yazılmış olan vakıflar, tarih bo­
yunca yapageldiği hizmetler açısından da ele alı­
nıp, zaman zaman bazı yazılar neşredilmiş ise de,
vakıfların temel dayanağı ve vazgeçilmez kaynağı
olan vakfiyelerin tümü incelenerek atalarımızın
kurduktan vakıflar yoluyla yapılmasını öngördük­
leri hizmetlerin tümü layıkı veçhile gün ışığına
çıkarılmamıştır. Değil bir makale, yüzlerce maka­
leler, hatta kitaplar dahi yazılmış olsa, vakfın
içerdiği insancıl ruhu ve hizmet türlerini layıkı
veçhile ve yeteri kadar belirtilmiş ve dile geti­
rilmiş olacağını söylemek mümkün olmaz. Böyle­
sine geniş kapsamlı olan vakıf kurumunun ya­
pageldiği ve yapıimasmı öngördüğü hizmetlerin,
kadirşinas ulusumuzun genç kuşaklarına tanıtıl­
masını amaçlayarak, önemli bazı vakıf hizmetle­
rini imkân nkbetinde ve özet halinde dile getir­
mekte yarar görmekteyiz.
Vakıflar Dergisinin 14. sayısında vakfın eği­
tim hizmetleri ve Vakıf Öğrenci Yurtları konusun­
da mütevazı bir yazımız yayınlanmıştı. Bu defa,
Hayri ve Sosyal Hizmetler yönünden vakfı incele­
meye çalışacağız. Nasip olursa daha sonra diğer
vakıf hizmetlerini, yapacağımız araştırma sonucu
elde edeceğimiz belge ve bilgilerin ışığında tanıt­
maya çalışacağız. Kuşkusuz bu tanıtma çalışma­
mızda, değerli ilim adamlarımızın büyük bir emek
mahsulü olarak ortaya koyup milli kültürümüze
kazandırmış oldukları kitap ve makaleler, bize
ışık tutacaktır. Ancak biz daha çok vakıfla ilgili
vakfiye, ferman, hüccet ve benzeri belgeleri ince­
leyerek, içerdikleri hizmet türlerini ve insanlığın
refah ve saadetini amaçlayan yüce insancıl ruhu
ifade etmeye çalışacağız. Bu amaçla vakfiye ve
benzeri belgeleri incelediğimizde:
1 — Eğitim ve öğretim hizmetleri,
2— Kültür hizmetleri,
3— Yapım, bakım ve restorasyon hizmetleri,
4— Dini hizmetler,
5— Sağlık hizmetleri,
6— Hayri ve sosyal yardım hizmetleri,
7— Güvenlik hizmetleri,
8— Ulaşım hizmetleri,
9— Temizlik hizmetleri,
10— Turizmi teşvik mahiyetindeki hizmetler,
11— Ekonomik hizmetleri,
12— Şehircilik hizmetleri,
gibi birçok hizmetlerin vakıf yoluyla yapılmasının
öngörüldüğünü görmekteyiz.
Bilindiği gibi, Türklerde sosyal hizmet ve
yardım anlayışı, çok eski gelenek ve göreneklere
dayanmakudır. Bu eski hasletin İslâmiyetle bir­
likte sosyal bünyede kökleşerek, vakıf yoluyla top­
lumun ihtiyaçlarına ve problemlerine daha geniş
çapta cevap vermeye çalıştığını görmekteyiz. Ba­
zılarınca sanıldığı gibi vakıfla sadece cami ve mescid yaptırılmış, ya da mevcutlarının onarılması
amacı güdülmemiştir. Cami ve mescid gibi mabetle­
rin yapım ve bakımı yönünden çok önemli bir
hizmet gören vakıflar, bu hizmetin yanında sosyal
içerikli sayılamayacak kadar bir çok hayri hizmet­
lerin yürütülmesine de önem vermiştir. Yoksullara
yardım, hastahane ve revirler yapımı, kütüphaneler
tesisi, çeşmeler ve hamamlar gibi aşağıda maddeler
halinde değineceğimiz sosyal hizmetlerin vakıf
yoluyla yapılan hizmetler olduğu gibi, en geniş
anlamıyla sosyal hizmetlerde, vakıfların daima
56
İ B R A H İ M ATEŞ
Devletin el attığı veya atamadığı hizmetleri yürüt­
tüğü veya Devlete büyük yardımlarda bulunduğu
bilinen bir gerçektir.
Yukarıda sözü geçen vakfiye ve benzeri bel­
gelerin incelenmesinden de açıkça görüleceği
üzere, günümüz insanının aklına gelen veya gelme­
yen birçok sosyal ve hayrî hizmetlerin vakıf yo­
luyla yapılması öngörülmüş olması, bize vakıfların
gördükleri önemli dînî hizmetlerin yanında geniş
çapta sosyal hizmetlere de yer verdiğini açıkça
göstermektedir. Özellikle Osmanlı İmparatorlu­
ğunda vakıf kurumu (öteki birçok eski kurumlarda
olduğu gibi) yalnız dînî alanda kalmamış. Devletin
girişim alanına sokulan ve sosyal bir mahiyet arz
eden pekçok hizmetlerinin tutarlı ve aralıksız
bir biçimde görülmesini sağlayan bir kurum
niteliğini kazanmıştır.
Fazilet, yücelik ve insan sevgisi ile dolup
taşan ve sayısız sosyal hizmetleri göregelen vakıf­
lar, sürekli bir şekilde amaçlarını zamanın ekono­
mik, sosyal ve kültürel durumuna göre tayin ederek
yoksulluk ve sefalete karşı yaptığı mücadelelerle
sosyal hayatımızda yeri doldurulamaz bir varlık
olduğunu isbat etmiştir. Bu k u r u m , fertleri varlık­
larıyla hayrî ve sosyal hizmetlere yöneltme konu­
sunda önder olmuş ve onları teşvik etmiştir. Fert­
lerin hayrî ve insancıl gayelerle katıldıkları çe­
şitli hizmetler, modern devletin doğmasıyla kollektif ve teşkilâtlı yardımlar şekline geçerek
daha büyük malî imkânlara kavuşmuştur. Ancak,
ferdin bu konudaki heyecan ve arzusu daima ayak
ta kalmıştır. Zira vakfın menşei insanların ruhun­
daki Allah rızası, iyilik ve sevap işleme temayülüdür(i).
Vakıf tarihini ve vakıfla ilgili vakfiye ve benze­
ri belgeleri incelediğimizde, onbinlerce kadın, er­
kek, zengin, fakir, birçok kimselerin mallarının
tamamını veya bir kısmını hayır ve iyilik işlerine
tahsis etmek amacı ile, sayısız vakıflar kurduklarını
görmekteyiz. Kurulan bu vakıfların statüsü demek
olan ve onların işleyiş şartlarını ve gelir kaynakla­
rını gösteren resmi belgelere vakfiye denilmektedir.
Bu belgelerde gösterilen hayır şart ve hizmetlerinin
yerine getirilebilmesi için hemen her vakfın ken­
disine gelir sağlayan akarlarının ve daha doğrusu
mallarının bulunması şarttır. Ön görülen hayrî ve
sosyal şartların yerine getirilmesi, bu hizmet için
vakfedilen malın getireceği gelirle mütenasiptir.
Bu da gösteriyor k i , her vakıfta iki önemli yön
vardır. Bunlardan biri vakfın gayesini teşkil eden
ve çeşitli hayrî ve sosyal şart ve hizmetlerden
birini veya birkaçını kapsayan hayrî ve sosyal
y ö n , diğeri ise, bu gayenin gerçekleşmesine
imkan sağlayacak olan ekonomik y ö n , yani
taşınır ve taşınmaz mallarla nakit varlıklarıdır.
Bu iki yön arasındaki ahenk, vakfın bünyesin-
ıleki gayenin, yani öngörülen şart ve hizmetlerin
kapsamı ile orantılı olacak şekilde kurulmuş o l ­
malıdır. Ancak bugün Vakıflar Genel Müdürlüğü
birçok vakfiyede öngörülen hayrî ve sosyal hizmet­
leri günün şartlarına ^ r e değerlendirerek bütçe
imkânları oranında ve hizmetleri her yıl daha ç o k
genişleterek ve daha çeşitli sosyal sahalara yönele­
rek faaliyetlerini geliştirerek devam ettirmektedir.
Vakfiyelerde öngörülen hayrî ve sosyal hizmetle­
rin tümünü böyle mütevâzi bir makalede özet
olarak dahi sıralamak mümkün olamayacağından,
okuyucuya bu hizmetler açısından bir fikir vermek
düşüncesi ile bazı önemli olanlarını, ilgili vakfiye­
lerden bazı pasajlarla birlikte sunmakla yetinece2 iz.
7-
HAYRÎ
HİZMETLER
Vakıf Kayıtlar Arşivi'nde korunmakta olan ve
sayısı onbinleri bulan vakfiye ve benzeri belgelerin
tümünü değilse de büyük bir kısmını gerek günlük
çalışmalarımız dolayısı ile, gerekse bilimsel araştır­
malarımız vesilesi ile inceleme imkânını bulduk.
Her iki şekliyle olan çalışmaların sonucunda
bu belgelerin çoğunun, çeşitli birçok hususu,
hayır şart ve hizmeti olarak kendilerine konu
almış oldukları görülmüştür. Bu hayır şartlarının
türleri pekçok olmakla beraber, bazılarına birçok
vakfiyelerde mükerreren yer verildiği müşahade
edilmiş ise de, bazı konuların belirli bazı vakfiye­
lerde geçtiği tesbit edilmiştir. Söz konusu vak­
fiyelerin
tümünü gözden geçirmemekle beraber,
büyük bir kısmının okunup incelenmesi sonucun­
da içerdikleri hayır şart ve hizmetlerinden tesbit
edebildiklerimizi aşağıdaki şekilde tasnife çalış­
tık:
a— Binalar ve te'sisler şeklindeki hayır şart
ve hizmetleri,
b - Yapılması, herhangi bir bina tahsisini
gerektirmeyen çeşitli hayır şart ve hizmetleri,
c - Mâbet, hastahane, imâret, medrese, mek­
tep ve benzeri hayrat bina ve te'sislerinde görevli
personel ile ilgili hayır şart ve hizmetleri.
a—
Bina
ve
ve
te'sisler
şeklindeki
hayır
şart
hizmetleri:
Cami, mescid, namazgâh, şadırvan, meşrutahane, tekke, zaviye, medrese, mektep, sıbyan
mektebi, dâru't-ta'iim, dâru'l-hadis, dâru'l-kurra,
dâru'l-huffaz gibi ibadet ve dinî öğrenimin yapıla
cağı binaların yapımı, bakımı, korunması, aydın­
latılması, temizliği, içerisinin tefrişi, halı, k i l i m ,
hasır gibi tefriş eşyası ile şamdanlık, rahle, kitap,
buhurdanlık ve saire gibi teberrükât eşyası, k a n d i l ,
kandilyağı, mahya yapılması gibi aydınlatma
işleri, odun. kömür gibi yakıt malzemesi, tuvalet
ve abdest mahallerinin suyu, temizliği, kuyu i p i ,
(1)
Vakıflar
Bülteni
istanbul,
1970.
(1),
s.
33,
Milli
Eğitim
Basımevi,
H A Y R İ VE SOSYAL H İ Z M E T L E R A Ç I S I N D A N V A K İ F L A R
57
liovası gibi ibadet öncesi yapılması gereken temiz­
güzel hizmetin yanı sıra, güzel görünümü de koru­
likle ilgili liizmetler, ayrıca kütüphane, imârethane,
ması i ç i n , binaların dış duvarlarına her hangi bir
kervansaray, tabhane, misafirhane, dul evi, türbe,
yazı, çizgi, boya gibi kötü iz bırakıcı şeylerin
kabristan, hastahane, dârü'ş-şifa, tıb medresesi,
yapılmasını önlemek için özel koruyucu personel
dispanser, hamam, çeşme, sebil, orman sahası,
tayin
spor te'sisleri ve sahası, k u y u , pınar, kale, köprü,
Sultan Selim'e ait
liman, denizfeneri, u m u m i helâ, bedesten, çama­
muz/1556 M. tarihli vakfiyenin 3 8 1 . sayfa5inda:(3)
şırhane, muvakkıthane ve benzeri hayır müessese
edilmiştir.
"Ve
bir
meye
sını konu alan vakıflar pek ç o k t u r . Şöyle k i :
kimesne
mani-i
bina
kuz-zikr
olan
ve te'sisleri, yurdumuzun her köşesinde görmek
mccâri-i
mümkündür. Vakıf yoluyla yapılan ve yapıldığı
nâzır
belirtilen
türden
hayrat
günden günümüze kadar sayısız hayır hizmetlerini
sunagelen bu eserierin bekası için bakım ve onarım
işlerinin yürütülmesi şartını içeren binlerce vakfi­
yelerden biri olan 10 Ramazan/964 H. SyTemmuz/
1556 M. tarihli Yavuz Sultan Seüm'e ait vakflye(2)
nin
kârdân-ı
381-382. sayfalarında:
hoşnilıâd
iistâd
lâzım
bilâ
vela
termim
•mm
ve
tekmil
vc
dörder
, mîni
terâhin
noksan
pezîr
tcinıını
ola.
\'e
tesvîf
metin
vc
ve
üstad
mezbûre
kurşun
taksir
püsend
ve
Gayri
ile
yerin
Uereti
yevmi­
iistâd
vc
o/u/ı
mebniyyc-ı
tevakkuf
etmeyup
ve
ücreti
term'-
oldukta
tevkif
peyvende
işleye
min
mütevveli
evkaf-ı
lâzım
ve
muhkem
termîmi
kurşuncu
ve
ameli
termîmde
sanatında
kimc/nc
rnebni'ye-i
mezkurede
ve
Ve
bir
nefer
olup
olduğu
eyleycler.
akçe
iki
te'hir
ma'rifet-i
lâyık-ul-itimad
ebniye-i
la'mîr
velö
taksir,
edüp
yeleri
smâat-i
meremmedciler
olanı
tekâsülin
ve
ve
kimesneler,
"vc
^ayvt
nihayette
ılc
n'.'^iı
yevmiyesi
dört
akçe
ola"
Özetle:
onarım
üstad
ve
tembellik
linin
ve
olan
ve
olup
dan
buna
aralıksız,
denetimi
güvenilir
kurşuncu
kurşun
şart
akçe
sağlam
kılmış,
verilmesini
altında
günlük
tayin
vc
sözü
ücret
olarak
Ayrıca
şayan
edilen
muhkem
buna
karşılık
ön
eksilen
şart
görmüştür.
bir
vakıf
geciktirmeksizin
ve
mütevel­
yapmasını,
etmiştir.
itimada
olmasını,
işlerini
zamanında
geciktirmeden
olarak
tamamlanmasını
karşılık
verilmesini
üstad,
olup,gerekli
bir
günlük
kılmış
ı.âinen
nakş
darb
vcyteye
ve
vâzife-i
sebath
olan
nakış
bir
mış
yazı
ve
iki
halktan
bazı
yazı
diğinde,
bu
olursa
şahıs
ile
olsun
mck
suretiyle
mış
yerler
izinin
ona
onu
olması
karşılık
günliık
dış
kimselerin
birinin
yapmak
olsun
ve
olmasını,
iste­
hangi
ınetod-
gerekirse
döğ-
duvarlarda
halinde
sözü
ve
herhangi
nakış
silip
ve
olarak
karalan­
temizlemesini
giderilmesini
ücret
iç
sefih
defetmesini,
tamamen
ve
yazıl­
olup,
gözetip,
veya
engel
resim
önce
görevli
kimselerin
olursa
belirli
görevinde
yazı,
tutup,
kim
mah-
ve
daha
sürekli
yazmak
tesviye
o / a " denil­
akçe
ve
silmek
rezil
ve
yorulmayan,
denetiminde
duvarlara
eğer
bilkulliye
duvarlara
binalarını
duvarlarını
vc
nakışı
cdc
men',
getiren
kimse,
avam­
kasd
eyleye
engellemek
hayrat
crâzili
nakş
eserini
yerine
yapılmasını
geçen
d e f
ve
divarlarına
kân
"erinmeyen,
eksiksiz
ve
veya
yevmiyesi
mektedir. Özetle:
hizmetini
etiâm
ile
sabiolan
dem
tarikin
mahk
olup
salif-üs-sifr
ve
hat
bieyyi
ma'lumülâzım
nukuş
ve
hâzır
yâ
kân
hizmeti
mâhiy-i
süfeha-i
mevâz-i
Yavuz
lâzimcyc
hayrat
daima
olursa
olunmuş
la
ve
dıvarlara
men
ihtiyaç
yorulmaz,
vâzife-i
mebani-i
feri
edilen
iki
ve
bu
hizmete
akçe
verilmesini
kılmıştır."
3-
Selâtîn
camileri
başta
olmak
üzere,
büyük kentlerimizde mübarek mevsimlerde, özel­
likle
Ramazan
ayında
çifte
minareli
camilerin
minareleri arasında mahya (resim 2) yapılması da,
hayrat binalarında vakıf yoluyla sürdürüle gelen
lıayrî hizmetlerden biridir. İbret ve hikmet dolu
dörder
çeşitli vecizelerin, sergilenerek yanıp sönen ışık­
sanalında
larla geceleri şehrin görünümüne zerafct \c gönül­
kimsenin
lere inşirah veren mahyaların yapılmasını öngören
binalarda
şartları içeren vakfiyelerden üç örnek sunmakla
eksiksiz
olarak
şekilde
yapma­
ücret
ve
ikame-i
şöyleki
hır
işlerinde
tamirci
eksiksiz
onarılarak
olup,
Restorasyon
kişi
restorasyonu
bilgisi
akçe
iki
göstermeksizin
yerlerin
dört
"Onanın
ve
ve
ıneberrâta
şart
sanatkâr
sını
kaim
sözü
10/Ramazan/964 H. 8/Tem-
erinmez
ve yapılarının yapım, bakım işleriyle yaşatılma­
1— Yukarıda
Yukarıda
>arar görüyoruz:
111. Sultan Selim'e ait 23/Muharrem/l 120 H.
olarak
" Bu ve benzeri
vakfiye şartlarını uygulayarak ata yadigârı vakıf
28/Mayıs/1823
M.
tarihli
vakfiyenin
238-239.
sayfalarında,(4 ) Selimiye Camii ile ilgili olarak:
camii, mescid ve benzeri mabedlerin onarım ve
" \ ' c
yine
camii
şerifi
mezkurda
fenninde
restorasyon hizmetlerini büyük bir ciddiyet ve itina
ile yürüten Vakıflar Genel Müdürlüğü, bu eserlerin
(resim 1/a, b, c, d , e, f) hayatiyetini korumakta
(2)
sağlamaktadır.
2— Diğer taraftan hayrat binalarının kirlen­
memesi, pırıl pırıl ve tertemiz tutularak, gördükleri
Vükıilar
182
ve orijinal bir şekilde gelecek kuşaklara intikalini
K.
C . u ı ı e l f.l u d u 11 u
u Ari.vı'ııdı. k.li.ıdj
nuılKu.'
n o l L i o n j ı n a i v a k l ı y e d c n e n t ı ı n 3 8 1 - 3 8 2 . s.-iV-
(3)
A y n ı vak'ıyt acHcrmın 381 . sjylaiı.
(4}
Vaktîlaı
C.erul
r.'îudurlugu Aı^ivı'tıd._ k.ısada n ı a h l u . -
168 K. n o l u orijinal v a k f ı y t dc(tı.rı, i. 238-2J'.).
58
İBRAHİM
mahir
bir
onbeş
akçe
siraci-i
kimesne
yali-i
olıip,
şehri
sene
yiizseksen
mahya
içün
ve
yüzsekscnhcş
şamandıra
ve
fitil
vc
zaviye
için
kandil
ve
sair
akçe
zaviye-i
ruş
yardımcı
le-
ve
senevî
gerek
beher
beş
mahir
bir
akçe
"Sözü
kimsenin
ile
Nakşibendi
ücreti
masarif
yirmi
Ramazan
hizmet
mibeş
ayında
akçe
inırasının
ve
ücretle
sini
beş
olup,
kuruş
ta
kandil,
zaviye
kuruş
müba­
gecelerde
olarak
günde
yirmibeş
gerek
mahya
kuruş
verilme­
verilmesini
şamandıra,
ca­
şart
fitil,
ip
toplam
kılmış
ve
benzeri
olarak
yüz-
ön görmüştür.
ödenmesini"
Sultan İkinci Mahmut'a ait 10/Şewal/1239 H.
28/Mayıs/1823
M. tarihli vakfiyenin
"Ve
kırk
fenlerinde
akçe
şerifin
muîn
ve
baha-i
otuz
şamandıra
ve
ve
ikiyüz
elli
camii
ve
senevi
kanâdîl
kuruş
meblağı
hîdme
kırk
de
camiin
rinin
ampülcüsü
ücret
alması,
kuruş
kuruş
İkiyüz
elli
verilmesi
dan
fitil
kuruşun
şart
diğerinin
ve
ise
camiin
otuz
ücreti
kuruş
Yüz
edâil-
kimseden
akçe
kuruş
masrafı,
masrafı
maaş,
yemek
yirmibeş
olmak
meblâğ
Sözü
sağ
üzere
olarak
edilen
tarafındaki
ücretle
şerefele­
yetmiş
kuruş
otuz
senevîBeşyüz
akçe
altmış
şânını
Özetle:
kişi
nup
de
bir
bu
halka
ilân
disine
yılda
kılmış
tır."
tezyinatının
i'lâm
e\-
için
ken­
mükemmel
yıl
olu­
gecelerin­
çeşitli
hatt
mübarek
sanatını
ayın
şeref
yapmak
suretiyle
yardımcıları
için
para
verilmesini
kuruş
üstad
tayin
Ramazan
mahya
binaların
şekilde
n
mübarckiu
mahyacı
ile
şekilde
beşyüz
hulul
halka
ve
ederek
eylemesini,
Hayrat
tildiği
her
kandil
şanını
dahi
ücretle
icra
envai
şehri
yardımcıları
mahir
şekilde
o//'
mağfiret-
ucrite " denilmektedir.
kuruş
göre
kurut:
ber
Şerifi
ile
suretle
Kuruş
örfüne
Sul­
yüz
olunup
ile
şerifte
minarelerde
tezyini
ve
ol
yüz
şehrin
şehriye
tayin
icra
"Sanatında
ayda
kazana­
sayfalarında(6): " v c
kanadıl
Ramazanı
de
ken­
şart
yukarıda belgeleriyle
bakım,
onarım,
yanı sıra içinin
dış
belir­
temizlik
tefriş
ve
ve
tezyinatı
için de olağanüstü özen gösterilmiştir.
Hasır, kilim, halı gibi sergi malzemesi
olmak
şerif sandukaları,
levha ve saire gibi
eşyalarının, hayır yapmak amacı ile
mabedlere
konulduğu
tetkikinden
teberrükât
ve bu tür hizmetler
anlaşılmaktadır.
Halı ve Kilim dokumacılığının
ve kilimlerin
yüzyıllardır
için
vakfiye­
Bu gün
Türk
şaheseri olan halı
camilerde bulunduğu
Vakfedilerek
lihye-i
vakfedilerek
vakıf gelirinden tahsisat ayrılmış olduğu
lerin
başta
üzere rahle, şamdan, buhurdanlık,
bir
mabedlere
gerçektir.
konulmuş
olan bu sergilerin bir kısmı. Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün Sultah Ahmet Camii Hünkâr Kasrı'nda açmış olduğu halı ve kilim müzelerinde
3)
sergilenerek
Dünyaca
iki
toplam
yüz
kutu
belirli
kılınmıştır.
ba'de
minaresinin
günde
yılda
ücreti,
ve
ve
olan
olup,
kandil
şamandıra
biri
şerefe­
olalar".
mahyacı
ayrıca
kuruş
senevi
mahir
tarafında
yardımcı
otuz
her
diğeri
vazifeye
onbeş
cem'an
mutasarrıf
ücretle
sol
otuz
ve
ki
"Sanatlarında
akçe
akçe
taamiye
muayyene
el-mu'tade
biri
ve
senevi
ve
minaresi
kırk
maaş
kuruş
baha-i
cem'an
olan
ücreti
kuruş
kuruş
ki
namlarıyla
Özetle:
otuzbeş
muayyene
yevmiye
kuruş
onbeş
baha-i
ve
yeminde
olup
camii
vazifeye
kuruş
yirmibeş
namlarıyla
cânîbi
kırk
ve
ve
meblağı
sirâcîsi
muin
ruş
fitil
ile
akçe
altmış
taamiye
kutu
kuruş
şerifin
lerinin
ve
disine
şerefelerinin
yetmiş
maaş
kuruş
kanâdil
biri
akçe
minaresi
yevmiye
kuruş
kimesneden
otuz
olan
cem'an
yüz
iki
ve
yesarda
olup
senevi
mahir
mahyacı
canîb-i
sirâcîsi
ve
ile
şerefü
alışılage­
hak
Ramazanı
sanalını
Ve
maaşı
H. 5/Aralık/1872 M .
ve
leyalii
tezyinatı
leye.
ve
almağa
kâmil
nasb
sene
kadrü
toplam
ödenmesi
annesi Pertevniyal
üstadı
minarelerde
riisûm
ücret
288-289.
bir
mahyacı
nişanda
57-58. say-
falarında(5) mahya ile ilgili olarak şöyle denilmek­
tedir:
mahir
beher
olarak
olarak
sonra
15/Şewal/1289
ile
ku­
karşıhğı.
hükme bağlanmıştır.
vakfiyenin
belde
bir
belirtilen
günde
otuz
yemek
masrafı
Abdülaziz'in
ait
vazife
yemek
gerekse
beş
üzere
yir­
kuruş
ayrıca
için
karşılamak
seksenbeş
Sultan
maaş,
meblâğ
ettikten
öngöführck
tarihli
aydınlatma
mübarek
yiizseksen
kutu,
masrafları
diğer
toplam
verilmesini
yılda
cakları"
baha
beş
kandil
de
ifa
kendisine
kuruş
kuruş
edilmiş
ikisinin
tan'a
minaresi
ücretle
aydınlatılması
kendisine
on
iki
günlük
yıllık
minarelerinin
günde
caminin
akçe
sonra
kendisine
minin
için
de
da
hizmeti
kutu
sanatında
minaresini
beş
gördükten
şerifte
olup
akçe
zaviyesinin
olarak
rek
camii
mahyacı
on
her
onbeş
tayin
olup,
kırk
ücreti,
kuruş
len
yıllık
kuruş
Yüz
ve
ampülcüsü
ücret,
fenninde
geçen
mahyacılık,
onbeş
kuruş
vc
uen/e " denilmektedir.
Özetle:
şerefelerinin
kırk
olup,
kendiiye
kuruş
n -< ıı
sair
nin
ile
sonra
vazife
mutasarrıf
kuruş
cem'an
ve
eyledikten
akçe
gerek
yevmi
akçe
menare-i
Ramazan
taamiyeye
ve
dahi
on
hizmet
yirmibcş
kuruş
minareleyn
ve
edai
yevmî
yirmibeş
ol
yevmî
cami
miibarekelerde
cem'an
olup
ve
minareteyni
Nakşibendiye
ki
mahyacı
mahyecilik
ATEŞ
teşhir
(resim
edilmektedir.
haklı bir üne sahip olan Türk halı ve
kilimlerinin
rımız
halkımıza
büyük
tarafından
için vakfedilerek
kilimlerdir.. Bu
bir
kısmı
hayır
hayır duygusu
camilere
hususlarla
sever
atala­
ile Allah
rızası
serilmiş
ilgili
olan hah ve
belgelerden
bir
kaç örneği aşağıda sunuyoruz:
karşılığı,
ku­
toplam
kendine
sanatkârlar­
minare­
(5)
Vakıflar
Genel Müdürlüğü Arşivi'nde
kasada
mahfuz
189 K. nolu orijinal v a k f i y e defteri, s. 5 7 - 5 8 .
(6)
Vakıflar
179
289.
Genel Müdürlüğü Arşivi'nde
dolap
n o . ve
9
K.
nolu
vakfiye
kasada
mahfuz
defteri,
s.
288-
SOSYAL HIZMETLER AÇıSıNDAN VAKIFLAR
HAYRTVE
hacı İbrahim Paşa'ya ait 1162 H. 1748
urilıii
val<fiyede(7)
Hamam
Erzurum
mahallesinde
şeiırinin
M.
müezzinlere
Çifte
kendi arsası üzerinde
yap­
lı ve sergilerle
denilmektedir:
yakılmasını.
bir
de
"Ve
iki
adet
seccadesi
minderi
ve
hah
ve
ıışşaki
ve
bir
on
dört
ınünakkaş
adet
ve
çuka
bir
kürsü
lıorasânî
horasanı
keçe.
yeşil
seccade
ınünakkaş
yirmi
ve
çuka
adet
adet
tahtlerinde
seccade
sağir
halı
uşşaki
seccade,
seccade,
bir
Horasan
hahsı,
halısı
ve
kürsü
seccade,
on
adet
adet
nakışh
altında
bir
nakışU
yirmi
adet
keçe
İstanbul
1339
Beşiktaş'ta
mesafe
Osman
Nuri
Efendi'ye
16/Temmuz/1920
Gelibora'ya
camide
iki
gece
diğer
kadar
her
bal
mumu
yakıl­
dörder
okkahk
döktürülüp
mihra­
üzerine
Ramazanı
imama
kandil
geceler­
kandil
biri
şamdanlar
ayrıca
"camii
adet
mübarek
yeteri
adet
on
şerifte
baklavalık
konularak
teşbih
ellişer
çeken
akçe
veril­
Ön görmüştür.
Yukarıda orijinal metni ve kısa özeti sunulan
şartlarının
görmekteyiz.
vakfe-
ait
M.
Ağa
Bu
benzerini
vakfiye
yüzlerce
şartları
vakfiyede
gereği
tarihli
bulunan
gözleri kamaştıracak
bir
vakfiye-
Akra köyünde
olan
aydınla­
tılması, tezyini, özellikle mübarek gece ve aylarda
ibni
23/Zilka'dc
bağlı ve ondan birbuçuk
uzaklıkta
akçe
vakıflar, cami ve mescid gibi mâbedlerin
Abdullah
H.
ve
tarafındaki
vakfiye
Horasan
belirtilmiştir.
elmerhum
üzere
iki
mesini"
büyük
küçük
ellişer
bu bölümünde
her
gecesinde
müezzinlerle
küçük
dışında
ve
berat
yakılmasını,
yeşil
minderi,
dört
bunların
dildiği"
de(8)
bir
minarede
bın
. . "
ve
Ramazanda
olmak
ve
Yani sözü geçen camie konulmak üzere " i k i
adet
içinde
masını,
kebir
sağır
baklavahk
Yani vâkıf vakfiyenin
şerifin
sırf
imama
"
tırmış olduğu camie l<onmal<. üzere vai^fettiği ha­
ilgili olarak şöyle
ve
verile...
59
şekilde
göstermiş,
saat
bu
miktarda
yaptır­
kadar pırıl pırıl ve tertemiz
aydınlatılmasına
amaçla
harcamalar
yüzyıllardır
özen
vakıf gelirinden
önemli
yapmıştır. Cami ve mescid-
mış olduğu camii şerifin imam ve müezzin maaş­
lerin
ları belirtildikten
sim 4 ) , fener (resim 5 ) , m u m , kandil ve benzeri
sonra camiin giderlerinin
denilmektedir:
malzemeleri
şerifi
mek mümkündür.
sadedinde şöyle
camii
'Ve
ikâd
edilecek
ve
kârgir
mezkur
şem'i
leyali-i
asel
ve
ikâd-t
ve
şehri
altmışar
sarf
oluna.
Yani
zeytin
ve
yağı,
mak
kuruş
sözü
olmak
yirmi
ruğani
YIR
içün
içün
B -
camii
yılda
lâzım
nin
VE
gör­
BİR
BİSA
ÇEŞİTLİ
HA­
HİZMETLERİ:
beraber, biz bunlardan hatim
karşılcayda
altnu--
olarak
olan
oldukça
camii
hasır
yapılması,
ve
kalanından
lâzım
z c v â \ i d i
ahna.
vakıf
oldukça
hasır
mumu
tev-
getirilmesi,
ilim
yapılması,
yakılması, dua edilmesi, kurban ke­
silmesi, aşure
pişirilmesi,
fakirlerin
doyurulması
Ağa'sı
Cündi
Mehmet
Ağa
ait
Ağustos/1634
M. tarihli vakfîyede( ı O ) bir
10/Rebiulevvel/1044
ibni
24,
H.
takını
görevlilere ödenmesi ön görülen ücret ve yapılacak
hizmetler
belirtildikten
sonra
şöyle
denilmek­
tedir:
"\'c
i-ic.
mescidi
\ c i n u
::iin
halı
A y n i vakfiyenin 9 6 . sayfasında ise şöyle
Kapı
Abdurrahim'e
"
geliri­
vc
şerife
gibi bazı hayır şart ve hizmetlerine örnek sunmak­
1-
kabça
şerife
salavât-ı
la yetineceğiz:
\,<!ı\!,.
şerife
camii
çekilmesi,
Dcrat
Öngörülmüştür.
"Mudanya'daki
arta
ahnsın".
HERHANGİ
öğretilmesi, yemek yedirilmesi, ibadet
için
masrafları
gelirinden
toplam
iııd
ayında
yakılması
benzeri
vakıf
bal
Ramazan
kandil
ve
geçen
Mudanya'da
Yani
müzelerde
GEREKTiRMEYES
ŞART
(re­
ması, buhâri ve müslim okutulması, kelime-i
"mihrabının
kullanılacak
İstanbul'da Abdüsselâm oğlu Behram Ağa'ya
ait Evaili Muhanrem/1001 H. 2 9 / E y l ü l / 1 5 9 2 M.
tarihli vakfiyenin 9 7 . sayfasındao) şöyle denil­
mektedir:
Evkaftan
YAPILMASI
olmakla
Yediyüz
şerifin
ve
minarede
harcanması"
"Ve
halen bazı camilerle
şamdan
Bu tür hayır şart ve hizmetleri, aslında pekçok
nema-i
senevi
için
üzere
kuruş
TAHSlSiXi
kullanılan
Kur'an-ı Kerim'den aşır okunması, mevlid okutul­
süpürge
üzere
Şerifte
masarıfatı
gecelerde
içinde
Ramazanı
"
mübarek
cami
derununda
kuruştan
aydınlatmak
mumu,
etrafında
şerif
kanâdil
saire
sözü geçen
çevresinde
mihrabı
camii
ve
süpürge
mezkurda
kuruş
ve
mubarekede
minaresinde
- f >'
temini
aydınlatılmasında
•ilaı
cl
hir
ha'dr
merkumdu
d/.-cc
salâ!
cdüp
her
ılalıı
il-fırr-}>ir
sevabını
kını
imam
ıcr/'/ıı/)
^urrı
nıhuma
olur
ınııkahclcühuli
"S'âsnı
lııbc
ı ^
eylcyt
ı
::;
\ e
denilmektedir:
"Ve
de
ve
dahi
Ramazanı
:e
ve
Leyle-ı
camii
gece
on
ve
camide
her
iane
iwyninde
vaz
nup
oluna
mum
olunan
ve
adet
sair
kifayet
beratta
iki
ikâd
cyledimki
her
mübarekte
minarede
j.-ielden
şart
taşrasında
biri
kandil
dardcr
şem'adanlar
vc
(7}
kandil
yana.
ı ul;ıyyc
^cnı':
nuhrubın
teşbih
(S)
ulu­
okuyan
Vakıflar
nolu
(9)
cenu
ua.-^h
Vakıflar
Genel
Mudurlutui
Ar^ıvı'nae
mahfuz
î>78
î i o l u v a k f i y e d e f t e n , s. 3 0 2 - 3 0 9 .
şcrifedc
üzerine
şerifte
içerisin­
yana
leyâli-i
miktarı
ditkturülüp
Ramazanı
şerifin
Genel
Mudurlucju
Aı^ıvı'ndc malıfuz
2b/(jlO
d e f t e r , s. 2 6 2 - 2 6 3 .
Vakıflar
Genel
Mudurlucju
Ati.ıvrnde
mahfuz
b / B
n o l u v a k f i y e d e f t e n , s. 9 1 - 1 0 0 ,
(İO)
Vakıfiaı
kayıt
nolu
Genel
Mudurlutju
defter.
Aışıvı'nde
ııiahfu.-
30
İBRAHİM ATEŞ
60
yine
mescidi
ve
mezkûr
sâlifüz-zikir
olmak
üzere
yevmi
di
her
ikişer
nefer
akçe
ikişer
mescidi
ve
reti
ve
ve
sevabı
himüs'salâtü
bir
destigâh,
muktedayı
Muhammed
bir
rûhu
cüz
'ün
şerifi
diyallahü
radıyallahü
radıyallâhu
Hasen
ervâhı
ve
Eb'ı-eyyûbil
hi'l-bârî
ve
Hazreti
A
^eyh
ve
Ve
öir
içün
ve
cüz
ve
ve
iki
sevabı
'ün
bir
sevabı
cüz'ün
cüzün
Mûsa
rahmetullahi
sevabı
ola
ruhi
hatun
kendi
ru
ruhum
içün
ruhu
ola...
kerreme'nin
bulunan
lerek
karşılığında
sonra
bir
her
Yasin
yine
mine
ile
sözü
ücretle
Kur'an-ı
şekilde
Kerim
iyi
ikişer
okuyan
akçe
camide
Kerim'den
Allah
Hz.
Adem
sını
bir
ve
cüzün
camiin
her
tecvid
birinin
lahu
kıraat
l>ir
akdem
gün
eylemiş
de
on
Peygamberlerin
sevabının
yine
sözü
sonra
bir
bir
cüzün
cüzün
ruhları
Peygamberimiz
için
hanım
hayat
günde
nem
Hz.
ve
Aziz
acizSnemin
ise
de
anlar
sevabının
ehli
imanın
sevabının
(lareynimiz
başka
ve
kıraat
ve
olunup
bey
ve
esamisi
birer
birer
iyal
ı e evladı
hayatta
,-llu:r
.Müsliınc
ihda
ve
ismi
acizâ-
Salih
Saliha
olunarak
bittahsis
husuradıyal­
ile
hemşirelerim
Rıza
vc
olan
Hâccc
lütfen
tasrih
içün
ve
yâd
isimleri
dahi
ihda
pederim
isimlerini
ve
hasıl
vc
acizanemizde
biraderlerim
ve
Abbas
validem
üzere
ikmâl
ibni
cümlemizin
vc
ve
tasrih
re
bey
hanım
iyal
evlâdı
olunamaz
ahfadı
ve
bulunanlarımızın
dua
ve
vefat
mukabelesinde
ta'^ikâffv-i
selâmeti
edenlerimizin
zikrolunan
vc
ıi-cı\
etmek
üzere
Hazreti
zevâtı
re'sen
şerif
eda
biri
tilâvet
etmek
hatmi
duasını
zi­
her
başka
efendilerimizin
acizin
şeriften
kıraet
zikrolunduğu
Kemali
riyle
cüz'i
yani
şerif
hatim
ve
Kur'an-.
kadar
defa
merhumun
bey'in
geçen
ihda
hatmi
zat
içtima
kerimeye
şerif
birer
hanım
dört
bed'ederek
biri
merhumenin
ve
aUyyr-
mürettil
birer
vc
Rudıya!
mumaileyhimden
ayeti
ey­
:nl.
Abbas
bil
hatmi
mematt
tilâvet
bir
türbc-i
ve
oradan
Emine
şerif
nnircilil
ibni
biri
kangı
yine
Radı­
seniyyelcri
efendimizin
zevâtı
geceleri
Ayşe
hatmi
ve
Abdullah
birer
ve
bir
salâlil-asr
balâda
günbik
olmn
mâh
Rodı-
türbeyi
mücevvid
anhünı
ve
mualli­
Kur'an-ı
Emine
birer
Paşa
şeref
hazreti
günde
lâhü
aliyyelcmâdcri
penahi
her
Hazreti
Vecihi
uygun
kişi
sen
vâki'
efendimizin
mumaileyhimden
Cuma
Kadılığında
marifeti
anhâ
ve
ise
Yirmisekiz
müşârün-ileyhim
simâtın
her
yadece
zeınlı
risalet
Azîmüş-şândan
.Mü-
bulunan
F.minc
ba'de
ınütc-
Mükerreme
rabbünnas
gün
dahi
Mekke-i
Hazreti
kezalik
beher
hissesi
sene
bil-irsâl
Hazreti
anhüma
lerinde
ruhuna
bunlardan
kurallarına
kişinin
okuyup,
olmasını,
imam
hanenin
tilâvetinden
cüz
için
namazından
okumasını,
toplam
Şerif
birer
rızası
'i
yedi
ücretle
Yasin-i
geçen
cüz
veri­
sevabını
üzere
birer
imam­
ücret
sabah
muallim
olmak
akçe
başka
sözü
kişiye
akçe
okuyup
edilen
meşruta
ikişer
olan
bir
gün
Suresini
bağışlamasını,
müezzini
imam
günde
sevabının
celllesinde
mücevvid
kâin
sevabını
camide
başka,
sevabını
cüzün
penâhi
üzere
Taifte
bir
beher
beher
lemek
tır:
geçen
cüzünün
iki
Mükerreme'de
derunûnda
her
"Sözü
sevabını
ön görmüştür.
ma'ali
teâlâ
müstekillen
ücretinden
babası
cüzünün
bir
Mekke-i
zevatı
yallâhü
Yukarıda orijinal metni sunulan vakfiye
fıkra örneğinde vâkıf, özetle şunları şart kılmış­
lık
Şehabeddin
sevabını
bir
bâkî
emareti
müstekillen
"
Basri,
Şeyh
ve
bahçelerin
cenabı
ve
Hasan
cüzünün
tarafından
aver
ve
Ali
Ve
risalet
kerki
karındaşım
. .
vakıf
cenabı
Abdurrahman
sevabı
".
vellü
lircr
ve
Üveys
olmasını"
tâtih
içün
Emine
için
Mekke-i
Geylâni
Marufu
ruhu
Habeşi,
2 - İsmail Sadık Kemal Paşa'ya ait 5/Cemaziyelâhir/1285 H. 11/Eylul/1868 M. tarihli vak­
fiyenin 37. sayfasındad 1) Harameynde hatmi şerif
okutulması hususunda şöyle denilmektedir:
riyle
velKâzım
ve
validem
kendi
Bilâl-i
için
hazaratına
anhü
tayyibelcri
babam
da
Azanı,
için,
ruhu
Eyyuh
îmam-ı
için,
ruhu
Ali'nin
ve
sevabı
es-SUhrevcrdi
Ervâhı
Emine'nin
kardeşi
hazarStının
anhü-
cüz'ün
ve
annesi
bir
ruhu
ruhları
Ebu
Abbas,
Kerhi,
olmasını,
şerâfetsimât
rahmetü-rabbi-
el-karâni
için
Abdurrahman'ın
ra-
anhü
radıyallâhü
İmam-t
ruhları
Marufi
affân
ebî
teâla
bir
Bağdadi
ecmain.
bir
içün
içün
ve
Cüneydi
cüz'ün
ibni
aleyhi
Üveys
Şehabeddin
aleyhim
Ve
Abbas
'zam
ve
ibni
radıyallâhü
ola.
Bağdadi,
Hz.
Geylâni,
Ve
el-haltâh
radıyallâhü
ensâri
Habeşî
Basri
iealâ
Ali
ibni
İmâm-ı
Bilâl-i
Hasan
Hazreti
içün
Hazreti
ibni
Osman
Hüseyin
şerifeleri
Hazreti
Ömer
ve
ola.
essıddık
Hazreti
ve
Aleyhi
içün
Ebîbekir
vechehü
Imâm-ı
mâ
ve
anhü
kerremellâhü
Teâlâ
Hazreti
anhü
şefiü'l
Elkâzım,
Hasa'
olsun)
sevabının
Abdülkadir
sevabının
İmamı
razı
ibni
Musa
mürselnı.
müctebâ,
münevverleri
ve
ve
ve
Ahmed-i
Hazreti
anhü
içün
penâh
beşer
enbiyâ
Sallallâhü
sevabı
aley
risâlet
evlâd-ı
ahirin,
Mustafa
Vesellem
hu
afdah
ve
Ve
Aleyhi
izam
hazreti
pişuvayî
evvelîn
ola.
Nebi
mutahhereleri
sevabı
yevmel-haşr,
esmâuhû
Enbiyâyı
ervâhı
cüzün
Nübüvvet
usâlı
Âdem
şâir
âb
azzet
şzrifiçün
Hazreti
ve
mâlik-ür-rik
zevâl
rizayı
Haz-
cüzün
cüzün
Ali,
onlardan
bir
El-Karâni,
bir
Osman,
Abdullah
Cüneydi
cüz-i
sevabını
ve
bî
vesselâm
Ve
birer
şerifin
râzık-ı
vesselâm
ola.
Yâsini'ş-şerîf
kerîmden
cüz-i
sıfâtühS
cüz'ün
sselâtü
tilâveti
olmasını,
İmam-ı
kimesne
olmasını,
(Allah
El-Ensâri,
dahi
nefer
için
Ömer,
Hüseyin
için
ve
ruhu
Ebubekir,
ve
eriüp
kimesneler
on
Rabbül-erbâb
misâl
tekaddeset
le
bir
tilâvet
mâ'ada
kur'ân
Hz.
meşruta
şerif
cümle
Furkan-ı
edüp
bî
bir
ve
ehli
hammed'in
müezzinine
bunlardan
ba'de
Cenâb-ı
hâlik-ı
ve
veriUip
ve
tilâvet
cüz'i
verilüp
akça
azîm
şerif
ve
muallimine
birer
mezbûrda
Kur'an-ı
ve
biri
mücevvid
yeumî
imamına
muallimhane
ruhuna
beş
zâtın
manfuz
570
.Mu(U)
Vakıfrar
Gene{
Müdürlüğü
Arsıvı'nde
nolu v a k f i y e defteri, s. 3 5 - 3 7 ,
H A Y R I V E SOSYAL H İ Z M E T L E R A Ç İ S İ N D A N V A K İ F L A R
hehe-
ne
Otuzar
olunu
t'iHîde
ise
iki
ana
Tnıl'lc
hatim
iki
olur
vazifesi
yevm
hesab:
celîlesi
atfı
senevisi
kaç
kendisine
fazla
ve
atıfet
kalır
ise
bulunan
leriyle
zikrolunan
kandil
ve
larına
sarf
mefruşat
ve
olunup
mübeyyin
bir
fına
irsal
lütfen
kıt'a
misillü
şer'isi
ihsan
kalan
fından
bir
her
yıl
göndererek,
bulunan
Hazreti
Amine'nin
Kur'an-ı
Kerim'i
Hazreti
Abdullah
olsun)
ın
kurallarına
dört
ibni
uygun
kişinin
lanarak
Kur'anı-ı
cüz'den
fazlaca
yuculardan
okumuş
yarak
her
birer
celeri
hatim
likle
Hazreti
Hacı
aciz
adı
beylerle
tasrih
da
Aişc
birer
aile
ve
Salih,
ve
olunamaz
çocukları
iman
özel
ehlinin
selâmeti
için
olarak
hayatta
dua
bağışlanmasını,
beş
kişinin
cümle
ve
edilmesini,
bu
her
dünya
ölenlerin
hizmet
birine
karşılığı
aybk
otuzar
Emir­
marifcliyU
kandil,
mefruşat
yönlerine
harcanarak
gösterir
bîr
belge­
ön gör­
gönderilmesini"
"\'e
senevi
Kiir'ân-ı
leyâli-i
.Azim
rifte
iki
vc
hatmi
Eurkan-ı
şerif
.^ambcnıuız
rnerkadi
vc
Pey-
Hâtcmül-Enbiy
<:
ile
ezvâci
ümmeti
ruhlarına
şe­
sevabı
mutahharası
evlâdı,
bil-cümlc
ebeveynim
vc
Ravza-i
muattarasıyla
cnsapları
camii
olunup,
Kibriya
Hazretlerinin
birinde
Kerim'den
tilâvet
Resulü
Kfendimiz
mübârckenin
r-hfad
ve
.Muhaınnıe(nn
ihda
oluna.
Ve
vt
vc
yine
bir
hıılryıi
nenf
rındaşım
tilâvet
.Abdülkadir
tilâvet
eden
yüzyırmi
zâta
kuruş
Yani
sevabının
olunup
.<cıabı
bilhassa
Ağa'nın
ruhuna
ihda
alâ
ücret
"yılda
vechis-sıla
i'ta
gecelerin
evlâdının,
eşlerinin,
sevabı
tüm
ümmeti
uhammcd'in
babasının
ruhlarına
efen­
şerif
yapılarak
Paşa.
deşi
.Abdülkadir
ve
evlâ­
ise
: I'
lıatmı
kuruş
vc
Şerifle­
soylarının,
vâkıfın
anne
yine
özellikle
.Ağa'nın
bir
beher
toplam
vc
hatmi
vâkıfın
ruhuna
Inşıyc
üzere
okunarak
Ravza-i
bağışlanması,
clmyan
camii
hatim
torunlarının,
sevabının
olmak
birinde
iki
Peygamber'in
rine,
kuruştan
"
Kerim'den
Hazreti
kırkar
oluna...
mübarek
Kur'an-ı
ka­
olunup
kar­
bağışlanması
hıünu
yüzyirmi
ıçın
Inılun
kuruş
ücret
şart kılınmıştır.
4 - Pertevniyal Sultan'a ait 9/Ccmaziyelâhir/1279 H. 10/Kasım/1862 M. tarihli vakfiye-
ödenmesi"
( İ e ( i 3 ) şöyle denilmektedir:
torunları
yakınlarının
olanlarının
mum,
müfredatını
\'e
şeklinde
Mekke
kişiler
önemli
ge­
hanımların
efradı
tasrih
türbenin
kurun
3 - Sivas'a tâbi Kangal'da Kangal Ağası
Zade Abdirrahman Paşa'ya ait 14/Ramazan/
1305 H. 12/Mayıs/1887 M. tarihli v a k f ı y e d e , { i 2 )
Kur'an-ı Kerim hatmi yapılmasıyla ilgili olarak
şöyle denilmektedir:
günde
ölümü
Rıza
Saliha
aile
kuruş
kaç
şekilde
bulunan
gibi
hasılatın­
sonra
belirtilen
iki
vakıf
şerifte
anılarak
olması
ve
birer
efradı,
Abbas
isimleri
biraderleri
geçen
tamirat
olarak
özel­
Vecihi
hayatta
vâkıfın
Cuma
olan
İbni
yine
vakıf
Binsckizyüz
müştür.
başla­
etmelerini
Hacı
edilerek,
isimleri
Kemal'in
hasıl
ihda
hemşireleri
oku­
ayete
oradan
ve
hanım'ın
ile
bu
Yirmisekiz
Hazreti
vâkıfın
top­
birer
müstakil
yapmalarını,
ve
geçen
yıUık
Kadılığında
derhal
hakettiği
okuyan
hangi
yine
've
pederi
tecvid
birinin
önce
üzere
ve
ayrıca
onlardan
sonra
tamamlamalarını
.Müsliınc
kendi
isimleri
gün
direk
üzere
şen;
olarak
edilen
gün
okumak
olunmasını,
halinde
dının
ayrı
vâkıfın
validesi
Aziz
ertesi
Amine
dilerimizin,
ihda
ise,
Hazrcti
Kerim
sözü
bir
ayrı
duası
zata
zatın,
her
sözü
Kadıh-
namazından
okumasını,
belirtildiği
tara­
yine
Kur'an-ı
ikindi
şerifi
yukarıda
bir
türbesinde
birinin
şerif
hatmi
sunulan
hatmi
(Allah
vc
mütevellisine
geliri-
bir
kaUrsa
d i
ücretinin
suretiyle
yapıldıktan
cihetin
uygun
Kerim'den
biri
hatmi
birer
gün
her
kadar
ay
Abbas
olarak
her
fazla
Mekke'de
okuyan
Taif'teki
emareti
mahsubu
sonundan
kendisine
sözü
nin
annesi
her
düzgün
olarak
yapılmak
ücretlerin
sarfedilen
Mekke
kurallarına
ödenmesini,
ay
hakettiği
tarafından,
edilen
verilmesini,
kısmı
olursa
hesabı
iki
okuması
ücret
bir
edecek
dorl
içinde
Kerim
kişilik
kişiden
dan
sözü
Taif'teki
gün
Kur'an-ı
iki
beş
mühimmat­
marifetleriyle
tecvid
bu
ücretinin
mahsup
ve
Yirmisekiz
müfredatını
bulunan
ve
içinde
üzere
Emirliği
mütevellisi
Peygamber'in
türbesi
okumak
Mekke
bahçelerin
vakıf
şahsın
edasına
tara­
yukarıda
Emiri'nin
bulunan
olarak
"
Emirliği'nde
Mekke
ğı'nda
razı
hissesinin
Mekke
gunlıık
mütevellisi
buyrula.
Yani vâkıf vakfiyesinin
bölümünde özetle, "vakfettiği
nînarta
emareti
aliyye-
ödenmesini,
kendisine
istifa
mum
sarfının
i'lâm-ı
ve
halinde
kuruş
kısmının
kadar
imce
marifeti
şerifenin
tamirat
beş
Mükerreme
kiram
mahalli
edecek
kıstel­
olveçhile
türbe-i
hatim
Ve
Mekke-i
zevatı
iki
ohır
şayet
ba'del
yine
ve
bir
mezkurun
kuruş
Yiizelli
kişiden
istiğfa
buyrula.
vazife-i
müşarunileyha
Kadüıçınâ,:
ol
tâ'vizen
Binsekizyüzelli
kuruş
celîlei
ki
su m
vazifesinin
hasılatından
olan
şayet
Mükerreme
mürüvvet
mezkur
edecek
olmak
Mekke-i
âlisinden
ve
rey'i
ve
olduğu
. le hemen
tarafı
himmet
verile
ayda
yırmısekı-
kıraet
hitamı
müstehık
kunıı^
bazısı
miktarı
şehrin
ise
Yiizelli
zattan
edicek
bâzısı
edicek
mahiye
dörl
zatın
zevattan
her
kuruştan
ı e
ve
bütün
ve
ahirci
de
sözü
Teâla
ilâ
nebevide
\ evin
Medhıe
ilahı
müezzin
ı
Muiıeııere
re'de
mahfclindc
S'eıverehallâlu.
Haremi
beher
.Ş'i'n/ı
Hacielı
Cuma
günleri
ruhlarına
geçen
kuruştan
(IC)
Vükdtûf
Getıcl
Muduflugu
Ar^ıvı'nde
rıiüfı(u7
21/00/
Art.ıvı'nde
kaoad.ı
nuılHu.-
n o l u v a k f i y e d e f t c r r , s.
[13)
Vakıflar
Genel
Mudurlugu
1 7 9 kasa ve 9 k a y ı t
nolu onjmal vakfiye
deflen.
İ B R A H İ M ATEŞ
62
kable
salâtil-Cuma
sure-i
kehfi
eyyamı
deymumiyyeti
tilâvet
cenabı
ve
akibinde
şâhâne
duasını
Yani
vâkıfe
Münevvere'deki
Pertevniyal
mescidi
her
Cuma
sûresinin
nin
Cuma
okunmasını
ve
için
Sultan,
nebevide
günü
devamlılığı
müezzin
mahfe-
namazından
peşinde
dua
"Medînvı
Padişah'ın
edilmesini"
".
. .
nişanda
Ve
beher
imam
mukabele-i
tarak
ve
şerif
istima'
ve
müezzin
Şerifi
nunda
biri
olan
mushafı
ecrü
Kibriya
ve
eshabı
selerine
ve
ve
hazerattnın
zevcim
akraba-i
ve
nim
dua
içün
vakfeyni
ben
ve
irtihal
mezkûreyn
efendiye
efendinin
ehli
kuruş
ve
iman
selâmeti
ruhuma
darey-
ihda
olunup
gailesinden
ikiyiiz
kuruş
ve
mukadde-
kâffe-i
oldukça
ba 'del
evlâd
Şem'î
ve
hayatta
haz­
âli
ervahı
müşarünileyh
müteallikatım
ervahına
Hazrcü
efendimiz
mutahharelerine
zevil-ihtiram
evve-
ümem
Muhammedenil-Mustafa
rûhu
mukabele-han
müstemi'
bulunan
zata
verile..."
Yani vâkıfe Ayşe Revnak hanım vakfiyesinin
bu bölümünde "her
yıl
Ramazan
ayında
imam
ve
müezzin
dan
tarafından
birinin
mukabele
mukabele
okunmasını,
okumasını,
vesellem
müteberreke-i
leri
bunlar­
diğerinin
ta'tîrı
mezkur
tas
i'ta
ve
mezkûr
nisâr
tevzi'
ve
sarf
viye
tutarak
okunan
hasıl
olan
çocuklarına
eşi
ve
Şem'î
iman
önce
ruhu
ile
ehlinin
hayatta
vakfın
bu
ve
ahiret
selâmeti
da
karşılık
de
elli
ba­
geçen
iki
kuruş
için
ruhuna
sözü
mukabele-han'a
kişiye
bütün
vâkıfenin
sonra
hizmete
gelirinden
dinleyen
vâkıfenin
ve
bağışlanması,
ölümünden
ğışlanması,
efradına,
ruhlarına,
dünya
edilmesi,
Hazreti
aile
taallukatının
ruhlarına,
oldukça
dua
Peygamberimiz
akraban
iki
yüz
Sultan
Abdülaziz'in
annesi Pertevniyal
tarihli vakfiyede(i4) mevlid okutulması hususunda
kâin
mezkûrede
Beyoğlu
ve
içi'nde
ve
Medîne-i
Bâbt
kurbinde
Üsküdar'da
Cengâr
ve
Dolmabahçe
hane-i
âmire
âmirede
adet
nezdinde
asâkiri
kışlahâyı
olunacak
alehisselâm
VânT
adliye
karyeleri
ve
bahriye
mcnkıhc-i
meclislerinde
ve
Tophane
kışlatan
berveçhi
mii/cherreke-ı
isli'mâl
zevata
şeker
iştira­
rü'yet
ve
Ser-askeri
kuruş,
mamurede
kâin
seklzyüz
kuruş
ve
Medîne-i
bin
Mecidiye
ve
tes­
derûnunda
beheri
Kuleli
içün
ve
Gümüşsüyü
içün
Binyedişer
yüz
muhassas
Paşa
ma'mûrede
kuruş
kâin
tarafına
ve
kışlaya
maadâ
ki
âmirede
sekizyüz
tarafına
Tophane-i
olan
müşiri
cem'an
gailesinden
zat
edâ
ve
zât
altı
yirmi
bulunan
altıbin
bulunan
mesbukul-beyan
Paşa
kuru:;
ve
muhassas
olan
Ser-asker
mezkurem
altıbin
zât
Tophane
muhassas
kuruş
tersane-i
olan
bulunan
kuruş
kışlaya
kuruşun
adet
bin
dörtyüz
canibine
teslim
evkafı
oluna...
"
Yani vâkıfe Pertevniyal Sultan
vakfiyesinin
yukarıya alınan bölümünde özetle:
"istanbul'da
Ser-asker
kapısı
adliye
ve
Boğaziçi'nde
dahilinde
Mecidiye
ile
Cenger
ve
Tophane
ve
Beyoğlu
yakınında
Üsküdar'daki
ve
Vânî
Dolmabahçe
Selimiye,
köyleri
arasında
yakınında
nezdindeki
Gümüşsüyü
Kuleli
ve
cem
âtî
mcvlûdi'n
olunmak
bahriye
Tophane
askerleri
ve
kışlaları
Tersane-i
ki
sekiz
kışla
olup,
bu
kışlalarda
toplam
aşağıda
be­
Boğaz­
ve
ki
bin
Meci­
beyninde
Gümüşsüyü
hümayunlarda
ve
Ser-askeri
Selimiye
kurbinde
tebhîru
olan
şerbet
ve
ve
ile
kışlalarının
yüz
kışlaya
olarak
diye
işrâb
iştirâ
müteberreke-i
tersane-i
adliye
otuzdört
sekizyüz
ve
ve
vaz'
altışar
Selimiye
Amire'deki
derununda
ve
içün
beheri
'an
Kuleli
şöyle denilmektedir:
mahmiye-i
verd
kuruş,
Sultan'a ait 15/Recep/1281 H. 2/Aralık/1864 M.
"Ve
tevzi've
aşırhan
Bâbı
âmire
Kapudan
şart
verilmesi"ni
etmiştir.
6-
ile
mâi
dinlemesini
şeriflerine,
sahabelerin
efendi
ve
oluna­
olunup,
mus­
mukabeleyi
sevabının
iştira
vaz'
levâzımatı
'üzere
dörder
olunup,
meclisin
menkıbe-i
kâffe-i
Beyoğlu'nda
kıraet
gülabdanlara
ve
Üsküdar'da
üçerbin
ud
i'ta
beheri
safa
Teâla
huddarı
şeker
bardak
hademeye
Tophane-i
i
menkıbet
fotalara
gerek
hasıl
sair
ve
ve
kışlaların
cem
Muhammed'in
ve
gerek
vel
sûffe
nebeıiyye-
ile
ve
kâri'lerine
olunmak
ve
tebcil
kifaye
ve
zülalı
Cumhuru
sadrı
ve
tabak
olunup
mezkûre
ve
ve
buhurdan
sına
menba-ı
bâ-sâadet
şerbet
miktarı
deru­
zabıtan
hazretlerinin
güğümler
kışlalarının
hafı
için
ıchiul
Sallallahü
şahâne
dimağları
zikrolunan
Şebn
Sultânı
asfıyâ,
ve
asâkiri
r<
kışlalar
halde,
vilâdeti
ta'zîm
olan
adedi
şâhâne
ümmet.
efendimiz
kemâli
rak
ve
oldukları
sâdâtı
name-i
samiin
sene
mesbuk
Muhammedenil-Mustafa
aleyhi
tu­
beher
tas­
adedi
kışlaların
muntazama-i
usâtı
bürhân-ı
bihi
biri
ve
hâzır
Enbiya,
her
ikişer
ve
mesbûkul-beyan
zikirleri
melce-i
Cı'ni
gülâbdanlanlarm
asâkiri
neferâtı
şefaat,
adedi
yirmibeşer
hıfzoluna
hulûlunda
onar
tepsilerin
adedi
mukim
şerif
mesubatı
şefii
ve
ve
ve
onar
birinde
günleri­
mağfiret
olanlardan
ve
hasıl
Resulü
retlerinin
elli
Ramazanı
tilâvet
edüp
bizzat
fahril-âlem
ve
sene
buhurdan
her
güğümlerin
adedi
fotaların
evvelin
görmüştür.
ön
eden
onbeşer
Kehf
önce
5 - Ayşe Revnak Hanım'a ait 7/Cemaziyelâhir/1305 H. 7/Şubat/1887 M. tarihli vakfiyenin
ikinci sayfasında. Ramazan aymda mukabele oku­
tulması hususunda şöyle denilmektedir:
len
mürur
ların
ve
ifa-..:'
linde
zikirleri
TopTersane-i
'an
sekiz
lirtilen
de
şekilde
okunacak
kullanılmak
onar
adedi,
üzere,
tasların
mevlidi
sözleri
onbeşer
buhurdanlık
şerif
meclislerin­
geçen
güğümlerin
adedi,
yirmibeşer
adedi,
(14)
Genel Müdürlüğü Arşivi'nde
tepsilerin
ve
gülâbdanlann
kıraet
nebl
üzere
Vakıflar
1 7 9 d o l a p ve 9 K . n o l u orijinal v a k f i y e
kasada
mahfuz
defteri.
H A Y R İ V E SOSYAL H İ Z M E T L E R A Ç İ S İ N D A N
ikişer
adedi
kışlaıarm
ve
her
Rebîulevvel
ve
hazır
tas,
tabak
sini,
ve
yeteri
edilen
ve
ve
şeker
için
lu'ndaki
Adliye
Kışlaları'nın
dörder
yüz
rı'nın
ve
beheri
Kuleli
için
nedeki
kışlaya
ruşun
Kaptan
biri
de
ve
Bıny
üçer
cdii^eryü:
kun^^
i::
edilen
altıbin
olan
U'p-
sekizyüz
tahsis
Tophane
len
edilen
altıbin
Müşiri'ne,
toplam
Paşa'ya
diğer
Yirmibin
teslim
altı
tahsis
2/Rebiul-
M. tarihli vakfiye­
mukim olan askerlere mahsus o l u p , müslümanlarbu mevlid
meclislerinde
bulunup manevi feyz almak isteyenlerin bu meclisi
faydalanamayacakları
gibi, diğer
asker­
lerin de sözü geçen kışlalarda mevcut olamayacak­
larından, yukarıda sözü edilen mevlid-i şerif o k u t ­
ma şartında rücu' ettiğini ifade etmiştir.
6— Kanunî
vakfiyenindS)
Sultan
Süleyman'a
ait
tarihsiz
161-162. sayfalarında vâkıfın ye­
rine hac ibadeti yapılması için şöyle
hadimi
istitâati
haccı
telbiye
mene
tadhiyeye
beş
denilmekte­
habîbi
vâkıf
ârif
ve
içün
hac
meliki
murai,
ve
altâm
hibe
tavafı
eyleyüp
eyleycler...
vc
sâi,
vc
beşbin
eyleycler.
ile
şcâ-iri
ile
ömre
ziyaret
aleyhisselâm
hazretlerine
ve
huccac
sene
buyurdular
reşâd
Beylullah'la
her
ve
vesireti
âlim
levâzımı
bahreyn
edüp
felâhu
zahir
şerife
Muazzama'yı
hazretleri
ve
ihramı
ziyareti
kimesneye
Mekke-i
nebi
ve
ve
ve
şart
ma'ruf
bedeniyesi
şeraiti
câzim,
berreyn
şerifeyn
>cıladile
bahir,
ıc
Sultan-ı
haramcyni
ki:salâlıu
suf
< /.
ve
vâkıfın
bütün
ruhuna
ar­
kılmıştır.
şirt
Ziya
Paşa'nın
İstanbul'da
eski
tayin
edilmesi ve ücretiyle ilgili olarak tescil ettirmiş ol­
ilâmı şer'iyye-
d e ( i 6 ) şöyle denilmektedir:
.
.
Berveçhi
teşerrüf
âti
muhafazasıyla
buyurdukları
alâ
menbitiha
teyemmün
lihye-i
içün
kemâli
ezkâ
ta'zim
ve
sâadeti
şerife
ettahıy-yenin
ve
ve
tedarik
â'lâ
bir
Sullan-ı
ziyareti
türbc-ı
emvâli
itmamı
tcfebaşı
sandal
muhafazası
tekrim
lık
birle
niyyeli
badcI
sadrı
camii
yc-i
şcrifcyt
türbedarları
Kadir
olacağı
mezkûre
huddarı
leycler
gün
kemâli
züvvarı
ve
hini
vâkıf
tayin
ki
man
efendi
vâkıf
hâfız
Mehmet
Ve
zevil
hudu'
Bülbiil
ve
senede
yevmi
Ve
sene
vel
Lcylc-i
ve
Leylc-i
lihyc-i
birle
.\
efendi
dort
defa
ey­
olmak
Dağıslânî
Mustafa
olunup
ziyaret
nefer
hafız
şcrifc-i
kuşâd
intizar
dört
ba'dc
mezkûre
Berat
MelımcI
efendi
beher
beher
ta'zim
emri
olunan
asırda
ve
lih-
bâ
ola.
Lcylc-i
müderrisinden
vc
efendi
türbe-i
vakti
edep
kuşadmdan
olunan
hâzîrûn
ve
camii
olup
tayin
ola.
Mi'rac
ile
Hekim-
buyurmala-
Abdülkadir
mutasarrıf
müstahfız
ayaklı
vaz'
mersûmesiyle
Leylc-i
dahi
istanbul'da
malından
vazife-i
iki
sanduka
sanduka
mustahfız
vazifeye
ağız­
sim
merhum
scrifcsiııc
şeyhi
sim
ve
sağir
csbak
ve
tülbent
ve
ceviz
hazretlerinin
gümrüğü
vefatihi
hılıt
azam
lurbcı
akçe
som
atlas
adet
mezkure
mezkûreyc
emtia
bir
nıaa
mezkûr
dîniyesi
Mcıiııu
Paşa
kûrbündc
nyla
makras
sandukayi
muhafaza
islâmda
verile
ve
puşideli
A l i
miftah
iki
üzerine
bir
dört
simli
sim
iştira
şâl
ve
ve
ma'kilit
vaz'
başı-Zade
bohça
başı
ve
çuka
ve
safa
ve
sedefli
derununda
yeşil
bir
ile
adet
hümayun
düğme
ve
nefîseleri
yedi
adet
telfif
sim
kulbiu
âli
iki
ile
ve
ve
işlemeli
ve
bohçalar
ve
tayyibe
buyurdukları
Ragaib
mev-
merasimi
vakfeye
akçe
edüp
Vc
Mu-
üzere
dokuz
//,.•.-
etmelerini
sevabın
hac
Hazreti
tahsis ettiği lihye-i şerîfin bakımı, muhafız
:-cnfı
dir:
Ve
için
ve
camii şerîfi yakınındaki türbesine konmak
hâlise
nin 137. sayfasında, adı geçen kışlaların buralarda
şeriften
Süleyman
ziyaret
her
Muazzama'yı
edi­
" öngörmüştür. Ancak
kimselerden
kişiye
Ser-asker
adı geçen vâkıfe aynı defterde kayıtlı
dan diğer
beş
kuruşun
kışlaya
âhir/1283 H. 2/Ağustos/1866
bilen
ku­
kuruşun
edilmesini
kurban
vakfeye
Mekke-i
Sultan
türbesini
arasında
Tophane'deki
sekizyüz
dörtyüz
meiTC
Münevverc'yi
sağlanacak
ihrama
arafatta
iyi
vâkıf
bilen
ve
yaparak
ve
verilerek
edilmesini"
ve
kışlaya
ile
d u ğ u , 1212 H. 1797 M. tarihli
tersa­
zata,
akçe
Medînc-i
".
Paşa
safa
ziyareti
ömre
7— Yusuf
Kışlala­
bunlardan
telbiye
sadrıazam merhum Hekimbaşı-Zade A l i Paşa'nın
bin
Gümüşsüyü
ödenmesini,
tahsis
dc
şartlarını
yaşayan
uyan,
edip,
mağan
Üsküdar'daki
için
haccın
gerektirdiklerini
Beşbin
bunlardan
Beyoğ-
ile
her
kuruşun
kuruş,
belirgin,
açık,
törenlerini,
kışlaların
yüz
Mecidiye
kuruş.
otuzdörtbin
sekiz
olgunluk
yeteneği
beytullah'ı
hammed'in
içinde,
bulunan
bin
ve
etmeleri,
ve
kapısı
birlikte
koşmayı
ziyaret
için
malzeme
Serasker
tersanede
altışar
Selimiye
kokla-
alınması
türlü
hacılarla
yıl
iyilik,
bedensel
buyrukları
durmanın
sözü
hizmetçilere
şerbet
islâmî
kesme
içirilme-
aUnarak,
konup,
ve
için
ve
biri
geçen
ve
suyu
her
tedariki
Tophane'de
sözü
gülabdanlara
harcamalarla
masarifin
ahnıp,
tarzı
53
"doğruluk,
bilinen
yaşayış
ve
hazır
şeker
bölümünde
erginlikle
dînî
mevlid-i
aşirhanlara,
ücretle
yapılacak
her
gül
ve
subay
mecliste
konup
vakfiye
yıl
ile
dağıtılması
ve
mevlidhanlara,
ödenecek
saygı
ve
fıçılara
ud
buhurdan
ttimasını,
ve
şerbet
bardaklarla
kadar
geçen
her
bulunan
askerlerle
için
güğüm
sözü
edilerek,
tazim
şahıslar
geçen
adedi,
kışlalarda
dinleyen
diğer
sözü
bu
bulunarak
okunup,
bulunan
onar
muhafaza
ayında
erler
şerif
fıçıların
birinde
VAKIFLAR
üzere
hdürrnh-
vc
Ff:ınlı
efendi
maan
kü:<adıncla
her
mulahhara-ı
sevabın
Sullaıı-ı
(15)
Yani V â k ı f Sultan Süleyman yukarıya alınan
Vakıflar
1387
"
Gtnc-I MuOurluQu
umum.
140
At<.,ıvı'ndc-
kasa vc 4 5
kayıt
kasada
ıııalıUj/
n o i u Ofıjıııal
vak­
f i y e d e f t e n . 5. I G l - 1 0 2 .
(IC)
Vakıflar
Genel
Mudurlutjj
Arsrvr'nde
n o l u v a k f i y e d e f t e n , s. 5 8 - 5 9 .
mahfuz
5/9
İBRAHİM ATEŞ
64
hiri
nöbetle
nuıan
birer
n'ıh-u
,)lcyhi
hatmi
şerif
eden,
Nefise
ruhlarına
yirmi
evlâdı
dört
her
yevmî
akçe
biri
istihkaktan
ve
lihye-i
ziyaret
ud
ve
tebhtr
beher
kuruş
tayin
oluna.
şerif
beher
tayin
açılışından
mamlanmasına
kadar
yakılarak
olmak
kırkar
kuruş
".
ve
. .
Ve
üzere
dersiâm
kırkar
Emin
ibni
Ahmet
buyurmalany-
akçe
vazife
verile,
Yani bir bölümü yukarıya alınan şer'i ilâmda
Yusuf Ziya Paşa özetle "aşağıda
belirtildiği
şe­
korunması
iyi
için
niyet
ettiği
bir
bu
bir
sanduka
leri
ise
ceviz
olup,
bul'daki
edilen
dokuz
ölümünden
mezkur
türbede
olmasını,
her
orada
gün
lunmak
üzere
ve
E f ^ f '
llafız
cfcıulı'nın
birlikte
nöbetle
tümünün
Hazreti
olunmak
yapanın
vâkıfın
ğan
yerden
yirmidört
hazır
okuduğu
almak
akçe
sözü
saygıyla
bekleyenlerin
sırasında
dört
Mehmet
ve
olarak
Hafız
her
ücret
ruhuna
salâvâtı
nöbetinde
şeriften
günde
verilmesini
hıraclinc
de
imtihan
ile
bu
Sultan
eylediği
'e
da
bu
meşgul
olup,
letli
Mehmet
edilen
bilginlerden
açılarak
isteğine
zi­
camide
bu­
başka
Allah'ın
emri
efendi,
görevin
imtihan
başkasına
tayin
edilecek
lütfedip
ders
ithâf
hakirin
(vâkıfın)
ve
dört
verilmesini
okuyup,
çoğunluğunu
dedelerimizin
rızasıyla
isterse
bir
engel
ve
olan
rica
adam
öğrencilerle
ruhunu
ruhlarını
olursa
halinde
ehil
bir
ve
fatiha
ile
bu
bir
ederim
olsun.
birlikle
yâd
bu
efendinin
etmesi
olgun
fazi­
geçen
müderris
suretiyle
kişi
ile
sözü
öngörmüş
bu
okut­
isteği
etmek
intikal
sonunda
ilim
dersi
kendi
yasal
yapmak
onun
vermekle
olmamasını,
ahirete
Mehmet
ders
hukuku)
okutmasını,
ile
oğlu
kendi
t U
tayin
verilmesini,
ferağ
okutmaya
yerde
rahme
üzere
Ahmet
efendinin
engel
ders
bir
bölümünde,
vermek
ücretini
birine
kimsenin
Dağıstanlı
ki
vakfiye
büyük
ders
ulûm
veö'-ıni
"
ücret
(İslâm
sahibi
yâd
karşılığında
Emin
bu
ki
gelirinden
akçe
fıkıh
biemehline
tullab-ı
eyleyeler...
vaktinin
öğrencilerine
ederim
ders
ücret
mahel-
bir
ruhunu
sunulan
yirmi
âher
efendi
edüp
İstanbul'lu
günde
alacağı
edilen
rica
fakirin
şâd
ise
ederse,
kerem
Camii'nde
dersiâm
Emin
eder
gayrimenkullerin
demiştir.
sözü
ile
Vâkıf, metni
"vakfettiği
şerifi
akçeden
ve
fatiha
getir­
birine
altışar
bu
ederse
mezkurda
müderris
oluna
Ve
dersde
ecdadımızı
Haseki
zuhur
murad
camii
intikal
ola.
şen/
Emm
fuzalâdan
yed
eğer
eğer
tevcih
adam
itmamı
kasr-t
Ve
ahirete
fıkhı
Mehmet
rızasiyle
ve
Ve
yirmi
derse
ulûma
mezkur
olmaya.
ile
kemal
yevmî
lalcbc-i
şer'isi
etmek
Mehmet
mukabelesinde
f^cf
eyleye.
Haseki
tedris
Mevlâna
mezbunı
Teâla
masını,
arma­
evka!
mani-i
nllahı
tayin
sevabını
onar
bekçiye
merhume
hafta
dahi
ferağ
kıract
bekçi
defa
anber
geçen
el-islâmboli'ye
Vc
mani'
şerife
ruhlarına
her
kimesne
hatmi
sonra
çocuklarının
bunlardan
üzere
dört
hatim
ta­
ve
defasında
sözü
eylediğim
ol
ağIrLt'
kimesneye
Kadir
Mustafa
yıl
birer
kerre
hatmi
ve
kişi
müderrislerden
takiben
annesinin
eylemesini,
ve
birir
altıyiiz
bunu
ve
vaktinde
Peygamber'in
üzere
ve
Berat
efendi
her
ücretle
yapanların
Bülbül
Mehmet
açılışında
melerini
bunlar
veril­
edilen
açılmasını
efendi.
malından
kendisine
Miraç,
açılması
Ahdıırrahman
olması­
gümrüğü
edep
bulunup
etmelerini,
Abdülkadir
bekçi
her
yıl
beher
dersiye-i
bir
İstan­
konulmasını
sözü
ikindi
Efendi
korunmakla
Paşa'nın
ücretin
Regaib,
kemâli
hazır
yaret
eşya
türbedarUk
Şerifin
pûştde-
şeyhi
sonra
yıl
çuka
Şerife'ye
akçe
olacağı
Lihye-i
yeşil
cami
Lihye-i
emriyle
mesini,
konulmuş,
içerisinde
geçen
Padişah
geceleri
kilitli
türbesine
sözü
sedefli,
içine
yakınındaki
konulan
sim
kulplu
A l i
efendinin,
tayin
ve
hümayun,
anahtar,
iki
sanduka
sanduka
camii
ve
sim
işlemeli
iki
simli
Hekimbaşı-Zade
isteyerek
nı
ve
ayaklı
bir
esbak
başı
tedarik
kısmı
sandal,
ve
som
göstererek,
alarak
baş
bir
sarılı
düğme,
küçük
ta'zimi
satın
üzerine
atlas,
ile
sim
kilitli
şal
bir
tülbent
ve
mallarıyla
adet
bohça,
ağızlık,
saygı
temiz
yedi
dört
gerekli
ve
ud
gailesinden
tayin
cyleyt.
Şerifin
Şe­
ziyaretin
şart ve tayin etmiştir.
akaratın
onar
Lihye-i
ve
için
her
şerifinde
vc
duydukları
olan
Lihye-i
tarafından
verilmesini"
hıraet
şeref
sahibi
8 - İstanbul'da Abdullah oğlu Hacı Mehmet
Ağa'ya ait Gurre-i Recep/1185 H. 2 9 / E y l ü l / 1 7 7 1
M. tarihli v a k f i y e d e ( i 7 ) Haseki Sultan Camii'nde
her hafta okutulmasını öngördüğü ilimler ve ö ğ ­
rencilerle ilgili olarak şöyle denilmektedir:
iştigâl
korumakla
bekçi
üzere
la..."
kilde
şerifin
koklatılması
kuruş
hak
olunmasını,
hatmi
camii
defasında
yerine
tayin
Sultan
merkuma
ve
halinde
birinin
marifetiyle
müstahfız
şart
Ve
erbabı
hatmi
müstahfızı
deyu
cem'an
yerine
kimesne
içiin
sene
verile
mezkûr­
olalar.
küşâdmdan
değin
anber
kuruştan
bir
hîni
hitamına
mahalli
oldukta
huffazdan
şerife
rifin
muh-
akçeden
mutasarrıf
fevt
/.'en
miikerremelcri
biri
ölümü
hafızlardan
sevabın
valide-i
altışar
vazifeye
merkûmûndan
kn-ae
emcâdı
eyleyiip,
üzere
ba'del
birinin
kâine!
nöbetinde
hazretlerinin
ve
ihda
almak
sonra
şerifi
efendimiz
teremeleri
dan
hatmi
eiimlesi
altıyiiz
getirdiklerinde
miişâriinileyh
ve
Seyyidil
efendimize
şerife
hatmi
ediip
Hazreti
afdalultahıyyat
salavâtı
Ve
şerif
piirfütûhu
Ve
bu
babalarımızın
şâd
etsinler"
9 - Aydın Sultanhisarı köylerinden İnce k ö y
mütemekkinlerinden Hüseyin Ağa oğlu M a l u m u
geçen
toplanı
kişiden
(17)
Vakıflar
Genel
Müduftugu
n o l u v a k f i y e d e f t e r i , s.
Arsıvı'nde
115-116.
manfuz
575
H A Y R İ VE SOSYAL H İ Z M E T L E R AÇİSİNDAN V A K I F L A R
Ağa'ya ait Evâsıtı C e m a z i y e l â h i r / 1 2 n H . 4/Ara-
günde
lık/1796 M. tarihli v a k f i y e n i n t ı s ) dua yapılmasını
tır.
ön
gördüğü bölümünde:
bir
salih,
olup
âlim,
kâmil,
yevmiyesi
Yani:
nin
sekiz
"doğru,
duacı
eyledi
kı
himesiıe
ıc
faziletli
bir
kimse­
sekiz
akçe
olma-
ücretinin
101212
".
. . Dersiâm
kimesne
ile
müderris
akibi
rünileyh
•<cvabını
ve
bir
vâkıfın
sini
ve
rına
armağan
bilgine
on
11-
i r
sevabını
buna
için
dua
fatiha
nin(20)
H. 2 2 / E k i m / 1 5 7 9
M. tarihli
sene
ile
ına'ruf
kimesnclcrden
salâvât-
hân
türbe-i
mübeyycnede
ve
neşat
reti
anlar
ile
bin
"\'c
terk
sadrı
kcrre
ve
vâkıfı
verile.
Ve
zühhâdı
zahir
ulûmu
dîniycde
fâik.
müstahabbâtı
ve
ve
müeddeb
fevt
SÜn
türbe-ı
'•:ılup
asla
••;
larsa
ve
Yani
ve
güzel
kişinin
uhdelerine
akvc
"yukarıda
salâvâl
Sinflerı
tembellikten
için
la
(jlup.
;•
olarak
her
hizmetk
uzak
.
•ı;'..
Hazret:
hırının
ruuh
nhualcn
dıırt
fakır
c^iup
(la
•;•'
wrine
c:./
:':!'un
/;;'"!(;/(
k.cnn
a-^ rica
.'.•/•(
namaz
;.;»/;.
defa
dıkkclli
Ivrıiıı
ıınian
halmtle
.:ı
'HT'UI
ile
falar
hıztnetlcn
vcnlınesını
re
sozu
lUr^ılan
l:ı^ıl,
rın
^alai'âtı
>. /• \
ieri:
. .
kendılcnne
••••>'.l. V . ) k • 1 .
Ü'.
. "
hac
ı. t. i>--Ll
:,•<<-
kıs'lenlen
akçe
verilerel:
> ı j / . - ' a / ( ı nuîı
(.•/:<,'<'
ve
lıın
oluna
bölümünde.
(ilanlara
hu
kar.<dr,^ı
eılilen
yaplıl.'lan
n
verilmesini,
yoksul
duı^ılılmasını.
,
.•m
oluna.
bu
sâlih
• • .
I
ı'tak
W,•,.'//;,
halkınılaıı
de-
'ırscc
halkından
un
>.);/
nı.zu
<dup,
teslim
V;/nw/>;/ı
gelırenlere
II..Iİ1İİ-IC
(dunup
sf.-/;;/'
v İl I: le rc
h ını^e
ıştıra
kı
edüp
ma'minûnu
donU-rhm
akçe
eyleye
sart
hin
muktedir
Vınnıl-an
al:ce
ve
senfte
e!: ırıInıe^rı!.
Mekke
•\:ne
vechı
harameynı
seyhül-haremlerınden
vakfiyesinin
yoksullara
\'e
muka-
ınezbûrûn
ı'.ortler
kendilerine
ve
oluna.
teslim
.'\lunevveie
iıarc
.Mekke
edenlere
Ve
yedlenne
yapmaya
/(•;/)
fukara
dahi
mübeyyin
olu
gulâm
Yirmıbin
levzi
eda
Ramazan-ı
Medme-ı
kismm
.;/.•;/"
namaz
Peyuum
h:n
olup
hcı
mcsâkîne
nıurlek:\(~n
bes
verilip
\'e
ve
vâkıf
yıl
revlerinı
rekâ!
ıı:l
'ukııcn
uulc
"//('/•
din
"
bıl:rlıU-n
han
tur'>ı;!,
sevmeli
.etirmcsi.
venlv
ıcun
ulanda
bahâlu
su-
akçe
akçe
sarfı
sene
.Mcdîne-ı
kâdirln
sükkânmdan
mahsup
her
kölelerin
sene
bm
mütevelliye
ı'luk-nâmelerin
musanıuhu
( < //;.:^;,'
lâzım
davrcnıslarıy
••>. lırtık-n
re
i:ia r
ibni
ellirile
verile
>ı'\İH'
Yani,
Sullan
tcdanln
\'c
r.
sünen
ve
merhum
yirmişer
k: tnî
ve
mıısallı
da
kı
• : ! :
bâlur_
vâcıbâl
Paşa
her
hizmeli
ettikleri
muhasebede
.1
zevir-rcsâddıin
l:imesnc
elmcycicr
•
al:çc
mezheb
namazının
yevnıTaltışar
il:i.<cr
f^aycttc
Sinan
Yirmıbin
ve
bu
getirip
•lU-r
i\
\'e
kadılarından
':înı
/ R /
hcn
ibâdı
ve
allı
mezbûrcde
terk
içün
salâhı
mâada
olan
^ tvc;*"
müdavim
lemessük
hancfıyyül
mekrûheden
Selim'in
serifeyn
feraiz
farık
millette
evkâtı
huzûr
ve
üc­
hacee
mezbûre
dahi
üzere
Hcz-
ve
vera'
hizmetlerinde
ve
ycvmî
akçe
dörder
hac
i
fukara
bele-i
safa
kı
mesairi
verile
akçe
sıfatı
dediler
içün
bekle
İkıbin
ıhlâs
olurlarsa
Gazi
kımcsneye
mcsâkîne
mahud
futûhu
edüp
dahi
salâtiz-zuhur
hizmetlerinde
ubbâd
ve
ba­
lumcsne
mutahharleri
Fatihi
mebrur
akçe
olup
getirup
beri
atvân
pür
altışar
"
ashâhından
dört
eemli
nlhu
meşrûhu
salavât
ihmalden
diyaneti
camii
uh­
getir­
para verilmesi ve yaşlanan
sari
lahâdan
geti­
adet
ve
yerine
günde
kılınmıştır..
Yemen
Münevvere
vakfiye-
ba'de
Mustafa'nın
ve
bin
ve
on
dahi
cem'
sürür
Muhammed
münevver
ve
olup
ve
mevsuf
birine
hizmeti
denilmektedir:
kavminden
ile
belirtilen
bu
ruhla­
şart ile ilgili olarak şöyle denilmektedir:
ınczbûre
her
şart
davrana­
satın alınarak âzad edilmesi ile ilgili olarak şöyle
ve
evsafı
olan
hizmeti
toleranslı
fakirlerine
rilmesi ve namaz kılınması hususunda öngörülen
"\'e
ve
türbede
bu
etme­
okuyan
62-63. sayfalarında salavâtı şerîfe
kılmaları,
larında hac farizasının te'diyesi, Mekke ve Medine
İkinci Sultan Selim'e ait Evaili Rebiul-
ewel/987
geçen
kılmamaları,
halinde,
namazlarını
sözü
etmemeleri
yerde
allı
dışında
geçmiş
giın
namaz
bırakılmış
verilmesi
terbiyeli
vakitlerin
Selim'in
her
bil­
müslehabları
geçen
şart kılmıştır.
verilmesini"
başka
12-
la::
merhumların
karşılık
terk
son
dîni
ve
mezhebinden
üzere
kesinUkle
sünnet
mekruh
Sultan
rek'at
olan,
Ali'ye ait orijinal vakfıyenin(21 > 102-103. sayfa­
"
sözü
olması
okuyup
ücret
nuıı!i-nı<
sonunda
kılınmış­
beUrgin
sahibi
vâcib,
olup.
yirmişer
kani
verile
şart
dindarlığı
olgunluk
Hanefi
musaUi
ret
edüp
vazife
ile
etmesini
akçe
edebilen
meleri
haynyesı
e\le\üp
akçe
dersinin
isteklerinin
fatiha
farz,
delerine
müşa­
tilâvet
ihda
on
ıler^iânı
vaaz
hayırh
üstün,
rak
ulemâdan
vâkıfı
ruhlarına
kimse
olan
şerife
âlime
"bilfiinlcıdcn
olan
vakfıye-
murâdâtı
Fatiha-i
mumaileyh
N'ani:
vâiz
va'zından
husulü
sure-i
mcrluımânıi'.
fc.tiha-i
ve
dersi
hazretlerinin
dua
gilerde
karşılamak
dua ile ilgili olarak şöyle denilmektedir:
bir
ıçün
M. tarihli
verilmesi
elinden
ve
merhum
H. 23|Temmuz/1797
de(i9)
ibadet
takva
kimse
Elhac Yusuf Ziya Paşa'ya ait 10/Safer/
ücret
derece
ayırt
s m ı " şart etmiştir.
akçe
"
muttaki
duâguy
o/a..." denilmektedir.
olgun,
günlük
şart
bir
akçe
bilgin,
olup
"şöyle
fâdtl
ikişer
65
hu
hızmelı
olarak
miktar
ılai^ılıın
İ B R A H İ M ATEŞ
66
ue
harcama
şeklini
Medhıe
kadılanyla
tasdikli
bir
itibare
mıştır.
Diğer
alarak
köle
değerinde
mahsup
edilmesini
ve
verilmesini
şart
her
yıl
mü'minlerden
satın
edilme
kılmıştır...
ve
alınarak
çok
olan
bu
kabil
tümü ile ilgili belge ve bilgiyi böyle bir makalede
teker
teker
sayarak
sunmak
takdir
edileceği
kıl­
ayın­
hizmetlerin bazı önemli olanlarına örnekler sun­
beşer
makla yetineceğiz:
1-
âzad
belgelerinin
kadar
hademe-i hayrat (hayır hizmetlileri, görevlilerijm
üzere mümkün değildir. Bunun için biz, bu tür
şari
Ramazan
dörder
kölenin
âzad
hesapla
etmesini
vâkıf
beş
edilmesini,
yapacağı
Sayılamayacak
ve
tarafmdan
teslim
belgeleri
taraftan
yaşlanan
bin
bu
Mekke
Şeyhleri
mütevelliye
de
nazarı
belgelerin,
Harem
şekilde
»ııitevcllinin
da
gösterir
ellerine
dînî
"
Yukarıda sunulan vakfiye örnekleriyle sade-
İmam, hatip, müezzin, devirhan, naathan,
cüzhan ve aşırhan gibi cami ve mescidlerde görevli,
hizmetleri
îfâya
memur
edilen
şahıslarla
ilgili olarak birçok vakfiyelerde değişik, ama bir­
leştirilmelerinde görülen hayır şart ve hizmetleri­
birine çok yakın olan sayısız şartlar
nin büyük bir kısmı yüzyıllardır vakfiye gereği
ise de, bu gibi hayır şartı hakkında bir fikir ver­
olarak vakıflar yoluyla yapılagelmiştir. Vakıflar
mek için sadece Yavuz Sultan Selim'e ait 10/Ra-
Genel Müdürlüğü günümüzde de bütçe imkânla­
mazan/964 H. 5/Mayıs/1556
rının el verdiği oranda ve günün koşullarına göre
nin(22)
bu hizmetlerin bir bölümünü kadirşinas halkımıza
ğız:
sunmaktadır.
yoksul
Kurban
vatandaşlara
kesmek, imarethanelerde
sıcak
yemek
"Ve
ol
yedirmek,
sfıreler okut­
nileyh
mak, hatim yaptırmak ve Mevlid-i Şerif (resim 6)
tevfıri
okutmak,
cevâmiil-ıbadâl
bu hizmetlerden birkaçıdır. Örneğin
ve
sinde Başkent'in büyük camilerinden biri olan
ue
mecmai
Hacı Bayram Camii'nde binlerce kişilik cemaâte
bir
âlim
hitaben
mekârimi
en
seçkin
mevlithanlarına
mur
Şerif okutmuştur.
ve
Keza aynı Bölge Müdürlüğü
ve
ve
bir topluluğa MevIid-i Şerif okutturmuştur. Bu
yup
mevlid
için
harcama
harcanan 47.820
atalarımızın
TL.
yapılmasını
tutarındaki
öngördükleri
salavatı
mü'mtnme
ve
meye,
dır. Bu ve benzeri hizmetler Bölge ve İl Müdür­
iki
Mülhak
vakıf
mütevellilerince
yürütülmektedir.
C-
MABED,
RESE,
RAT
SONEL
HASTAHANE,
MEKTEP
IMARET,
VE
BENZERI
VE TESISLERDE
ILE
ILGILI
GÖREVLI
HAYıR
salavat
ve
HAY­
VE
HIZMETLERI:
hamsede
ve
hatip, müezzin, kayyım, vaiz, hafız, reîsül-huffaz,
yâsinhan, mülk-han, amme-han, devirhan, mevlid-
birinin
han, aşırhan, kandilci, muarrif, temizlikçi, kapıcı,
nefer
mâ'nıf,
göz
ta
muvakkit,
hasîr
mektep
bekçi,
türbedar
be
tarîki
ve saire gibi, vakıflarda hayır hizmetlerini yapmak­
ve
cum'a
kütüphaneci,
muîd,
vekiliharç,
muallim,
kalfası,
müderris,
kilerci, aşçı,
mücellit,
afaf
hamsede
edüp
nîknefs
ve
müezzinler
ile
on
ref'i
günlerinde
savtile
ikâmeti
âdâbı
imamet
vcl-
imamete
kendi
özrin
şer'iyyin
\'e
ola
diyanet
nefes
dörder
ve
her
ve
sckı:
ve
salâhilc
ilmi
mikat-
kimesneler
evkâlı
dörder
münave­
minarelerden
müclemian
ibâevkâtı
ehlisünneti
akçe
bînâzir
olup
âmil
şıırûlu
olup
bilâ
mevsufve
hûb
ile
ve
tutmayalar,
makâmâtlan
Ve
arif,
hizmeti
nâib
ile
ilmi
et­
ola.
cemaate
yevmiyeleri
fenni
biri
riâyeti
tarîki
Ve
kâviyyen
siyonetü
akçe
imam
müdauemet
vazifeyi
beş
kıraate
ve
alâ
ikâmet
bisebebin
vâkıf
tarîkîyle
edeler.
mâniin
ferraş, reisül-atibbâ' (Başhekim), tabib, operatör,
eczacı,
ikamet
ile
her
rîvayâle
tecvidi
imameti
cemaati
bîtarikil-inabe
ve
mülâzım
oku­
olan
vela
yirmi
münavebe
nefisleri
imametin
kimesneler
merasimi
hutbe
vazifeyi
ve
eyyam
usul
hazır
kâmil
ve
müdavim
veto
doktoru,
tertil
münasip
ve
hitabeti
kıraat
imamete
cemaat
Bu tür hayır şart ve hizmetleri yapan imam,
ve
eyyamı
müveşşah
a'yadda
yevmiyesi
â'lim
rüsumu
dâta
PER­
ŞART
nefer
üzere
şer'iyyin
hizmeti
nıa'nebevi
ibaratile
enam
özrin
ciheti
vııkûfu
MED­
ve
bilâ
edai
ve
vezâyifi
ve
imamet
eyleye
kâviyyin
bazı
cıımuai
a'mâli
şerifi
.Muslafavî
tıbai
şenfde
miitezchhı,:
şer'i
müreşşah
muvafıkı
camii
mahâsinı
ahseni
istiaratile
ve
sâbıkuz-
ve
minıâli
miinîfi
ol
miizeyyinnt
miittaki
l e
olan
a'yâdda
eltafi
hayır şart ve hizmetlerini yapmış olmanın vermiş
meıfûr
dîni
ve
ki
olan
ve
hatip
lı
ft-teksiri
cemîi
muhassinat
ahlâkı
muuaffakan
eyledi
camii
mücevvid
minhâcı
olduğu huzur Vw onurun yanında hiç kalmakta­
lükleriyle
mecmui
ve
ve
müşânı-
mueyyeden
şart
olan
ihsan
sultanı
lâzâle
ve
şöyle
haynı
a'nî
mumaileyh
sâlifussifr
fusul
mesubâtı
hisan
tâat,
kimesne
cumuât
büyük camilerinden biri olan Kurtuluş Camii'nde
hakanı
ve
1982 yılı mübarek Ramazan ayında da Başkent'in
değerli mevlidhanlarımızın eşliğinde daha geniş
vâkıfı
hayratı
mecâmiit
zikir
Ankara'nın
hazreti
mebâniyi
Ankara Vakıflar Bölge Müdürlüğü 1981 yılı içeri­
toplam 39.920 T L . tutan bir masrafla Mevlid-i
M. tarihli vakfiye-
345-362. sayfalarındaki bölümü sunaca­
vâkıfı
Kur'an-ı Kerim'den aşır ve çeşitli
bulunmakta
ezan
sekizi
o k ı ı \ u p
bile
maun
la görevli personelin tayin, terfi, azl, hizmet ve
ücret konuları için öngörülen hayır şart ve hiz­
metleridir.
(22)
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arsivi'nde kasada
mahfuz
182 K . nolu orijinal v a k f i y e defteri, s. 3 4 5 - 3 6 2 .
67
H A Y R İ V E SOSYAL H İ Z M E T L E R A Ç I S I N D A N V A K I F L A R
yctile
ve
tile
ba'de
edâîssalâl
okuyalar
iuırlb
ve
minarelerde
temcıd
Hâcöt'a
münâcaat
ve
ve
derecât
cami
fevt
ve
ve
tembih
Kelâmı
Kadîm
cSmıV
vc
mezbûrun
olup
cum'a
mahfili
ve
tertip
zahrilkâlb
ve
tertîlde
iptida
nasbi
ola
udûl
lâkin
huffâzın
ve
üçer
hûb
b'mâzTr
ve
cenabının
nısarından
nazir
miyesi
beş
akçe
dihül-heyan
asnaft
münşeata
suf
ve
ola,
selameti
evvelâ
resul
ve
cem
Kavimeı
vemaâni-i
cahi
hâtemi
rinin
ubudü
en
âhı
de\ni
ve
eyyamı
cslâfı
sonra
enahı
vc
hulü
ve
hâzır
lâât
vc
olan
vc
ehli
ıcâhctı
cslâfı
n,r
validcynı
yev­
ve
va-
ve
ve
izam
ve
ccdâdı
ılc
müftctıh
vc
ve
reislerinin
üçer
kimesne
muarrıf
için
ola
muarriflerinin
nıul:addcm
methi
kadımcı
ma'lm
clfâzı
vâkıfı
gulâm
ı <
cyyâmchu
ve
huludi
••
izzü
ı r l
hakâya
hâvi
nlılcl
i
hır
fa.<lı
'a
vc
cemâati
munlaı
her
s'ırcı
cn'amı
sûre
etmekle
hı
ka
./..
ıc
ılclu
akçe
vc
ılc
UA-ra--
makhûl
ve
ola.
tcrtüi
fadtı
etmek
her
Ve
samîmi
içün
ıkı
nefer
re
hûb
iiw'sû
hileni
fatıhuı
nefes
lcrl;ı
ıc
ıiımlc
ıhtıtııın
bul
vc
Wihhabi
ılc
hâtııncı
vc
kııhni
dua
yevmiyesi
kimesncicr
'lycı
csnâı
rede
f e \ : ı e. sînı
vazifeyi
mümtaz
nııısluıfı
cd
cdıifi
feyyaz
sûrcı
olup
cem
vc
eylemeler
cn'am
kıraetc
ıcçhı
kıraci
luchdcı
birinin
kıraettcn
ı
tilâvet
cd'1%11
kıraçtı
C'cnâlıı
ılım
mczbıırda
ılc
beş
diyanet
hanlar
ın'anı
lam
\'c
afâfu
vc
camii
kıravlı
kırâet
yevmiyeleri
vc
yerinde
al;çc
ikisi
ola
cn'am
hıtzîı'
zıkrnhıııan
iki
vc
kadir
ıhlımânıı
sıınra
edeler
.
vc
âdâh
duktan
ve
ıncvsûf
ı c
yerlu
tilâveti
guzcf-
ile
ccz'lclul
'
vc
için
kimesncicr
huşu
nıc'surclcnn
siırul
kıract
sonra
hıssclâııı
vazîfeyi
ikisi
subuhtan
kerîmden
m u h t t i î
ı
salatı
t r
alc\
riyaset
tcrttic
muktedir
kelâm
sen;
enamın
tccvîdü
ve
n
nama
duâi
mü'minâtı
mariîf
vâkıf
miı'nûnııı
ctturc
dahi
tarif
ı-e
sıyycmu
yevmiyesi
biri
sıyânet
alı-
cdt
cum
ile
akçe
tiU'-
nizâm
ıci'n
ncln
ciheti
tilâvetini
âlem
sair
âlı
dua
birinin
biri
salâhu
• ıhıp
saadcI
ahlâfıkırunı
hâl
•
hazretle­
vc
akçe
nefer
fasıhatul-
sultânı
üçer
her
'ün
ızâm
sulaı
kâidei
badehu
kabûli
sultânı
muhtctcm
mev-
ile
cüz
vc
ıçün
vc
sonra
Fırdcvs-menânı
mü'minâtı-cnam
hizmeti
kimesne
tefr'k
otuzar
vâcıbul
nnıhu-
bir
marûfc
vâkıfı
rc's
ol
kâbil
evvelâ
fırka
ile
olan
fırkadan
'i eczaya
ettiklerinden
cncâm
takdîıne
âhak
kırâcle
kadîmci
her
bir
ve
eczâyi
vc
pürfutîıhhnna
hatmi
her
üzere
ikmal
icâbct
gev­
ciheti
elfaz
inamehu
dcavâtlarını
vctı
duâi
âdeti
eyleye
ve
fırkai
scncdiıl-
alîncsci'
fırkadan
ve cem
eczâhânânm
saniyen
ve
bir
' ol
İtmam
ve
vc
ahrâ
dahi
tevzi'
inşadı
ve
ve
islâm
ile
ve
nislcm
mezburci
mü'min'n
^uuni
kadir
dân
cem
ı
azbul-lisan
duâsinı
okuya
fahavii
minetlâiyyâ!
s a r / / a'lâ
bal:âı
ı c
kırâet
risaletpenah
Tcâlâ
Firdevs-mcnâmı
tegân
me'lufc
ılc
devlet
izâm
latıful-fahâvi
zindan
olup
kâvîmci
üzrc
birrehu
cennet-makâm
evlâdı
muarrif
her
vc
ve
ve
kimesne
addı
edâmallâhu
kâhil
eum'ada
vehâkânı
alelberiyyeti
eyleye
tarîfe
ruzi
bediatül-bcyan
kerem
efada
şeret
pezir
maruf
marufc
âvâz
asırdan
evliyâ
cvIöılı
tefvVıa
tilâvet
musikide
salâtı
crvâhı
ve
dil
selaseti
vâlâhimcm
hoş
ecmaîn
he­
dahi
zümrei
Ve
elyak
ibtidâi
mürselîn
aleyhim
Peygamberimizin
eyleyeler.
olup
enbiyâi
fırka
vâlâ-hascb'lcrinm
ve
ithaf
zuhurdan
seyyidül-nıürsclîn
olan
şefaat
salâtı
vc
sevâbını
her
ve
bir
akıbincc
kâidei
bün\an
nefs
okuya
ile
üshâbı
bâkî
itmamı
namazından
aleyhisselâm
ve
ılmu
taarife
ahlak
cum'a
cnbiyâ
dahi
sair
bir
husûsen
sair
serdef-
cenabı
makrûnetüt-irtiyahlarma
vc
okuyup
asfiyâ,
devri
Vc
akçe
dürerbar
muktedir^
sonra
olup
subuhtan
mutalıharına
nebiyyinâ
eyleyeler
hediye
vc
Ve
ılmu
lecvid
hazreti
envai
diye
evlâ
kiramın
ola.
inşaı
an
adilden
nîk
vc
ervahı
imtihanı
seyri
ahlâ
hazretlerinin
ve
olup
dilpezir
müstemirrc
fırka
ve
vc
fırka
sevabını
alâ
edüp
evfâh
methi
okuyup
salavâtutlâhi
Kur'-
enbiya
ve
bir
vc
cüz
üç
münevver
ve
teennV
salatı
-penâh
eyleyeler
ve
fırka
seıvcri
vaz'ı
niyyet
birer
bunlar
Bir
risalet
kadîmcı
i'raz
bir
akibince
zübâni
ve
sonra
rûhu
ihdâ
tayini
penaz
nuuti
devirhanlar
olup
altı
\'c
huffâzı
tilavetleri
enmâh
ve
ola.
ve
ve
ede.
hazreti
olup
hulûsi
cemîl
ola.
ola.
mesfûrut-
cem
ve
lâkin
nefer
mec'd
bâhir
şenfi
kcıînıdcn
sevabını
asfiyâ
destgâhm
kımcsncicr
ı
okuyalar
otuz
okuyup
teri
camii
tecvidi
mushaf
Kadîm
fırka
kelâmı
önünde
ile
veçhi
vazifeyi
mü'min
afaflcri
cemiyyet
taviyyet
ile
sonra
hâfızı
bunların
mahfil
yevmiyesi
hoşhan
minessalavâti
heri
anun
makamatta
aleyhi
vc
Âzim'den
itmam
zemzeme
camide
şehd
ser
ağrâddan
ve
ı
\'e
ol
ciheti
fenni
ihtitâmı
de
azli
mezburdan
mahfili
ve
ve
akçe
nefes
camii
yine
ve
tchır
nefer
müsellemleri
afdalları
ve
oldaki
etmeye
an
okuyalar.
ve
ve
cylc\e
âdeti
Kur
ve
a'lem
huffâzın
ile
ile
aşır
edüp
her
mukarrarei
mukaddem
ol
ân-ı
tayîn
şerîfinde
tertîl
birer
lnraette
olup
vc
Azîm
kablessalât
kaidei
ve
,<aatçı
takdim
on
safâi
gün
bey'eti
ve
nefer
hafızı
simeti
müııîfi
ve
eyleye
doksan
biri
vc
her
mihrabı
vc
Icrtîl
ihtiraz
Vc
ev-
Ve
her
zâhir
olup
maiyyet
dua
ola.
ve
.•ialöhları
tarîfin
vakti
Ic^hif
Kur'ân-ı
günlerinde
müstakirre
üzere
kinıesnc
ola.
kcri:
ve
hâtimei
akçe
muuahhid
cüzhanlar
ve
her
fatibâi
beş
<ıfatı
emtn
mâhir
zahir,
cyleyc.
akçe
rcciili
vc
hc-gayct
on
vazife­
bir
vakti
ve
birinin
nâzır
hâzır
alâyc
Kaziyel
vukufu
her
taksTrden
yevmiyesi
\'e
sûrei
yevmiyesi
ve
mıkatta
ve
cemaata
müezzinlere
tehevvünü
ücreti
ola.
evkâta
ctmcyüp
cclte
edüp
subha
ediip
her
ilmi
maiyyevakti
Hak
Ve
miiterassıd
dakika
ediip
ılc
akçe
dekâyıhı
salavâta
salötda
âhirde
tahmîd
mütedeyyin,
ve
kâlı
a'lâ
lehlîlii
be^cr
salih
IchlUi
siilüsi
eyleyelcr^
yevmiyeleri
ve
iesbîlıu
gece
savtı
lakdTsü
yi
her
beşer
hoşâvâz
tccv'uı
her
gun
68
İBRAHİM ATEŞ
camii
vaz' olunan
mczburda
ula
ve
hüsni
surei
edâ
ve
yâsîn
amme
ile
birisi
mullah
ve
yeleri
dört
takvaya
akçe
sâlik
neler
her
burda
ve
tekellüm
etmeye
tevhîdde
kalkup
hum
ve
ve merkum
bir
bilâ
özrin
vazifede
maha
bu
akçe
zuhurdan
lûbi
velveber
aleyhis
ve
bunların
rı
salâtii
içün
her
bir
reisleri
olup
nasihat
müşarünileyh
alel
duâ
ikişer
âlemine
ideler
akçe
sâdıkul
ve
kavi
emîn
aleddevam
hilâ
özrin
cinıcycni
üzre
nokta
eyleye
vermeye
ve mezbıır
müeddî
ve
kıldıktan
Ve
ve
allı
ve
sünene
müstahap
ve
mezburda
vâtı
nâfile
bur
Sultan
câiz
Selim
vakit
olduğu
Han
teslim
ve hizmetinde
gözedüp
hurcu
olup
edâi
garazin
ve ecillei
erkân
ve edâi
ve
salavâtta
âUm otalar,
namazından
zamanda
ve merkumu
hiz-
mihrabı
câriye
fef
teslîm
mezarı
ücretini
havâyici
hizmetini
üç
evvel
merhumu
mesfur
emanet
ve
pürsefâsında
yevmî
altı
akçe
akçe
dahi
altı
akçe
fukara
İkrar
vc
nni'miiı
sünen
buru
vâcibüttekrimde
şerait
betüttdzîmi
hergün
hâzır
sala-
edep
mezhuld
ve
ile
eyleyeni
dört
ıc
men'
akçe
ola..."
fenni
vc
sıı-
sâbikuzzikolan
yer
buhur
edevatı
yaka
buhur
ücreti
reculi
vc
içün
yevmiyesi
em'ııi
camii
masâhifi
hamsede
nazır
ya ahz veya
eyleye
bumezburun
dilküşâ
olunan
mezbûreye
ve def
tebhîrdc
kimesne
camii
evkâtı
akçe
mütedeyyin
Mü'lcıneni-pak
kef
on
ve
zâhir
bir
gözedüp
mesâhifi
ile
dörder
ve
vaz'
mes edeni
giderup
eyleyeler
her ayda
ve
ı
hıfz
istikamet
kendinin
Vc
ey yânı
sayifte
eknâfı
ecza
ve
ola.
görüp
vc
müşamma'tarm
emîn
yer
ve
ile
yevmiyeleri
etrâfu
pür-envarlarda
harinıi-
kapularım
ve
üzere
ile
ohınca^u
katılan
müteayyin,
münîri
ılc
ve
kapayup
bunlara
gurefi
-
münavebe
mevzide
câriye
ve ölât
emanctü
ve
basâreti
âdeti
ücreti
sahîhül-
mübe\
oldukça
reculi
ve diyaneti
bunlara
nefer
eyyamı
bahâ
mahir
birinin
hizmetine
bir
olup
ayda
ışâ'eda
vazifeyi
Ve
her
içini
ile
kayyımhk
ola.
kanadıl
altı
asup
olduklarında
ola ve çanıh
koyup
ue
döşeyeler
ve
mü'min
âdeti
ve
lazım
olunan
ve
yevmiyesi
kimesneki
müstahsene
bir
akçe
günün
ve ziihhâd
vâkıf
yevmiyeleri
Ve
bilcümle
yağ
her
salâlı
vakti
koyap
tayin
ve
muayyen
perdelerin
içün
vc
kâim
mütevelliye
bilâ
hıfzı
ile
en-
ve sıyânetleri
ve
ve
vakti
baha
mezburun
ve
açıııı
kapu
pencerelere
hazretten
bir
ile
ve
olup
camii
kaldunıp
rakli
Ve
subuhtan
olup
süpürüp
şitâda
ve
kayyımlar
noktacı
kâviyyin
ciheti
nefer
ve
ola.
ismine
noktacı
sutahâ
vâkıfı
hilâfetehu
etmedüği
sonra
cizzei
ubbâddan
ferâyiz
camii
hizmet
temam
görüp
cimeyup
ise
müs-
ve
kimesne
ay âhirinde
edâi
lıat:ırlarını
akçe
vclâmânün
koyup
lâki
evvela
olmaz
silup
deyu
ve taharet
üçü salâtı
hazır
eyleyene
bittamam
kelm
hergün
değin
sâlih
kandillerini
cismaniyeleri
zahir
kimesneler
ni
me'munül-intikam
şer'iyyin
yen
evlâla­
ücreti
üç
ve kuvveti
ve evrâu
üzre
birinin
vczSyifi
vire
ve re'fetehu
ihlimam
ehli
ıııcl
ola.
ve
kesmil
rCıhu
salâvat
mumaileyh
reislerinin
beden
diyanetleri
müttal:i
çırağla­
yakup
fitil
ola.
Umanı
ve
istihdama
edüp
oluna
akçe
imamı
Xu'mon
mezburun
ve
baha
teslim
dört
afdalı
pâk
erkânı
üzre
ve
oldukça
asalar
kirbas
akçe
niyyet
ehlilmede-
Tcâlâ
ve her
ve
yevmiyesi
müslakirre
adlehu
içün
us-
maltimei
haltedallâhıı
ebbede
silmek
yerine
nienam
Hanîfc
mü'min
ile
hacet
ve
mezhebi
nefer
camii
süpürüp
yerli
olup
ve
mütenassıh
sultânı
silup
yine
Ebû
vakti
ve
ola,
cennet
hazreti
kadir
kandillerini
durup
onyedi
Ve âdeti
mamulei
sonra
ve
yıl
ntknihaü
mdlûme
anlı
olup
her
hac etmiş
vetkemal
hizmetine
Ve
Firdevs
menâsiki
Ve dört
birinin
mezbur
akdem
çırağı
dinlendirup
içün
mağfur
haccın
fatiha
her
azizi
merhumu
merkûmu
ve
bir
nefsi
ki
eyleye.
sâlih
salâtı
cenabının
ve tekasül
eyleye.
ve kâidei
cltüklerinden
öbidü-zâhid
kerre
ve
gün
ckmelii
etkâ
badehu
i'lam
temirre
ve
tehâvün
eyleyûben
mütevelliye
içün
ezhedü
Ve
bakîleri­
kendu
SabitRadıye'l-lahü
ikmal
rını
ile hulûsi
bin
İbni
cenâbıııdc
ola.
ve
miiçtchidi
kı-
sûrei
ve
akçe
ve
nafile
ile
eyleyeler
beşer
hin
hâlır
salâtı
ıhlas
bit temam
ve
edâi
enbiyâ
vesselâm
biri
.\'zam
müsâ-
cem
ve
mer­
ve
ve
her
seyyidül
ınahsûsasının
kimesneler
nefer
maiyyet
ile
senedül-ei'liyâ
mutahheri
Uç akçe
on
esnai
her
huzul
Rabbül-lzzct
duâ
hac edüp
ve
sıtkı
verile
ve mah-
içün
rekât
Hazreti
içün
ve
içün
niyyel
yirmi
ki bir defa
olup
eyleyeler.
i'lam
ile
akçe
reîs
tekâsül
mezburda
ve vaz'i
laviyyel
mekân
bunların
hulûsi
içün
ccnnâl
sünniyyuli'likat
kimesne
yetmişbin
kâviyyin
ve
Ve
camn
cem'iyyet
huzCıri
mâniin
kimesneler
sonra
nev'ilbeşer
ri
ola.
mütezehhid
Ve
sâlih
tedâriki
gurafâli
yevmiyesi
bir
ve
namazın
okuyup
vaz'feyi
beşbin
Se­
ve
olmak
ile
kelimei
âmâlinde
ekmeli
ve
yevmiyesi
ihlas
Sultan
edeler.
mütevelliye
vazifeyi
salihu
ve
velâ
mesleki
ferdile
dîvânı
ve müsâhele
eyleyeni
ikişer
ve
aslah
şer'iyyin
ihmal
reisin
nin
duâ
ve
ve akibince
makbul
ol
ve mesfûr
içün
ve efdalı
kılar
yevmi­
etmeyince
velğufrânın
septolmak
evra'
hilâfet-
bir
ve ba'del-itmam
lim han aleyhirrametu
sevabı
icab
gitmeye
mağfur
ve
etmeyince
zaruret
taviyyet
huşu'
didükleri
tamam
huşûi
mez-
kerre
olan
kelu-
ve
beşyüz
ve husuli
kâlb
kimes-
camii
fevt
, ı •ieyyiâl
lıuzûri
mâlik
sonra
teveccühitâm
cümlesinin
mezbum
nefer
fikre
zikri
her birisi
diyeki
ciheti
yirmi
ile üçbin
adedi
vâkıfı
zuhurdan
salâtı
cem'olup
tevhîd
Ve
ve melekei
gün
huzû'utamam
olur,
hazreti
âşiyandan
surei
tilâveti
ve her birinin
ola.
souti
sonra
sonra
kabûli
saadeti
dua edeler
üzerinde
subuhtan
asırdan
okuyup
ubûdi
içün
kürsü
salâtı
salâtı
yetesâelûn
penâh
birisi
ve ücreti
sâhihül
mcvScicamide
olup
tebdile
isâeti
kast
yevmiyesi
69
H A Y R İ V E SOSYAL H İ Z M E T L E R A Ç I S I N D A N V A K I F L A R
V â k ı f merhum Sultan Selim yukarıda metni
sunulan vakfiye bölümünde özetle şunları şart
kılmıştır:
o—
rina
Sözü
göre
sahibi,
iyi
hatip
vc
geçen
camide,
güzel
Kıır'an-ı
huylu
ve
olup
Cuma
uygun
kıldırmasını,
hizmetini,
bir
günde
akçe
yirmibeş
Aynı
kıraet
namazın
ve
beş
camide
bilgin,
ve
görevi
bizzat
on
luyla
ve
rını.
Cuma
Cuma
sela
gecenin
son
saatlarda
üçte
malarını
ve
bu
beşer
d—
her
vakti
tesbit
vc
balilikten
ve
derecelerine
g ~
ve
bu
şiddetle
hazır
dakika
tayin
geç
hususta
günde
olmasını,
ve
ve
'in
ebediliği,
iyi
Kur'an-ı
okuyan
tembellik
ve
on
Kerim'i
akçe
Cuma
içermek
üzre
dua
sonunda
oku­
bu
hizmetlerine
hazır
iffetleri
her
olarak
toplanıp
arrılarok
camiin
mahfelinde
lerinde
namazdan
lenek
I e sürekli
de
Kur'an-ı
larını,
seçkin
olanının
kişinin
devırhan
önce
uzinnc
kıraet
sermahfel
ederek
okumasını
günde
ve
beş
akçe
camiin
hulusi
grubun
Hazret-ı
bu
otuz
sonra
üçüncü
grubun
hasıl
Peygamber'imizin
okuma­
armağan
açısından
önde
birinin
olarak
masını
ue
ayrıca
her
olan
başkanı
grubun
hasıl
olan
ithaf
vc
ogle
sevabı
namazından
olup
hatim
duasını
gruptan
tarif
gruptan
otnımaya
da
hızınelıne
nama
bütün
sonra
özellikle
ashabının
her
se­
arma-
eylemeleri­
evliyaların,
evlâdının
f:rubo
bir
da
olan
ikindi
sevabı
eylemelerini,
grup
okunıoUırını.
armağan
ise
hü­
Kur'-
üç
olmasını,
hasıl
ruhlarına
okuyup
tecvit
yavaş)
cüz
gruhun
okuyup
Peygamberlerin
ile
ruhuna
ıkınıl
sonra
cüzhan
önünde
okuyup
Peygamber'in
eylemelerini.
kişinin
cüzhanlarm
kışı
ve
mihrabı
(yavaş
hirer
kışiUk
ve
iyilikleri
niyet
ile
ciizU'nnden
her
zindan
doksan
ve
inanan
olan
geçen
namazından
vabı
birUğine
le'enni
doksan
sabah
ni,
ibadet
dua
Şerife'yi
halde
Kenm'm
şekil
(başokuyucu)
hır
ge­
ruhları
cemaatın
kendisine
olan
sözü
uyarak
aşir
birer
ilmi
gün­
eski
düzenli
ve
geçen
Cuma
edcgclen
ezbere
içinde
sözü
olarak
devam
Kur'al
Kerim'den
bunların
on
olan
mü'minatm
ezberlemiş
toplu
kümlerine
ve
hizmet
da
hususları
şekilde
Allah'ın
Kerim'i
beUrgin
ancak,
ödenme­
Mü'min,
hergün
cf:-!
lau­
hoş
olarak
geçen
ve
içeren
karşıhk
göçen
içeren
verilmesini,
Kur'an-ı
vuku-
ve
İslâm
Fatihayı
olması,
ikinci
sözü
mü'minin
şad
ahircte
olmasını
sonra
kabulünü
ücret
ile
okumasını,
Ehl-i
saadetinin
ruhlarının
Şerif
olan
dualarının
davronılma-
bu
Faslı
açık
Se­
ve
babası
şad
ve
Sultan
izzet
ve
gelenek
güzel
vâkıf
seleflerinin
S'amazı'ndan
müezzinlere
ücret
ezberlemiş
kimselerden
bir
\amazı'ndan
eski
uyarınca
anne
bilinen
muarrif
Cuma
akabinde
ruhlarının
güzel
türlerini
ile
kimsenin
anlamlarla
bakası.
çocuklarının
tanıtma
bir
kural
metkarşıhk
sadeliği
devamı,
yüce
haleflerinin
ve
sözlü,
önce
saltanatının
ve
verilmesini,
tanınan
bedii
na'at
hizmetine
sözlerinin
olan
meziyyetlerini
bir
ücret
methiyenin
bilinmekte
lim
eşsiz
bu
kişinin
yapılacak
mah­
güzel
ile
açık
ile
bu
önce
1,'Ofi
e—
ahlâkı
yakın
ıp
dilli,
camide
camiin
tamamlamalarından
akçe
yetenekli,
ve
bulunan
Licçırmcy
ederek
veya
kaçınmasını
kendisine
ve
beş
Tath
iyi
sanatında
geçen
gecesinde
okumasını,
günde
yapmada
ilminde
icra
sözü
Cuma
ses
diğer
musiki
okumalarını
halinde
kendisine
sesU,
kimsenin,
yüksek
geçen
sini,
ue
hiyye
karşılık
ve
ödenmesini,
Peygamber'in
ve
ve
ilminde
dikkatli
cemaate
erken
sağlamasını,
karşıhğı
dil
hizmetine
makamları
her
Hazret-i
tatlı
h—
vakit
ve
vakitten
masmı
sonra
sonn:
kendilerine
dindar,
olaral:
saatçi
bildirmesini,
tcmcid
vakitlerine
cami
kimsenin
vaktine
sesle
karşılık
dakika
namaz
vaktinde
hır
ezanını
her
sabah
iyi,
belirgin,
namaz
halde
bir
olmasını
verilmesinin
güzel
hafızların
verilmesini,
vakitlerin
ftyeti
toplu
hutbe
hizmetlerine
Güvenilir,
yetenekli,
ve
bitiminden
yüksek
akçe
yo­
okumala­
okumalarını,
birinde
basi­
müezzin
ezan
vermelerini,
minarelerde
ffinde
ilminde
birden
birlikte
bilinen,
münavebe
namazın
tehlih
ile
kişinin
dörder
sekizi
için
ve
birine
her
iyiliği
minarelerde
günlerinde
olarak
sözlerle
sekiz
dörder
okumalarını,
teşbih
yasal
olmaksızın
vakit
güzel
sesle
namazı
yürütmelerini,
ve
olmayan,
sesi
vakitte
birlikte
Ehli
karşılığı
dindarhk
yüksek
imam
neden
hizmet
olan
na'athan
cemaate
ödenmesini.
benzeri
beş
kişinin
görevini
bir
bu
temiz,
olup
müdrik
yürütmelerini,
kuvvetli
Doğruluk,
retli,gönlü
amel
bilen,
üzerine
ücret
makamlarda
ile
yoluyla
kendilerinin
ve
akçe
c—
iki
imamhk
tutmamalarını,
günde
ilmi
yerleri
nöbetleşme
mezhebi
mazeret
vekil
olgun,
uyan
yetenekli
bu
uzak
akçe
ve
tayin
scrmahfelin
bu
akçe
huylu,
vc
yapacağı
ancak,
üçer
tanıaınUıtayin
amaçlardan
altı
olmayan
onun
sermahfel'in
indi
günde
İyi
benzeri
yine
hafızların
sapmamasını,
da
/•—
ve
olmasını,
günde
felinde
görevlerini
adabına
velcemaöt
bir
hafızlara
kendisine
duracak
imamlık
yapmalarını,
Sünnet
olarak
sureliyle
karşılık
ile
adaletden
kendisine
hatipUl.
bu
yaparken
güzel
ödenmesini,
vakitte
imambk
ve
ile
diğer
de
imtihan
hizmeti
namazlarını
etmek
hizmetine
şekillerini
ibadet
olarak
ilgili
olmaksızın
vekil
bu
şartlarını,
olan
ile
Bayram
vc
başkasını
ve
b—
konuları
kimsenin
halka
başlaması
yapılmasını,
işlerinin
vc
takva
bir
onun
azil
kuralla^
günleri
mazereti
yürütmemesini
eden,
davranıştı
Cuma
yasal
lecvid
okuyan,
Bayram
günün
<ykuıua.<ını.
hutbe
bu
güzel
ve
sözlerle
bilgi,
Kerim
!ı'virin
masıyla
ruhlarına
üstün
onun
onun
olan
başla­
yapmasını,
elienşlı.
eıız
10
İBRAHİM ATEŞ
teri
damıtıp
olarak
uyarınca
her
toplamaya
süregelen
önce
grup
sonra,
kıf
cüzleri
otuz
Sultan
için
Selim
salavatı
kilde
grup
keza
muarrif
cüzhanlık
olanlara
için
biten
için
biri
üçer
üzere
şe­
cüzhanlann
günde
ihi
başkanlık,
akçe
ikisi
verilmesini
da biri muarriflik,
olmak
vâ­
bir
günde
üçer
ikisi
akçe
iyilik
dindarlıkla
olarak
ve
tanman,
Kur'an-ı
ktraet
vâkıf
de
ücret
Kur'an-ı
camide
Kerim'in
okuyarak,
bu
yerinde
adabına
keremiyle
okunan
dua
birine
ayet
bitiminde
bu
olmaya
türlü
şart
olan
Cenabı
En'am
lütfi
kabul
olması
okumalarını
karşılık
ve
Hakkm
ve dualarm
fatiha
hizmetlerine
okun­
uzak
okunacak
ile
yerli
duaların
her
sonra
huzu'
duaları
kelâmından
olarak
bitiminden
için
ve
göstermelerini,
uygun
sonra
ve
günde
akçe
verilmesini,
i—
Sesi
güzel,
edası
seçkin
iki
bulunan
kürsü
üzerinde
ile
birinin
Sûresi'ni
bu
sabah
diğerinin
j—
melekesine
herb iri
ve
huzu
Tevhid
yetmişbin
layıncaya
sırasında
kalkıp
sonra
relleri'nin
ve
etmelerini
günde
gitmemesini,
dua
,
dört
takva
tembellik
kural
uyarınca
vâkıf
Sultan
ve her
akçe
l— Doğru
getireceği
ve kuvvetli
engeli
gizlemeyip,
adeti
ay
mütevellinin
Tevhid'i
olarak
başkanın
çekimi
Selim
m—Salih
görevi
özrü
ifada
tevhid
çeken
olan
birinin
ve
ihmal
ve
üç
dikkat­
bir
şekilde
yasal
mazereti
hizmeti
adına
yapmayanı
işaret
mütevelliye
ve
fakir ve ibadet
sünnet,
tehab
ve
sözü
(nokta)
tesUm
görevlinin
ko­
etmesini,
hizmet
vermemesini,
etme­
noktacının
yerine
getirdikten
kendisine
günde
zdhidlerin
ehlinin
erkan
icrası
geçen
nafile
ile namazın
camide
sonra
üç
akçe
zuri
kâlb
akçe
ücret
seye
namazından
önce,
mer­
olduğu
namazın
ve
Cennet
için,
herbirinin
niyet
ile yirmi
rekat
bitiminde,
kabul
hunamaz
yapılan
olması
okuyarak
Ehli
Sünnet
Hac farizasını
Han
bu görevi
hergün
bir zamanda,
geçirmiş
için
dua
hizmetlerine
her yıl beşbin
Selim
müs-
bilerek,
ibade­
sıtkı
ihlas
etmelerini
ve
karşılık
günde
beşer
inancına
sahip,
kendi
ödenmesini,
n— Salih,
nefsi için
kişinin
şart,
edilmesi
namazın
bu
altı
bağışlanması
ve hulusi
birine
vakit
olduğu
günahlarının
ihsan
gelenlerinden
diğer
fiillerini
bir
caiz
hum Sultan Selim Han'ın
Surayları'nm
ileri
seçkinlerinden
gereken
namazının
telâfisi,
için
ifa etmiş
akçe
olan iyi bir
verilerek
Hac farizasını
Hanefi Mezhebi'ne
merhum
yerine
kim­
Sultan
getirmesini,
uygun olarak
yapma­
sını,
o— Mü'min,
Haz-
tevhidlerin
en üstünü
ise
sona
Han
çekilen
yasal
tevhid
etmelerini
verilmesini,
her
sürece
sonra
dua
sürekü
olmaksızın
karşılık
her gün
olmadığı
olan
reislerine
olarak
hizmetini
hizmetine
suresini
ile
bil­
yürürlükle
için
akçe,
konusu
fatiha
tamam­
olma­
nasihatla
gjSvenilir, mü'min
ücretini
ile
bir kimse
tevhid
söz
günün
ve
herhangi
ikişer
sonunda
nezdinde
i
ciddi
tamamlanmasından
hazretleri
üzere
ve
Kelimc
kişiden
başkanın
mütevelliye
ve
gözetmesini,
Allah
Kelime-ı
durumunu
noktacı
görüp
bu
salavatı
on
etmesini,
gelenek
sözlü,
görevlileri
dürüst
kere
bu
verilmesini,
li bir kimsenin
diği
niyet
Peygamber
ifasında
nasihat
^nde
hulusi
bin
on
geçen
olmasını,
veya görevin
birine
yarak
başkan
görevin
olan
Hazret-i
için
Selim
ücret
halinde
edilen
halinde
iyi
sonra sözü
sözü
süregelen
müteücretinin
olmasını,
ve
şerifleri
önce
uslanmaması
dirmesini,
yönelerek
defa
eden
kimseye
tin
topla­
birlik
olanının
l.ılınasını
camide
Allah'a
etmelerini,
arasında
olmaksızın
geçen
Sultan
defterine
için
kişinin,
Ketime-i
hiçbirinin
merhum
kişinin
olmasını,
engeli
tümünün
amel
kaydedilmesi
yirmi
sözü
ve zaruret
erdikten
bir
sûre­
Amme
kabulü
dua
üçbinbeşyüz
adet
kadar
konuşmamasını
başkan
eda
yâsîn
sonra
birine
bir şekilde
içinde
getirmesini,
yirmi
camide
salik (dalan), zikretme
sahip
sonra
tam
Tevhid
bu
için
her
yoluna
namazından
huşu
sonra
âyetlerin
devamı
Takvaltk
narak
geçen
ses ve güzel
namazından
karşılık
kurallarına
verilmesini,
düşünme
öğle
sözü
yüksek
okunan
saadetinin
ücret
tecvid
namazından
hizmetlerine
akçe
tatlı,
kişinin
de ikindi
okuyup,
vâkıfın
en
akçe
zahid
ile herbirinin
ruhu
ederek
günlük
namazından
getirmesini,
farz,
uymada
sini,
efendimizin
şerife
her
beşer
öğle
kalb
tesbit
de ikişer
toplanarak
ve huzuru
edeni
başkanın
düşkün,
hergün
camide
kişinin
En'am'ı,
ve
olan
surenin
Suresi'nin
beş
Surei
huşu'
varid
dünya
özen
olan
obtp,
namazından
yüzünden
hususta
sırasında
bir
sabah
ve
uygun
yeteneği
toplanarak
okumalarını,
ması
tam
her
iffet
hükümlerine
okumaya
ve muktedir
olarak
geçen
nitelenen,
tecvid
Kerim
ilmine
En'amhan
sözü
doğrulukla
kişinin
yan
verilmesini,
I—
ya da tembellik
k— ibadete
mü'minat
geçen
ise
diğerlerinin
ve
ve
ve
sözü
üzere
üç akçe,
geçmişleri,ataları,
mü'min
hizmetleri
olmak
bildirmesini,
toplamasını,
ile
başkanlarına
cüzhanlık
velUye
kabulü
ile başlayan
belirtilen
balilik
kural
tamamladıktan
Kerim'in
ettirilmesini,
herbirine
sonra
ve diğer
muarrif
olan
tilavetini
hazretleri
şerife
dua
akçe,
dağıtıp,
Kur'an-ı
ebeveyni
birinin
ve alışılmış
cüz'Un
okunan
özellikle
yetenekli
gelenek
kuvvetli
ve
lau­
tekva
bağlı,
istihdama
elverişli
pulcü)
olup
geçen
••.fi.)ları
•<ini,
ıvk
sözü
ile kandillerini
gerekliğinde
söz
silinip süpüıiilmesini,
sahibi,
iyi,
dört
kişinin
camiin,
çıra
vaktinde
konusu
hizmetine
(am-
çıracı
(fener,
yakıp
söndürme-
kandillerin
pak ve temiz
ampiil
indirile-
olarak,
yol;
HAYRİ V E S O S Y A L HİZMETLER AÇISINDAN V A K I F L A R
konarak
parası
yine
yerlerine
olarak
bunlara
obınmasını
ginde
ve
dört
ö—
bu
Sağbklı,
kayyım
rini,
silip
namazından
koymalarını,
yaz
günlerinde
bunları
lerini,
hülasa
kayyımlık
hizmetini
kilde
yerine
getirdikleri
takdirde
günde
dörder
akçe
verilmesini,
olarak da on akçe
Güvenilir,
tütülme
bir
kimse
mihrabı
ile
buhur
allı
için
akçe
gerekli
kendisine
günde
1 -
Güvenilir,
söz
Kerimleri
göriip
isteyenlerin
nanları
âlet,
almaya
veya
bu
dört
ücret
akçe
malzeme
için
karşılık
4— Hacı Mehmet kızı Ayşe Kadın'a ait
28/Muharrem/1220 H. 19/Nisan/1805 M. ta­
rihli
vakfiyenin
ve
beş
ve temiz
vakitte
karşılık
camie
okumak
saygısızca
onlardan
bir
Kur'an-ı
Kerimleri
sunmasını,
herhangi
olan
cemaati
birini
yeltenenleri
men
kendisine
günde
cum'a
diye
bilinen
vâkıfın
camiin
kimseye
ayrıca
sözü
mak
için
bir dirhem
"Ve
ol
mafifûru
han
aleyhi
baha-i
buhur
nin(24)
kimesne
27. sayfasının 6-7. satırlarında: "Ve bir
dahi
Sarıkçı
olup
yevmi
2 akçe
vazife
verile" denilmektedir. V â k ı f bu şartında günde
iki akçe ücretle bir kişinin sarıkçı olarak sarılsarma görevini yapmasını öngörmektedir.
çeken
tayin
etliği,
su çekmede
aUnması
kullan­
ve
gerektiğinde
harcanması
tahsis
için
de
yazılıdır.
e/<ığı"
mezbur
cennet
muattarı
bir
ve
maruf
afafıı
emanetle
kimesne
eda-i
yesi
ııievsuf
ve
lürhe-i
ve
ve
cemTI
ve
pürfiitûhuna
feri
neferi
dört
(23)
ve tehlîl
vakti
vakti
neferi
Vakıflar
yani
vakti
mat-
alavcçbil-islinı-
nefer
ile
ile
sevabı
mağriplen
kubbe-i
sür'alin
cezil
vakti
afafilv
kimesnelcı
merhu­
vela
merhumu
Bu
vakti
yevmi­
salâhu
me'luf
olan
bilâ
ideler.
zuhurdan
mevsuf
ede ve vazifeyi
üstünde
subuhlan
kubbe-i
ve
olup
ibadet
tertîl
münevver
siyanelle
allı
ve
Selim
olunan
malbııussimet
istikrar
mersûme
teşbih
salöhu
ola ve otuz
laal
bina
lürbedâr
hizmette
beş akçe
menam
dm sultan
merkadi
üzerinde
mcrcuvvul-kurbcde
rar
Fildevs
makam
rahmetürrahman'ın
ue meşhedi
rûhu
akçe
satın
merhumu
mesfûr
verile"
beş
ücret
onarımına
daha
merhum
su
6 - Yavuz Sultan Selim'e ait 10/Ramazan/
964 H. 5/Mayıs/1556 M. tarihli orijinal vakfiyenin(2 7 ) 366-369. sahifelerinde türbe ile ilgili
olarak şöyle denilmektedir:
teenni
ile
kuyudan
kuyudan
tuvaletlerin
belki
vazife
mukabelesinde
denilmektedir.
tuvaletlere
dirhem
ip ve kova
mezkur
beş
denilmekte olup, söz konusu kütüphanede bir
kişinin günde beş akçe ücretle buhurcu olarak
tayin edilmesini, tayin edilen bu kişiye günlük
ücretinden ayrı olarak yakılacak buhur malzeme­
sini karşılamak üzere beş akçe daha ödenmesini
şart kılmıştır.
3 - Üçüncü Murad'ın kızı Ayşe'ye ait 1/Şaban/1011 H. 4/Ocak/1602 M. tarihli vakfiye-
bir
geçen
veçhi
akçe
eyleyüp
verile..."
olduğu
günde
mede
yevmi
hazır
seyyidul-istiğfar
avlusundaki
yaptırmış
dahi
olup
ta'lim-i
vazife
imam
salati-işa'
5— İstanbul'da Sarısolak Elhac Mehmet Ağa'ya ait 11/Zilkade/1053 H. 12/Ocak/1643 M.
tarihli ve arapça olan v a k f i y e d e ( 2 6 ) :
"Kovacıdede
ve ücreti ile ilgili olarak: "Ve bir kimesne
buhuri
kim
Tetkikinden de anlaşılacağı üzere vâkıfe Ayşe
Hanım vakfiyesinin bu bölümünde sözü geçen
bereketzade mescidinde imam olan kişinin Cuma
geceleri yatsı namazından sonra hazır olan cemaa­
ta seyyidül istiğfal ile nikâh tazelemesini öğret­
mesini, bu hizmetine karşılık olarak da kendisine
günde bir akçe ücret verilmesini öngörmektedir.
kıılül-alvar
hümayunda
salifulbeyan
her
ba'de
ta'lim
akçe
2 - Sultan I. Mahmud'a ait orijinal vakfıyelerin(23) bulunduğu vakfiye defterinin 5 0 . sayfa­
sında, İstanbul Ayasofya Camii Şerifi bitişiğinde
bina ve inşa ettiği kütüphanede buhur yakılması
dngöriılmekte olup buhurcu olacak kişinin tayin
UitüphaneA
geceleri
nikâh
bir
"Ve
şerifinde
müslimine
tecdidi
yevmî
doku­
öngörmüştür.
verilmesini"
ise
le
7. s a y f a s i ( 2 5 ) :
mescidi
olur
günde
konulan
Kur'anı
hizmetine
yakmasını,
mü'min
değiştirmeye
etmesini,
camiin
verilmesini,
gözetmesi
etmesini,
basiretli
geçen
ve
ve
yakma
bu hizmetine
camie
hizmetine
ayakkabı
buhur
edavat
yetenekli,
edilen
men
sözü
ayrıca
konusu
ve sözü
kendilerine
hizmetinde
yer
altı akçe
kimsenin
gelen
yer
verilmesini,
bir şe­
doğru
buhur
ve
olarak
içerisinde
etme­
verilmesini,
mahir
buhurcu
ise
muhafaza
mütedeyyin,
işlerinde
kış
muşamma-
yerlerde
p—
oldukça
kapamalarını,
olunan
karşılığı
içini
döşemele­
asmalarını,
ücret
olun­
cami
kaldırıp
açıp
iyi
eda
geçen
lâzım
hasırlarını
perdelerini
tonnı pencerelere
ve
suretiyle
yatsı
sözü
vaktinde
kapı
temiz
süpürmelerini,
ile
kapılarını,
tayin
herbirine
nöbetleşme
bulunarak,
haklan
günlerinde
teslim
karşılık
dindar,
olarak
sabah
haremini
kandil
bcreketzade
güvenilir,
caya kadar hazır
caminin
ve
akçe
verilmesini,
hergiin üçünün
ve
fitil
onyedi
hizmetlerine
akçe
attı kişinin
asılmasını,
ayda
71
husulü
tertip
zuhra
içün
ileki
değin
mağrihe
vakti
la'eil
mezhurun
zikr
dört
ne­
ve
dört
değin
subha
Genel Müdürlüğü Ar;ivi'ndc kasada
ve
değin
mahfuz
4 7 K . nolu orijinal vakfiye defteri, s. 5 0 .
(24)
Vakıflar
Genel Müdürlüğü Arsivi'nde kasada
mahfuz
101 K . nolu orijinal vakfiye defteri, s. 2 7 .
(25)
Vakıflar
Genel Müdürlüğü Arşivı'nde kasada
mahfuz
79 K . nolu orijinal vakfiye d e f t e n , s. 7.
(26)
Vakıflar
Genel
Müdürlüğü
Arsivi'nde
mahfuz
570
nolu vakfiye defteri, s . 3 3 .
(27)
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arsivi'nde kasada mahfuz
la-y u r . o i , . ^^rMinaı v a k f i y B d e f t e r i . ^ 3 6 6 - 3 6 9 .
72
İBRAHİM ATEŞ
olur,
hazır
olup
sefâi
batın
ve
içün
talebi
Ve
kubbe
içinde
ihtiyat
ücreti
ve
ve
yevmiyesi
müccvvid
Kelâm-ı
tertib
bir
akre'u
iftitahı
tilâvet
icabet
ol
tefrik
ve
olup
cem
reîs
üçer
'i
ile
akçe
ve
olup
gözedüp
bilâ
defter
edüp
terk
ay
ettikleri
vazifeyi
bir
nazTfi
müslimi
kimesne
leyup
tekrar
ücreti
destar
yevmiyesi
her
şuy'
iki
ay
akçe
mezkur
akçe
ola.
Ve
pakîdâmen
merhumu
mezburun
olunan
başında
hacet
kendi
oldaki
ve
selîmülkâlb
vaz'
imâme-i
bir
oldukça
defa
sabun
uhdesinde
ola.
tazebaha
Ve
ve
vazifeyi
ola.."
a—
iyilik
ve
ve
davranıştı
olan
kendisine
günlük
b—
ve
ile
bir
türbede
yer
enni
ile
iyilik
redip,
teşbih
dördünün
ve
vam
bölünerek
aralıksız
ve
belirtilmiş
olup,
huzuru
Sultan
ekibe
şekilde
ve
için
bunlardan
Allah'tan
iç
öğle­
sabaha
dört
Otuzaltı
ekip
bir
üç
ve
te­
zik­
dördünün
yirmi
günde
kalb,
ve
akşamdan
teşbihe
üç
her
için
edilen
aceleye
ruhu
dördünün
kılınmıştır.
devralarak
bir
tâat
sözü
olup
kadar,
zikir
her
verilmesi,
bulunmalarını,
şart
ve
akçe
Selim'in
öğleye
hoş
nitelenen,
mühellil
tehlilde
ve
olması
kişinin
güzel
kadar,
etmeleri
beş
iffetle
Sultan
sabahtan
akşama
kadar
merhum
ve
vermeksizin
nitelenen,
huy
türbedar
otuzaltı
ve
merhum
güzel
olarak
tanınan
müsebbih
sürate
ile
bilinen,
kişinin
ücret
Yine
ibadetle
den
koruyuculuğu
güvenilirliği
saat
kişi
sıra
günde
dış
rahmet
ile
ise
başı
ve
olması,
ücretleri­
ücret­
noktacı
olarak
görüp
gözetmesi,
göreve
sonunda
gelmeyenleri
mütevelliye
karşılık
da
muarrif
günlük
kişinin
personeli
olmaksızın
hizmetine
tilavete
duayı
günlük
akçe
ay
oimyan
birinin
ikişer
edip
ite ret
olup
diğerlerinin
mazereti
bir
iyi
başkanı
muarrifin
bir
okumaları
herhangi
okuması
olması,
olan
yüzüne
en
bunlardan
ile
varıp
cüz
yavaş
akçe
Güvenilir
tesbit
bu
ekip
olup.
mezara
ilişkin
onun
yine
görevli
yasal
yavaş
bunlardan
birinin
göre
cüzhan
birer
dünyaya
bitişte
ekip
kendisine
bildirmesi,
günde
üç
akçe
verilmesi,
e—
olup
Temiz,
konulmuş
ve
bir
de­
üçe
geleceği
nöbetini
temizliği
ve
ile
mağfiret
bir
Selim'in
Selimiye
defa
destaışuy
günlük
kalpli
Sultan
olan
başında
üzere
iyi
merhum
işaretli
tazeleyip
ücreti
ücretinin
de
iki
tekrar
kendi
akçe
kişinin
destari
mezarı
üzerine
sarığı
her
sarması,
uhdesinde
ay
sabun
olmak
olmasını.
Şart kıldığı anlaşılmaktadır. Türbede günde
beş çeşit görev yapan toplam altmışdokuz kişiye
yüzyirmialtı akçe ödenmesinin öngörüldüğü, bu
meblağın yılda 45.900 akçeye ulaştığı yapılan
hesaptan anlaşılmaktadır.
/ / -
Yukarıda metni sunulan merhum I. Sultan
Selim'e ait vakfiye bölümü t e t k i k edildiğinde:
iffet
ihlas
yapması,
üçer
kişinin
sonra
ve
ve
d—
kurallarına
bu
birbuçuk
kaviyyin
bildire
üç
ve
olup
ve
görüp
ve
olan
türbede
eyleyenleri
vermeye
üzerinde
sara
noktacı
hizmet
yevmiyesi
selîmiyyül-alâmei
üzere
mütevelliye
beden
pürnûru
mü'mi-
velamaniin
vazifesini
destarbend
mezarı
bir
olanları
lerki
üstün
lerinin
tecvid
Kerim'den
esnasında
başlarken
muarrif
kimesne
câriye
ile
ahirinde
noktacının
Ve
kalb
nin
ve
günde
kıhndıktan
konuşmamaları
olarak
il­
türbede
birine
otuz
Kur'an-ı
tilavet
olup
yevmiyesi
okuyan
Namazı
onun
ve
olan
ola.
şer'iyyin
günlerin
yarar
ue
ile
sakınmaları
her
Kerim'i
iyi
halde
söz
dünya
kaçınıp
verilmesi,
ve
huzuru
içinde
etmekten
yemekten
Kur'an-ı
toplu
bun­
mercuvul-
ücreti
muvazzaf
özrin
reis
duâi
me'munül-meyl
âdeti
miisâhele
niyyel
tarife
akçe
Sabah
okuyup
ahrâlan
sezâvâr
ikişer
emîni
nefer
ve
şey
ücret
düzgün
söz
karşıUk
c—
birinin
cüz
ve
bir
akçe
kubbesi
bir
herhangi
olan
et­
ile
türbenin
herhangi
hizmetlerine
midrara
hulusu
birinin
mezburede
ve
eda
birer
ve
kabili
her
âliyede
türbe-i
ihmal
bunlardan
ve
kubbe-i
aslahu
ve
sairinin
namazı
gili
mas­
mürettil
etmeyeler
ktrael
eczâya
masunüz-zeyl
ol
ve
muarrifin
otuz
ve
ihlitâmı
eyleyc,
ve
teviyyat
dünyevi
evlâları
ve
her
mushafdan
hüsni
kelâmi
ve
dilemeleri,
ve
merhamet
kâlb
ve
gıda
yenbaği
sabah
veçhi
huzuru
ve
tilavette
ların
akçe
mezarı
ile
Kadim
teenni
esnai
ni
ol
lenavülü
kema
her
sonra
cem'iyyet
ile
ideler,
kimesneler
tiklerinden
varup
ihtiraz
ve
ideler.
müteallik
ve
Mecîd
ve
merkum
himmetleri
içtinab
birbuçuk
Kur'ân-ı
hatır
mağfiret
cüllü
dünyaya
beğâyet
taamdan
teveccühü
merhumu
istid'âi
riayetinde
olup
ve
ile
ve
edep
kelâmdan
ehli
hâzır
zahir
rahmet
de'bi
ruf
kalbi
nekâi
SOSYAL
HİZMETLER:
Vakıf kuran atalarımız, çeşitli sosyal yardım
hizmetlerini ön planda tutarak tanzim ettikleri
vakfiyelerde bu konuya büyük yer vermişlerdir.
Yüzyıllardır bu hizmetler vakıflarca başarı ile
yürütülmüş, günümüzde de zamanın koşullarına
uygun bir şekilde birçok sosyal hizmetler Vakıf­
lar Genel Müdürlüğü'nce yürütülmektedir.
Cumhuriyetin kuruluşunu takip eden yıllar­
da, kamu hizmeti gören Darüşşafaka, Darülfünun,
Türk Ocakları, Ankara Numune Hastanesi inşaatı
için, Sevahili Sıhhiye Vekâleti, Şehitlikler, İmar
Cemiyeti, Vekaleti Maarif Cemiyeti, Çocuk
Esirgeme Kurumu, Veremle Mücadele Cemiyeti
gibi kuruluş ve derneklere vakıf gelirinden önemli
miktarlarda yardım yapılmıştır.(28)
Vakfiyelerde ki sosyal hizmet şartları gereği
Vakıflar Genel Müdürlüğü'nce yürütülen sosyal
hizmetler pekçok olmakla beraber
bunların
en önemlileri şunlardır:
(28)
Cumhuriyetin
50.
set, 1 9 7 3 , istanbul.
Yılında
Vakıflar, s. 151, A p a
Of­
H A Y R İ VE S O S Y A L H İ Z M L I L L R A Ç İ S İ N D A N V A K I F L A R
Yoksul
olan
hastaların
İstanbul'daki
Hastanesi,
tedavisi
için
Bezmialem
fakirlerin
kurulmuş
Vakıf
Gurabj
için
açılmış
doyurulması
musliunının
olan imaretler (aşocakları), yetenekli, zeki, çalış­
kan, fakir çocuklara sıhhatli bir öğrenim yapma
olanağı sağlamak için açılan vakıf öğrenci y u r t ­
ları,
fakir
ve
muhtaç
ilkokul
öğrencileri
için
açılan kamplar, âmâ ve muhtaç durumda bulunan
yoksul
vatandaşlara
yapılan
aylık
nakdi
yar­
dımlar.
hallerine
münasip
zubun
ve bazılarına
••' bazılarına
i::sa oluna...
dım ve hizmetlerden bir kısmına örnek
olarak
bazılarına
pubuv
aldıırıılııp
"
V â k ı f vakfiyesinin bu bölümünde vakıf gelirin­
den arta kalan olması halinde Ramazan Bayramı'n­
da Müslüman yetimlerin durumlarına uygun ola­
rak
bazısına
bazısına
kaftan
(bugünkü
şekliyle
zubun ve bazısına ayakkabı
takım),
aldırılarak
giydirilmesini şart kılmıştır.
4— İstanbul
Vakfiyelerde yapılması öngörülen sosyal yar­
73
Ayasofya
yakınında
Üskübi
Mahailcsi'nde Kemal kızı Zeyni Hatun'a ait Evahiri/Recep/996
H.
16/Haziran/1587
M.
tarihli
aşağıdaki bazı vakfiye bölümleri ile açıklamaları
vakfiyede! 3 2 )
sunulmuştur:
yan öğrencilere elbise alınıp bayramda giydiril­
1— İstanbul'da
Sıdıka
Hanım'a
Abdulkadir
ait
Bey
kızı
Ayşe
14/Cemaziyelahir/1282
H.
23/Eylül 1865 M. tarihli v a k f ı y e d e ( 2 9 ) evlenecek
yoksul kız çocuklarına çeyiz hazırlanması husu­
sunda şöyle denilmektedir:
".
kuruş
.
.Ve
nefsini
hatunların
ec
gallc-i
te:ı-iç
ccm'iyyetlen
saiitredcn
nıııiılıic.-
ve
ıdanların
/iOJ'c rı- sarf
eden
elbiselerine
î:e''îrc
nu
laısne
iT
nisadan
elbiselerine
niufiurah
scncıi
murad
ılc
ucrel:
ve bin akçe azatlıların yoksullarına veril­
mesi şart edilmekte ve akabinde: "
• ./i/ı.';(.'ı.'/ı
icra
iuıU.'
rülmektedir.
elbiseye
rc'yı
chnu:
diğer dul ve yoksul hanımlara dağıtılması öngö­
ıuulct\..
" İncelenme
51321
toplantılarıyla
Sivas'da
"lh:<!uld:
bunlara
içinde
dili
Vâkıf
M.
H.
hâdisâl
hususunda
bulunan
le
vakâyı'ı
ihtiyaç
Miislüinanların
ıburel
ve
yetimler
bulunan
fukara
ı.
eyledi
"
masalihine
vâkf
ve tahsis
vakfiyesinin
bu
bölümünde
hastalık
vc benzeri afet ve olaylar nedeniyle geçim sıkıntı­
Efendiye ait
7/Ekim/1882
emsali
maî^et
lıalıııılerdan
dan elbiseye muhtaç olanlara elbise almaya müte­
Tahir
ve
sebebiyle
•uskînlerinın
2— Üsküdar'da Mehmet
vakfına ait 721
M)vle denilmektedir:
elbise almaya, küçük veya büyük yoksul hanımlar­
vellinin görüşü ile harcanmasını öngörmektedir.
Darurraha
M. tarihli v a k f i y e n i n ! 3 3 1 328. sayfasında
ruret
H.
t e ;\ıln:c
saî^'r
den yılda altıbin kuruşun evlenmek isteyen y o k ­
18/Zilhicce/1300
du!
denilmekte o l u p , azadlılardan
olmaması halinde onlar için tahsis edilen meblağın
ki i'nixe
düğün
. ı ıj/ı//)/r!)
fakire
Hanım vakfiyesinin bu bölümünde, vakıf gelirin­
hanımların
•.<ı
oluna..."
cy.r
altıbın
sinden de anlaşılacağı üzere \ â k ı f e A>şe Sulık.ı
sul
<dıni!Z
levzı'
\'e
yardıma muhtaç kimse bulunmaması veya azadlı
merhûmcdcn
aherc
mesi
Mustafa Çelebi Mektebi'nde oku­
tarihli
sına düşerek
>oksul
ihtiyaç
yetim
ve
ve zaruret
dul
içinde bulunan
hanımların
ihtiyaçlarına
v a k f i y e d e ! 3 O ) vakfın gelir fazlasından dul hanım­
lurcanmak ii/ere \ akf \c tahsis ettiğini bildiınu'k
larla yetim çocuklara yardım edilmesi hususunda
ledir.
şöyle denilmektedir:
6-
". . .Ve ba'de ilırâeil-masârif
her
ne
aslı
mâlı
hâlun
bâ
fazla
kahır
vakfa
ise fazlayı
zam
ve yetim
ma'rifeti
olup
ve yelîme
miilevelIT
ve ilâ oluna.
gallei
mczkûrcden
mczkûrcnin
bâkT
rub'u
bitcmâmihi
ve fukarSi
scriyyın
dul
miislimiiıc
leizı'
ıc
Ümmü
1204
H.
dı.M3^)
"
sonra
\akif
gelirinin
an.ı
Ahmet
Hanıma
14;Ağustos/1789
et
.lil
M.
Ağa
kı/ı
İS / i l h i m
tarihli
vakfı^e-
dağıtılması ve fakirlere
elbise alınması hususunda şö> le denilmektedir.
lUht
li
çıkarıldıktan
Seyyid
Gülsüm
Ramazan'da
laksım
Vakfiyenin bu bölümünde özetle vâkıf, ması.ıflar
Rodoscuk'da
H.ıcı
nulhli
•'!U'>ı!:ek
liHi'a
, 1 . ' ' h
kalanının dörtte birinin asıl \ a k i f malına cklcnnu'
t sal
zııniı'>
I,
IU
le
u'ıunı
tı
esum
\i:<!ıııı:
\(
inr'ie::
;
sıthur
sehiı
siıhunı
'n \:rnı:<i
!< :
lııet
"Um
re
lyyanı
lenıazıın:
-::\c*nı!tr.
ı ( ııhıyye
lahntı
ite:.
L^iiııeın
'!:..:,.ei!ı
ı:,:tıl<ı
sini, arta kalanın tamamının dul hanımlarla e r k e k
»e kadın yetim çocuklara ve fakir miislümanl.i!
mütevelli
marifetiyle
eşit
olarak
dağıtılmasını
öngörmektedir.
I ;ou. . Jt^'ıy^
3— İstanbul'da
Kara
Çelebizade
Efendi'ye ait 23/Cemaziyelahir 1026
ziran/1617
Bayramı'nda
M.
tarihli
yetim
Mehmet
H.
vakfiyede( 3 1 )
çocuklara
elbise
18/Ha-
Ramazan
alınması
hususunda şöyle denilmektedir:
", . .\'c dahi
fazla
kakırsa
|Jİ)
V.lkı'laı
well:
(3?)
eytâmı
dı ' I c n ,
r,ııı..l
(33)
V,ıİM:ldr
C.cı.cl
vjkı.vL
( 3-i ) V j l - . . t l ; i t
Aı'.ıv.'ıKlı
ü-1 .
ı-ıjMu.-
Lj / 1
'iı.llltıı.-
< t .i
. 98-100 ,
Mi]<!uı luiiu
j
'.*udUMU<nı
/ X ı •. . vı ' ı K i t
.
.
/^r',.ı. rnd^.
•Iı.ıhTU.'
l/ı.:^
d L - M e n , i. 3;-8. S ı . û / 8 .
f.uıu-l
n o i Li v a k f i y e
. 1 0 8 • J C J . S ı' .;
r . ' u H i i ı iıKlll
• .'::\e. V d V.: I y t '.^>j::e \ i
İli.m
lydıfıtırda
-/sK'ıy.
V:ıl-ı'l.ı,
• 1 ' - ' I.
f.clı. I
Mııdutludu
Ar.t.ı'rıd'
d i . ! l v r ı . s . 4 ' j -3 7 .
t^ı.ıl,!.!.-
'
74
İBRAHİM ATEŞ
rakf-ı
mezkuruma
mesneye
haki
onyedi
tefrik
ve
ifraz
miiftekirine
ni
iltimas
den
ve
beher
siyamı
mesâkin
ve şal
cübbe
iştira
hahş
ve
ihyâ
fukara
ve muvahhidin
kuruş
dahi
yüz
ve
da'avötı
eylediği
eytamı
müslimin
ve fes ve kuşak
ve
il'am
i'di
ve
ve da'avâl-ı
şerife
kuhıbu
mezkureolunup
anteri
ve yemeni
sibyanı
istida
süb­
içün
ve
fukaraya
mahzunlarını
hayriyeleri
şehri
miktarı
ve don
karib
ve
havali­
hayriyeleri
ifraz
kifayet
ile
ve
ve murabahai
mü'minin
pabuç
marifeti
oluna
Vi
vukiyyv
vakfın
ve isliclâbı
kı
olup
muhtacin
i'ta
sene
olan
yanşşar
istid'a
mezkûrdan
yanı
câhi
meşruta
mütevellii
miislimattan
ve it'âm-ı
ni
vukiyye.ti
fukarâya
lahmiganem
ve
ve
bir
olan
vukiyye
miislimin
züafâ
ve
müteâllik
mesrur
oluna...
ve
"
Vâkıfe Hacı Ümmü Gülsüm Hanım vakfiyesi­
nin bu bölümünde özetle:
a—
Her
geldiğinde
koyun
tiyle
iki
vakfın
eti
cabisi
halinde
olan
ve
ve
dualarının
b—
Vakıf
şal,
muhtaç
akrabalarına,
etini
yarımşar
okka
marifetiyle
müslümanlara,
hanımlara
ile
bir
(aba),
yetimlerine
her
yıl
ayında
fes,
giyim
hayırh
don,
satın
hem
müsBirnanların
böylece
ve hayır
".
.Ve
birine
. .Ve
lerinden
külle
üçbin
akçe
her
sarf
tevzi
şeran
hidane
vuluce
fesi
taht
şeriri
yevm
nısıf
oluna,
yetîmi
kadısı
mağla
nâzın
vennas
mezkûr
akçeden
her
zeker
yelime
ve her
yetim
vesellem
çocuk­
kerre
salavat
onların
fatiha
defterinde
vakfın
ve meşkûr
külle
ebeveynden
onbeş
muayyeni
ve menzili
oluna,
istiğna­
sonra
i'ta
mukayyet
ola...
olan
şehirde
şehr
muvazzafı
sıtkıle
şerif­
sakin
ol mertebeden
tevcih
vakfı
ve ünsa
huruç
verilip
âhere
rey'i
ve
hizmeti
ve
vazi­
ihâyâyı
mestur
ol-
indallahi
bir
don
ikiyüz
dir­
dörtyüz
dirhem
eksik
on
birer
kume
eden
pabuç
sure-i
Ve
sıbyana
ve
bir
merhume-i
yüz
altmış
mektebi
Ebi-Ey-
camii
mahallesi
mektebi
mezburda
dahi
sene
ve hasır
üç
sure-i
eğer
her
odun
içün
Hazret-i
sair
miktarı
sallallahu
üçer
elböri
ve
tak­
alıverile
ruhu
oluna.
alıverile
kifayet
ihlas
bulunmazsa
anhu
kıt'a
şerifleri
olunmaya,
yetim
itmam
bir
pabuç
her yetime
sarf
geldikte
Ekrem
ruhu
sevabını
radiye
taallüm
bir
Resulü
üç
edeler
eytâmın
şerif
ve
ve
vakit
ve
ihda
ile
kaftan
hazretlerinin
yubi'l-ansâri
ve
boğası
getirüp
Mektebinde
nefer
ramazanı
ve bir gömlek
okuyalar
daima
Hüsrev
onbeş
şehri
giydiği
merhumeye
eytâmı
elhac
sıbyandan
sene
kadirde
ve bir
akçeden
temamı
dirhemden
dairesinden
değin
ki
saltanatlarında
yüz
oluna,
yetîme
akçe
ya
buyurdular
makarri
eytama
ârî
şart
eden
her
mezburda
".
mezbur
ta'lim
aleyhi
7 - Sultan Mehmet Fatih'e ait 875 H. 1470M.
tarihli vakfiyedeos) Saltanatın merkezi olan
İstanbul'da oturan yetimlere yardım edilmesi hu­
susunda şöyle denilmektedir:
meblağa
toplam
kıldığı belirtilmektedir.
şdirt
.
daima
leyle-i
duada
istediği
yapılarak
9 - Merhum Mehmet Efendi kızı Fatma
Hatun'a ait Gurrei/Ramazan/1021 H. 1 6 / E k i m /
1612 M. tarihli vakfiyedeo?) Hacı Hüsrev Mektebi'nde okuyan yetim çocuklara para ve elbise
Uhsisi ile ilgili olarak şöyle denilmektedir:
ke
şart kılmıştır.
teminini,
zam
verilmesini"
kadar
bay­
fakir
verilmesini
daha
kuruş
yemeni
alınarak,
sevindirilmesini
bulunmalarının
yüz
yeteri
kuşak,
eşyası
dağıtılmasını,
gönüllerinin
kadınlara
yoksul
verilerek
yine
Ramazan
vakitte
8 - Daye Server Hatun'a ait Evaili/Zilkade/
970 H. 22/Haziran/1562 M. tarihli vakfıyeninoeı
68. sayfasında: "Daha
önceki
vakfiyesinde
dul
her
gelirinden
gibi
yakın
ları
okkasının
yakın
mütevellisinin
cübbe
ayakkabı
üzgün
bir
vakıf
mübarek
entari,
rama
marife­
istenilmesini,
ayrılarak
ve
yirmişer
koyun
yoksul
ayı
mütevelli
katibine,
kimsenin
Şerif
gününde
okka
yoksul
yetimlere
her
alınarak
vakıf
onyedi
ayırarak
Ramazanı
ayının
satın
okkasının
kalan
fakir
mübarek
Ramazan
okka
arta
sene
her yetime günde yarım dirhem olmak üzere her
ay onbeş akçe verilmesini, görevli memurca bu
meblağın belirtilen şekilde ki, her yetime korun­
ma çağından çıkıp kendi kendine yeterli olma
çağına girinceye değin verilmesini, bu mertebeden
sonra kendisine tayin edilmiş olan mezkur mebla­
ğın başka bir yetime verilmesini, verme ve inha
işlerinin saray kadısı tarafından deftere kaydo­
lunarak vakıf nazırının bu hizmeti sadakatle yü­
rüteceğinden Allah ve insanlar nezdinde şükranla
anılacağını belirterek yetimlere öngörülen mez­
kur meblağın itina ile harcanmasını şart kılmış­
tır.
birer
takye
mektebi
alına...
mer"
Vâkıfe Fatma Hanım vakfiyesinin yukarıda
metni sunulan bölümünde özetle: "Hacı
Hüsrev
Mektebinde
devamlı
çocuklardan
onbeş
Ramazan
kaftan,
bu
takke,
don,
ber'in
giysileri
ruhu
defa
gören
her
ve pabuç
vakit
için
üç
ve
defa
birer
alınmasını,
verilen
Hazret-i
kerre
bir
sene
gecesinde
kendilerine
giydikleri
Suresi'ni
öğrenim
çocuğa
Kadir
gömlek
herbiri
şerifleri
thlas
şekilde
yetim
geldiğinde
yetimlerden
konusu
üç
ayı
bir
adet
söz
Peygam-
selavat
getirip
Fatiha
Sure-
"
V â k ı f Sultan Mehmet Han vakfiyesinin bu
bölümünde, vakıf gelirinden saltanatın merkezi
olan İstanbul'da oturan yetimlere hergün yüz
akçeden olmak üzere ay sonunda üçbin akçe
harcanmasını, kadın, erkek, anne, babadan yoksun
OS)
Vakıflar
Genel Müdürlüğü Arsivi'nde kasada
mahfuz
4 6 K . nolu orijinal v a k f i y e defteri, s. 3 2 8
(36)
(37)
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi'nde
106 K . nolu vakfiye defteri, s. 6 8 .
Vakıflar
Genel
Müdürlüğü
kasada
Arşivi'nde
nolu vakfiye defteri, s. 1 5 3 - 1 5 5 , Sıra
90.
mahfuz
mahfuz
570
75
H A Y R İ VE SOSYAL H İ Z M E T L E R AÇISINDAN V A K I F L A R
si'ni
okumasını,
ruhuna
meblağın
sözü
her
üçyüz
sını,
söz
on
linde
altmış
konusu
arasında
bir
sözü
geçen
harcanacal:
ehsil:
yelim
Mahallesi
sözü
yetimleri
ile
diğer
ayakkabı
mektebe
ha­
lamanı-
mekteple
gören
birer
çocuklar
bulunması
geçen
öğrenim
ile
olmanu.-
okuyan
az
Camii
şekilde
takke
merhumenin
mekteple
ayrıca
birer
geçen
yetime
akçeden
yelimden
Eyüp
lanniasını,
it
sevabını
bağışlamasını,
deı
çocuklara
ahnmasmı,
yeleri
am­
kadar
da
her
odun
ve
yıl
hasır
kılmıştır.
alınmasını.."şart
.
fazlaî
.Ve
merkûme
münasip
vc
maazallahfüi
ile
elbise
gelin
laala
fukarayı
iştira
olacak
inkirazılkül
atfâli
ve
fukara
ba'dc
etfâh
nisa
müslimîn
için
merkûmeye
içün
cihaz
ilbas
iştira
ve
i'lS
oluna.."
linde
sözü
edilen
çocuklara
lin
gelir
uygun
olacak
fazlası
elbise
yoksul
kendilerine
ile
ahnıp
fakir
müsUiman
giydirilmesini
hanımlar
için
ve
çeyiz
pe­
alınarak
öngörmüştür.
verilmesini"
11-
".
İstanbul Anadolu Hisan'nda K e y l î Nâzın
.
.Ve
mahbuslar
kömür
akçelik
kure
mürur
beher
ve
seksen
kuruş
mezbûreye
sene
iştira
nu'nı
mezkûr
yevm
kalan
ruganizeyt
hisan
kilâba
yine
içün
ve
oluz
azız
ubur
işlira
verile
oluz
ve
ektettirile..
beher
t c İnsan
fukaraya
verile
avarız
vakfına
yine
akçelik
kuruşluk
vc
oluna
ahâlilerinin
eden
yirmidört
oluna
eden
vurûd
hisarı
nâm
ve
mezkûrda
a—
hııs}ler
düşen
aziz
iştira
Sözü
için
b—
mezkûr
bir
yirmidört
gelen
hükümlü
kuruşluk
vc
bu
Hisar
verilmesini
salın
ffin
otuz
gelip
giden
halkının
vc
alınarak
akçelik
ekmek
fakirlere
avarız
iki
dilediği
kisve
edecek
ve
suyu
sureti
sarf
nacak
ve
luak
hisarda
alınarak
hcrfiün
köpeklere
yılda
oluz
'n yan
sene
olunan
:::ir
olur
ise
yine
üzre
böyle
can
nakil
ise
ve
suya
ekmek
sarf
vc
suretle
nakil
sarf
edip
menul
bulu­
müsliıninin
mezkur
sarf
vc
kurlar-
gelirin
edecek
şerh
vc
ve
ve
yine
mcsakınc
edecek
olacak
her
miisliınine
iç tihadına
fukara
sarf
edip
ister
ve
ol
üserai
üzrc
husus
nazırı
cem'
ve
ise
olursa
bu
vakfın
isler
kisve
sonra
onların
vc
mesakini
vc
ve
rcçlı
veçh
l:adar
rc'yi
hasıl
mütc-
la.<vır
cdıl-
dünyanın
sonuna
.. "
Vâkıfe Saliha Hanım vakfiyesinin bu bölü­
münde özetle: "Esir
düşen
müslümanbn
firengle
11(1
ellerinden
tam
bir
kurtarmak
sene
vakıf
loplanan
bu
kendine
güvenilen
denizde
sözü
geçen
nakille
bu
yiyecek
bu
hususu
olur
Vakıf
gelirini
dilediği
fakir
ı^ıysi
ve
ve
da
yerine
alarak
esir
cllı
TM
müslüman
Mısır
o gün
Dmaı
teamül
eden
olan
herhangi
l;urlarmasını.
üll:csinc
sene
yoksullara
harcaınuyı
maddesi
isler
etmesini,
kadar
bir
bu
nerede
dilediği
kadın
temin
idarecisinin
toıjlaytiral;
kurtarılan
ulaşıncaya
uc
iki
vakıf
gıda
kara.lu
çocuklar<lan
kaim
giyeceklerini
vc
ile
nıuınkt
bu
ya
meblağın
bu
islerse
kimse
n ın
meblağ
ise
toıılcıaı.ıl:,
ııondcrıp
hanım
uygulamak
kansız
birkaç
(ılınması
İslâm
vc
«c/ınııııı
müslüınoıHard.uı
kurlannasını,
satın
esirlerin
veya
erkek,
aşağı
vakfın
etinde
üthcU-nm-
hinnın
daha
bu
güvenilir
bir
kimseyi
veya
vc
meblağın
müslüman
her
için
idarecisinin
freni:
yabileceğini,
seksen
al;<
iki
imkanı
iurıian
ıc
anın
kimseler
ise
edecek
isler
herhan­
kadar
gelirini
nazır
teamül
kaim
olur
ekmek
' clınek
ölgünde
edecek
ve
sarf
isler
ınısrT
kurtardığı
i'la
vakfın
merkum
cem
vc
veçh
dînârı
oluncaya
fukara
vc
çocuk­
Şu
adet
veya
ınüteazzır
içinde
ve
anınla
ve dişi
makamına
de
miktarı
isler
ile
alacak
bulunan
karada
gönderip
elli
vâsıl
sene
sene
nerede
Jılcdiği
verilmesini.
vakfına
iki
ile
kurtaracak.
meblağ
kisvelerim
nazırın
kendi-
kimse
erkek
birini
salın
kal­
sene
müsltminden
luldclcrine
meblağın
uakide
nafaka
yine
(mahkömür
aşağı
müslîıninin
bir
ziyaılc
kimseyi
merkum
tamamı
ümenâi
her
miislimîne
tam
veya
ı:
Usera-i
kurtarılmasına
m anlardan
ettiği
bilâdı
senevi
alınmasını,
Her
hisara
c—
kaleye
yıl
;ır.
ve
gi
anı
-ir
ıntıslu
bundan
bir
geçen
her
olunup
anlardan
ve
düşen
olunup
mahsulü
vakfın
ihtiyar
üzreki
mef­
"
zeytinyağı
ekmek
denude
vâkıf
bu
ıılıı'iır
esir
tan
merkum
ellerinden
cem
vı
i'c
kül­
.Ve
frenklerin
ilimati
ycvnı
Vâkıf Mustafa Ağa vakfiyesinin bu bölümün­
de özetle:
kuruş
!p
Jıui
Mustafa Ağa'ya ait Gurrei/Rebiulevvel/1238 H
12/Aralık/1851 M. tarihli v a k f i y e d e o g ) borçlu
mahbuslara yardım hususunda şöyle denilmek­
tedir:
le
rlınıle
vc
Vâkıfe Revnak Hanım vakfiyesinin bu böliı
miinde ".Allah
korusun
lümünün
sona
ermesi
lu:-
.
ıbında
eden
1 0 - Ş e m l Efendi hanımı Revnak Hanım'a
ait 12/Cemaziyelewel/1306 H. 1/Ocak/1888 M .
tarihli v a k f i y e n i n o s ) 2 . sayfasının son kısmında,
filkir çocuklara elbise alınması ile fakir kızlara
çeyiz yapılması hususunda şöyle denilmektedir:
".
".
mahzul
süre
il:i
olursa
olsun
miktarı
nakil
olarak
im­
senelik
harca­
;)oın.
isler
yapabileceğini,
< lıl.
ycdiribncsinı,
şart kılmıştır.
1 2 - Şam'ın Salihiye Mahallesi'nde Salahaddin
kızı Saliha Hatun'a ait 7 0 8 H. 1308 M . tarihli vakfiyede(40)
esir müslümanların kurtarılması ile i l ­
gili olarak şöyle denilmektedir:
(38)
Vûktilaı
Genel r^luduılugu
Af&ıvı'nde
n o l u v a k f i y e d e f t e i ı , t., 2 9 - 3 1 .
ITI.IMUJ/
i» 7 J
(39)
VaktfIaı
Genel
MuduHugu Ar&tvı'nde
n o l u v a k f i y e d e f t e n , s . 1 9 4 -1 9 6 .
mafıfıı/
740
(40)
Vakıflar
Genel
fwludufluyu A ı ^ ı v t ' n d e
m a h f u z ^>84
n o U ı v a k f i y e d e f l e n n ı n 2 6 0 - 2 G 1 . sayJal.ıı n i d a .ııapc a s ı v e 2 1 3 2 n o l u d e f t e r i n 7 0 - 7 4 s a y f al.ı ı ı n d a I I J I K cesı k a y ı t l ı d ı r .
76
/7.'/
İBRAHİM ATEŞ
sene
sonra
doğması
müstüman
halinde
şehilde
esirleri
ise
sözü
harcanmasını,
ne
fakir
ve
yanın
yine
yoksullara
sonuna
sini...
kurtannal:
edilen
gelirin
mümkün
olmazsa
belirtildiği
kadar
şekilde
harcamaya
devam
imkanı
yirmi yük kar; annesi Fatma kadının ruhu i ç i n ,
belirlilen
yirmi yük kar; kendi canı i ç i n , on yük kar; eşi Aişe
yi­
ruhu i ç i n , on yük kar; diğer eşi Emine i ç i n ve
dün­
on yük kar; diğer eşi Ayşe'nin ruhu için alınarak
edilme­
camide ve çarşı içinde bulunan sebillerde harcan­
öngörmüştür.
"
13-
masını ve alman bu karların yerinde kullanılarak
Sultan Üçüncü Mustafa'nın kızı Şahsul-
tan'a ait
17/Recep/1216
tarihli v a k f i y e n i n ( 4 i > ,
H. l l / K a s ı m / 1 8 0 1 M.
sayfalarında vâkı­
46.AT.
fın hayratında görevli kimselere Kurban Bayramı'nda
birer
baş
koyun
verilmesi
hususunda
şöyle denilmektedir:
".
nup
. .\V
bir
efendiye
bir
üç
ve
hattat
re'si
şeyh
bir
ağnam
iştirâ
olu
ve
re'si
kûtiı
bir
efendiye
re'si
efendiye
ve
mektep
ve
türbedârâna
saniye
re's
efendiye
re'si
efendiye
re'si
oıüiç
mütevelli
ve
kiirrâ
''ıı
i'dTadhâda
re'si
telef edilmemesini şart kılmıştır.
ve
bir
havâcesine
re'si
iki
bir
baş
re'si
halifeye
sebili
kasabai
mezkûre
tan
tamiri
içün
hare
ediip
tamir
bina
iktiza
eden
"Ve
eylediğim
kabris­
masarifin
mütevelli
denilmektedir. V a k f i y e ­
et türe"
nin bu bölümünde ise vâkıf sözü geçen kasaba
yakınında
yaptırmış
olduğu
mezarlığın
tamiri
J C
ve bu hususta harcama yaparak tamir ettirmesini
şart kılmıştır.
vı
16-
Köşk kasabası sakinlerinden Hasan Ağa
kızı Aynî kadına ait Evasıtı/Muharrem/1212
H.
için kar alınması hususunda şöyle denilmektedir:
Bayramı'nda
onüç
bunlardan
birinin
birinin
şeyhe,
hocasına,
halifeye,
üçünün
birinci
ve
birinin
birinin
koyun
salın
birinin
kunaya,
hattata,
türbedar
ikinci
baş
mütevelliye,
birinin
birinin
olanlara,
sebilciye
ba>t
ikisinin
de
öngörmek­
verilmesini"
tedir.
".
yedi
ile
şart
beher
sene
cem'
sayifte
İstanbul'da Ali Ağa'ya ait Evaili/Rebiül-
için
ve
yede(42), Galata cezaevi'nde bulunan mahkum­
doksan
lara su alınması hususunda şöyle denilmektedir:
mun
.
lünden
.Ve
mukaddema
Galata
ettikleri
mahbesinde
dört
akçe
evkafı
saka
olan
su
sarf
mezbûre
mahsû­
tayin
kebirde
alıverilip
yevmî
pederim
kemâkân
oluna..."
Galata
Cezaevi'ndeki
mahkûmlara
tayin
etmiş
gibi alınmasına devam edilmesini ve bu amaçla
Hacı Hasan
kasabası
Ağa
ili/Şewal/1172
vakfiyede(4 3 ) ,
sakinlerinden
16/Haziran/1758
yazın
soğuk
su
M.
tevzi
tarihli
edilmek
üzere kar alınması hususunda şöyle denilmekte­
dir:
ruhi
ruhi
içün
on
fiiin
ve
lan'.ır
sayftc
ağa
merhu­
tebrîdümâ'
yine
sebilin
içün
doksan
olunup
mezkûr
camii
derûnunda
on
yük
merhum
yük
kar
kar
validem
senede
lebridiimâ'
eyyamı
olunup
umu
oluna..."
Vâkıfe Aynî kadın vakfiyesinin bu bölümün­
de özetle:
a-
merhum
oğlu Ahmet Ağa'ya ait Eva-
H.
Hasan
ihya
Ahmet
kar
ve
içinde
canını
eyySmı
Hacı
yük
eylediğim
sebil
oluna,
kebîrde
senede
oluna
munasaiska'
günde y i r m i akçe harcanmasını şart kılmıştır.
Köşk
İska
eyyamı
kabristana
iskâ
camii
yirmi
gün
eylediğim
içinde
karındaşım
için
ihya
sayften
olduğu dört sakalık suyun daha önceki olduğu
15-
gün
rüku
merhume
V â k ı f vakfiyesinin bu bölümünde daha önce
köşk'de
mütevelli
sâlifülbeyan
umûmunâsa
sebîl
bah­
mahsul
doksan
kar
bina
olunup
yine
maarriizzikir
olan
senede
yük
umumunasa
zindanîlere
hâsıl
müceddeden
eylediğim
".
eyledimki
olup
altmış
muttasıl
M. tarihli v a k f i y e d e ( 4 4 ) , sebil
.Şöyle
tebrîdümâ'
14-
yirmi
.
çelerden
ahir/1009 H. 31/Ağustos/1600 M. tarihli vakfi-
Sözü geçen bahçelerden elde edilen ge­
lirin mütevelli elinde toplanarak her yıl yaz günle­
rinde
kendi mhu için altmış yük
kar
alınarak
doksan gün, sözü geçen mezariiğa b i t i ş i k yeniden
yaptırmış
olduğu
sebilde su soğutularak
bütün
insanlara içirilmesini,
b— Yine Köşk Kasabası'nda Ulu Cami'de i h ­
".
.
.Evkafı
sayfin
harrinde
Fatma
kadın
içün
kurbünde
"Kurban
mektep
sebilde
devamla,
9/Temmuz/1796
kâtibe,
Emine
sayfasında
Vâkıfe Şah Sultan vakfiyesinin bu bölümün­
alınarak
kendi
aynı
için gereken masrafları mütevellinin karşılamasını
verile..."
de:
Ayşa
vakfiyenin
ıc'sı
vc
evvel
Aynı
mezarlığın bakım ve onarımı ile ilgili olarak:
senede
rîihi
canım
ruhi
içün
camii
mezkûrenin
içün
içün
ve
ve
on
şerifde
sarf
edeler
iradından
yirmi
içün
ve
ve
diğer
diğer
yük
olan
yük
diğer
on
kar
sebilde
beyhûde
kar
yirmi
on
yük
yük
kar
diğer
yük
kar
diğer
ehlim
ve
yere
sCık
itlaf
Aişe
eyyamı
ya ve tamir ettiği sebil için de her yıl yaz günle­
validem
rinde
merhum Ahmet Ağa'nın m h u
için
yirmi
kar
ehlim
ehlim
ruhi
derûnunda
(41)
Genet Müdürlüğü Arşivi'nde
kasada
mahfuz
132 K . nolu orijinal vakfiye defteri, s. 4 6 - 4 7 .
(42)
Vakıflar G e n e l Müdürlüğü Arşivi'nde m a h f u z
n o l u v a k f i y e d e f t e r i , 5. 2 3 - 3 0 , S ı r a
etmeye(43)
ter..."
Vakıflar
Vakıflar
Genel
Müdürlüğü
2G/611
15.
Arsivı'nde
mahfuz
578
mahfuz
579
nolu vakfiye defteri, s. 2 9 8 - 3 0 0 .
V â k ı f vakfiyesinin bu bölümünde sözü edilen
vakıf gelirinden, yazın sıcak günlerinde her yıl
(44)
Vakıflar
Genel
Müdürlüğü
Arjivi'nde
nolu vakfiye defteri, s . 5 6 - 5 7 .
H A Y R I VE SOSYAL H İ Z M E T L E R AÇİSİNDAN V A K İ F L A R
yük kar alınarak doksan gün su soğutulup iıalka
soğuk su içirilmesini,
vc
Mustafa
Bey'e
ait
Ağa oğlu
Cihanzade
11/Cemaziyelahir/1201
1786 M. tarihli vakfiyede(4 5 ) ,
yazm soğuk su
dağıtılması
ve
şerbet
yapılarak
19-
".
.
.Ve
Hacı
gününde
dim
cum'a
sebiline
beher
bina
yevm
".
bed'
yüz
beher
günde
Ichrîdıı
ve
iştira
beher
Vâkıf
"Cuma
kuruş
ivazoğlu
malından
gün birer
• •Iduğu
denk
sebilde
başlamak,
gün
yine
beş
içinde
her
soğutulup
bal
verilmesini,
ise
gün
sonunda
gün
ikişer
sebilhaneye
evvelinden
üzere
kar
ilk
yüz
satın
gün
ahnarak
yirmi
okka
ayrıca
verilmesini.
"
her
yıl
şart
kıl­
mıştır.
1 8 - E s k i Matbahı Amîre Emîri Haseki Hacı
Mustafa Ağa'ya ait 27/Muharrem/1182 H. 3/Haziran/1768 . M . tarihli v a k f ı y e d e ( 4 6 ) ,
çocukların
temiz hava teneffiisü için bahar günlerinde kıra
götürülmesi hususunda şöyle denilmektedir:
".
. .Ve
senevi
içün
harç
ihraçları
da
sıbyan
istıyaf
bir
üçbin
ve
mahalli
henğâmı
hatmi
şerTf
.<cr7fc
vc
salavâlı
vc
akrabai
vc
ba'dcI
olanlar
ihlas
şer7f
bahar­
ihraç
huffaz
üçer
tcferrüce
eyyamı
dilküşâya
sairleri
birer
sıbyanm
olunup
avdette
ve
vâlidevnim
akçe
sarf
vc
kıraci
birer
birer
cdüh
taalükatm
İtenim
cnalnnu
ı ı
ıhıiu
V â k ı f Haseki Hacı Mustafa Ağa vakfiyesinin
yukarıda sunulan bölümünde özetle:
de
üçbin
dışına
leri
için
çıkartılıp
şerife
elde
İska
dinlenmeden
ve
edilecek
birer
dönüş
birer
olmayanların
salavalı
üçer
adet
mumaileyh
bcşyüz
saire
ismet
maşefendi
atşânan
vazife
beşyiız
ile
ismi
nühas
irva
mumaileyh
kuruş
mezkûr
bıUııınU'
Hüseyin
mezkûrda
olduğundan
senevi
oluna...
üzere
on
sebili
<//-
ve
ma'an
verile
kunış
irsal
Hüseyin
ve
dahi
meb­
sâl-bcsan
olunup
mahallinde
"
Cennetmekân Bezmialem Valide S u l t a n \ a k t i
rc'de
Hazrel-i
Hamza
üzerinde
vâkıfenin
yaparak
ile
bilumum
adı
üzerlerine
sözü
sebilde
sâkTısu
lara
su
kuruş
."iledine'yc
bırUI:lc
olan
sebilde
dağıtıcı)
olarak
adet
bakır
gönderilmekte
olan
konusu
olunup
adı
bu
masraİH:
söz
tayin
icrılcrck
yerinde
vakıfeniı,
Efendi
olduğundan
gönderilip
İlacılarla
için
on
Hüseyin
ücret
harcnııu:
Kfendi'ıuıı
içirilmesi
geçen
dağılmakla
beşyüz
yol
Hüseyin
olduğu
su
yazılmış
gönderilip
yıl
yaptırmış
•
giden
malından
mücavir
susuzlara
.Müncvi'
türbesine
kendi
Medine'de
marifeti
".Mcdinc-i
iK.Ajnın
.<usuz
geçene
yıllıl.
meblağın
belıer
diğer
kendisine
ücretlerle
verilmcsmı.
. "
şan kılmıştır.
20-
Ayşe
ahir/1305
Revnak Hanım'a ait 7/Cemaziyel-
H. 7/Şubat/1887
M. tarihli
vakflye-
n i n ( 4 8 ) 2 . sayfasında, Ramazanı Şerif'de mukabe­
le okutulması hususunda şöyle denilmektedir:
".
.
nişanda
.\'c
beher
imam
mukabclei
sene
ve
şcı'îf
isliına'
tilâvet
cdup
:eıı
i e 'ı;--«/
• el:
Fahıılalenı
ramazânı
müezzin
le
lıûsıl
A'csfWi/
bin
olun
Kıhınû
Mııhanınied
n'ılıu
scrTfi
mağfiret
(dunlardan
mu tahhare
her
mus'lıaf-ı
ecni
biri
seril
Ilı­
nıesûhûlı
ı e .-e/lı
erve-
ıııifını
< l .Mustafâ
lcr::te
Ilı::
l'.feiıd:ı>ıız
ı e ul
le
eılâd
niûMfu.'
1)7 8
etme­
bahar
havadar
olanların
sevabın,
teneffüs
amaçla
sonra
hafız
hafız
ve
' vc
eylemekte
Hüseyin
muvaffaka
olunmak
olarak
vaz
vazîfeyi
mücavirinden
inşasına
çocukların
hava
bu
vc
kendi
;evi-ıhlılıuç
in-o
olunarak
Hazrellenıun
ayrılarak
temiz
içaçıcı
cuklardan
masını,
akçe
harcanmasını,
çocukların
larak
irsal
nasb
tarak
"Yılda
ve
mahkuk
fatihai
eyleyeler..."
şehir
İska
linii
tarikinde
yesinin bu bölümünde özetle:
yaptırmış;
gün
bitirmek
yük
kuruş
atşânan
vazâifi
her
kendinin
yapılmasını,
yirmi
huecacı
özetle:
gününde
beş
ve
şerbet
sebilde
lağı
bulunan
doksan
dağıtılmasını
alınarak
'.ııkları
ı 'tâ
önünde
yazın
ile
vc
efendiye
sebilhaneye
bölümünde
yazm
sarf
vc
vc
as-
nıdyalUıhu
ülyalan
bina
saki
olunup
ve
harç
raba
vukiyye
huıujıa
marifetiyle
pcnahilerı
"
bu
kar
iştira
müşarünileyhde
Scyyıdüıuı
makami
efendi
oinn
yirmi
dükkan
Sebih'ne
ken­
gün
kar
edeler
vakfiyesinin
ve
beş
hatm
gün
verile..
.Mahallesi'ndeki
Hacı
yük
iptida
şerbet
yirmi
ierilc
M. tarihli vakfıyede(4 7 ) ,
Müııevvcre-i
kiramdan
hazretlerinin
doksan
say fin
sanunda
ikişer
ve
olunup
sene
gün
yevm
kar
eyyamı
beş
oluna
ascl
denk
sebtIe
. .Medinc-i
hül'i
önünde
say fun
Bezmialem Valide Sultan'a ait 15/Şaban/
olarak şöyle denilmektedir:
için
dükkan
eyyamı
birer
eylediğim
evvelinde
su
mahallesinde
İvazoğlu
editıııc-
lara su tevzii için yaptırmış olduğu sebil ile ilgili
şöyle şart edilmiştir:
vâki
armağan
Medine-i Münevvere'de hacılara ve bütün susuz­
19/Mart;
alınması
ruhlarına
1258 H. 9/Eylül/1842
Hüseyin
H.
yakınlarının
" şart kılmıştır.
sinı...
c - Sözü edilen Ulu Cami'de ihya etmiş o l ­
duğu sebilde merhum pederi Hasan'm ruhu i ç i n
on yük, annesinin m h u için de on yük olmak
üzere her y ı l y i r m i yük kar alınarak yaz günlerinde
doksan gün soğuk su yapılarak tüm insanlara
içirilmesini, şart kılmıştır.
17-
diğer
77
bir
günlerin­
yere
akabinde
hatmi
ihlas,
şerife
okuyarak
vâkıfın
kendi.
çıkartı­
bu
şerif
birer
ço­
fatihai
lıdıa^ı
Vûkıllaf
Gerul
MudurlııUii
Afiıvı'ııUe
n o l u v a k t ı y t Oc-IU-ı ı , s . 1 6 b - 1 9 0 .
(40)
Vakıllaı
10 K.
oku­
tümünden
annc~'
(•il))
(47)
(48)
Gc-IKİ
[lOIu
Mudurlugu
Ar^ıvı'ndc
k.ısaO.j
tnjrılu,-
o t i j i l ı a l v . T k I ı y t . d c ^ t e ı ı , s. 1 4 7 .
Vakıflar Genci Muduıluyu Aıiıvı'ıulc k.iiada "ı.ılılu/
1 1 K , n o l ı ı o r i j i n a l v a k l ı y e d t ( t e n , . .''0'j-?OG .
Vakıflar
Genel
Muduıluyu
Aıvıvı'nde
n o l u v a k f i y e d e f t e n , i . 2 7 . . ? 8 v e l'O-il
.
nıalKıı.-
S/l
78
ve
İBRAHİM ATEŞ
eshâbı
zevil
deselerine
nin
ve
ve
akraböi
ervahına
nim
ihtiram
ve
içün
ben
vakfeyni
han
efendiye
zâta
elli
ikiyiiz
kuruş
Ayşe
bu bölümünde:
tilavet
yıl
ve
(SAV)
sahabelerin
Efendi'nin,
iman
ehlinin
kendisi
hayatta
da
ueçen
iki
kişiye
ikiyüz
dua
dünya
ruhuna
armağan
vakfın
gelirinden
ve
verilmesini...
onu
Han
- başısı
efradı­
eşi
sözü
da
Akşam
hayatının
üzere
birine
elli
beher
Camii'nde
göçtükten
gelen
yeteri
camiin
mü
hurma
ila'
şerifi
sene
ha­
mezkûr
kırk
kuruş
edilen
vakıf
hurma
her
Sultan
Meh­
Namazı'nı
miistiimanlara
kadar
gelirinden
Fatih
satın
birer
hurma
verilmesi
baş
kayyımına
yılda
kılmak
iftarlarını
alınıp
her
için
kırk
açmak
gece
her
sözü
geçen
kuruş
verilme­
"öngörmüştür.
sini...
kuruş
"şart kılmıştır.
efendiye
birer
camii
istanbul
Han
olan
olarak
'Sözü
camie
sözü
bahası
namazı
lieclil-iftar
ramazânı
birine
Ayı'nda
Ramazan
met
ve
olunup
her
yıl
için
mukabelehan
iştira
gece
akşam
müslimîne
Vâkıf Ahmet Reşit Efendi vakfiyesinin bu
vc
edilmesini
şerifinde
olan
bölümünde:
bağışlanmasını,
ahirete
zata
beher
nıum,sâlifül-beyan
verile..."
Hazret-i
sonra
gelen
merkûmeden
mübârekde
Camii
ki fay e hurma
kayyım
bu
ve ahiret
dinleyen
kadri
gallei
ramazânı
hâzırûn
şerif
yakınlarının
edilmesini,
içün
mushaf-ı
ruhlarına
oldukça
için
Mehmet
edası
hurma
daha
diğer
Sultan
olunup
ile aile
Şem7
yine
sene
biri­
şerifleri
Inilün
.Ve
imamla
in
ruhlarına,
.
beher
bunlardan
önce
ruhu
".
zikir
rekede
sevabın,
üzere
ması hususunda şöyle denilmektedir:
vakfiyesinin
edilecek
kılmak
darey-
bulunan
dinlemesini,
namazını
kimselere iftar için dağıtılmak üzere hurma alın­
olu­
aymda
edip
akşam
"imân
mukâbelc-
Hanım
diğerinin
geçen
sonra
ihdâ
miistemi'
Ramazan
takip
elde
selameti
ve
okumasmı,
etmesini,
mukabeleden
nın
"Her
okumayı
Peygamber
selâmeti
gailesinden
Revnak
mukabele
tutarak
Ayı'nda
ehli
ruhuma
kuruş
vakfıyede(4 9 ) , İstanbul Fatih Camii'nde Ramazan
Efendi­
verile..."
Vâkıfe
nin
oldukça
mukadT
kâffei
ba'de'l-irtihal
mezkûreyn
müezzinin
Şem
ve
hayatla
ve
ervâhı
müşârünileyh
müteallikâlım
duâ
nup
hazarâtının
zevcim
22-
Üçüncü Selim'e ait 23/Muharrem/1220 H.
11/Nisan/1805 M. tarihli vakfiyenincso) 282. say­
fasında vakfın gelir fazlasının cihad işleri ve or­
Aynı defterin 29-31. sayfaları ve 12. sırasında
kayıtlı
aynı
vâkıfeye
ait
12/Cemaziyelewel/
dunun
1306 H. 1889 M. tarihli vakfiyenin 2. sayfasında
ise:
şanda
şehri
sene
şerif
tilavet
istima'
edüp
efendiye
zâta
Vâkıfe
elli
edilen
zinlik
şekilde
Ramazan
diğerinin
suretiyle
rine
karşılık
yıl
dahi
vakıf
"her
yüzelli
Şerif'den
mukabele
vakıf
kuruş,
ve
başka
bu zata
seher
yıl
dinleyene
belirtilen
yüz
kuruş
tayin
geçen
vakti
birinin
takip
ederek
bu
mukabele
de
elli
edilmiş
camide
her
i'râdı
vakıf
re'yi
gazâya
kemâli
mütevelli
ve evlâ
sâirei
lendiği
ve
kuvvet
ile
mesûbâtı
asâkiri
cihâdiyeye
takdirde
görüşü
ile
büyük
sevap
din
ilgili
buldukta
ve Devleti
celile
âli-
ve umûru
islâm
harç
gelir
din
askerlerin
cihâ-
teçhizine
ve sarf
ve
oluna...
ve
devlete
teçhizi
23-
"Vakıf
le­
"
ile
gelirinin
fazlasının,
sağlayacak
ftarcanmasmı..."
daha
yararlı
şekilde
diğer
güç­
mütevellinin
gerekli
olan
ve
savaş
yapan
savaş
işlerine
şart kılmıştır.
Mihrişah Valide Sultan'a ait
15/Şaban/
75. sahifesinde ordunun donatılması hususunda
şöyle şart edilmiştir:
".
dinle­
hizmetle
.
.îrâdı
fazlai
vakıf
re'yi
yeye
enfa'
ve
cihâdiye
levâzımâtı
okuyup
ve
vakıf
evla'
gazâyi
sâirei
kemâli
mütevelli
kuvvet
ile
din
mesûbâtı
ve
devleti
celile
asâkiri
cihâdiyeye
buldukta
ve
islâm
harç
bu bölümünde:
"Vakıf
mütevellinin
fazlasının
geUrinin
umûru
teçhizine
ve sarf
Vâkıfe Mihrişah Valide Sultan
gelir
âli-
ve
ve
oluna...
'
vakfiyesinin
kuvvetlendiğinde
görüşü
ile
din
ue
okuyanı:
kuruş
veril­
(49)
Vakıflar
Genel
Müdürlüğü
Arsivi'nde
nolu vakfiye defteri, s. 9 8 , Sıra
21— Sıtkı Efendizade Ahmet Reşit Efendi'ye
H.
ile
Vâkıf Üçüncü Sultan Selim vakfiyesinin met­
şart kılmıştır.
19/Şaban/1247
tahsis etmesi
ni sunulan bu bölümünde:
müez­
ayda
için
1215 H. 20/Aralık/1800 M. tarihli vakfiyenin(5i)
Ayı'nda
birinin
her
vazımı
müstemi'
vakfiyesinin
okumalarını,
gelirinden
tutarak
mukabelehan
tarafımdan
ayında
mukabelei
şerîf
bu
sözü
verile
Ramazan
gelirinden
müezzinin
ve
efendilerden
Hanım
sesli
diye
denilmektedir.
yıl
güzel
zat
tarafımdan
kuruş
"
Revnak
eden
kuruş
seheri
mus'haf-ı
verile
enfa'
mübeyyen
yüz
mezkûreden
yüzelli
de:
bir
yeye
(50)
ait
. .Ve
vakıf
ni­
mezkûrdan
müezzin
sene
Mus'haf-ı
mesi
mesini"
ve
ayrıca
imamla
mezkûrda
kuruş
müezzinlik
verilmesini,
olan
şerifi
gallei
camide
ederek
sene
mezkûrda
biri
Ayşe
bölümünde
sözü
her
ve
elhan
gallei
beher
şerifi
yine
Hoş
yine
mağfiret
ber - minvali
zata
beher
bulunan
edüp
imam
camii
ramazânı
mezkûrda
şehri
olunan
biri
şehri
mezkûrda
eden
beher
tayin
yıl
şerifi
şerifi
her
sene
müezzinlik
müezzinlik
bu
beher
camii
başkaca
ve
".
fazlai
". . .Ve
donatılması
olarak şöyle denilmektedir:
11/Ocak/1831 M. tarihli
Vakıflar
mahfuz
570
63.
Genel Müdürlüğü Arsivi'nde kasada
mahfuz
168 K. nolu orijinal vakfiye defteri, s. 2 8 2 .
(51)
Vakıflar
Genel Müdürlüğü Arsivi'nde kasada
48 K . nolu orijinal v a k f i y e defteri, s . 7 5 - 7 9 .
mahfuz
H A Y R İ VE SOSYAL H İ Z M E T L E R AÇISINDAN
devlet
işlerine
daha
sağlayacak
şekilde
savaş
islam
savaş
eden
yararlı
sevap
çıkan,
teçhizine
harcanmasını...
mezkûrenin
ve
diğer
ı-hân
şaâin
dîni
lunda
şehriyârı
izhârı
ve
asâkiri
ve
sair
yelerine
esbabı
hhin
ehem
miiteal
iffet
sunûfu
askeriyenin
trad
ve
İleriyle
Tcâlâ
O'o
kâtip
ve
pâdişâhı
mütevelli
mesânf
ve
câbîsi
ırci'T
daveti
kerîmine
nccli
edüp,
kuı!mesrûti\cl
Umur
eyer
sudûr
ba'de
ve
irâdci
eder
hu-
ali\yei
ise
vakfı
ihrâcil
şeri­
vezâif
vcl
mecmîlu
fazlai
îrâdı
ccüîıll
olanlara
teslwi
ile
hazîne:
olunup
umûru
cihâdiye
askeriyei
masârıflarına
berriye
harç
ve
sarf
oluna..."
Vâkıfe Mihrişah Valide Sultan,
bu bölümünde ise özetle: "Daha
önce
>arlların
bir
kilde
şart
ve
Üsküdar
sınıfların
farizası
ların
en
ve
inayetiyle
her
türlü
en
işlerle
her
mütevelli
emri\le
(Ey
ve
vefatında
vakfa
iızcrc
yıl
gelir
vakfı
oğlu
ve
vakfa
masraf
vc
rahhma
Selim'in
vc
mütevelli
eyer
olup
iradeleri
ücretleriyle
vakfın
olursa
arta
askeri
görevlilerin
sonra
kalanının
muhafaza
ilgili
yüriitmesiiıı
ilgili
çıkarıldıktan
gelirinin
Amire'de
işlerini
vakıfla
masrafları
şerifinin
79
ederek
hizmetlerle
vakfı
tümünü
Hazine
Kara
cihad
i
Kuvvetleriyle
ihtiyaçlarına
harcan­
şart kılmıştır.
masını"
24— Üsküdar Ihsaniye Mahallesi'nden Ahmet
Şemseddin Bey'e ait 5/Zilkade/1248 H. 13/Şubat/
1832 M. tarihli v a k f ı y e d e ( 5 2 ) kaldırım onarılması
için şöyle denilmektedir:
".
.
kalur
.\'c
ise
muhtaç
meblağı
.Medînc
olan
lıcrç
vc
sarf
mevkufu
i
ıncrkûmdan
mezbûrcdc
lâmir
kaldırımların
oluna.
bâkî
ve
tamir
termîmc
ve
termîmine
."
V â k ı f , vakfiyesinin bu bölümünde vakfedilen
meblağdan arta kalması halinde, Üsküdar'da tamir
ve onarıma muhtaç olan kaldırımların onarımına
harcanmasını şart kılmıştır.
2 5 - İstanbul'da Molla Hüsrev Mahallcsi'nde
sakin Sultan Mehmet Hanı Gazi evkafı rüznamçe­
cisi olan Muradoğlu Mehmet Efendi'ye ait Gurrei/
Muharrem/n02
H. 17/Eylül/1593
M. tarihli
v a k f i y e d e ( 5 3 ) kaldırım onarımı ile ilgili olarak
şöyle denilmektedir:
".
dan
. .İzdıyâdı
yukarı
vakıfdan
Sultan
ğan
kemen
allından
rev
Mescidi
serîfı
vcfâ
meydanı
vefa
hamamı
bine
varınca
.:clıı/)
dil:
kırk
çekmeye
Molla
dik
çeşme
oluna.
tamir
di­
vc
yine
camii
şer'/ı
car^u
dönüp
zukakdan
varınca
.
^clızâde
yoluna
aşağı
zeyrek
t.cmcrultnidan
çevrili
Hüs­
aşağı
kaldırım
tamir
lorafda
i:ırk
a.vağı
vefâyurdo-
çeşmeden
kaldırımları
andan
den
olan
olan
alçak
ile
hâneniizden
kırk
yul;arı
akçe
yoldan
mahallemiz
ortasından
dibinden
kalan
giden
önünden
önünden
lıânemızdcn
l:upii.<u
bâkî
Bâyczide
kul:
bâlâda
oluna
hu^ınr
çcşnu
-
zıkrolunan
..
V â k ı f vakfiyesinin örneği sunulan bölümünde
vakıf gelirinin arta kalanı ile "Vefa'dan
Sultan
Beyazit'c
giden
vâkıfın
den
kendi
l:aldırım
Kırl:
Çeşmeden
olan
kaldırımların
kıfın
dil:
nıc'ye
Vefa
aşağı
vc
ak
ak
Kırk
dik
varıncaya
kadar
meydanı
Vefa
hamamı
önünden
varıncaya
tarafla
olan
" şari k ı l ı n ı ş t l ı .
(52)
Genel
vâ
Camii
'ndan
Volu'na
I ı! ılnif-ını
kadar
ayııco
.'<eh:ude
Kemcrallı
çevrili
önün
ortasından
edilmesini,
Çesıne
aşağı
altından
v Mescidi
Dılunc
tamir
dibinde
Kemer
llüsrı
asoğı
yukarı
oradan
Çeşme'den
Moliu
Zeyrek
cı.nnlen
kapısı
Yıırlıloğan
olan
evinden
kalan
gelip
yolda
mahallesi
Çarsıbası'na
dönerek
sokaktan
Kırk
kaldırımların
Kırk
Çeş
lanın
nuıhasr
riiznamçeci
çağrısına
Sultan
şerifi­
olmasını,
katip,
nefs
ve
yarar­
olduğundan
oldukça
olan
dön)
geleni
bütün
gözetilmesini
mutmain
olunarak
ılamak
başta
elinde
vekili,
marifctlcriyle
asken
lüzumlusu
kendi
et
diğer
olmanın
hayatta
mütevelliliğinin
cabi
rak
önemli
işin
-nlo/
Çiftliği
ve
her
t:u
tophanedeki
kaı>
hazırlıklı
öufiördü^u
Levent
masraflarını
için
vakfiyesinin
yemden
askerler
bulunmanın
cihad
besinin
ile
erleri,
'ndaki
zaruri
yardımda
ait
ifade
ocakları
Kışlası
Allah'ın
dönerek
kıldığını
arabacıları
min
bölümünden
üzere
nec'h.
ismethı.
şerifimin
ru'yet
r
bi'iradctiltâlıı
hazretleri
vakfı
kalan
hıfz
ve
şerifime
îrâdmdan
levazımı
bch<
kâim-maka
mehâbetlü
defterdarı
âmirede
le
mutmeinnetu
efzâyi
bâkî
hümâyun
hususu
merdıyyeten)
olup
bilcümle
aliyyenıe
ve
vakfı
şeref
berkarar
yedi
rüznamçecisi
âlem-penâh
idare
şahaneleri
ismetde
ve
olunup
Şevketlü
retlu
fimin
evci
ör­
muhasebesi
buyurduğunda
üzere
islihmesâ-
caypaleşi
eyyetühennefsul
muhteremim
ve
kâffei
himâyctıltâhil-
umiır
râdiyeten
susunu
akdemi
tevliyeti
ru'yet
rabbiki
cShet
pîrâyı
masârıfâtı
mütevelli
morife
zarûrı-
olduğundan
köffeyi
ve
kışla^iı
masarifi
farizası
şerifin
olarak
sene
ocakları
Csküdar
himmetdisârın
erîkei
vakfı
mahsus
umurun
elzemi
t^âlınm-U-ı
re
ve
cihâdiye
maâlîsıfat
ve
oldukça
:ırtı
efendini::
toparabacıları
çiftliği
cümle
ve
zâtı
hi,
miişöriınılcyh
ve
umûru
cc
eyledim
kcInnctııUöhil-miibîn
levent
i'ânet
dtlrı
edüp
tay'in
ihyâ-l;cıdcı
âmire
neferâtlan
nek
ve
müccddcdcn
tophaneyi
rucû'
şart
Hazreti
buzrctlcrinin
olan
"
bazısından
şolveçhıle
ve
ijstün
sefere
şart kılmıştır.
A y n ı vakfiyenin 76-79. sayfalarında b u defa.
ihtiyaçlarına
"şurûtu
ilâ
daha
işlerine,
askerlerinin
miiceddeden
mı
ve
savaş
VAKIFLAR
vc
.-Mluh'ın
razı
icabet
ala
cdcıt
mcsruli\
cl
Vakıflar
MudiMlugu
nı.lhtu.'
L./0
Vakıflûı
Genel MuduılutiU A ı ^ . v r n a ı
mo'llu.nolu vakfiye
fleften,
s. 1 1 3 - 1 1 4 . S u a 7 r .
V'jO
ıloiu vakfiye aeftef,
'
( i i )
Aiiivi'iiOe
s . 2'->.
İBRAHİM ATEŞ
80
2 6 - Abdullah kızı ve Arap Ahmet Paşa'nın
hanımı olan Perizat Hatun'a ait 15/Zilkade/10O8
H. 19/Nisan/1599 M . tarihli v a k f ı y e d e ( 5 4 ) kal­
dırımların onarılması, fakir ve yetim öğrencilere
yardım edilmesi, borçlu ve mahbusların kurtarıl­
ması için yapılan tahsisatla ilgili olarak: ". . . V e
vâhıfcyi
lâ
arife
hâli
Mthmfl
sıhhatinde
.\i;a
Kaldırım
mulıtııcı
• icn
olıınııp
talimhanelerde
talimi
l\uı
sene
ikibin
iştira
vc
akçe
olunup
ikibin
tevzi'
akçe
ve
rcihmal
olunup
kadri
iksâ
lık
halinde
iken
oldukları
vakfı
oluna...
tamir
öğrenen
akçe
mesini
ve
vakıf
ayrılarak
borçlarının
yerine
bellH;
sağ­
Kur'an-ı
her
yılda
yıl
ikibin
giydiril­
ikibin
akçe
hükümlülerin
harcanıp
ihmalden
ücret,
başkasına
ahnarak
bunların
teminini,
getirilmesinde
vc
akçe
ücret
olduğunda
borçlularla
ödenmesine
kurtulmalarının
ların
f^iysi
keza
sene
olunup
Mehmet
için
kadar
ücret,
yaptırmış
bir
çocuklar
dağıtılmasını,
gelirinden
ve
mekteplerde
yeteri
akçe
örneği
bölümde
edilmesini,
yetim
harcanarak
muallimhânede
"
muhtaç
bırakılmamasını,
Kerim
ten
olan
kiillii
tekâsii'.
hayatla
sözü
hapis­
geçen
şart­
gecikilmemesini,
tır.
27— Sultan Üçüncü Murad'ın kızı Ayşe'ye
ait l / Ş a b a n / 1 0 n H. 4/Ocak/1602 M. tarihli
v a k f i y e n i n ( 5 5 ) 3 1 . sayfasında, o tarihde tamam­
lanmamış olan imaret, han ve çeşmenin tamamlan­
ması, kaldırım ve köprü yapılması hususunda
şöyle denilmektedir:
".
yine
.
.Ve
masarifi
merhumu
zarı
ıncrkûmun
kazasında
ve
vâki
çeşmesini
ve
yerlere
nâ
itmama
kazâi
bina
bâkî
olan
israf
Tatarpaimârci
harç
vc
nıcmcrrinâsda
döşenip
oluna...
kalandan
Rumeli'nde
lamam
bilâ
mezbûrede
kaldırım
köptii
mczbûreden
uc
ihtiyaç
vc
hanı
sarf
oluna
lâzım
olan
arta
pazarı
han
ve
maması
liazada
döşenip
sını
"
katan
para
ile
yine
k'azasında
tamamlanmamış
çeşmenin
tamamlanması
şartı
ile
lıarcanmasını,
insanların
ihtiyaç
hat
verilmesi,
bulunan
fakir
ikişer
akçe
günde
on
Ayrıca
hocasına
günde
mektepte
çift
ücret
alınıp
pabuç,
mektebin
marifetiyle
günlerinde
öğrencilerin
çin
yeteri
ahşılageldiği
hoca
ve
için
ile
masraflarının
rinden
yeterli
ve
birer
birer
kuşak
vakfı
giydirilmesi,
kış
korunması
alınıp
mangalda
bir
yakıl­
defa
mektebin
öğrencilerin
ve
kıra
öğren­
huzunında
yılda
birUkte
dışına
diğer
fakir
soğuktan
üzere
olana
kapama
fes
kalfası
giderilmesi
şehir
kırk
birer
kömür
kalfası
günde
kılınmıştır.
birer
dağıtıUp
kadar
ması,
hıklarının
gören
hoca,
mütevellisi
akçe
hazır
şart
yılda
başlarına
on
kapıcı
verilmesi
öğrenim
yirmi
tanesine
mektepte
gelirinden
mest
kırk
elli
günde
tarafdan
öğrencilerden
akçe
günde
dc
(yazı)
verilmesi,
vakıf
kimseye
kişiye
diğer
mektepte
ciye
olan
olan
yorgun
dinlenmelerinin
temin:
gittiklerinde
yemek
karşılanması
miktarın
için
vc
vakıf
geli­
şart
verilmesinin"
ve
tayin kılındığı yazılıdır.
olan
3 0 - İstanbul'da elhac İsmailoğlu Penah Sü­
leyman Efendi'ye ait 21/Safer/1200 H. 13/Aralık,
1785 M. tarihli vakfiyedecss) okumaya yeni
başlayan öğrencilere alfabe kitabı alınıp dağıtıl­
ması hususunda şöyle denilmektedir. "Ve
yevn;'
lıırbuçuk
adel
akçesi
sıbyana
elif
verile
sıparası
mektebe
hc-hcr
iptida
.sıvıc
girdikle
m:
birer
sipara..."
V â k ı f Penah Süleyman Efendi vakfiyesinin
bu bölümünde: "Vakıf
gelirinden
günde
'jir
bu
çul:
akçe
ayrılarak
çocuğa
alfabe
mektepte
kitabı
ders
verilmesini"
abnıp
her
başlayınca
yıl
etti
birer
tanı.
mahfuz
5 70
öngörmektedir.
mevzide
"
Vâkıfe Ayşe Hanım vakfiyesinin metni su­
nulan bölümünde özetle; "Sözü
edilen
harca­
madan
muallim
kalfa
tem-
şart kılmış­
kaçınılmasını.."
2 9 - Sultan Birinci Mahmud'a ait 15/Şevval/
1152 H. 4/Aralık/1739 M. tarihli v a k f i y e n i n ( 3 7 )
129-132. sayfalarında: "Cami
avlusunda
yapılan
kisve
hapisten
ve
vakfiyesinin
tamire
tarafından
muhtaç
verilüp
tekkesinden
kadar
kaldırımın
kiillii
ifraz
tevânî
çizmeci
İskelesi'ne
ve
deynine
Vâkıfe Perizat Hanım
sunulan bölümünde: "Kendilerinin
Ağa
eyleyen
kifâye
oluna
hazcr
\'<
içiin
vakıfdan
mezbûrede
tef;âftilden
^crîf-
olmaya.
ı azTmüşşân
ıniislimTn
rey'i
şurûtu
ve
muhtaç
ân
mahbûsînin
oluna
cyledif^ı
vakfı
atfâtı
ve
daha
medyûnîn
illak
sarf
hinâ
(>ldul:ça
tâmirc
miiteallîmin
tekkesinden
.aclincc
mercmmci
mcreınmcl
eytamı
çizmeci
iskck'sınc
2 8 - Pertevniyal Sultan'a ait 1 5 / Ş e w a l / 1 2 8 9
H. 4/Aralık/1872 M. tarihli v a k f i y e n i n ( 5 6 ) 293.295. sayfalarında vakfetmiş olduğu
Rüştiye
ve Sıbyan mekteplerinde muallimlik yapan m u ­
allimlere maaşları. Maarif Nezareti tarafından
verilmekte olduğundan aldıkları maaşın birer
misli bayramlık olarak Ramazandan önce vakfı­
nın gelirinden verilmesini şart kılmıştır.
geçecekleri
olan
şart kılmıştır.
mevzide
Rumeli'nde
Tatar-
olan
için
yine
yaya
köprü
israf
sözü
imaret,
(54)
(55)
(5G)
Mudurluoıı
Arstvi'nde
129.
Vakıflar
kasada
Vakıflar
179.
Genel
Mudurıugu
Arjıvı'nde
Genel
dolap
ve
Mudurlugu
9
K.
Ar$ıvi'ndu
nolu
orıjniûl
man-:.:z
31.
kasada
"vıf'ıfLi.:
vak']\--_
de'':-.rı.
k.ısada
ar'u;.-
S. 2 9 3 - 2 9 5 .
geçen
yapılma­
Genel
9 8 K . n o l t ı o r ı j m a i v a k f i y e d e f t e n , s.
yapıl­
kaldırımları
Vakıflar
n o l u v a k f i y e d e f t e n , s. 2 1 3 - 2 1 9 . S ı r a
(ü7)
Vakıflar
Genel
Muduılugu
Arswi'nd^
4 7 K . n o l u ü r ı j m a l v a k f r y e d c ' ı c r ı. s.
(Ü8)
Vakıflar
Genel
MudurlıKju
n o l u v a k f i y e d e f t e r i , s. 1 7 1 .
129-13::.
Arsıvr'ndt
r-ıa'-;n.'
5 7c
H A Y R I V E S O S Y A L HİZV.L 1 L L R A Ç I S I N D A N V A K I F L A R
3 1 - Haseki Sultan'a ait Gurrei/Muharrem/
958 H. 9/Ocak/1551 M . tarihli vakfiyede(59')
bağlık hizmeti ve darüşşifa ile ilgili olarak şöyle
denilmektedir: "Dârüsfifâya
sclincc
müfârün!lc\
hâ
vâkıfc
riayet
hazretleri
ve
inayete
hazakat
ve
larını
latı
anlayan,
ilaç
mülayim
ve
ctmı^.
ve
lerini
ilerletmiş,
türlü
zamanlar
her
biri
ve
akraba
ve
talk
eeânip
dilli,
sözlü,
ile
lamaz,
eder.
az
söz
kelime
söylemez,
onlarla
olunan
en
nice
dinde
cennet
daha
Hastanın
Hastalara
indirir
döşer.
geçen
gelip
ve
tetkik
eder,
küçük
birine
şeyleri
en
hastanın
vaziyeti
icap
ederse
koşar.
Bu
riayet
eder
eyler,
iki
senenin
şartlardan
üzerine
vazife
ki
aldığı
mukabili
Ahirette
de
birinin
vazifesi
azap
ahvalini
Sonra
her
Kgcr
hastahancye
biri
bu
olduğu
ihlal
sorlicra
gibi
muhafaza
lıcrbinne
vc
^cy
yirmibcş
dûçâr
bu
etmeden
mecburu::'.
bınnı
almış
gazaba
ihmal
etmek
bınnı
olduğu
hastaneye
yazılan
günlerin
bile
vazifelerden
ve
gclme.<ır,ı
hemen
sayılanlardan
günde
sorar,
eder.
riayet
bu
gözden
olâmdlcnu:
tedavi
ayların
tamamiyle
kim
şerrini
etmez.
her
tanesini
kimselerin
dertlerin
ihmal
kaideleri
ve
bir
bunlara
Her
bu
bir:
dârüşşıfâya
idrarlarını
etmeksizin
tabipten
ve
himaye
vererek
tekrar
ihmal
ve
her
hepsinin
ilacı
daha
kcna'lcrm:
meşhur
bile
uygun
>. . ' > > ' l î / d t - n
illetli
ve
büyük
sj-•'
ihtiyacı
hastaların
bakar,
vc
nez-
hemen
hastalığın
küçük
Zira
doktordan
hastalıkların
diğer
söz
Sual
na\cl
akabinde
Sabızlarına
geçirir
sert
inayet
iki
başlar,
bakar,
gözetir.
en
gecenin
vazifesine
ahvâline
Bu
u\an
daha
vc
üzerine
gerer.
da
iki
kâtip,
bir
her
aynı
ile
hiçbir
suretle
ve
şurupları
ilaç
eczacı
olup
bunlar­
dirhemdir.
ve
bir
birinin
carî­
muhalefet­
hiçbirini
üçer
vekilharç
bunlardan
da
kimse
vazifesi
olsunki,
cümlesi
şartlara
lazımdır,
mâhir
dirhem,
malûm
hakkında
onlar
kimse
beş
şartların
zikrolunan
etmemeleri
İi::
kcr-;ı-
hastanın
söze
vc
Onların
kemerlerini
hergün
tatlı
şefkat
ihlal
iki
vazifesi
Herkesçe
bu
hcrbirinin
bir
dertten
lutcr.
zülal
sakınmaları,
birinin
cerrahlar
mâhir,
kâdir
zikrolunan
da
lîıla:
ihmal
ona
haram
olur.
dirhemdir
hımse
de
ıvızcçlarınn
ılc
eder.
onlar
kevserinden,
tatlıdır.
çoktur.
ki.
ten
huylu
ibarelerle
yolu
vardır
Onların
san'allarmda
etmeye
dirhemdir.
vc
dir.
nup
bulunan
hitap
şefkatli
sözler
latîf
şekilde
hakkında
dan
•
nefret
büyük
en
güzel
vc
üç
labibler
bunlar­
vazifesi
Dâriişşifâya
de
kilerci
vazifesi
tayin
üçer
olu­
dirhemdir.
nasîhcl:
surat
sözde
en
hastalara
en
u\sal.
rı.vh;,,-':
vahşet
z'râ
huylu,
makbul
asık
hastaya
Belki
Onlara
cevapta
olsa
güzel
kalpli.
diler,
h:r:n,
onları
da
ba'zen
gelir.
söyler.
hayır
yiızlü.
her
nazar
onlara
dıracak
ince
diğerinin
göster­
olup
diğerinin
Oraya
tedavi
leılclı-
tehevvür
hekimi)
dirhem
bunlardan
kaynatmakta
bunlardan
ahlâklı,
yapar,
güler
Hastalardan
re'fet
ağır
iş
hususunda
olur.
olup,
asla
beş
yaraları
kehhâller
mi::ar:f-
olup.
hakkından
hoş
olmalıdır.
kerim
iyi
ve
tatbikatla
tamamlama
doktor
dirhem
{göz
elie-
ederken
edüp
kchhâl
vazifesi
dârüşşifâda
mâhir,
tedavi
hareket
kimse
nevi
cerrah
Icku:
ve
üç
.Mezkûr
sanatlarında
ustad.
tefekkürle
iki
her
dirhemdir.
ilâçta
birinin
ise
ıâ!:r
nıiısâhcdcşılc
ve
dan
hc^Uuc^:-
olcnlcrına
tahsilinde
kalpli,
suiııl
ilimlcnni
atvâr
onları
uzak,
olan.
15
kâmil,
cabul:.
'n,r
tahsi­
nnlann
mübâyın
kimse
serim
endişeden
kanun­
mahir
ilim
harcamış
hikmet
tecıiibclcrlc
ahvâl
• İle
husûsiyctlerinı
tecrübeli,
geçirmiş,
vakitler
bir
etmekte
çok
mârûf,
ise
fenlcrindc
meyen
kiyasetle
ve
vazifesi
fâzıl,
hazık
ahvâlinin
veya
bir
nefer
mes'elelcrini
mizaç
tertip
i^:i<irme
tıp
bilumum
ahvâlinde
,:hvâline
ve
mcvsuf
eden,
macunların
ıi;i
fctânet
onların
ihata
elmit^tirhı,
lâyık,
ferasetle
bilen,
ile
şart
nin
81
, d , : .
her
biri
iki
l:ımsc
ilaç
dört
olunup
nefer
olan
gözetirler,
liyle
iki:<er
idrar
bakarlar,
gundıızlen
etmezler,
gecelen
ederler.
birinin
kimse
dahi
n
liırhım
bevı
ap
ohır.
cıimıın
olun
i'inınde
önünde
ıhıltııei'k
.^ıfâda.
le
kâm
dirhemdir.
kcldmr.
;l::hucuh
i ,
:•(;/.
n.-.'v.,
<;/!,!
BuniarJar:
dıgı
',-
\>:
bir
::. ı <: :rht
nu:
:r
: <• > ,
ıl:ı
ferraş
r
olunup
bahçeler.
ımare
Bunun
vaz'frsı
kimse
mahalline
olur
ulardan
ıkiSi
tayin
ço/ıçıı
topUınan
/ ; ( ; > ; , h a n u ı m ı n d a
'.,'>.,".';
l azlfesi
bahçeci
bakar.
dıricap
Digcr
birinin
medresciie
dıriunı
Bu
bin
basındak'i
ımları
üçer
olup
bunlardan
Dıger
le
\\::ıfe.^ı
...ur
vazifesi
kimse
yanı
kusur
hizmet
y ıharlar.
İHihçeye
ın:art.tte
toplayıp
zıu:;'':
bir
kimse
şeylere
dirhemdir.
her
Diğer
emsali
hizmette
çamaşırcı
ulunup
her
iki
suretiyle
birinin
ikişer
laym
o
de
çamaşırlarını
vazifesi
sure­
Bunlardan
le
l;imsc
bir
Diğer
ikisi
her
zaman
münavebe
ederler.
münavebe
ıkı
haslciarın
her
l:n
ısc
Dıi:er
edmce
ise
şişelerine
Bunlardan
iıcnıdır.
hiçbir
hizmetlerinden
dirhemdir.
her
onların
ahvallerini
yanından
hizmet
üçer
iıaslalarm
göıiirler.
geceleri
vaz'fcsi
tayin
mcsalihinc
zaman
onların
gecikmezler,
ikişer
birinin
hastabakıcı
her
gündüzleri
bile
dirhemdir.
hastaların
hizmeti
onların
ayrılmazlar,
saat
biri
koşarlar,
olup
ikişer
dahi
her
Diğer
edviyecı
vazifesi
kimse
lâzım
Bunlardan
dirhemdir.
için
birinin
ihtiyaçlarına
görüp
buçuk
hazırlamak
bunlardan
bakarlar,
indirirler.
ikişer
ııer
Diğer
dıûi
yemek
vazifesi
bunlardan
hamlalara
,/ö'-f.<--'A.'.;.:
gorc
goturiııı
Dıger
dellek
f i i i K i r r K .'•
dârıısvoplen
hır
ve
edrı
alar.
/.-/nısr
külhancı
\ ,: '
82
İ B R A H İ M ATEŞ
Mıı^ârünileyhâ
mi^tirki,
vâkıfe
ilaç,
vesaire
için
bunlarm
şurup,
hergün
cümlesi
yiizelli
dirhem
iltica
ihtiyaçlarma
a.>la tazyik
yapılmaz.
bir şey
pazartesi
iki
göre
labib
bu iki
tevzî
nünteri
şerefli
günde
bunlara
ve
olunur,
ve
ânlara
macunlardan
verilmez,
ancat;
müstesna.
Çünkü
Sultan Birinci Mahmud'a ait orijinal vak50-51. sayfalarında " l e
.Medme-ı
fiyenin(62)
.Münevvere
sinden
yeye
sene
hasene
eden
masarifi
ve
sfkke-i
sikke-i
hasene
kanaat
getirdikleri
takdirde
ilaç
verirler.
"
oldaki
Yukarıda orijinal örneği sunulan rahmetli
Haseki Sultan'ın vakfiyesinin bu bölümünde
Oârüşşifâ'da hizmet gören doktorların ve diğer
personelin hasuııeye gelecek olan hastalara gös­
termek zorunda oldukları insancıl davranış vc
hizmetlerle ilgili şartları, 1551 yılında düşünüp
bu kadar güzel, veciz ve muntazam bir şekilde
öngörmüş olması her türlü takdirin üstündedir.
3 2 - Kütahya'da Germiyanoğlu Yakup Çekbi'ye ait 30/Rebiülahir/1306 H. 21/Aralık/1889 M.
tarihli vakfiyedeki(60), hasta bakımı ile ilgili
olarak öngörülen şartla ilgili olarak şöyle denil­
mektedir: "Ve dahi
onu
hekim
vereler.
Ve
gctiireler,
Ve edviye
anda
anda
ilaç
kimki
hasta
ettireler
olan
ve hekim
(ilaç parasını)
bahasını
parası
ölen
olursa
kefın
Andan
sonra
misafir
ala
sabun
teslîm
tekfii.
içim
beher
sene
ağaya
ve sarf
etmek
allıyiiz
.MedTıu
irsal
-:
olunup
üzere
tayin
Vâkıf Sulîin Birinci Mahmud vakfiyesinin
örneği sunulan bu -bölümünde özetle:
"MedTne-i
Münevvere
halkından
gelenlerinden
seksen
olmak
toplam
üzere
yine
Medine'de
ların
cenazelerinin
mayı
karşılamak
verilmesini
ve
olarak
hakkın
gönderilmesini,
şart
teminini"
sikke
verilmesini,
edildiği
sikke
belirtilen
vakfı
bu
harca
yılda
tarafından
şeyhülharem
da
olan­
gerelili
iki yüz adet
sikkenin
onun
ederek
için
her yıl
'de
ileri
beşer
"sikke
üzere
altıyüz
yıl
gurabayı>umdan
toplam
olursu
teslim
dörtyüz
eden
aleviyyenin
her
kaldırılması
Münevvere
iHİmasınm
sadatı
kişiye
vefat
için
ahscıı
vefat
ve
olunmak
olan
ı
buyurup..."
amaçlar
ala
ve sarf
vakfından
nfahalline
'de
teçhiz
ki cem 'an senede
şeyhülharem
Medine-i
vereler.
harç
aleı
dörtyü-
Münevvere
olanların
hasene
ahal:
sâdâtı
haseneden
Medîne-i
rûmdan
Münibt/ere'de
nefer
beş sikke-i
defnine
olmadıklarına
afdaluttahiyye
seksen
ve yine
gurabâyı
adet
şurup
münevvirihâ
kiramdan
beher
sikke-i
ve
ala
sd'dâlı
ikiyüz
hariçten
muhtaç
34-
etçorba
eden\ıstaların
isteyenlere
isteyenlere
şart
saifplunur,
Şuruplardan
hariçten
ve perşembe
macun
yine
ve miviyeli
Dâriişşifdya
mesalihine
hiç
hazrethri
yemek,
olan
meblağı
şekilde
şahsa
mahalline
harcama
ya-
şart kılmıştır.
Vâkıf Germiyanoğlu Yakup Çelebi vakfiye­
sinin yukarıya alınan bölümünde: "hasla
olanlara
3 5 - Abdullah oğlu Mürselli Hacı İbrahim
•\ğa'ya ait 5/Cemaziyelewel/1330 H. 9/Nisan;
1912 M. tarihli vakfıyedetes) Leyleklere yem
verilmesi ile ilgili olarak: "Ve yine yeni canin
şe­
doktor
rifi
mezkûrda
içün
senevi
kıyalar.
git
ve mücavir
dervtşâna
demeyeler.."
getirilmesini,
run
ücretinin
parasının
ödenmesini,
cenazesinin
giderlerin
sonra
ve tedavi
ödenmesini,
en güzel
nilmemesini"
için
şekilde
kefin
olan
ilaç
ölen
olursa
ve sabun
karşılanmasını,
ve mücavir
dokto­
hastaya
bu hastalardan
kaldırılması
da misafir
ettirilerek
ayrıca
dervişlere
gibi
bundan
git de-
şart kılmıştır.
3 3 - Sivas'da Kangal Ağası zade Abdurrahman
Paşa'ya âit 14/Ramazan/1305 H. 12/Mayıs/1888
M. tarihli vakfiyedecei) fakir ve gariplerden
vefat eden olup cenaze masrafını karşılayacak
parası olmayanların cenazelerinin kaldırılması
için kefen ve benzeri giderlerin vakıf geliri ile
yapılması hususunda şöyle denilmektedir:
".
. .Ve teçhizü
tekfinlerine
yarak
kaiyei
merkûmede
ranııı
gallei
mezkûrcden
def'notuna..
Vâkıf
vefat
masârıflan
ilâ
olma­
ve
faki-
olunarak
"
"sözü
cenazelerinin
kaldırılması
naze
masraflarını
garip
ve yoksulların,
masraflarının
mallan
guraba
Abdurrahman Paşa vakfiyesinin bu
bölümünde:
kılmıştır.
dahi
eden
geçen
köyde
için
kefen
karşılayacak
vakfın
ödenerek
vefat
sözü
edip
vc benzeri
le
cc
malları
olmayan
geçen
gelirinden
def'nolunmasını"
şart
mücavir
yüz kuruş
kalan
verile"
leyleklerin
ekilleri
denilmektedir.
Vâkıf Hacı İbrahim Ağa, incelenmesinden de
anlaşılacağı üzere vakfiyesinin bu bölümünde,
sözü geçen Yeni Camie mücavir olarak kalmak­
ta olan leyleklere yem alınması için yılda yüz
kuruş verilmesini öngörmüştür. Leylek ve ben­
zeri hayvanların bakımı ve yaşatılması için bu
ve benzeri vakfiye şartı gereği olarak son derece
insancıl bir şekilde yürütülen hizmetler sadece
bu hayvanlara yem temini ile kalmamış, bunların
geceleri kalmaları için bir çok cami ve benzeri
binaların (resim 7) belirli yerlerine gayet zarif
ve muhkem bir şekilde kuşevleri dahi yapılmış­
tır.
Yukarıdanberi maddeler halinde arza çalı­
şılan vakfın hayrî ve sosyal hizmetlerinden bir
bölümünü içeren örneklerin tetkikinden de açıkça
İUU)
Vjkıiuıı
r . c ı ı c l M u d ı ı ı m y ı . A ı i ıvı M d e m a h f u z
32/61/
nolu vakfiye deften, s: lüO-162.
(11)
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivı'nde m a h f u z 2 1 / 0 0 7
nolu vakfiye defteri.
ıu2)
Vakıflar
47
ıu3)
Genel Müdürlüğü Arşivi'nde kasada m a h f u z
K . n o l u Orijinal v a k f i y e d e f t e r i , s . 5 0 - 5 1 .
Vâkıflar Genel Müdürlüğü Arşivı'nde mahfuz 2 5 / 6 1 0
no'iu vakfiye defteri, s: 2 4 4 .
H A Y R İ V E S O S Y A L HİZNU I L E R A Ç I S I N D A N V A K I F L A R
görüleceği üzere vakıf yapan atalarımızın içlerinde­
ki Allah rızası, hayır dııymısu \ c inv\nlık scvyivi
nları o denli hayrî ve sosyal hizmetler yapmaya
itmiş k i , öngördükleri şartlar insanların da öte­
sinde, hayvanlara dahi yararı dokunacak şekilde
gelişmiştir.
Vakfiyelerin içerdiği yukarıda belirtilen tür­
den b i r ç o k hayrî ve sosyal hizmetler yüzyıllardır
83
olduğu gibi bu gün de, bütçe imkânları nisbetinde
ve günün koşullarına uygun olarak Vakıflar Genel
Müdürlüğü'nce yürütülmektedir.
Böylesine ulvî amaç ve prensiplerle doriatıimtş
olan vakıf ruhunun hayır sever ve kadirşinas hal­
kımızda her geçen gün daha da kökleşerek, güçlü
bir şekilde gelişmesi şayanı arzudur.
r
J
RESİM: 1
İBRAHİM ATEŞ
84
W.
0
t
RESİM: l/c.
Selimiye Camn'ndeki
mermer sütunların
onarımı
RESİ M ; l / e . A f y o n Gedik Ahmet
RESİ M: l / d . S e l i m i y e C a m i i
baslıklarının
Pasa Camii onarım
esnasında
imâli
H A Y R İ VE S O S Y A L H İ Z M E T L E R A Ç I S I N D A N V A K I F L A R
RESİ M : 2. R a m a z a n a y i a n n d a c a m i l e r i m i z e asılan
85
manya
RESİM:
3
Vakıflar Halı Müzesı'ndc
b u l u n a n v.ıu . < n.ıh
RESIM:4
T u r o e y e v a k f e d i l e n bir
^^^^^^^
samdan
86
İBRAHİM ATEŞ
RESİ M : 5/a. Aydınlatmada
vakıf t u n ç
R E S İ M : 5/b. Fenerden
kullanılan
fener
«
«it
.
R E S İ M : 5/C
Fenerden
detûv
•
-
* •
- » ^ r
detay
H A Y R İ VE SOSYAL H İ Z M E T L E R AÇISINDAN V A K I F L A R
RESİM: 6
Vakfiyelerdeki
bir m e v l u t
şartlar gereği i s t a n b u l S u l t a n A h m e t
merasimi
Camii'nde
düzenlenen
88
İBRAHİM ATEŞ
•
RESİM:7
Vakıf
C a m i l e r i n d e m i m a r ı tJif n i t e l i k o l a r a k k a b u l e d i l e n k u ş
( K a p ı n ı n üstünde daire içinde olan
kısım)
sarayı

View/Open

View/Open

sgk itiraz komisyonu raporu

Mahmud Paşa Camii - Hasan Veysel Güleryüz

- 191 — Pulluk kanunu

View/Open

View/Open

Çanakkale Şehitlerini Anma Programı

ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ

BÜYÜK MÜFESSİR MUSTAFÂ HAYRÎ EFENDİ * I

Ödüllü Birikim Hayat Sigortası Broşürü

AKSARAY ULU CAMİt Nr..

Gündemin 106.Maddesi

Ankara Üniversitesinin Arşivi Artık Daha Güvende

TÜRKLERDE VAKıF VE TAŞ VAKFIYELER

Şükür Secdesi ne zaman,nasıl yapılır?

Hazırlık Programları