İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ELEMANI
(SEVİYE 4)
YETERLİLİK KODU: 12UY0052-4
HAZIRLAYAN
SELİN KALIN
MAKİNA MÜHENDİSİ- C SINIFI İSG UZMANI
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
1.İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GİRİŞ
5
1.1.İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi (OHSAS 18001)
5
1.2.İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Sebepleri ve İşyerlerinde Risk Değerlendirme Faaliyetleri
5
1.2.1.Tehlike,
5
Tehlike Tanımlaması,
6
Tehlikeli Davranışlar Nelerdir?
6
Tehlikeli Durumlar Nelerdir?
7
1.2.2.Risk
7
Riskin Değerlendirilmesi
7
Genel Olarak Risk Değerlendirmede İzlenecek Yol
1.2.3.İş Kazası
7-9
9
1.3.Mevzuatta İş Sağlığı ve Güvenliği
10-11
2.ÇALIŞMA SAHASININ GENEL İSG KONTROLLERİNİN YAPILMASI
2.1. Yapı İşlerinde Güvenlik
12
12-13
2.2.Yüksekte Çalışmalarda Güvenlik
13
2.2.1.Yükseklik:
13-14
2.2.2.Yükseklik kavramı;
14
2.2.3.Yüksekten Düşmeler Nasıl Meydana Gelir:
14
2.2.4.Düşmeyi Önleyici Sistemler:
14
2.2.5.Düşmeden Korunma Yöntemleri:
15-20
2.3. İskelelerde İş Güvenliği
20-21
2.4. Merdivenlerde Güvenlik
22-23
2.5. El Aletlerinde Güvenlik
24-25
2.6. Kaldırma-Taşıma İşlerinde Güvenlik
25-28
2.7. Elle Kaldırma ve Taşıma İşlerinde Güvenlik
28-30
2.8. Kişisel Koruyucu Donanımlar ve Güvenli Kullanımı
31-32
2.8.1.Başın Korunması-Baretler
32-33
2
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.8.2.Kulak Koruyucuları
33
2.8.3.Göz ve Yüz Koruyucular
34-35
2.8.4. Solunum Sistemi Koruyucuları
35-37
2.8.5. Koruyucu Eldivenler
37-38
2.8.6. Ayak ve Bacak Koruyucuları
39-40
2.9. Bakım-Onarım İşlerinde Güvenlik
40-43
2.10. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Güvenlik
44-46
2.11. Sıcak İşlemlerde (Kaynak, Oksijenle Kesme, Taşlama vb.) Güvenlik
46-48
3. KULLANILAN İŞ ARAÇ, GEREÇ VE TESİSLERİN GÜVENLİK KONTROLLERİ
4.ACİL DURUMLARDA YAPILMASI GEREKENLER (ACİL DURUM PLANLARI)
5. YANGIN ÖNLEME VE UYGULAMA ÇALIŞMALARI
49
50-57
57
5.1.Yangın Sınıfları:
57-59
5.2.Yangın Söndürme Maddeleri
59-61
5.3.Yangın Acil Durum Yönlendirmesi
62
5.4.Yangın Yeri Tehlikeleri
62
5.5.Yangın Önleme Yöntemleri
62-63
6.GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ:
64
6.1.Yasaklayıcı İşaretler
65
6.2.Uyarı İşaretleri
65
6.3.Emredici işaretler
66
6.4.Acil çıkış ve ilk yardım işaretleri
67
6.5.Yangınla mücadele işaretleri
68
3
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
7. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN YAPILMASI GEREKEN KAYIT
68
VE RAPORLAMA İŞLEMLERİ
7.1.Sağlıkla İlgili Belgeler
68
7.2.İş Yeri Ortamı İle İlgili Belgeler
69
7.3. İş Yeri İle İlgili Diğer Belgeler
69
7.4. İşyerinde Çalışanlarla İlgili Belgeler
69-70
7.5.Yangın İle İlgili Belgeler
70
7.6.Etiketler ve Levhalar
70-72
Ek 1.ÇEKLİST-GENEL
72-73
Ek.2 Olasılık Belirleme Tablosu
74
Ek.3 Şiddet Belirleme Tablosu
74
Ek.4 Risk Değerlendirme Tablosu
75
Ek.5 Risk Skor Tablosu
75
Ek.6 Risk Değerlendirme Formu
76
Ek.6.1. Örnek Risk Değerlendirme Formu
77-78
Ek.6.2. Görüş Bildirim Formu
79
Ek.7. Kişisel Koruyucu Donanım Teslim Tutanağı
80
EK.8.ACİL HALLERDE HABER VERİLECEK KURULUŞLAR
81
Ek.9. Ceza Kâğıdı
82
Ek.10. Makine ve Ekipman Teknik Periyodik Kontrol Tablosu
83
Kaynakça
84
4
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
1.İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GİRİŞ
Meslek Tanımı : İş sağlığı ve Güvenliği Elemanı (İnşaat) Seviye 4; İnşaatlarda iş kazaları ve meslek
hastalıklarının önlenmesi amacıyla iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili genel saha kontrolünü yapan, risk
değerlendirme faaliyetlerini yürüten, iş araç ve gereçlerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından kontrol edilmesi, acil
durum uygulama, yangın önleme, kayıt ve raporlama işlemleri ile mesleki gelişime ilişkin faaliyetleri yürüten
nitelikli kişidir.
1.1.İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi (OHSAS 18001)
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ürünün imalatı aşamasında çalışanların sağlık ve güvenliğini korumayı
hedefleyen bir sistemdir. Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak sistemin birinci amacı olmakla birlikte, yanı
sıra üretimin ve işletmenin güvenliğini korumakta gelir.
Sistemde çalışanlar, yönetenler ve denetleyenlerin rol ve sorumlulukları açık hale getirilerek çalışanların katılımı
sağlanır.
İşyeri ortamındaki fiziksel ve kimyasal etmenler, üretim araç ve gereçlerinin tehlikeleri, kullanılan ham ve
yardımcı maddelerin zararlı etkileri çalışanların iş sağlığı ve güvenliği sorunlarının temelini oluşturmaktadır.
Bu sorunları ortadan kaldıracak sağlık ve güvenlik önlemlerinin saptanması ve uygulamaya konulması üretim
sürecinde sistemli çalışma ile mümkündür. İş kazası ve meslek hastalıklarını önlemeye yönelik yapılan sistemli
çalışmalara iş sağlığı ve güvenliği denir.
1.2.İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Sebepleri ve İşyerlerinde Risk Değerlendirme Faaliyetleri
İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarında ilk adım işyerlerinde görünen ya da görünmeyen tehlikelerin
tanımlanmasıdır.
İş yerlerinde yapılan işlere örnek olarak;

Taşıma işleri,

Depolama işleri,

Taşeron faaliyetleri,

Kişisel koruyucu kullanımı,

Yüksekte çalışma vb.
1.2.1.Tehlike: İnsanların yaralanması veya sağlığının bozulması veya bunların birlikte gerçekleşmesine sebep
olabilecek zarar verme potansiyeli olan her kaynak, durum veya işlem tehlikedir.
Tehlike insana, hammaddeye, ürüne ve sürece etki edebilir, kazalara, hastalıklara, makine hasarlarına vb. sebep
olabilir.
5
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Tehlike Tanımlaması: Bir tehlikenin varlığını tanıma ve özelliklerini tarif etme işidir.
İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarında ikinci adım tehlikelerin özelliklerini ve olabilecek riskleri belirlemektir.
Araştırmalar kazaların %98’inin çalışanların tehlikeli davranışlarından ve işyerindeki tehlikeli durumlardan
kaynaklandığını göstermektedir. İş güvenliği uzmanlık alanının hedefi “Tehlikeli Durum ve Tehlikeli
Davranışlara” müdahale etmek ve ortadan kaldırmaktır.
 Tehlikeli Davranışlar Nelerdir?
•
Çalışanın bedensel ve zihinsel gücüne uygun olmayan işlerde çalışması,
•
İşle ilgili yeterli eğitim, beceri ve deneyime sahip olmamak
•
Dalgınlık ve dikkatsizlik,
•
Makine koruyucularını çıkarmak,
•
Tehlikeli hızla çalışmak,
•
Görevi dışında iş yapmak,
•
İş disiplinine uymamak,
•
İşe uygun makine kullanmamak,
•
Yetkisiz ve izinsiz olarak tehlikeli bölgede bulunmak,
•
Kişisel koruyucuları kullanmamak,
•
Makine ve tezgâhları kapasiteleri üzerinde çalıştırmak, zorlamak veya amacı dışında kullanmak,
•
İşyeri ortamındaki fiziksel ve kimyasal etmenlerden (sıcaklık, nem, buhar, toz, ışık, gürültü v.b.)
kaynaklanan tehlikeli davranışlar,
•
Emniyetsiz yükleme, taşıma, istifleme,
•
Tehlikeli yerlerde çalışma,
•
Şaşırma, kızgınlık, üzüntü, telaş, şakalaşma vb.
•
İşini sevmemek, benimsememek
6
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Tehlikeli Durumlar Nelerdir?
•
Üretim sürecinde kullanılan teknoloji ve üretim araçlarının niteliği,
•
Makine ve tezgâhların yerleşim düzeninde, hammaddelerin ve üretilen ürünlerin depolama ve istifleme,
yükleme ve taşınmasında yapılan yanlışlıklar (düzensiz işyerleri)
•
Güvensiz ve sağlıksız işyeri koşulları,
•
Bakım ve kontrollerin yetersiz olması,
•
Yönetimden kaynaklanan hatalar,
•
Makine ve tezgâhların koruyucularının olmaması veya yetersiz olması,
•
Göstergelerin kolay okunmaması veya anlaşılır olmaması,
•
Topraklanmamış elektrikli makineler,
•
İşe uygun olmayan el aletleri,
•
Makinelerden kaynaklanan gürültü, titreşim ve toz
•
Kontrol ve testleri yapılmamış basınçlı kaplar,
•
Kullanılan alet ve teçhizatın kusurlu olması,
•
Emniyetsiz yapılmış alet ve makineler,
•
Yetersiz ve bakımsız bina, alet ve makineler,
•
Yetersiz ya da fazla aydınlatma,
•
Yetersiz havalandırma,
1.2.2.Risk: Tehlikeli bir olayın veya durumunun meydana gelme olasılığı ile yol açabileceği yaralanma veya
zararın ciddiyet derecesinin birleşimidir
Yani;
RİSK= tehlikenin meydana gelme olasılığı X zararın şiddet derecesi
Bu verilerin ışığında riskler değerlendirilir ve kontrol önlemleri saptanır.
Riskin Değerlendirilmesi: Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin
yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için yapılan işlemdir. Risk
değerlendirme aynı zamanda işin verimli ve rekabet edebilir olmasına katkı sağlar.
Genel Olarak Risk Değerlendirmede İzlenecek Yol:
1.Adım Bilgi Toplama
•
İş yerinin konumu,
•
Çalışanlar; özellikle korunması gereken kişiler(hamileler, genç ve engelli işçiler) , kısmi süreli çalışanlar,
yüklenici firma çalışanları, ziyaretçiler, işletme dışında çalışanlar,
7
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
•
İşyerinde yapılan işler, kullanılan iş ekipmanları, kullanılan ham madde ve yarı mamuller,
(üretici kullanım ve bakım talimatları, kimyasal maddelerin malzeme güvenlik bilgi formları, varsa işyeri
test ve ölçüm sonuçlarından yararlanılabilir)
•
Daha önce tespit edilmiş tehlikeler, kaynakları ve alınan tedbirler,
•
Kaza ve meslek hastalığı raporları,
•
İşyeri ile ilgili yasal yükümlülükler, vb. bilgiler toplanır, gözlemler yapılır.
2.Adım Tehlikelerin Belirlenmesi
Bu aşamada genel çek listler ve işyerlerine özel hazırlanmış çek listler den yararlanılabilir.
Genel çek list de tehlikenin varlığı biliniyorsa evet, tehlike yoksa hayır işaretlenir. Tehlikenin varlığı veya yokluğu
konusunda emin olunamıyorsa özel çek listler hazırlanır, ayrıntılı araştırma ve gözlem yapılır.
Ek.1 Çeklist Genel
3.Adım tehlikelerden kaynaklanan risklerin değerlendirilmesi (sonuçlarının olasılık ve şiddetinin tahmin
edilmesi, riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar verilmesi)
Zararın ortaya çıkma olasılığı:
İş yerinde bir olayın ortaya çıkma olasılığını göstermek için ekteki olasılık belirleme tablosunda 1 ile 5 arasında
değer verilir.
Ek.2 Olasılık Belirleme Tablosu
Zarar verme etkisi:
Muhtemel bir olayın meydana gelmesi halinde beklenen zarar veya hasarın şiddetini belirlemek için 1 ile 5
arasında derecelendirme yapılır.
Ek.3 Şiddet Belirleme Tablosu
Risk derecelendirme:
Kayda değer her bir tehlike için yapılan zararın ortaya çıkma olasılığı ve zarar verme etkisi(şiddeti)
risk değerlendirme tablosuna yerleştirilir.
Ek.4 Risk Değerlendirme Tablosu
Ek.5 Risk Skor Tablosu
Bu aşamadan sonra risklerin kabul edilebilir olup olmadığına karar verilir.
Kabul Edilebilir Risk: Kuruluşun, yasal zorunluluklara ve kendi iş sağlığı ve güvenliği politikasına göre,
tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risktir. Yüksek ve/veya yasal gereklerle bağdaşmayan riskler kabul
edilmez, düşük ve orta riskler kabul edilebilir.
Tehlike tanımlama, risk değerlendirme, kontrollerin belirlenmesi işi üretimin her aşaması için yapılmalı, sürekli
ve güncel olmalıdır.
8
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
4.Adım riski ortadan kaldırmak ya da azaltmak için eylemlerin planlanması,
Düşük düzeyde ve kabul edilebilir risklerin bu düzeyde kalması sağlanır.
Orta düzeyde ve kabul edilebilir risklerin bu düzeyin altına düşürülmesi için çalışmalar yapılmalıdır.
Riskin yüksek ve kabul edilemez olduğu durumlarda ise koruyucu ve önleyici tedbirler şu öncelikler
sıralamasına dikkat edilerek uygulanmalıdır:
• Tehlikeyi/riski ortadan kaldırmak
• Tehlikeyi/riski idari düzenlemelerle en aza indirmek,
• Tehlikeyi/riski toplu koruma önlemleri ile en aza indirmek,
• Tehlikeyi/riski uygun kişisel koruyucu donanım ile en aza indirmek.
5.Adım Risk değerlendirmenin yazılı hale getirilmesi.
Ek.6 Risk Değerlendirme Formu
Ek.6.1 Örnek Risk Değerlendirme Çalışması
Risk değerlendirme çalışanların aktif katılımı ile yapılmalı ve yazılı hale getirilmelidir.
Ek.6.2 Görüş Bildirim Formu
1.2.3.İş Kazası: Çalışanları hemen veya sonradan bedenen veya ruhsal olarak hasara uğratan, işyerine veya
işyerindeki araç ve tesislere zarar veren, üretimin bir süre durmasına sebep olan ani ve beklenmedik bir şekilde
ortaya çıkan olaydır.
Resmi kayıtlara göre İnşaat işkolunda: Her gün ortalama 74-75 iş kazası olmaktadır, Her gün ortalama 1 kişi
hayatını yitirmektedir, her 16-17 sigortalıdan biri iş kazasına uğramaktadır.
İnşaat iş kolunda gerçekleşen iş kazalarının meydana geliş şekilleri şöyle sıralanabilir:
 İşçinin düşmesi,
 Malzeme düşmesi,
 Çarpma-sıkıştırma-kesme,
 Kazı göçükleri,
 Yapının çökmesi,
 Elektrik kazaları,
 Makine ve ekipman kazaları,
 Patlayıcı madde kullanımı sırasında meydana gelen kazalar vb.
 Suya düşme boğulma şeklindeki kazalar
 Malzeme altında ve arasında uzuv sıkışması
 El aleti ile yaralanma
 Sivri uçlu keskin kenarlı cisimlerle yaralanma
 Şantiye içi trafik kazaları
9
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Kaza Araştırması: Kazaların meydana gelmesine sebep olan veya katkıda bulunan İş Sağlığı ve Güvenliği
eksiklikleri ve diğer faktörlerin belirlenmesidir. Böylelikle,
 Düzeltici faaliyet ihtiyacı belirlenmeli,

Önleyici faaliyet fırsatları tespit edilmeli,

Sürekli iyileştirme fırsatları tespit edilmeli,

Bu gibi araştırmaların sonuçları kayda alınmalıdır.
Yapılan düzeltici ve önleyici faaliyetlerin etkinliği kontrol edilmelidir.
Kayıtların yapılması, muhafaza edilmesi, korunması, geri alınması ve elden çıkarılması takip edilmelidir.
İSG ile ilgili olarak işyerinde, kanunlarda ve diğer değişen şartlar takip edilmeli bunlara uyum sağlanmalıdır.
1.3.Mevzuatta İş Sağlığı ve Güvenliği
İş sağlığı ve güvenliğini sağlamak; hem insani bir zorunluluk, hem de yasal bir yükümlülüktür. İş Sağlığı ve
Güvenliği Mevzuatı:
1.
ANAYASA
2.
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER
3.
KANUNLAR
4.
TÜZÜKLER
5.
YÖNETMELİKLER
6.
TEBLİĞLER
İş Sağlığı ve Güvenliğinin birinci yasal dayanağı anayasadır. Anayasamızın ilgili bazı maddelerinde:
Hiç kimsenin zorla çalıştırılamayacağı, çalışmanın herkes için bir hak ve ödev olduğu, devletin çalışanların hayat
seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek, çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek,
işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri
aldığı ifade edilmektedir.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin ikinci yasal dayanağı uluslararası sözleşmelerdir. Türkiye’nin de üye
olduğu Uluslararası Çalışma Örgütü (İLO) Sözleşmelerinin bazıları:
•
İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı Sözleşme”
13.01.2004/5038
•
“İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Sayılı Sözleşme”
13.01.2004/5039
10
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
İş Sağlığı Güvenliğinin üçüncü yasal dayanağı kanunlardır.

5510 SS ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu,
RG: 01.01.2007/26200

4857 Sayılı İş Kanunu,
RG: 10.06.2003/25134

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
RG: 30.06.2012/28339
Dördüncü yasal dayanak olan Tüzüklerden bazıları şunlardır.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinde alınacak tedbirler hakkında tüzük

Yapı işlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği Tüzüğü
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
30.06.2012 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 6331 sayılı yeni İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile 4857
Sayılı İş Kanunda olduğu gibi
•
Devletin görev ve sorumluluğu
•
İşverenin görev ve sorumluluğu
•
Çalışanların görev ve sorumluluğu, tanımlanmıştır.
Devlet,
•
Konuyla ilgili kanun, tüzük ve yönetmelikler çıkartarak bunların uygulama ve takibini yapmakla
sorumludur.
• Ayrıca, İş sağlığı ve güvenliğindeki gelişmeleri takip ederek uygulanmasını da sağlar.
Ülkemizde bu çalışmaları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yürütmektedir.
İşverenler,
•
İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri
noksansız bulundurmak,
•
İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, zorundadır. Yapılan
denetimlerde sözlü uyarılara rağmen iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymayan şirket ya da alt yüklenici
personeline işveren ceza uygulaması yoluna gidebilir.
EK.9. CEZA KÂĞIDI




İşçilerin kişisel korunma araçlarını sağlamak ve onların kullanıldığını da denetlemek,
İşyerinde geniş anlamda doğmuş ve doğabilecek tüm tehlikeleri önlemek, bu zorunluluk sonucu olarak
işyerinde, işveren bakımından tam anlamı ile geniş bir kontrol mekanizması kurmak zorundadır.
İşçileri, karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları
konusunda bilgilendirmek,
Gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek, zorundadır. İşe alım, iş değişikliği, yeni iş
ekipmanlarının kullanımına başlanmasında ve yeni üretim tekniklerinde çalışanlara eğitim verilmelidir.
11
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
İşçiler,









Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı için işyerinde düzenlenecek olan iş sağlığı ve güvenliği
eğitimlerine katılmak ve bu konudaki talimatlara uymakla,
İş yerinde uygulanan güvenlik ve sağlık kurallarına uymakla,
Çalışma esnasında gerekli dikkat ve özeni göstermekle,
İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalardaki güvenlik donanımlarını, kurallara uygun
olarak kullanmak ve bunları keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemekle yükümlüdürler.
Tehlike yaratabilecek davranışlardan kaçınmak,
Tehlike yaratabilecek durumları derhal en yakın amirine bildirmek,
İşveren vekilleri ve işçi temsilcileri ile işbirliği yapmak,
İşverenin İŞ GÜVENLİĞİ konusunda verdiği talimatlara uymak,
İşyerinde bulunan işaret ve levhalara uymak zorundadırlar.
2.ÇALIŞMA SAHASININ GENEL İSG KONTROLLERİNİN YAPILMASI
2.1. Yapı İşlerinde Güvenlik
Yapı işlerinin gündüz yapılması esastır. Karanlıkta veya gece çalışılmasının gerekli veya zorunlu bulunduğu
hallerde, çalışma yerinin ve geçitlerin yeterince ve uygun şekilde aydınlatılması ve iş güvenliğinin sağlanması
gereklidir.
Yapı alanı içindeki tehlikeli kısımlar, açıkça sınırlandırılmalı ve buralara görünür şekilde yazılmış uyarma
levhaları konulmalı ve geceleri kırmızı ışıklarla aydınlatılmalıdır. Araç ve yaya yolları ayrılmalı uyulması
konusunda
denetimler yapılmalıdır.
Patlayıcı madde kullanımında ateşlemeler yetkili ateşçiler tarafından yapılmalı ve çevrede gerekli önlemler
alınmalıdır.
İş makineleri, üstü açık kamyon, kamyonet ile traktör ve römorkları üzerinde insan taşınması önlenmelidir. İş
makineleri çalışırken üzerinde yalnız operatörleri bulunmalıdır.
İş makineleri hareket alanı içinde hiç kimsenin olmamasına dikkat edilmelidir.
Yapı işyerinde çalışanların birlikte korunmaları sağlanamadığı hallerde, yapılan işlerin özelliği itibarı ile gerekli
kişisel korunma araçları verilmelidir. Bu araçlar işçilerin fizik yapılarına uygun olmalı, bir işçinin kullandığı
koruyucu araçlar başka işçilere verilmeden önce uygun şekilde temizlenmelidir.
Çalışacakları işte kullanabilecekleri baret, emniyet kemeri, iş ayakkabısı, iş elbisesi, gözlük, maske, eldiven,
çizme gibi kişisel koruyucu malzeme imza karşılığı zimmetli olarak kendilerine teslim edilmeli ve bu kişisel
koruyucu malzemeyi sürekli kullanmaları sağlanmalıdır.
İnşaat işyerinde kullanılan elektrikli makine ve tezgâh ile elektrik panolarının topraklama kontrolleri periyodik
olarak yılda bir kez yetkili elektrikçi tarafından yapılarak ölçüm değerlerinin yer aldığı bir rapor düzenlenmeli ve
uygun olmayan topraklamalar yenilenmelidir. Her türlü elektrik arızalarının giderilmesi, gerekli tesisatların
çekilmesi, bakım ve onarımı da yetkili elektrikçiler tarafından yapılmalı, rapor düzenlenmelidir.
Betonarme kalıbının yapım ve sökümü uzman kişilerin kontrolünde ve düzenli bir şekilde yapılmalıdır.
12
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Yüksekte çalışmaları
çalıştırılmamalıdır.
doktor
tarafından
sakıncalı
görülen
işçiler
inşaatların
yüksek
bölümlerinde
İnşaat işlerinde 18 yaşından küçükler çalıştırılmamalıdır. Çalışan işçiler18 yaşını doldurmuş ve 19 yaşından gün
almış olmalıdır. Özürlüler de inşaat işlerinde çalıştırılmamalıdır.
İnşaatlarda kullanılan iskele ve merdivenler uzman gözetiminde, bu konuda yeterliliğe sahip kişilerce kurulmalı,
sağlamlığı ve uygunluğu yetkililerce onaylandıktan sonra kullanılmalıdır.
Şantiye dâhilinde araçlara hız sınırlaması uygulanmalı ve uyulması konusunda denetimler yapılmalıdır.
İnşaat işinde çalışanlara tetanos aşısı yapılmalı, gürültülü yerlerde ve işlerde çalışacak işçilerin kulak
odiogramları çektirilmelidir.
İşe başlatmadan önce işçilere yapacakları işle ilgili olarak bir “İş Güvenliği Eğitimi” verilmelidir. Eğitim belgesi
düzenlenerek işçinin dosyasında saklanmalıdır.
Mutfak, yemekhane ve çay ocağı personeli ve kantin işletenlerin bulaşıcı hastalık tehlikesine karşı portör
muayeneleri ve her 3 ayda bir periyodik kontrolleri yaptırılmalıdır.
İnşaat işyerinde kullanılan kaldırma makineleri, kazanlar, kompresörler ve basınçlı kapların periyodik kontrolleri
ve testleri yaptırılmalı ve düzenlenen teknik raporlar işyerinde bulundurulmalıdır.
Vinçler ve forkliftler gibi kaldırma makineleri her 3 ayda bir kontrol ve testten geçirilmelidir.
Kazanlar, kompresörler ve basınçlı kaplar yılda bir kez periyodik kontrol ve testten geçirilmelidir.
Basınçlı gaz tüplerinin her 5 yılda bir basınç testinin yapıldığına ilişkin soğuk damga tüp üzerinde görülmelidir.
İş makinelerini kullanan operatörlerin mutlaka operatör sertifikaları olacaktır. Lastik tekerlekli iş makinesi
kullanan operatörlerin ise “G” sınıfı sürücü belgeleri bulunacaktır.
Yürürlükte bulunan, kanun, tüzük, yönetmelik ve tebliğler göz önünde bulundurularak;


İşyeri ortamının kimyasal, fiziksel ve biyolojik koşullarına ait belirli kontrollerin, ölçümlerin, bakımların
yapılması gerekir. Bu kontrollerin, ölçümlerin, bakımların, kalıcı olabilmesi için sonuçlarının yazılı belge
haline getirilmesi gerekir. (Risk Değerlendirme Raporları, Sağlık Raporları, İşyeri gaz, toz, gürültü,
aydınlatma ve termal konfor şartları ölçümleri)
Sosyal tesislerin, atölyelerin, depoların, araç park yerlerinin yerleşim, tertip ve düzeni sağlanmalı,
kontrolleri yapılmalıdır.
2.2.Yüksekte Çalışmalarda Güvenlik
2.2.1.Yükseklik: Yükseklik kavramı göreceli olup kişiye göre değişir. Genel olarak ise yükseklik; tek adımla
kolayca çıkamayacağımız yerler olarak tanımlanabilir.
İnsandan insana farklılık gösteren yükseklik kavramını tanımlarken temel alacağımız ölçü yine insan bedenidir.
İnsanların boyları birbirinden farklı olsa da her insanın denge noktası ikinci bel omurudur.
Yani ikinci bel omurunu geçen yerler yüksek olarak kabul edilmeli ve güvenli çalışma için tedbir alınmalıdır.
13
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.2.2.Yükseklik kavramı;
Avrupa ülkelerinde 1,8 metre olarak kabul edilirken, Amerika’da ise; 1,2 metre olarak belirlenmiştir.
İstatistikler 3,4 metre ve daha fazla yükseklikte çalışırken düşen insanların % 85’inin hayatını
kaybettiğini göstermektedir. Mevzuatımızda Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünde
3 metreden yüksekte çalışanlara emniyet kemeri verilmesi istenmektedir.
2.2.3.Yüksekten Düşmeler Nasıl Meydana Gelir:
•
Merdivenlerden düşme
•
İskelelerden düşme,
•
Çatıdan düşme,
•
Döşemedeki açıklıklardan, Yer seviyesinden daha aşağı kotlara düşme
•
Duran veya hareket halindeki araçlardan düşme,
•
Ağaçtan düşme, direk tepesinden düşme
•
Bir yerden diğer bir yere atlarken düşme
2.2.4.Düşmeyi Önleyici Sistemler:
Aktif Sistemler: Emniyet Kemerleri, Şok Emiciler, Bağlantı Kancaları, Uzatma Halatları
Pasif Sistemler: Korkuluklar, Emniyet Ağları, Uyarı Hatları
14
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.2.5.Düşmeden Korunma Yöntemleri:
I) Kişisel düşmeyi durdurucu sistemler: Kişinin düşmesini durduran ve durdurucu kuvveti azaltan,
ankraj, bağlayıcılar ve vücut koşumlarından oluşur. Sistemin diğer bileşenleri ise lanyard, yavaşlama
cihazı ve güvenlik halatıdır. Sistemin etkili olabilmesi için, bütün parçalarıyla birlikte kullanılmalıdır.
Ankraj; güvenlik halatı, lanyard veya yavaşlama cihazı için güvenli bağlantı noktası sağlar. Minimum
2500 kg’lık yükü desteklemek zorundadır. Eğer ankrajın kaç kilo yük taşıyacağı bilinmiyorsa, düşmeyi
engelleme sisteminin uzman bir kişi tarafından tasarlaması gereklidir.
Üç Ayaklı Sehpa: Dar delikler veya kuyulardan aşağı düşey yönde iniş çıkışlar, kurtarma veya yükleme
boşaltma işlemleri esnasında üçayaklı sehpa kurulur.
15
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Kapı Ankrajı: Balkon ve pencere gibi riskli bölgelerde çalışma yapılırken, işi yapanın en güvenli
biçimde çalışmasını sağlayacak ekipmandır. Maksimum iki personelle çalışılması uygundur.
Güvenlik Halatı: Güvenlik halatı çelik halat ya da ip halat olup; tam korumalı vücut kuşağı, yavaşlatma
cihazı ve en az bir ankraja bağlıdır. Dikey ve yatay olmak üzere iki tipi vardır.
DİKEY GÜVENLİK HALATI
YATAY GÜVENLİK HALATI
16
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Enerji Dağıtım Elemanı (Şok Emiciler): Düşmeyi önleme sisteminin bir parçasıdır. Düşme esnasında
oluşan enerjiyi boşaltmak veya minimize etmek için kullanılır.
Yavaşlatma Cihazları:
Geri Sarmalı Düşme Durdurma Sistemi:
•
Kendinden kilitleme fonksiyonlu, otomatik gerdirmeli ve karabinalı halatın geri sarılmasını mümkün
kılan bir düşmeyi önleme tertibatıdır.
Geri Sarmalı Düşme Durdurma Sisteminin Elemanları:

Ankraj noktası

Toplanır çekilir tip düşmeyi önleme tertibatı,

Toplanır çekilir tip karabinalı halat,

Tam korumalı vücut kuşağı
17
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
II) Korkuluk sistemleri
Korkuluk sistemleri üst tırabzan, ara tırabzan ve ara dikey elemanlar ve korkuluk eteklerinden oluşur.
Korkuluk etekleri malzemelerin aşağıya düşmesini engeller.
KORKULUK VE KORKULUK ETEKLERİ ÖZELLİKLERİ (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü)
18
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
III) Güvenlik ağı sistemleri
Güvenlik ağları düşme durdurma sistemleri içinde en etkili genel güvenlik önlemi olarak geliştirilmiştir.
Güvenlik ağlarının kullanım alanları oldukça geniştir. Örneğin büyük ve yüksek binaların, çatıların,
köprülerin, açık inşaatların yapıldığı çalışmalarda, 7,5 metre ve daha fazla yüksekten insanların düşmeleri
halinde düşmeyi engellemek ve düşeni yakalamak gibi önemli bir koruma görevi yapmaktadır.
IV) Düşmeyi sınırlama sistemleri
Sistem ankraj bağlantıları ve vücut koşumu veya vücut kemerinden oluşur. Kişisel düşmeyi durdurucu
sistemin aksine bu sistem düşmeye meydan vermez. Sistemin ankrajı en az 13,3 kN desteklemeli ve uzman
bir kişinin gözetiminde tasarlanmalı, kurulmalı, kullanılmalıdır.
19
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Tüm teçhizatların kullanmadan önce hasar veya yıpranmaları (kesik, yırtık, incelme, erime, yıpranma,
kimyasal madde teması) olup olmadığı kontrol edilmelidir. Teçhizat düşmeye maruz kalmışsa
incelenmesi için üreticiye gönderilmeli ve kullanımdan kaldırılmalıdır. Bu tür teçhizat malzeme
kaldırma-taşıma işlerinde kullanılmamalıdır.
2.3. İskelelerde İş Güvenliği
Yapı iskeleleri yetkili bir teknik elemanın gözetiminde bu işten anlayan ustalarca kurulacakcaktır.
İskelelerin türünü, yerini, şeklini belirleme yetkisi ve yük hesaplarına bağlı teknik kurulumu ünite veya
vardiya mühendisine aittir
İskelelerin kurulacağı zemin düz, dayanıklı, engelsiz ve temiz olmalıdır.
Yağışlı havaların sonrasında iskele kontrol edilmeli ve kaygan yerleri talaşla kurutulmalıdır.
Ahşap iskelelerde kullanılan kereste düzgün, sık dokulu, mümkün olduğunca budaksız, çıralı ve sağlam
olmalıdır.
İskele zeminlerinde, platform ve geçitlerde kullanılacak kalaslar uzunlamasına ve aralıksız döşenmeli,
kaymamaları için alttan çıtalarla bağlanmalıdır.
Çalışma platformuna güvenli erişim (merdivenler ve basamaklar) sağlanmalıdır.
Taşıyabileceği azami yük sınırlarına uyulmalıdır.
Platformlar yük mesnetlerine tam olarak oturtulmalı ve iki baştan 10 cm. taşmış olmalıdır. Uygun
durumdaki korkuluklar, ara korkuluklar ve etek tahtaları bulunmalıdır.
Sıva, badana, tamirat gibi işlerde kullanılan yük taşımayan iskelelerde genişlik en az 80 cm. döşeme
kalasları 5 x 20 cm. olacak, döşeme kalasları 60 cm. de bir alttan, 2,5 x 5 cm. lik çıtalarla bağlanacaktır. 8
20
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
m. ye kadar yükseklikte olan iskelelerin dikmeleri en az 8 x 8 cm. ve 24 m. yüksekliğindeki iskelelerde
en az 10 x 10 cm. olacaktır.
Duvar ve kaplama işlerinde kullanılan, yük taşıyan iskelelerde genişlik en az 120 cm. duvardan
uzaklıkları da 10 cm. den fazla olmayacaktır.
Dikmeler arası; yük taşıyan iskelelerde 2,40 m. taşımayanlarda ise 3 m. den fazla olmayacaktır.
Dikmeler, düz ve çapraz kuşaklarla binaya bağlanacak, sağlam zemin üzerine oturtularak, alttan birbirine
bağlanacak ve yatay - düşey olarak eklenecektir.
Çelik borulu iskelelerde, iskele yapımına uygun boru kullanılacaktır. Yeteri kadar çapraz boru bağlantısı
ile binadan ayrılmayacak şekilde bağlanacaktır. Boru ekleri en çok 6 m. de bir yapılacaktır. Boru başları,
özel metal başlıklarla tabana yerleştirilecek ve statik elektriğe karşı topraklanacaktır.
Asma iskeleler ( hareketli iskeleler ) uzunlukları en fazla 8 m. ve 3 - 4 askısı olacak, askılar 3 m. den
fazla aralıklı olmayacaktır.
İskelelerde çalışırken; sandalet, demirli ve kaygan ayakkabı giyilmeyecek, iskele üzerinde
koşulmayacak, zıplanmayacak ve ani hareketler yapılmayacaktır.
İskeleye yük kapasitesi aşılmayacak, geçitlere gelişigüzel malzeme, alet ve araç bırakılmayacaktır.
Hareketli Çalışma İskelelerinde Güvenlik
İskele tekerlekliklerini kullanıma başlamadan önce fren koluyla sabitleyin.
İskeleyi hareket ettirmeden önce iskele üzerinde açıkta duran malzemelerin düşmesini engelleyici
güvenlik önlemlerini alın.
İskeleyi kot farkı bulunan zeminler üzerinden atlatmayın.
Üzerinde insan varken iskeleyi kesinlikle hareket ettirmeyin.
Kullanımdan sonra iskeleleri devrilmeye karşı sabitleyin.
İskele sökümünde dikkat edilecek hususlar:
 İskele sökümüne en üstten başlanacaktır.
 İskele bina bağlantıları kalasların alınmasından sonra ve yukarıdan aşağıya sırayla sökülecektir.
 Sökülmüş malzeme doğrudan yere atılmayacak, bağlanarak indirilecektir.
 Söküm başlamadan iskele takviye ve çaprazlarından hiçbir eleman alınmayacaktır.
21
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.4. Merdivenlerde Güvenlik:
•
4 basamaktan fazla olan merdivenlerde korkuluk bulunması zorunludur. (2)
•
•
Seyyar Merdivenler: Sadece kısa süreli işlerde yüksek çalışma yerlerine çıkışta kullanılmalıdır.
•
Merdiven ayakları altına takoz koyarak veya iki merdiven ucuca birbirine bağlanarak yükseltilmemelidir.
•
Merdivenlerin eğimleri tabanla 60 dereceyi geçmemelidir.
•
Basamak genişliği çubuktan yapılmadığı hallerde 13 cm. olacaktır.
•
Seyyar merdivenler ahşap olarak yapıldığında 4 m. uzunluğunu geçmeyecektir. 4 m. den uzun el
merdivenleri çelik boru veya profilden yapılmalıdır.
•
Merdiven ayakları sağlam zemine dayanacaktır. Zeminin kaygan olması durumunda merdivenin
ayaklarına lastik takoz takılarak kayması önlenecektir.
•
Merdiven üst basamağından sonra kollar en az 50 cm. daha uzun olacak ve uçlarına kanca takılacaktır.

Araç/yaya trafiğinin olduğu yerlerde, merdivenlerin etrafı çevrilerek emniyet sağlanmalıdır.
22
İSG Elemanı İNTES Ders Notları

Dayamalı merdivenler üzerinde aşağıdaki durumlarda çalışılmamalıdır:
– Çalışma esnasında kullanılan malzemelerin ilave tehlike arz ettiği durumlarda.
– Merdiven üzerinde kullanılacak ekipmanların iki elle kullanılmasının gerektiği durumlarda.
Ayrıca çok parçalı merdivenler, açmalı merdivenler, tırmanma merdivenleri de çalışma alanlarında
çok sık olarak kullanılmaktadır.
ÇOK PARÇALI MERDİVEN
AÇMALI MERDİVEN
TIRMANMA MERDİVENİ
23
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.5. El Aletlerinde Güvenlik
El aletleri, kol gücüyle veya herhangi bir başka enerji kaynağı yardımı ile çalıştırılabilen aletlerdir.
El aletlerini, çeşitli maddeleri;
•
Sıkıştırmak, Karıştırmak
•
Kesmek,
•
Düzeltmek,
•
Asmak,
•
Zımbalamak,
•
Delmek,
•
Isıtmak,
•
Çevirmek,
•
Sürmek,
•
Şekil vermek veya İşaretlemek için kullanırız
El aletleri:
•
Keskin kenarlı,
•
Sivri uçlu,
•
Kare şeklinde,
•
Kıskaç ağızlı ve
•
Olağandışı sıcak veya soğuk olabilir.
24
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
El Aletleriyle Kazaların başlıca nedenleri;
 Uygun olmayan el aleti kullanmak,
 Aletleri yöntemine uygun kullanmamak,
 Yetersiz bakım ve kontroller
 Uygun olmayan depolamadır.
Birçok kaza el aletlerinin veya aletlerin bazı kısımlarının (örneğin saplarının) kırılmasından dolayı meydana
gelir. Bu kırılmaların nedeni, çoğu kez iyi kalitede malzeme kullanılmamış olmasıdır.
El aletlerinin özellikle kesici kısımları en iyi kalitedeki malzemeden (örneğin çelikten) yapılmalı,
Kıvılcımın tehlikeli olduğu yerlerde ve işlerde kullanılan el aletlerinin kıvılcım çıkarmayan(Ahşap,
Sert
lastik,
Bakır veya Bronz) cinsten olmaları gerekmektedir. El aletleri yalnızca yapıldıkları işler için
kullanılmalıdır.
Keskin kenarlı veya sivri uçlu el aletleri kullanılmadıkları zaman keskin kenar ve uçlarının koruyucu (deriden
kılıf veya başlıklar) altına alınması gerekir.
El aletleri döşemelere, geçitlere, merdiven sahanlıklarına veya işçilerin çalıştığı ya da geçtiği yerlere veya
geçenlerin başlarına düşebilecekleri yüksek yerlere bırakılmamalıdır.
Çalışırken el aleti daima iki elle sıkıca tutulmalı ve çalışma pozisyonunuzun güvenli olmasına özen
gösterilmeli.
İş parçası kendi ağırlığı ile emniyetli biçimde durmuyorsa uygun bir tertibatla sabitlenmelidir.
El Aletleri hiçbir zaman hasarlı bağlantı kablosu ile kullanılmamalıdır.
Çalıştırmada şebeke gerilimine dikkat edilmeli. Akım kaynağının gerilimi, aletin etiketi üzerindeki çalışma
gerilimine uygun olmalıdır. Kullanımdan sonra elektrik kablo fişi prizden çekilmelidir.
Döner haldeki uçlardan uzak durulmalı.
Delme, kazıma, kesme uçları çalışma sırasında çok ısınır; soğumadan önce dokunulmamalıdır.
Çalışma sırasında daima gerekli kişisel koruyucu donanımlar kullanılmalıdır.
2.6. Kaldırma-Taşıma İşlerinde Güvenlik
Yüklerin bir yerden diğer bir yere güvenilir ve zarar vermeden taşınmasında dikkat edilecek en önemli husus
yüklerin kaldırma araçlarına güvenli ve emin şekilde bağlanmasıdır.
Bağlama aracı olarak kullanılan yük zincirleri ve çelik tel halat, keten halat (sapanlar) veya klemenslerin sağlam
ve o yüke göre seçimine dikkat edilmelidir.
•
Kaldırılıp taşınacak yükün ağırlığı mutlaka bilinmelidir.
25
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
•
Zincir ve çelik tel halatlarda düğüm ve büküm olmamalı, sert ve köşeli yükler bağlanırken köşelerle
bağlama aracı arası uygun bir şekilde ağaç yastıklarla ya da buna benzer yardımcı malzemelerle
beslenmelidir.
•
Yük bağlama, kaldırma ve taşınmasında çalışan personelin her şeyden önce iş kazalarını önleme
talimatına, bağlama ve kaldırma araçları ile ilgili teknik bilgiye sahip olması gerekmektedir.
•
Yük kaldırılmadan önce bağlama işlemini kontrol etmek ve emniyetli bağlanıp bağlanmadığını anlamak
amacıyla yük askıya alınmalı ve daha fazla kaldırılmadan her türlü kontrol ve yoklamalar yapılmalıdır.
•
Kaldırma sırasında yükün yakınlarında kimse bulunmamalı ve tehlike anında malzemeyi nakleden kişinin
arkasında kaçmasını zorlaştıran bir engelin bulunmamasına dikkat edilmelidir.
Her durumda yük
bağlayıcısı tehlike bölgesi dışında kalmalıdır.
•
Yük taşınırken gereğinden fazla yukarı kaldırılmamalıdır.
•
Nakledilme sırasında yükü bağlayan işçi yükün önünden giderek indirileceği yeri göstermelidir.
•
Güzergah üzerinde yükün geçeceği yerlerde hassas cihazlar, çalışan makinalar, enerji hatları, gaz, su ve
buhar bulunmamalıdır. Oksijen ve asetilen tüpleri vincin çalışma alanı dışında bırakılmalıdır.
•
Uzun yüklerin kanca etrafında dönmesini önlemek amacıyla bir kılavuz halat kullanılmalıdır.
•
Yükü bağlayıp nakleden işçi yükü aşağıda çalışanların üzerinden geçirilmelidir. Tehlike alanı içindeki
kişiler önceden uyarılmalıdır.
•
Zincir uçları ve özellikle kancalar boşta sarkıtılmamalıdır. Aksi halde vincin hareketi sırasında bir yere
takılarak veya bir kimseye çarparak kazalara neden olabilir.
•
Yüklerin indirilmesi veya konulması dikkatle ve altlık kullanılarak gerçekleştirilmelidir.
•
Bağlama ekipmanları yavaş ve hasara yol açmadan çözülmeli ve yükten alınmalıdır.
•
Yük çözüldükden sonra vinç operatörüne kaldır işareti verilmeden önce bağlama ekipmanlarının kanca,
tasma, klemens gibi sarkan uçların yüke takılı olup olmadıklarına dikkat etmelidir.
•
Vinç operatörüne işareti yalnız işaretçi vermelidir. İşaretçiler standart vinç işaretlerini uygulamalıdırlar.
26
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
•
Yük hareket halindeyken yükün üzerine binilmemeli, üzerine çıkılmamalı, yük üzerinde seyahat
edilmemelidir.
•
İşaretçi, gördüğü herhangi bir tehlike anında vincin hareketini derhal durdurmalıdır. Tehlikeyi gören,
işaretçiden dışındaki kişilerde vincin hareketini durdurabilir.
•
Yetkili ve ehliyetli operatöründen başkası vinci kullanmamalıdır.
•
İşaretçi ve vinç operatörü vincin yük kaldırma kapasitesinden daha fazla olan yükün kaldırılmamasına
dikkat etmelidir.
•
Kaldırma - taşıma işlerinde çalışanlar mutlaka baret, eldiven ve çelik burunlu ayakkabı kullanmalıdır.
•
Gece yapılan vinç çalışmalarında yükün ve vincin iyice aydınlatılmış olduğuna dikkat edilmeli, işaretçi
vinç operatörü ile çok iyi bir şekilde haberleşme yapmalıdır.
•
Vinç çalışması sırasında elektrik arızası nedeniyle duruş olursa operatör vinci terk etmemeli, kabin içinde
kumanda levyeleri başında bulunmalıdır.
•
Vinçte bir yük hiçbir zaman asılı pozisyonda bırakılmamalıdır.
•
Gırgır Vinçler; İnşaat işlerinde malzemenin yukarı çıkarılması için kullanılan makine ve ekipmanlar
arasında önemli bir yer tutmaktadır. Gırgır vinçler (asansörler) uygun ve güvenli bir şekilde monte
edilmez ve iş güvenliği kurallarına dikkate edilerek kullanılmazsa, iş kazalarının orta çıkmasına neden
olmaktadır.
Gırgır vinç ile ilgili güvenlik önlemleri:
•
Gırgır vincin elektrik motoru topraklanmış olmalıdır.
•
Vincin şalteri otomatik olmalı,
devreyi kesmelidir.
•
Vinç
•
Çelik halatın tamburdan dışarı fırlaması önlenmelidir.
tanbur
yuvası
çelik
vinç kovasının belirli bir yüksekliğe çıkması halinde otomatik şalter
telin
uzunluğu
27
ile
orantılı
olarak
seçilmiş
olacaktır.
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
•
Kullanılacak çelik halatın çapı 12 milimetreden az olmamalı, sağlam ve özürsüz tellerden yapılmış
olmalıdır.
•
Kova kancasına takılacak çelik halatın uç kısmı yüksüklü olarak kancaya takılmalı ve serbest kalan uç
kısmı uzun kısma en az 3 adet U klemensi ile uygun şekilde tespit edilmelidir.
•
Hareketi sırasında katlar arasında kovaya takılacak herhangi bir engel bulundurulmamalıdır.
•
İçine konacak her türlü malzemenin yüksekliği kova üst düzeyini aşmamalıdır.
•
Kalas, uzun tahta, demir ve benzeri malzeme veya eşya gırgır vince uygun ve emniyetli şekilde
bağlandıktan sonra taşınmalıdır.
•
Hareket sırasında alabora olmaması için kova sapı kenarında kilitli mandal kullanılmalıdır.
•
Gırgır vinci çalıştıran işçiye güvenlik kemeri, lastik eldiven ve lastik ayakkabı gibi uygun kişisel
koruyucu araçlar verilmelidir.
•
Gırgır vincin tabanda durduğu alanın ön yüzünde parmaklık (bariyer) şeklinde bir kapısı bulunmalı, diğer
tarafları ise en az 90 santimetre yüksekliğinde bir korkulukla çevrilmiş olmalıdır.
•
Gırgır vincin hareketi sırasında çevrili alan içinde hiç bir işçi bulundurulmamalıdır.
•
Gırgır vince malzeme yükleyen bütün işçilerin koruma başlığı (baret) giymesi sağlanmalıdır.
•
Gırgır vincin bütün kısımları en az haftada bir kere ve ayrıca her yer değişmesinde kontrol edilmeli ve
sonuçlar yapı iş defterine yazılarak imzalanmalıdır.
2.7. Elle Kaldırma ve Taşıma İşlerinde Güvenlik
Elle yapılan taşıma işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden ortaya çıkabilecek risklerden, özellikle sırt
ve bel incinmelerinden işçileri korumak için tedbir alınmalıdır.
•
İşyerinde yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde, iş organizasyonu yapılmalı, mekanik
sistemler kullanılarak taşıma yapılması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
•
Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda, yükle ilgili risk faktörleri dikkate alınarak elle
taşımadan kaynaklanan riskleri an aza indirecek düzenlemeler yapılmalıdır.
28
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek riskler hakkında
işçilere yeterli bilgi ve eğitim verilmelidir.
Aşağıda belirtilen özelliklere sahip yüklerin elle taşınması sırt ve bel incinmesi riski oluşturabilir;
-
Çok ağır veya çok büyükse,
-
Kaba veya kavranılması zor ise,
-
Dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa,
-
Vücuttan uzakta tutulmasını veya vücudun eğilmesini veya bükülmesini gerektiren bir konumda ise,
-
Özellikle bir çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekilde ise.
Risklerden korunmak için yükte, işyeri ortamında ve işçide hangi tedbirler alınabilir?
Yük;
-
Ağırlık veya boyutu azaltılabilir,
-
Daha kolay kavranabilir hale getirilebilir,
-
Daha sabit hale getirilebilir,
-
Üzerindeki yağ, kir, su, aşındırıcı madde, keskin köşeler, pürüzlü yüzeyler vb. azaltılabilir.
İşyeri Ortamında;
-
Engelsiz taşıma alanları sağlanabilir,
-
Zemin durumu ve yapısı iyileştirilir, (kaymaya, takılıp düşmeye sebep olmamalıdır)
-
Ortam ısısı ve havalandırma yeterli olmalıdır,
-
Kuvvetli hava akımı (rüzgâr) olmamalıdır,
-
Aydınlatma yeterli olmalıdır.
29
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
İşçiler;
-
Fiziki yapıları yapılacak işi yürütmeye uygun olmalı,
-
Uygun giysi, ayakkabı ve kişisel eşyalar kullanmalı,
-
Yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmalı,
-
Kaldırmada daha zayıf kaslara sahip olan sırt yerine daha kuvvetli olan kol ve bacak kaslarını
kullanmalıdır,
TAŞIMA EKİPMANLARI, KELEPÇELER
30
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.8. Kişisel Koruyucu Donanımlar ve Güvenli Kullanımı
Kişisel Koruyucu Donanım
Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan,
çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç ve
gereçleri ifade eder.
Tüm kişisel koruyucu donanımlar;
Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır.
İşyerinde var olan koşullara uygun olacaktır. Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olacaktır. Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.
Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde birkaç kişi tarafından
kullanılması halinde, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem
alınacaktır.
Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından bir tutanakla( Ek:7. Kişisel Koruyucu Donanım Teslim
Tutanağı) ücretsiz verilecek, bakım, onarımları ve ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra,
sağlıklı şartlarda muhafaza edilmesi ve kullanıma hazır bulundurulması sağlanacaktır.
İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü önlemi alacaktır.
İşveren, işçiyi kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı kullanacağı konusunda bilgilendirecektir.
İşçiler kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları aldıkları eğitime ve talimata uygun olarak kullanmakla
yükümlüdür.
31
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Kişisel Koruyucu Donanımın seçilmesinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, bu cihaz, alet veya
malzemenin Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş
olmasıdır. Bu anlamda, KKD üzerinde bulunan CE uygunluk işareti önem kazanmaktadır.
KKD ÇEŞİTLERİ KULLANIM ALANLARI
Baş koruyucuları
I.
Kulak koruyucuları
II.
III.
Göz ve yüz koruyucuları
IV.
Solunum sistemi koruyucuları
V.
VI.
VII.
VIII.
IX.
Gövde ve karın bölgesi koruyucuları
El ve kol koruyucuları
Ayak ve bacak koruyucuları
Cilt koruyucuları
Vücut koruyucuları
2.8.1.Başın Korunması-Baretler
Baretler düşme, sarkma, yuvarlanma veya fırlama tehlikeleri ve başın bir nesneye çarpması sonucu meydana
gelebilecek tehlikelerden korur.
Baret bir dış muhafaza ve bir iç düzenekten oluşur. Dış muhafaza dışarıdan gelen kuvveti alır ve içerdeki düzenek
üzerinden bu kuvveti iletir. Bu şekilde uygulanan kuvvet kafatası üzerinde eşit şekilde yayılır ve baretin baş
üzerinde sabit kalmasını sağlar.
Plastik Baretler
 Düşme mesafesine bağlı olarak 10 –15 Kg ağırlığındaki cisimlerin etkilerinden korur.
 Demir-çelik, madencilik, bina, gemi ve tünel inşaatlarında kullanılır.
 Yalıtkan özelliği nedeni ile 600 V’a kadar güvenlik sağlar.
32
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Sıcak çalışma ortamlarında alüminyum baretler kullanılmalıdır
 Elektrik işlerinde ise yüksek düzeyde yalıtkan plastik baretler kullanılmalıdır. Bunlar 30.000 Volt’a kadar
bozulmadan koruyucu özelliğini göstermelidir.
 Baretler, sık sık temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, kullanılmadığı zamanlarda havadar bir yerde
ambalajı içinde saklanmalıdır.
 Ağır darbe veya sıkışmaya maruz kalmış baretleri tekrar kullanılmamalıdır.(Bu durum, barette herhangi
bir hasar tespit edilmese dahi geçerlidir. )
Alüminyum Baretler:
 İşyerinde duran engellere çarpma riskine karşı kullanımı uygundur.
 Elektriksel kaza ihtimalinin çok düşük olduğu yerlerde kullanılmalıdır.
 Alüminyumdan yapıldığından sıcak çalışma ortamında kullanılabilir.
 Hafif ve ısıya dayanıklı olması nedeniyle, plastik baretlerin kullanılamayacağı işler için elverişlidir.
 Petrol kuyuları, rafineri ve kimyasallarla çalışılan tesislerde kullanılır.
2.8.2.Kulak Koruyucuları
Yapılan istatistikler, çalışanların % 25’inin işitme kaybı ile karşılaştığını göstermektedir.
İşyerlerindeki gürültü seviyesinin (85 db)’in altında olması gerekir. Daha yüksek gürültü seviyesinin bulunduğu
yerlerde, aşağıda belirtilen uygun kulak koruyucuları kullanılmalıdır:
 Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar,
 Tam akustik baretler,
 Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar,
 Kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları,
 İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları
33
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.8.3.Göz ve Yüz Koruyucular
Uçuşan parçalar ve tehlikeli ışınlardan korunmada kullanılır. Şeffaf, renkli camdan veya plastikten
yapılmıştır. Yandan da gelecek tehlikeler için kenar perdeli olanları kullanılır.
Taşçı Tipi Gözlükler: Camlar tamamen şeffaftır. Parça sıçramalarına karşı kullanılır.
Tozdan Koruyucu Gözlükler : İnce, kolayca uçuşan toz partiküllerine karşı kullanılır, gözleri
bütünüyle kapsar ve kenarları şakak kemiklerine iyice oturur.
Kaynak Tipi Gözlükler : Zararlı ışınlara karşı kullanılır.
Elastik Aksamlı Muhafazalı Gözlükler:
İnce toz, duman, asit ve sislere karşı kullanılır. Gözlük
çerçevesi elastik olduğundan, fincanlı tiplere göre, darbelere karşı daha az koruyucudur.
34
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Yüz Siperleri
Hızla uçuşan parçalar ve tehlikeli sıvı fışkırmalarına karşı ve sıcak metal işleme yapılan işyerlerinde
kullanılır.
Yüz siperleri, yalıtkan ve kıvılcımlanmaz türden olmalı ve üzerlerinde bu özellikleri belirten etiket
bulunmalıdır.
2.8.4. Solunum Sistemi Koruyucuları
 Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler,
 Hava beslemeli solunum cihazları,
 Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları,
İşyeri havasında bulunan zararlı maddeler; metal tozları, çözücüler (solventler) çeşitli zehirlenmelere sebep
olurlar. Silis, amyant, kömür tozları gibi zararlılar pnömokonyoz olarak adlandırılan akciğer hastalığına
neden olurlar. Bu ve benzer zararlıların, maksimum konsantrasyon değerlerini geçmeleri durumunda, uygun
aspirasyon sistemleri kullanılmalıdır. Ancak bu sistemlerin kurulamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda,
solunum sistemi koruyucularının kullanılması gerekmektedir.
Hava Temizleyici Maskeler: ( 4 grupta incelenir.)
1) Mekanik Filtre Tipi (Partikül Tutucu) Maskeler:
•
Metal ve silis tozlarına karşı kullanılır,
•
Ortamda asılı duran toz partikülleri solunum esnasında, filtre tarafından tutulur,
•
Kısa sürede toz ile dolar, bu nedenle sık değiştirilmelidir,
•
Filtre renginin koyulaşması, koruma özelliğini kaybettiğini gösterir.
35
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2) Kimyasal Filtre Tipi Maskeler:
Havada bulunan toz, gaz, duman ve toksik partiküllere karşı kullanılır.
Kimyasal filtreler farklı renk kodlarıyla tanımlanırlar ve sadece koruma sağladığı zararlı etkene
karşı kullanılmalıdır.
Bunlardan bazıları;
 Mavi Bandlı: Karbonmonoksit,
 Yeşil Bandlı: Amonyak, Metilamin,
 Mavi Bandlı : Azotoksitlere (NO-P3) karşı,
 Kırmızı Bandlı : Civa Buharlarına (Hg-P3) karşı geliştirilmiş özel filtrelerdir
3) Toz Maskeleri
 Genellikle, selülozik elyaftan yapılmış basit maskelerdir.
 ( 0,2 – 5 mikron) arasındaki tozlara karşı kullanılır.
 Kullanma süresi çok kısadır, sadece ağız ve burun bölgesini kapatır.
4) Kanisterli (Filtre Kutulu) Gaz Maskeleri
Tüm olarak yüzü kaplayan, sırtta taşınan filtre kutusuna bağlı olan ve organik buhar, asit gazları, NH 3,
CO veya bunların farklı bileşimlerinden oluşan zararlılara karşı kullanılır.
Gaz yoğunluğunun düşük olduğu, geniş alanlarda kullanılır.
36
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Solunum sistemi koruyucu cihazlar;
 Kullanıldığı yere ve kullanım amacına uygun olarak seçilmelidir. Üretici talimatlarına uygun olarak
kullanılmalıdır.
 Her kullanıştan sonra gözden geçirilmeli ve filtreler çıkarıldıktan sonra kullanım ve bakım talimatlarına
uygun olarak temizlenmelidir.
 Koruma özelliğini kaybeden filtreler, değiştirilmelidir.
2.8.5. Koruyucu Eldivenler
El ve cilt yaralanması ihtimali olan, cildin tehlikeli maddelerle, karışımlarla temasının önlenemediği yerlerde
mutlaka eldiven kullanılmalıdır.
Kullanımı, bakımı ve seçimi için üretici talimatlarına uyulmalıdır.
Yapılan işin niteliğine, şekline ve gerekli kavrama ihtiyacına göre uygun eldiven seçilmelidir.
Özel koruyucu eldivenler:
 Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri)
 Kimyasallardan,
 Elektrik ve ısıdan, koruyan eldivenlerdir.
Özel koruyucu eldiven çeşitleri:
 Tek parmaklı eldivenler,
 Parmak kılıfları,
 Kolluklar,
 Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik),
 Parmaksız eldivenlerdir.
El Koruyucuları
 Sıyrılma, kesilme ve darbelere karşı korur.
 Nem ve suya karşı, doğal veya sentetik kauçuk, su geçirmez kumaş, plastik ve cam yününden yapılmış
eldivenler kullanılır.
 Darbe ve sıkıştırmaya karşı, eldivenlerin uçlarına çelik yüksükler konulur.
 Ağır döküm parçaları ile çalışılırken, içerisine çelik bileşikler yerleştirilerek takviye edilmiş eldivenler
kullanılır.
37
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Keskin kenarlı aletlerden doğabilecek tehlikelere karşı, tel dokumayla takviye edilmiş eldivenler
kullanılır.
 Sıcak malzeme ile çalışılan yerlerde; kromlu deri, amyant, alüminyum kumaş veya cam elyaflı
malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır.
 Asit, yağ ve diğer kimyasal maddelerle çalışılırken, sıvıları ve ince tozları geçirmeyen, kauçuk, PVC,
ateşe dayanıklı branda, cam elyafı, su geçirmez deri gibi malzemelerden yapılmış eldivenler kullanılır.
 Elektrik Kazalarına karşı: Manşetleri eli, bileği şok ve yanıklardan koruyacak kadar uzun olan lastik
eldivenler kullanılır. Bu eldivenler 90.000 volta 3 dakika dayanmalıdır. Bu eldivenler, diğer plastik
eldivenlerle karıştırılmamalıdır. Bu eldivenlerin üzerinde, etkili olabileceği voltaj değeri belirtilmelidir.
38
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Radyasyondan Korunmak için:
Kurşun ile empreyne edilmiş lastikten üretilen eldivenler kullanılır.
2.8.6. Ayak ve Bacak Koruyucuları
 Normal ayakkabılar, botlar, çizmeler, uzun botlar, güvenlik bot ve çizmeleri,
 Bağları ve kancaları çabuk açılabilen ayakkabılar,
 Tabanı ısıya dayanıklı ayakkabı ve ayakkabı kılıfları,
 Isıya dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve tozluklar,
 Termal ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları,
 Titreşime dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları,
 Anti statik ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları,
 İzolasyonlu ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları,
 Zincirli testere operatörleri için koruyucu bot ve çizmeler,
 Tahta tabanlı ayakkabılar,
 Takıp çıkarılabilen ayak üst kısmı koruyucuları,
 Dizlikler,
 Tozluklar,
 Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar (ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez),
 Takılıp çıkarılabilen çiviler (buz, kar ve kaygan yüzeylere karşı).
 Parmak koruyuculu ayakkabılar, Yuvarlanan ve ağır malzemelerle çalışılan işlerde,ayak parmaklarının
korunması için kullanılır.
 İletken Ayakkabılar: Patlayıcı maddelerle çalışılan yerlerde, insan vücudunda oluşan statik elektriğin,
tehlikesiz bir şekilde, toprağa iletilmesi için kullanılır.
 Kıvılcım Çıkarmayan Ayakkabılar:
Patlayıcı madde imalinde, benzin ve hidrokarbon içeren
tankların temizlenmesinde güvenle kullanılır.
39
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Yalıtkan Ayakkabılar: Elektrik şoku kazalarında koruyucudurlar. Üst kısmı deri, taban ve topukları özel
kauçuktan imal edilir. Kuru ve sağlam haldeyken tesirli bir koruma sağlar.
 Bot ve Çizmeler: Sulu, çamurlu ve asitli ortamlarda altı lastik veya plastik botlar ve çizmeler kullanılır.
 Tozluklar: Bacakları, ateşe ve sıçrayan kıvılcımlara karşı korumak için; döküm işlerinde ve fırınlarda
kullanılır. Mutlaka, pantolon altına ve ayakkabı üzerine giyilmelidir. Erimiş maddelerle yapılan
çalışmalarda, özellikle diz kapağını örten, yanmaz malzemeden yapılmış tozluklar kullanılır.
2.9. Bakım-Onarım İşlerinde Güvenlik
Bakım ve onarım hizmetleri;
Makine, tezgâh ve tesislerin daha uzun sürelerle, arızasız ve problemsiz olarak çalışmasını; beklenmedik
arızalar sebebiyle tehlikeli durumların ortaya çıkmaması; kazalara, yaralanmalara, malzeme hasarlarına,
zaman kaybına neden olmaması için yapılan planlı ve düzenli çalışmalardır.
Tamir ve bakım çalışmalarının yeterli güvenlik tedbiri alınmadan yapılması birçok kazalara ve meslek
hastalıklarına sebep olmaktadır.
İşyerlerinde, bakım-onarım işlemleri için; bir sistem yerleştirilmeli, talimatlar ve yönergeler
hazırlanmalıdır. Yönergelerde ve talimatlarda, çalışma izin şartları net olarak belirlenmeli, işi yapanların,
bundan sorumlu olanların, bu izinleri imzalayacak kişilerin belirlenmesi, bu kişilerin de doğru ve etkin
karar vermeleri gerekmektedir. Yönergelerin yanında eğitim ve denetim hizmetleri asla göz ardı
edilmemelidir.
Bu sistemde;
•
Yapılacak iş,
40
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
•
İşi kimin denetleyeceği,
•
Alınacak güvenlik tedbirleri,
•
İşe başlamadan önce çalışanlar tarafından alınacak gerekli tedbirler,(Örneğin; fiziksel kilitleme
aygıtlarının takılması, tehlike uyarı işaretlerinin asılması gibi)
•
Çalışma alanının güvenli olup olmadığının tespiti ve güvenli hale getirilmesi,
•
Çalışma izninin kaldırılmasından önce yapılması gerekli işlemlerin belirtilmesi, bu işlemlerin kimler
tarafından yapılacağının açık olarak yazılması, belge sisteminin yerleştirilmesi, gerekmektedir.
•
Kazaların bir kısmı da, bakım ve onarım sonrası, yapılan normal çalışmalarda meydana gelmektedir.
Bakım ve onarın esnasında yapılmış olan değişikliklerden operatörün haberdar edilmemesi bu tür
kazalara neden olabilmektedir.
•
Bakım ve onarımlarda tespit edilen önemli hususların kayda alınması, daha sonraki kontrollerde bu
kayıtlara dikkat edilmesi gereklidir.
•
Makine tezgâh ve tesislerde normal çalışmalar esnasında görülen değişik durumlar, arızalar, kayda
alınmalı, büyük yenileme ve bakım çalışmaları esnasında bu kayıtlar dikkate alınmalıdır.
•
İşyerinde bu tür kayıt sisteminin oluşturulmaması, İşletmeleri ve idarecileri şahısların hafızalarına
bağımlı kılar ki buda doğru değildir.
•
Bakım ve onarımlar, uzman kişiler tarafından, üreticilerin talimatları doğrultusunda yapılmalıdır.
•
Muayene veya bakım sırasında, koruyucuların kaldırılması gerektiğinde, güç kesilmeli, şalter
kilitlenmelidir. Bakım ve onarım işlemi yapıldıktan sonra koruyucu düzenlerin yerlerine düzgün olarak
takılmasına dikkat edilmelidir. Bu hususta gerekli kontroller yapılmalıdır.
•
Kilitlemeli koruyucular ve makinelerin küçük parçalarında operatörü korumak için bulundurulan
güvenlik aygıtları aynı zamanda bakımcıyı da korurlar.
•
Ancak büyük çaptaki makinelerde ve tesislerde, tehlikeli alana giren ve tesisat çalıştırıldığında gözden
uzak olduğu için görülemeyen bakımcıların korunması için özel tedbirler alınmalıdır.
•
Bakım ve onarım işlerinde uygun ve yeterli aydınlatma sağlanmalıdır. Rutubetli ve iletken ortamlarda
düşük gerilimli (24 volt )aydınlatma cihazları kullanılmalıdır.
41
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
•
Bina ve tesisatta yapılacak bakım ve onarım işlerinde, geçici olarak uygun ve güvenli sabit merdivenlerle
platformlar, geçit ve iskeleler yapılmalıdır, gerekli önlemler alınmalı ve çalışan işçilere uygun kişisel
korunma araçları verilmeli, çalışanlar da bunları kullanmalıdır.
•
Bakım ve onarım işleri çalışmalar durdurulmadan yapıldığı durumlarda, alınacak güvenlik tedbirleri daha
önceden tespit edilmeli ve uygulanmalıdır.
Bakım ve Onarım İşlerinde En Çok Rastlanan Kaza Türleri:
1- Elektriğe çarpılma;
a) Sistemin enerjisinin kesilmemiş olmasından,
b) Ortamın çok iletken bir ortam olmasından,
c) Kullanılan seyyar elektrikli cihazların yalıtımının uygun olmamasından,
d) Seyyar aydınlatma lambalarının düşük gerilimli (24 Volt) olmamasından,
2- Hareketli kısımlarda (kayış-kasnak sistemleri, dişli, kaplın operasyon noktalarında) yaralanma;
Bu tür kazalar makine veya tezgâh durdurulmadan tamir bakım yapılıyor olmasından dolayı meydana
gelmektedir.
3- Zararlı zehirli gaz, toz ve sisler dolaysıyla zehirlenme ve boğulmaların meydana gelmesi;
Bu tür kazaların meydana gelmemesi için öncelikle uygun havalandırma yapılmalı, yeterli olmaz ise
uygun koruyucu maskeler kullanılmalıdır.
4- Parlama, patlama, yanma şeklinde meydana gelen kazalar;
Parlama, patlama, yanma ihtimali bulunan işyerlerinde çalışmaya başlamadan önce, parlama ve
patlamaya karşı tedbir alınması önemlidir. Bu sebeple bu tür yerlerde izin belgesi uygulamasına azami
dikkat gösterilmelidir.
42
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
5- Düşme şeklindeki kazalar;
Düşme şeklindeki kazalar, yüksekte yapılan çalışmalarda uygun iskele ve platformların, korkulukların
olmamasından ve emniyet kemeri kullanılmamasından kaynaklanmaktadır.
6- Kişisel koruyucu malzemelerin (baret, eldiven, ayakkabı gibi) kullanılmamasından meydana gelen
kazalar;
Tamir bakım işlerinin yapıldığı yerler, çoğu zaman çalışanların çok alışık olmadıkları, şartları çok iyi
bilmedikleri yerlerdir. Ortam şartlarını bilseler dahi bir an önce işi yapma gayreti içinde ortam şartlarına
fazla dikkat etmezler. Bu sebeplerden dolayı, kafalarını bir yerlere çarpmaları, ayaklarına malzeme
düşürmeleri, tuttukları malzemelerden ellerinin kesilmesi şeklinde kazalar meydana gelmektedir.
TAM KİLİTLEME/ETİKETLEME KONTROL LİSTESİ
Alınan Önlemler
 Tüm makinelerin ve aygıtların, temizleme, bakım, ayarlama veya hazırlama gibi işlemler
sırasında, tam-kilitleme veya bağlantının çözülmesi veya takozlama yolu ile harekete geçmesi
önleniyor.
 Elektrik tesisatı üzerindeki devre-kesicilerin, üzerinde çalışılan tüm devreleri, kontrol
donanımları dâhil, devre-dışı bırakması sağlanmış.
 Tüm ana vana ve valflar tam-kilitlenebilir durumda.
 Tam-kilitleme yapılmadan önce, sistemdeki kalıntı enerjinin (mekanik, hidrolik,basınçlı hava
gibi) uygun biçimde boşalması sağlanıyor.
 Tam-kilitlemeye yetkili personele, ancak kendi anahtarları ile açılabilen kilitler verilmiş.
 Tam-kilitlemeye yetkili personelin kendi ellerindeki anahtara sahip çıkmaları ve bunları
başkalarına vermemeleri sağlanmış.
 Tam-kilitleme yapılmış durumlarda, kilidin açılmasında tek yetkili, tehlikeye maruz kişi veya
kişiler.
 Tam-kilitlemeden sonra, enerjisi kesilmiş olması gereken sistemler kontrol edilmeden işe
başlanmıyor: bu kontrol sırasında, tehlikede olabilecekler uyarılıyor.
 Tüm makinelerin durma konumunda olduğu (gereğinde durdurma düğmesine basılarak) kontrol
edilmeden, kesilmiş olan enerji devreye sokulmuyor.
 Devreyi kendi kilitleri ile kesilmiş olan kişilerin kimler olduğunun izlenebileceği yöntemler
kullanılıyor.
 Acil durumlarda kullanılacak sayı ve nitelikte, uyarı ve etiketleri ve güvenlik kilitleri var.
 Operatörün yerinden ayrılması durumunda kendiliğinden veya kaza ile harekete geçebilecek
aksam veya donanımın çalışması önleniyor.
 Enerjinin kesilememesi durumunda, yapılacak tüm çalışmalar için özel önlemler alınıyor.
43
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
2.10. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Güvenlik
İşyeri: İşçilerin istihdam süreleri içinde çalıştıkları alanlar ile girip çıkabilecekleri bina, eklenti ve diğer tüm
alanları ifade eder.
Acil çıkış yolları ve kapıları
Her yapı tüm kullanıcılara elverişli kaçış olanakları sağlamak için yapının kullanım sınıfına, kullanıcı
yüküne, yangın korunum düzeyine, yapısına ve yüksekliğine uygun tip, sayı, konum ve kapasitede tehlike
çıkışlarıyla donatılacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir
engel bulunmayacaktır.
Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk etmeleri mümkün
olacaktır.
Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar, asansörler kullanılmayacaktır. Acil çıkış kapıları kilitli veya
bağlı olmayacaktır. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde,
otomatik olarak devreye giren ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
Havalandırma
Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlere, bunları çekecek yeterlikte bacalar ve
menfezler yapılacak ve yapılan işin niteliğine göre, bu tedbirlerin yetmediği hallerde diğer teknik tedbirler
alınacaktır. İşyerlerindeki cihaz, alet, tezgâh, makine ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve koku,
çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile çıktığı yerden emilerek dışarı atılacaktır.
Ortam sıcaklığı
Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olacaktır.
Aydınlatma
İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır.
İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
İşyerlerindeki avlular, açık alanlar, dış yollar, geçitler ve benzeri yerler, en az
aydınlatılacaktır.
20 lüks (lux) ile
Kaba malzemelerin taşınması, aktarılması, depolanması ve benzeri kaba işlerin yapıldığı yerler ile iş geçit
koridor yol ve merdivenler, en az 50 lüks (lux) ile aydınlatılacaktır.
İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı
İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve kaymaz bir şekilde
olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri uygun şekilde bölümlere
ayrılacaktır. İşyerlerinde işçilerin daimi olarak çalıştırıldığı yerlerin tavan yüksekliği, en az 3 metre olacaktır.
44
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
İşyerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler dâhil olmak üzere, işçi
başına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara
alınmayacaktır.
Kapılar ve girişler
Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları odalara, alanlara,
kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.
Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
Merdivenler, yükleme yerleri ve rampalar dahil bütün yollar, yaya ve araçların güvenli hareketlerini
sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike yaratmayacak şekil ve boyutlarda olacaktır.
Merdivenler
Merdivenlerin; ateşe dayanıklı taş, suni taş, tuğla, betonarme, metal veya benzeri yanmaz maddelerden
yapılmış olması şarttır. İşyeri merdivenlerinin mukavemet katsayısı 4 olacak ve metrekarede en az 500
kilogram yük taşıyacaktır.
Yükleme yerleri ve rampalar
Yükleme yeri ve rampalar, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.
Yükleme yerlerinde en az bir
çıkış yeri bulunacaktır. Belirli bir genişliğin üzerinde olan yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her
iki uçta da çıkış yeri bulunacaktır. Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.
Dinlenme yerleri
Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10 ve daha
fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır.
Soyunma yeri ve elbise dolabı
İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden soyunma yerleri
dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir.
İşyerlerinde soyunma yerleri, atölyelerden ayrı, duş ve lavabolara bitişik, işçilerin çıkış yerlerine yakın bir
yerde yapılacak ve onların rahatça soyunup giyinmelerine elverişli genişlikte olacaktır.
Duşlar ve lavabolar
Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş tesisleri yapılacaktır.
Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı olacaktır. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve
sağlıklı koşullarda olacaktır. Duşlarda sıcak ve soğuk akarsu bulunacaktır.
İlkyardım odaları
İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım odası
bulunacaktır.
İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler kolay erişilebilir
yerlerde bulundurulacaktır.
45
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Açık alanlardaki çalışmalarda özel önlemler
İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve araç trafiğinin
güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.
İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı korunacaktır.
İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır.
İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede yardım
alabileceklerdir.
İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
2.11. Sıcak İşlemlerde (Kaynak, Oksijenle Kesme, Taşlama vb.) Güvenlik
Alınacak tedbirler;
o
Yalnızca kalifiye, eğitimli ve çalışması onaylanmış kişiler sıcak işlem yapacaktır. (Sertifikalı işçiler)
o
Yüksek yerlerde sıcak işlem yaparken, oluşacak kıvılcımların etrafa saçılarak yangın riski
oluşturmaması için ateşe dayanıklı battaniyeler ile tedbir alınacak,
o
Yer seviyesinde kaynak yaparken, kıvılcımların yangın riski oluşturmaması ve çevredeki çalışmaları
olumsuz yönde etkilememesi için yine yangına dayanıklı battaniye ile perde oluşturarak tedbir
alınacak.
o
Yangın çıkma tehlikesi olan alanlarda, bir yangın gözcüsü görevlendirilecektir.
o
Kapalı veya yarı kapalı alanlarda(tankların, boruların içinde) yapılan kaynak işlerinde yerel
aspirasyon yapılmalı(kaynak gazı ve dumanı solunmasına engel olunmalı) Böyle bir sistem yoksa P3
kombine maske kullanılmalıdır.
Gaz kullanılarak yapılan kaynak ve kesme işlemleri sırasında, kullanılan gazın, oksijenle yanması ile
karbondioksit, karbon monoksit gazları ve metalin erimesi sonucunda metal buharları ortama yayılır.
46
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Karbon monoksit gazı (CO), kimyasal boğucu bir gazdır. Havadaki % 1 oranında hemen öldürür.
Karbon dioksit gazı basit boğucu bir gazdır. % 10 ve üzerindeki oranlarında ölümcüldür.
o Kaynak makinelerinin periyodik bakımları, topraklamaları yapılmalı, her kullanımdan önce kontrol
edilmelidir.
o Akım geçirmeyen yalıtımlı kaynak pensleri kullanılmalı, ıslak elle çalışılmamalı,
o Kaynak makinesi kabloları izoleli ve sağlam olmalı,
o Kazanlar, tanklar, depolar gibi dar yerlerde yapılan kaynak işlerinde yalnız doğru akım kullanılmalıdır.
Kaynakçının metalik kısımlara dokunmasını önlemek için tahta veya lastik altlık kullanılmalıdır.
o Basınçlı tüplerin donan ventilleri (vanaları, valfleri) sıcak su veya sıcak havlu ile çözülmelidir. Hiçbir
zaman açık ateş kullanılmamalıdır.
o Kaynak işlemi biter bitmez tüp ventili kapatılmalı ve basınç düşürme manometresi gevşetilmelidir.
o Basınçlı gaz tüplerinde basınç ayarlama görevi yapan regülatörler sağlam olmalı, arızalı olanlar
kullanılmamalı, sadece tüpe ve gazın cinsine uygun regülatörler kullanılmalıdır.
o Boşalan tüplerin ventili kapatılmalı, muhafazası takılıp dolu tüpler gibi kontrol altında bulundurulmalıdır.
o Ventillerin sızdırıp sızdırmadığı sabunlu su ile kontrol edilmeli, tüp ventillerinin sızdırmazlığı tüplere
takılmadan iyice kontrol edilmelidir
o Alev geri tepmesi: En büyük tehlike, alevin yanıcı gaz tüpüne kadar ulaşmasıdır. Bu olay, genellikle, gaz
geri akışının farkedilemediği durumlarda, şalomada alevin tutuşturulmasıyla birlikte oluşan bir geri
yanma sonucunda oluşur. Alev geri tepmesi oluştuğu zaman, büyük ihtimalle yanıcı gaz hortumu patlar
ve ciddi kazalara sebep olur. Alev geri tepmesini önleyen araçlar alev geri tepme emniyet valfleridir.
Herhangi bir şekilde oluşan gaz geri tepmesinde emniyet valfi gaz akışını keser.
47
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
o Oksi·Asetilen takımlara mutlaka alev tutucu tespit edilecektir.
o Oksijen tüpleri ayrı asetilen, bütan, propan ve LPG gibi yanıcı gaz tüpleri ayrı olarak havalandırılmış,
güneş ışınlarından ve soğuk ortamdan korunmuş bölümlerde depolanacaktır.
o Bütün basınçlı tüpler, iç basıncın artmasına neden olacak ısı yayan kaynaklardan uzak alanda
depolanmalıdır. Tüpler yaklaşık 55 °C üzerinde sıcaklığa maruz kalmamalıdırlar. Tüplerin
depolandığı alanın zemini toprak olmamalı, eğim, çukur, çatlak vb. bulunmamalıdır.
o Tüp depo alanının içinde veya çevresinde yanıcı maddeler istiflenmemeli, depolanmamalıdır. Yanıcı
malzemeler sıcak işlem alanlarından en az 11metre uzakta olmalı veya araya paravan konarak
çalışılmalıdır.
o Çalışma alanına “yağlı ellerle oksijen tüpüne temas etmeyin” uyarı işareti konmalıdır.
o Gaz hortumları kontrol edilmeli, sağlam ve hasarsız olmalıdır.
o Çalışma alanında yeterli sayıda yangın tüpü ve yangın battaniyesi ve ilk yardım malzemesi hazır
bulundurulmalıdır.
o Çalışanlara İş Sağlığı ve Güvenliği ve yangın eğitimi verilmeli,
o Kişisel koruyucu ekipman kullanmadan sıcak işlem yaptırılmayacaktır.
Kaynakçının Kullanması Gereken Kişisel Koruyucular:
a-Kolay yanmayan kumaştan yapılmış, iş elbisesi.
b-Krom emprenye edilmiş, boyuna kadar uzanan deri önlük.
c-Uzun manşetli deri eldiven.
d-Ense kısmı pelerinli baret ( baş üzerinde kaynak yaparken itfaiyecilerde olduğu gibi).
e-Kaynakçı gözlüğü veya siperi. (kaynak ve kesme işine uygun gözlük camı filtre numarası olan)
f-Deri tozluk.
g-Çelik maskaratlı ayakkabı, bot.
h-Lokal havalandırmanın olmadığı yerlerde P3 kombine maske.
ı- emniyet Kemeri (yüksekte yapılan çalışmalarda)
Periyodik Sağlık Kontrolleri
a-Solunum fonksiyon testi yapılmalı ve akciğer grafisi çekilmelidir.
(kaynak dumanı ve gazları kaynakçı akciğeri olarak isimlendirilen meslek hastalığına neden olur.)
b-Göz muayenesi yapılmalı.
c-Genel sağlık kontrolü yapılmalıdır.
Açık alanda kaynak veya kesme işlemi yapılıyor ise, rüzgâr veya hava akımı arkaya alınarak işlem yapılmalıdır.
Bu yöntemle kirli hava teneffüs edilmeden kişiden uzaklaşacaktır.
Tüpler elle taşımaya uygun arabalarla taşınmalı, devrilmeye karşı uygun bir şekilde zincirle bağlanmalıdır.
Elektrik ark kaynağında elektriğin oluşturacağı tehlikeler için yalıtılmış kablolar, araç ve gereçler kullanılmalı,
kuru lastik eldivenlerle çalışılmalıdır. Islak cildin elektrik direnci düşük olduğundan ellerin kuru olmasına dikkat
edilmelidir. Tüm elektrikle çalışan ekipman ve iş parçaları topraklanmalıdır.
48
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
3. KULLANILAN İŞ ARAÇ, GEREÇ VE TESİSLERİN GÜVENLİK KONTROLLERİ
İş makineleri, donatıları ve binek araçların kullanım ve bakım talimatları, dikkat edilmesi gereken İş Sağlığı ve
Güvenliği kuralları üretici firma talimatları ve mevzuatta ilgili zorunluluklar göz önüne alınarak hazırlanır.
Makine ve tesislerin bu talimatlara uygun olarak ehil kişilerce kullanılması ve belirtilen periyotlarda
bakımlarının, tamirinin yapılması sağlanır.
Ek.10. Makine ve Ekipman Teknik Periyodik Kontrol Tablosu
Kullanım, tamir ve bakım talimatları ilgili çalışanlara yazılı olarak ve uyulması konusunda taahhüdünü içeren bir
yazı ekinde imza karşılığı verilir ve yetkililerce düzenli olarak kontrol edilir.
 Asansör, Kaldırma araçları
 Buhar ve Sıcak Su Kazanları-Basınçlı Kaplar
 Basınçlı Hava Tankları-Kompresörler
 Akaryakıt tankları,
 LPG (SPG) tankları,
 Basınçlı gaz tüpleri (oksijen, asetilen, CO2 vb. tüpler)
 Havalandırma tesisatı,
 Marangoz makinaları,
 Basınçlı kaplardaki emniyet subapları,
 Taban ve asma kat döşemeleri,
 Boru tesisatı,
 Fırın ve ocaklar,
 Elektrik tesisatı,
 Paratoner,
 Statik elektrik,
 Yanıcı, parlayıcı, patlayıcı malzeme depolarında elektrik tesisatı,
 Topraklama tesisatı,
 Elektrikli el aletleri,
 Kişisel koruyucular,
 Tam yalıtılmış elektrik cihazları,
49
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
4.ACİL DURUMLARDA YAPILMASI GEREKENLER (ACİL DURUM PLANLARI)
Doğal Afet: Deprem, toprak kayması, heyelan, sel, su taşkını, fırtına, yıldırım, çığ düşmesi vb. yıkıma neden
olan insan kontrolünün dışında oluşan doğal kaynaklı olaylardır.
Endüstriyel Kaza: İnsan nedenli kaynaklardan meydana gelmiş petrol/yakıt sızıntıları, yangınlar, patlamalar,
kimyasal maddelerin salınması, çevre kirliliği, nükleer kazalar, sanayi ve maden kazaları vb. kazalardır.
Acil Durum: Afet olarak değerlendirilen olaylar ile dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal, kasıt ve çeşitli sebeplerle
meydana getirilen olayların yol açtığı durumlardır.
Acil durum Ekibi: Yangın, deprem ve benzeri afetlerde olay yerinde bulunanların tahliyesini sağlayan, olaya ilk
müdahaleyi yapan, arama-kurtarma ve söndürme işlerine katılan ve gerektiğinde ilk yardım uygulayan ekiptir.
Acil durum Planları: Acil durumlarda yapılacak müdahale, koruma, arama-kurtarma ve ilk yardım iş ve
işlemlerinin nasıl ve kimler tarafından yapılacağını gösteren ve acil durum öncesinde hazırlanması gereken
planlardır. Bu plan esnek (dinamik) olmalı, yaşanan olayın her aşaması için ayrıca düzenlenmeli ve her olası
tehlike başlığı için, ihtiyaca cevap veren ayrı plan düzenlenmelidir.
EKİPLER:
a)Söndürme ekibi: Çıkacak yangına derhal müdahale ederek yangının genişlemesine engel olan ve söndürme
işini yapan ekiptir,
b)Kurtarma ekibi: Yangın ve diğer acil durumlarda can ve mal kurtarma işlerini yapar,
c) Koruma ekibi: Görevi kurtarma ekibince kurtarılan eşya ve evrakı korumak, yangın nedeniyle ortaya
çıkması muhtemel panik ve kargaşayı önlemektir,
50
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
d) İlkyardım ekibi: Yangın sebebiyle yaralanan veya hastalanan kişilere ilk yardım yapar,
Can kaybı, yaralanma, yapısal ve yapısal olmayan fiziksel hasarlar, çevresel zararlar ile kurumun faaliyetlerini
kısıtlayan, halkla ilişkilerini bozan ve kurumun kapanmasına neden olabilecek beklenmedik, planlanmadık her
türlü olay / tehlike, Acil Durum oluşturur.
Acil Durum Planlamasında 4 Adım
1-Planlama,
2-Tehlikelerin ve Risklerin Analizi,
3- Planın Geliştirilmesi,
4-Planın Uygulanması.
1-Planlarda aşağıdaki başlıklar yer almalıdır;
 acil durum ekiplerinin sayısı,
 personelin adı ve görevleri, ihtiyaç duyulan araç, gereç ve malzemenin cinsi ve miktarı,
 söndürme araçlarının kullanma usulleri,
 eğitim ve bakım hususları,
 nöbet hizmetleri ile
 gerek görülecek diğer hususlar düzenlenir.
 Bina yerleşimini, bina iç ulaşım yollarını, yangın bölmelerini, yangın duvarlarını, yatay bölmeleri,
cepheleri, söndürücü sistemi, uyarıcı sistemi ve su besleme üniteleri ile itfaiyeye yardımcı olabilecek
diğer hususları gösterir plân ve krokiler bu düzenlemelere eklenir.
2-Tehlike ve Risklerin Analizinde öncelikle bina, tesis, proje, işletme ne aşamada olursa olsun,
bunların bulunduğu çevre ve bölgede etkili olabilecek olası,
 Yangın temel olmak üzere,
 Deprem,
 Patlama,
 Tehlikeli Kimyasallar,
 Biyolojik Olaylar,
 Su, Hava, İklim ve Diğer Toprak Bazlı Olaylar,
 Terör, Savaş, Kasıt ve Kazalara, karşı hazırlanmış olmalıdır.
51
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
3-Eğer tesis veya proje inşaat aşamasında ise, inşaatta görev alan tüm alt işveren ve görevlilerin
bilinçlendirme eğitimleri, bina ya da tesis işletme aşamasında ise, “Acil Durum Eğitim ve Tatbikatları’’
yapılmalıdır.
Olayların çıkmaması, büyümemesi veya büyüdüğü takdirde, yapılacak olan tüm çalışmaların tesiste görev yapan
personelin “Görev, Yetki ve Sorumluluklarını’’ belirleyen bir “Acil Durum Plan ve Eylem Planı”
hazırlanması gerekir.
Acil Durum Organizasyonu;
(Ad, Soyad, Telefon vb. bilgiler bu çizelgede yer alacaktır)
 Kriz Masası Yönetim Kadrosu,
 Tesis Acil Durum Şefi,
 Vardiya/Tatil durumlarında Tesis Acil Durum Şefi,
 Bölüm Acil Durum Sorumluları,
 Seçilmiş Aktif Kadro (Ekipler) Personeli,
 Haberleşme Sorumluları,
 Pasif Kadro Personeli,
 İşyerine özgü diğer pozisyon ve personel,
 Araç, gereç, ekipman, teçhizat ve malzeme
 Acil durum kuruluşları ile koordinasyon
 Tesisin risk derecesi taşıyan bölümleri ve birimleri
 Acil durum toplanma bölgesi/bölgeleri
 Acil durum destek eğitimleri ile olası acil durum senaryoları
 Tesis veya binaya ait binalardaki kaçış ve tahliye yolları
 Acil durumlarda aranacak önemli telefonları, içermelidir. Acil durumlarda aranacak kuruluşların telefon
numaraları yazılarak duyuru panolarına, gerekli yerlere asılmalıdır.
52
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.8.ACİL DURUMLARDA HABER VERİLECEK KURULUŞLAR
Acil durum Eğitimi alması Gereken Ekipler:
 Acil durum müdahale ekipleri
 Kriz masası yönetim kadrosu
 Pasif kadrolardır.
Alınması Gereken Eğitimler:
 Tehlikeli kimyasallar, depolama, kullanma, korunma ve taşıma eğitimi.
 Kimyasal kaza acil durum eğitimi.
 Ofis çalışanları yangın ve deprem eğitimi,
 Endüstriyel tesisler yangın, deprem eğitimi,
 Bina ve tesis çalışanları için depremden korunma ve davranış eğitimi,
 Deprem ve yangın başta olmak üzere, genel acil durum arama ve kurtarma eğitimi.
 Acil ilk yardım eğitimi.
Bu planlar kapsamında yapılan önlem ve mücadele çalışmalarının sağlıklı ve süreklilik kazanması için
haberli ve habersiz tatbikatların yapılması büyük önem taşır.
Daha sonra tekrar;
 Eğitim / Tatbikat.
 Faaliyet Sonu Değerlendirme ve Geliştirme, yapılarak plan güncellenmeli ve canlı tutulmalıdır.
Kazalar sonrasında alınan dersler şöyle özetlenebilir;
 Tesis ve üretim süreçlerinin kontrolünün önemi,
 Kullanılan hammadde ve yan ürünlerin envanterinintutlmasının yararları,
 Güvenliğin üretimde önceliğe sahibi olması,
 Standartların ve uygulama kodlarının gereği,
 Kimyasal proseslerin kontrolü ve korunmasının önemi,
 Acil durum planlarının önemi,
 Ekipmanların bakımının düzenli yapılmasının önemi,
 Yasal mevzuata uygun çalışmanın önemi.
53
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
İş Yeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak
Tedbirler Hakkında Tüzük
Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik
Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
Temel İlkyardım Bilgileri
Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlileri olay yerine gelene kadar veya
ileri yaşam desteği sağlanacak bir kuruma gidene kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini
önleyebilmek amacı ile olay yerinde; tıbbi araç gereç aranmaksızın, eldeki olanaklar ile yapılan ilaçsız
uygulamalara ilk yardım denir.
İlkyardım ve acil tedavi arasındaki fark:
Acil tedavi işin uzmanları tarafından her türlü ileri teknik ve ilaç kullanılarak yapılır,
İlkyardım bu konuda eğitim almış herkesin olayın olduğu yerde bulabildiği malzemeleri kullanarak yaptığı hayat
kurtarıcı müdahaledir.
İlkyardımcının öncelikli amaçları:
 Ortam güvenliğini sağlamak,
 Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak,
 Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini desteklemek,
 Hasta/yaralının durumunun kötüye gitmemesi için gereken önlemleri almak,
 İyileşmeyi kolaylaştırmak.
Müdahalede Temel İlke
54
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
BİLDİRME
KORUMA
KURTARMA
Koruma:
Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını yada başka kazaların oluşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesi
ve olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır. İlkyardım eğitimi olmayan
kişileri olay yerinden uzak tutmak , bilinçsiz müdahalelere izin vermemek.
Bildirme:
Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon aracılığı ile ücretsiz telefon hattına sahip olan 112
ye bildirilmelidir.
Kurtarma (Müdahale):
Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin ve kendinden emin bir şekilde yapılmalıdır.
112’nin aranması sırasında nelere dikkat edilmelidir?
 Sakin olunmalı
 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net ve anlamlı cevaplar verilmelidir;
 Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayın olduğu yere yakın bir caddenin yada çok bilinen bir yerin
adı verilmelidir,
 Kendinizi tanıtmalı ve telefon numaranız istenirse verilmelidir.
 Hasta/yaralı(lar) ın adı ve olayın tanımı yapılmalıdır,
 Hasta/yaralı sayısı ve durumu bildirilmelidir,
 Eğer herhangi bir ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım verildiği belirtilmelidir,
 112 hattındaki sağlık personeli tarafından verilen talimatlar yerine getirilmelidir,
 112 hattında bilgi alan sağlık personeli , gerekli olan tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefon
kapatılmamalıdır.
55
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
İlk Yardım Gerektiren Tehlikeler;
 Boğulma
 Şok
 Donma
Yanma
İlk yardımcının müdahale ile ilgili yapması gerekenler nelerdir?
 Hasta / yaralıların durumunu seri bir şekilde değerlendirmek (ABC) ve öncelikli müdahale edilecekleri
belirlemek,
 Hasta/yaralının korku ve endişelerini gidermek, sakinleştirmek.

Etraftaki insanları doğru bir şekilde yönlendirip organize etmek,
 Bilgisini kullanarak hasta/yaralıya gerekli müdahalelerde bulunmak,
 Kırık kemik varlığında yerinde tespit etmek,
 Hasta/yaralıyı sıcak tutmak,
 Hasta/yaralının yarasını görmesine izin vermemek,
 Hasta/yaralıyı hareket ettirmeden ( çok zorunlu kalınırsa en az zarar görecek şekilde hareket ettirilebilir )
müdahale yapmak
 Hasta/yaralının en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak (112).
 LPG’nin püskürmesi durumunda, etrafından ısı çeker ve temas ettiği cisimleri dondurur.
 Temas halinde cildi de dondurur.
 Alevli yanık ile donma benzer özellikler gösterir.
Birinci Derece Yanık: Kızarma, Acı, Kısa Süreli Tedavi…
İkinci Derece Yanık: Kızarıklık, Aşırı Acı, Uzun Süreli Tedavi…
Üçüncü Derece Yanık: Morarma, Acı Hissi Yok, Zor Tedavi
 Donma ve Yanma vakalarında SU ile müdahale önemlidir…

Yabancı maddeler ile yaraya müdahale edilmez…

Kısa sürede hastanın hastaneye ulaştırılması hayatidir.
56
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ
A. Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi,
B. Solunumun değerlendirilmesi ( Bak-Dinle-Hisset),
C. Dolaşımın değerlendirilmesi (Şah damarından 5 saniye nabız alınarak yapılır).
5. YANGIN ÖNLEME VE UYGULAMA ÇALIŞMALARI
Isı Kaynakları:
Bir maddenin yanmaya başlaması için yeterli miktarda ısıya ihtiyaç vardır. İhtiyaç duyulan bu ısı bir çok
kaynaktan meydana gelmektedir. Isı kaynakları iki kısımda incelenir:
1. Doğal Isı Kaynakları; Güneş, Yıldırım, Volkanlar
2. Suni (Yapay) Isı Kaynakları;
Yangın Üçgeni:
Yangının oluşması için üç temel unsura ihtiyaç vardır:
1. Yanıcı Madde
2. Yakıcı Madde (Oksijen)
3. Ateşleme Kaynağı (Isı)
Bu üç öğe yanmayı oluşturur. Yanmanın kontrolümüz dışına çıkması ise yangındır.
Yangını oluşturan öğeler ve kontrol dışına çıkma ihtimali bilindikten sonra ateşin söndürülmesinde
kullanılan teknikler ortaya çıkar.
5.1.Yangın Sınıfları:
A Sınıfı Yangınlar:
Katı yanıcı maddelerin yangınıdır. Örneğin; kağıt, tekstil, deri, odun, kömür, lastik ve petrokimya ürünleri vb.
A sınıfı yangınları söndürebilmek için;
Sprey ya da jet halinde su veya çok amaçlı kuru kimyasal yangın söndürme tozu (çok amaçlı yangın tüpleri)
kullanılır.
57
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
B Sınıfı Yangınlar:
Sıvı yanıcı maddelerin yangınıdır. Örneğin; alkol, boya, akaryakıt, vernik, tiner, petrol ve solventler vb.
B sınıfı yangınları söndürebilmek için;
Su sisi, köpük, CO2 veya çok amaçlı kuru kimyasal toz (çok amaçlı yangın söndürme tüpleri) kullanılır.
58
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
C Sınıfı Yangınlar:
Gaz yanıcı maddelerin yangınıdır. Örneğin; LPG, metan, hidrojen, etilen vb. parlayıcı ve patlayıcı gazlar.
C sınıfı yangınları söndürebilmek için ;
Öncelikle gazın kaynağı kesilir ve soğutma yapılır. Bununla birlikte CO2 veya kuru kimyasal toz
(çok amaçlı yangın tüpleri) kullanılır.
D Sınıfı Yangınlar:
Metal yanıcı maddelerin yangınıdır. Örneğin; magnezyum, alüminyum, titan vb. metallerin yangınları
D sınıfı yangınları söndürebilmek için ;
Kum ve tuz kullanılır. Sodyum klorür, sodyum bikarbonat, magnezyum oksit gibi söndürücüler kullanılır.
E Sınıfı Yangınlar:
Elektrik tehlikesi bulunan cihaz veya ekipmanlardaki yangınları kapsar. E sınıfı yangınlarda su
kullanılmaz. Olay mahallindeki elektrik ana trafodan kesilir ve yangına uygun söndürücüler ile müdahale edilir.
E sınıfı yangınları söndürebilmek için ;
Öncelikle hattaki enerji ana panodan kesilmelidir. Elektrikle çalışan makine, cihaz ve panellerde kesinlikle su
kullanılmaz. Bunun yerine CO2 veya KKT kullanılır.
5.2.Yangın Söndürme Maddeleri
 Su:
Yangın söndürmede en önemli madde sudur. Yangında söndürmede kullanılan su buharlaşarak genişler ve
çevreyi kaplayarak oksijen oranını azaltarak yanmanın devam etmesine engel olur.
59
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Su elektrik yangınlarında kullanılmaz
 Karbondioksit (CO2):
Akaryakıt ve elektrik kaynaklı yangınlarda kullanılır. Yanıcı olmayıp, kimyasal maddelerle birleşmez.
Gaz halinde püskürtüldüğü için ateş üzerine yayılarak yanıcı maddenin oksijenle irtibatını keser ve
yangını boğma yöntemiyle söndürür.
 Kuru Kimyevi Tozlar (KKT):
A-B-C sınıfı yangınlara karşı etkili, sodyum bikarbonat esaslı ve amonyum fosfat esaslı bileşiklerden meydana
gelir. % 90 oranında mono amonyum fosfat içerir. Kuru kimyevi tozlar metaller üzerinde korozyona neden
olmayıp zehir etkisi yoktur. Söndürme sırasında zehirli gaz çıkarmaz. Ancak bol miktarda bulunduğu yerlerde
solunumu güçleştirir. Sis gibi çevreyi kapladığından görüş açısını daraltır.
KKT genellikle akaryakıt yangınlarda kullanılır. Hassas elektronik ve elektrikli cihazlarla telefon santrallerinde,
telekomünikasyon sistemlerinde, hastanelerin yatakhane ve ameliyathanelerinde kullanılması sakıncalıdır.
 Köpüklü Söndürücüler
Belirli oranlarda suyla karışan köpük yapıcı maddenin hava ile genleşerek meydana getirdiği köpük,
yanan maddenin yüzeyini kaplayarak oksijen ile temasını keser ve yanma ısısını düşürür.
Köpük söndürücüler ayrıca yangın söndürüldükten sonra tekrar alev almaması ve için koruyucu bir örtü
oluşturmak için uygulanabilir.
Yangın söndürme cihazları; Dışarıya doğru, geçiş boşluklarının yakınına ve dengeli dağıtılarak görülebilecek
şekilde işaretlenerek her durumda (gece ve gündüz) kolayca girilebilir yerlere yerleştirilmelidir.
 Yerden 90 cm yüksekliğe asılmalıdır.
 CO2’li cihazlar 6 ayda, tozlu cihazlar 12 ayda bir, kontrol edilmelidir.
 TS 862–EN3 kalite belgeli olmalıdır.
 Anlaşılır etiketi olmalıdır.
60
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Düşük tehlike sınıfında her 500 m2, orta tehlike ve yüksek tehlike sınıfında her 250 m² yapı inşaat alanı
için 1 adet olmak üzere, sosyal tesislerde ise yatma yerlerine, bürolara ve mutfağa en az 1 adet olmak
üzere 6 kg lık yangın söndürme cihazı konulmalıdır.
YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI
 yangın söndürme cihazları bulundurulması gerekir.
 Otopark, depo, tesisat daireleri ve benzeri yerlerde ayrıca tekerlekli tip söndürme cihazı bulundurulur.
 Cihazlar 5 yılda bir yetkili kuruluşlarca hidrostatik basınç testine tabii tutulmalıdır.
YANGINLA İLE İLGİLİ BELGELER

Yangın söndürme ekiplerinin kurulması ve eğitimleri,
 Seyyar yangın söndürme cihazlarının kontrolü,
 Alarm ve tahliye denemeleri,
 Savunma ve söndürme denemeleri,
 Yangın hortumlarının kontrolü,
 Motopompların kontrolü,
61
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
5.3.Yangın Acil Durum Yönlendirmesi
Bir binada;
 Yangını ihbar eden sistemler,
 Büyümemesini sağlayan tasarım,
 Taşıyıcı sistem güvenliği,
 Kaçış olanakları, ( acil kaçış yolları ve çıkış kapıları bulunmalı, önlerinde herhangi bir engel
bulunmamalı, açık bir şekilde işaretlenmiş olmalı, İşaretler, elektrik kesintisi durumunda bile, çalışma
alanının her yerinden görülebilmelidir)
 Söndürme olanakları olmalıdır.
5.4.Yangın Yeri Tehlikeleri
 Çökme tehlikesi,
 Patlama tehlikesi,
 Kimyasal sızıntı ve zehirli dumanlar,
 Elektrik tehlikesi,
 Yangının büyüme hızı,
•
Yüksek sıcaklık tehlikesi,
•
Radyasyon tehlikesi
5.5.Yangın Önleme Yöntemleri
 Yanıcı Madde Kontrolü: Yanıcı madde kullanılıyorsa,

Birimde günlük ihtiyaca yetecek kadar bulundurulmalı,

Boş malzeme kapları uygun atık depolarında toplanmalı ve uygun metotlarla uzaklaştırılmalı,

Yanıcı maddelerin depolanması ile ilgili kurallara uyulmalı, yanıcı, patlayıcı özelliğe sahip malzemelerin
depolandığı bölümler, yaşam alanlarından, tesislerden, atölyelerden en az 25 metre uzakta olmalıdır.
62
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Elektrik tesisleri ve cihazların kontrolü:

Elektrik motorlarındaki sargıların ve kablo izolasyonlarının uygunluğu,

Periyodik bakımların zamanında ve ehil kişilerce yapılmasının sağlanması,

Standarda uygun malzeme kullanımı (kablolar, açma-kapama şalterleri, tehlikeli ortamlara uygun
malzemeler v.b.),

Elektrik tesisatlarına sonradan yapılan ilavelerin uygunluğu,

Elektrik prizlerine aşırı yüklenmelere karşı kontrolü,

Tüm araç, gereç, tesisat topraklamalarının kontrolü,

Trafo, redresör, kesici odaları gibi yerlerde kuş, fare, kedi vb. hayvanların girmesi, sisteme su girmesi
engellenmesi

Aşırı neme karşı tedbir alınması.
•
Sürtünme Ateşleme Kaynağı Kontrolü:
•
•
Pompaların kuru çalıştırılması,
•
Rulmanların veya yatakların yağsız kalması,
•
Hatalı montaj,
•
Transmisyon kayışlarının gevşek ya da çok sıkı olması,
•
Dönen makina aksamlarına malzeme sıkışması (kağıt v.b),
•
Dönen makina aksamlarına yapılan kötü ayar sürtünme nedeni ile ateşleme kaynağı
olabileceğinden bu durumlar için önlem alınmalıdır.
Ateşleme Kaynağı- Açık Alevlerin kontrolü
• Oksijen-asetilen kaynağı,
• Elektrik ark kaynağı,
• Sıvı veya gaz yakıtlı ocaklar,
• Fırınlar,
• Açık tip elektrikli ısıtıcılar.
Ateşleme kaynaklarının yanına yanıcı ve parlayıcı maddeler konulmamalı, kaynak işlerinde mutlaka izin
alınmalı, açık ateş veya alev çıkaran araçlar düzenli kontrol edilmeli, emniyetsiz durumda
çalıştırılmamalı, düzenli olarak bakımları yapılmalı,
Kapalı kaplarda(tanklar, kolonlar,) depolanan kimyasal
temizlenmeden kaynak, kesme işleri yapılmamalıdır.
maddeler
boşaltılmadan
ve
gazdan
Tehlikeli olmayacak yerlere sigara içme yerleri yapılmalı, uyarıcı levhalar konulmalı, odalarda ya da izin
verilen yerlerde iyice sönmesini sağlayan küllük konulmalı, tehlikeli alanlarda sigara içilmesi kesinlikle
yasaklanmalıdır.
63
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
6.GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ:
İş Sağlığı ve Güvenliği hakkında bilgi veren, tehlikelere karşı uyaran ya da talimat veren
işaretlerdir.
Çalışma yöntemleri, iş organizasyonu ve toplu korunma önlemleriyle işyerindeki risklerin giderilemediği
veya yeterince azaltılamadığı durumlarda, güvenlik ve sağlık işaretlerini bulundurmak ve uygun şekilde
kullanmak zorunludur.
İşyerinde bulunan işaret ve levhalara uyulması zorunludur, yetkililerin bilgisi dışında bu levhaların
yerinin değiştirilmesi veya kaldırılması yasaktır.
64
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
6.1.Yasaklayıcı İşaretler:
Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz bırakacak bir davranışı yasaklayan işaretlerdir.
6.2.Uyarı İşaretleri
Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakkında uyarıda bulunan işaretlerdir.
65
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
6.3.Emredici işaretler
Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işaretlerdir.
66
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
6.4.Acil çıkış ve ilk yardım işaretleri
Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren işaretlerdir.
67
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
6.5.Yangınla mücadele işaretleri
Yangın ile ilgili bilgi veren, cihaz ve donanımların yerini belirten işaretlerdir
7. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN YAPILMASI GEREKEN KAYIT VE RAPORLAMA
İŞLEMLERİ (İşyerinin durumuna göre gerekli olanlar)
7.1. Sağlıkla İlgili Belgeler:
 Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğine uygun sağlık raporu
 Gece çalışma yapan işçiler için sağlık raporu
 Bulaşıcı hastalık olmadığına dair rapor,
 Kurşunla çalışan işçilerin sağlık kontrolleri,
 Civa ile ilgili işlerde çalışanların muayenesi,
 Arsenik ile ilgili işlerde çalışanların muayenesi,
 Fosforlu bileşiklerle çalışanların muayenesi,
 Kadmiyum, Magnezyum, Kromlu Bileşikler, Berilyumlu Alaşımlar, Benzen, Anilin, Nitro Amin
Türevleri, Halojenli Hidrokarbonlar, Karbon Sülfür vb. maddelerle çalışanların muayenesi ve sağlık
raporları,(İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde: 57, 61, 62, 63, 64, 65-75)
 Tetanos tehlikesi bulunan işlerde çalıştırılacak işçilere “Antitetanik aşı” yaptırılması,
 Tozlu işlerde çalıştırılacakların muayenesi,
 Gürültülü yerlerde çalışanların muayenesi,
(Gürültü Yönetmeliği Madde 5,6,7,8)
 Titreşimli işlerde çalışanların muayenesi,
(İSİGT Md. 86, 76, 78, 79)
 Enfraruj ışınlarında çalışanların göz muayenesi,
68
(Ekranlı araçlar Yön. Md.9)
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Yeraltında, nemli hava cereyanlı ve yetersiz ışıklı işyerlerinde yapılan çalışmalarla “Romatizma ve
Göz hastalığı” ilgili muayeneler,
 Yüksek basınçta çalışanların muayenesi,
 Radyoaktif maddelerle çalışanların muayenesi,
 İçme suyu tahlilleri,
(İSİGT Md.80, 81, 82, 83)
7.2.İş Yeri Ortamı İle İlgili Belgeler
•
İşyeri gaz, toz ölçümleri,
•
İşyeri gürültü ölçümleri,
•
İşyeri titreşim ölçümleri,
•
İşyeri termal konfor şartlarının: ( Sıcaklık, Nem, Hava Akım Hızı ve Radyan ısı ölçülmesi,
•
İşyerindeki aydınlatma ölçümleri,
•
İşyeri havalandırma ölçümleri.
7.3. İş Yeri İle İlgili Diğer Belgeler

İş güvenliği planı,

İş güvenliği kurulu defteri,

Yapı iş defteri,

İşyeri İSG iç yönetmeliği,

Acil eylem planı,

Zararlı ve tehlikeli kimyasalların malzeme bilgi formları,

İSG ile ilgili tutulması gereken onaylı defter.

İşyeri sağlık biriminin

Yıllık çalışma planı,

Yıllık değerlendirme raporu,

İş kazaları ve meslek hastalıklarına ilişkin raporlar
7.4. İşyerinde Çalışanlarla İlgili Belgeler
 İş güvenliği mühendisi sözleşmesi
 İşyeri hekimi sözleşmesi

İşyeri hekimi sertifikası
69
İSG Elemanı İNTES Ders Notları

Sağlık memuru, hemşire diploması,
 İlk yardım ve kurtarma elemanı belgesi,
 İş makinesi operatörü belgeleri
 Kazancının ateşçi belgesi
 Patlayıcı madde ateşleyici belgesi,

İş makinesi operatör belgesi,

G sınıfı ehliyet,

Bonservis,

Ustalık belgesi,

İşe girişte iş güvenliği ve işe adaptasyon eğitimi (Çalışanların İş Sağ. ve Güv. Eğitimleri Hak.
Yön. Mad.17)
7.5.Yangın İle İlgili Belgeler
•
Yangın söndürme ekiplerinin kurulması ve eğitimleri,
•
Seyyar yangın söndürme cihazlarının kontrolü,
•
Alarm ve tahliye denemeleri,
•
Savunma ve söndürme denemeleri,
•
Yangın hortumlarının kontrolü,
• Motopompların kontrolü, (İSİG Tüz. Madde: 133, 128, 132,120 ve 118)
7.6.Etiketler ve Levhalar
 Ecza dolabı (kaç numaralı olduğu ve içinde bulunanlar),
 Asansör kabinlerinde taşıyabilecekleri en çok yükü gösteren levha,

Motopompların kontrol tarihleri yazılı etiket,

Seyyar yangın söndürme cihazlarının kontrol tarihleri,
 Zımpara taşı etiketi (taşın karakteristiği belirtilecek)
 Kazan üzerindeki levha;
1- İmalatçı firmanın adı,
2- Kazanın numarası,
70
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
3- İmal edildiği yıl,
4- En yüksek çalışma basıncı.
 Basınçlı kapların etiketi,
1- Kap hacmi (lt),
2- İşletme basıncı,
3- Deneme basıncı,
4- En yüksek çalışma basıncı.
 Kompresörlerin etiketi;
1- İmalatçı firmanın adı,
2- Yapıldığı yıl,
3- En yüksek çalışma basıncı,
4- Sıkıştırdığı gazın cinsi ve miktarı
 Oklu vinçlerin üzerinde taşınabilecek en ağır yük belirten etiket,
 Motorlu araçların ve römorkörlerin taşıyabilecekleri en fazla yük
 Parlayıcı patlayıcı ve zararlı madde bulunan kap ve ambalajların etiketinde;
1- Çok tehlikeli olanlar kırmızı zemin üzerine içindekinin adı ve “çok tehlikeli” kelimesi.
2- Tehlikeli olanlara sarı zemin üzerine içindekinin adı ve “ tehlikeli” kelimesi
3-
Az tehlikeli olanlar yeşil zemin üzerine içindekinin adı
4- Radyoaktif olanlar, tüzüğe ekli radyoaktif işaret (sarı zemin üzerine mor renkli)
5- Maddenin kullanma, taşıma ve içindekinden korunma ve diğer gerekil hususlar yazılmalıdır.
 Yangın söndürme cihazlarının kontrol tarihleri,
 Basınçlı gaz tüplerinde;
1- İmalatçı firmanın adı,
2- Seri numarası,
3- Doldurulacak gazın cinsi,
4- Boş ve dolu ağırlığı ve hacmi,
5- En çok doldurma basıncı,
6- İmalat tarihi.
71
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
 Karpit saklanan kaplar üzerine “Karpit Kuru Tutulacak” yazılı etiket
 Asetilen jeneratörleri;
1- Kullanılan karpitin parça büyüklüğü ve her şarj için kabul edilen miktarı,
2- Saatte üretebileceği en çok asetilen miktarı,
3-
Jeneratör için kabul edilen en çok basınç,
4-
Jeneratörün tip numarası veya işareti ve servise girdiği tarih,
5-
İmal eden veya satan müessesenin isim ve adresi.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sisteminde de diğer yönetim sistemlerinde olduğu gibi yapılan her türlü
çalışmanın yazılı olmasına, tarihli ve imzalı olmasına dikkat etmek gerekir. Yazılı belgelerin unutkanlığı söz
konusu değildir.
Ek 1.ÇEKLİST-GENEL
Değerlendirilen konu
Evet
1. Şantiye sahasına giriş ve çıkışlar kontrol altında mı?
2. Çalışma sahasında kaya, toprak v.b. kayma tehlikesi var mı?
3. Pürüzlü ya da kaygan yüzeyler (kayma, tökezleme, düşme
vb) var m ı?
4. Hendek, çukur v.b. düşmeye sebep olabilecek kazı alanları
var mı?
5. İşçiler çalışma alanlarına güvenli bir şekilde ulaşabiliyorlar
mı?
6. Çalışma ortamında sağlığı tehdit edici toz, gaz, gürültü var
mı?
7. Hareket eden araç ve makineler var mı?
8. İş makinelerinin hareket alanına ve kamyonların yol
güzergâhına insanların girişi engelleniyor mu?
9. Hareketli iş makineleri geri manevralarında sesli ve ışıklı
işaret verecek şekilde bir donanıma sahip mi?
10. Makinelerin hareket eden parçalarına, keskin ve pürüzlü
yüzeylerine erişim engelleniyor mu?
11. İş makinesi, kamyon ve insanların hareket alanı içinde
malzeme, araç, gereç, atık ambalaj, kablo vb. var mı?
72
Hayır
Bilmiyorum
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
12. Sıcak ya da soğuk yüzeyler, malzemeler vb. var mı?
13. Yüksekte çalışma, tırmanma noktaları, geçitler (yüksekten
düşmeye sebep olabilecek) var mı?
14. El aletleri kullanılıyor mu?
15. Yüksek basınçlı ekipmanlar var mı?
16. Elektrik tesisatı ve elektrikli ekipmanlar var mı?
17. İşyerinde yangın tehlikesi var mı?
18. İşyerinde patlama tehlikesi var mı?
19. Tehlikeli kimyasal maddeler kullanılıyor mu?
20. Yapılan tüm işlerde yeterli aydınlatma sağlanıyor mu?
21. Gece çalışma yapılıyor mu?
22. Çok sıcak, soğuk ya da yağışlı havalarda çalışma yapılıyor
mu?
23. Ağır malzemelerin taşınmasında kullanılmak üzere uygun
kaldırma araçları sağlanmış mı?
24. Vücudu zorlayan çalışma, kaldırma ve taşıma var mı?
25. İşyerinde sıcak işlem yapılıyor mu?
26. İşyerinde biyolojik tehlike (virüsler, parazitler, mantarlar,
bakteri )
yaratacak ortamlar var mı?
27. İşyerinde stres, şiddet, kaba kuvvet, saldırı olmuş mu?
28. Sosyal tesislerde sağlık ve güvenliği tehdit eden durumlar
var mı?
29. Bütün çalışanların mevzuatta zorunlu tutulan sağlık raporları
var mı?
30. Sağlık gözetimi ve ilkyardım imkânı sağlanmış mı?
31. Mesleki yeterlilik gerektiren işlerde çalışanların belgeleri
var mı?
32. İşyerindeki potansiyel riskler konusunda ve genel İSG
eğitimi almamış işçi var mı?
73
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.2 Olasılık Belirleme Tablosu
Zararın
ihtimali
ortaya
çıkma Ortaya çıkma sıklığı / frekansı için derecelendirme
Puan
Nadiren
Ancak istisnai durumlarda olabilir
1
Küçük ihtimal
Zayıf bir ihtimalle olabileceği beklenir
2
Orta
Bazen olabileceği beklenmektedir
3
Yüksek ihtimal
Çoğu durumda muhtemelen olacaktır
4
Çok yüksek ihtimal
Çoğu durumda kuvvetle olması beklenir
5
Ek.3 Şiddet Belirleme Tablosu
Zararın sonucu
Derecelendirme
Çok hafif
İlk yardımla atlatılan, iş günü kaybı yaratmayan küçük yaralanma ( 1
baş ağrısı, göz kızarması, çizik),düşük mali kayıp
Hafif
İlk yardım tedavisini gerektirir (bir iki dikişlik, küçük yüzeysel 2
kesikler, yumuşak doku zedelenmesi, göze çapak kaçması) , orta
düzeyde mali kayıp
Orta
İstirahat gerektiren, geçici iş görememezlik yaratan yaralanma
(kırık, çıkık, bel ağrısı)
Puan
3
yüksek düzeyde mali kayıp
Yüksek
Ağır yaralanma (uzuv kaybı – parmak kopması vb), meslek hastalığı 4
(işitme kaybı) üretim yeteneğinin kaybı, yüksek düzeyde mali kayıp
Çok yüksek
Ölüm, kanser, sürekli iş görememezlik, çok yüksek düzeyde mali
kayıp
74
5
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.4 Risk Değerlendirme Tablosu
Zarar verme şiddet derecesi
Olasılığı
Çok ciddi
(5)
Ciddi Orta
(4)
(3)
Hafif
(2)
Çok hafif
(1)
25
20
15
10
5
16
12
8
4
15
12
9
6
3
10
8
6
4
2
5
4
3
2
1
Çok yüksek
(5)
Yüksek
(4)
20
Orta
(3)
Düşük
(2)
Çok düşük (1)
Ek.5 Risk Skor Tablosu
Risk skoru
Eylem
4,5,
Kabul edilebilir riskler;
1,2,3
Belirlenen riskleri azaltmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak
mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin devamlılığı sağlanmalıdır.
10, 12
Önemli riskler;
6,8, 9
Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk müdahale yapılmalı, müdahale sonucuna
göre faaliyetin devamına karar verilmelidir.
20,25
Katlanılamaz riskler;
15,16
Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı
eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen
faaliyetlere rağmen riski düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir.
75
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.6 Risk Değerlendirme Formu
Bölüm:
Tarih…
Yapılan
iş
Tehlikeler
Olası
sonuç
Risk değerlendirme
Olasılık
Şiddet
Alınacak
önlemler
Risk
değeri
76
Termin
ve
görevliler
Alınan Önlem sonucu
değerlendirme
Alınan önlem
sonucu
değerlendirme
Olasılık
O
Şiddet
Risk
Ş
Risk
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.6.1. Örnek Risk Değerlendirme Formu
Bölüm: Sulama Kanalı İmalatı
Tarih
Yapılan
iş
/iş
istasyonu
Kanal
kazı işleri
Tehlikeler
Olası sonuç
Risk değerlendirme
Olasılık
Şiddet
Risk
değeri
Kazı
kenarlarını
n düşmesi
Çalışanlara
malzeme
düşmesi sonucu
ciddi
yaralanma veya
ölüm
2
5
10
Kazı
alanına
insan veya
makine
düşmesi
Ciddi
yaralanma veya
ölüm
3
5
15
77
Alınacak önlemler
Termin ve
görevliler
Alınan
önlem
sonucu
değerlendi
rme
O Ş Risk
 Tahkimat yapılmalı
 Kavlak
kontrolü
yapılmalı
 Kazı uyarısı tabelası
hazırlanmalı
 Kazı alanı yetkili
kişiler
tarafından
her
vardiya
denetlenmeli

Kazı
alanına
sağlam
bariyerler
yapılmalı

Kazı
alanına
giriş ve çıkış yolları
yapılmalı

Araçların
devrilmesine
karşı
durdurma
blokları
konmalı

Kazı
alanı
emniyet
şeriti
ile
çevrilmeli

Araç ve makine
düşme
tehlikesi
olduğunu belirten ve
kazı
alanına
yaklaşılmasını
yasaklayan uyarı işareti
konmalı

Çalışanlara
baret, iş ayakkabısı,
fosforlu yelek verilmeli

Çalışanlara kazı
işlerindeki tehlikelerle
ile ilgili eğitim verilmeli
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Toz
Solunum
sistemine zarar
3
3
9




Araçların
birbirine
çarpması
Ciddi
yaralanma veya
ölüm
2
5
10



78
Tozlu
ortam
sulanarak
bastırılmalı
Çalışanlara
toz
maskesi verilmeli
Çalışanlara
solunumun
korunması hakkında
eğitim verilmeli
Şantiyede
trafik
düzeni sağlanmalı,
araçlar giriş, çıkış
yolları
ve
işaretçinin
yönlendirmesine
uygun
hareket
etmeli
Araç hız sınırlarını
belirleyen
uyarı
tabelaları
konmalı
Araç sürücülerine
iş güvenliği eğitimi
verilmeli
Çalışmalar
denetlenmeli
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.6.2. Görüş Bildirim Formu
Görüş Bildiren Ad, Soyad
Meslek
İmza
İşyerinizdeki Güvenlik Önlemleri Yeterli mi?
EVET
HAYIR
Cevabınız HAYIR ise TESBİT ETTİĞİNİZ EKSİKLER VE ÖNERİLERİNİZ nelerdir?
İSG ÖNLEMLERİNİN YETERLİ
OLMADIĞI DURUMLAR:
BU DURUMLA İLGİLİ ÖNERİLERİNİZ:
79
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.7. Kişisel Koruyucu Donanım Teslim Tutanağı
Sıra
No
Malzemenin Adı
Birim
1
Baret
Adet
2
İş Ayakkabısı
Çift
3
Reflektörlü Yelek
Adet
4
İş Elbisesi
Takım
5
Kulaklık
Adet
6
Kulak Tıkacı
Çift
7
Eldiven
Çift
8
Gözlük
Adet
9
Maske
Adet
10
Yağmurluk
Adet
11
Emniyet Kemeri
Adet
Miktar
Tarih
Düşünceler
12
13
Yukarıda cinsi ve özelliği yazılı olan kişisel koruyucu malzemeyi teslim aldım. Tarafıma verilen bu
malzemeyi işyerinde çalıştığım sürece kullanmayı, istenildiğinde teslim veya süresi doluncaya kadar muhafaza ve
süresi dolduğunda iade etmeyi, aksi taktirde kötü kullanımdan meydana gelecek hasar ve ziyanı ödemeyi kabul ve
taahhüt ederim.
Kişisel Koruyucu Donanım
Teslim Alan
Teslim Eden
Ad, Soyad
Ad, Soyad
Tarih
Tarih
İmza
İmza
80
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
EK.8.ACİL HALLERDE HABER VERİLECEK KURULUŞLAR
KURUM & KURULUŞUN ADI
TELEFON NO
YANGIN
110
ACİL YARDIM (AMBULANS)
112
ALO TRAFİK
154
POLİS İMDAT
155
JANDARMA
156
SIRA
1
2
3
4
5
6
EN YAKIN JANDARMA KARAKOLU
7
8
9
EN YAKIN EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
EN YAKIN DEVLET HASTAHANESİ
EN YAKIN SAĞLIK OCAĞI
81
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.9. Ceza Kâğıdı
İşyeri
İlgili Kişi
Meslek
Kontrol Tarihi
Kontrol Saati
Belirlenen
Eksiklik
Ceza Gerekçesi
İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda, yapılan işyeri kontrollerinde sözlü uyarılara ve işyeri
eğitimlerindeki ikazlara rağmen, uygun olmayan hal ve davranış göstermek
Verilen Ceza
Yazılı İhtar
İhraç
Not: Ceza ile ilgili yaptırımlar İSG Kurulu kararlarıyla veya iş sözleşmesinde belirlenen kararlar doğrultusunda
olacaktır.
Kontrolü Yapanlar
………………………
Alt
Yetkilisi
Yüklenici
…………………..
……………………
İş Güvenliği Şefi
Şantiye Şefi
Onama
………………………
Proje Müdürü
Tebellüğ Eden
Tebliğ Eden
……………………… ………………………
İki nüsha olarak düzenlenen bu ceza kağıdının bir nüshası tebligatı müteakip ilgiliye verilmiş, diğer nüshası ise
muhafaza edilmek üzere özlük dosyasına konulmuştur.
….. / ….. / 2009
…………………
Personel ve İdari İşler Şefi
82
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
Ek.10. Makine ve Ekipman Teknik Periyodik Kontrol Tablosu
Makine Cinsi
Periyodu
Kontrolör
TÜZÜK
Vinç - Ceraskal
3 Ayda 1
Makine Mühendisi
İSİG 376 – 378
Asansör
3 Ayda 1
Makine Mühendisi
İSİG 25
Fork – Lift
3 Ayda 1
Makine Mühendisi
İSİG 376 – 378
Lift - Loder
3 Ayda 1
Makine Mühendisi
İSİG 376 – 378
Havalandırma Tesisi
3 Ayda 1
Makine Mühendisi
İSİG 200
Yangın Söndürme Cihazları
6 Ayda 1
Yangın –Sivil Savunma Uzmanı
İSİG 128
Alarm Tatbikatı
6 Ayda 1
Yangın –Sivil Savunma Uzmanı
İSİG 131
Motopomp-Hortumlar
6 Ayda 1
Yangın- Sivil Savunma Uzmanı
İSİG 118
Komprosör / Hava Tankı
Yılda 1
Makina Mühendisi
İSİG 244
Buhar Kazanı
Yılda 1
Makina Mühendisi
İSİG 207 - 209
Kalorifer Kazanı
Yılda 1
Makina Mühendisi
İSİG 207 – 209
Hidrofor
Yılda 1
Makina Mühendisi
İSİG 223
Basınçlı Kaplar
Yılda 1
Makina Mühendisi
İSİG 223
Topraklama (Makinalar İçin)
Yılda 1
Elektrik Mühendisi
PPTZ 40
Aydınlatma
Yılda 1
Elektrik Mühendisi
PPTZ 40
Paratoner
Yılda 1
Elektrik Mühendisi
PPTZ 57
83
İSG Elemanı İNTES Ders Notları
KAYNAKÇA







6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
4857 SAYILI İŞ KANUNU
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ YÖNETMELİKLER
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TÜZÜKLER
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TEBLİĞLER
ÇSGB RİSK DEĞERLENDİRME REHBERİ
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI EĞİTİM NOTLARI
84

Kök Hücre Vericileri Için Bilgiler

YANMA ve ALEV Türbülanslı (Benzinli Motorlar) Ön Karışımlı Yanma

Kurtarma talimatı

14.dönem çalışma raporu için tıklayınız

Slayt 1 - iş güvenliği uzmanı, İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI DERNEĞİ

VEHBİ KOŞUCU - 131101388 - İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi

02. fasikul içeriği tanıtımı 2014

SHT-ÇHHA - Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü

hatice nayır - Antoloji.Com

11.Dolaylı Olarak Tekneye Gelen Zararlar Hakkında Sigorta Himayesi

1047 KB - Makina Mühendisleri Odası

Cephelerde yangın oluşumu ve yayılımı

ANTBİS başlıyor - Akdeniz Manşet

Pilotaj - Sümer Holding

Para Politikası Kurallarının Teorik Analizi: Bazı Basit

24-01-15-0 - Olay Gazetesi

MALZEME BILGISI-B11 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

yüksekte güvenli çalışma ile ilgili teftiş politikaları ve

Bebek Bakımı Beslenme Katoloğu İçin Tıklayınız

indirmek için tıklayınız - Türkiye Liman İşletmecileri Derneği

Zayıf Kaya Kütlelerinde Açılan Tünellerde Ampirik ve Nümerik

XIV. Fizyoterapide Gelişmeler Kongresi Sözel Sunum ve Poster