DGS Akıcı Ayrıntılı Güncel Konu Anlatımları Örnekler Yorumlar Uyarılar Pratik Bilgiler 2015 ÖSYM tarzında özgün sorular ve açıklamaları DİKEY GEÇİŞ SINAVI DGS KONU ANLATIMLI . . Savaş Doğan Kenan Osmanoğlu Kerem Köker Çözümlü Yen! 3200 Sorune Sınav S!stem! Uygun Cevaplı TEK 1800KİTAP Soru Savaş Doğan Kenan Osmanoğlu Kerem Köker DGS KONU ANLATIMLI SÖZEL – SAYISAL YETENEK - DENEMELER ISBN 978-605-364-361-6 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. “Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.” 6. Baskı: Kasım 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Gamze Dumlupınar Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle / ANKARA (0312 394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: [email protected] SUNU Değerli Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Adayları, Dikey Geçiş Sınavı (DGS) ÖSYM tarafından 2000 yılından beri, Meslek Yüksek Okulu öğrencilerinin 4 yıllık lisans bölümlerine devam edebilmeleri amacıyla her yıl temmuz ayında yapılan bir sınavdır. 60 Sözel Yetenek,60 Sayısal Yetenek olmak üzere toplam 120 sorudan oluşan Dikey Geçiş Sınavı (DGS) uzun soluklu bir sınavdır. Sınavda, öğrencilerin sözel ve sayısal akıl yürütme becerileri yanında, soru çözüm hızlarının da sonuç üzerinde son derece etkili olduğu dikkate alındığında öğrencinin iyi bir performans göstermesi gerektiği daha iyi anlaşılacaktır. 26 yıllık tecrübesi ve uzman ekibiyle, 2000 yılından beri Dikey Geçiş Sınavı öğrencilerine hazırlık yayınları ve eğitim hizmeti sunan PEGEM AKADEMİ, DGS hazırlık öğrencileri için birbirinden güncel yeni yayınlar çıkarmaya da devam etmektedir. Bu yayınlardan biri olan DGS KONU ANLATIMLI SORU BANKASI, öğrencilere sınava hazırlık süresince eşlik edecek kapsamlı bir çalışmadır. Konu anlatımları ve soru çözümleri doyurucu bir şekilde yapılmış, öğrencinin olası hatalarını engelleyecek uyarılarla önemli noktaların altı çizilmiştir. İçerdiği soru sayısı itibariyle, bir konu anlatım kitabı olmanın ötesinde bir Soru Bankası özelliği de taşıyan kitap, verdiği uyarılar ve açıklamalarla rehber bir kitaptır. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen İsa Uludağ, Fikret Birer, Canan Sarıkaya ve tüm meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız. Tüm adaylara başarı dileklerimizle< Savaş Doğan – Kenan Osmanoğlu – Kerem Köker İÇİNDEKİLER TÜRKÇE 1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM ..................................................... 3 Sözcüğün Anlamı ......................................................... 4 Gerçek Anlam ...................................................... 5 Mecaz Anlam........................................................ 6 Terim Anlam ........................................................ 7 Soyut – Somut Anlam ......................................... 8 Nitel – Nicel Anlam .............................................. 8 Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam ...................... 9 Sözcüklerde Anlam İlişkileri ........................................ 10 Eş anlamlı Sözcükler ........................................... 10 Yakın Anlamlı Sözcükler ..................................... 10 Cümlenin Yapısı ........................................................... 51 Eksiltili Cümleler ................................................. 51 Cümle Tamamlama ............................................. 51 Cümle Oluşturma ................................................ 52 Cümlenin Anlamı ......................................................... 54 Anlamlarına Göre Cümleler ................................ 54 Anlam İlişkilerine Göre Cümleler ....................... 56 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler.................. 59 İlettiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler ....................................... 64 Çıkmış Sorular ............................................................. 70 Çözümlü Test ............................................................... 83 Cevaplı Test ............................................................... 88 3. BÖLÜM Karşıt Anlamlı Sözcükler..................................... 11 Eş sesli (Sesteş) Sözcükler ................................ 12 ANLATIM BİÇİMLERİ ................................................... 91 Genel – Özel İlişkili Sözcükler ............................ 15 Öyküleyici Anlatım .............................................. 92 Söz Sanatları ................................................................ 15 Betimleyici Anlatım ............................................. 92 Benzetme (Teşbih)............................................... 15 Açıklayıcı Anlatım ............................................... 92 Eğretileme (İstiare) .............................................. 16 Tartışmacı Anlatım .............................................. 93 Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel) ........................... 18 Düşünceyi Geliştirme Yolları ...................................... 93 Değinmece (Kinaye) ............................................ 19 Benzetme ............................................................. 93 Dokundurma (Tariz)............................................. 20 Tanımlama ........................................................... 94 Mübalağa (Abartma) ............................................ 20 Karşılaştırma ....................................................... 94 Dolaylama ............................................................ 20 Örneklendirme..................................................... 94 Güzel Adlandırma ................................................ 21 Tanık Gösterme (Alıntı Yapma) .......................... 95 Somutlama ........................................................... 21 Sayısal Verilerden Yararlanma ........................... 95 Söz Öbekleri ................................................................. 22 Soru Sorma ......................................................... 95 Deyimler ............................................................... 22 Anlatım Nitelikleri ........................................................ 96 Atasözleri ............................................................. 23 Özgünlük ............................................................. 96 İkilemeler.............................................................. 25 Özlülük (Yoğunluk) ............................................. 96 Pekiştirmeler........................................................ 26 Yalınlık (Sadelik) ................................................. 96 Sözün Cümleye Kattığı Anlam ............................ 26 Akıcılık ................................................................. 96 Çıkmış Sorular.............................................................. 28 Sürükleyicilik ....................................................... 96 Çözümlü Test ............................................................... 35 Açıklık .................................................................. 96 Cevaplı Test ................................................................. 40 Duruluk ................................................................ 96 Tutarlılık............................................................... 96 Çıkmış Sorular ............................................................. 98 Çözümlü Test ............................................................... 102 2. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM ....................................................... 43 Cümlenin Yorumu ........................................................ 44 Cümle Vurgusu .................................................... 44 Eş Anlamlı (Özdeş) / Yakın Anlamlı Cümleler ............................................................... 45 Cümlenin İletisi .................................................... 46 Cümle Analizi ....................................................... 47 Karşıt Anlamlı (Çelişen) Cümleler ...................... 49 Kesin Yargı .......................................................... 50 Cevaplı Test ............................................................... 108 İçindekiler 4. BÖLÜM PARAGRAF................................................................... 112 DGS’de Paragraf Soruları.................................... 113 DGS Paragraf Sorularının Özelliği Nedir? .......... 113 MATEMATİK 1. BÖLÜM Çözümlü Test ............................................................... 152 TEMEL KAVRAMLAR .............................................. 203 Küme ........................................................................ 204 Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı ...................... 204 Kümelerin Gösterilişi .............................................. 204 Boş Küme ................................................................ 204 Tam Sayılarda İşlemler ........................................... 205 İşlem Önceliği .......................................................... 207 Rasyonel Sayılar ..................................................... 207 Rasyonel Sayılarda İşlemler ................................... 207 Denklemler ............................................................... 209 Çözüm Kümesi Bulma ............................................ 209 İkili ............................................................................ 210 Sıralama ................................................................... 211 Eşitsizlik................................................................... 211 Oran – Orantı ........................................................... 211 Ortak Paranteze Alma ............................................. 212 Cevaplı Test ................................................................. 158 Cevaplı Test ................................................................ 213 Paragraf Konusuna Nasıl Çalışmalı? ................. 113 Paragrafın İçeriği .......................................................... 114 Paragrafta Konu .................................................. 114 Paragrafta Başlık ................................................. 115 Paragrafta Ana Düşünce ..................................... 115 Paragrafta Yardımcı Düşünceler ........................ 116 Paragrafta Tanıtılan Kişiyle İlgili Sorular ........... 119 Parçaya (Metne) Dayalı Sorular .......................... 119 Paragrafın Yapısı .......................................................... 127 Paragrafın Bölümleri ........................................... 127 Paragrafın Yapısına İlişkin Soru Tipleri ve Çözüme Yönelik Pratikler.................................... 128 Çıkmış Sorular.............................................................. 138 5. BÖLÜM SÖZEL MANTIK ............................................................ 162 2. BÖLÜM Mantıkla İlgili Temel Kavramlar .......................... 163 Sözel Mantık Sorularının Kapsamı ..................... 163 Sözel Mantık Soruları Hakkında.......................... 163 Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler ........ 164 Simgeler Kullanma .............................................. 164 Tablo Oluşturma .................................................. 164 Sıralama ............................................................... 170 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri ........... 170 Çıkarım Soruları................................................... 170 Şifreleme Soruları ................................................ 172 Sıralama Soruları ................................................. 173 Yer-Konum Bildiren Sorular................................ 174 Yer-Yön Bildiren Sorular ..................................... 176 Özne-Nesne İlişkili Sorular ................................. 177 Tablo Yorumlama Soruları .................................. 179 Karma Sorular...................................................... 179 Çıkmış Sorular.............................................................. 181 Çözümlü Test ............................................................... 189 Cevaplı Test ................................................................ 196 vi SAYILAR .................................................................. 215 Sayı Kümeleri .......................................................... 216 Doğal Sayılar ........................................................... 217 Tam Sayılar .............................................................. 220 Tek ve Çift Tam Sayılar ........................................... 221 Pozitif ve Negatif Sayılar ......................................... 223 Ardışık Sayılar ......................................................... 225 Asal Sayı .................................................................. 230 Aralarında Asal Sayılar ........................................... 230 Basamak Analizi ...................................................... 231 Çözümleme .............................................................. 236 Faktöriyel ................................................................. 238 Sayma Sistemleri .................................................... 241 Çıkmış Sorular ......................................................... 248 Cevaplı Test – 1 ....................................................... 252 Cevaplı Test – 2 ....................................................... 254 Cevaplı Test – 3 ....................................................... 256 Cevaplı Test – 4 ....................................................... 258 Cevaplı Test – 5 ....................................................... 260 Cevaplı Test – 6 ....................................................... 262 6. BÖLÜM BÖLME – BÖLÜNEBİLME KURALLARI .................. 264 Bölme ....................................................................... 265 Bölünebilme Kuralları ............................................. 269 RASYONEL SAYILAR.............................................. 316 Kesir ve Kesir Türleri .............................................. 317 Kesir ................................................................... 317 2 ile Bölünebilme ............................................... 269 3 ile Bölünebilme ............................................... 269 ASAL ÇARPANLARA AYIRMA EBOB – EKOK ...... 282 Asal Çarpanlara Ayırma .......................................... 282 Basit Kesir ......................................................... 317 Bileşik Kesir ....................................................... 317 Tam Sayılı Kesir................................................. 318 Sabit Kesir ......................................................... 319 Denk Kesir ......................................................... 319 Rasyonel Sayılarda Dört İşlem ............................... 320 Toplama İşlemi .................................................. 320 Çıkarma İşlemi ................................................... 321 Çarpma İşlemi .................................................... 321 Bölme İşlemi ...................................................... 321 Kuvvet Alma ...................................................... 321 İşlem Önceliği .................................................... 322 Ondalık Kesir ........................................................... 325 Ondalık Sayılarda Dört İşlem ......................... 326 Devirli Ondalık Açılımlar ................................. 328 Rasyonel Sayılarda Sıralama.................................. 329 İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma ........ 331 Çıkmış Sorular ......................................................... 332 Bir Tam Sayının Bölenleri ....................................... 283 Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı................... 285 Cevaplı Test - 1 ........................................................ 334 Cevaplı Test - 2 ........................................................ 336 4 ile Bölünebilme ............................................... 270 5 ile Bölünebilme ............................................... 271 7 ile Bölünebilme ............................................... 272 8 ile Bölünebilme ............................................... 272 9 ile Bölünebilme ............................................... 272 10 ile Bölünebilme ............................................. 274 11 ile Bölünebilme ............................................. 274 Çıkmış Sorular ......................................................... 276 Cevaplı Test - 1 ........................................................ 277 Cevaplı Test - 2 ........................................................ 279 4. BÖLÜM En Büyük Ortak Bölen (EBOB) ......................... 286 En Küçük Ortak Kat (EKOK) ............................. 289 Çıkmış Sorular ......................................................... 294 Cevaplı Test - 1 ........................................................ 295 Cevaplı Test - 2 ........................................................ 297 Cevaplı Test - 3 ........................................................ 299 5. BÖLÜM BİRİNCİ DERECEDEN DENKLEMLER .................... 301 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler .... 302 Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler ..... 305 İçindekiler 3. BÖLÜM 7. BÖLÜM ÜSLÜ SAYILAR ........................................................ 338 Özellikleri ........................................................... 339 Üslü Sayılarda Dört İşlem ....................................... 342 Toplama – Çıkarma ........................................... 342 Çarpma ............................................................... 343 Bölme ................................................................. 345 Çıkmış Sorular ......................................................... 348 Cevaplı Test - 1 ........................................................ 349 Cevaplı Test - 2 ........................................................ 351 Denklem Sistemi ...................................................... 305 Yok Etme Metodu .............................................. 305 Yerine Koyma Metodu ....................................... 306 Özel Denklemler ...................................................... 307 Çıkmış Sorular ......................................................... 310 Cevaplı Test - 1 ........................................................ 312 Cevaplı Test - 2 ........................................................ 314 vii İçindekiler 8. BÖLÜM 11. BÖLÜM KÖKLÜ SAYILAR ..................................................... 353 ORAN – ORANTI ..................................................... 418 Oran.................................................................... 419 OrantÕ ................................................................. 419 Köklü SayÕlarÕn Özellikleri ....................................... 354 Köklü SayÕlarda Dört øúlem ..................................... 358 Toplama-ÇÕkarma .............................................. 358 Çarpma ............................................................... 359 Bölme ................................................................. 360 Kök DÕúÕndaki Bir SayÕnÕn Kök øçine AlÕnmasÕ ....... 362 Eúlenik (PaydayÕ Kökten Kurtarma) ....................... 363 øç øçe Sonlu Kökler .................................................. 365 øç øçe Sonsuz Kökler................................................ 366 A B 2 B Ifadesinin Kök DÕúÕna ÇÕkarÕlmasÕ ........... 368 Köklü SayÕlarda SÕralama ........................................ 370 Köklü SayÕlarda Denklem Çözme ........................... 371 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 372 CevaplÕ Test - 1 ........................................................ 374 CevaplÕ Test - 2 ........................................................ 376 OrantÕnÕn Özellikleri .......................................... 419 OrantÕ Türleri ........................................................... 421 Do÷ru OrantÕ ...................................................... 421 Ters OrantÕlÕ Çokluklar ...................................... 423 Bileúik OrantÕ ..................................................... 424 Ortalamalar .............................................................. 425 Aritmetik Ortalama ............................................ 425 Geometrik Ortalama .......................................... 426 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 428 CevaplÕ Test - 1 ........................................................ 431 CevaplÕ Test - 2 ........................................................ 433 12. BÖLÜM 9. BÖLÜM PROBLEMLER ......................................................... 435 Denklem Kurma Problemleri .................................. 436 Yaú Problemleri ....................................................... 442 Yüzde Problemleri ................................................... 445 ÇARPANLARA AYIRMA .......................................... 378 Ortak Parantez Yöntemi .................................... 379 GruplandÕrma Yöntemi ...................................... 379 ax2+bx+c ifadesinin Çarpanlara AyrÕlmasÕ ....... 380 Özdeúlikler ............................................................... 382 øki Kare FarkÕ ...................................................... 382 Tam Kare øfadeler .............................................. 384 III. Dereceden Özdeúlikler ....................................... 387 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 389 CevaplÕ Test – 1 ....................................................... 391 CevaplÕ Test – 2 ....................................................... 393 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 463 CevaplÕ Test – 1 ....................................................... 469 CevaplÕ Test – 2 ....................................................... 471 10. BÖLÜM CevaplÕ Test – 3 ....................................................... 473 CevaplÕ Test – 4 ....................................................... 475 EùøTSøZLøK – MUTLAK DEöER .............................. 395 Eúitsizlikler .............................................................. 396 Özellikleri ........................................................... 396 Reel (Gerçel) SayÕ AralÕklarÕ .................................... 399 KapalÕ AralÕk ....................................................... 399 YarÕ AçÕk AralÕk .................................................. 399 AçÕk AralÕk .......................................................... 400 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eúitsizlikler.... 400 Eúitsizlikler ve øúaret øncelemesi ............................ 401 Mutlak De÷er ............................................................ 403 Özellikleri ........................................................... 405 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 409 CevaplÕ Test – 1 ....................................................... 412 CevaplÕ Test – 2 ....................................................... 414 CevaplÕ Test – 3 ....................................................... 416 Faiz Problemleri ...................................................... 447 Kâr – Zarar Problemleri........................................... 448 KarÕúÕm Problemleri ................................................ 451 øúçi Problemleri ....................................................... 454 Havuz Problemleri ................................................... 456 Hareket Problemleri ................................................ 457 CevaplÕ Test – 5 ....................................................... 477 CevaplÕ Test – 6 ....................................................... 479 CevaplÕ Test – 7 ....................................................... 481 CevaplÕ Test – 8 ....................................................... 483 13. BÖLÜM KÜMELER ................................................................ 485 Küme ........................................................................ 486 Kümenin ElemanÕ ve Eleman SayÕsÕ ................ 486 Kümelerin Gösterimi ......................................... 486 Küme Çeúitleri ................................................... 487 Kümelerde øúlemler ........................................... 488 Alt Küme ............................................................ 491 Küme Problemleri.............................................. 493 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 495 CevaplÕ Test ............................................................. 496 viii 17. BÖLÜM øùLEM – MODÜLER ARøTMETøK ............................. 498 øúlem ......................................................................... 499 øúlem TablolarÕ ................................................... 502 øúlemin Özellikleri .............................................. 502 Modüler Aritmetik .................................................... 505 Modüler Aritmeti÷in Özellikleri ......................... 506 Modüler Aritmetikte Denklem Çözümü ............ 510 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 511 CevaplÕ Test – 1 ....................................................... 513 CevaplÕ Test – 2 ....................................................... 515 SAYISAL MANTIK .................................................... 564 SayÕsal MantÕk Problemleri (Diziler) ....................... 565 SayÕsal MantÕk Problemleri (Tablo ve ùekil) .......... 569 15. BÖLÜM PERMÜTASYON – KOMBøNASYON – OLASILIK ... 517 SaymanÕn Temel KurallarÕ ....................................... 518 Toplama KuralÕ .................................................. 518 Çarpma Yolu ile Sayma ..................................... 518 SaymanÕn Temel ølkesi ...................................... 518 Permütasyon (SÕralama) ......................................... 520 TekrarlÕ Permütasyon ........................................ 521 Dairesel Permütasyon ....................................... 522 Kombinasyon (Gruplama) ...................................... 523 OlasÕlÕk ..................................................................... 528 OlasÕlÕk Fonksiyonu .......................................... 528 OlasÕlÕk HesabÕ ................................................... 529 Koúullu OlasÕlÕk.................................................. 533 Ba÷ÕmsÕz ve Ba÷ÕmlÕ OlasÕlÕk ............................ 534 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 535 CevaplÕ Test – 1 ....................................................... 537 CevaplÕ Test – 2 ....................................................... 539 SayÕsal MantÕk Problemleri (MantÕk) ...................... 578 Görsel Yetenek ........................................................ 584 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 590 CevaplÕ Test – 1 ....................................................... 601 CevaplÕ Test – 2 ....................................................... 603 CevaplÕ Test – 3 ....................................................... 605 GEOMETRø 1. BÖLÜM GEOMETRøK KAVRAMLAR VE DOöRUDA AÇILAR ................................................. 609 Geometrik Kavramlar .............................................. 610 TanÕmsÕz Kavramlar ................................................ 610 AçÕlar ........................................................................ 610 AçÕnÕn Ölçüsü .................................................... 610 AçÕnÕn Düzlemde AyÕrdÕ÷Õ Bölgeler .................. 610 AçÕ Ölçü Birimleri .............................................. 610 AçÕ Çeúitleri ............................................................. 611 Dar AçÕ ............................................................... 611 Dik AçÕ ................................................................ 611 Geniú AçÕ............................................................ 611 Do÷ru AçÕ ........................................................... 611 Tam AçÕ .............................................................. 611 Komúu AçÕlar ..................................................... 611 16. BÖLÜM AçÕortay.................................................................... 611 Tümler AçÕlar ........................................................... 612 TABLO VE GRAFøKLER .......................................... 541 Tablo ve Yorumlama ............................................... 542 Grafik ve Yorumlama............................................... 545 Çizgi Grafik ........................................................ 545 Bütünler AçÕlar ........................................................ 612 Ters AçÕlar ............................................................... 613 Paralel øki Do÷runun Bir Kesen ile YaptÕ÷Õ AçÕlar ........................................................... 613 Paralel øki Do÷runun Birden Çok Kesen øle Meydana Getirdi÷i AçÕlar ................................... 613 KenarlarÕ Paralel AçÕlar ........................................... 615 Sütun Grafi÷i ...................................................... 548 Daire Grafi÷i ....................................................... 551 ÇÕkmÕú Sorular ......................................................... 554 CevaplÕ Test – 1 ....................................................... 558 CevaplÕ Test – 2 ....................................................... 560 CevaplÕ Test – 3 ....................................................... 562 İçindekiler 14. BÖLÜM KenarlarÕ Dik AçÕlar ................................................. 615 Üçgenler ................................................................... 618 Üçgen Çeúitleri ........................................................ 618 AçÕlarÕna Göre Üçgenler.................................... 618 KenarlarÕna Göre Üçgenler ............................... 618 Üçgende Temel ve YardÕmcÕ Elemanlar ................. 619 Yükseklik............................................................ 619 AçÕortay .............................................................. 619 Kenarortay ......................................................... 619 Üçgende AçÕlar ile ølgili Özellikler .......................... 620 Dik Üçgen ................................................................ 624 Pisagor Teoremi ................................................ 624 Öklid Ba÷ÕntÕlarÕ ................................................. 625 ix İçindekiler Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler ................ 626 Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler ..................... 627 2. BÖLÜM Üçgende Açıortay Teoremleri ................................. 629 İç Açıortay Teoremi ........................................... 630 ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER ............................ 695 Çokgenler ................................................................ 696 Dış Açıortay Teoremi ......................................... 631 Üçgende Kenarortay Teoremleri ............................ 633 Dışbükey ve İçbükey Çokgenler ....................... 696 Düzgün Çokgen ................................................. 697 Ağırlık Merkezi ................................................... 633 Kenarortay Bağıntıları ....................................... 635 İkizkenar Üçgen ....................................................... 637 Dörtgenler ................................................................ 702 Dörtgenin Özellikleri ......................................... 702 Eşkenar Üçgen ........................................................ 639 Üçgende Alan .......................................................... 643 Dörtgenlerde Alan ............................................. 703 Paralelkenar ............................................................. 705 Paralelkenarda Alan .......................................... 706 Üçgende Benzerlik .................................................. 648 Açı – Açı – Açı Benzerlik Kuralı ........................ 648 Paralelkenarın Alan Özellikleri ......................... 706 Paralelkenarda Uzunluk ile İlgili Özellikler ...... 708 Tales Teoremi .................................................... 650 Temel Orantı Teoremi ........................................ 650 Eşkenar Dörtgen ..................................................... 709 Dikdörtgen .............................................................. 710 Çapraz Tales Teoremi ....................................... 651 Kenar – Açı – Kenar Benzerlik Kuralı ............... 652 Kare .......................................................................... 712 Yamuk ...................................................................... 714 Kenar – Kenar – Kenar Benzerlik Kuralı .......... 653 Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları ............................ 656 Üçgen Eşitsizliği ...................................................... 656 İkizkenar Yamuk ................................................ 717 Dik Yamuk .......................................................... 719 Cevaplı Test - 1 ....................................................... 661 Cevaplı Test - 2 ....................................................... 663 Deltoid ...................................................................... 719 Cevaplı Test - 1 ....................................................... 720 Cevaplı Test - 2 ....................................................... 722 Cevaplı Test - 3 ....................................................... 665 Cevaplı Test - 4 ....................................................... 667 Cevaplı Test - 3 ....................................................... 724 Cevaplı Test - 4 ....................................................... 726 Cevaplı Test - 5 ....................................................... 669 Cevaplı Test - 6 ....................................................... 671 Cevaplı Test - 5 ....................................................... 728 Cevaplı Test - 6 ....................................................... 730 Cevaplı Test - 7 ....................................................... 673 Cevaplı Test - 8 ....................................................... 675 Cevaplı Test - 9 ....................................................... 677 Cevaplı Test - 7 ....................................................... 732 Cevaplı Test - 8 ....................................................... 734 Cevaplı Test - 10 ..................................................... 679 Cevaplı Test - 11 ..................................................... 681 Cevaplı Test - 12 ..................................................... 683 Cevaplı Test - 13 ..................................................... 685 Cevaplı Test - 9 ....................................................... 736 Cevaplı Test - 10 ..................................................... 738 3. BÖLÜM Cevaplı Test - 14 ..................................................... 687 Cevaplı Test - 15 ..................................................... 689 ÇEMBER VE DAİRE ................................................. 740 Çemberde Açı .......................................................... 741 Çemberde Yardımcı Elemanlar............................... 741 Cevaplı Test - 16 ..................................................... 691 Cevaplı Test - 17 ..................................................... 693 Çemberde Yay ve Açı Özellikleri ............................ 742 Merkez Açı ......................................................... 742 Çevre Açı............................................................ 743 Teğet Kiriş Açı ................................................... 744 İç Açı .................................................................. 744 Dış Açı ................................................................ 744 Çemberde Kiriş Yay Özellikleri............................... 746 Kirişler Dörtgen ....................................................... 746 Çemberde Uzunluk .................................................. 747 Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti .......... 747 Kuvvet Ekseni .................................................... 749 İki Çemberin Ortak Teğetleri................................... 750 İki Çemberin Birbirine Göre Durumları .................. 752 Üçgen Çemberleri ................................................... 752 Üçgenin İç Teğet Çemberi ................................ 752 Üçgenin Dış Teğet Çemberi .............................. 753 Teğetler Dörtgeni .................................................... 753 Dairede Alan ............................................................ 754 x Çemberde Benzerlik .......................................... 756 Cevaplı Test - 1 ....................................................... 758 Cevaplı Test - 2 ....................................................... 760 Cevaplı Test - 3 ....................................................... 762 Cevaplı Test - 4 ....................................................... 764 Cevaplı Test - 5 ....................................................... 766 Cevaplı Test - 6 ....................................................... 768 4. BÖLÜM 5. BÖLÜM KATI CİSİMLER......................................................805 Prizma ....................................................................806 Dikdörtgenler Prizması ...................................807 Küp ...................................................................809 Silindir ..............................................................809 Dönel Silindir ...................................................810 İçindekiler Dairenin Alanı ve Çevresi.................................. 754 Daire Diliminin Alanı .......................................... 754 Çember Yayının Uzunluğu ................................ 754 Daire Kesmesinin Alanı ..................................... 754 Daire Halkasının Alanı ....................................... 755 Piramit ....................................................................812 Düzgün Piramit ................................................812 Kesik Piramit ...................................................813 Küre ........................................................................815 Cevaplı Testler - 1 ................................................816 Cevaplı Testler - 2 ................................................818 Çıkmış Sorular .......................................................820 ANALİTİK GEOMETRİ.............................................. 770 Noktanın Analitik İncelenmesi ................................ 771 Analitik Düzlem .................................................. 771 İki Nokta Arasındaki Uzaklık ............................. 772 Doğrusal Noktalar.............................................. 773 Doğrusal Olmayan Noktalar .............................. 775 Doğrunun Analitik İncelenmesi .............................. 778 Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi ........................ 778 Doğrunun Grafiğinin Çizimi .............................. 780 Doğrunun Denklemleri ...................................... 781 Özel Doğrular ..................................................... 783 İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları ............ 783 Doğru Demeti ..................................................... 785 Simetriler ............................................................ 788 Noktanın Simetriği ............................................. 788 Doğrunun Simetriği ........................................... 791 Eşitsizlikler .............................................................. 793 Cevaplı Test - 1 ...................................................... 795 SAYISAL – SÖZEL DENEMELER Sayısal Test - 1 .....................................................828 Sözel Test - 1 ........................................................835 Sayısal Test - 2 .....................................................847 Sözel Test - 2 ........................................................856 Sayısal Test - 3 .....................................................867 Sözel Test - 3 ........................................................875 Yanıt Anahtarları ...................................................886 Cevaplı Test - 2 ...................................................... 797 Cevaplı Test - 3 ...................................................... 799 Cevaplı Test - 4 ...................................................... 801 Cevaplı Test - 5 ...................................................... 803 xi DGS SÖZEL YETENEK 6 Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlamı Sözcüklerde Anlam İlişkileri Söz Sanatları Söz Öbekleri Çıkmış Sorular Çözümlü Test Cevaplı Test Geçmiş Yıllarda Çıkmış Soru Analiz Tablosu 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 3 3 - 7 6 4 2 3 Dil, insanın karakterinin bir parçasıdır. Bacon DGS Türkçe SÖZCÜKTE ANLAM SÖZCÜĞÜN ANLAMI Bu ünitede, aúa÷Õdaki konu ve alt baúlÕklar iúlenecektir: Sözcük: AnlamlÕ ses veya ses birli÷i, söz, sözcük. (TDK, 2005) 1. SÖZCÜöÜN ANLAMI a. Gerçek Anlam i. ii. 2. 3. b. Yan anlam Mecaz Anlam c. d. Terim Anlam Soyut - Somut Anlam e. f. Nitel - Nicel Anlam Sözcü÷ün Cümleye KattÕ÷Õ Anlam SÖZCÜKLERDE ANLAM øLøùKøLERø a. b. Eú AnlamlÕ Sözcükler YakÕn AnlamlÕ Sözcükler c. d. KarúÕt AnlamlÕ Sözcükler Eúsesli (Sesteú) Sözcükler e. Genel-Özel øliúkili Sözcükler x a. Benzetme (Teúbih) b. E÷retileme (østiare) Tek anlamlÕ sözcükler: Sadece bir kavramÕ karúÕlayan sözcüklerdir. ÖRNEK 9 ønsandan do÷aya aktarma Duyular arasÕ aktarma c. d. Ad AktarmasÕ (Mecaz-Õ Mürsel) De÷inmece (Kinaye) e. f. g. Dokundurma (Tariz) Mübalâ÷a (Abartma ) Dolaylama h. i. Güzel AdlandÕrma Somutlama SÖZ ÖBEKLERø a. b. Deyimler Atasözleri c. d. økilemeler Pekiútirmeler e. Sözün Cümleye KattÕ÷Õ Anlam Buzul: Kutup bölgelerinde veya da÷ baúlarÕnda bulunan büyük kar ve buz kütlesi. “Küresel ÕsÕnma nedeniyle kutuplardaki buzullar hÕzla eriyor.” Do÷adan insana aktarma Do÷adan do÷aya aktarma Sözcükte anlam ünitesi; sözcüklerin tek baúÕna ya da bir araya gelerek kazandÕklarÕ farklÕ anlamlarÕ, anlam iliúkilerini ve sözcükte meydana gelen anlam olaylarÕnÕ kavratmayÕ amaçlayan “temel” bir ünitedir. Türkçede bazÕ kelimelerin tek bir anlamÕ varken bazÕ kelimeler kullanÕldÕklarÕ yere göre çok çeúitli anlamlar kazanabilir. Cümlenin iyi anlaúÕlmasÕ, cümlede kelimenin hangi anlamda kullanÕldÕ÷ÕnÕn do÷ru anlaúÕlmasÕyla mümkündür. SÖZ SANATLARI i. ii. iii. iv. 4. Temel anlam Sözcükte anlam ünitesi “anlam bilgisi”nin temelidir. Bir yazÕ binaya benzetilirse, sözcük de o binayÕ oluúturan tu÷lalardÕr. Bir parça içerisindeki sözcüklerin anlamÕ kavranamazsa cümlenin, cümle iyi anlaúÕlmazsa da paragrafÕn ne demek istedi÷i tam olarak anlaúÕlamaz. 9 FÕrlatmak: HÕzla atmak, bulundu÷u yerden dÕúarÕ atmak. “ Elindeki kalemi pencereden dÕúarÕ fÕrlattÕ.” 9 Beton: Çimentonun su yardÕmÕyla kum, çakÕl vb. maddelerle karÕúmasÕ sonucu oluúan sert, dayanÕklÕ, ba÷layÕcÕ yapÕ malzemesi. “Bahçenin önündeki e÷imli araziye beton döktüler.” (TDK, 2005) Görüldü÷ü gibi yukarÕdaki sözcüklerin sözlükte tek karúÕlÕ÷Õ vardÕr ve bu kelimelerin baúka anlamlara gelebilecek kullanÕmÕ yoktur. Çok anlamlÕ sözcükler: KullanÕldÕ÷Õ yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. ÖRNEK 9 Kaçmak: 1. HÕzla koúup bir yere saklanmak “Bir tehlike sezdi÷in anda hemen eve kaçarsÕn.” 2. Firar etmek “Üç mahkûm hapisten kaçtÕ.” 3.Girmek “Kula÷Õna su kaçtÕ denizde.” 4. Yaklaúmak, benzemek “Bu mavi biraz yeúile kaçÕyor.” 5 ... Örneklerde görüldü÷ü gibi, “kaçmak” sözcü÷ü kullanÕldÕ÷Õ yere göre farklÕ anlamlar kazanmÕútÕr. 4 Çözüm: Örnek: A) A÷acÕn yapraklarÕ sararÕp solmaya baúlamÕú. B) Bu gürültülü yerde uyudu÷una göre çok yorgun olmalÕ. C) Medeniyette ilerleyememenin en büyük sebebi bilimsizliktir. D) Soka÷Õn baúÕnda durmuú, gelen geçen arabalarÕ A seçene÷inde “burun”, B seçene÷inde “kol”, C seçene÷inde “el” sözcükleri yan anlamlarÕnda ve E seçene÷inde “yüz” sözcü÷ü mecaz anlamda kullanÕlmÕútÕr. D seçene÷inde ise “tutmak” sözcü÷ü “elde bulundurmak, ele almak” anlamÕnda, yani temel (ilk) anlamÕnda kullanÕlmÕútÕr. Cevap D Yan anlam Sözcü÷ün, “temel anlamÕ”ndan tamamen kopmadan kazandÕ÷Õ, onunla iliúkili yeni anlamlardÕr. 9 Ma÷aranÕn a÷zÕ o kadar küçüktü ki içeri ancak bir çocuk girebiliyordu 9 Çocu÷un ateúini bir türlü düúüremiyorlar. 9 Belediye, elektrik faturalarÕnÕ ödemeyen úirketlerin elektri÷ini kesti. seyrediyordu. E) E÷er kravat takmÕyorsan yakanÕ biraz düzeltmelisin. Çözüm: D seçene÷inde “sokak” sözcü÷ü tek anlamlÕ bir sözcüktür. Di÷er sözcükler kullanÕldÕklarÕ cümleye göre farklÕ anlamlar kazanabilir. Cevap D Gerçek Anlam Temel anlam (ølk anlam) Bir sözcü÷ün zihinde karúÕladÕ÷Õ ilk kavramdÕr. Di÷er bir deyiúle sözcük (tek baúÕna) duyuldu÷unda ya da okundu÷unda düúünülen ilk úeydir. Örne÷in “ayak” dendi÷inde akla gelen ilk kavram o sözcü÷ün temel anlamÕdÕr. Örne÷in, 9 A÷Õz : Yüzde bulunan, ses çÕkarmaya, soluk alÕp vermeye yarayan ve besinlerin sindirilmeye baúlandÕ÷Õ organ. “Yeni matematik ö÷retmenimizin kocaman bir a÷zÕ var.” 9 Ateú : YanÕcÕ cisimlerin tutuúmasÕyla beliren ÕsÕ ve ÕúÕk, od, nâr. "UygarlÕk ateúten do÷muútur." 9 Kesmek : BÕçak, makas vb. bir araçla bir úeyi ikiye ayÕrmak, parçalamak, do÷ramak. “Tüm gücüyle ipi kesmeye çalÕútÕ.” Sözcükte Anlam Aúa÷Õdaki cümlelerde altÕ çizili sözcüklerden hangisi farklÕ anlamlarda kullanÕlamaz? Örnek: I. II. III. IV. V. Temiz bir toplum yaratmak bizim elimizde. YÕllar sonra bazÕ olaylar aydÕnlandÕ. Henüz, çok ileri fikirler ortaya koyamadÕk. SanatçÕ bize ne aúÕlÕyor, ona bakmalÕyÕz. ùaúkÕn a÷aç, tomurcuklarÕnÕ erken patlatmÕú. YukarÕdaki cümlelerin hangisinde altÕ çizili sözcük yan anlamÕyla kullanÕlmÕútÕr? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Çözüm: E seçene÷inde “patlamak” sözcü÷ü yan anlamda (görünür duruma gelmek, açÕlmak) kullanÕlmÕútÕr. Di÷er seçeneklerdeki sözcükler mecaz anlamda kullanÕlmÕútÕr. Cevap E Örnek: Aúa÷Õdaki cümlelerin hangisinde altÕ çizili sözcük temel anlamda kullanÕlmÕútÕr? A) Aya÷Õndaki ayakkabÕnÕn burnu çok aúÕnmÕú. B) C) Sertçe açtÕ÷Õ kapÕnÕn kolu elinde kaldÕ. Akúam karanlÕ÷Õnda iki el silah sesi duyuldu. D) E) Kuca÷Õnda kundaklÕ bir çocuk tutuyordu. YaúlÕ adam, çocu÷a fazla yüz vermeyin, dedi. 5 øNCELEME DGS Türkçe UYARI x “Yan anlam” ile “temel anlam” arasÕnda herhangi bir úekilde (biçimsel benzerlik, ortak iúlev, aynÕ maddeden oluúmasÕ...vb. ) ilgi kurulabilmelidir. Örne÷in, 9 “Ma÷aranÕn a÷zÕ o kadar küçüktü ki içeri ancak bir çocuk girebiliyordu.” (“Ma÷aranÕn a÷zÕ” ile yemeye içmeye ve ses çÕkarmaya yarayan organ olan “a÷Õz” arasÕnda biçimsel olarak bir benzerlik kurulmuútur.) Temel anlam (TA), yan anlam(YA) ve mecaz anlamla(MA) ilgili aúa÷Õdaki örnekleri inceleyeniz. 9 “Çocu÷un ateúini ne yapsalar da düúüremiyorlar.” (“Çocu÷un ateúi” ile nesnelerin tutuúmasÕyla beliren “ateú” arasÕnda bir ÕsÕ ortaklÕ÷Õ vardÕr) 9 9 Yol Çocuk evin yolunu sordu. (TA) Mahallemizin yolu nihayet asfaltlandÕ. (YA) 9 “Belediye, elektrik faturalarÕnÕ ödemeyen úirketlerin elektri÷ini kesti.” (“kesmek” sözcü÷ü bu cümlede “ba÷lantÕyÕ koparmak, engellemek” anlamÕnda oldu÷u için “kesmek” sözcü÷ü temel anlamÕyla ilgilidir.) 9 Bu soruyu farklÕ bir yolla da çözebiliriz. (MA) 9 Kafa Kafan hâlâ omuzlarÕnÕn üzerinde duruyor. (TA) 9 9 Fazla zorlayÕnca çivinin kafasÕ koptu. (YA) O adam zaten kafasÕzÕn tekidir. (MA) Mecaz Anlam Sözcü÷ün gerçek anlamlarÕndan (temel anlamÕndan ve yan anlamlarÕndan) tamamen koparak farklÕ anlamlarda kullanÕlmasÕdÕr. 9 Bu mahallede onun gibi a÷zÕ bozuk birini daha görmedim. 9 Yeni seçilen muhtar, ilk toplantÕsÕnda çok ateúli konuútu. 9 KapÕnÕn hemen yanÕnda oturan gizemli bir adam garsonu kesiyordu. Mecaz anlam, aslÕnda somuttan soyuta kaymÕú, gerçekte olmasÕ mümkün olmayan, düúsel bir anlamdÕr. Örne÷in, bu cümlelerde geçen “birisini kesmek, ateúli konuúmak, a÷zÕ bozuk” sözlerini somut olarak ne düúünebiliriz ne de kafamÕzda canlandÕrabiliriz. Örnek: Aúa÷Õdaki cümlelerde altÕ çizili sözcüklerden hangisi mecaz anlamda kullanÕlmÕútÕr? A) Son haberle ümitlerimiz yeniden yeúerdi. 6 SÕnavlarda “temel anlam-yan anlam” ayrÕmÕ yapÕlmamakla birlikte “gerçek anlam ve mecaz anlam” sorularÕnda sa÷lÕklÕ bir de÷erlendirme yapmak açÕsÕndan sözcü÷ün “yan anlam” özelliklerini tanÕmak gerekir. Yan anlamÕn mecaz anlamla karÕútÕrÕlmamasÕ gerekir. B) C) Çocu÷un ateúi normalin üstüne çÕkmÕútÕ. Ö÷rencimiz açÕlarÕ yeni yeni ö÷reniyor. D) E) SanatçÕnÕn özel mektuplarÕ yayÕmlandÕ. Herkesin düúüncesi, kendisini ilgilendirir. 9 9 9 Büyük Uzun bir yolculuktan sonra büyük bir evin önünde durduk. (TA) Benim ö÷rencilerim büyüklerine karúÕ saygÕda kusur etmezler. (YA) Büyük düúünenler, toplumlarÕna her zaman bir úeyler kazandÕrmÕútÕr. (MA) 9 Su Malatya’nÕn suyu sa÷lÕ÷a yararlÕ birçok mineral barÕndÕrÕr. (TA) Meyve suyu koladan daha besleyicidir. (YA) 9 Sulu davranÕúlarla herkesi kÕzdÕrdÕ. (MA) 9 Para Bu ay úirkette maaúlarÕ da÷Õtacak kadar para yok. (TA) 9 9 9 9 9 9 Bu iúte çok para var. (YA) Bu kadar para canlÕsÕ birini daha önce hiç görmedim. (MA) Taú TaúlarÕ büyük bir kamyona yüklediler. (TA) Yüzü÷ünün taúÕ düúmüú, fark etmedin mi? (YA) Bu taúlar sana geliyor herhalde, sen de bir cevap vermeyecek misin? (MA) Çözüm: 9 Leke Gömlekteki mürekkep lekesi gitmiyor. (TA) A seçene÷inde “ümitlerin yeúermesi” ifadesinde “yeúermek” sözcü÷ü gerçek anlamÕ dÕúÕnda kullanÕlmÕútÕr. Cevap A 9 9 TÕrnakta bazen beyaz lekeler oluúur. (YA) AdamÕn geçmiúinde hiçbir lekesi yok. (MA) Terim Anlam UYARI Sözcük Gerçek Anlam Temel Anlam Yan Anlam 1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ÕsÕrÕp koparmaya ve çi÷nemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri 2. Çark, testere, tarak vb. çentikli úeylerdeki çÕkÕntÕlarÕn her biri 3. SarÕmsak dilimi, karanfil vb.nde diúe benzetilen tane 4. BazÕ dantel ve iúlemelerin kenarlarÕndaki yuvarlak sivri bölüm Mecaz Anlam 5. Güçlü oldu÷unu belli etmek, tehdit etmek.(diú göstermek) 6. Kötülük kötülük yapmak için fÕrsat beklemek (diú bilemek) 7. Zorla zorla veya inatla istedi÷ini yaptÕrmak (diú geçirmek) “Diú” sözcü÷ünün anlamlarÕ (TDK, 2005) 9 “PenaltÕ, basket, hakem, raket, korner, gol...” sözcükleri sporla ilgili, 9 “Nota, orkestra, akort, solfej, oktav...” sözcükleri müzikle ilgili, 9 “Venüs, galaksi, uydu, gezegen...” sözcükleri gökbilimle ilgili, 9 “Kafiye, koúma, beyit, epik, gazel...” sözcükleri edebiyatla ilgili kavramlar düúündürdükleri için terim özelli÷i gösterir. Sözcükte Anlam Bir sözcü÷ün temel anlamÕ bir tanedir; çünkü sözcü÷ün sadece ilk anlamÕna “temel anlam” denir. Oysa sözcü÷ün birden çok yan ve mecaz anlamÕ olabilir. Bilim, sanat, spor ya da meslek dallarÕna özgü anlamlar taúÕyan sözcüklerdir. Bu sözcükler zihinde, kullanÕldÕklarÕ alanlarla ilgili belirli anlamlarÕ karúÕlar. Örne÷in, ÖRNEK 9 Kesrin pay ve paydasÕ birbirine eúit. (matematik terimi) 9 Günümüz úairleri artÕk úiirde ayak kullanmÕyor. (edebiyat terimi) 9 Saz sesleri, bazen aynÕ notalarÕ, ruhumuza mÕhlanmak istenen bir altÕn çiviye vurulan darbeler gibi tekrar ederdi. (müzik terimi) øNCELEME “Konuúmak” sözcü÷ünün temel anlamÕnÕ, yan ve mecaz UYARI anlamlarÕnÕ inceleyiniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bir dilin kelimeleriyle düúüncesini sözlü olarak anlatmak: (TA) "Çocuk daha konuúamÕyor." Belli bir konudan söz etmek: (YA) Örneklerde görüldü÷ü gibi bir sözcü÷ün terim anlamda kullanÕlÕp kullanÕlmadÕ÷Õ cümleye bakÕlarak anlaúÕlabilir; tek baúÕna sözcü÷e bakmak yeterli de÷ildir. Örne÷in, "Mehmet yedi yaúÕndayken anasÕyla konuútuklarÕndan fazla bir úey konuúmazdÕ." H. E. AdÕvar. 9 Annem bütün gün kirli perdeleri yÕkadÕ, ütüledi ve astÕ. (Bu cümlede “perde” sözcü÷ü günlük yaúamdaki sÕradan bir nesneyi karúÕlamaktadÕr.) Bir konuda karúÕlÕklÕ söz etmek, sohbet etmek: (YA) "øúten sonra Nuruosmaniye'deki økbal kahvesinde arkadaúlarla úiir ve edebiyat konuúuyoruz." F. R. Atay. Konuúma dili olarak kullanmak: (YA) 9 Bu oyun iki perdeden oluúan mükemmel bir dram. (Bu cümlede ise “perde” sözcü÷ü “tiyatronun bölümü”nü düúündürmektedir ve dolayÕsÕyla tiyatro terimidir.) 9 “HastanÕn tansiyonu sonunda normale döndü.” (Bu cümlede tansiyon kelimesi zihinde “tÕp”la ilgili bir anlam karúÕladÕ÷Õ için tÕp terimi olarak kullanÕlmÕútÕr.) 9 “Kafkaslarda tansiyon kÕsa bir aradan sonra tekrar yükseldi.” (Bu cümlede ise aynÕ kelime tÕpla ilgili bir anlam karúÕlamamaktadÕr.) "Türkçeyi çok iyi konuúuyor." Düúüncesini herhangi bir araç kullanarak anlatmak: (YA) "Dilsizler el iúaretleriyle konuúabilir." Becermek, uzman gibi yapabilmek: (MA) “Genç sanatçÕ sanatÕnÕ konuúturuyor yine.” 7. Geçerli olmak, etkin olmak: (MA) (TDK, 2005 / Genel Türkçe Sözlük) "YasalarÕn yerine yumruklar konuútu." 8. ùÕk ve zarif görünmek: (MA) "Bluzun konuúuyor bu akúam." 7 Nitel-Nicel Anlam DGS Türkçe Örnek: Aúa÷Õdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlÕ bir sözcük yoktur? Nicel anlamlÕ sözcükler: VarlÕklarÕn ölçülebilir, sayÕlabilir özelliklerini gösteren sözcüklerdir. A) HastanÕn di÷er diúlerini kurtarmak için köprü yapÕldÕ. 9 B) C) Türkçe kelimeler, sondan eklenen eklerle türetilir. Bu filmdeki birçok dublör tehlikeli sahnelerde yaralandÕ. Günümüzde insanlarÕn ihtiyaçlarÕ birden bine çÕkmÕú. Geniú bahçeli bir ev aldÕ østanbul’da ve emekli olunca oraya taúÕndÕ. (alan ölçüsü) 9 Uzun bir moladan sonra yolcular tekrar araçlara bindiler. (zaman ölçüsü) 9 Yüksek bir maaúla yeni iúine baúladÕ. (sayÕ-para ölçüsü) D) E) ølkbaharda nehir sularÕnÕn akÕmÕ artar. Nitel anlamlÕ sözcükler: VarlÕklarÕn ölçülemeyen, sayÕlamayan özelliklerini gösteren sözcüklerdir. Çözüm: A seçene÷indeki “köprü” sözcü÷ü diúçilikle, B seçene÷indeki “ekler” sözcü÷ü dilbilimiyle, C seçene÷indeki “dublör” sözcü÷ü sinemayla ve E seçene÷indeki “akÕm” sözcü÷ü co÷rafya ile ilgili terimsel sözcüklerdir. D seçene÷indeki cümlede ise terimsel herhangi bir sözcük bulunmamaktadÕr. Cevap D Somut - Soyut Anlam Somut anlamlÕ sözcükler: Beú duyudan herhangi biriyle algÕlanabilen kavramlarÕ karúÕlayan sözcüklerdir. 9 Hava, su, toprak, a÷aç, deniz, masa, sandalye, bebek... 9 Onun babasÕ çok geniú biridir, hiçbir úeye kolay kolay kÕzmaz. (“rahat” anlamÕnda) 9 Uzun etme iúte, bu iú bugün bitecek dedim sana. (“nazlanma, direnme” anlamÕnda) 9 Yüksek hedeflere ulaúmak, çok fedakârlÕk gerektirir. (“ulaúÕlmasÕ güç” anlamÕnda) Örnek: Özellikle son yedi yÕl içinde Montaigne, Perigord'daki I küçük úatosunun kulesine öyle kapanmÕútÕr ki ülkesiII III ni kasÕp kavuran en sert din kavgalarÕ, evine kadar IV Soyut anlamlÕ sözcükler: Beú duyu ile algÕlanamayan, zihinde tasarlanan kavramlarÕ karúÕlayan sözcüklerdir. 9 Sevgi, umut, adalet, özgürlük, mutluluk, heyecan, aúk... sokulan eli bÕçaklÕ tehlikeli insanlar bile onu telaúa V düúürmemiú, köúesinden ve kitabÕndan ayÕrmamÕútÕr. Bu parçadaki numaralÕ sözcüklerden hangileri nicel anlamda kullanÕlmÕútÕr? A) I ve II NOT “Somut - soyut” kavramlarÕ yalnÕzca isimler için geçerli de÷ildir. Eylemleri de somut-soyut diye ayÕrmak mümkündür. Bu sÕnÕflandÕrma yapÕlÕrken “gözlenebilen eylem” ya da “gözlenemeyen eylem” úeklinde ayrÕm yapÕlÕr. Örne÷in, Somut anlamlÕ (gözlenebilen) eylemler: koúmak, ba÷Õrmak, gülmek, zÕplamak, úarkÕ söylemek... Soyut anlamlÕ (gözlenemeyen) eylemler: anlamak, düúünmek, hissetmek, be÷enmek, sevmek... 8 B) I ve III D) III ve V C) II ve IV E) IV ve V Çözüm: I. ve II. sözcüklerde “yedi” ve “küçük” sözcükleri sayÕ ve ebat bildirdikleri için ölçülebilir, yani nicel anlamlÕ sözcüklerdir. Di÷er sözcükler ölçülebilen, sayÕlabilen özellik göstermedi÷i için nitel anlamlÕ sözcüklerdir. Cevap A Çözüm: Bir sözcük tek baúÕna kullanÕldÕ÷Õnda sadece temel anlamÕnÕ verir. Örne÷in, “baú” sözcü÷ü tek baúÕna “organ, kafa” anlamÕ düúündürür. Bu sözcü÷ün “önder, lider vs.” anlamlarÕ vermesi için sözcü÷ün bir cümle içerisinde kullanÕlmasÕ gerekir. 9 O bizim baúÕmÕzdÕr; o ne derse biz de onu yaparÕz. (önder, lider) AynÕ sözcü÷ün aúa÷Õdaki cümlelerde kazandÕ÷Õ di÷er anlamlara da dikkat edildi÷inde sözcü÷ün, anlamÕnÕ cümlede kazandÕ÷Õ daha da iyi anlaúÕlacaktÕr. A seçene÷indeki “hesapsÕzca” sözü, C’deki “baú döndürücü” sözü, D’deki “inceden inceye” sözü, E’deki “yeterince” sözü ayraç içerisinde verilen sözlerin anlamÕnÕ içermektedir. B seçene÷inde ise “bilindi÷i gibi” anlamÕnÕ taúÕyan bir söz yoktur. Bu seçenekteki “öylece” sözcü÷ü “o biçimde, tam öyle” anlamÕnÕ taúÕmaktadÕr. 9 BaúlangÕç anlamÕ: "Hafta baúÕnda ona olan tüm borçlarÕmÕ kapataca÷Õm." 9 Temel, esas anlamÕ: "Gücün, erdemli÷in, bilimin, her úeyin baúÕ paradÕr, para." 9 Arazide en yüksek nokta anlamÕ: "Da÷Õn baúÕnda kamp kurmuútuk." Bir úeyin yakÕnÕ veya çevresi anlamÕnda: "MangalÕn baúÕnda toplandÕk, sohbet ettik.” 9 Cevap B Örnek: Aúa÷Õdaki cümlelerden hangisindeki açÕklama, altÕ çizili sözle anlamca uyuúmamaktadÕr? A) Do÷al çevreyi korumak amacÕyla öncelikle hangi adÕmlarÕn atÕlmasÕ gerekti÷i üzerinde duruldu. (nelerin yapÕlmasÕ) B) Bir süredir tartÕúÕlan bu konu artÕk sÕcaklÕ÷ÕnÕ yitirmiú, yeni sorunlar ortaya atÕlmÕútÕ. (önemini kaybetmiú) C) YapÕlan bir yanlÕú, o güne dek yapÕlmÕú tüm do÷rularÕ yok etmiúti. (ortadan kaldÕrmÕú) D) YapÕlmasÕ düúünülen de÷iúikliklerden, henüz kesinlik kazanmadÕ÷Õ için üstü kapalÕ bir biçimde söz etti. (tartÕúmaya açÕk) E) Bu tür tatsÕz olaylar, kiúilerin birbirine olan güveninin sarsÕlmasÕna yol açar. (hoúa gitmeyen, can sÕkan durumlar) Örnek: Aúa÷Õdaki cümlelerin hangisinde “çekmek” sözcü÷ü ayraç içindeki anlamda kullanÕlmamÕútÕr? A) Herkes, benim amcama çekti÷imi söylüyor; ama ben buna katÕlmÕyorum. (benzemek) B) C) ùubat ayÕ, bu yÕl 29 çekiyor. (sürmek) SanÕrÕm pilav suyunu birazdan çekecektir. (ilgisi kalmamak) D) Bu ayÕn sonunda babam görevinden çekiliyor. (bÕrakmak) E) Televizyonun fiúini prizden çekersen sevinirim. (temasÕnÕ bitirmek) Çözüm: PilavÕn suyunu çekmesi cümlesinde “çekmek” sözcü÷ü “ilgisi kalmamak” anlamÕnda de÷ildir. Burada “suyun bitmesi, ortadan kaybolmasÕ” anlamÕ vardÕr. Sözcükte Anlam Sözcü÷ün Cümleye KattÕ÷Õ Anlam Çözüm: A, B, C, E seçeneklerindeki altÕ çizili sözlerle cümlelerin sonundaki açÕklamalarÕ anlamca uyuúmaktadÕr. Ancak D seçene÷indeki “üstü kapalÕ” sözü, açÕklamayla uyuúmamaktadÕr. Çünkü “üstü kapalÕ” sözü “AçÕk ve kesin kelimeler kullanmadan” anlamÕna gelmektedir. Cevap D Örnek: Cevap C “Salmak” sözcü÷ü aúa÷Õdaki cümlelerin hangisinde “bakmamak, özen göstermemek” anlamÕnda kullanÕlmÕútÕr? Örnek: Aúa÷Õdaki cümlelerin hangisinde, ayraç içindeki sözün anlamÕnÕ içeren bir söz yoktur? A) Bir sabah hesapsÕzca kendimi sokaklara attÕm. (iyice düúünmeden) B) DudaklarÕnÕn kenarÕnÕ kÕrÕútÕran bir nefret duygusuyla öylece kaldÕ. (bilindi÷i gibi) C) HayatÕn böylesine güzel ve baú döndürücü olabilece÷ini düúünmemiútim. (mutluluk veren) D) E) A) B) C) D) E) Annem hayvanlarÕ çayÕra salacakmÕú. A÷aç, dal budak saldÕ, meyve vermeye baúladÕ. Su çekmek için kuyuya su kabÕ salmÕú. SÕnavÕ kazanamayÕnca kendini iyice saldÕ. Onun peúine hemen bir adam salmak gerekir. Çözüm: “Salmak” sözcü÷ü A seçene÷inde o serbest bÕrakmak, PlanlarÕnÕ inceden inceye ölçüp biçtikten sonra iúe giriúir. (ayrÕntÕlara inerek) B seçene÷inde o sürmek, Bu halde yeterince beklersem iyileúece÷imi sandÕm. (gerekti÷i kadar) D seçene÷inde o bakmamak, özen göstermemek, C seçene÷inde o sarkÕtmak, E seçene÷inde o göndermek anlamÕnda kullanÕlmÕútÕr. Cevap D 9
© Copyright 2024 Paperzz
