Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring 2014, p. 1225-1227, ANKARA-TURKEY ŞEN, Serkan (2014), Eski Uygur Türkçesi Dersleri, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 240 s., ISBN 978-605-4921-04-1* Hanife ALKAN** Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım tarafından 2014 yılında 978-605-4921-04-1 Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN) ile yayımlanan “Eski Uygur Türkçesi Dersleri” adlı eser Türkoloji dünyasının istifadesine sunulmuştur. Eser, adından da anlaşılacağı üzere bir ders kitabıdır. Türkçenin gelişme ve yayılma alanları içinde önemli bir yer tutan Eski Uygur Türkçesi, üniversitelerin Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinin pek çoğunda ders olarak okutulmaktadır. Bununla birlikte dersin öğretimine yönelik kaynakların sınırlı sayıda olması böyle bir çalışmayı gerekli kılmıştır. Yazar, böyle bir tespitin ardından şimdiye dek bir araya getirilmemiş metin türlerini toplu halde ele alarak dilbilgisi incelemelerinde bulunmuştur. *Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir. ** Arş. Gör. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü El-mek: [email protected] 1226 Hanife ALKAN Kitap “Sunuş” bölümünden sonra “Giriş”, “Dilbilgisi”, “İncelemeler”, “Kaynaklar” ve “Metinler (Tıpkıbasımlar)” olmak üzere beş bölümden oluşmuştur. Kitabın “Sunuş” bölümü, dilimizin gelişme ve yayılma alanları içerisinde Eski Uygur Türkçesinin yerinin tespitiyle başlamaktadır. Uygurca metinleri, Türk dil yadigârları arasında farklı kılan özellikler ele alındıktan sonra kitabın hazırlanışında nasıl bir yöntem izlendiğine dair açıklamalara geçilmiştir. Okurlara, eldeki çalışma tasarlanırken ne tür yaklaşımların benimsendiği aktarılmıştır. Kitaba yönelik eleştirilerin ileriki basımlar için önem arz ettiği yazar tarafından özellikle belirtilmiştir. Yazarın felsefi içeriği son derece yüksek olan Budizm’e vurgu yaptığı gözlenmektedir. Budist çevredeki eserlerin Uygurlar tarafından Türkçeye başarıyla aktarılması, dilimizin erken dönemlerinden itibaren soyut kavramları karşılamadaki kudretiyle ilişkilendirilmiştir. Yazar, bu durumu, Eski Uygur Türkçesinin eriştiği yüksek seviyenin bir yansıması olarak görmektedir. Sunuş bölümünün sonunda kitabın diğer bölümleri ile ilgili kısa bilgilere yer verilip eserin yazım sürecine katkı sağlayan kişilere teşekkür edilmiştir. Uygurlar ve Uygur Türkçesi ile ilgili bilgilere ayrıntılı olarak yer veren pek çok tarih ve gramer çalışmasının bulunduğu düşüncesinden hareketle kitabın “Giriş” ve “Dilbilgisi” bölümlerinde akademik ayrıntılara özellikle girilmemiştir. “Giriş” bölümünde Eski Uygur Türkçesinin tarihî ve filolojik arka planı üzerinde durulmuş, dönem metinleri “Budist Çevreye Ait Metinler”, “Maniheist Çevreye Ait Metinler”, “Hristiyan Çevreye Ait Metinler” ve “Din Dışı Çevreye Ait Metinler” olmak üzere dört ana başlık altında incelenmiştir. Metinlerin bulunuş sürecinden bahsedilerek bu metinler üzerine yapılan başlıca çalışmalar ele alınmıştır. Kitabın “Dilbilgisi” bölümünde Eski Uygur Türkçesini Orhon Türkçesinden ayıran belli başlı farklar üzerinde durulmuştur. Ardından Eski Uygur Türkçesinin ağız, yazım, ses, biçim ve söz dizimi özellikleri örneklerle açıklanmıştır. Diğer bölümlere göre daha kapsamlı olduğu görülen “İncelemeler” bölümüne geniş olarak yer verilmesinin nedeni kitabın sunuş bölümünde de belirtildiği üzere öğretimde, uygulama ağırlıklı esnek bir yöntem benimsenmesine zemin hazırlamaktır. Bu amaç doğrultusunda bütün türlerden seçilen örnek metinlerin ilgi çekici anlatıları içermesine özen gösterilerek öğrencilerin metin türleri hakkında fikir edinmeleri amaçlanmıştır. Bu bölümlerin düzenlenişi aşağıdaki şekilde olmuştur: Vinaya türüne benzerliği dikkate alınarak İnsadi Sudur’dan bir parça Sutra türüne örnek olarak Altun Yaruk’un başlangıç kısmı Abhidharma metinleri için Abhidharmakosabhasya-tıka Tatt vartha’dan bir bölüm Anlatılar, masallar için Aç Pars, İyi ve Kötü Düşünceli Prens, Susuz Kalan Balıklar, Geyikler Beyi Masalları ve Maitrisimit’ten bölümler Küentso (Hsüan-Tsang) Biyografisi’nin V. bölümünden bir parça Tövbe dualarına örnek olarak Kşanti Kılguluk Nom Bitig’den ve Budist çevrede yazılmış büyü metninden bir parça Maniheizm’e ait tövbe duası olan Huastvanift’ten bir parça Maniheizm’e ait anlatılardan örnekler Hristiyan çevre için İncil çevirisinden örnekler Hukuk belgelerinden, sağlık, gökbilimi ve fal metinlerinden örnekler Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring 2014 ŞEN, Serkan (2014), Eski Uygur Türkçesi Dersleri, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 1227 Mektup, aşk şiiri, atasözü örneklerinin yer aldığı halk edebiyatı ürünleri gibi din dışı muhite ait Uygurca metin türleri “Sunuş”ta belirtildiği üzere metinleri kavramada bağlamdan yararlanmayı sağlamak üzere anlatı ve masallar ele alınırken öncelikle özetlerine yer verilmiştir. Öğreticiye harfçevrimi (transliterasyon) ile birlikte yazıçevrimini (transkripsiyon) kullanabilme imkânı sağlamak üzere yazıçevrimi ve harfçevrimi alt alta sıralanmıştır. Harfçevriminin yazıçevriminden küçük karakterlerde oluşturulmasına dizgide özellikle dikkat edilmiştir. Metinler Türkiye Türkçesine aktarılırken satır altı karşılıkları sunulmuştur. Bunun yanında bölüm sonlarında ayrıca bütüncül çeviriler de yapılmıştır. Böylece Eski Türkçe sözcükleri ve onların satır altı karşılıklarını aynı anda gören öğrencilerin bir taraftan anlamı algılaması, diğer taraftan Türkçenin söz varlığındaki devamlılığı fark etmesi amaçlanmıştır. Metinlerin yazıçevrimi, harfçevrimi, satır altı karşılıkları ve Türkiye Türkçesine aktarımları verildikten sonra metinlerden seçilen belli başlı kelimelerin anlamları ve yapılarının tahlilleri üzerinde durulmuştur. Kaynaklar bölümünün ardından Uygur alfabesinin öğretilmesinde yararlanılabileceği düşünülen tıpkıbasımlar eklenmiştir. Anlatılan konuların resim ve fotoğraflar aracılığı ile daha iyi anlaşılmasını sağlamak gayesiyle görsel malzemeden geniş ölçüde yararlanılmıştır. Ayrıca kitabın Giriş ve Dilbilgisi bölümünde Semih Tezcan, Reşit Rahmeti Arat ve Klaus Röhrborn gibi Türkologlara ait çeşitli okuma parçaları da yer almaktadır. Eski Uygur Türkçesi Dersleri, Eski Türkçenin öğretimi konusunda alandaki boşluğu doldurmak adına önemli bir adımdır. Söz konusu çalışmasıyla Doç. Dr. Serkan Şen’in Türkoloji eğitimine değerli bir katkıda bulunduğunu ifade etmek gerekir. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring 2014
© Copyright 2024 Paperzz
