FİNANSAL MUHASEBE FİNANSAL MUHASEBE SMMM SINAVLARINA YÖNELİK DERS KİTABI SMMM Dr.Murat DEMET 1 2 FİNANSAL MUHASEBE MUHASEBENİN TANIMI VE ÇEŞİTLERİ Muhasebenin temel amacı bir işletmede ortaya çıkan ve para birimi ile ifade edilebilen olayları Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri’ne uygun olarak belirli bir sistem içinde kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, finansal tablolar biçiminde raporlamak ve yorumlamaktır. Muhasebe mali nitelikteki işlemleri ve olayları para ile ifade edilmiş şekilde kaydetme, sınıflandırma, özetleme, rapor etme ve sonuçları yorumlama bilim ve sanatıdır. Muhasebenin amacı ve temeli aynı olmasına rağmen işletmelerin çeşitli amaç ve faaliyetlerinin farklı olması, farklı muhasebe türlerini ortaya çıkarmıştır. Muhasebe; genel muhasebe, maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi olarak üç ana bölüme ayrılmaktadır. MUHASEBENİN BÖLÜMLERİ GENEL MUHASEBE, (FİNANSAL MUHASEBE): Genel muhasebe içinde finansal bilgiler hiçbir analize ve değişime tabi tutulmaksızın kaydedilir. Genel Muhasebe işlemleri objektif belgeye dayanarak ve olduğu gibi kaydeder ve esas olarak muhasebe işletmelerinin mali yapısını gösterir. Bu nedenle işletmelerin kaynaklarını ve bu kaynakların hangi varlıklar için ne şekilde kullanıldığını göstermektedir. Diğer bir ifadeyle, temel işletme faaliyetlerinden mal ve hizmetlerin satın alınıp mal ve hizmetin satılmasını, aynı zamanda işletmenin ekonomik ve finansal yapısındaki değişmeleri konu alan muhasebeye finansal muhasebe denir. Bu noktada işletmelerin faaliyet konularına göre Genel Muhasebe ,Sigorta Muhasebesi, Banka Muhasebesi, Otel Muhasebesi şeklinde uzmanlık muhasebeleri olarak ortaya çıkabilmektedir MALİYET MUHASEBESİ Üretim faaliyetlerini konu alan ve üretimle ilgili değer alışverişlerini bünyesinde kaydeden sınıflandıran ve birim maliyetlerini hesaplayarak bu bilgi sisteminden elde edilen bilgileri rapor eden muhasebeye maliyet muhasebesi denir. Maliyet Muhasebesi; Üretim maliyetlerini belirler. Kontrol aracı olur. Planlamada yardımcı olur. YÖNETİM MUHASEBESİ Gerek genel muhasebe, gerekse maliyet muhasebesince sağlanan verilerden hareket ederek işletme yöneticilerinin karar alma süreçlerinde gereksinim duydukları sayısal bilgileri sağlayan muhasebe türüdür 3 FİNANSAL MUHASEBE MUHASEBENİN FONKSİYONLARI Bir bilgi ve kontrol sistemi olan muhasebe, işletme yapısına göre değişik görevler üstlenmektedir. Küçük işletmelerde vergi takibi, gelir-gider, borç-alacak kontrolü yeterli bulunurken, büyük işletmeler bunların yanı sıra kurum ve kuruluşlara bilgi vermek üzere analiz ve rapor hizmetlerini de bekler. Muhasebenin fonksiyonları tanımı içerisinde yer almaktadır. Muhasebenin fonksiyonları şunlardır: KAYDETME İşletmenin para ile ifade edilebilen mali nitelikteki faaliyetleri kurallara göre kaydedilir. Burada önemli iki unsur vardır. Kaydedilecek işlem ve olay mutlaka mali(parasal) nitelik taşımalıdır. Muhasebenin konusu parasal olaylar olduğu için ne kadar önemli olursa olsun yapılan işlem para ifade etmiyor ise kaydedilemez. Kaydedilecek işlem ve olay mutlaka bir belgeye dayanmalıdır. Muhasebede belgesi olmayan, belgelendirilemeyen işlemler kaydedilemez. Bir işletmenin ilk kaydı sermaye konularak işletmenin kurulmasıdır. Bundan sonra faaliyetler ile ilgili olarak yapılan tüm işlem ve olaylar tarih sırası ve madde numarası ile kurallarına uygun olarak kaydedilir. Kayıtlar yevmiye defteri (günlük defter) aracılığı ile yapılır. SINIFLANDIRMA Belgeye dayanarak ve tarih sırası ile kaydedilen parasal işlem ve olaylar özelliklerine göre gruplandırılır. Yevmiye defterine yapılan tüm işlemler özellikleri dikkate alınmaksızın kaydedilmektedir. İkinci aşamada bu kayıtlar belirli bir düzene konulur Örneğin; işletme gün içerisinde mal alımı, mal satımı, banka işlemleri, çek işlemleri, senet işlemleri gibi çok sayıda faaliyet yapar. Bu faaliyetler yevmiye defterine kaydedilir. Ancak işlemlerin daha düzenli olması ve karışmaması için özelliklerine göre gruplandırılması gerekir. Yapılan bu işleme sınıflandırma denir. Sınıflandırma, muhasebede kullanılan defterlerden defter-i kebir (büyük defter) aracılığı ile yapılır. Her faaliyet için bir büyük defter sayfası kullanılır. Örneğin peşin tahsilât ve ödemeler için “kasa” büyük defteri, banka işlemleri için “banka” büyük defteri açılır. 4 FİNANSAL MUHASEBE ÖZETLEME Kaydedilen işlem ve faaliyetler muhasebedeki temel tablolar kullanılarak özetlenir Özetleme işlevini yerine getiren temel mali tablolar şunlardır: Bilânço Gelir Tablosu Mizan Kâr Dağıtım Tablosu Fon Akım Tablosu Nakit Akım Tablosu Öz sermaye Değişim Tablosu Net Çalışma Sermayesi Değişim Tablosu Konsolide Finansal Tablolar ANALİZ VE YORUM Kaydedilen, sınıflandırılan ve özetlenen işlem ve olaylar analiz ve yorum ile kullanılır hale gelir. İşletme sahibi ya da işletme ile ilişkisi bulunan herkesin muhasebe konusunda bilgili olması beklenemez. İşlemler analiz ve yorum ile işletme ile ilgili kişi ve kuruluşların anlayabileceği bir hale gelir Yorumlar işletmenin geleceğe ilişkin karar almasında etkili olmaktadır. Geleneksel ve çağdaş muhasebe anlayışı arasındaki en önemli fark burada ortaya çıkar. Geleneksel muhasebe yorum yapmaz. FİNANSAL MUHASEBE 5 MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI 1- Sosyal Sorumluluk Kavramı: Muhasebenin ahlaklı, adaletli ve tarafsız olması gerektiğini, işletmeyle ilgili çeşitli gruplara (hissedarlar, çalışanlar, müşteriler, satıcılar, tüketiciler, devlet) gerçek ve doğru bilgileri sunması gerektiğini ifade eder 2- Kişilik Kavramı Muhasebenin ahlaklı, adaletli ve tarafsız olması gerektiğini, işletmeyle ilgili çeşitli gruplara (hissedarlar, çalışanlar, müşteriler, satıcılar, tüketiciler, devlet) gerçek ve doğru bilgileri sunması gerektiğini ifade eder. İşletmenin sahip ve sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür 3- İşletmenin Sürekliliği Kavramı: İşletmenin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. İşletmenin sürekliliği kavramı, maliyet esasının temelini oluşturur. Çünkü belirli süreler sonunda işletmenin tasfiyesi düşünülmemekte ve işletme varlıklarını piyasa değeri ile değerleme probleminden kaçınılmaktadır. Ancak, günümüzde enflasyon muhasebesinin uygulaması ile bu kavramın kabul ediliş sebepleri geçerliliğini yitirmiştir 4- Dönemsellik Kavramı: İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir 5- Parayla Ölçülme Kavramı: Parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye, ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır. Para ölçüsü kavramı, para biriminin değerinde zamanla bir değişme olmadığını kabul eder. Para biriminin satın alma gücü sabittir. Bu günümüzde geçerliliğini yitirmiştir. Çünkü paranın satın alma gücü sabit değildir. 6- Maliyet Esası Kavramı: Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin ,muhasebeleştirilmesinde , bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder. 7- Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı: Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder. FİNANSAL MUHASEBE 8- Tutarlılık Kavramı: Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarını, birbirini izleyen dönemde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. Tutarlılık kavramı, benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunduğu durumlarda, işletmeler uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak, bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarında açıklanması zorunludur. 9- Tam Açıklama Kavramı: Mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak, alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir. (Açıklamalara dipnotlarda yer verilir.) 10- İhtiyatlılık Kavramı: Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel geliri ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar. Ancak bu kavram gizli yedekler ve gereğinden fazla karşılık ayrılmasına gerekçe oluşturmaz 11- Önemlilik Kavramı: Bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur. “Diğer” başlığı altında yer alan bir kalem tutarının ait olduğu grubun toplam tutarının %20’sini aşması durumunda, bu kalem ayrı bir başlık altında ayrıca gösterilir 12- Özün Önceliği Kavramı: İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında, biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla beraber, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde özün biçime önceliği esastır 6 FİNANSAL MUHASEBE GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ GELİR TABLOSU İLKELERİ 1- Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin, gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için dönem veya dönemlerin başında veya sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır. 2- Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemi yapılmalıdır. 3- Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır. 4- Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip dağıtılmalıdır. 5- Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kar ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir. 6- Bütün kar ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve nitelikler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir. 7- Karşılıklar, işletmenin karını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait karı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır. 8- Dönem sonuçlarının tespitiyle ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir. 9- Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya bir çok olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır.Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla beraber, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde özün biçime önceliği esastır. 7 8 FİNANSAL MUHASEBE BİLANÇO İLKELERİ VARLIKLARA İLİŞKİN İLKELER : 1- İşletmenin bir yıl veya nominal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşebilecek varlıkları, bilançoda dönen varlıklar grubu içinde gösterilir. 2- İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya dönüşemeyen, hizmetlerinden bir hesap döneminden daha uzun süre yararlanılan uzun vadeli varlıkları, bilançoda duran varlıklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubunda ilgili hesaplara aktarılır. 3- Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değeriyle gösterebilmek için, varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur. Dönen varlıklar grubu içinde yer alan menkul kıymetler, alacaklar, stoklar ve diğer dönen varlıklar içindeki ilgili kalemler için yapılacak değerleme sonucu gerekli durumlarda uygun karşılıklar ayrılır. Bu ilke, duran varlıklar grubunda yer alan alacaklar, bağlı menkul kıymetler, iştirakler, bağlı ortaklıklar ve diğer duran varlıklardaki ilgili kalemler için de geçerlidir. 4- Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 5- Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır. 6- Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir. 7- Duran varlıklar grubu içinde yer alan özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla, her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir. 8- Bilançonun dönen ve duran varlıklar gruplarında yer alan alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. 9- Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir. 10- Verilen ve alınan rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları ile işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarlarının bilanço dipnot veya eklerinde açıkça belirtilmelidir. YABANCI KAYNAKLARA İLİŞKİN İLKELER 1- İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçlar, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde yer alır. 2- İşletmenin bir veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönem sonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır. 9 FİNANSAL MUHASEBE 3- Tutarları kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir. İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumları da bilançonun dipnotlarında açık olarak belirtilmelidir. 4- Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 5- Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemi yapılmalıdır. 6- Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir. ÖZKAYNAKLARA İLİŞKİN İLKELER 1- İşletme sahip veya ortaklarının sahip veya ortak sıfatıyla işletme varlıkları üzerindeki hakları öz kaynaklar grubunu oluşturur. İşletmenin bilanço tarihindeki ödenmiş sermayesi ile işletme faaliyetleri sonucu oluşup, çeşitli adlar altında işletmede bırakılan karları ile dönem net karı (zararı) bilançoda öz kaynaklar grubu içinde gösterilir. 2- İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir. Ancak, esas sermaye özellikleri farklı hisse gruplarına ayrılmış bulunuyorsa, esas sermaye hesapları her grubun haklarını, kar tasfiye paylarının dağıtımında sahip olabilecekleri özellikleri ve diğer önemli özellikleri yansıtacak biçimde bilançonun dipnotlarında gösterilmelidir. 3- İşletmenin hissedarları tarafından yatırılan sermayenin devam ettirilmesi gerekir. İşletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir nedenle öz kaynaklarda meydana gelen azalmalar, hem dönemsel hem de kümülatif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir. 4- Öz kaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem zararı, öz kaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır. 5- Öz kaynaklar; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıl karları (zararları) ve dönem net karı (zararı)nda oluşur. Kar yedekleri yasal, statü ve olağanüstü yedekler ile yedek niteliğindeki karşılıklar, özel fonlar gibi işletme faaliyetleri sonucu elde edilen karların dağıtılmamış kısmını içerir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları, yeniden değerleme değer artışları gibi kalemlerden meydana gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarılamaz. 10 FİNANSAL MUHASEBE AKTİF (VARLIKLAR) I-DÖNEN VARLIKLAR İŞLETME ÖZET BİLANÇO TİPİ PASİF (KAYNAKLAR) I- KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A- Hazır değerler B- Menkul Kıymetler 1- Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) C- Ticari Alacaklar 1- Alacak Senetleri Reeskontu (-) 2- Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) D- Diğer Alacaklar 1- Alacak Senetleri Reeskontu (-) 2- Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) E- Stoklar 1- Stoklar Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 2- Verilen Sipariş Avansları F- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri G- Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları H- Diğer Dönen Varlıklar DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI II-DURAN VARLIKLAR A- Ticari Alacaklar 1- Alacak Senetleri Reeskontu (-) 2- Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) B- Diğer Alacaklar 1- Alacak Senetleri Reeskontu (-) 2- Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) C- Mali Duran Varlıklar 1- Bağlı Menkul Kıymetler 2- Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 3- İştirakler 4- iştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) 5- İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 6- Bağlı Ortaklıklar 7- Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-) 8- Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 9- Diğer Mali Duran Varlıklar 10- Diğer Mali Duran Varlıklar Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) D- Maddi Duran Varlıklar 1- Maddi Duran Varlıklar (Brüt) 2- Birikmiş Amortismanlar (-) 3- Yapılmakta Olan Yatırımlar 4- Verilen Sipariş Avansları E- Maddi Olmayan Duran Varlıklar 1- Maddi Olmayan Duran Varlıklar (Brüt) 2- Birikmiş Amortismanlar (-) 3- Verilen Avanslar F- Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 1- Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar (Brüt) 2- Birikmiş Tükenme Payları (-) 3- Verilen Avanslar G- Gelecek Yıllara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları H- Diğer Duran Varlıklar DURAN VARLIKLAR TOPLAMI AKTİF (VARLIKLAR) TOPLAMI A- Mali Borçlar B- Ticari Borçlar 1- Borç Senetleri Reeskontu (-) C- Diğer Borçlar 1- Borç Senetleri Reeskontu (-) D- Alınan Avanslar E- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onar. Hakedişleri F- Ödenecek Vergi ve Yükümlülükler G- Borç ve Gider Karşılıkları 1- Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları 2- Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükler (-) 3- Kıdem Tazminatı Karşılığı 4- Diğer Borç ve Gider Karşılıkları H- Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları I- Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar KISA VADELİ YABANCI KAY TOPLAMI II- UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR A- Mali Borçlar B- Ticari Borçlar 1- Borç Senetleri Reeskontu (-) C- Diğer Borçlar 1- Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) D- Alınan Avanslar E- Borç ve Gider Karşılıkları 1- Kıdem Tazminatı Karşılıkları 2- Diğer Borç ve Gider Karşılıkları F- Gelecek Yıllara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları G- Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar UZUN VADELİ YABANCI KAY TOPLAMI lIII- ÖZ KAYNAKLARl A- Ödenmiş Sermaye 1- Sermaye 2- Ödenmemiş Sermaye (-) B- Sermaye Yedekleri 1- Hisse Senedi İhraç Primleri 2- Hisse Senedi İptal Kârları 3- M D V. Yeniden Değerleme Artışları 4- İştirakleri Yeniden Değerleme Artışları 5- Diğer Sermaye Yedekleri C- Kâr Yedekleri 1- Yasal Yedekler 2- Statü Yedekleri 3- Olağanüstü Yedekler 4- Diğer Kâr Yedekleri 5- Özel Fonlar D- Geçmiş Yıllar Kârları E- Geçmiş Yıllar Zararları (-) F- Dönem Net Kârı (Zararı) ÖZ KAYNAKLAR TOPLAMIPASİF (KAYNAKLAR) TOPLAMI 11 FİNANSAL MUHASEBE GELİR TABLOSU A-BRÜT SATIŞLAR 1-Yurt içi Satışlar 2-Yurt dışı Satışlar 3-Diğer Gelirler B-SATIŞ İNDİRİMLERİ(-) 1-Satıştan İadeler(-) 2-Satış İskontoları(-) 3-Diğer İndirimler(-) C-NET SATIŞLAR D-SATIŞLARIN MALİYETİ(-) 1-Satılan Mamuller Maliyeti(-) 2-Satılan Ticari Mallar Maliyeti(-) 3-Satılan Hizmet Maliyeti(-) 4-Diğer Satışların Maliyeti(-) BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI E-FAALİYET GİDERLERİ(-) 1-Araştırma ve Geliştirme Giderleri(-) 2-Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri(-) 3-Genel Yönetim Giderleri(-) FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI F-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 1-İştiraklerdan Temettü Gelirleri 2-Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri 3-Faiz Gelirleri 4-Komisyon Gelirleri 5-Konusu Kalmayan Karşılıklar 6-Menkul Kıymet Satış Kârı 7-Kambiyo Kârları 8-Reeskont Faiz Gelirleri 9-Diğer Olağan Gelir ve Kârlar G-DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR(-) 1-Komisyon Giderleri(-) 2-Karşılık Giderleri(-) 3-Menkul Kıymet Satış Zararı(-) 4-Kambiyo Zararları(-) 5-Reeskont Faiz Giderleri(-) 6-Diğer Olağan Gider ve Zararlar(-) H-FİNANSMAN GİDERLERİ(-) 1-Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri(-) 2-Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri(-) OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR I-OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR 1-Önceki Dönem Gelir ve Kârları 2-Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar J-OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR(-) 1-Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları(-) 2-Önceki Dönem Gider ve Zararları(-) 3-Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar(-) DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI K-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI(-) DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 12 FİNANSAL MUHASEBE TEMEL FİNANSAL TABLOLAR BİLANÇO BİLANÇO: Bir işletmenin belirli bir tarihteki finansal durumunu gösteren mali tabloya bilanço denir. Bilanço bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarının, öz sermayesinin ve borçlarının ayrıntılı bir listesidir. Bilançonun temel nitelikleri şu şekilde belirlenebilir. Ulusal para biriminin, bilançoda yer alan ekonomik değerler ile kaynakların ifade edilmesinde esas alınması Bilançonun, belli muhasebe kavramları ile genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak düzenlenmesi Bilançonun, geçmiş dönem faaliyetlerine ilişkin bir belge olduğunun kabul edilmesi BİLANÇONUN YAPISI Bilançonun Yapısı: Bilanço varlık ve kaynak olmak üzere iki ana bölümden oluşur. Bilançoda her varlığın mutlaka bir kaynağı vardır. Varlık ve kaynak toplamları mutlaka birbirine eşit olmalıdır. Buna bilanço temel denkliği denir. Varlıklar: Varlık, işletmenin sahip olduğu, bilançonun aktifinde yer alan ve para ile ifade edilebilen değerlere varlık denir. Varlık hesapları dönen varlıklar ve duran varlıklar olmak üzere ikiye ayrılır. Dönen Varlıklar: İşletmenin faaliyeti dönemi içinde yer alan ve sağladığı yarar o dönem içinde sona eren varlıklardır. Dönen varlıklar grubunda bir yıl veya daha kısa süre içinde paraya çevrilebilecek değerler yer alır. Duran Varlıklar: Satılmak amacıyla alınmayan, faaliyet dönemi içinde birden fazla dönem kullanılabilen ve sağladığı yarar birden fazla döneme yayılan varlıklar. Kaynaklar: Kaynak, işletme ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmet üretmek için gerekli olan ve varlıkların sağlandığı yerleri gösteren gruba kaynak denir. Kaynak hesapları kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar olmak üzere üçe ayrılır. Varlıklar iki kaynaktan elde edilebilir, bunlardan biri sermaye diğeri de borçlardır. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar: Bir yıl ya da daha kısa süre içinde ödenmesi gereken borçların bulunduğu hesap grubudur. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar: Bir yıldan daha uzun sürede ödenecek borçların bulunduğu hesap grubudur. 13 FİNANSAL MUHASEBE Öz kaynaklar: İşletme sahip ve ortaklarının işletmeye koydukları sermaye ve benzeri kaynakların bulunduğu hesap grubudur. AKTİF .................İŞLETMESİ .............TARİHLİ BİLANÇOSU PASİF I. DÖNEN VARLIKLAR III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR II. DURAN VARLIKLAR IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR V. ÖZ KAYNAKLAR AKTİF TOPLAM PASİF TOPLAM Bilançonun Temel Denkliği: Bilançoda yer alan bütün varlıkların mutlaka bir kaynağı olmak zorundadır. Çünkü bir varlık alabilmeniz için elinizde bir kaynak olmalıdır. Bu kaynak kendi sermayeniz olabilir veya yoksa borç olabilir. Ne kadar kaynak bulabilirseniz o kadar varlık sahibi olabilirsiniz. Örneğin 10.000 TL sermayeniz var ise en fazla 10.000 TL lik bir varlık alabilirsiniz, veya daha azını alarak kalanı hazır değerlerde tutabilirsiniz. Bu nedenle varlık ve kaynak toplamları mutlaka birbirine eşit olmalıdır. Buna bilanço temel denkliği denmektedir ve bilançonun temel denkliği hiçbir zaman ve hiçbir şekilde bozulamaz. bilançonun temel denkliği şu şekilde ifade edilebilir: VARLIKLAR = KAYNAKLAR AKTİF = PASİF Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar = Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar + Özkaynaklar Bilançonun temel denkliğinden faydalanılarak işletmenin sermayesi hesaplanabilir. Sermaye = Varlıklar - (Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar) Bilançonun temel denkliğinden faydalanılarak işletmenin sadece sermayesi değil diğer hesap grupları da hesaplanabilir. 14 FİNANSAL MUHASEBE Örnek: A işletmesinin 01.01.2012 tarihinde varlık ve kaynak toplamları aşağıdaki şekildedir: Dönen Varlıklar............................................20.000 TL Duran Varlıklar............................................25.000 TL Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar...................10.000 TL Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar..................15.000 TL İşletmenin sermayesini bilançonun temel denkliğine göre hem formülle bulalım hem de bilanço üzerinde gösterelim: Sermaye = Varlıklar - (Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar) Sermaye = (20.000 + 25.000) - (10.000 + 15.000) Sermaye = 45.000 - 25.000 Sermaye = 20.000 AKTİF A İŞLETMESİ 01.01.2012 TARİHLİ BİLANÇOSU PASİF I. DÖNEN III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAK.........10.000 VARLIKLAR..............................................20.000 IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK........15.000 II. DURAN VARLIKLAR.............................................25.000 V. ÖZ KAYNAKLAR.............................................20.000 AKTİF TOPLAM 45.000 PASİF TOPLAM 45.000 Bilançonun aktif toplamı ve pasif toplamı her zaman eşit olmak zorunda olduğundan sermaye 20.000 TL olarak hesaplanır. İşletme faaliyetlerine devam ederken yaptığı işlemler nedeniyle varlık ve kaynaklarında sürekli değişimler meydana gelir. Değişimlere neden olan bu işlemlere muhasebe işlemleri denir. Ancak yapılan tüm işlemler, varlık ve kaynak değişimleri bilanço temel denkliğini hiçbir zaman bozamaz. Eğer eşitlik bozuluyorsa muhasebe işlemlerinde bir hata yapılmış demektir. Örnek: A işletmesinin 01.01.2012 tarihinde varlık ve kaynak toplamları aşağıdaki şekildedir: Dönen Varlıklar............................................40.000 TL Duran Varlıklar............................................45.000 TL Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar...................20.000 TL Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar..................35.000 TL İşletmenin sermayesini bilançonun temel denkliğine göre hem formülle bulalım hem de bilanço üzerinde gösterelim: Sermaye = Varlıklar - (Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar) Sermaye = (40.000 + 45.000) - (20.000 + 35.000) Sermaye = 85.000 - 55.000 Sermaye = 30.000 15 FİNANSAL MUHASEBE AKTİF A İŞLETMESİ 01.01.2012 TARİHLİ BİLANÇOSU PASİF I. DÖNEN III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAK.........20.000 VARLIKLAR..............................................40.000 IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK........35.000 II. DURAN VARLIKLAR.............................................45.000 V. ÖZ KAYNAKLAR.............................................30.000 AKTİF TOPLAM 85.000 PASİF TOPLAM 85.000 A işletmesi 09.01.2012 tarihinde 5.000 TL tutarında uzun vadeli borcu nakit olarak almıştır. Buna göre yeni bilanço aşağıdaki gibi düzenlenir: Yeni Bilanço: AKTİF A İŞLETMESİ 09.01.2012 TARİHLİ BİLANÇOSU PASİF I. DÖNEN III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAK.........20.000 VARLIKLAR.............................................45.000 IV. UZUN VADELİ YABANCI II. DURAN KAYNAK...................................................40.000 VARLIKLAR.............................................45.000 V. ÖZ KAYNAKLAR..............................................30.000 AKTİF TOPLAM 90.000 PASİF TOPLAM 90.000 İşletme 5.000 TL tutarında uzun vadeli borç aldığından uzun vadeli yabancı kaynakları 5.000 TL artmıştır. Aynı zamanda aldığı borcu kasasına koyarak dönen varlıkları da artmıştır. Böylece bilançonun temel eşitliği bozulmamıştır. 16 FİNANSAL MUHASEBE GELİR TABLOSU GELİR TABLOSU: Bir işletmenin belirli bir dönemine ait faaliyet sonuçlarını gösteren mali tabloya gelir tablosu denir. Gelir tablosu, o dönemle ilgili gelir ve gider kalemlerini ayrıntılı olarak göstererek finansal tablo kullanıcılarına ve yöneticilere yardımcı olmaktadır. Gelir tablosu muhasebe temel denklemi; Gelirler – Giderler = Kar veya zarar Gelir, işletmeye kaynakların akışını sağlarken, giderler işletmenin bir dönemde gelir elde etmek için harcadığı veya kullandığı kaynakların parasal tutarından oluşur. Bilançoda o dönemin faaliyet sonucunu gösteren tek bir kalem yer almaktadır. Bu da dönem net karı veya zararıdır. Gelir tablosunun temel nitelikleri şunlardır: Ulusal para birimi, gelir tablosunda yer alan gelirler ile giderlerin gösterilmesinde esas alınır. Gelir tablosu belli muhasebe ilkelerine uygun olarak düzenlenir. Gelir tablosu, diğer finansal raporlar gibi tarihi bir belge olarak kabul edilir. Bu özelliklere sahip gelir tablosunda da gelir ve giderlerin gösterilmesinde maliyet ve tahakkuk esasları uygulanır. 17 FİNANSAL MUHASEBE HESAPLAR Hesap : Muhasebe işlemlerinin tespitini, izlenmesini sağlayan ve aynı nitelikteki işlemlerin üzerinde toplandığı çizelgelere hesap denir. BORÇ Artışlar (+) ALACAK Azalışlar (-) Borç – Alacak Taraf : Bir hesapta, iki taraf bulunur. Sol tarafa borç, sağ tarafa alacak tarafı denir. Aktif Hesaplar : Artışların borç tarafına, azalışlar alacak tarafına kaydedildiği bilançonun VARLIKLAR tarafında yer alan hesaplardır. Pasif Hesaplar : Artışlar alacak tarafına, azalışlar borç tarafına kaydedildiği bilançonun KAYNAKLAR kısmında yer alan hesaplardır. Hesap açma : Hesabın niteliğine göre, borç ya da alacak tarafa ilk kez bir işlemin kaydedilmesidir. Hesabın kalan ( bakiye ) vermesi : Hesabın iki taraf toplamları arasındaki farkı ifade eder. Borç kalanı veren hesaplara “AKTİF KARAKTERLİ”, alacak kalanı verenlere ise “PASİF KARAKTERLİ” hesaplar denir. Hesapların Sınıflandırılması Muhasebede kullanılan hesaplar, temel finansal tablolar esas alınarak ikiye ayrılır: 1. Bilanço hesapları 2. Gelir tablosu hesapları Hesaba birden fazla fonksiyon yüklememek için hesaplar ikiye ayrılır: 1. Ana (kontrol) hesaplar 2. Yardımcı (tali, muavin) hesaplar Ana hesaplarda, değer hareketleri ve işlemler toplu bir şekilde gösterilir. Aynı değer hareketleri ve işlemlere ilişkin ayrıntılar yardımcı hesaplarda izlenir. Muhasebede hesapların diğer bir tasnif biçimi de şöyledir: 1. Asli hesaplar FİNANSAL MUHASEBE 18 2. Düzenleyici hesaplar 3. Geçici ve ara hesaplar 4. Nazım hesaplar Asli Hesaplar: Tamamlanmış işlemlere ilişkin bilanço hesapları ile nominal hesaplara asli hesaplar denir. ( Varlık, borç, öz sermaye, gelir ve gider hesapları) Düzenleyici Hesaplar: Bir işletmenin aktif ve pasif değerlerinin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlayan hesaplardır. Bu bakımdan, düzenleyici hesaplar asli hesapların açıklarını kapayan ve asli hesapları bir bütün haline koyan hesaplardır. Bu hesaplar ikiye ayrılır: Aktifi düzenleyici hesaplar: Bilançonun aktif tarafında yer alan “pasif karakterli” hesaplardır Menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı - Alacak senetleri reeskontu - Şüpheli alacaklar karşılığı - Birikmiş amortismanlar Pasifi düzenleyici hesaplar Bilançonun pasif tarafında yer alan “aktif karakterli” hesaplardır. Borç senetleri reeskontu - Ödenmemiş sermaye - Zarar Brüt değer esasına göre düzenlenen bilançolarda; aktifi düzenleyici hesaplar bilançonun pasif tarafında, pasifi düzenleyici hesaplar bilançonun aktif tarafında yer alır. Net değer esasına göre düzenlenen bilançolarda; aktifi düzenleyici hesaplar bilançonun aktifinde indirim kalemi olarak pasifi düzenleyici hesaplar ise bilançonun pasifinde indirim kalemi olarak yer alırlar. Geçici ve Ara Hesaplar: Asli hesaplar kesinleşen işlemleri gösterirken, tamamlanmayan işlemler geçici ve ara hesaplarda izlenir. Nazım Hesaplar: İşletme varlıkları arasında fiilen yer alan, fakat mülkiyeti işletmeye ait olmayan bazı değerler vardır. Bu değerlerin ve koşullu işlemlerin muhasebede izlenmesi FİNANSAL MUHASEBE 19 TEK DÜZEN HESAP PLANI 1.1.1994 tarihinden itibaren tek düzen hesap planına uyulma zorunluluğu getirilmiştir. THP hesaplar ondalık kodlama sistemine göre l 'den 9 'a kadar düzenlenmiştir. Tekdüzen Hesap Planından amaç, bütün işletmeler arasında ve muhasebe sistemi ile mali tablolar arasında uyumluluk sağlamaktır. HESAP SINIFLANMASI 1. Dönen varlıklar: Para veya l yıl içinde paraya çevrileceği yada kullanılacağı tahmin edilen varlıkları kapsar. 2. Duran varlıklar : Normal koşullar altında l yıl içinde elden çıkarılması düşünülmeyen veya yararları l yıl sona ermeyecek olan varlıkları kapsar 3. Kısa vadeli yabancı kaynaklar: En çok l yıl yada bir faaliyet dönemi sonunda ödenmesi gereken borçlan kapsar 4. Uzun vadeli yabancı kaynaklar: l yıl yada bir faaliyet döneminden daha uzun sürede ödenecek olun borçlan kapsar 5. Özkaynaklar: İşletme sahip ve ortaklarının işletmeye tahsis ettiği sermaye. Faaliyetlerden elde edilmiş fakat ortaklara verilmeyip işletmede bırakılan karları, Değer yükselmelerinin neden olduğu artışlar ve dönemin net karına ait hesaplan kapsar 6. Gelir tablosu hesapları: Varlık veya hizmet satışlarından faiz, kira gibi gelir işlemleri ile gelir elde etmek amacıyla tüketilen ve sermayeyi azaltıcı etkisi olan işlemlere ait hesapları kapsar. FİNANSAL MUHASEBE 7. Maliyet hesapları: Mal ve hizmetlerin planlandığı şekilde üretilmesi ve yapılması için katlanılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplan kapsar. 8.Serbest 9.Nazım hesapları: Varlıklarda, borçlarda ve sermayede artış yada azalış yaratmayan, ancak işletme yönetimi ve diğer ilgililer tarafından bilinmesi ve izlenmesi gereken işlemlere ait hesaplan kapsar. 20 FİNANSAL MUHASEBE 21 MUHASEBE KAYIT BELGELERİ VE DEFTERLERİ. Tek Taraflı Kayıt Tekniği (Basit Usul) Tek taraflı kayıt tekniği veya basit usul ilk ticari faaliyetlerin gerçekleşmesi sırasında tacirlerin değer hareketlerinin sadece bir yönünü veya bir kısmını izleme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. Bu ilk tacirler bir değer hareketinin kendileri için önem arz eden yönünü izleme gereği hissetmişlerdir. Örneğin bir “veresiye” satış işleminde tacir, sadece müşterisinden olan alacağını veya mal alışında sadece satıcıya olan borçları gibi bir değer hareketinin sadece bir yönünü izlemelerine dayalı bir sistemdir. Çift Taraflı Kayıt Sistemi Çift taraflı kayıt tekniğinin diğer adı “muzaaf kayıt usulü”dür. Çift taraflı kayıt tekniğinin, tek taraflı kayıt tekniğinin geliştirilmesiyle ortaya çıkmış olma olasılığı çok yüksektir. Aslında her değer hareketinin en az iki yönü vardır. Örneğin: Peşin mal satışı işlemi Ticari malda azalmaya, nakit parada artışa neden olur. Çift taraflı kayıt tekniği aynı anda değer hareketinin tüm yönlerini kaydeder. MUHASEBEDE BELGELER VE DEFTERLER Muhasebede ticari işlem kayıtlarının yapılabilmesi için söz konusu işlemin ne olduğunu gösteren belgelere ve bu işlemlerin kaydedildiği defterlere gerek vardır. Kullanılacak belgelerin şekli ve içeriği hangi işlemlerin ne tür defterlere kaydedileceği ile ilgili hususlar yasalarca düzenlenmiştir Muhasebe bilgilerinin güvenirliği , ticari işlemlerin belgelere dayandırılarak defterlere kaydedilmesiyle anlam kazanır. Bu nedenle muhasebe uygulamalarında kayıt araçları olarak adlandırılan Belgeler ve belgelerin kaydedildiği Muhasebe Defterleri’nin önemi büyüktür. Muhasebede kullanılan belgelerin bir kısmı Vergi Usul Kanununda (V.U.K) diğerleri ise Türk Ticaret Kanununda (T.T.K) yer almaktadır. Muhasebede Kullanılan Belgeler • • • • • • • • • • • • • • Fatura ve Sevk İrsaliyesi Perakende Satış Vesikaları Gider Pusulası Müstahsil Makbuzu Serbest Meslek Makbuzu Ücret Bordrosu Yolcu Listesi, Günlük Müşteri Listesi ve Adisyon Taşıma İrsaliyesi ve Ambar Tesellüm Fişi Bono Çek Poliçe Emtia Senetleri Hisse Senedi ve Tahviller Yazışmalar ve Diğer Evraklar FATURA: Satılan mal ve yapılan iş karşılığında müşterilerin borçlandığı tutarı göstermek üzere malı satan veya işi yapan tarafından müşteriye verilen ticari belgeye fatura denilir (V.U.K. MADDE 229) FATURANIN ŞEKLİ (V.U.K. MADDE 230) FİNANSAL MUHASEBE 22 Faturada en az aşağıdaki bilgiler bulunur: 1. Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası; 2. Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası; 3. Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası; 4. Malın veya işin nevi, miktarı, fiyatı ve tutarı; 5. Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, PERAKENDE SATIŞ BELGELERİ Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile defter tutmak zorunda olan çiftçilerin fatura vermek zorunda olmadıkları satışları ve yaptıkları işlerin bedellerini ispat etmekte kullanacakları belgelerdir (V.U.K. MADDE 233) • Üç başlık altında toplanmaktadırlar: – Perakende satış fişleri – Makineli kasaların kayıt ruloları – Giriş ve yolcu taşıma biletleri • Fiş kesmenin üst sınır 700 TL olarak belirlenmiştir. – Bulunması Gereken Bilgiler: İşletme veya mükellefin adı, düzenlenme tarihi ve alınan paranın miktarı gösterilir. – TÜRK TİCARET KANUNU GEREĞİ KULLANILAN BELGELER • Bono, (senet), borçlunun alacaklısına olan borcunu belirli bir tarihte, kayıtsız ve şartsız bir biçimde ödeneceğini gösteren bir belgedir. Senet borçlusuna muhatap, senet alacaklısına lehtar denilir. Poliçe, Bononun bir ödeme vaadi ve ikili bir ilişki içermesine karşın, poliçede ödeme emri ve üçlü bir ilişki söz konusudur. Burada senedi düzenleyen kişi (keşideci), alacaklı olduğu bir kişiye (muhatap), poliçede ismini yazdığı kişiye (lehtar) belli bir meblağı belli bir tarihte kayıtsız ve şartsız ödeme emrini vermektedir. Çek, bir bankaya yönelik olarak, üçüncü bir kişiye çekle yazılı bedelin ödenmesini emreden bir kambiyo senedidir. Burada da çeki düzenleyen (keşideci), çeki ödeyecek(banka) ve çeki alacak(lehtar) olmak üzere üçlü bir ilişki vardır. Çek bankalar tarafından basılan ve kullanmaları için keşidecilere verilen bir belgedir. Aslında çek bankaya gösterildiği anda ödenmesi gereken bir belgedir. Ancak ülkemizde çekin üzerine bir vade tarihi bırakılarak o tarihte bozdurulmasına yönelik ticari bir gelenek vardır Hisse senedi, Anonim şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, ortakların sermaye paylarını göstermek üzere, bu payları karşılığında çıkarılan ve şekil şartları kanunda belirtilmiş olan menkul kıymet niteliğindeki belgedir. Hisse senetleri, sahipleri şirketin karına ortak olma, tasfiye bakiyesinden pay alma, şirket yönetimine katılma ve şirketi denetleme gibi haklar sağlar. Tahvil, Anonim şirketlerin ve devletin uzun vadeli borç sağlamak amacıyla çıkarıp sattığı, nominal değerleri eşit borç senedi niteliğindeki menkul kıymetlerdir. Tahvil satın alarak şirkete borç vermiş olanlar, şirketin kar veya zararına katılmazlar, sadece belli orandaki faizini alırlar. KULLANILAN DEFTERLER İşletmelerde finansal nitelikli işlemelerin kaydında çeşitli defterler kullanılmaktadır. Bunlardan bir kısmı kanunların kullanılmalarını zorunlu kıldığı defterlerdir. Bu defterleri kullanmak bakımından işletmeler, birinci sınıf tüccarlar ve ikinci sınıf tüccarlar olarak iki gruba ayrılmaktadır. FİNANSAL MUHASEBE 23 İşletmelerin hangi sınıfa dahil olacakları, vergi usul kanununa göre belirlenir. Bu amaçla V.U.K; alış,satış ve hasılat ile ilgili ölçütler getirmiştir. Ayrıca hangi durumlarda sınıf değiştirileceği de yine aynı kanunla benimsenmiştir Birinci sınıf tüccarlar bilanço esasına göre İkinci sınıf tüccarlar ise işletme hesabı esasına göre defter tutarlar Birinci sınıf tüccarın tutmak zorunda oldukları defterler aşağıdaki gibidir. Yevmiye Defteri(Günlük Defter) Defteri Kebir(Büyük Defter) Envanter Defteri İkinci Sınıf tüccarların tutmak zorunda olduğu defterler İşletme hesabı defteri Günlük perakende satış ve hasılat defteri BİRİNCİ SINIF TÜCCARIN TUTMAK ZORUNDA OLDUKLARI DEFTERLER YEVMİYE DEFTERİ: Parayla ölçülen işlemlerin ilgili belgelere dayanarak, tarih sırasına göre maddeler halinde kaydedildiği defterdir. Bu deftere işlemler tarih sırasıyla kaydedilir ve haklı bir sebep olmaksızın on günden fazla geciktirilmez. Yevmiye defteri piyasada satılan ciltli defterler olabildiği gibi günümüzde daha çok bilgisayar çıktısı almaya kolaylık sağlayan form kağıtlarda olabilmektedir. Günlük defterdeki her günlük defter maddesinde en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekir 1.Madde sıra numarası, 2. Büyük defter sayfa numarası, 3. Tarih, 4.Borçlu hesap, 5.Alacaklı hesap, 6.Varsa yardımcı hesaplar ve tutarları, 7.Borçlu hesapların tutarları, 8.Alacaklı hesapların tutarları, 9.Ticari işlemlerin dayandığı belgelerin türü tarihi ve numaraları ile ilgili bilgileri de içeren madde açıklaması. 24 FİNANSAL MUHASEBE Günlük Defter Maddesi (Yevmiye Maddesi) Çeşitleri Yevmiye maddeleri dört çeşit olabilir. Basit yevmiye bir hesabın borçlu bir hesabın alacaklı olduğu madde türüdür. Bileşik madde birden fazla borçlu hesaba karşılık tek hesabın alacaklı olduğu yada tek hesabın borçlanmasına karşılık birden fazla hesabın alacaklandığı madde türüdür. Karmaşık madde birden fazla borçlu hesaba karşılık, birden fazla alacaklı hesabın olduğu madde türüdür. Tamamlayıcı madde(düzeltme maddesi) Tamamlayıcı madde yevmiye defterine yanlı ve noksan yazılmış bir maddeyi tamamlamak veya düzeltmek için yapılan madde türüdür. DEFTERİ KEBİR (BÜYÜK DEFTER) MİZAN KAVRAMI • Mizan bir kontrol çizelgesidir. Günlük defterden büyük deftere aktarılan tutarların kontrol edilmesine ve dönem sonlarında tüm hesapların tutar ve kalanlarının gösterilmesini sağlayan bir tablodur. • İstenildiği an işletme mizan çıkartabilir. Genellikle, aylık, 3 aylık çıkartılır. Mutlaka yılda en az bir kez çıkartmak gerekir. İhtiyaca bağlı olarak her haftada çıkartılabilir. Muhasebenin ÖZETLEME fonksiyonunu yerine getirir. MİZAN TÜRLERİ • Aylık Mizan: Ocak Ayı Mizanı, Aralık Ayı Mizanı gibi… • Genel Geçici Mizan: Dönem sonu muhasebe işlemleri yapmadan (envanter işlemleri) önce çıkartılan mizandır. • Genel Kesin Mizan: Envanter işlemleri sonucunda değişen hesapların rakamlarını da içine alan ve BİLANÇO’nun hazırlanmasında yardımcı olan mizandır. FİNANSAL MUHASEBE 25 ENVANTER DEFTERİ • İşletmenin işe başladığı tarihte ve daha sonra her faaliyet dönemi sonunda çıkardığı envanterde belirlenen varlık ve kaynakların ayrıntılı olarak kaydedildiği defterdir. • Ayrıca, dönem sonu bilançolarının bu deftere kaydedilmesi zorunlu olduğu gibi gelir tablosunun da bu deftere kaydedildiği görülür. Envanter ve bilançonun çıkarıldığı güne bilanço günü denir MUHASEBE FİŞLERİ Mali işlemlerin objektif belgelere dayanarak doğrudan doğruya yevmiye defterine kaydedilebileceği gibi önceden muhasebe fişlerine kaydedilip sonra buradan yevmiye defterine aktarıla da bilir. Muhasebe fişleri hataların erken tespit edilmesi ve giderilmesinde etkilidir. Muhasebede kullanılan muhasebe fişleri üç çeşittir. ◦ Tahsil Fişi ◦ Tediye Fişi ◦ Mahsup Fişi Tahsil fişi, işletmenin kasasına para girişine neden olan işlemlerin kaydedildiği fiştir. Kasa tahsil fişine, kasaya giriş olduğunda kayıt yapıldığından, borçlu hesap her zaman Kasa hesabıdır. Alacaklı hesap ve ya hesaplar ise işlemden işleme değişir. Tediye fişi, işletmenin kasasından para çıkışlarına neden olan işlemlerin kaydedildiği fiştir. Kasa tediye fişine, kasadan para çıkışı olduğunda kayıt yapıldığından alacaklı hesap her zaman Kasa hesabıdır. Borçlu hesap veya hesaplar ise işlemden işleme değişmektedir Mahsup fişi, işletmenin kasasına para girişi sağlamayan veya işletmenin kasasından para çıkışına neden olmayan işlemlerin kaydedildiği fiştir. Mahsup fişinde ne borçlu tarafa, nede alacaklı tarafa Kasa hesabı kullanılmaz MUHASEBE KAYIT SİSTEMİ FİNANSAL MUHASEBE 26 Belgesi olan ve parayla ifade edilebilen bir İŞLEM olacak, Bu işlem varlık ve kaynaklarda değişime yol açacak, Değişimin hangi varlık ya da kaynağı etkilediği tespit edilecek, Bu değişimin YÖNÜ tespit edilecek, Değişim TUTARI önce günlük deftere Tarih sırasına göre Sonra büyük deftere özelliğine göre kaydedilecektir. DEFTERLERİN TASDİK ZAMANI ● Öteden beri işe devam edenler, bulundukları yılın son ayında (Aralık) ● İlk defa mükellefiyet tesis edenler, yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler mükellefiyet tarihinden önce ● Defterlerin dolması halinde veya diğer nedenlerle yıl içinde defter kullanmak zorunda kalanlar kullanımdan önce, ● Aynı defteri ertesi yıl da kullanmak isteyenler kullanacağı yılın Ocak ayı içinde defterlerini tasdik ettirmek zorundadır(VUK m.221). Vergi Usul Kanunu m.253’e göre ait oldukları yılı izleyen yıldan başlayarak 5 (beş) yıl süre ile saklanması zorunludur Ticaret Kanunu m.66-68’e göre ait oldukları yıldan başlayarak 10 (on) yıl süre ile saklanması zorunludur. 27 FİNANSAL MUHASEBE MUHASEBE SÜRECİ ● Birinci Aşama : Dönem başı envanterinin yapılması. ● İkinci Aşama : Açılış bilançosunun düzenlenmesi (Dönem başı envanteri baz alınır). ● Üçüncü Aşama : Dönem başı envanter bilgileri envanter defterine kaydedilmesi. ● Dördüncü Aşama : Açılış yevmiye kaydının yapılması (Açılış bilançosu baz alınır). ● Beşinci Aşama : Açılış yevmiye kaydının büyük deftere aktarılması. ● Altıncı Aşama yapılması. : Muhasebe işlemlerinin günlük yevmiye / büyük defter kayıtlarının ● Yedinci Aşama : Aylık ve yıllık geçici mizanların çıkarılması. ● Sekizinci Aşama : Dönem sonu envanterinin çıkarılarak envanter defterinin yazılması. ● Dokuzuncu Aşama : Dönem sonu envanter-değerlemenin yapılarak kayıtlanması. ● Onuncu Aşama : Kesin mizanın çıkarılması. ● Onbirinci Aşama : Dönem sonu gelir tablosunun düzenlenmesi. ● Onikinci Aşama : Dönem sonu bilançosunun düzenlenmesi. 28 FİNANSAL MUHASEBE DÖNEN VARLIKLAR İşletmenin faaliyeti dönemi içinde yer alan ve sağladığı yarar o dönem içinde sona eren varlıklardır. Dönen varlıklar grubunda bir yıl veya daha kısa süre içinde paraya çevrilebilecek değerler yer alır. Dönen varlıklar grubundaki hesap kodlarının hepsi 1 ile başlamaktadır. Dönen varlıklar aşağıdaki hesap gruplarına ayrılmıştır: 10-Hazır Değerler 11-Menkul Kıymetler 12-Ticari Alacaklar 13-Diğer Alacaklar 15-Stoklar 17-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 18-Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 19-Diğer Dönen Varlıklar 10 HAZIR DEĞERLER Bu grupta, nakit olarak elde veya bankada bulunan varlıklar ile istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevirme imkanı bulunan varlıklar izlenir 100 101 102 103 108 KASA ALINAN ÇEKLER BANKALAR VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) DİĞER HAZIR DEĞERLER 29 FİNANSAL MUHASEBE 100 KASA Bu hesapta, Türk Lirası ve yabancı paraların Türk Lirası karşılıkları izlenir İşleyişi : Yapılan tahsilatlar hesabın borcuna, ödemeler ise alacağına kaydedilir. Değerlemesi : Türk Lirası, İtibari değerle değerlenir. Yabancı Paralar ise varsa borsa rayici ile borsa rayici yoksa Maliye Bakanlığı’nca belirlenen Efektif Döviz Alış Kuru üzerinden yapılır. ÖRNEK: A işletmesi 12.2.2012 tarihinde Tur İşletmesinden peşin olarak 200 + 20 KDV lira tutarında mal satın almış ve bedelini ödemiştir. ====================//========================= 153 TİCARİ MALLAR HS. 200 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 20 100 KASA HS. 220 ====================//========================= Örnek: A işletmesi aynı gün Konut Ticarete 80+ 8 KDV liralık mal satmış ve bedelini tahsil etmiştir. ====================//========================= 100 KASA HS. 88 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 80 391 HESAPLANAN KDV HS. 8 ====================//========================= Yevmiye kayıtlarında görüldüğü gibi para girişlerinde Kasa Hesabı borçlandırılırken, para çıkışlarında alacaklandırılmaktadır HAZIR DEĞERLERLE İLGİLİ ENVANTER İŞLEMLERİ Hazır değer olarak nitelendirilen iktisadi değerler: Nakit Çek Mevduat Diğer hazır değerler Bu hazır değerlerin (nakit ve çek) ilk olarak muhasebe dışı envanteri yapılarak sayımı gerçekleştirilir. Kasa Hs.’yla İlgili Envanter İşlemleri Kasa Sayım Sonucu < 100 KASA Hs. Bakiyesi Kasa Sayım Sonucu > 100 KASA Hs. Bakiyesi Kasa Sayım Sonucu = 100 KASA Hs. Bakiyesi Kasa Noksanı Kasa Fazlası Denk FİNANSAL MUHASEBE 30 Sayım fazlası veya sayım noksanları dönem içerisinde veya dönem sonunda ne zaman tespit edilirse NEDENİ bulununcaya kadar geçici bir hesaba alınması gerekir. Sayım Noksanı : 197 SAYIM ve TESELLÜM NOKSANLARI Hs.’nın borç tarafına Sayım Fazlası : 397 SAYIM ve TESELLÜM FAZLALARI Hs.’nın alacak tarafına kaydedilir. 1-) Kasa denkliği : Hesabın borç kalanı ile gerçekte kasanın mevcutu birbirinin aynıysa kasa denk demektir.Bu durumda bir düzeltme kaydı yapılmaz. 2-) Kasa Sayım Noksanı : Kasa Sayım Noksanı Nasıl Ortaya Çıkar: • • • • Ödeme sırasında fazla ödeme yapılması Yapılan ödemenin kaydı unutulmuş olması Eksik tahsilat yapılmış olması Kayıp ve çalıntılar Aşağıdaki durumlara göre farklı envanter kayıtları yapılır: a) Kasadan Sorumlu Personel Olması: İşletmenin kasasından sorumlu doğrudan bir personel var ise, bu personel sayım noksanlıklarından sorumlu tutulur. Dolayısıyla nedeni bulunamayan bir sayım noksanı bu personelden (veznedar gibi) tahsili yoluna gidilir. Uygulamada işletmelerin, kasadan sorumlu personele “kasa tazminatı” adı altında fazladan para vermelerinin nedeni budur. Nedeni bulunamayan sayım noksanı personelin ücreti tahakkuk edinceye kadar 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS.na kaydedilir. b) İşletmenin kasasından sorumlu doğrudan bir personel yok ise, bu sayım farkının (noksanın) nedeninin araştırılacak olup olmamasına göre süreç devam eder ve duruma göre işlem muhasebeleştirilir. Kasadan sorumlu personel yok ise, dönem içinden gelen veya dönem sonu sayımında ortaya çıkan nedeni bulunamayan SAYIM NOKSANLARI zarar olarak muhasebeleştirilir. Bu zarar işletmenin her zaman karşılaştığı bir durum olmadığından OLAĞAN DIŞI GİDER ve ZARARDIR. Bilanço günü sayım noksanının nedeni araştırılmayacaksa bu FARKLAR o dönemin sonuç hesaplarına aktarılır. 197 SAYIM ve TESELLÜM NOKSANLARI = 678 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR Nedeni bulunamayarak zarar yazılan SAYIM NOKSANLARI vergi kanunları açısından kanunen kabul edilmeyen giderdir. Bu yüzden bu durumun ayrıca NAZIM hesaplarda takip edilmesi gerekir. Bilanço günü itibariyle nedeni sonraki dönemde araştırılmak istenen sayım noksanları için GKGMİ ve muhasebe temel kavramları gereği uygun karşılık ayrılabilir. Örnek: Dönem sonunda yapılan sayımda kasada 2.350 TL’nin olduğu saptanmıştır. Kasa hesabının borç kalanı ise 2.450 TL’dir. Sayım sonucu 2.350 – Kasa hesabının borç kalanı 2.450 = 100 ( Sayım sonucu kasa hesabının borç bakiyesinden küçük olduğu için KASA NOKSANI vardır. 31 FİNANSAL MUHASEBE ====================//======================== 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 100 100 KASA 100 ====================//========================= Örnek: Daha sonra yapılan araştırmada farkın sebebinin satıcılara olan borcun ödeme kaydının unutulmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır. ====================//======================== 320 SATICILAR 100 197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI 100 ====================//========================= Örnek: Dönem sonunda yapılan incelemede kasa hesabının borç kalanı 740 TL, kasa mevcudunun ise 700 TL olduğu belirlenmiştir. Yapılan araştırmada farkın sebebi anlaşılamamıştır. ====================//======================== 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 700 197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI ====================//========================= 700 3-) Kasa Sayım Fazlası : Kasa Sayım Fazlası Nasıl Ortaya Çıkar? • • • • Tahsilat sırasında fazla para alınması Yapılan tahsilat kaydının unutulması Ödeme sırasında eksik ödenmiş bir tutar olması Ödemenin fazla kaydedilmiş olması 397 SAYIM ve TESELLÜM FAZLALARI = 678 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR Örnek: İşletmenin dönem sonunda yapmış olduğu sayımda kasada 2. 000 TL olduğu belirlenmiştir. Hesabın borç toplamı 4.500 TL olacak toplamı ise 3.000 TL’dir. Sayım sonucu 2.000 – Kasa hesabının borç kalanı 1500 = 500 ( Sayım sonucu kasa hesabının borç bakiyesinden büyük olduğu için KASA FAZLASI vardır. ====================//======================== 100 KASA 500 397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI ====================//========================= 500 Örnek: Daha sonra yapılan araştırmada fazlalığın tahsil edilen senetli alacağın kaydedilmemesinden kaynaklandığı anlaşılmıştır. ====================//======================== 397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI 500 121 ALACAK SENETLERİ 500 ====================//========================= Örnek: Dönem sonunda işletmede yapılan araştırmada 2.000 TL’lik kasa fazlasının sebebi anlaşılamamıştır ====================//======================== 397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI 2.000 678 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 2.000 ====================//========================= FİNANSAL MUHASEBE 32 Yabancı Paralarla İlgili Envanter İşlemleri • Yabancı paraların tamamı alış kuru üzerinden ulusal para birimine çevrilerek muhasebeleştirilir. ALIŞ KURU ile yabancı para kayıtlara girer, ALIŞ KURU ile kayıtlarımızdan çıkar. 31.12. işletme elindeki yabancı paraları Maliye bakanlığı alış kuru üzerinden değerler ve aradaki farkı muhasebeleştirir. • 31. 12 günü itibariyle (alış kuru ile değerlenen) yabancı paraların da sayımı gerçekleşir. Bu sayımda TL sayımında olduğu gibi durumlar ortaya çıkabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta yabancı paraların 31.12. günü alış kuru da yükselebileceği için sayım noksanı ya da sayım fazlasını tespit ederken dikkat etmek gerekir. • Kasaya alınan yabancı paralar banka veya herhangi bir finans kurumundan tedarik edilmiş ise banka finans grubunun efektif satış kuru ile Türk Lirasına çevrilir ve 100 Kasa hesabının, yabancı para cinsinden alt hesaba borç kaydedilir. • Kasada yer alan yabancı para, elden çıkarılmak istendiğinde (satıldığında veya herhangi bir ödeme için kullanıldığında) kayıtlı (maliyet) değeri üzerinden 100 Kasa hesabının, yabancı para cinsinden alt hesabına alacak kaydedilir. • Kayıtlı kur ile işlem günündeki kur arasında olumlu kur farkları 646. Kambiyo Kârları Hesabına alacak, olumsuz kur farkları ise 656. Kambiyo Zararı Hesabına borç kaydedilir. Örnek: A İşletmesi 05.01.2012 Tarihinde 10.000 dolar satın almıştır. İşlem günü 1 dolar = 1,50 TL’dir. ====================//======================== 100 KASA HESABI 15.000 - Yabancı Paralar 100 KASA HESABI 15.000 ====================//========================= Örnek: 15.01.2012 tarihinde, işletmenin yabancı para kasasında 1 dolar = 1,50 TL’den kayıtlı 4.000 dolar satılmıştır. Satış günü 1 dolar = 1,47 TL’ dir. • 4.000 x 1,50 TL = 6.000 TL 4.000 x 1,47 TL = 5.880 TL 6.000 – 5.880 = 120 TL ====================//======================== 100 KASA HESABI 5.880 656 KAMBİYO ZARARLARI HESABI 120 100 KASA HESABI 6.000 - Yabancı Paralar ====================//========================= Örnek: 25.01.2012 tarihinde, işletmenin yabancı para kasasında 1 dolar = 1,50 TL’den kayıtlı 2.000 dolar satılmıştır. Satış günü 1 dolar = 1,55 TL’dir. • 2.000 x 1,50 TL = 3.000 TL 2.000 x 1,55 TL = 3.100 TL 2.000 x (1,55 - 1,50) = 100 TL FİNANSAL MUHASEBE 33 ====================//======================== 100 KASA HESABI 3.100 100 KASA HESABI 3.000 646 KAMBİYO KARI HESABI 100 ====================//========================= 101 ALINAN ÇEKLER Bu hesapta, Henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan alınan çekler izlenir İşleyişi : Çek alındığında hesaba borç, ciro edildiğinde veya bankadan tahsil edildiğinde hesaba alacak kaydedilir. Değerlemesi : Türk Lirası Çekler; itibari değerle değerlenir. Yabancı Para Üzerinden Düzenlene Çekler; borsa rayici ile, yoksa Maliye Bakanlığı'nca tespit edilen kuru ile. Çek: Bir bankaya hitaben yazılmış ve yasada belirtilen hükümlere göre düzenlenmiş bir ödeme emri niteliğinde olan özel bir belgedir. Çekte vade yoktur. İbraz edildiğinde ödenir. Çek keşide edildiği yerde ödenecekse 10 gün; başka bir şehirde ödenecekse 1 ay, aynı kıtada bir yerde ödenecekse yine 1 ay; başka bir kıtada ödenecekse 3 ay içinde tahsil edilmelidir. Örnek: A İşletmesi 4.4.2012 tarihinde Yılmaz Ticarete 150 + 15 KDV tutarında mal satmış olup, karşılığında müşteriden ayrı bankalara ait 65 lira ve 100 lira tutarında iki çek almıştır. ====================//======================== 101 ALINAN ÇEKLER HS. 165 101..Cüzdandaki Çekler ...Çek 65 ...Çek 100 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 150 391 HESAPLANAN KDV HS. 15 ====================//======================== Örnek: İşletme 11.4.2012 tarihinde Pak Pazarlamadan 200 + 20 KDV liralık mal satın almış, bunun karşılığında 120 lira ödemiş ve daha önce müşteriden almış olduğu 100 lira tutarlı çeki ciro etmiştir. ====================//======================= 153 TİCARİ MALLAR HS. 200 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 20. 100 KASA HS. 120 101 ALINAN ÇEKLER HS. 100 101...Cüzdandaki Çekler ====================//======================= Örnek: İşletme, 12.4.2012 tarihinde elinde bulunan 65 lira tutarlı çeki bankaya ibraz ederek tahsil etmiştir. ====================//======================= 100 KASA HS. 65 101 ALINAN ÇEKLER HS. 65 101...Cüzdandaki Çekler ====================//======================= FİNANSAL MUHASEBE 34 ÇEKLERE YÖNELİK ENVANTER İŞLEMLERİ • Dönem sonunda henüz tahsil edilmemiş müşteri çeklerinin sayımı yapılır ve 101 ALINAN ÇEKLER HS ile karşılaştırılır. • Unutulan veya yanlış muhasebeleştirilen işlemler düzeltilir. • Çeklere yönelik bir önemli envanter işlemi de ileri tarihli çeklerin muhasebenin temel kavramlarından “özün önceliği” kavramına göre senet olarak değerlendirilmesidir. • İşletmede tahsil edilmeyi bekleyen çekler varsa bunların fiziksel olarak sayımı ve değerlemesinin yapılması ve 101 ALINAN ÇEKLER Hs ile tutarının denk olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Herhangi bir fark olması halinde aynen kasa sayım noksanları ve fazlalarındaki mantığa göre durum muhasebeleştirilir. Örnek: Dönem sonunda yapılan incelemede borcu bulunan Lütfü Açık’dan alınan 80 lira tutarında çekin kayda alınmadığı anlaşılmıştır. ====================//======================= 101 ALINAN ÇEKLER HS. 80 120 ALICILAR Hs. 80 ====================//======================= VADELİ ÇEKLERİN ALACAK VE BORÇ SENETLERİNE AKTARILMASI. VADELİ ÇEKLERİN TİCARİ ALACAK VE TİCARİ BORÇ SENETLERİNE AKTARILMASI ====================//======================= 103 VERİLEN ÇEK.ve ÖD.EM.HS. XXX 321 BORÇ SENETLERİ HS. XXX ====================//======================= ====================//======================= 121 ALACAK SENETLERİ HS. XXX 101 ALINAN ÇEKLER HS. XXX ====================//======================= 35 FİNANSAL MUHASEBE 102 BANKALAR Hesap, banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paralar izlenir İşleyişi : Para veya hesaben yatırılan değerler hesabın borcuna, çekilenler ise alacağına kaydedilir. Değerlemesi : Türk Lirası Mevduat; mukayyet değeri ile değerlenir. Yabancı Para Mevduat; varsa borsa rayici ile borsa rayici yoksa Maliye Bakanlığı’nca belirlenen Efektif Döviz Alış Kuru üzerinden yapılır Bankaya parasını yatıran bir kişi veya işletme için kendi adlarına açılan cari hesap o kişinin veya işletmenin bankada parası mevduatı olduğunu gösterir. Mevduat işlemleri işletmenin bankadaki para miktarında değişme yaratır. Değişme mevduatın çoğalması veya azalması yönünde meydana gelebilir. İşletme dışında, değişik nedenlerle üçüncü kişilerin hesaba yatırdıkları paralar mevduat hesabında artış yaratırlar. Mevduat, işletmenin bankadaki parasını ifade ettiğine göre işletmenin bir varlık unsuru olmaktadır. Bu mevduat “102 BANKALAR HESABI”nda izlenir. Bankalara nakit olarak veya hesaben yatırılan paralar Bankalar Hesabının borcuna; nakit olarak çekilen veya hesaben kullanılan paralar da hesabın alacağına kaydedilir. Örnek A işletmesi Ziraat Bankasına 800. lira yatırarak vadesiz bir mevduat hesabı açtırmıştır. ====================//======================= 102 BANKALAR HS. 800 100 KASA HS. 800 ====================//======================= Örnek A işletmesi kendisine 100.000 lira borcu bulunan B işletmesinin bu borcunu İş Bankasındaki hesabına yatırdığını öğrenmiştir. ====================//======================= 102 BANKALAR HS. 100.000 120 ALICILAR 100.000 ====================//======================= Örnek Bankadan 1.000 nakit para çekilmiştir ====================//======================= 100 KASA HS. 1.000 102 BANKALAR HS. ====================//======================= 1.000 BANKALAR HESABIYLA İLGİLİ ENVANTER İŞLEMLERİ • • • • • • Bankalardan gelen hesap özetleriyle yardımcı defter bakiyelerinin mutabakatı – Eksik bir kayıt veya unutulan bir kayıt tespit edilir Bankalardan gelen hesap özetinden lehte işlenen faizlerin kayda alınması Bankadaki vadeli mevduata tahakkuk edip henüz tahsil edilemeyecek faiz gelirinin kayda alınması Bankadaki TL mevduatı MUKAYYET DEĞER ile değerlenir Bankadaki Yabancı para ise Maliye Bakanlığınca açıklanan DÖVİZ ALIŞ KURU ile değerlenir. Bu değerlemedeki olumlu kur farkları Kambiyo karı olarak, olumsuz kur farkları ise Kambiyo Zararı olarak değerlendirilir FİNANSAL MUHASEBE • • • 36 Bankadan gelen hesap özetinden mevduat hesabına işleyen faizler o dönemin gelirleri içerisinde gösterilmek üzere 642 FAİZ GELİRLERİ Hs’nın alacağına kaydedilir. Faiz gelirinden dolayı banka tarafından kesilen Gelir vergisi ve fon payı 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ ve FONLAR Hs’nın borcuna kaydedilir. Kalan net faiz bankadaki hesabımıza eklenir. VADESİ SONRAKİ DÖNEME SARKAN MEVDUAT FAİZLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ • Dönem içinde açtığımız vadeli mevduat hesaplarımıza yönelik 31.12’ye kadar İŞLEMİŞ FAİZLERİ dönemsellik kavramı gereği dikkate almamız gerekmektedir. • Örneğin: 15.11.2011 tarihinde 6 ay vadeli bir mevduat hesabı açtırdığımızda, 31.12. günü bankadaki bu mevduata işleyen 45 günlük faizin hesaplanması ve 2011 yılı gelirlerine kaydedilmesi gerekir. • İşlemiş faizi muhasebeleştirmek için kullanılan hesap 181 GELİR TAHAKKUKLARI hesabıdır. İşletme olarak hakedilen fakat henüz tahsili söz konusu olmayan ve bir yıl içinde tamamı tahsile edilebilecek gelirlerin kaydedildiği hesaptır. ====================//======================= 181 GELİR TAHAKKUKLARI HS XX 642 FAİZ GELİRLERİ HS. XX ====================//======================= 5520 Kurumlar Vergisi 1 Seri No Tebliğ 34/8 bölümü Vadesi değerleme gününden sonra, ancak beyanname verme tarihinden önce dolan mevduat hesaplarında kıst olarak hesaplanıp gelir yazılan işlemiş faizlere isabet eden gelir vergisi stopajı mahsuba konu edilebilecektir. Vadesi beyanname verme süresinden sonra (Gelir Vergisinde 25 Mart , Kurumlar Vergisinde 25 Nisan dolan mevduat hesaplarında ise stopajın tamamı faiz ödemesinin yapıldığı yıla ilişkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde hesaplanan vergilerden yapılacaktır. DÖNEM SONU FAİZ TAHAKKUKU VE VADE SONU FAİZ GELİRİ : Örnek : İşletme 450 lira tutarında 3 ay vadeli bir hesap açmıştır. Hesabın başlangıç tarihi 01.12.2012 ve faiz oranı 0,20 dir. 450 x 0,20 / 12 = 7,50 Aylık Faiz Tahakkuku ====================//======================= 181 GELİR TAHAKKUKLARI 7,50 642 FAİZ GELİRLERİ 7,5 ====================//======================= 450 x 0,20 / 12 x 2 = 15 2 Aylık Faiz Geliri ====================//======================= 102 BANKALAR 20 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 2,25 181 GELİR TAHAKKUKLARI 7,50 642 FAİZ GELİRLERİ 15 ====================//======================= VADE SONU FAİZ GELİRİ : Örnek : Bankadan gelen dekontta 31.12.2012 tarihi itibariyle vadesiz mevduat hesabına 500 lira faiz tahakkuk ettiği ve 50 lira GV stopajı yapıldığı görülmüştür ====================//======================= 102 BANKALAR 450 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 50 642 FAİZ GELİRLERİ 400 ====================//====================== FİNANSAL MUHASEBE 37 YABANCI PARA MEVDUAT DEĞERLEMESİ : Örnek : A bankası $ hesabının borç kalanı 9.500 lira, banka hesap ekstresi borç kalanı 7.000 $, MB $ değerleme kuru ise 1,5 liradır. 7.000 x 1,5 = 10.500 10.500 – 9.500 = 1.000 ====================//======================= 102 BANKALAR 1.000 646 KAMBİYO KARLARI 1.000 ====================//====================== YANLIŞ BANKA KAYITLARININ DÜZELTİLMESİ : Örnek : İşletme, (A) bankasındaki kredi hesabına yatırmış olduğu 500 lirayı sehven, aynı bankadaki mevduat hesabına kaydetmiştir Yanlış Kayıt: ====================//===================== 102 BANKALAR 500 100 KASA 500 ====================//===================== Düzeltme Kaydı: ====================//===================== 300 BANKA KREDİLERİ 500 102 BANKALAR 500 ====================//===================== Örnek : İşletme, (B) bankasına yatan 70 lirayı sehven (A) bankasının hesabına kaydetmiştir. Yanlış Kayıt: ====================//===================== 102 BANKALAR (A BANK) 70 100 KASA 70 ====================//===================== Düzeltme Kaydı: ====================//===================== 102 BANKALAR (B BANK) 70 102 BANKALAR (A BANK) 70 ====================//===================== 38 FİNANSAL MUHASEBE 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) Bu hesapta, üçüncü kişiler lehine düzenlenen çekler ve ödeme emirleri izlenir. İşleyişi : Çek ve ödeme emrinin verilmesi halinde hesaba alacak; bankadan ödenmesi durumunda bu hesaba borç banka hesabına alacak kaydedilir. İşletmeler bankadaki mevduatlarından ödemeleri genellikle çek keşidesi yoluyla yaparlar. Bankadaki hesaptan doğrudan doğruya para çekmek ve ödeme yapılacak kişiye o parayı vermek yerine, çoğunlukla ödeme yapılacak kişinin emrine keşide edilen bir çek ile yapılır. Çek verildiği gün tahsil edilmediğinde o gün işletmenin bankadaki mevduatında bir azalma meydana gelmez. Ancak işletme bankadaki parasına keşide ettiği çek tutarı kadar azalmış gözü ile bakmalıdır. Bankadaki mevduat hesabı üzerine verilen çekler iki şekilde kayda alınabilir: 1) Doğrudan doğruya Bankalar Hesabı çek tutarı kadar alacaklandırılır. 2) Üçüncü kişilere verilen çek ve ödeme emirleri, lehdarı tarafından bankadan tahsil edilinceye kadar “103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI”nda izlenir. Örnek: A işletmesi 25.5.2012 tarihinde Gür Pazarlamadan 450 + 45 KDV lira tutarında mal almış ve karşılığında satıcıya aynı tutarda Akbank’taki vadesiz mevduat (a,c/h) üzerine keşide ettiği bir çek vermiştir. ====================//===================== 153 TİCARİ MALLAR HS. 450 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 45 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HS. ====================//===================== 495 Örnek: İşletme Akbank’tan 12.6.2012 tarihinde aldığı dekonttan, Gür Pazarlamaya verilen 495 lira tutarındaki çekin tahsil edildiğini öğrenmiştir. ====================//===================== 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HS. 495 102 BANKALAR HS. 495 ====================//===================== Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı alacak kalanı veren pasif yapıda ve geçici bir hesap olup, kalanı işletme tarafından düzenlenerek verilen çeklerin henüz banka tarafından ödenmemiş olan tutarını gösterir. Bu nedenle hesap, bilançoda hazır değerler içinde bir indirim (-) şeklinde yer alır. 39 FİNANSAL MUHASEBE Verilen Çekler ve Ödeme Emirlerinin Envanter İşlemleri Verilen çekler ve ödeme emirlerinin muhasebe dışı fiili envanteri, çekler işletmenin elinde bulunmadığından fiziki olarak sayılarak yapılamaz. Kaydi tutarların doğru olup olmadığı belge incelemesi, çeklerin dip koçanlarının incelenmesi suretiyle gerçekleştirilir. Burada da envanter işlemleri sırasında dikkat edilmesi gereken husus teminata verilen çeklerin olup olmadığının belirlenmesidir. Böyle verilen çekler varsa bunların nazım hesaplarda takip edilmesi sağlanmalıdır. Dönem sonunda ileri tarihli çeklerin tespit edilip özün önceliği kavramı gereği bunların vadeli bir borç olarak değerlendirilip 321- Borç Senetleri Hesabına aktarılması sağlanmalıdır. Bu işlem yapılırken dönem sonu itibariyle bankada karşılığı olan fakat henüz bankadan çekilmemiş olan çek ve ödeme emirleri ise 321 Hesaba aktarılmayarak bankalar hesabını azaltıcı bir işlem olarak 103 hesapta bırakılmalıdır. Bu yönüyle 103- Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabı aktifi düzenleyici bir hesap olma fonksiyonunu yerine getirerek, bir varlık unsuru olan 102- Bankalar hesabını bilanço tarihindeki gerçek tutarına indirger. Bu sayede bilgi kullanıcıları işletmenin bilanço tarihindeki toplam banka mevcutlarıyla bu mevcutlar üzerindeki kısıtlamaları, yani bankalardaki mevduatın işletme tarafından özgürce kullanılabilecek, üzerinde her türlü tasarruf yapılabilecek miktarını görmüş olurlar. 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER Bu hesapta, Nitelikleri itibariyle hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar gibi) , kredi kartıyla yapılan satış bedelleri İşleyişi : Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında da hesabın alacağına kaydedilir Nitelikleri itibariyle hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar) gibi değerler, olarak ifade edilir ve “108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI”nda izlenir. Örnek: 05.04.2012 tarihinde, işletmenin elinde bulunan ABC A.Ş.ye ait hisse senetlerine düşen kar payı (temettü) bedeli 500 TL.dir. Hisse senetlerinin kuponları tahsil edilmek üzere bankaya verilmiştir. 25.04.2012 tarihinde, banka kupon bedelini tahsil ettiğini ve işletmenin banka hesabına yatırdığını bir dekontla işletmeye bildirmiştir 5 Nisan Tarihli Kayıt: Kâr payı tahakkuku ====================//===================== 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 500 Tahsildeki Vadesi Gelmiş Kuponlar 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI ====================//===================== 500 25 Nisan Tarihli Kayıt: Kâr payının işletmenin bankadaki mevduatına yatırılması ====================//===================== 102 BANKALAR HESABI 500 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI Tahsildeki Vadesi Gelmiş Kuponlar ====================//===================== 500 FİNANSAL MUHASEBE 40 Örnek: 23.05.2012 tarihinde kredi kartı ile 5000 TL lik satış yapılmıştır. % 18 KDV Hariçtir. ====================//===================== 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 5.900 Kredi Kartı Slipleri 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 5.000 391 HESAPLANAN KDV 900 ===================//===================== Örnek: 28.05.2012 tarihinde bankadan gelen hesap özetinde hesabımıza kredi kartı ile yapılan satış bedelinin yansıtıldığı anlaşılmıştır. ====================//===================== 102 BANKALAR HESABI 5.900 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 5.900 Kredi Kartı Slipleri ===================//===================== Örnek: 04.06.2012 tarihinde işletme 1400 TL.lık damga pulu almıştır. Ay sonunda yapılan incelemede, 800 TL.lık damga pulunun kullanıldığı tespit edilmiştir Damga Pulunun Alınması Kaydı: ====================//===================== 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 1.400 Pullar 100 KASA 1.400 ===================//===================== Damga Pulunun Kullanılması Kaydı: ====================//===================== 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 800 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 800 Pullar ==================//===================== DİĞER HAZIR DEĞERLER İLE İLGİLİ ENVANTER İŞLEMLERİ Damga ve posta pullarının kullanılması : Dönem içinde alınıp, dönem sonunda sayımı yapılarak kullanıldıkları tespit edilen damga ve posta Pulları GİDER yazılarak 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HS.’dan çıkartılır. KREDİ KARTI SLİPLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Kredi kartı ile satışların artmasına bağlı olarak bu konu önem kazanmıştır. Kredi kartı ile yapılan satışların muhasebeleştirilmesi konusunda iki durumun dikkate alınması söz konusudur: Kredi kartıyla yapılan satışların normal satışlar içindeki oranı Kredi kartıyla yapılan satışın Bankadan tahsil etme süresi Kredi kartıyla yapılan satışların normal satışlar içindeki oranı: Eğer işletmenin kredi kartıyla yapmış olduğu satışlar normal satışları içinde önemli ise, muhasebe temel kavramlarından “önemlilik” kavramına göre bu satışların ayrı bir hesapta muhasebeleştirilmesi gerekir ***HAZIR DEĞERLER GRUBUNDA veya TİCARİ ALACAKLAR grubunda ayrı bir “KREDİ KARTI SLİPLERİ (SATIŞLARI) HS.” açılabilir. 41 FİNANSAL MUHASEBE Kredi kartıyla yapılan satışın Bankadan tahsil etme süresi: Eğer işletme 1-2 gün içinde bankadan kredi kartı satış tutarlarını hesabına geçirebiliyorsa HAZIR DEĞERLER grubunda muhasebeleştirilir. Banka 1 ay gibi bir vade uygulanıyorsa, o zaman TİCARİ ALACAKLAR grubunda bir hesapta muhasebeleştirilir. Kredi Kartıyla Satış Normal Satışlar içinde önemli bir oranda ise %10’dan fazla Kredi Kartıyla Satış Normal Satışlar içinde önemsiz ise 11 Bankadan tahsilat 1-2 gün içinde ise Bankadan tahsilat 1 ay gibi bir sürede ise, 109 KREDİ KARTI SLİPLERİ 129 KREDİ KARTINDAN ALACAKLAR 108 DİĞER HAZIR DEĞER 108 01 Kredi Kartı Slip 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR MENKUL KIYMETLER Bu grupta, kar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan menkul kıymetler izlenir Menkul kıymetler, faiz geliri veya kar payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden yararlanarak karlar elde etmek amacıyla geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kar zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi gibi menkul kıymetleri kapsar. Bu kapsama giren ve geçici yatırım olarak ifade edilen menkul kıymetlerin muhasebeleştirilmesinde Tek düzen hesap planında "11 Menkul Kıymetler" grubunda yer alan şu ana hesaplar kullanılır: 110 111 112 118 119 HİSSE SENETLERİ ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI DİĞER MENKUL DEĞERLER MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (- ) Bir şirkete sürekli ortak olmak amacıyla alınan hisse senetleri ve değişik nedenlerle bir yıldan fazla elde bulundurulan tahvil, senet ve bonolar “Mali Duran Varlıklar” grubu içinde “İştirakler Hesabında” izlenecektir FİNANSAL MUHASEBE 42 Hisse Senetleri, iki nedenle elde bulundurulurlar : ● Tasarruf amacıyla ve kısa süreli olarak elde bulundurulanlar 110 Hisse Senetleri hesabında, ● Yatırım amacıyla ve uzun süreli elde bulundurulanlar ise 24 Mali Duran Varlıklar Grubunda izlenirler. Menkul kıymetler : ● Hisse Senedi ● Her nevi Tahvil ● Hazine Bonosu ● Finansman Bonosu ● Yatırım Fonu Katılma Belgesi ● Kar Zarar Ortaklığı Belgesi ● Gelir Ortaklığı Senedi ● Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince Çıkarılan Menkul Kıymetler ● Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler ● Banka Bonoları ● Banka Garantili Bonolar ● Konut Sertifikaları ● Gayrimenkul Sertifikaları ● Repo Hesapları. Değerlemesi : “Hisse senetleri ile fon portföylerinin en az %51’i Türkiye^de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri alış bedeliyle, ● Hisse senetleri, ● Fon portföyünün en az %51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri, ● Getirisi ihraç edenin kar ve zararına bağlı olarak doğan ve değerleme günü itibariyle hesaplanması mümkün olmayan kıymetler; ● Kar/Zarar Ortaklığı Belgeleri, ● Gelir Ortaklığı Senetleri, ● Geçici İlmühaberler alış bedeli ile bunlar dışında kalan her türlü menkul kıymet; Tahviller, Finansman Bonoları, Banka bonoları, Banka garantili bonolar, Hazine Bonoları, Devlet Tahvilleri, Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler, İpotekli Borç Senetleri, Konut Sertifikaları, Gayrimenkul Sertifikaları ve Fon portföyünün %51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşmayan yatırım fonu katılma belgeleri. borsa rayici ile değerlenir.” Yatırım Ortaklığı : Anonim şirket statüsünde kurulan ve tüzel kişiliği olan şirkettir. Yatırım Fonu : Tüzel kişiliği olmayan ve belli bir mal varlığı esas alınarak kurulan fondur. Hazine Bonosu : Vadesi bir yıldan az devlet iç borçlanma senedidir. İMKB de işlem görür. Kupon yoktur. Üzerinde yazılı faiz değeri bono vadesinde ödenir. Devlet Tahvili : Vadesi bir yıldan uzun olan devlet iç borçlanma senedidir. Kupon içerir. Ödemeler bu kuponlar ile faiz dönemlerinde faiz ödemesi yapılır. Özel Sektör Tahvili : Anonim şirketler tarafından, SPK izni ile 3 aylık veya 6 aylık kuponlar karşılığında çıkarılırlar 43 FİNANSAL MUHASEBE 110 HİSSE SENETLERİ Tasarruf amacıyla elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir. Hisse Senetleri Hesabı: İşletmenin geçici yatırım amacıyla aldığı veya sattığı hisse senetlerinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Dönem içinde hisse senetlerinin satışından elde edilen kar Menkul Kıymet Satış Karları Hesabının alacağına, meydana gelen zarar da Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabının borcuna kaydedilir. Muhasebenin ihtiyatlık kavramının bir sonucu olarak, piyasa alış değerinin altına inen hisse senetleri, piyasa değeriyle değerlenir ve değer azalışı için karşılık ayrılır. Bu amaçla hisse senetlerindeki değer azalışları Karşılık Giderleri Hesabına borç, aktif düzenleyici pasif karakterli bir hesap olan Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabına alacak kaydedilir. Örnek: Alış değeri 600 lira olan hisse senetlerinin dönem sonunda borsa değeri 500 lira ise ihtiyatlılık kavramı gereği gerekli kaydı yapınız. ==================//===================== 654 KARŞILIK GİDERLERİ HS. 100. 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS. 100 ==================//===================== Hisse Senetleri: Bir unvana sahip, esas sermayesi paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mal varlıklarıyla sorumlu bulunan şirkete “Anonim Şirket” denir. Anonim şirketin sermayesi belirli paylar karşılığında çıkarılan ve şekli kanunla belirlenmiş bulunan belgelere “hisse senedi” denir. Hisse senedi bir ortaklık belgesidir. Hisse senedi sahipleri, yıl sonunda şirket kar eder ve bunu dağıtmaya karar verirse, sahip olunan pay oranında kar payı (temettü) alırlar. İşletmenin iştirak amacı dışında, geçici yatırım amacıyla gelirinden ve fiyat değişmelerinden yararlanma, ancak nakit ihtiyacı duyulduğunda da satmak üzere satın alınan hisse senetleri “110 HİSSE SENETLERİ HESABINDA” izlenir. İştirak amacıyla alınmış hisse senetleri bu hesaba alınmaz. Satın alınan hisse senetleri alış bedeli üzerinden Hisse Senetleri Hesabı borçlandırılarak, satıldıklarında ise, aynı bedel üzerinden alacaklandırılarak kayda alınırlar. Örnek: 1.7.2012 tarihinde geçici yatırım amacı ile Doğan A.Ş. hisse senetlerinden adedi 10 liradan 1.000 adet satın almış ve bedelini ödemiştir. Ayrıca bu alış için 2.000 lira komisyon ödemiştir. 10 x 1.000 = 10.000 ==================//===================== 110 HİSSE SENETLERİ HS. 10.000 653 KOMİSYON GİDERLERİ HS. 2.000 100 KASA HS. ==================//===================== 12.000 Hisse senetleri alış değerinin altında veya üstünde bir fiyatla satılabilir. Bu satışta, satış bedeliyle alış bedeli arasında bir fark varsa ve bu fark kar ise “645 Menkul Kıymet Satış Karları Hesabında”, fark zarar ise “655 Menkul Kıymet Satış Zararları Hesabında” izlenir. 44 FİNANSAL MUHASEBE Örnek: İşletme 10.000 liralık hisse senedini 12.000 liraya satmıştır. ==================//===================== 100 KASA HS. 12.000 110 HİSSE SENETLERİ HS. 10.000 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HS. 2.000 ==================//===================== Örnek: İşletme 10.000 liralık hisse senedini 8.000 liraya satmıştır. ==================//===================== 100 KASA HS. 8.000 645 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS. 110 HİSSE SENETLERİİ HS. ==================//===================== 2.000 10.000 İşletmenin elinde bulunan hisse senetlerinden bazılarına ait kar payları tahsil edilebilir duruma geldiğinde tahsil edilir veya bir bankaya tahsil edilmek üzere verilebilir. Bu kar payı “640 İştiraklerden Temettü Geliri Hesabına” kaydedilir. Örnek: İşletme elinde olan hisse senetlerinden kar payı tahsil edilebilir duruma gelmiş olanların kuponlarını keserek, karşılığı olan 8.000 lira tutarındaki kar payını (temettüyü) tahsil etmiştir. ==================//===================== 100 KASA HS. 8.000 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HS ==================//===================== 8.000 Hisse Senedi Değer Artışı : Örnek : İşletmenin 120 liraya satın aldığı 10 adet hisse senedinin dönem sonu borsa değeri 130 lira olmuştur: ==================//==================== 110 HİSSE SENETLERİ 10 648 BORSA DEĞER ARTIŞ KARI 10 ==================//==================== DEĞER ARTIŞI VUK’NA GÖRE VERGİYE TABİ DEĞİLDİR. Karşılık Ayrılan Hisse Senedinin Satılması : Örnek : İşletme, alış bedeli 120 olan ve önceki dönem sonunda 20 lira değer düşüklüğü karşılığı ayrılan hisse senedini (A) aracı kurum vasıtasıyla 170 liraya peşin olarak satmış ve bu işlem için aracı kurumun alacağı komisyon 10 liradır. ==================//==================== 100 KASA 160 653 KOMİSYON GİDERLERİ 10 110 HİSSE SENETLERİ 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARI ==================//==================== ==================//==================== 119 MENKUL KIY. DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞ. 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR ==================//==================== 120 50 20 20 45 FİNANSAL MUHASEBE 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI 111 Özel sektörün çıkardığı tahvil, senet ve bonoların izlendiği hesaptır. Kamu tarafından çıkarılan tahvil, senet ve bonoların izlendiği hesaptır Tahvil, anonim şirketler, Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) ve kamu kuruluşlarının borç para bulmak amacı ile belirli bir faiz oranı üzerinden aldıkları borç para karşılığında verdikleri ve borç senetleri niteliğinde olan belgelerdir. Elinde tahvil olan kişi veya kuruluş, şirket kar etsin veya etmesin tahvili çıkaran şirketten faiz alır. İşletmenin sahip olduğu, tahvil, senet ve bonolardan özel sektör tarafından çıkartılmış olanlar “111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI HESABI”nda; Devletin çeşitli daireleri, idareleri ve kuruluşları ile yerel yönetimlerin çıkardığı tahvil, senet ve bonolar “112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI HESABI”nda izlenir. Özel Kesim Tahvil Alımı : Örnek : İşletme, (B) A.Ş.’nin çıkarmış olduğu 0,20 faiz oranlı nominal değeri 70 lira olan tahvillerden 980 lira vererek 10 adet satın almıştır. Söz konusu tahvillerin alış tarihi itibariyle 20 adet kuponu tahsil edilebilir durumdadır ==================//=================== 102 BANKALAR 308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER ==================//================== 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI 108 DİĞ. HAZIR DEĞERLER 100 KASA ==================//================== 85 15 100 700 280 980 Kamu Kesim Tahvil Alımı : Örnek : İşletme yıllık %20 faiz oranlı 6.000 lira nominal bedelli 1 yıl vadeli devlet tahvilini 01.10.2012 tarihinde satın almıştır. ==================//================== 112 KAMU KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI 100 KASA ==================//================== 6.000 6.000 Vadesi Ertesi Döneme Sarkan Tahvilin Dönem Sonu Faiz Tahakkuku : Örnek : Ekim 2011 ayında satın alınan faiz oranı 0,30 ve tutarı 6.000 lira olan 1 yıl vadeli hazine bonosunun vadesi Eylül 2012 da bitecektir. 600 x 0,30 / 12 x 3 = 15 ==================//================== 181 GELECEK AYLARA AİT GELİR TAHAKKUKLARI 15 642 FAİZ GELİRLERİ ==================//================== 15 46 FİNANSAL MUHASEBE Tahvil Faizi Dönem Sonu Tahakkuku : Örnek : Bir önceki yılda alınan ve aynı yılda 15 lira faiz tahakkuku yapılan hazine bonosu için vade sonunda 180 lira faiz tahakkuk etmiştir 600 X 0,30 / 12 = 180 ==================//================== 108 DİĞ. HAZIR DEĞERLER 180 181 GELECEK AYLARA AİT GELİR TAHAKKUKLAR 15 642 FAİZ GELİRLERİ 165 ==================//================== Tahvil Faizi Dönem Sonu Tahsili : ==================//================== 100 KASA 180 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 180 ==================//================== TAHVİL VE FİNANSMAN BONOLARINDA DEĞER ARTIŞININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ • Değer artışının hesaplanması – Tahvil veya Finansman bonosu gibi faiz getirili menkul kıymetlerde • Borsa değeri – (Alış değeri + İşlemiş Faiz) Değer artış tutarı kadar 111 /112 NOLU hesaptaki tahvil, bono’nun değeri artılır. Dikkat edilmesi gereken nokta tahvilin alındığı gün ile 31.12. günü itibariyle işlemiş faizinin 642 FAİZ GELİRLERİNE Aktarılması, bunun dışında bir değer artışı var ise bu tutarın 648 BORSA DEĞER ARTIŞ KARLARI HS’nın alacak tarafına kaydedilmesi gerektiğidir. ÖRNEK: İşletme faiz dönemi 1 Temmuz – 30 Haziran olan %20 faizli, 250 000 TL nominal değerli özel kesim tahvilini ihraç gününde satın almıştır. 31.12. itibariyle bu tahvillerin borsa değeri 276 000 TL’dir. İşlemiş Faiz ( 250 000 x 20 x 184 ) / 36500 Değer Artışı = 276 000 – (250 000 + 25 205) =25 205 TL = 795 TL ==================//================== 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SEN. BON. HS. 26 000 642 FAİZ GELİRLERİ HS. 648 BORSA DEĞER ARTIŞ KAR.HS. ==================//================== 25 205 795 TAHAKKUK EDEN FAİZLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ • • • Menkul kıymetlerini maliyet bedeli veya piyasa değerinden düşük olanı ile değerleme yöntemini seçen işletmelerde: 31.12. itibariyle portföyümüzde dönem içinde alınmış faiz geliri sağlayan bir menkul kıymet var ise (tahvil, bono vb), muhasebedeki dönemsellik kavramı gereği işletme bir ayarlama kaydı yapmak durumundadır. Tahvil ya da Finansman bonosunun alındığı günden 31.12’ye kadar geçen zamanda işlemiş faizin o dönemin gelirlerine dahil edilmesi gerekir. Bu işlem 181 Gelir tahakkuku hesabı aracılığıyla olur. ==================//================== 181 GELİR TAHAKKUKLARI HS. 642 FAİZ GELİRLERİ HS. ==================//================== 47 FİNANSAL MUHASEBE • Devlet tahvili ya da Hazine bonosu için bir gelir tahakkuk işlemi söz konusu olduğunda, devletin çıkarmış olduğu bu tahvil ve finansman bonolarının faiz geliri VERGİDEN MUAF olabileceğinden NAZIM hesaplarda bu gelirlerin vergiden muaf olduğunun takip edilmesi gerekir. ==================//================== 9…VERGİDEN MUAF GEL. BORÇ. HS 9…VERGİDEN MUAF GELİR. HS. ==================//================== ÖRNEK: Dönem sonunda işletmenin elinde faiz başlangıcı 1 Eylül olan faizi %50 olarak yıllık ödenen C Aş’ye ait 120 000 TL’lik tahvil bulunmaktadır. 31. 12 günü bu tahvile ilişkin faiz tahakkuk kaydını yapınız. ==================//================== 181 GELİR TAHAKKUKLARI HS. 20 000 (f=120 000 x 50 x 4) / 1200 642 FAİZ GELİRLERİ HS. ==================//==================- 20 000 TMS /TFRS’ye Göre Menkul Kıymetler • Menkul kıymet olarak sıralanan varlıklar muhasebe standartlarında “FİNANSAL VARLIKLAR” bölümünde yer almaktadır. • Finansal Varlıklar – Likit Kıymetler (nakit, döviz, çek, mevduat) – Başka işletmelerin özkaynağa dayalı finansal araçları (hisse senetleri) – Sözleşmeden doğan likit kıymet veya finansal varlık elde etme hakları (tahvil, kar zarara katılma belgesi, alacaklar) • Alım satım amaçlı finansal varlıklar – Amaç spekülatif kar elde etmektir. – Yatırım kısa vadelidir fakat finansal aracın vadesi 1 yıldan uzun olabilir • Vadeye kadar elde tutulacak varlıklar (tahvil, hazine bonosu gibi) • Bu finansal varlıklar ilk kayda alınmalarında GERÇEĞE UYGUN DEĞERLERİYLE (normal alım satım değeri veya piyasa fiyatıyla) kayda alınacaktırlar. • Gerçeğe uygun değerle değerlenecek finansal varlıkların alımı sırasında doğan tüm giderler doğdukları dönemde doğrudan sonuç hesaplarına intikal ettirilirler. Örneğin, İMKB’de işlem gören bir hisse senedi alırken ödenen borsa kurtaj ücretleri, aracı kurum komisyonları veya banka masrafları doğrudan dönem sonuç hesaplarına GİDER olarak kaydedilir. Repo ve Ters Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi • “Repurchase Agreement” kısaltılmış ifadesi • Repo, ellerinde menkul kıymet bulunan ve kısa vadede nakit paraya ihtiyaç duyan kişi ya da kuruluşların bu ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla bu menkul kıymetleri (tahvil, bono vb) belirli bir fiyat üzerinden ve önceden saptanan bir vade sonunda geri almayı taahhüt ederek satmalarıdır. • Kısaca geri almak vaadiyle menkul kıymet satmaktır. • Ters Repo, ellerindeki nakti (atıl fonu) bir getiri elde etmek suretiyle değerlendirmek isteyenlerin bu nakit ile belirli bir fiyat üzerinden ve önceden belirlenen vade sonunda geri satmak kaydıyla menkul kıymet almalarıdır. • Kısaca, geri satmak vaadiyle men.kıy. almaktır. • Repo işlemi, menkul kıymeti alan açısından TERS REPO’dur. • Repo işlemini, – Bankalar – Aracı kurumlar yapabilir. – Repo işlemine • Devlet tahvili • Hazine bonosu FİNANSAL MUHASEBE • • Banka bonosu ve banka garantili bonolar gibi menkul kıymetler konu olabilir. Repo işlemi 1 gün ile 30 gün arasında değişir. Bir ticaret ve üretim işletmesi “repo işlemi” yapamaz. Çünkü kimlerin Repo yapabileceği YASAYLA belirlenmiştir. Ticaret ve üretim işletmeleri elindeki atıl fonu belli bir süre değerlendirmek amacıyla TERS REPO yapabilirler. İşletme banka ya da yetkili bir aracı kurumda ters repo yapmak istediğinde ne kadar repo yapılmasını istiyorsa o kadar tutar para verecektir karşılığında daha sonra geri satmak şartıyla bir devlet tahvili ya da hazine bonosu alacaktır. ==================//==================112 KAMU KES.TAH.SEN.BON.HS. 112 01. A.Bankası Repo 100 KASA HS. ==================//==================Satın aldığı tahvil yada hazine bonosunu NOMİNAL değeri ile NAZIM hesaplarda takip edecektir. ==================//==================910 BORÇLU NAZIM HS. 910.01.Saklamaya Ver. Tahvil 911 ALACAKLI NAZIM HS. 911 01. Sak.Verilen Tah.Alacaklıları --==================//==================Ayrıca geri satım değeri ile Nazım Hesaplarda takip edilmesi gerekir. ==================//==================910 BORÇLU NAZIM HS. 910.02.Repo Geri Verilecek Tahvil 911 ALACAKLI NAZIM HS. 911 02. Repo Geri Verilecek Tahvil Satış Bedeli ==================//================== Menkul Kıymet geri satıldığında Menkul kıymetin Geri satım değeri ile başlangıçta vermiş olduğumuz tutar arasındaki fark “645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARI” olarak muhasebeleştirilir ==================//================== 100 KASA HS. 112 KAMU KES.TAHV.SEN.BON.HS. 112 01.A bankası Repo 645 MENKUL KIYMETLER SATIŞ KAR. ==================//================== Nazım hesaplar kapatılır. 48 49 FİNANSAL MUHASEBE 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER Menkul Kıymetler Grubu dışında kalan menkul kıymetler bu hesapta izlenir 118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabı: İşletmenin aldığı Hisse senetleri, özel kesim ve kamu kesimi tarafından çıkarılan tahvil, senet ve bonolar dışında kalan ve kısa vadede yatırım yapmak amacıyla kullanılan diğer menkul kıymetlerden oluşmaktadır. Bu menkul kıymetler şöyledir; Repo, finansman bonosu, menkul kıymetler yatırım fonu, konut ve mevduat sertifikaları, varlığa dayalı menkul kıymetler, yatırım fonları, banka bonoları. 118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabının İşleyişi: Bu menkul kıymetler satın alındığında bu hesaba borç olarak kaydedilir, menkul kıymetler satıldığında ya da işletmeden çıktığında ise hesaba alacak kaydedilir. Örnek: İşletme varlığa dayalı menkul kıymetlerden 3.000 adedini tanesi 100 TL den peşin olarak satın alıyor. 100 x 3.000 = 300.000, menkul kıymetlerin alımı ==================//================== 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI 100 KASA HESABI ==================//================== 300.000 300.000 Örnek: İşletme tanesi 80 TL den 1.000 adet finansman bonosu peşin olarak satın alıyor. Daha sonra finansman bonolarının yarısını tanesi 90 TL den peşin olarak satıyor. 80 x 1.000 = 80.000, hisse senetlerinin alımı ==================//================== 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI 80.000 100 KASA HESABI 80.000 ==================//================== 90 x 500 = 45.000, hisse senetlerinin satımı ==================//================== 100 KASA HESABI 45.000 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 40.000 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HS 5.000 ==================//================== 50 FİNANSAL MUHASEBE 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI Bu hesapta, menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerindeki düşüş tutarlarına ayrılan karşılıklar izlenir. İşleyişi : Ayrılan karşılık tutarları hesabın alacağına, 654 Karşılık Giderleri hesabının borcuna kaydedilir. Karşılık ayrılan menkul kıymet elden çıkarıldığında ya da değer düşüklüğü ortadan kalktığında bu hesaba borç, 644 Konusu Kalmayan Karşılık Hesabına alacak kaydedilir HİSSE SENETLERİNE KARŞILIK AYRILMASI Örnek: İşletme elinde bulundurduğu hisse senetlerinin tutarı 50.000 TL dir. Yapılan envanter sonucunda hisse senetlerinin borsa değerinin 40.000 TL ye düştüğünü tespit etmiştir. Daha sonra değeri düşen hisse senetlerinin piyasa değerinin 45.000 TL ye yükseldiği tespit edilmiştir. Hisse senetleri 50.000 TL den 40.000 TL ye düştüğünden 50.000 - 40.000 = 10.000 TL değer düşüklüğü olumuştur ==================//================== 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 10.000 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI ==================//================== 10.000 KARŞILIK AYRILMASININ YARISININ İPTALİ Örnek: Hisse senetlerinin değeri 40.000 TL den 45.000 TL ye yükselirse, ayrılan karşılıkların 5.000 TL si iptal edilir ==================//================== 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS ==================//================== 5.000 5.000 51 FİNANSAL MUHASEBE 12 TİCARİ ALACAKLAR Bu hesap grubunda, bir yıl içinde paraya dönüşmesi öngörülen ve işletmenin ticari ilişkisi nedeniyle ortaya çıkan senetli ve senetsiz alacaklar izlenir. Ticari Alacakların Kapsamı ve İlgili Hesaplar 120 121 122 126 127 128 129 ALICILAR (Senetsiz, kredili alacaklar) ALACAK SENETLERİ (Senetli alacaklar) ALACAK SENETLERİ REESKONTU (- ) VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR DİĞER TİCARİ ALACAKLAR ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (- ) 120 ALICILAR Hesapta, esas faaliyet konusu (mal/hizmet satışları) sonucunda ortaya çıkan senetsiz alacaklar izlenir. İşleyişi : Alacağın doğması halinde alacak tutarı hesabın borcuna, tahsilinde ya da mahsubunda ise alacağına kaydedilir. Değerlemesi : Mukayyet değer ile değerlenir. Örnek: İşletme, A Ticarete tamamı kredili (senetsiz) olarak 30 + 3 KDV liralık mal satmıştır. ==================//================== 120 ALICILAR HS. 33 600 Y. SATIŞLAR HS. 391 HES. KDV HS. ==================//================== 30 3 Örnek : İşletme daha önce kredili (senetsiz) mal sattığı A Ticaretten 20 lira tahsil etmiştir. ==================//================== 100 KASA HS. 20 120 ALICILAR HS. ==================//================== 20 52 FİNANSAL MUHASEBE SENETSİZ ALACAKLARIN ENVANTER İŞLEMLERİ – – – Müşterilerle Alıcılar hs. Yardımcı defterlerinin mutabakatı Müşterilere bilanço günü yapılan iskontolar Yabancı paralı alacakların değerlemesi Senetsiz alacaklar mukayyet değerle değerlenir.120 / 220 ALICILAR HS. Yurtdışına mal satışlarından ortaya çıkan ticari alacaklar da 31.12. günü alış kuru üzerinden değerlenir. Kur farklarına göre ALICILAR HS. düzeltilir ve kambiyo karı veya zararı muhasebeleştirilir. Dönem sonunda işletme Belli tutarda veya Belli miktarların üzerinde mal alan müşterilere özel olarak yıl sonu indirimi yapılabilir. Yapılan bu indirim mal satışı sırasında yapılan –pazarlıkla fiyatın- belirlenmesindeki iskontoya benzemez. Mal satışı yapıldıktan sonra müşteri ile iyi ticari ilişkiler kurmak ve onu işletmeden sonraki dönemlerde daha fazla mal almaya teşvik için yapılır. İşletmelerde iskontolar o Katalog iskontosu (mal satışı sırasında o Kasa iskontosu (vadesinden önce yapılan ödemelerde) o Miktar iskontosu 31.12. günü yapılan belli tutar/miktarları aşan mal alan müşterilere yapılan iskonto, miktar iskontosuna benzer. Müşterilerine iskonto yapabilir. Böyle bir durumda 611 SATIŞ İSKONTOLARI Hs.na borç kayıt, 120 ALICILAR HS’NA alacak kayıt yapılır. ==================//================== 611 SATIŞ İSKONTOLARI HS. 120 ALICILAR HS. ==================//================== Alıcılardan (müşterilerden), yabancı para üzerinden olan alacaklar, değerleme kuru ile değerlenerek bilanço günündeki değeri bulunur ve ALICILAR hs’nın kalanı buna göre düzeltilir. Örnek: 31.12. günü Yurtdışı alıcılarından A firmasına 10 000 $ satılan malın 1$= 1,38 TL kuru üzerinden karşılığı hesaba alınmış durumda olduğu, bilanço günü dolar alış kurunun 1$=1,42 TL olduğu tespit edilmiştir. 10 000 X 1,38 = 13 800 tl ------------> 31.12 10 000 X 1,42 =14 200 ==================//================== 120 ALICILAR HS. 400 646 KAMBİYO KAR.HS. ==================//================== 400 Dönem sonunda müşterilerle yapılan mutabakat sonucunda eksik kaydedilen, yanlış kaydedilen veya unutulan bir alacak tespit edilebilir. Böyle bir durumda durumu düzeltecek şekilde envanter kaydı yapılır. Dönem sonunda müşterilerle yapılan mutabakat sonucunda ayrıca vadesi 1 yılın altına inen senetsiz alacakların da 220 ALICILAR HESABINDAN çıkartılıp 120 ALICILAR Hsna alınması gerekir. GKGMİ ve dönemsellik kavramı gereği bu işlemin yapılması zorunludur. İşletmenin 220 ALICILAR Hs’nda takip ettiği bir alacağı söz konusu ise bu işlem yapılır. Örnek : 31.12 günü müşterilerden alacaklar üzerinde yapılan incelemede müşteri S tarafından 38 000 tL tutarında ve 15 ay sonra ödenmesi planlanan 20.08.2012 günü ortaya çıkan bir senetsiz alacağın olduğu belirlenmiştir. 53 FİNANSAL MUHASEBE ==================//================== 120 ALICILAR HS 38 000 120 01. müşteri s 220 ALICILAR HS. ==================//================== 121 38 000 ALACAK SENETLERİ Bu hesapta, esas faaliyet konusu (mal/hizmet satışları) sonucunda ortaya çıkan senede bağlı alacaklar izlenir. İşleyişi : Alınan senet tutarı hesabın borcuna, tahsili ise alacağına kaydedilir. Değerlemesi : Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar, tasarruf değerine (reeskont) indirilebilir. Satışlar peşin ve kredili olarak ikiye ayrılır. Kredili işlemler güvene dayalı sözlü bir anlaşma şeklinde olabileceği gibi, alacaklı olanların hakkını göstermede ve kanıtlamada kullanılabilecek yazılı bir belge de olabilir. Bu belgeler, “Poliçe”, “Bono” ve “Çek”tir. POLİÇE POLİÇE, belirli bir alacağın belirlenmiş bir tarihte üçüncü bir şahsa veya emrine ödenmesini sağlayan bir senettir.Poliçenin şekil ve şartları TTK'nun 583. maddesinde belirtilmiştir. Poliçede poliçenin düzenleme (keşide) yeri ve tarihi, ödenme vadesi, ödenecek meblağ (tutar) poliçeyi düzenleyenin (keşidecinin) ve poliçe bedelini ödeyecek olanın (muhatabın) adı soyadı, adresi ve imzaları yer alır. Poliçede Taraflar: Keşideci Poliçeyi düzenleyen kişidir Lehdar Poliçede yazılı tutarı tahsil etme yetkisine sahip kişidir Muhatap Poliçede yazılı tutarı ödeyecek kişidir. Aval Poliçeye kefil olan kişidir Poliçeyi düzenleyen (keşideci)nin hem muhatapla hem de lehdarla ilişkisi vardır. Keşidecinin muhataptan alacağı, lehdara da borcu vardır. Keşideci poliçe düzenleyecek ve muhatabın da kabul etmesiyle aradan çekilmekte, muhataptan kendisine olan borcundan poliçede yazdığı tutar kadarını kendisinin borcu olan lehdara ödemesini istemektedir. 54 FİNANSAL MUHASEBE Poliçe keşideci tarafından düzenlenip, vadesinde lehdara ödeneceğine dair muhatabın onayı alınmak üzere muhataba gönderilir. Muhatap poliçeyi kabul edince "kabul edilmiştir" notunu yazarak imzalar. Poliçe muhatap tarafından lehdara gönderilir. Poliçenin vadesi geldiğinde lehdar poliçeyi muhataba ibraz ederek senet tutarını tahsil eder. Lehdar poliçeye "tahsil ettim" notu yazarak imza eder ve poliçeyi muhataba verir. ·Poliçe muhatabın kabulünden sonra yürürlüğe girer, · Poliçedeki tutarın faize tabi tutulması için faiz koşulunun metinde olması gerekmektedir, · Poliçeler ciro ve teslim yoluyla devrolunur, · Poliçeler muhatabın kabulünden önce ciro edilebilir · Ciroyu yapana ciranta denir · Ciro yapmak için poliçenin arkasında yer kalmadıysa alonj adı verilen poliçeye eklenen kağıdın imzalanması ciro için geçerlidir POLİÇE KEŞİDECİ MUHATAP Çeki Düzenleyen Poliçeyi Ödeyecek POLİÇE HAMİL-LEHDAR Poliçe bedelini tahsil edecek Örnek: Z AŞ 3.000 TL+ %18 KDV tutarındaki malı kredili olarak Alıcı N A.Ş ye satmıştır. Daha sonra kendisinin de borçlu olduğu tedarikçisi X AŞ’ye vermek için N A.Ş ye poliçe göndermiştir. N A.Ş e poliçeyi kabul ederek Z AŞ’ye göndermiş, Z AŞ ise poliçeyi kendisinin de borçlu olduğu X AŞ’ye göndermiştir. Satış kaydı: ==================//================== 120 ALICILAR HESABI 3.540 600 YURTİÇİ SATISLAR HS 3.000 391 HESAPLANAN KDV 540 ==================//================== FİNANSAL MUHASEBE 55 Poliçenin kabule gönderilmesi kaydı: ==================//================== 9XX BORÇLU NAZIM HESAP 3.540 Kabuldeki poliçeden alacaklar 9XX ALACAKLI NAZIM HESP 3.540 Kabuldeki poliçeler ==================//================== Poliçenin kabulden gelmesi kaydı: ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS 3.540 120 ALICILAR HESABI 3.540 ==================//================== Poliçenin X AŞ’ye gönderilmesi kaydı: ==================//================== 320 SATICILAR HESABI 3.540 121 ALACAK SENETLERİ HS 3.540 ==================//================== Örnek: X AŞ düzenlemiş olduğu 3.000 TL tutarındaki poliçeyi kabule göndermeden borçlu olduğu Barış Aydın’a vermiştir. ==================//================== 320 SATICILAR HESABI 3.000 321 BORÇ SENETLERİ HS 3.000 ==================//================== Örnek: Z AŞ düzenlemiş olduğu poliçeyi alacağının olduğu K şirketine kabule göndermeden Y AŞ’ye göndermiştir. Daha sonra K şirketinin poliçeyi kabul ettiğine dair dekont gelmiştir. Kabulden önce gönderilmesi ==================//================== 320 SATICILAR HESABI 321 BORÇ SENETLERİ HS Keşide Edilmiş Poliçeler ==================//================== Poliçenin Kabul edilmesi ==================//================== 321 BORÇ SENETLERİ HESABI Kabul Edilmiş Poliçeler 120 ALICILAR HESABI ==================//================== Taraflar: Keşideci: Z AŞ Muhatap: K Şirketi Lehtar: Y AŞ Bono; borçlu tarafından imza edilen, belirlenen tarihte ve yerde, kayıtsız ve şartsız belirli bir tutarın ödenmesi yükümlülüğünü kapsayan bir senettir. Bono (Emre muharrer senet), Borçlu tarafından düzenlenen yazılı bir ödeme yükümlülüğüdür. Senedin üzerinde yazılı değere “nominal değer” denir ve senet bu değere ancak vade sonunda ulaşır. İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacakları “121 ALACAK SENETLERİ HESABI”nda izlenir. Satılan mala karşılık bono alınması: Açık hesap şeklindeki (senede bağlı olmayan) alacaklar, sonradan senede bağlanabilir. 56 FİNANSAL MUHASEBE Örnek: X İşletmesi 4.000 + 400 KDV lira tutarında mal satmış, bunun karşılığında alıcıdan 3 ay vadeli bir senet almıştır. ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS. 4.400 600 Y. SATIŞLAR HS. 391 HES. KDV HS. ==================//================== 4.000 400 Senetsiz alacağa karşılık bono alınması: Örnek: X İşletmesi 23.06.2012 tarihinde müşterisinden 2.000 liralık alacağına karşılık aynı tutarda ve 2 ay vadeli bono almıştır. ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS. 2.000 120 ALICILAR HS. 2.000 ==================//================== Senetsiz Alacağa Karşılık Poliçe Alınması: Örnek: A işletmesi 5.4.2012 tarihinde daha önce 2.800 lira alacaklı olduğu müşterisi Ali Duman’a kendisini lehtar göstererek kabule gönderdiği ve Ali Duman kabul ettiği 61 gün vadeli 2.800 lira nominal değerli poliçeyi almıştır. ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS. 2.800 121...Cüzdandaki Senetler 120 ALICILAR HS. 2.800 120...Ali Duman ==================//================== Alacak Senetlerinin İşletme Tarafından Tahsili Alacak senetleri vade sonunda işletme tarafından doğrudan borçludan tahsil edilebilir. Bu durumda senet karşılığında işletmenin kasasına para girer. Örnek: A İşletmesi 29.1.2012 tarihinde vadesi gelen 125.000 lira nominal değerli senedi tahsil etmiştir. ==================//================== 100 KASA HS. 125.000 121 ALACAK SENETLERİ HS. 121...Cüzdandaki Snt. ==================//================== 125.000 Senetlerin Bankaya Tahsile Verilmesi: Alacak senetleri alacaklı tarafından tahsil edilebileceği gibi belirli bir komisyon karşılığında banka aracılığı ile tahsil edilebilir. Bu amaçla bankaya verilen senetler “Tahsildeki Senetler” yardımcı hesabına devredilebilir. Örnek: A işletmesi 25.7.2012 tarihinde vadesine 20 gün kalan borçlusu Z’ye ait olan 150.000 lira nominal değerli alacak senedini tahsil edilmek üzere İş Bankasına vermiştir. ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS. 121...Tahsildeki Senetler 121 ALACAK SENETLERİ HS. 121...Cüzdandaki Senetler ==================//================== 150.000 150.000 57 FİNANSAL MUHASEBE Örnek: A işletmesi 25.7.2012 tarihinde borçlusu Z’ye ait olan 150.000 lira nominal değerli senedin bankaca tahsil edildiğini 5.000 lira senet komisyonu düşüldükten sonra kalan 145 000 liranın ticari mevduat hesabına geçirildiğini öğrenmiştir. ==================//================== 102 BANKALAR HS. 145.000 653 KOMİSYON GİDERLERİ HS. 5.000 121 ALACAK SENETLERİ HS. -Tahsildeki senetler ==================//================== 150.000 Senetlerin Protesto Ettirilmesi ve Takibe Alınması: Borçlular (muhataplar), vadesi gelen senetleri zamanında ödemeyebilirler. Buna karşılık ödememe protestosu yapılabilir. Ödememe protestosu, ödememe durumunun resmen saptanmasıdır. Bu da noterlikçe yapılır. Protestoya karşın tahsil edilemeyen senetler de takibe verilen senet; senet tutarı notere ödenen ücret varsa diğer ödemeler toplamı üzerinden takip edilir. Örnek: A İşletmesi 14.3.2012 tarihinde, borçlusu A’dan olan ve 12.3.2012. tarihinde vadesi sona eren 200.000 lira nominal değerli senedi protesto ettirmiş ve protesto ücreti olarak makbuz karşılığı 500 lira ödemiştir. ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS. 200.500 121...Protestolu Senetler 121 ALACAK SENETLERİ HS. 200.000 121...Cüzdandaki Snt. 100 KASA HS. 500 ==================//================== Örnek: A işletmesi 25.3.2012 tarihinde, 14.3.2012 günü protesto ettirdiği 200.000 lira nominal değerli bonoyu protesto gideri olan 500 lira ile birlikte borçlusu A’dan tahsil etmiştir. ==================//================== 100 KASA HS. 200.500 121 ALACAK SENETLERİ HS. 121...Protestolu Snt. ==================//================== 200.500 Protestoya karşın tahsil edilemeyen senetler yasal yoldan tahsil için takibe alınır. Diğer bir deyişle protestolu senet tahsil edilmek için icra dairesine verilir. Örnek: A işletmesi 25.3.2012 tarihinde, protesto ettirdiği 140.000 nominal değerli senedi, borçlusu ödemediğinden bu kez yasal yoldan takibe almıştır. Senet için daha önce 4.000 lira protesto gideri yapılmıştır. ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS, 144.000 121...Takipteki Snt. 121 ALACAK SENETLERİ HS. 121...Protestolu Snt. ==================//================== 144.000 Senetlerin İskontosu: İşletme paraya gereksinimi nedeniyle vade tarihini beklemeden senedi bir bankaya satabilir. Bu işleme senedin iskonto ettirilmesi veya kırdırılması denir. Senedin iskonto ettirilen günkü değeri, vade sonuna kadar olan süre için hesaplanacak faiz (iskonto) tutarı düşüldükten sonra geriye kalan değerdir. İştira: Muhatabı başka bir şehirde olan senedin iskonto ettirilmesidir. 58 FİNANSAL MUHASEBE Örnek: X işletmesi 3.7.2012 tarihinde vadesine 45 gün kalmış olan 60.000 lira nominal değerli senedini paraya olan gereksinimi nedeniyle Akbank’a kırdırmıştır. 7.000 lira kesildikten sonra kalan 53.000 lirayı tahsil etmiştir. ==================//================== 100 KASA HS. 53.000 780 FİNANSMAN GİD. HS. 7.000 121 ALACAK SEN. HS. 60.000 (121... Cüzdandaki Senetler) ==================//================== Senetlerin Cirosu: Senetler ciro edilerek başkasına devredilir. Ciro, senet üzerindeki hakkın üçüncü bir kişiye devredilmesidir. Örnek: X işletmesi 6.10.2012 tarihinde satıcıya olan borcuna karşılık elinde bulunan 20.000 lira nominal değerli bir bonoyu ciro etmiş, kalan 5.000 lirayı nakit olarak ödemiştir. ==================//================== 320 SATICILAR HS. 25.000 121 ALACAK SEN. HS. 100 KASA HS. ==================//================== 20.000 5.000 Senetlerin Teminat Olarak Verilmesi Alacak senetleri bir borca veya yükümlülüğe karşı güvence oluşturmak amacı ile teminat olarak verilebilir. Örnek: X İşletmesi 1.8.2012 tarihinde 20.8.2012 tarihinde ödenmek üzere 30.000 lira borç almış, karşılığında 6.10.2012 vadeli 30.000 lira nominal değerli bir alacak senedini teminat olarak ciro etmiştir. ==================//================== 100 KASA HS. 30.000 390 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HS. 30.000 ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ HS. 30.000 (121 Teminattaki Senetler) 121 ALACAK SENETLERİ HS. 30.000 (121.. Cüzdandaki Senetler) ==================//================== Birinci madde borçlanma ile ilgilidir, ikinci madde ise teminat nedeniyle cüzdandan çıkan senetlerin kaydıdır. Hatır Senedi: İşletmenin ticari işlemlere dayanan gerçek bir alacağı olmadığı halde, kredi gereksinimini karşılamak üzere aldıkları poliçe veya bonolara denir. Alacak senetlerinin yenilenmesi: Örnek: İşletme vadesi gelen alacak senedini vadesinde tahsil edemediği için protesto çekeceğini bildirmiştir. Senet borçlusu ise Protesto çekilmesini istemediği için 2.000 TL tutarındaki senede 200 TL gecikme faizi ekleyerek yeni bir senet düzenlemiştir. ==================//================== 121 ALACAK SENETLERİ 2.200 121 ALACAK SENETLERİ 2.000 642 FAİZ GELİRLERİ HS 200 ==================//================== 59 FİNANSAL MUHASEBE 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) Reeskonta Tabi Tutulacak Alacak ve Borçların; 1 2 3 4 - İşletme bünyesinde doğmuş olması, Senede bağlı olması, Bağlı olduğu senedin vade içermesi, Değerleme günü itibariyle vadesinin gelmemiş olması gerekmektedir. Vergi Usul Kanununa göre reeskont işlemi ihtiyaridir. SPK’na tabi şirketlerin, üç ayın üzerindeki alacak ve borçları için reeskont uygulama zorunluluğu vardır. Vadeli çekler için VUK’na göre reeskont ayrılması mümkün değildir. SPK’na göre ise vadeli çekler için reeskont düzenlenmesi zorunluluğu vardır. Reeskont hem alacak hem de borç senetlerinin ikisine birden için ayrılması gerekir. Aksi takdirde yalınız alacak ya da yalnız borç senedine reeskont uygulaması yapılamaz. İç Iskonto Formülü : F= Axnxt -----------------36500 + (n x t) F : Hesaplanan ıskonto tutarı A : Senedin nominal değeri t : Senedin vadesine kalan gün sayısı n : Faiz (ıskonto) oranı Niteliği: Alacak senetlerinin peşin değeri hesaplanarak kayıtlı değer ile peşin değer arasındaki tutarın izlendiği pasif karakterli düzenleyici varlık hesabıdır. İşleyişi: Dönem sonunda hesaplanan fark 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabının alacağına karşılık, 657 Reeskont Giderleri Hesabının borcuna kaydedilir. Ertesi dönem başında ise 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabının borcuna karşılık 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabının alacağına kaydedilir. Örnek: İşletme envanter işlemleri sırasında 2.000 TL kayıtlı değeri olan alacak senetlerinin tasarruf değerinin 1.800 TL olduğunu tespit etmiştir. Dönemsellik kavramı gereği yapılması gereken kayıtları yapınız. Alacak Senedinin Tasarruf Değeriyle Değerlenmesi : ==================//================== 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HS 200 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS ==================//================== 200 Alacak Senetleri Reeskont İptali : ==================//================== 122 ALACAK SENETLERİ REEESKONTU HESABI 200 647 REESKONT FAİZ GELİRİ 200 ==================//================== 60 FİNANSAL MUHASEBE 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR Niteliği: İşletmenin üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasını üstlenmesi, geri vermek koşuluyla aldığı bir değerin karşılığını sağlaması veya gerçekleşecek bir borcun karşılığı olarak belli sözleşmeler nedeniyle ödenen paraların izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Değerleme: kayıtlı değerle değerlenir. İşleyişi: Verilen depozito ve teminatlar geri alınıncaya kadar hesabın borcunda izlenir, geri alındığında ise hesap alacaklandırılır. Örnek: İşletme almış olduğu depozitolu ürünün 3.000 TL tutarındaki depozito bedelini z şirketine ödemiştir. =================//================== 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 3.000 Depozito 100 KASA HESABI ==================//================== 3.000 Örnek: İşletme TCDD’nin açmış olduğu ihaleye katılmak için 1.000 TL teminatı iş bankası aracılığıyla yatırmıştır. ==================//================== 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 102 BANKALAR HS ==================//================== 1.000 1.000 Örnek: İşletme almış depozitolu ürünün 1.000 TL’lik depozitosunu hasara uğrattığı için geri verememiş, ayrıca girmiş olduğu ihalenin de şartlarına uymadığı için 200 TL ihale tutarını alamamıştır. ==================//================== 689 DİĞER OLAĞANDISI GİDER VE ZARARLAR HESABI 1.200 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 1.200 ==================//================== 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR Niteliği: Mal ve hizmet satış dışında diğer ticari işlemlerden doğan senetsiz ticari alacakların izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Örnek: İşletme pazarlama faaliyetlerinde kullanmış olduğu taşıtını kredili olarak 40.000 TL + %18 KDV’ye satmıştır. Taşıtın defter değeri 36.000 TL, elde etme maliyeti ise 60.000 TL’dir. 61 FİNANSAL MUHASEBE ==================//================== 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 58.000 257 BİRİKMİS AMORTİSMANLAR 24.000 254 TASITLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV 679 DİĞER OLAĞANDISI GELİR VE KARLAR HS ==================//================== 60.000 10.800 13.200 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 129 ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR Niteliği: Ödeme süresi geçmiş, bu nedenle vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile bir defadan fazla istenmiş ya da dava İşleyişi : Şüpheli hale gelen ilgili hesabın alacağı karşılığında bu hesabın borcuna kayıt yapılır Alacağın tahsilinin imkansız olması veya tahsil edilmesi halinde bu hesaba alacak kaydedilir 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-) Niteliği: Tahsili şüpheli hale gelmiş ticari alacaklar için ayrılan karşılıkların izlendiği pasif karakterli varlık hesabıdır. İşleyişi: Hesaplanan karşılıklar 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı alacaklanmasına 654 Karşılık Giderleri Hesabı borçlandırılır. ALACAKLARIN SINIFLANDIRILMASI VERGİ USUL KANUNUNDA ŞÜPHELİ ALACAK 323. md’ye göre Ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; FİNANSAL MUHASEBE 62 Dava ve icra safhasında bulunan alacaklar, Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar Şüpheli alacak sayılır. Bu şartları sağlamayan alacaklar şüpheli alacak sayılmamalıdır. Senetli veya senetsiz alacak şüpheli hale düşebilir. Tahsili şüpheli hale gelen alacak için karşılık ayrılıp zarar yazılır. Şüpheli alacak için karşılık ayrılırken bir teminat alınmış ise, karşılık tutarı bu teminatı aşan kısım kadar olabilir. – – • • • • ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI AYRILMASINDA ÖZELLİKLİ DURUMLAR • Kampanyalı (ön ödemeli) satışlardan doğan alacaklar ve avans mahiyetindeki alacaklar için karşılık ayrılamaz. • 334 sayılı VUK Genel Tebliği’ne göre, alacağın ilgili dönem kayıtlarına girmiş olması ve KDV beyannamelerinde beyan edilmiş olması şartıyla, KDV içeren şüpheli alacaklarda katma değer vergisi için de karşılık ayrılabilecektir. Aciz vesikasına bağlanan alacaklarda alacağın tamamı için değil bu vesikada yer alan tutar kadar karşılık ayrılabilir. Yurt dışından olan alacaklar içinde dava açıldığının dış temsilciliklere onaylatılması şartıyla karşılık ayrılabilir. Dövize endeksli veya döviz cinsinden olan şüpheli alacaklar için karşılık ayrılmasına karar verilmesi halinde, bu alacağa bağlı olarak ortaya çıkan kur farkları da şüpheli alacak kabul edilerek karşılık ayrılır. İştiraklerden olan alacaklar için karşılık ayrılabilir. İflas halindeki kişilerden olan alacaklar için karşılık ayrılabilir. Ferdi işletme ve şahıs şirketlerinde şirketin kendi ortaklarından olan alacakları için karşılık ayrılamaz. Şahıs şirketlerinden ( Kollektif ve Adi Ortaklıklar ) olan alacaklarda TTK hükümlerine göre tüm ortaklar bütün mal varlıklarıyla müteselsilen sorumlu olduklarından şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi için şirket tüzel kişiliği ve ortakların hepsi için takibata geçilmiş olması gerekmektedir. Ciro edilmek suretiyle gelen senet bedelinin ödenmemiş olması durumunda, şüpheli alacak karşılığı ayrılabilmesi için asıl borçlunun yanı sıra bu senedi ciro eden kişi (ciranta) hakkında takibat yapılmış olması gerekir. Kefalete bağlı olan alacaklarda asıl borçlunun yanı sıra kefil nezdinde de takibata geçilmiş olması gerekir. Hatır senetleri için şüpheli alacak karşılığı ayrılamaz • • • • • • • • • • DEĞERSİZ ALACAK • • • • Kesinlikle hiçbir tahsil imkanı kalmayan alacaklar değersiz alacak hükmündedir. Genellikle bir alacağın değersiz alacak olması bir anda ortaya çıkmaz. İlk olarak senet vadesinde ödenmez, protesto çekilir vb.işlemler olur. Hiç tahsil imkanı kalmayan alacak genellikle önce Şüpheli alacaklara aktarılmış olur ve hakkında karşılık ayrılarak zarar yazılması söz konusudur. Bu tür bir alacağın borçlusu yurtdışına kaçtığında, öldüğünde vb. durumlarda alacağın tahsili imkansızlaşır. Değersiz alacak ayrı bir hesapta muhasebeleştirilmez, daha önce kaydettiğimiz şüpheli alacaklar ve şüpheli alacaklar karşılığı hesaplarını karşılıklı kapatarak, senedin ödenemeyecek olmasından doğan zarar işletmenin üzerine kalır. Yargı Kararına veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline imkan olmayan alacaklardır. DEĞERSİZ ALACAĞIN ŞARTLARI – – Alacak, bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan ticari veya zirai kazançla iştigal eden işletmelere ait olmalıdır. Alacak ticari işle veya işletmeyle ilgili olmalıdır. 63 FİNANSAL MUHASEBE – – Alacağın tahsili, kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre imkansız hale gelmelidir. Alacak ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve devam ettirilmesi ile ilgili olmalıdır. KANAAT VERİCİ VESİKALAR; Konkordato anlaşması, Borçlunun Miras Bırakmadan Ölümü ve Mirasçıların mirası reddettiğini gösteren belge, Borçlunun yurt dışına kaçması ve haciz edilebilecek malı olmadığını gösterir belge, Alacaktan vazgeçildiğini gösteren mahkeme tutanakları, Borçlunun adresinin saptanamaması nedeniyle icra takibat dosyasının kaldırıldığını gösteren icra memurluğu yazısı. DEĞERSİZ ALACAKLARLA İLGİLİ ÖZELLİKLİ DURUMLAR Bir alacağın değersiz alacak sayılabilmesi için tüm hukuki yolların tüketilmiş olması gerekir. Alacağın değersiz hale geldiği yıl hesaplarına gider (zarar) yazılması gerekir. Aksi takdirde izleyen yıllarda dikkate alınamaz. Değersiz alacaklar daha sonra tahsil edilirse tahsil edildiği yıl gelir yazılır. Bilanço esasına göre defter tutan işletmeler değersiz hale gelen alacaklarını değersiz hale geldikleri yıl mukayyet değerleri ile zarara geçirerek, işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise defterlerine gider kaydederek yok ederler. KDV içeren değersiz alacaklarda KDV de değersiz alacak olarak kabul edilecektir. Alacağın Şüpheli Hale Gelmesi : Örnek: İşletmenin, (A) müşterisine dönem içinde açtığı 800 liralık alacak davası dönem sonunda sonuçlanmamıştır. =================//================== 128 SÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 800 121 ALACAK SENETLERİ HS 800 =================//================== Şüpheli Hale Gelen Alacak İçin Karşılık Ayrılması Örnek : İşletme, dava safhasındaki 800 liralık alacağı için karşılık ayırmaya karar vermiştir. =================//================== 654 KARSILIK GİDERLERİ HESABI 800 129 SÜPHELİ TİCARİ ALACAK KARSILIĞI HS (-) 800 =================//================== İzleyen Dönemde Karşılık Ayrılan Şüpheli Alacağın Tahsili : Örnek : İşletme, önceki dönem karşılık ayırmış olduğu alacağının 500 liralık kısmını tahsil etmiştir =================//================== 100 KASA HESABI 500 129 SÜPHELİ TİCARİ ALACAK KARSILIĞI HESABI (-) 500 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR HESABI 128 SÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS =================//================== 500 500 64 FİNANSAL MUHASEBE Karşılık Ayrılan Şüpheli Alacağın Değersiz Hale Gelmesi : Örnek : İşletmenin dava safhasındaki 300 liralık alacağı sonuçlanmış ve iflas eden borçlusunun tasfiye masasından da alacak tahsil edilememiştir =================//================== 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 300 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR =================//================== 300 Örnek: İşletme daha önceki dönem tahsilinin mümkün olmadığını düşündüğü 500 TL tutarındaki alacağını tahsil etmiştir. =================//================== 100 KASA HESABI 500 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLAR HESABI 500 =================//================== Örnek: İşletme hesaplarına göre 31.12.2011 tarihi itibariyle 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı’nın alacak kalanı 300 TL’dir. Envanter sırasında ise bu alacaklar için olması gereken karşılık tutarının 250 TL olması gerektiğini saptamıştır. =================//================== 129 SÜPHELİ TİCARİ ALACAK KARSILIĞI HESABI (-) 50 644 KONUSU KALMAYAN KARSILIKLAR HESABI 50 =================//================== Örnek: İşletme daha önce şüpheli olduğu için 500 TL karşılık ayırdığı 2.000 TL tutarındaki alacağını 1.750 TL olarak tahsil etmiştir. =================//================== 100 KASA HESABI 1.750 129 SÜPHELİ TİCARİ ALACAK KARSILIĞI HESABI 500 128 SÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 2.000 644 KONUSU KALMAYAN KARSILIKLAR HESABI 250 =================//================== Vazgeçilen Alacaklar : Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar, özel bir karşılık hesabında gösterilir. Vazgeçilen Alacak; alacaktan vazgeçildiği yılın sonundan başlayarak üç yıl içinde zararla itfa edilmediği takdirde dönem karına ilave edilir. Vazgeçilen alacak, vazgeçen açısından zarar, vazgeçilen açısından kardır Alacaklı Yönünden Yapılması Gereken Muhasebe Kaydı : Örnek : İşletme, 250 liralık alacağından sulh yoluyla vazgeçmiştir. =================//================== 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR 250 121 ALACAK SENETLERİ =================//================== 250 Borçlu Yönünden Yapılması Gereken Muhasebe Kaydı : =================//================== 321 BORÇ SENETLERİ 250 545 VAZGEÇİLEN BORÇLARIMIZ KARŞILIĞI FON HESABI =================//================== 250 65 FİNANSAL MUHASEBE 13 DİĞER ALACAKLAR Bu grupta, herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi gereken senetli-senetsiz alacaklar izlenir. 13 DİĞER ALACAKLAR 131 132 133 135 136 137 138 139 ORTAKLARDAN ALACAKLAR İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR PERSONELDEN ALACAKLAR DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR Niteliği: İşletmenin asıl faaliyet konusu dışında ortaklardan olan alacaklarının izlendiği hesaptır. İşletme ortağı, işletmenin kasasından borç para alabilir. Bu durumda işletme tüzel kişiliğinin ortaktan bir alacağı doğmuş olur. Bu alacak işletmenin asıl faaliyet konusu dışında bir alacak olduğu için 13 Diğer alacaklar hesap grubunda izlenir ve 131 Ortaklardan Alacaklar hesabına işlenir. İşleyişi: Ortağa borç para verilince 131 Ortaklardan Alacaklar hesabına borç, tahsil edilince hesaba alacak kaydedilir. Bu hesaba ilk kayıt hesabın borcuna, artışlar hesabın borcuna, azalışlar ise hesabın alacağına kaydedilir. Bu hesap bir varlık hesabı olduğundan ya borç kalanı verir veya hiç kalan vermez. Örnek: 15/03/2012 tarihinde işletme ortağı S ye 5000 TL borç veriliyor. =================//================== 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 5.000 100 KASA 5.000 =================//================== Örnek: 20/03/2012 tarihinde işletme ortağı işletmeye olan borcunun yarısını işletmeye nakit olarak ödüyor =================//================== 100 KASA 2.500 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR =================//================== 2.500 FİNANSAL MUHASEBE 133 132 66 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR Niteliği: Sermayesinin en az %10, en fazla %50 sine sahip olunan işletmeler iştirak olarak adlandırılır. işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemler dolayısıyla iştiraklerden olan alacakları bu hesapta izlenir. İşleyişi: İştirak işletmeden borç aldığında bu hesabın borcuna kayıt yapılır. İştirak, borcunu ödediğinde ise bu hesabın alacağına kayıt yapılır. Örnek: İşletme, sermayesinin %30 ına sahip olduğu Karaman A.Ş.ne 2.000 TL. kısa vadeli borç vermiştir. =================//================== 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 2.000 100 KASA 2.000 =================//================== Örnek: 10.01.2011 tarihinde iştirakimiz olan işletme, işletmeye olan borcunu nakit olarak ödemiştir. =================//================== 100 KASA 2.000 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR 2.000 =================//================== 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR Niteliği: Sermayesinin %50 den fazlasına sahip olunan işletmeler bağlı ortaklık olarak adlandırılır. işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemler dolayısıyla bağlı ortaklıklardan olan alacakları bu hesapta izlenir. İşleyişi: Bağlı ortaklık işletmeden borç aldığında bu hesabın borcuna kayıt yapılır. Bağlı ortaklık, borcunu ödediğinde ise bu hesabın alacağına kayıt yapılır. Örnek: İşletme, sermayesinin %80 ine sahip olduğu L A.Ş. ne banka hesabı aracılığıyla 5.000 TL. kısa vadeli borç vermiştir =================//================== 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 5.000 100 KASA 5.000 =================//================== Örnek: 10.01.2011 tarihinde bağlı ortaklığımız olan işletme, işletmeye olan borcunu nakit olarak ödemiştir =================//================== 100 KASA 5.000 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 5.000 =================//================== 67 FİNANSAL MUHASEBE 135 PERSONELDEN ALACAKLAR Niteliği: İşletmenin asıl faaliyet konusu dışında personelden olan alacakların izlendiği hesaptır. İşletme personeline veresiye mal satışı dolayısıyla bu hesap kullanılamaz. Bunun yerine 120 Alıcılar hesabı kullanılır(Kişilik kavramı gereğince) İşleyişi: Personele borç para verildiğinde hesaba borç, tahsil edildiğinde hesaba alacak kaydedilir. Bu hesap bir varlık hesabı olduğundan ya borç kalanı verir veya hiç kalan vermez. Örnek: 15/03/2012 tarihinde işletme Personeli M ye 5.000 TL borç veriliyor. =================//================== 135 PERSONELDEN ALACAKLAR 5.000 100 KASA 5.000 =================//================== Örnek: 20/03/2012 tarihinde işletme ortağı işletmeye olan borcunun yarısını işletmeye nakit olarak ödüyor =================//================== 100 KASA 2.500 135 PERSONELDEN ALACAKLAR =================//================== 136 2.500 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR Ticari olmayıp daha önce bahsedilen hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır. İşletmenin maddi duran varlıkların satışı, kiraya verilmesi gibi diğer faaliyetler ile olağandışı faaliyetler nedeniyle ortaya çıkan (Vergi Dairesinden Alacaklar, Diğer Resmi Daireden Alacaklar, Diğer Senetli-Senetsiz alacaklar) alacakları “136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR Hesabı” nda izlenir =================//================== 100 KASA HS. 120 136 DİĞ.ÇEŞİTLİ AL.HS 120 =================//================== ÖRNEK: İşletme, vergi borcunu ödeyebilmek için borç isteyen Bay X’e 700. TL vermiştir. =================//================== 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALAC.HS. 700 100 KASA HS. 700 =================//================== 68 FİNANSAL MUHASEBE 137 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 13 Diğer Alacaklar grubunda izlenen senetli alacakların bilanço gününde hesaplanan tasarruf değeri (reeskont tutarı) bu hesapta izlenir. İşleyişi : Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, Reeskont Faiz Giderleri hesabına borç yazılır. Bilanço düzenlenirken, bu grupta belirtilen senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları bu hesapta izlenir. Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak kaydedilirken, 657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabına borç kaydedilir. İzleyen dönemde bu hesap borca kaydedilirken, 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına alacak yazılarak kapatılır. Örnek: İşletme 1 Ekim 2012 tarihinde 15.000 TL tutarındaki demirbaşı 17.000 TL ye 4 ay vadeli senet ile satıyor, kdv tutarını peşin alıyor. KDV % 10 hariç. =================//================== 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 17.000 100 KASA HESABI 1.700 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 17.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.700 =================//================== Senetlerin nominal değerinin tamamı 255 Demirbaşlar Hesabına yazılarak gelir kaydedilmiştir. Senet 4 aylık vadeli olduğundan aylık faizi 500 TL olur. Fakat vadeye göre 3 aylık kısmı 2012 yılına ait, 1 aylık kısmı 2013 yılına aittir. Buradaki 2013 yılına ait olan 500 TL nin 2012 yılı gelirlerinden çıkartılıp 2013 yılına aktarılması gerekir. İşte bu işleme reeskont işlemi denir. 31.12.2012 tarihindeki envanter kaydı: =================//================== 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI 500 137 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS =================//================== 500 69 FİNANSAL MUHASEBE 139 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 13 Diğer Alacaklar grubunda izlenen, ödeme süresi geçen ve tahsili şüpheli hale gelen alacaklar bu hesapta izlenir. İşleyişi : Tahsili şüpheli hale gelen 13 Diğer Alacaklar Grubunda izlenen alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılır. 138 Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabı: Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz ticari olmayan alacakların izlendiği hesaptır. 38 Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabının İşleyişi: Tahsili şüpheli hale gelmiş olan alacaklar bulundukları hesaplardan çıkartılarak bu hesaba borç kaydedilirler. Şüpheli alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak olarak kaydedilirler. Örnek: İşletme ortağından olan 1.000 TL tutarında bir alacağının ödenmemesi üzerine alacağı dava takibine vermiştir ve bu alacağı şüpheli hale getirmiştir. Fakat şüpheli hale gelen bu alacak daha sonra ödenmiştir. ALACAĞIN ŞÜPHELİ HALE GETİRİLMESİ =================//================== 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 1.000 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABI 1.000 =================//================== ŞÜPHELİ ALACAĞIN TAHSİLİ =================//================== 100 KASA HESABI 1.000 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI =================//================== 1.000 139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-) 13 Diğer Alacaklar grubunda izlenen senetli ve senetsiz şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıklar izlenir İşleyişi : Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabı: Senetli ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıkları kapsar. Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için kullanılır. Pasif karakterli bir hesaptır. 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı Hesabının İşleyişi: Şüpheli alcaklar için ayrılan tutarlar bu hesabın alacağına yazılırken, ayrılan karşılıklar 654 Karşılık Giderleri Hesabının FİNANSAL MUHASEBE 70 borcuna yazılır. Karşılık ayrılan alacağın tahsil edilmesinde bu heap borçlandırılarak kapatılırken, 644 Konusu Kalamayan Karşılıklar Hesabı veya 671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar Hesabı alacak olarak kaydedilir. Zararın gerçekleşmesi halinde bu heap borçlandırılarak kapatılırken, 138 Şüpheli Diğer Alacaklar Hesabı alacak olarak kaydedilir. Örnek: İşletme 31.12.2012 tarihinde 6.000 TL tutarında bir ticari faaliyetten olmayan alacağının ödenmediği için dava açmış ve bu alacağı şüpheli hale getirmiştir. Bu alacağın tamamı için karşılık ayrılmıştır. 30.01.2013 tarihinde alacağın tahsili ortadan kalkmıştır yani alacak değersiz hale gelmiştir. ALACAĞIN ŞÜPHELİ HALE GETİRİLMESİ =================//================== 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 6.000 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 6.000 =================//================== ŞÜPHELİ ALACAĞA KARŞILIK AYRILMASI =================//================== 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 6.000 139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HS 6.000 =================//================== ŞÜPHELİ ALACAĞIN VE KARŞILIĞIN KAYITLARDAN ÇIKARILMASI =================//================== 139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HS 6.000 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 6.000 =================//================== Böylece bu alacak 654 Karşılık Giderleri Hesabında kalarak gider olarak kaydedilmiştir, ve işletmenin gelir tablosunda yer almıştır. Örneğin Devamı: Eğer şüpheli hale getirilen ve karşılık ayrılan bu alacak 30.01.2009 tarihinde ödenmiş ise şöyle kayıt yapılır: ŞÜPHELİ ALACAĞIN TAHSİLİ =================//================== 100 KASA HESABI 6.000 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR HESABI 6.000 =================//================== ŞÜPHELİ ALACAĞIN KARŞILIĞININ GELİR YAZILMASI =================//================== 139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HS 6.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HESABI 6.000 =================//================== Böylece bu alacak 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabında yazılarak gelir olarak kaydedilmiştir, ve işletmenin gelir tablosunda yer alacaktır. Bu sayede 654 Hesabı ve 644 Hesabı birbirine dengeleyerek gider veya gelir olmayacaktır. 71 FİNANSAL MUHASEBE 15 STOKLAR STOKLARIN KAPSAMI VE İZLENİLEN HESAPLAR Stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul ve ticari mal gibi varlıklardan oluşur. Bu kapsama giren varlıklar tekdüzen hesap planına göre şu hesaplarda izlenir. Stokların Kapsamı ve İlgili Hesaplar 150 İlk Madde ve Malzeme 151 Yarı Mamuller - Üretim 152 Mamuller 153 Ticari Mallar 157 Diğer Stoklar 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı(- ) 159 Verilen Sipariş Avansları Stoklar grubunda, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklar izlenir 150 151 152 İLK MADDE MALZEME YARI MAMULLER – ÜRETİM MAMULLER 150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı: İşletmelerin üretiminde veya diğer faaliyetlerinde kullanmak üzere aldığı hammadde (ilk madde), yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır. İlk madde: Bir malın içinde yoğun olarak bulunan ve mamulün esas yapısını oluşturan maddedir. Örneğin, ekmek üretiminde ilk madde undur. Yardımcı madde: Bir malın içinde ilk maddeye göre daha az bulunan maddelerdir. Örneğin, ekmek üretiminde tuz, maya vb. İşletme malzemesi: Mamulü üretebilmek için kullanılan, tüketilen malzemelerdir. Örneğin, ekmek üretiminde fırın, odun, yakıt vb. Ambalaj malzemesi: Mamullerin muhafaza edilmesi ve paketlenmesinde kullanılan malzemelerdir. Örneğin, yoğurt üretiminde plastik kap, kova vb. Diğer malzemeler: Malların üretilmesi sırasında işletmelerde kullanılan diğer madde ve malzemelerin dışında kalan malzemelerdir. Örneğin, kırtasiye malzemeleri, temizlik malzemeleri, aydınlatma vb. 72 FİNANSAL MUHASEBE 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabının İşleyişi: İlk madde ve malzemeler satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna kaydedilir, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir. Örnek: AA işletmesi ekmek ve pasta üretimi ile uğraşmaktadır. İşletme 20.000 TL tutarında un, 1.000 TL tutarında susam, çörek otu, tuz gibi baharat almıştır. Daha sonra 5.000 TL lik unu üretime göndermiştir. İLK MADDE VE MALZEME ALIMI =================//================== 150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI 21.000 150.01 İlk madde 20.000 150.02 Yardımcı madde 1.000 100 KASA HESABI 21.000 =================//================== İLK MADDENİN ÜRETİME VERİLMESİ =================//================== 710 D. İLK MADDE VE MALZEME GİDERİ HESABI 5.000 150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI 150.01 İlk madde 5.000 5.000 =================//================== 151 YARI MAMÜLLER HESABI 151 Yarı Mamuller Hesabı: Henüz tam olarak mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlendiği hesaptır. Bu hesap maliyet muhasebesi uygulayan işletmelerde kullanılır. 151 Yarı Mamuller Hesabının İşleyişi: Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılarak kaydedilir. Üretimi tamamlanan yarı mamullerin maliyet tutarı bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına aktarılır. YANSITMA HESAPLARININ MAMÜLLERE AKTARILMASI Örnek: HSA işletmesi 2012 Şubat ayında 500 adet malın üretimi için 4.000 TL direkt ilk madde ve malzeme gideri ve 3.000 TL direkt işçilik gideri yapmıştır. Malların tamamı tamamlanmıştır. =================//================== 151 YARI MAMÜLLERİN HESABI 7.000 711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI 4.000 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERİ YANSITMA HESABI 3.000 =================//================== MALLARIN TAMAMLANARAK MAMÜLLER VERİLMESİ =================//================== 152 MAMÜLLER HESABI 7.000 151 YARI MAMÜLLERİN HESABI 7.000 =================//================== 73 FİNANSAL MUHASEBE 152 MAMÜLLER HESABI 152 Mamuller Hesabı: Üretim işletmelerinin çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelen mamullerin izlendiği hesaptır. 152 Mamuller Hesabının İşeyişi: Üretimi tamamlanan mamuller yarı mamuller hesabından alınarak bu hesaba borç kaydedilir. Satılması veya herhangi bir nedenle işletmeden çıkması ile alacaklandırılır. Örnek: GHA işletmesi 2012 Şubat ayında 500 adet malın üretimi için 4.000 TL direkt ilk madde ve malzeme gideri ve 3.000 TL direkt işçilik gideri yapmıştır. Malların hepsi tamamlanmıştır. YANSITMA HESAPLARININ MAMÜLLERE AKTARILMASI =================//================== 151 YARI MAMÜLLERİN HESABI 7.000 711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI 4.000 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERİ YANSITMA HESABI 3.000 =================//================== MALLARIN TAMAMLANARAK MAMÜLLERE VERİLMESİ =================//================== 152 MAMÜLLER HESABI 7.000 151 YARI MAMÜLLERİN HESABI 7.000 =================//================== 153 TİCARİ MALLAR 153 Ticari Mallar Hesabı: Üzerinde herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satılmak amacı ile alınan ticari malların izlendiği hesaptır. 153 Ticari Mallar Hesabının İşleyişi: Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli ile bu hesaba borç kaydedilir, aynı zamanda mallar için yapılan alış giderleri de borç olarak kaydedilir. Satılması veya herhangi bir nedenle işletmeden çıkmasında ise maliyet bedeli ile alacak kaydedilir. Aynı zamanda ıskonto ve iadelerde de hesap alacak olarak kaydedilir. Mal Hareketlerinde İzlenen Kayıt Yöntemleri Ticari işletmelerin ana faaliyet konusu mal alım-satımıdır. Bu nedenle mal ile ilgili konuların muhasebe kayıtlarında izlenmesi büyük önem taşır. İşletmenin faaliyet konusu, alım - satımı yapılan malların niteliği, çeşitliliği ve elde edilmek istenen bilgilerin ayrıntıları farklı kayıt yöntemlerin uygulanmasına yol açmaktadır. Bu yöntemler şunlardır: 1. Aralıklı Envanter Yöntemi 2. Devamlı Envanter Yöntemi ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Aralıklı envanter yöntemi, işletmedeki mal mevcudunun ancak, belirli aralarla yapılacak sayım ve değerleme (envanter çıkarma) ile bilineceği esasına dayalı bir yöntemdir. 74 FİNANSAL MUHASEBE Aralıklı envanter yönteminde dönem başı mal mevcudu, dönem içi alışları, alış giderleri, alış ıskontoları ve alış iadeleri “153 TİCARİ MALLAR HESABI”NDA izlenir. Satışlar ise, “600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI”NIN alacağına kaydedilir. Satışlarla işletmeden çıkan her mal, Ticari Mallar Hesabına kaydedilmediğinden Ticari Mallar Hesabının kalanı mal mevcudunu göstermeyecektir. Dolayısıyla mal mevcudunu ve satışların kar veya zararlarını belirlemek için fiili sayım ve değerleme (Envanter) yapmak gereklidir. Mal çeşidinin çok ve küçük hacimli ve nispeten ucuz fiyatlı birimlerden oluştuğu işletmelerde, örneğin; kırtasiyeci, gıda marketi, konfeksiyon vb. gibi işletmelerde alım satım işlemleri çoğunlukla aralıklı envanter yöntemine göre kaydedilir. Çünkü bu işletmelerde satılan bir malın maliyetinin bilinmesi ve buna bağlı olarak her satıştan sonra ortaya çıkacak kar veya zararın muhasebe kayıtlarında izlenmesi çok güçtür. TİCARİ MALLAR MALİYET BEDELİ ile değerlenir (VUK 262) YURT İÇİNDEN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri YURT DIŞINDAN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri + Gümrük Vergisi + Kredi Faizleri ALIŞLAR: Satın alınan mal işletmenin mal mevcudunu arttırır. Varlıkların izlendiği aktif hesaplardaki artış ilgili hesabın borcuna yazılarak muhasebeleştirilir. Bu nedenle satın alınan ticari mallar, “153 Ticari Mallar Hesabı”nın borcuna kaydedilir. İşletmenin satın aldığı ticari mallar bu hesaba maliyet değeri ile kaydedilir. Katma Değer Vergisi Kanununa göre, KDV’ne tabi olan malların satın alınması nedeniyle ödenen ya da ödenecek olan KDV’nin muhasebeleştirilmesi gereklidir. Ancak, alışlar ve bu alışların gideri (maliyet gideri) ile ilgili olarak ödenen KDV’nin bir maliyet unsuru olmadığı unutulmamalıdır. ALIŞ GİDERLERİ: Satın alınan belli bir malla ilgili fatura bedelinden ayrı olarak yapılan harcamalar alış giderlerini oluşturur. Alış giderlerine; taşıma ücreti, komisyon ücreti, sigorta bedeli, gümrük bedeli, depolama ücreti vb. gibi giderler örnek verilebilir. Alışla doğrudan ilgili olan bu tür giderler dönem giderleri olmayıp, alışların maliyetine eklemek amacıyla Ticari Mallar Hesabının borcuna yazılarak muhasebeleştirilirler. Çünkü işletmenin 250.000 liraya aldığı bir malı işletmeye getirtmek için 10.000 lira da taşıma ücreti ödenmişse, bu malın maliyeti işletme için 250.000 lira değil (250.000 + 10.000) 260.000 lira dır. FİNANSAL MUHASEBE 75 ALIŞTAN İADELER: Alınan malın mevcutlarda artış yaratması nedeniyle Ticari Mallar Hesabının borcuna kaydedilmekte olduğunu biliyoruz. Satıcıya iade edilen mal, stoklarda azalma yaratacağından, Ticari Mallar Hesabının alacağına kaydedilerek muhasebeleştirilir. Mal alışlarında ayrıca KDV ödendiği için alışların iadesinde KDV’nin iadeye isabet eden tutarının iptal edilmesi yani İndirilecek KDV hesabının da alacaklandırılması gerekir. ALIŞ İSKONTOLARI: Çok miktarda mal alımı, devamlı bir yerden alım veya alınan malın kalitesindeki düşüklük gibi nedenlerle sonradan satıcıdan ıskonto istenebilir. Iskonto genel olarak fiyatta % ile ifade edilen bir indirimdir. Burada sözü edilen ıskonto alıştan bir süre sonra elde edilen ıskontodur. Elde edilen bu ıskonto önceden satın alınmış malın maliyetini azaltır. Bu nedenle alış ıskontoları Ticari Mallar Hesabının alacağına kaydedilerek muhasebeleştirilir. DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ Devamlı envanter yöntemi, dönem içinde her zaman mevcut malların miktarını ve maliyetini, bunun yanında satışların tutarını ve maliyetini gösterecek şekilde kayıt esasına dayalı bir sistemdir. Mevcut malın miktarının ve maliyetinin bilinmesi dönem sonu sayımına bağlı değildir. Bu bakımdan mal alım satım işlemlerinin kayıt şekli, her an mevcudu gösterecek şekilde düzenlenir. Dönem başı Mal Mevcudu Dönem başı bilançosunda yer alan mal mevcudu, yevmiye defterine yapılan açılış kaydı ile “153 TİCARİ MALLAR HESABI”nın borcuna kaydedilir. Dolayısıyla dönem başı mal mevcudu Ticari Mallar Hesabının borcuna ilk kayıt olarak geçer. NOT: Devamlı envanter yönteminde alışlar, alış giderleri, alıştan iadeler, alış iskontoları, satış giderleri ve satış iskontoları ile ilgili kayıtlar aralıklı envanter yöntemiyle aynıdır. Satışlar ve satıştan iadeler ile ilgili kayıtlar farklıdır. ALIŞLAR Aktif hesaplardaki artış borç kaydı ile muhasebeleştirildiğinden, mal alışları “153 TİCARİ MALLAR HESABI”nın borcuna kaydedilir. Buna karşılık alacaklı hesap veya hesaplar alış koşullarına göre belirlenir. ALIŞ GİDERLERİ Satın alınan belirli bir malın fatura bedelinden ayrı olarak yapılan; taşıma ücreti, sigorta bedeli, gümrük bedeli gibi harcamalar alış giderlerini oluşturur. “153 TİCARİ MALLAR HESABI”nın borcuna kaydedilir. ALIŞTAN İADELER Satıcıya malın iadesi, işletmenin mal mevcudunu azaltır. Bu nedenle alışta borçlandırılmış bulunan Ticari Mallar Hesabı bu kez alacaklandırılır. ALIŞ İSKONTOLARI Satıcı alıcının isteğini kabul ederse, yapılan iskonto kadar malın alış tutarı, dolayısıyla maliyeti düşecektir. Bu nedenle alışlarla ilgili sonradan sağlanan iskontolar, Ticari Mallar Hesabının alacağına kaydedilerek muhasebeleştirilir. Satışlar ve Satıştan İadeler kayıtları dışındaki kayıtlar, Aralıklı envanter yöntemindeki gibi kaydedilir 76 FİNANSAL MUHASEBE SATIŞLAR Devamlı envanter yönteminde satış işleminin iki yönü vardır. Bunlardan birincisi; satılan mal karşılığında elde edilen satış hasılatı (geliri); ikincisi ise, satış hasılatının elde edilebilmesi için katlanılan malın maliyeti yönüdür. Örnek: B işletmesi yarısı peşin, yarısı kredili olmak üzere 80.000 + 8.000 KDV liralık mal satmıştır. Malın Maliyeti 65.000 liradır. =================//================== 100 KASA HS. 44.000 120 ALICILAR HS. 44.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 391 HESAPLANAN KDV HS. =================//================== =================//================== 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HS. 153 TİCARİ MALLAR HS. =================//================== 80.000 8.000 65.000 65.000 Yukarıda verilen 1. kayıt aralıklı envanter yöntemi ile aynı olup, 2. kayıt devamlı envanter yönteminin her satış sonrası yaptığı kayıttır. Bu kayıdı aralıklı envanter yöntemi dönem sonunda yapar. STOKLARA YÖNELİK ENVANTER İŞLEMLERİ Stokların değerlemesi Stok değerleme yöntemleri Malların fiziksel sayımı ve stok kontrolü Sayım Noksanları veya Fazlaları Firelerin muhasebeleştirilmesi – Normal firenin muhasebeleştirilmesi – Normal sınırları aşan firelerin muhasebeleştirilmesi Mal Hareketi İzleme Yöntemlerine Göre STMM’nin hesaplanması Vadeli Mal Alışlarının Muhasebeleştirilmesi Stok değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesi Toptan tasfiye durumu Toptan tasfiye etmeme Mal Hareketlerini İzleme Yöntemleri 77 FİNANSAL MUHASEBE STMM’nin Kaydı STMM belli ise; SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ STMM belli değil ise; ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ Her satış kaydından sonra STMM kaydı sürekli yapılabiliyorsa... STMM kaydı sadece belli aralıklarla hesaplanıp yapılabiliyorsa... • Ticari mal çeşidi az • Satış yoğunluğu düşük • Stok hareketlerini bilgisayar ile • Ticari mal çeşidi çok fazla • Satış yoğunluğu çok yüksek • Stok hareketlerini bilgisayar ile izleyen (Barkod Sistemi) • kısaca satış anında STMM’ni bilen İŞLETMELER için... izlemeyen • kısaca satış anında STMM’ni bilmeyen veya hesaplaması güç olan İŞLETMELER için... MAL HAREKETLERİNİ İZLEME YÖNTEMLERİ • Aralıklı Envanter Yöntemi: Satılan Ticari Malları Maliyeti = Mal Girişlerinin Toplam Maliyeti (153 Ticari Mallar Hs. Kalanı) – Sayım Sonucu Bulunan Mal Mevcudu Örnek : İşletmenin dönem sonu mal alış/satış ve stok bilgileri şu şekildedir Yurtiçi satışlar : 2.850 Satılan mal maliyeti : 1.150 Ticari mallar borç kalanı : 1.950 İade ve ıskontolar : 250 Alış giderleri : 150 Mal Satış Karı : Satışlar(-)Satılan Mal Maliyeti 2.850 (-) 1.150 = 1.700 Dönem Sonu Mal Mevcudu : Ticari Mallar Borç Kalanı (-) DSS = SMM 1.950 (-) DSS = 1.150 1.950 (-) 1.150 = 800 Örnek : İşletmenin dönem sonu mal alış/satış ve stok bilgileri şu şekildedir Dönem başı mal mevcudu : 100 Dönem sonu mal mevcudu : 150 Dönem içi alışlar : 750 Alış iade ve ıskontolar : 200 Alış giderleri : 250 Yurtiçi satışlar : 1.250 Satılan Mal Maliyeti : [(100 + 750) – (200)] + [(250 – 150)] = 750 lira Mal Satış Karı : 1.250 (-) 750 = 500 lira Örnek : İşletmenin dönem sonu mal alış/satış ve stok bilgileri şu şekildedir 78 FİNANSAL MUHASEBE Yurtiçi satışlar Dönem sonu mal mevcudu Ticari mallar borç kalanı : : : 1.850 300 800 Mal Satış Karı : Satışlar(-)Satılan Mal Maliyeti (1.850(-)500 = 1.350 Satılan Malın Maliyeti : Net Alışlar(-)D.S.M.M. 800 (-) 300= 500 Devamlı Envanter Yöntemi= Satılan Malın Maliyeti = 621 STMM HS’nın bakiyesi VUK’ a göre 274 – 277 : – Satın Alınan Malın Değerlemesi: Maliyet Bedeli – İmal Edilen Malın Değerlemesi : Maliyet Bedeli – Kıymeti Düşen Malın Değl.:Emsal Bedeli – Tarımsal Ürünler ve Hayvanların Değerlemesi – Satın Alınan Malın Değerlemesi • Alış tutarı (fatura bedeli) • Taşıma gideri • Komisyon gideri • Gümrük vergisi • Sigorta gideri • Finansman giderleri* gibi mal alımı ile doğrudan ilişki kurulabilen giderler Malın Maliyetine eklenir *VUK’a göre ihtiyaridir. TMS/TFRS’ye göre sadece özellikli varlık veya stoklar için söz konusudur. • • • • • İmal Edilen Malın Değerlemesi Mamulün vücuda getirilmesinde kullanılan ham maddelerin bedeli Mamule isabet eden işçilik Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse (ihtiyari) Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli Değişik Zamanlarda Alınan Malların Maliyeti Sorunu • İşletmeler müşterilerinin devamlı bir şekilde talebini karşılamak için depolarında istenilen malları bulundurmak zorundadırlar. • Bu yüzden değişik zamanlarda mal alımı yaparlar. • Bu alımlar değişik tarihlerde olduğu için malların fiyatına gelebilen zamlardan vb. başka nedenlerden dolayı satılacak malın maliyetinin belirlenmesi bir problem teşkil eder. • Bunun için depoda kalan veya satılan malın maliyetinin belirlenmesinde çeşitli yöntemler ortaya çıkmıştır. (stok değerleme yöntemleri) • Bu yöntemler, farklı fiyatlardan alınan malların değerlemesine çözüm getirmektedir. • Özetle; satılan ve elde kalan (depodaki) TİCARİ MALLARIN maliyetini (değerini) belirlemeye/hesaplamaya yarar. MALİYET BEDELİNİ ESAS ALAN STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ DETAYLI AÇIKLAMALARA KİTABIMIZIN MALİYET MUHASEBESİ BÖLÜMÜNDE YER VERİLMİŞTİR FİNANSAL MUHASEBE 1. 2. 3. 4. 79 Gerçek Parti Maliyet Yöntemi İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FİFO) Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LİFO) Ortalama Maliyet Yöntemi GERÇEK PARTİ MALİYET YÖNTEMİ : Stokun işletmeye giriş tarihinde maliyeti biliniyorsa, satıldığında da bu değer üzerinden değerlemenin yapılmasına olanak sağlayan yöntemdir. • Birbirinden çok farklı özelliklere sahip malların satışı ile uğraşan işletmelerin kullanmış olduğu bir yöntemdir. • Bir işletme, otomobil, değerli taşlar, taşınmaz mal gibi birbiri yerine ikame edilemeyen farklı özelliklere sahip mal satışı yaptığında bu yöntemi kullanması gerekmektedir. • Bu yöntemde depoya giren malın (ilk madde/malzemenin) hangi partiye ait olduğu net bir şekilde tespit edilebilmekte ve takip edilebilmektedir. • Genellikle parasal değeri yüksek ve miktar olarak sınırlı sayıda mal satan işletmelerin kullanmış olduğu bir yöntemdir. • (Özel Maliyet yöntemi, Has maliyet yöntemi) İki sakıncası vardır 1. Yöneticilerin sattıkları ürünlerin maliyetini belirlerken müdahale etmelerine olanak sağlamasıdır. 2. Malların depolanmasında depolama maliyetlerini arttırmaktadır. Birbirinin aynı özellikte mal dahi olsa eğer farklı fiyattan alış söz konusu ise depoda aynı yerde depolanmamalıdır. AĞIRLIKLI ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ Her bir stok kaleminin maliyeti, dönem başındaki malların ağırlıklı ortalama maliyeti ile dönem içinde alınan malların maliyetinin ağırlıklı ortalamasının alınmasıyla belirlenmektedir. A ) Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi: Belirli bir dönemde işletmenin satın aldığı stokların türdeş (aynı) olduğunu kabul eder ve bu nedenle dönem sonunda her bir türdeş stoğun birim maliyetinin eşit olduğu varsayılmaktadır. ÖNEMLİ : Stoğa ilişkin ortalama maliyetin hesaplanabilmesi için belirli bir dönem sonunun (genellikle ay sonu) beklenmesi gerekmektedir. B ) Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi Tartılı ort. Maliyet yönteminde “birim maliyet” ancak belli dönem sonunda hesaplanabilmektedir ve bu nedenle de dönem içinde yapılan satışlar ya da dönem içinde üretilen mamullerin maliyeti ancak dönem sonunda tespit edilebilmektedir. Bu olumsuz durumu giderebilmek için, tartılı ort. Maliyet yönteminde her dönemin sonunda yapılan hesaplama, hareketli ort. Maliyet yönteminde her satın alınan mal, ilk madde veya malzeme için yapılmaktadır. Her mal alışında ortalama maliyetin hesaplanmasına olanak sağlayan yöntemdir. İLK GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ • • FİFO: İlk satın alınan veya üretilen stok kaleminin ilk satıldığı ve dönem sonunda stokta kalan kalemlerin en son satın alınanlar veya üretilenlerden olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bu yöntem, dönem sonu stok mevcudunu, en son alışların maliyeti üzerinden gösterdiği için diğer yöntemlere göre stoklar kaleminin (151 153 nolu hesaplar) bilançoda cari maliyetlere en yakın gösteren yöntemdir. FİNANSAL MUHASEBE • 80 Malların fiziksel akışıyla maliyetlerin belirlenmesi uyumludur. SON GİREN İLK ÇIKAR YÖNTEMİ • LİFO: En son satın alınan veya üretilen stok kaleminin ilk satıldığı ve dönem sonunda stokta kalan kalemlerin ilk satın alınanlar veya üretilenlerden olduğu varsayımına dayanmaktadır. Dönem sonunda işletmede ilk satın alınan malların birim maliyeti esas alınacaktır. • Stokların fiyat artışlarından işletmeyi korur. Yüksek fiyatlardan alınmış malları, maliyetlere yansıttığından oluşan maliyetler daha gerçekçidir. • • Satılan malların maliyeti diğer yöntemlere göre daha yüksek hesaplanır. Yüksek enflasyonist dönemlerde işletmelerin fiktif karlar üzerinden vergi ödemesine engel olur. • VUK’na göre 1.1.2004’ten bu yana uygulaması kaldırılmıştır. • TFRS /TMS’ye göre de uygulaması yoktur Stok Sayım ve Tesellüm Farkları : Sayım sonucu noksanlık ve fazlalıklar, kasa hesabında açıklandığı üzere noksanlık ve fazlalık hesabına aktarılırlar. Malların Sayımı (Muhasebe Dışı Envanter) • • • Aralıklı envanter yöntemine göre mal hareketleri izleniyorsa, sayım sonucunun gerçekte işletmede var olması gereken mal miktarına eşit olup olmadığı anlaşılamaz. Ancak her bir mal türü için en azından MİKTARLARI izleyen stok kartı tutulmuş ise bu anlaşılır. Mal hareketleri devamlı envanter yöntemiyle izleniyorsa, her mal türü için giriş ve çıkışları gösteren stok kartı tutulacağından bu kartlarla sayım sonuçları karşılaştırılabilir Sayım Sonucu > 153 Ticari Mallar Mal Sayım Fazlası (Emsal bedelle) ================//================== 153 TİC.MALLAR HS. 397 SAY.TES.FAZLALARI HS. ================//================== • Sayım Sonucu = 153 Ticari Mallar • Sayım Sonucu < 153 Ticari Mallar Mal Sayım Noksanı =================//================== 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLIKLARI 153 TİCARİ MALLAR =================//================== 153 TİCARİ MALLAR 397 SAYIM VE TES. FAZL. =================//================== • Muhasebe kayıtlarına göre mevcut olması gereken mal ile olan mal arasında bir fark varsa bunun nedenleri araştırılır. Bu farkı iki durumdan ortaya çıkabilir: – – Normal firelerden olabilir Çalınma vb. nedenlerden olabilir FİNANSAL MUHASEBE 81 Ticari hayatta malların depoda bekletilmesi veya mağazada satışı sırasında bir miktar eksilme, azalma gibi kayıplar olabilir. Bunlara FİRE adı verilir Malların Değerinde Meydana Gelen Düşmeler Malların değerinde fire gibi kayıplar nedeniyle değer düşüklükleri olabilir. FİRE: Bir ürünün bünyesinde yer alan ilk madde ve malzemelerde kırılma, azalma, çekme, kısalma, buharlaşma vb. değişiklikler nedeniyle meydana gelen ve miktar azalması şeklinde ortaya çıkan kayıplardır. Fire, MİKTAR AZALTICI ve MALİYET ARTIRICI bir kayıptır. • Malların değerinde fire dışında başka nedenlerden dolayı düşüklükler olabilir – Piyasa fiyatına göre %10’dan çok değer düşüklüğü – Tamamının değerinin düşmesi Firelerin Muhasebeleştirilmesi • • • • • Ticari örf ve adetlere göre kabul edilebilecek fire oranlarının karşılığı kadar fire miktarı gider (ya da zarar) olarak kaydedilir. Sanayi ve ticaret odaları, belediyeler gibi kurumlar mal türleri için fire oranlarını belirlerler. İstanbul Ticaret Odası – Sentetik Tiner %3-5 (imalatta) %1-2 (Alım satımda) – Oluklu Mukavva %5 (kutulama sırasında) – Sucuk % 5- %10 (depoda bekleme) Kanuni sınırlar içinde olan firelere NORMAL FİRE adı verilmektedir. Bu fire tutarlarını doğrudan 621 STMM’ye yükleyebiliriz. Normal sınırları aşan fireler ise 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER Ve ZARARLAR HS.kaydedilir. 689 nolu hesaba kaydedilen fireler, aynı zamanda KKEG olarak nazım hesaplarda takip edilir. Kanuni fire sınırları içindeki fire tutarı; =================//================== 621 STMM HS 153 TİCARİ MALLAR HS. =================//================== Kanuni fire sınırlarını aşan fire tutarı; =================//================== 621 STMM HS 689 DİĞ.OL.DIŞI GİD.ve ZAR. 153 TİCARİ MALLAR HS. =================//================== 900 KKEG HS. 901 KKEG ALACAKLI HS =================//================== 82 FİNANSAL MUHASEBE Mal Noksanı Fireden Kaynaklanmıyorsa (Çalınma vb.) =================//================== 197 SAYIM TES. NOKSANLARI 153 TİCARİ MALLAR HS. =================//================== 654 KARŞILIK GİDERLERİ 199 DİĞ.DÖN.VAR. KARŞ =================//================== Eğer Depodan sorumlu kimse yoksa, malın çalındığı karakol veya mahkeme vb. yetkili kurum tarafından tutanakla sabitlenmemişse, bu ayrılan karşılık tutarı KKEG’dir. Örnek : İşletmenin dönem sonu envanterinde 300 liralık mal firesi olduğu tespit edilmiştir. Bu firenin 0,80 lik kısmı takdir komisyonunca onaylanmış kalan kısmına onay verilmemiştir. =================//================== 621 SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİ 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER/ZARARLAR 153 TİCARİ MALLAR =================//================== 240 60 300 MAL ALIŞ : Örnek : İşletme, yarısı peşin ve yarısı da kredili olmak üzere 700 liralık mal satınalmış, KDV yi peşin ödenmiştir =================//================== 153 TİCARİ MALLAR 700 191 İNDİRİLECEK KDV 126 100 KASA 476 320 SATICILAR 700 =================//================== ALIŞ GİDERİ : Örnek : İşletme, satın aldığı malla ilgili olarak 20 lira taşıma gideri ödemiştir. =================//================== 153 TİCARİ MALLAR 20 191 İNDİRİLECEK KDV 3,6 100 KASA 23,6 =================//================== MAL SATIŞ : Örnek : İşletme,alış maliyeti 100 lira olan malı yarısı peşin, yarısı da kredili olmak üzere 150 liraya satmıştır. KDV peşin tahsil edilmiştir. =================//================== 100 KASA 102 120 TİCARİ ALICILAR 75 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 150 391 HESAPLANAN KDV 27 =================//================== =================//================== 621 S.T.MAL MALİYETİ 100 153 TİCARİ MALLAR 100 =================//================== FİNANSAL MUHASEBE Bu kayıt; Aralıklı envanter yönteminde DÖNEM SONLARINDA Devamlı envanter yönteminden HER SATIŞTAN SONRA yapılır. SATIŞ GİDERİ : Örnek : İşletme, yaptığı satışla ilgili olarak 10 lira satış gideri ödemiştir. =================//================== 760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD. 10 191 İNDİRİLECEK KDV 1,8 100 KASA 11,8 =================//================== Örnek : İşletme, yaptığı satışla ilgili olarak 10 lira satış gideri ödemiştir =================//================== 760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD. 10 191 İNDİRİLECEK KDV 1,8 100 KASA 11,8 =================//================== ISKONTOLAR : ALIŞ ISKONTOSU : Örnek : Satıcı, işletmeye 300 liralık ıskonto yapmış ve düzenlemesi gereken faturayı da işletmeye göndermiştir. =================//================== 320 SATICILAR 354 153 TİCARİ MALLAR 300 391 HESAPLANAN KDV 54 =================//================== SATIŞ ISKONTOSU Örnek : İşletme, 250 liralık ıskontoda bulunduğunu alıcı işletmeye bildirmiştir. =================//================== 611 SATIŞ ISKONTOLARI 250 191 İNDİRİLECEK KDV 45 120 ALICILAR 295 =================//================== 83 84 FİNANSAL MUHASEBE İADELER : ALIŞ İADESİ : Örnek : İşletme, satın aldığı maldan kalite koşullarına uygun olmayan 500 liralık malı satıcı işletmeye geri göndermiştir. =================//================== 320 SATICILAR 590 153 TİCARİ MALLAR 500 391 HESAPLANAN KDV 90 =================//================== SATIŞ İADESİ : Örnek : İşletmeye, kalite koşullarına uygun olmayan 700 liralık mal iade edilmiştir. İade edilen malı alış maliyeti 600 liradır. =================//================== 610 SATIŞTAN İADELER 700 191 İNDİRİLECEK KDV 126 120 ALICILAR 826 =================//================== DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİNDE HER SATIŞTAN SONRA YAPILIR =================//================== 153 TİCARİ MALLAR 100 621 SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİ 100 =================//================== 157 DİĞER STOKLAR 15 Stoklar grubundaki kalemlere girmeyen ürün, artık, demode ve hurda gibi varlıklar bu hesapta izlenir. 157 Diğer Stoklar Hesabının İşleyişi: Elde edilen bu stoklar maliyet bedeli ile hesaba borç kaydedilir, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında ise alacak olarak kaydedilir. Bunların satışından doğan karlar 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Hesabına, zararlar ise 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına kaydedilir. Örnek: İşletme 25.02.2012 tarihinde şehir dışındaki 25.000 TL tutarındaki bir malı banka hesabından ödeme yaparak alıyor, fakat malı henüz teslim almıyor. 28.02.2012 tarihinde mal teslim alınıyor. MALLARIN ŞEHİR DIŞINDAN ALINMASI =================//================== 157 DİĞER STOKLAR HESABI 25.000 157.01 yoldaki mallar 102 BANKALAR HESABI 25.000 =================//================== 85 FİNANSAL MUHASEBE YOLDAKİ MALLARIN TESLİM ALINMASI =================//================== 153 TİCARİ MALLAR HESABI 25.000 157 DİĞER STOKLAR HESABI 157.01 yoldaki mallar =================//================== 25.000 Örnek: İşletmedeki 40.000 TL tutarındaki bir malın değeri 38.000 TL ye inmiştir, fakat değer düşüklüğü kesin değildir. TİCARİ MALIN DEĞERİNİN DÜŞMESİ =================//================== 157 DİĞER STOKLAR HESABI 40.000 157.02 Değeri düşen mallar 153 TİCARİ MALLAR HESABI 40.000 =================//================== 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) Bu hesapta, stokların fiziki ve ekonomik değerlerindeki azalışlar ile, piyasa fiyatlarındaki düşme bedelleri izlenir. İşleyişi : Değer düşüklüğü 654 Karşılık Giderleri hesabının borcuyla bu hesabın alacağına kaydedilir. Daha sonra bu hesabın borcu ile 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabının alacağına kayıt yapılır •STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ •DOĞAL AFETLER (deprem, sel, kasırga, yıldırım düşmesi...) •TEKNOLOJİK GELİŞMELER (daha yeni ve daha gelişmiş ürünler: örneğin cep telefonu, bilgisayar, video) •DEMODE OLMA (modası geçme: örneğin ispanyol paça) •FİZİKSEL DEFORMASYON (bozulma, çürüme, kokma, kırılma, çatlama, patlama, yırtılma, nemlenme, paslanma...) •SOSYAL OLAYLAR (Savaş, kundaklanma ve terör eylemleri, yakma-yıkma, çalma-çırpma, protesto amacıyla ürüne ambargo koyma: örneğin APO – Ariston Ürünleri) • SAĞLIK SORUNLARI (örneğin: deli dana, kuş gribi, kanser etkisi...) •EKONOMİK GELİŞMELER (Krizler, Arz – Talep, Gümrük Kotaları, Vergi Oranları, Ambargolar, Devalüasyon, Revalüasyon, Deflasyon...) 86 FİNANSAL MUHASEBE DEĞERİ DÜŞEN TİCARİ MALLAR EMSAL BEDELİ ile değerlenir (VUK 267) • • • Ortalama Fiyat Esası Maliyet Esası Takdir Esası Stoklarda (ticari mallarda) değer düşüklüğü tespit edildiğinde karşılık ayrılır: KARŞILIK TUTARI = MALİYET BEDELİ – EMSAL BEDELİ • VUK 274. maddeye göre Emtianın (malın) maliyet bedeline nazaran değerleme günündeki satış bedelleri % 10 ve daha fazla bir düşüklük gösterdiği hallerde mükellef, maliyet bedeli yerine Vergi Usul Kanunu’nun 267 nci maddenin ikinci sırasındaki usul hariç olmak üzere, emsal bedeli ölçüsünü tatbik edebilir. Bu hüküm mamuller için de uygulanabilir EMSAL BEDELİ Birinci Sıra: (Ortalama Fiyat Esası) aynı cins ve nevideki mallardan sıra ile değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelki veya daha evvelki aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli bu satışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacak olan “ortalama satış fiyatı” ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için, aylık satış miktarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran %25’ten az olmaması şartı aranır İkinci Sıra: (maliyet Bedeli Esası) Emsal bedeli belli edilecek malın, maliyet bedeli bilinir veya çıkarılması mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan satışlar için %5 perakende satışlar için %10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat belli eder. Üçüncü Sıra: (Takdir esası): İlk iki esasa göre belli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaatları üzerine takdir komisyonunca takdir yoluyla belli edilir DEĞERİ DÜŞEN MALLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ • Mallarda (veya ilk madde ve malzemelerde) dönem sonunda yapılan incelemelerde fireden kaynaklanmayan bir değer düşüklüğü tespit edilirse, • Malların hiç satış değeri yoktur, değer düşüklüğü kesindir. • Malların belli bir satış değeri vardır, değer düşüklüğü kısmidir Değeri Düşüklüğünün Kesin Olması Yangın, sel gibi doğal afetler nedeniyle işletmenin mallarının hiç satış değeri kalmayabilir. Malların hiç satış değeri kalmamış veya değer düşüklüğünün kesin olmuş olduğu durumda, değeri düşen malların, maliyet bedeli üzerinden tamamının ZARAR yazılması gerekir. 87 FİNANSAL MUHASEBE Değer düşüklüğünün kesinleşen kısmı için malların satış değeri kalmamıştır. Bu yüzden bu tutar 689 DİĞER OLANDIŞI GİDER ve ZARARLAR HS. Alınır. =================//================== 689 DİĞ.OL.DIŞI GİD.ve ZAR. HS. 153 TİCARİ MALLAR HS. =================//================== Değeri Düşüklüğünün Kısmi Olması • • • • • • • Fiziksel bozulma, modası geçme vb. nedenlerde dolayı da malların değerinde düşüklük olabilir. Fakat bu malların kısmen de olsa satış değeri vardır. Değeri düşen bu malların normal satılabilir mallardan ayrılması gerekmektedir. 153 Ticari Mallar Hs. Çıkartılarak 157 Diğer Stoklar Hs.’na alınır. Değeri düşen malın 1 yıldan daha uzun sürede tasfiye edileceği düşünülüyorsa (saptanmışsa) 294 Elden Çıkartılacak Stoklar ve MDV hs’na alınır. Mallarda değer düşüklüğü varsa, emsal bedeliyle değerleme söz konusudur. Bunun için işletmenin değeri düşen mallarını emsal bedelini (ortalama fiyat, maliyet bedeli veya takdir esasına göre) hesaplaması gerekir. Değeri Düşüklüğü = Malın Maliyet Bedeli – Emsal Bedeli Değer düşüklüğü kesin değilse (kısmi), malların piyasada satış imkanı varsa (mallar toptan elden çıkartılacaksa), mallar maliyet bedeli ile 157 DİĞER STOKLAR Hs.‘na alınır. =================//================== 157 DİĞER STOKLAR HS. 153 TİCARİ MALLAR HS. =================//==================654 KARŞILIK GİDERLERİ 158 STOK DEĞ.DÜŞ.KARŞ. =================//================== Değeri düşen mallara karşılık ayrılmasının kaydı: • Değer düşüklüğü kesin değilse, malların piyasada satış imkanı varsa mallar toptan elden çıkartılmayacaksa, sadece değer düşüklüğü kadar karşılık ayrılır. =================//================== 654 KARŞILIK GİDERLERİ 158 STOK DEĞ.DÜŞ.KARŞ. =================//================== Değeri düşen mallara ayrılan karşılığın iptal edilmesi kaydı: =================//================== 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR =================//================== ÖRNEK: Kurban Bayramı nedeniyle satılmak amacıyla tanesi 500 TL’den alınan 100 adet Kuzu’nun 20 adedi hastalık telef olmuştur. Bunun için karşılık ayrılmıştır. =================//================== 654 KARŞILIK GİDERLERİ 10.000 158 STOK DEĞ.DÜŞ.KARŞ. =================//================== 10.000 88 FİNANSAL MUHASEBE Tamamı telef olsaydı. =================//================== 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR 153 TİCARİ MALLAR =================//================== 50.000 50.000 Sigorta olsaydı 40.000 TL tazminat alınsaydı =================//================== 100 KASA 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER ve ZARARLAR 153 TİCARİ MALLAR =================//================== 40.000 10.000 50.000 ÖRNEK : Bir giyim işletmesi, satış fiyatında maliyetine oranla % 10’dan fazla düşüş görülen 20.000 YTL maliyetli 2.000 takım iç çamaşırının emsal bedelini “Ortalama Fiyatı Esası”na göre belirleyecektir. Son üç aylık satışlarına ilişkin bilgileri aşağıdadır. Sıra Aylar İK Cinsi Miktar OSF 1 Aralık Çamaşır Takımı 300 Takım 6,10 TL 2 Kasım Çamaşır Takımı 550 Takım 6,40 TL 3 Ekim Çamaşır Takımı 800 Takım 6,60 TL Değeri düşen iç çamaşır takımının %25’i (2000 takım x %25 =) 500 takım olduğundan Kasım ayının ortalama fiyat esas alınacaktır: 2000 Tk. x 6,40 YTL/Tk. = 12.800 TL Karşılık Ayrılacak Tutar = Maliyet Bedeli – Emsal Bedeli = 20.000 TL – 12.800 TL =================//================== 654 KARŞILIK GİDERLERİ 7.200 158 STOK DEĞ.DÜŞ.KARŞ. =================//================== = 7.200 TL 7.200 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLAR Yurtiçinden/yurtdışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan “mal stoklarına” ilişkin yapılan avans ödemeleri bu hesapta izlenir Mal Siparişine İstinaden Yapılan Avans Ödemesi Örnek : İşletme, sipariş anlaşması yaptığı (A) ticari mali için satıcısına 150 liralık sipariş avansını banka hesabından havale etmiştir. 89 FİNANSAL MUHASEBE =================//================== 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 150 102 BANKALAR 150 =================//================== Sipariş Edilen Malın Satın alınması : Örnek : İşletme, daha önce sipariş etmiş olduğu ve 150 lira avans ödemesi yaptığı malı, 500 liraya satın almıştır. Kalan kısım için müşteri çeki ciro edilmiştir. =================//================== 153 TİCARİ MALLAR 500 191 İNDİRİLECEK KDV 90 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 150 101 ALINAN ÇEKLER 440 =================//================== 17 YILLARA YAYGIN ONARIM VE İNŞAAT FAALİYETLERİ Bu grupta, işletmenin üstlendiği yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin maliyetlerinin oluşturulduğu hesaplardır. Bu hesaplar proje bazında izlenir. 170- 178 YILLARA YAYGIN İNŞAA VE ONARIM MALİYETİ İşleyişi: İşletmenin üstlendiği inşaat ve onarım işleri ile ilgili giderleri, "741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı" ve faaliyet giderleri ile finansman giderlerinden bu inşaat ve onarıma düşen ortak gider payları ise "751, 761, 771 ve 781" kod numaralı yansıtma hesaplarının alacağı karşılığında bu hesaplara borç kaydedilir. Bu hesaplarda oluşan maliyet, geçici kabul yapıldığında "622-Satılan Hizmet Maliyeti" hesabına devredilir. İnşaat ve onarım işinin proje bazındaki sayısı, her bir inşaatın 170-178 hesap aralığında açılacak hesaplar üzerinde defteri kebir düzeyinde izlenmesine imkan vermeyecek kadar fazla ise, her proje yardımcı defter düzeyinde izlenebilir. Bu durumda bir proje için tutulacak yardımcı defterler, defterikebir hükmündedir. 178- YILLARA YAYGIN İNŞAAT ENFLASYON DÜZELTME HESABI Bu hesap, "697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı"nın borç kalanının aktarılarak proje bazında açılacak tali hesaplar düzeyinde izlendiği hesaptır. İşleyişi: "697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı"nın borç kalanı dönem sonlarında söz konusu hesabın alacağına karşılık bu hesabın borcuna alınarak geçici kabule kadar bu hesapta bekletilir. Geçici kabul yapıldığında o projeye ilişkin tutar bu hesaptan "658- Enflasyon Düzeltmesi Zararları" hesabına aktarılır. 90 FİNANSAL MUHASEBE 179- TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR Bu hesap yıllara yaygın inşaat ve onarım faaliyetinde bulunan işletmeler tarafından, taahhüt konusu inşaat ve onarım işinin bir kısmının ya da tamamının taşeronlara yaptırılması durumunda, taşeronlara verilen avansların proje bazında izlenmesi için kullanılır. 18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI Bu grupta, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirler izlenir 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 181 GELİR TAHAKKUKLARI GELECEK AYLARA AİT GİDERLER ve GELİR TAHAKKUKLARI : Bu grupta, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirler izlenir GEÇİCİ (DÖNEM AYIRICI) HESAPLAR 180 181 280 281 380 381 480 481 Gelecek Aylara Ait Giderler Gelir Tahakkukları Gelecek Yıllara Ait Giderler Gelir Tahakkukları Gelecek Aylara Ait Gelirler Gider Tahakkukları Gelecek Yıllara Ait Gelirler Gelir Tahakkukları 91 FİNANSAL MUHASEBE GELECEK AYLARA AİT GİDERLER Bu hesapta, cari dönemde peşin ödenen ve gelecek döneme ait giderler izlenir. İşleyişi : Gelecek aylarda gider yazılması gereken tutarlar, ödendiklerinde bu hesabın borcuna, gelecek dönemlerde ise ilgili gider hesabının borcuna bu hesabın alacağına kaydedilir Peşin Ödenen Giderler : Örnek : İşletme, 01.10.2012 tarihinde fabrika binasının bir yıllık kirası olan brüt 600 lirayı (A) gerçek kişisine ödemiştir. =================//================== 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 50 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 100 (600/12X2) 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER 450 (600 (-) 150) 100 KASA 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR =================//================== 468 132 Her Ay sonunda Yapılacak Kayıt : =================//================== 730 GENEL ÜRT.GİD. 50 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. 50 =================//================== İzleyen Dönem başında Yapılacak Kayıt İzleyen dönemde 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler, mahiyet değiştirerek 180 Gelecek Aylara Ait Giderlere dönüşmüştür. =================//================== 180 GELECEK AYL.AİT GİD. 450 280 GELECEK YIL.AİT GİD. 450 =================//================== GELİR TAHAKKUKLARI : Bu hesapta, tahsili gelecek dönemde yapılacak olan ancak, içinde bulunulan döneme ait kısımlar izlenir İşleyişi : Cari dönem sonunda, döneme ait giderler bu hesabın borcuna, izleyen dönemde yapılan tahsilatla , önceki dönemde borç yazılan tutarlar alacağına kaydedilir. Gelirin Tahakkuku : Örnek : İşletme, aktifinde kayıtlı taşıt aracını 01.11.2012 tarihinde 3 aylığına (A) işletmesine 600 liraya kiraya vermiştir. Kira bedeli kira bitiminde tahsil edilecektir. 92 FİNANSAL MUHASEBE =================//================== 181 GELİR TAHAKKUKLARI 400 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 400 =================//================== Gelirin Dönem Sonunda Tahsili : Örnek : İşletme, aktifinde kayıtlı taşıt aracını 01.11.2012 tarihinde 3 aylığına (A) işletmesine 600 liraya kiraya vermiştir. Kira bedeli kira bitiminde tahsil edilecektir. =================//================== 100 KASA 708 181 GELİR TAHAKKUKLARI 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 391 HESAPLANAN KDV =================//================== 19 400 200 108 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR Bu grupta, yukarıda belirtilen bölümlere girmeyen ve özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer dönen varlık kalemleri izlenir. 190 191 192 DEVREDEN KDV İNDİRİLECEK KDV DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ Bir dönemde indirilemeyen ve gelecek döneme devredilen katma değer vergisinin takip edildiği hesaptır. Yani 191 İndirilecek KDV, 391 Hesaplanan KDV'den büyükse, aradaki fark 190 Devreden KDV tutarıdır. Hesabının İşleyişi: Ay sonlarında 191 İndirilecek KDV hesabı ile 391 Hesaplanan KDV hesabının karşılaştırılmasında, 191 İndirilecek KDV hesabı daha büyükse aradaki fark 190 Devreden KDV hesabına borç olarak yazılır. İzleyen dönem bu hesap alacak yazılarak 391 Hesaplanan KDV hesabı ile karşılaştırılır 191 İNDİRİLECEK KDV > 391 HESAPLANAN KDV = 190 DEVREDEN KDV HESABI 93 FİNANSAL MUHASEBE Örnek: İşletmenin Ocak ayı sonundaki büyük defter hesapları aşağıdaki gibidir. Buna göre işletmenin ay sonu KDV tahakkukunu yapınız 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI BORÇ KALANI: 391 HESAPLANAN KDV HESABI ALACAK KALANI: 95.000 90.000 191 İndirilecek KDV ve 391 Hesaplanan KDV hesaplarının toplamları alınarak, yevmiye defterinde ters kayıt yapılarak kapatılır. Yani 191 indirilecek KDV hesabı borçta olduğu için bu hesabı alacağa, 391 hesaplanan KDV hesabı alacakta olduğu için bu hesabı borca yazarak hesapları kapatırız AY SONU KDV TAHAKKUKU =================//================== 391 HESAPLANAN KDV HESABI 90.000 190 DEVREDEN KDV HESABI 5.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 95.000 =================//================== Örneğin Devamı: İşletmenin Şubat ayı sonundaki büyük defter hesapları aşağıdaki gibidir. Buna göre işletmenin ay sonu KDV tahakkukunu yapınız 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI 55.000 75.000 Şubat ayında da aynı işlem 191 İndirilecek KDV ve 391 Hesaplanan KDV hesaplarının toplamları alınarak, yevmiye defterinde ters kayıt yapılarak kapatılır, fakat önceki aydan 190 Devreden KDV Hesabı mevcutsa bu hesabı da kapatmamız gerekir. AY SONU KDV TAHAKKUKU =================//================== 391 HESAPLANAN KDV HESABI 75.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 190 DEVREDEN KDV HESABI 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS =================//================== 55.000 5.000 15.000 Yevmiye kaydını yaptığımızda borç ve alacak arasındaki 15.000 TL lik farkı da yazıyoruz. Bu 15.000 TL, 391 Hesaplanan KDV daha fazla olduğu için 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına kayıt edilir. Görüldüğü gibi 190 Devreden KDV Hesabını da alacak yazarak kapatmış oluyoruz. 191 İNDİRİLECEK KDV 191 İndirilecek KDV Hesabı: İşletme tarafından, her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği, izlendiği ve hesaplanan KDV den indirilinceye kadar bekletildiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Mal ve hizmet alımlarında ödenen katma değer vergisi bu hesaba borç kaydedilir, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında da bu hesapta biriken katma değer tutarları alacak kaydedilerek 391 Hesaplanan KDV Hesabı ile karşılaştırılarak hesap kapatılır. 391 HESAPLANAN KDV > 191 İNDİRİLECEK KDV = 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 191 İNDİRİLECEK KDV > 391 HESAPLANAN KDV = 190 DEVREDEN KDV HESABI 192 DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ 94 FİNANSAL MUHASEBE 192 Diğer KDV Hesabı: Ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. 192 Diğer KDV Hesabının İşleyişi: Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağına karşılık bu hesaba borç kaydedilir. Örnek: İşletme ihraç edilmek üzere bir firmaya 20.000 TL tutarında mal satıyor. Satılan mala ilişkin KDV tutarı erteleniyor. Daha sonra ihraç gerçekleşiyor ve KDV kaldırılıyor. KDV % 18 hariç. PEŞİN MAL SATIMI =================//================== 100 KASA HESABI 20.000 120 ALICILAR HESABI 3.600 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 20.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 3.600 =================//================== KDV NİN ERTELENMESİ =================//================== 192 DİĞER KDV HESABI 3.600 120 ALICILAR HESABI 3.600 =================//================== İHRACATIN GERÇEKLEŞMESİ VE KDV NİN KALDIRILMASI =================//================== 391 HESAPLANAN KDV HESABI 3.600 192 DİĞER KDV HESABI =================//================== 193 3.600 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR Bu hesapta, geçici vergi dönmelerinde peşinen ödenen vergiler ile diğer gelirlerden peşin olarak yapılan yasal kesintiler izlenir. İşleyişi : Peşin ödenen vergiler tahakkuk esnasında hesabın borcuna, dönem sonlarında ise hesabın alacağı ile 371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabı borçlandırılır Üçer aylık geçici vergi dönemlerinde tahakkuk ederek ödenen geçii vergiler ile stopaja tabi gelirler üzerinden kesilen vergilerin izlenir. Dönem sonlarında, dönem kurumlar vergisinden mahsup edilir. 95 FİNANSAL MUHASEBE GEÇİCİ VERGİNİN TAHAKKUKU : Örnek : İşletmenin 30.09.2012 tarihi itibariyle kurum kazancı 900 lira, KKEG 500 lira ve iştirak temettü geliri 600 liradır. Geçici Vergi Hesabı : [(900 + 500) – (600)] = 800 x 0,30 = 240 lira =================//================== 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 800 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR =================//================== 800 GEÇİCİ VERGİNİN ÖDENMESİ : =================//================== 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 800 102 BANKALAR 800 =================//================== GEÇİCİ VERGİNİN DÖNEM SONU MAHSUBU =================//================== 371 DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR =================//================== 800 800 195 İŞ AVANSLARI 196 PERSONEL AVANSLARI 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLIKLARI 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-) 195 İŞ AVANSLARI Bu hesapta, işletme adına dışarıda iş yapacak kimselere verilen avanslar izlenir. İşleyişi : Avans verildiğinde hesaba borç, ibraz edilen belgeler karşılığında ya da alınan avansın geri iadesinde hesaba alacak kaydedilir. Örnek: İşletme personeline bir makinenin bakımını yaptırması için 1.000 TL avans veriyor. Daha sonra yaptırılan makinenin masrafı 2.500 TL olduğu faturayla öğreniliyor ve kalanı peşin olarak ödeniyor. BAKIM İÇİN AVANS VERİLMESİ =================//================== 195 İŞ AVANSLARI HESABI 1.000 100 KASA HESABI 1.000 =================//================== 96 FİNANSAL MUHASEBE BAKIMIN MASRAFININ ÖDENMESİ VE AVANSIN KAPATILMASI =================//================== 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 2.500 195 İŞ AVANSLARI HESABI 100 KASA HESABI =================//================== 1.000 1.500 196 PERSONEL AVANSLARI İşletme personeline, işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere verilen iş avansları, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır İşleyişi : Yapılan ödemeler bu hesaba borç kaydedilir, nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak olarak kaydedilir. Örnek: İşletme personelinden A ya aylık maaşından kesilmek üzere 400 TL avans veriliyor. Daha sonra A.'nın 1.000 TL lik aylık maaşı avansı mahsup edilerek ödeniyor. PERSONELE AVANS VERİLMESİ =================//================== 196 PERSONEL AVANSLARI HESABI 400 100 KASA HESABI =================//================== 400 PERSONELE MAAŞIN ÖDENMESİ VE VERİLEN AVANSIN KAPATILMASI =================//================== 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 1.000 196 PERSONEL AVANSLARI HESABI 100 KASA HESABI =================//================== 197 400 600 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLIKLARI Bu hesapta, sayımlar sonucunda tespit edilen noksanlıklar izlenir. (Bakınız kasa ve stok sayım noksanlıkları). İşleyişi : Eksikliğin tespiti esnasında eksik tutar hesabın borcuna, zarar kaydedilmesi ya da sorumlusundan tahsili durumunda hesabın alacağına kayıt yapılır. Örnek: Dönem sonunda yapılan sayımda kasada 2.350 TL’nin olduğu saptanmıştır. Kasa hesabının borç kalanı ise 2.450 TL’dir. Sayım sonucu 2.350 – Kasa hesabının borç kalanı 2.450 = 100 ( Sayım sonucu kasa hesabının borç bakiyesinden küçük olduğu için KASA NOKSANI vardır. ====================//======================== 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 100 100 KASA 100 ====================//========================= 97 FİNANSAL MUHASEBE 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR Bu hesapta, 19 Diğer Dönen Varlıklar Grubunda yer bulamayan çeşitli dönen varlıklar izlenir 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-) Bu hesapta, kapatılmayan sayım noksanlıklarının sayım fazlasının üstünde olması durumunda, aradaki ayrılan karşılık farkı izlenir. SAYIM NOKSANLIKLARI İÇİN KARŞILIK AYRILMASI Örnek : İşletmenin stoklarında 500 liralık noksanlık olduğu tespit edilmiş ve nedeni henüz tespit edilememiştir. İşletme nedeni tespit edilene kadar farkı geçici bir hesapta izlemeye karar vermiştir. ====================//========================= 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI 500 150 İLK MADDE MALZEME STOKLARI 500 ====================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ 500 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI 500 ====================//========================= KARŞILIK NEDENİNİN ORTAYA ÇIKMASI : Örnek : İşletmenin ay sonu itibariyle 391 Hesaplanan KDV hesabı 800 lira alacak kalanı, 191 İndirilecek KDV 300 lira borç kalanı vermektedir. ====================//========================= 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI 500 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLIKLARI ====================//========================= 500 98 FİNANSAL MUHASEBE DURAN VARLIKLAR Tekdüzen Hesap Planında Duran Varlıklar; bir yıldan veya bir faaliyet döneminden daha uzun sürelerde, işletme faaliyetlerinin gerçekleşmesi için kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıklar olarak tanımlanmaktadır. Duran varlıklar iki grupta izlenir. 1. Maddi Duran Varlıklar 2. Maddi Olmayan Duran Varlıklar 22 23 24 22 TİCARİ ALACAKLAR DİĞER ALACAKLAR MALİ DURAN VARLIKLAR TİCARİ ALACAKLAR Bu grupta, bir yıldan fazla uzun vadeli senetli ve senetsiz ticari alacaklar izlenir. Vadesi bir yılın altına düşenler, dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplara aktarılır. 220 ALICILAR 221 ALACAK SENETLERİ 222 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 226 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 229 ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 23 DİĞER ALACAKLAR Bu grupta, herhangi bir ticari işleme dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen alacaklar izlenir. Vadesi bir yılın altına düşenler dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplarına aktarılır. 231 232 233 234 235 236 239 ORTAKLARDAN ALACAKLAR İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR PERSONELDEN ALACAKLAR DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) 24 MALİ DURAN VARLIKLAR Bu grupta, uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan uzun vadeli menkul kıymetler, paraya dönüşme niteliğini kaybetmiş uzun vadeli menkul kıymetler ve başka bir işletmeye veya bağlı ortaklığa ortak olmak amacıyla edinilen sermaye payları izlenir 99 FİNANSAL MUHASEBE 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER 241 BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER KARŞILIĞI (-) 240 DÜŞÜKLÜĞÜ BAĞLI MENKUL KIYMETLER İştirak oranı 0,10 un altına düşen, uzun vadedeki menkul kıymetler izlenir. İşleyişi : Menkul kıymet elde edildiğinde, sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya iştirak/bağlı ortaklıktaki izlenme oranını kaybedince bu hesabın borcuna, elden çıkarıldığında taahhüt borcu ödendiğinde alacağına kaydedilir Not: Geçici yatırım amaçlı alınan menkul kıymetler: 110 Hisse Senetleri Hesabı 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları Hesabı 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Hesaplarında izlenir. Eğer Menkul kıymetler, yatırım ve iştirak amaçlı yani diğer şirketlerin yönetimine katılmak, iş ilişkileri kurmak veya devamlı gelir elde etmek için satın alınıyorsa: 240 Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı 242 İştrakler Hesabı 245 Bağlı Ortaklıklar Hesabında izlenir. Alınan hisseler o işletmenin sermayesinin, %0 - %10 arasında ise kendi kayıtlarında 240 Bağlı Menkul Kıymetler Hesabının borcuna, %10 - %50 arasında ise 242 İştirakler Hesabının borcuna, %50 den fazla ise 245 Bağlı Ortaklıklar Hesabının borcuna kaydedilecektir. 241 BAĞLI MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) Bu hesapta, borsa ya da piyasa değerlerinde oluşan değer düşüklüğü için ayrılan karşılıklar izlenir. Uzun Vadeli Menkul Kıymet Alımı : Örnek : İleride iştirak edilmesi düşünülen A Şirketinin %5'lik hissesi 1.000 liraya satın alınmıştır. ====================//========================= 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER 1.000 100 KASA 1.000 ====================//========================= BAĞLI MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ : Örnek : Bu hisselerin dönem sonu borsa değeri 900 liraya düşmüştür. ====================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ 100 241 BAĞLI MENKUL KIYMETLE DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI ====================//========================= 100 100 FİNANSAL MUHASEBE BAĞLI MENKUL KIYMET DEĞER ARTIŞI : Örnek : Bu hisselerin dönem sonu borsa değeri 1.200 liraya çıkmıştır. ====================//========================= 240 BAĞLI MENKUL KIY. 200 549 ÖZEL FONLAR 200 ====================//========================= DEĞERİ ARTAN BAĞLI MENKUL KIYMETTE TEKRAR DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ : Örnek : Bu hisselerin izleyen yılda dönem sonu borsa değeri 950 liraya düşmüştür. ====================//========================= 549 ÖZEL FONLAR 200 654 KARŞILIK GİDERLERİ 50 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER 241 BAĞLI MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI ====================//========================= 200 50 242 İŞTİRAKLER 243 İŞTİRAKLER SERMAYE TAAHÜTLERİ (-) 244 İŞTİRAKLER SERMAYE PAYI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) 242 İŞTİRAKLER Bu hesapta, doğrudan ya da dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edinilen ortaklık payları izlenir. Bu hesapta 0,10 ile 0,50 arasında sermaye payları ve oy oranlarına sahip olunan ortaklık payları izlenir. İşleyişi : İştirak için sermaye taahhüdünde bulunulduğunda veya ortaklık payı edinildiğinde hesaba borç, taahhüt ödemesi veya ortaklık payının elden çıkarılmasında alacak kaydedilir. 243 İŞTİRAKLER SERMAYE TAAHÜTLERİ (-) Bu hesapta iştirakler için taahhüt edilen sermaye tutarları izlenir. İşleyişi : Sermaye taahhüdünde bulunulduğunda bu hesaba borç, 242 İştirakler Hesabına alacak kaydedilir. Taahhüdün yerine getirilmesiyle hesap alacaklandırılır. 244 İŞTİRAKLER SERMAYE PAYI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) Bu hesapta, iştirak paylarında meydana gelen değer düşüklüğü karşılığı izlenir. İşleyişi : Karşılıklar 654 Karşılık Giderleri Hesabı hesabının borcuyla bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık konusun ortadan kalkmasıyla da hesaba borç 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydedilir 101 FİNANSAL MUHASEBE İŞTİRAKLER SERMAYE TAAHHÜDÜ : Örnek : A işletmesi, B işletmesinin sermaye payının 500 liralık kısmını almayı taahhüt etmiştir. ====================//========================= 242 İŞTİRAKLER 500 243 İŞTİRAKLERE SER.TAAH. 500 ====================//========================= SERMAYE TAAHHÜDÜNÜN ÖDENMESİ : Örnek : Bu hisselerin izleyen yılda dönem sonu borsa değeri 950 liraya düşmüştür. ====================//========================= 242 İŞTİRAKLERE SER.TAAH. 400 100 KASA 400 ====================//========================= İŞTİRAKLER SERMAYE PAYI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ : Örnek : işletmenin B işletmesindeki sermaye payında 50 liralık bir düşüş olmuştur. ====================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ 50 244 İŞTİRAKLER SER.PAYI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI ====================//========================= 50 DEĞERİ DÜŞEN İŞTİRAKLER SERMAYE PAYININ YENİDEN DEĞER KAZANMASI : Örnek : işletmenin B işletmesindeki sermaye payında 50 liralık bir değer artışı oluşmuştur. ====================//========================= 244 İŞTİRAKLER SER. PAYI DEĞER DÜŞ.KARŞ. 50 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR ====================//========================= 245 BAĞLI 246 BAĞLI 247 BAĞLI DÜŞÜKLÜĞÜ 245 50 ORTAKLIKLAR ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-) ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER KARŞILIĞI (-) BAĞLI ORTAKLIKLAR Bu hesapta, doğrudan veya dolaylı 0,50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkının sahip olduğu sermaye payları izlenir. İşleyişi : Sermaye taahhüdünde bulunulduğunda ya da ortaklık payı edinildiğinde hesabın borcuna taahhüt ödemesi yapıldığında ya da ortaklık payının elden çıkarıldığında hesabın alacağına kayıt yapılır ÖRNEK: ABC işletmesi başka bir şirketin çıkardığı ve % 55 lik sermaye payı ile yönetimin çoğunluğunu seçme hakkını temsil eden 80.000 TL tutarındaki hisse senedini alıyor. FİNANSAL MUHASEBE 102 HİSSE SENEDİ SATIN ALINMASI ====================//========================= 245 BAĞLI ORTAKLIKLAR HESABI 80.000 102 BANKALAR HESABI 80.000 ====================//========================= İşletme aldığı hisse senetlerinin payı %50 den fazla olduğundan 245 Bağlı Ortaklıklar Hesabına kaydedilir ÖRNEK : ABC işletmesi başka bir işletmenin yönetimine katılma hakkını elde etmek için, o şirketin çıkardığı ve % 30 luk sermaye payı ile oy hakkını temsil eden 40.000 TL tutarındaki hisse senedini peşin olarak alıyor. HİSSE SENEDİ SATIN ALINMASI ====================//========================= 242 İŞTİRAKLER HESABI 40.000 100 KASA HESABI 40.000 ====================//========================= İşletme aldığı hisse senetlerini uzun vadeli bir yatırım amacıyla aldığından ve oy hakkının %10 ie %50 arasında olduğundan 242 İştirakler Hesabına kaydedilir. ÖRNEK : ABC işletmesi daha önceden aldığı işletmeden tekrar 50.000 TL tutarında hisse senedi alarak sermaye payı ile oy hakkını % 70'a çıkarmıştır HİSSE SENEDİ SATIN ALINMASI ====================//========================= 245 BAĞLI ORTAKLIKLAR HESABI 90.000 242 İŞTİRAKLER HESABI 40.000 100 KASA HESABI 50.000 ====================//========================= İşletme aldığı hisse senetleri oy hakkının % 50 den fazla olduğundan 245 Bağlı Ortaklıklar Hesabına kaydedilir, 242 İştirakler Hesabı ’da 245 Bağlı Ortaklıklar Hesabına devredilir. 246 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHÜTLERİ (-) Bu hesapta bağlı ortaklıklar için taahhüt edilen sermaye tutarları izlenir. İşleyişi : Sermaye taahhüdünde bulunulduğunda hesaba borç, 254 Bağlı Ortaklıklar Hesabına alacak kaydedilir. Örnek: : ABC işletmesi 10.03.2012 tarihinde bağlı ortaklık amacı ile başka bir şirketin çıkardığı ve % 60 lık sermaye payı ile oy hakkını temsil eden 60.000 TL tutarındaki hisse senedini almayı taahhüt ediyor. 10.04.2012 tarihinde işletme verdiği taahhüdü peşin olarak yerine getiriyor. FİNANSAL MUHASEBE 103 HİSSE SENEDİ TAAHHÜDÜ ====================//========================= 245 BAĞLI ORTAKLIKLAR HESABI 60,000 246 BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ HESABI 60.000 ====================//========================= SERMAYE TAAHHÜDÜNÜN YERİNE GETİRİLMESİ ====================//========================= 246 BAĞLI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHÜTLERİ HESABI 60.000 100 KASA HESABI 60.000 ====================//========================= 247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) Bu hesapta, Bağlı ortaklıklar paylarında meydana gelen değer düşüklüğü karşılığı izlenir. 247 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabının İşleyişi: Ayrılmasına karar verilen değer azalma karşılıkları 654 Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydı suretiyle bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydı suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. ÖRNEK: ABC işletmesi, bir A. şirketinin 50.000 TL'lik sermayesinin %60'ına sahiptir. A. Şirketi bilançosunu 20.000 TL zararla kapatıyor. A. şirketi tasfiye ediliyor, ve işletmenin payına 28.000 TL düşüyor. KARŞILIK AYRILMASI 20.000 x % 60 = 12.000 TL ====================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 12.000 247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KAR HS 12.000 ====================//========================= KARŞILIĞIN MAHSUBU ====================//========================= 100 KASA HESABI 28.000 247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞ KAR HS 2.000 245 BAĞLI ORTAKLIKLAR HESABI 30.000 ====================//========================= 50.000 x % 60 = 30.000 TL bağlı ortaklığı bulunuyor. 28.000 TL payına düştüğünden bu parayı kasasına koyuyor. Kalanı ise değer düşüklüğü karşılığından düşülür. . 104 FİNANSAL MUHASEBE KALAN KARŞILIĞIN İPTALİ ====================//========================= 247 BAĞLI ORTAKLIKLAR SER PAYLARI DEĞER DÜŞ KAR HS 10.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HESABI 10.000 ====================//========================= Kalan karşılık iptal edilerek, konusu kalmayan karşılıklara kaydedilir. Böylece 654 Karşılık Giderleri Hesabı 12.000 TL ve 644 konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı 10.000 TL kaydedilmiş olarak işletme 2.000 TL zarar etmiş sayılır. Zaten iştirak payı 30.000 TL iken, payına düşen para 28.000 TL olduğundan 2.000 TL lik zararı buradan da görebiliyoruz. 248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI Mali duran varlıklar hesap grubunda belirtilen hesapların hiçbirinin kapsamına girmeyen özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmayan diğer mali duran varlıkların izlendiği hesaptır. 248 Diğer Mali Duran Varlıklar Hesabının İşleyişi: Bu varlıklar elde edinildiğinde veya bu hesaba aktarıldıklarında hesaba borç kaydedilirken, elden çıkarılmalarında alacak olarak kaydedilir. Örnek: ABC işletmesi başka bir işletmenin çıkardığı 5.000 TL tutarındaki tahvilleri peşin olarak alıyor. İşletmenin amacı şirket üzerinde oy hakkı almak ve yönetime katılmak değildir, sadece uzun vadeli bir yatırım amaçlıdır. TAHVİL SATIN ALINMASI ====================//========================= 248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI 5.000 100 KASA HESABI 5.000 ====================//========================= İşletme aldığı hisse senetlerini uzun vadeli bir yatırım amacıyla aldığından, oy hakkı temsil etmediğinden ve o şirketin yönetimine katılmayı düşünmediğinden 248 Diğer Mali Duran Varlıklar Hesabına kaydedilir. 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI: Diğer mali duran varlıkların değerinde, sürekli ya da önemli ölçüde meydana gelen değer azalmalarının izlendiği hesaptır. 249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı Hesabının İşleyişi: Ayrılmasına karar verilen değer azalma karşılıkları 654 Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydı suretiyle bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydı suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. ÖRNEK: İşletme elinde bulundurduğu uzun vadeli yatırım amaçlı tahvillerin tutarı 5.000 TL dir. Yapılan envanter sonucunda hisse senetlerinin borsa değerinin 4.500 TL ye düştüğünü tespit etmiştir. Daha sonra değeri düşen hisse senetlerinin piyasa değerinin 4.800 TL ye yükseldiği tespit edilmiştir. TAHVİLLERE KARŞILIK AYRILMASI ====================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 500 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI ====================//========================= 500 105 FİNANSAL MUHASEBE Hisse senetleri 5.000 TL den 4.500 TL ye düştüğünden 5.000 - 4.500 = 500 TL değer düşüklüğü oluşmuştur. KARŞILIK AYRILMASININ BİR KISMININ İPTALİ ====================//========================= 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI 300 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS ====================//========================= 300 Hisse senetlerinin değeri 4.500 TL den 4.800 TL ye yükseldiğinden, ayrılan karşılıkların 300 TL si iptal edilir. 248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR Bu hesapta, 24 Mali Duran Varlıklar Grubunda yer alan hesaplardan hiçbirine girmeyen mali duran varlıklar izlenir. Örnek: ABC işletmesi başka bir işletmenin çıkardığı 5.000 TL tutarındaki tahvilleri peşin olarak alıyor. İşletmenin amacı şirket üzerinde oy hakkı almak ve yönetime katılmak değildir, sadece uzun vadeli bir yatırım amaçlıdır. TAHVİL SATIN ALINMASI ====================//========================= 248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI 5.000 100 KASA HESABI 5.000 ====================//========================= İşletme aldığı hisse senetlerini uzun vadeli bir yatırım amacıyla aldığından, oy hakkı temsil etmediğinden ve o şirketin yönetimine katılmayı düşünmediğinden 248 Diğer Mali Duran Varlıklar Hesabına kaydedilir. 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-) Bu hesapta, 248 Diğer Mali Duran Varlıkların değerinde meydana gelen değer düşüklüğü izlenir. 249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı Hesabının İşleyişi: Ayrılmasına karar verilen değer azalma karşılıkları 654 Karşılık Giderleri Hesabına borç kaydı suretiyle bu hesaba alacak kaydedilir. Kendisine karşılık ayrılmış olan iştirak payı elden çıkartıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde ise 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabına alacak kaydı suretiyle bu hesaba borç kaydedilir. ÖRNEK: İşletme elinde bulundurduğu uzun vadeli yatırım amaçlı tahvillerin tutarı 5.000 TL dir. Yapılan envanter sonucunda hisse senetlerinin borsa değerinin 4.500 TL ye düştüğünü tespit etmiştir. Daha sonra değeri düşen hisse senetlerinin piyasa değerinin 4.800 TL ye yükseldiği tespit edilmiştir. ====================//========================= 248 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR HESABI 5.000 100 KASA HESABI 5.000 ====================//========================= TAHVİLLERE KARŞILIK AYRILMASI ====================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 500 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI ====================//========================= 500 106 FİNANSAL MUHASEBE Hisse senetleri 5.000 TL den 4.500 TL ye düştüğünden 5.000 - 4.500 = 500 TL değer düşüklüğü oluşmuştur. ===================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 500 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI ====================//========================= 500 KARŞILIK AYRILMASININ BİR KISMININ İPTALİ ===================//========================= 249 DİĞER MALİ DURAN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI 300 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS ====================//========================= 300 Hisse senetlerinin değeri 4.500 TL den 4.800 TL ye yükseldiğinden, ayrılan karşılıkların 300 TL si iptal edilir. 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR Bu grupta, işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve faydalanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemleri ile bunlara ait birikmiş amortismanları izlenir MADDİ DURAN VARLIKLARIN KAPSAMI VE İLGİLİ HESAPLAR Duran varlıklar ile bunlarla ilgili birikmiş amortismanlar Tekdüzen Hesap Planında "25 Maddi Duran Varlıklar" olarak ele alınır. Bunlar; 250 251 252 253 254 255 256 257 258 ARAZİ VE ARSALAR YERALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ BİNALAR TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR TAŞITLAR DEMİRBAŞLAR DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR Yukarıdaki hesaplar içinde yer alan “257 Birikmiş Amortismanlar” bir duran varlık hesabı olmayıp, duran varlıklarla ilgili olarak dönem sonunda hesaplanan amortisman paylarının birikimli olarak toplandığı pasif karakterli düzenleyici bir hesaptır. Her bir duran varlık için ayrılmış birikmiş amortismanlar, ilgili varlığın değerinden düşülmek suretiyle “net aktif değeri” bulunur. Net aktif değer = Maddi duran varlığın değeri - Birikmiş amortismanlar 107 FİNANSAL MUHASEBE Duran varlıklar maliyet bedelleri üzerinden muhasebeleştirilerek, aktifleştirilirler. Maliyet bedeli: Bir iktisadi değerin elde edilmesi veya mevcut bir varlığın değerinin artırılması için elden çıkarılması gereken iktisadi değerin toplamıdır. Bu işlemler sırasında ödenen KDV varsa onunda muhasebeleştirilmesi gerekir. Sabit Kıymetin Maliyetini Oluşturan Unsurlar : 1 – Fatura bedeli 5 – Alım Esnasında Ödenen vergiler (KDV hariç) 2 – Nakliye Giderleri 6 – Depolama Giderleri 3 – Sigorta Giderleri 7 – Montaj Giderleri 4 – İthalde Alınan Vergiler 250 251 252 253 254 255 256 ARAZİ VE ARSALAR YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ BİNALAR HESABI TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR TAŞITLAR DEMİRBAŞLAR DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR 250 ARAZİ VE ARSALAR Niteliği: Çeşitli sebeplerle alınan arsa ve arazilerin izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Arazi: Tarım faaliyetlerine ayrılan ve parsellenerek arsa haline dönüşme imkanı taşıyan geniş toprak parçalarıdır. Arsa: Belediye sınırları dahilinde olan ve inşaata elverişli parsellenmiş arazi parçalarıdır. ÖRNEK: İşletme 40.000 TL + %18 KDV tutarında arsayı kredili olarak satın almıştır. Ayrıca satın alma masrafları ve noter harcı olarak 2.500 TL gider nakit olarak yapılmıştır. ===================//========================= 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 42.500 191 İNDİRĐLECEK KDV HS 7.200 100 KASA HESABI 2.500 329 DĐĞER TİCARİ BORÇLAR 47.200 ====================//========================= NOT: Bir arsa belli bir amaçla satın alınmışsa, arsanın o amaca uygun hale getirilmesi sırasında yapılan giderler arsanın maliyetine eklenir. Arsa üzerinde bulunan enkaz, hurda vb.. değerlerin satılması sonucu elde edilen gelirler ise maliyetten çıkarılır. 108 FİNANSAL MUHASEBE ÖRNEK: İşletme 100.000 TL+ %18 KDV tutarında kredili olarak arazi satın almıştır. ===================//========================= 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 100.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 18.000 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HS 118.000 ====================//========================= ÖRNEK: Alınan arazi için noter masrafı olarak ayrıca 5.000 TL gider nakit olarak yapılmıştır. ===================//========================= 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 5.000 100 KASA HESABI 5.000 ====================//========================= ÖRNEK: Alınan arazinin istenilen hale getirilmesi için üzerindeki enkazın yıkılmasına 2.000 TL gider yapılmış, yıkılan enkazın satışından ise 500 TL gelir elde edilmiştir. ===================//========================= 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 2.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 360 100 KASA HESABI 2.360 ===================//========================= ===================//========================= 100 KASA HESABI 590 250 ARAZİ VE ARSALAR HS 500 391 HESAPLANAN KDV HS 90 ====================//========================= 251 YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ Niteliği: İşletme faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılan yollar, köprüler, kanallar, iskeleler, parklar, bahçeler vb. düzenlerin izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Not: DURAN VARLIKLAR; Satın alınırsa direkt olarak 251 YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ HESABINA Firmanın kendisi imal ederse 7 nolu maliyet hesapları kullanılır Başka bir firmaya inşa ettirilirse 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI’na kaydedilir. ÖRNEK: İşletmenin inşa ettirdiği park – bahçe için müteahhit firmaya 20.000 TL hak ediş bankaca ödemiştir. ====================//========================= 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 20.000 102 BANKALAR HESABI 20.000 ====================//========================= ÖRNEK: İşletmenin inşa ettirdiği park - bahçe daha önce yapmış ödemelerle birlikte 50.000 TL’ye mal olmuştur. ====================//========================= 251 YER ALTI VE YER ÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI 50.000 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI 50.000 ====================//========================= 109 FİNANSAL MUHASEBE 252 BİNALAR HESABI Niteliği: İşletmenin çeşitli sebeplerle edindiği binalarının izlendiği aktif karakterli varlı hesabıdır. Not: Bina satın alınması durumunda binanın üzerindeki arsanın bedeli hesaplanarak arazi ve arsalar hesabında muhasebeleştirilir. ÖRNEK: İşletme 400.000 TL + %18 KDV’yi bankadan ödeyerek bina satın almıştır. Bunun 120.000 TL’si arsa için ödenmiştir. Ayrıca 4.000 TL noter masrafı nakit olarak yapılmış, bunun 1.000 TL’si ise arsa içindir. ====================//========================= 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 121.000 252 BİNALAR HESABI 283.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 72.000 100 KASA HESABI 4.000 102 BANKALAR HESABI 472.000 ====================//========================= 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR Niteliği: İşletmenin faaliyetlerini yürütmesi için imal ve üretim için kullandıkları tesis makine ve cihazların izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Örnek: İşletme faaliyetlerinde kullanması için 20.000 TL + %18 KDV tutarında makine satın almış, ödeme bankadan yapılmıştır. Makinenin nakliyesi, taşıma sırası sigorta gideri, yükleme boşaltma gibi 3.000 TL + %18 KDV tutarında gider nakit olarak yapmıştır. ====================//========================= 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 23.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 4.140 100 KASA HESABI 3.540 102 BANKALAR HESABI 23.660 ====================//========================= 254 TAŞITLAR Niteliği: İşletmelerin faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü taşıt araçlarının izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Örnek: İşletme pazarlama faaliyetlerinde kullanmak için 20.000 TL + %18 KDV tutarında kamyoneti kredili olarak satın almıştır. ====================//========================= 254 TAŞITLAR HESABI 20.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 3.600 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 23.600 ====================//========================= 110 FİNANSAL MUHASEBE 255 DEMİRBAŞLAR Niteliği: İşletme faaliyetlerinde kullanılan kasa, hesap makinesi, telefon, daktilo, bilgisayar, yazıcı vb.. varlıkların izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Örnek: İşletme 1.500 TL+ %18 KDV tutarında bilgisayarı kredili olarak satın almıştır. ===================//========================= 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 1.500 191 İNDİRİLCEK KDV HESABI 270 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 1.770 ===================//========================= 256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belli şekilde yararlandığı aktifleştirilmiş giderler ile belli koşullar altında hukuken korunmuş haklar ve şerefiyelerin izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR Bu hesapta, maddi duran varlıkların kullanım süresi içinde hesaplanan amortisman bedelleri izlenir. İşleyişi : Ayrılan amortismanlar bu hesaba alacak, ilgili üretim, pazarlama, yönetim giderine borç kaydedilir. Amortisman ayrılan duran varlığın satılması devredilmesi veya kullanım dışı kalmasıyla da bu hesap borçlandırılır AMORTİSMANLAR Maddi duran varlıkların, maddi olmayan duran varlıkların ve özel tükenmeye tabi varlıklarda kullanma ve teknolojik gelişmeler sonucunda eskime, yıpranma ve demode olma şeklindeki değer azalışlarına amortisman denir. o o o o o o o o o o o Amortisman, amortismana tabi duran maliyetinin hizmet süresine sistemli bir şekilde dağılımıdır. · Ayrılan amortisman dönemin gelirinden dolaylı veya dolaysız olarak indirilir. Amortisman bir değerleme yöntemi değildir. Amortisman doğrudan doğruya maliyet saptanması olduğundan dolayı para ile bir ilgisi yoktur. · Amortisman ayrılması aynı tutarda bir fon ayrılması anlamına gelmemektedir. · Boş arsa ve araziler için amortisman ayrılmaz. · Maddi olmayan duran varlıklardan şerefiye ve kuruluş örgütlenme giderleri 5 yılda itfa edilirler. · Özel maliyetler kira süresine göre eşit tutarlar üzerinden itfa edilir. · Kira süresinden önce boşaltılan kiralanan şeyin kalan tutarı bir defada zarar yazılır. · Amortisman süresi aktife girdiği andan itibaren başlar.· Binek otolar için aylık amortisman hesaplanır (kıst amortisman) FİNANSAL MUHASEBE 111 Amortisman Hesaplama Yöntemleri Amortisman hesaplanırken; · Amortismana tabi varlığın matrahı · Kalıntı veya hurda değer · Tahmini hizmet süresi Amortisman hesaplama yöntemleri; · Normal amortisman · Azalan bakiyeler yöntemi Normal Amortisman Bu yöntem, toplam amortismanları duran varlıkların hizmet sürelerine eşit tutarla şeklinde dağıtılır. Amortismanın hesaplanabilmesi için; · Amortismana tabi duran varlığın tutarı · Amortisman oranı · Varlığın kalıntı veya hurda değeri · Varlığın hizmet süresi Örnek: İşletme üretim faaliyetlerinde kullandığı Azalan Bakiyeler Yöntemi Bu yöntem duran varlıkların kullanılma dönemlerinin ilk yıllarında daha fazla ve son yıllarında ise daha az amortisman ayrılması sistemine dayanır. Azalan bakiyeler yönteminde; · Hurda değeri dikkate alınmaz görüşü hakimdir. · Amortisman oranı duran varlığın net defter değerine uygulanır. · Amortisman oranı normal amortismanın iki katı olarak alınır. · Amortisman oranı en fazla % 50 olarak alınır. · Son yıl hesaplama yapılmaz kalan tüm tutar amortisman olarak kabul edilir. AMORTİSMANLAR : Amortisman : Maddi duran varlıklardaki eskime, yıpranma ve demode olmadan kaynaklanan değer düşüklüğünü ifade eder. Tükenme Payı : Doğal kaynakların değerlerindeki düşüşü ifade eder. İtfa Payı : Maddi olmayan duran varlıklara ilişkin maliyetlerin gider haline getirilmesini ifade eder Amortismana Tabi Olmanın Şartları : Sabit kıymetin envantere dahil olması (işletme kayıtlarında yer alması). ● Kullanım ömrünün bir yıldan fazla olması. ● Kullanma sonucunda yıpranma, aşınma, demode halinde kıymetten düşme olması. ● Tutar olarak VUK’nda belirlenen tutarın üzerinde olması. Özel maliyet bedelleri, kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kira süresi dolmada, kiralanan şeyin boşaltılması durumunda henüz itfa edilmemiş olan giderler, boşaltma yılında bir defaten gider yazılır. Amortisman süresi, iktisadi kıymetlerin aktife girdiği yıldan itibaren başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanabilmesi için 1 rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür. Uygulamaya başlanan amortisman nispetleri müteakip yıllarda değiştirilemez. Normal amortisman yönteminde amortisman hesabı eşit yüzdelerle yapılır FİNANSAL MUHASEBE 112 Fevkalade Amortisman Ayırma Şartları Sabit kıymetin, yangın deprem, su basması gibi doğal afetler neticesinden değerini kaybetmesi. Sabit kıymetin teknolojik olarak değer kaybetmesi. Sabit kıymetin cebri çalışma nedeniyle değer kaybetmesi. Her üç halde de Maliye Bakanlığı’ndan onay alınır. Azalan kalanlar yönteminde ilk yıllar daha fazla son yıllar daha az amortisman hesaplanır. Azalan kalanlar yönteminde her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer, önceden ayrılmış amortisman toplamının indirimi suretiyle bulunur. Azalan kalanlar yönteminde uygulanan amortisman oranı, normal amortismanın 2 katıdır. Bu oran 0,40’ı aşamaz. Azalan kalanlar yönteminde sürenin son yılında devreden artık değer, o yıl tamamen yok edilir. AMORTİSMAN KAYIT YÖNTEMLERİ 1. Direkt Kayıt Yöntemi 2. Endirekt Kayıt Yöntemi AMORTİSMAN YÖNTEMLERİ 1. Normal Amortisman Yöntemi 2. Azalan Bakiyeler (Hızlandırılmış) Yöntemi 3. Fevkalade Amortisman Yöntemi 4. Madenlerde Amortisman Direkt Kayıt Yöntemi : Bu yöntemde amortisman tutarı, direkt olarak duran varlık hesabından düşülür. Amortisman süresi sonunda duran varlığın elde edilme maliyeti sıfırlandığından malın maliyet değeri ile ne kadar amortisman ayrıldığının tespiti zorlaşır. Sabit Kıymetin Satın Alınması : Örnek : İşletme 100 liraya bir demirbaş satın almıştır. Amortisman 0,20 dir ===================//========================= 255 DEMİRBAŞLAR 100 191 İNDİRİLECEK KDV 18 100 KASA 118 ===================//========================= Birinci yıl sonunda amortisman kaydı : ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 20 255 DEMİRBAŞLAR 20 ===================//========================= 113 FİNANSAL MUHASEBE DİREKT KAYIT YÖNTEMİNDE BEŞİNCİ YILIN SONUNDA SABİT KIYMET HESABININ DURUMU 253 MAKİNE, TESİS VE CİHAZLAR Satın alma 100 1. 2. 3. 4. 5. Yıl Yıl Yıl Yıl Yıl 100 20 20 20 20 20 100 Beşinci yılın sonunda makinenin değeri sıfırlanmaktadır. ENDİREKT KAYIT YÖNTEMİ : Bu yöntemde, amortisman payı, sabit varlığın maliyetinden doğrudan değil, 257 Birikmiş Amortismanlar hesabında toplanır. ENDİREKT KAYIT YÖNTEMİNDE BEŞİNCİ YILIN SONUNDA SABİT KIYMET HESABININ DURUMU 253 MAKİNE, TESİS VE CİHAZLAR Alış 100 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 1. 2. 3. 4. 5. Yıl Yıl Yıl Yıl Yıl 20 20 20 20 20 Beşinci yılın sonunda makinenin net değeri (Maliyet (-) Amortisman) sıfır olmasına rağmen, sabit varlığın hem maliyet hem de amortismanı ayrı ayrı görülebilecektir. NORMAL AMORTİSMAN HESABI TABLOSU : Maddi duran varlıklardaki eskime, yıpranma ve demode olmadan kaynaklanan değer düşüklüğünü ifade eder. Tükenme Payı : Doğal kaynakların değerlerindeki düşüşü ifade eder. İtfa Payı : Maddi olmayan duran varlıklara ilişkin maliyetlerin gider haline getirilmesini ifade eder Örnek : İşletme, 2012 yılında 500 lira bedelle satın aldığı demirbaşa 0,20 oranında amortisman ayırmaya karar vermiştir. 114 FİNANSAL MUHASEBE Yıllar Maliyet Bedeli Amortisman Oranı Amortisman Tutarı 2012 500 0.20 100 2013 500 0,20 100 2014 500 0,20 100 2015 500 0,20 100 2016 500 0,20 100 Azalan Kalanlar Amortisman Hesabı Tablosu : Örnek : İşletme, 2012 yılında 300 liraya sayın aldığı demirbaşına azalan kalanlar amortismanı uygulamaya karar vermişti. Normal amortisman oranı 0,20’dir. Amortisman süresi : 1/,020 = 5 yıl; Amortisman oranı : 0,20 x 2 = 0,40 Yıllar Maliyet Bedeli Amortisman Oranı Amortisman Tutarı Birikmiş Amortisman 2012 300,00 0.40 120,00 120,00 2013 180,00 0.40 72,00 192,00 2014 108,00 0.40 43,20 235,20 2015 64,80 0.40 25,92 261,12 2016 38,88 0.40 38,88 300,00 FİNANSAL MUHASEBE Amortismana Tabi İktisadi Kıymetin “ZARARINA” Satılması : Örnek : İşletme elde etme maliyeti 500 lira olan bir makineyi 200 liraya peşin bedelle satmıştır. Makinenin 200 lira birikmiş amortismanı vardır. ===================//========================= 100 KASA 236 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER/ZARARLAR 100 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 200 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 500 391 HESAPLANAN KDV 36 ===================//========================= İktisadi Kıymetin Yenilenmesi Amacıyla Satılması Halinde : ===================//========================= 679 OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR 300 549 ÖZEL FONLAR 300 ===================//========================= Amortismana Tabi İktisadi Kıymetin “KARLI” Satılması : ===================//========================= 100 KASA 708 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 200 253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR 500 391 HESAPLANAN KDV 108 679 DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR/KARLAR 300 ===================//========================= Satılan Makinenin Yerine Yenisinin Alınması : Örnek : İşletme sattığı makinenin yerine 2.000 lira peşin bedelle yenisini almıştır ===================//========================= 253 TESİS, MAKİNE 2.000 191 İNDİRİLECEK KDV 360 100 KASA 2.360 ===================//========================= Satın Alınan Yeni Makineye Birinci Yıl Amortisman Ayrılması : Örnek : İşletme yeni aldığı makineye 0,20 normal amortisman uygulamaya karar vermiştir ===================//========================= 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 400 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 400 ===================//========================= ===================//========================= 549 ÖZEL FONLAR 300 690 DÖNEM KARI/ZARARI 300 ===================//========================= YA DA; ===================//========================= 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 100 549 ÖZEL FONLAR 300 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 400 ===================//========================= 115 116 FİNANSAL MUHASEBE MADDİ DURAN VARLIKLARLA İLGİLİ ÖZELLİKLİ DURUMLAR Maddi duran varlıkların hizmet süresi sırasında yapılan harcamalar. Hasılat Harcamaları: · Duran varlıklarla ilgili normal giderlerdir. · İşletmenin maddi duran varlıklardan tam olarak yararlanabilmek için yaptıkları normal bakım, tamir ve temizleme giderlerine denir. Sermaye Harcamaları: · Duran varlıklara ilişkin olağandışı giderlerdir. · Duran varlıkları genişletme veya ekonomik değerini sürekli olarak artırmak amacıyla yapılan giderlere sermaye harcamaları denir. · Sermaye harcamaları duran varlığın maliyetine eklenir. a) Maddi Duran Varlığın Satış Tutarının Defter Değerine Eşit Olması Örnek: Alış maliyeti 600 TL olan demirbaş 350 TL +%18 KDV’ye satılmıştır. Satış anında 250 TL’lik kısım itfa edilmiştir. ===================//========================= 100 KASA HESABI 413 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLR(-) 250 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 600 391 HESAPLANAN KDV 63 ===================//========================= b) Maddi Duran Varlığın Satış Tutarının Defter Değerinden Küçük Olması: Örnek: Alış maliyeti 600 TL olan demirbaş 300 TL +%18 KDV’ye satılmıştır. Satış anında 250 TL’lik kısım itfa edilmiştir. ===================//========================= 100 KASA HESABI 354 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMNLAR(-) 250 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI 50 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 600 391 HESAPLANAN KDV 54 ===================//========================= c) Maddi Duran Varlığın Satış Tutarının Defter Değerinden Yüksek Olması: Örnek: Alış maliyeti 600 TL olan demirbaş 400 TL +%18 KDV’ye satılmıştır. Satış anında 250 TL’lik kısım itfa edilmiştir. ===================//========================= 100 KASA HESABI 472 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLR(-) 250 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HESABI ===================//========================= 600 72 50 d) Yenisi Alınmak Amacıyla Duran Varlıkların Satışı: Yenisi alınmak amacıyla duran varlık satışında elde edilen karlar, gelir olarak yazılmak yerine 3 yıl süreyle yenisi alınıncaya kadar 549 ÖZEL FONLAR hesabında izlenir. Üç yıl boyunca kullanılmayan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. FİNANSAL MUHASEBE 117 Örnek: Alış maliyeti 600 TL olan demirbaş, 400 TL +%18 KDV’ye yenisi alınmak amacıyla satılmıştır. Satış anında 250 TL’lik kısım itfa edilmiştir. ===================//========================= 100 KASA HESABI 472 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLR(-) 250 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 600 391 HESAPLANAN KDV 72 549 ÖZEL FONLAR 50 ===================//========================= Örnek: İşletme yenisini almak amacıyla sattığı demirbaş yerine 400 TL + %18 KDV tutarında yeni bir demirbaş satın almıştır. ===================//========================= 255 DEMİRBAŞLAR HS 400 191 İNDİRİLECEK KDV HS 72 100 KASA HESABI 472 ===================//========================= Örnek: Satın alınan demirbaşın hizmet süresi 10 yıldır. Normal amortisman yöntemine göre ilk iki yılın amortisman kaydını yapınız. 400*0,10= 40. Her yıl 40 TL amortisman ayrılmalıdır. 549 ÖZEL FONLAR hesabında ayrılan fon bitinceye kadar amortisman fondan karşılanır. Birinci yıl ===================//========================= 549 ÖZEL FONLAR HESABI 40 257 BİRİKMŞ AMORT(-) 40 ===================//========================= İkinci yıl ===================//========================= 549 ÖZEL FONLAR HESABI 10 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ 30 257 BİRİKMŞ AMORT(-) 40 ===================//========================= e) Amortismana Bağlı Maddi Duran Varlıkların Sigorta Tazminatı: Maddi duran varlıklarda yangın, deprem, sel, su baskını gibi doğal afetlerde tamamen veya kısmen değer kaybeden sigortalı mdv için sigorta tazminatı alınır. Alınan sigorta tazminatı defter değerinden fazla ise gelir kaydedilir, defter değerinden az ise gider kaydedilir. Örnek: Elde edilme maliyeti 1.000 TL tutarındaki demirbaş yangın nedeniyle zarar görmüştür. Demirbaşın yangın tarihinde 600 TL’si itfa edilmiştir. I- Duran varlıkla ilgili 350 TL sigorta tazminatı ödenecektir. ===================//========================= 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 350 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN (-) 600 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI (-) 50 255 DEMİRBAŞLAR HS 1.000 ===================//========================= 118 FİNANSAL MUHASEBE II- Duran varlıkla ilgili 500 TL sigorta tazminatı ödenecektir. ===================//========================= 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR 500 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 600 255 DEMİRBAŞLAR HS 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HESABI ===================//========================= 1.000 100 Örnek: Sigorta tazminatı ödenen demirbaşın yerine yenisi alınması kararı alınmıştır. ===================//========================= 679 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 100 549 ÖZEL MALİYETLER HS 100 ===================//========================= 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR : Bu hesapta, Yatırımı devam eden ve bitiminde de ilgili sabit kıymet hesabına alınacak olan her türlü madde/malzeme, işçilik ile genel giderler izlenir. İşleyişi : Yatırım aşamasında oluşan harcamalar hesabın borcuna, tamamlanan yatırımın ilgili sabit kıymet hesabına alınmasıyla da hesabın alacağına kayıt yapılır. İşletme tarafından yapılan ve bitimi zaman alan yatırımlar için, yatırım tamamlanana kadar yapılan harcamalar, bu hesapta izlenir. Yatırımın tamamlanmasıyla birlikte bu hesapta biriken maliyet, ilgili sabit kıymet hesabına aktarılır. Yatırım Aşamasında Yapılan Giderler : Örnek : İşletme fabrikası binası olarak başladığı inşaatı üç yılda bitirmeyi planlamaktadır. İnşaatta kullanılmak üzere 700 liralık demir satın alınmıştır ===================//========================= 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 500 191 İNDİRİLECEK KDV 90 100 KASA 590 ===================//========================= Yatırımın tamamlanması ÖRNEK : işletme yatırımlar hesabında izlendiği binanı yapımını tamamlamıştır. Hesabın borç kalanı 900 liradır ===================//========================= 252 BİNALAR 900 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 900 ===================//========================= 119 FİNANSAL MUHASEBE 259 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Bu hesapta, sipariş edilen maddi duran varlıklar için yapılan avans ödemeleri izlenir. İşleyişi : Avansın ödenmesi esnasında hesaba borç, siparişe konu sabit kıymetin teslim alınmasında ise alacak kaydedilir. Tek Düzen Hesap Planında Yer Alan Avans Hesapları 159 179 195 259 269 279 340 349 440 449 Verilen Sipariş Avansları Taşeronlara Verilen Avanslar İş Avansları Verilen Avanslar Verilen Avanslar Verilen Avanslar Alınan Alınan Alınan Alınan Sipariş Avansları 341 - 348 Boş) Diğer Avanslar Sipariş Avansları (441 - 448 Boş) Diğer avanslar Sipariş Avansı : Örnek : İşletme yurtdışından ithal edeceği makine için yurtdışı alıcısına 350 lira havale etmiştir ===================//========================= 259 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 350 102 BANKALAR 350 ===================//========================= 120 FİNANSAL MUHASEBE Sipariş Avansının Kapatılması : Örnek : İşletme yurtdışından ithal ettiği 500 liralık makinenin; 350 lirasını sipariş avansı ile kalan tutarı da banka yoluyla satıcıya ödemiştir ===================//========================= 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 350 191 İNDİRİLECEK KDV 90 259 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 350 102 BANKALAR 240 ===================//========================= 26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Bu grupta, herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belli bir şekilde faydalandığı veya faydalanmayı beklediği giderler ile belli şartlar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyeler izlenir. 260 261 262 263 264 HAKLAR ŞEREFİYE KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ ÖZEL MALİYETLER 260 HAKLAR Bu hesapta imtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamuca belli alanlarda tanınan kulanma ve faydalanma hakları izlenir. Niteliği: imtiyaz, patenti lisans, ticari marka, unvan gibi maddi olmayan değerlerin izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Örnek: İşletme bir kitabın telif hakkını 5.000 TL + % 18 KDV ödeyerek satın almıştır. Ödeme bankadan yapılmıştır. ===================//========================= 260 HAKLAR HESABI 5.000 191 İNDİRİLCEK KDV HESABI 900 102 BANKALAR HESABI 5.900 ===================//========================= 261 ŞEREFİYE Bu hesapta, bir işletme devralınırken katlanılan maliyet devralınan işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıkları (öz varlık) arasındaki olumlu fark olan ve şerefiye olarak adlandırılan değerler izlenir. Rayiç bedelin tespiti mümkün olmazsa net defter değeri esas alınır. 121 FİNANSAL MUHASEBE İşleyişi : Ödenen şerefiye bedellerinin tamamı bu hesabın borcuna kaydolunur. Yok edilmeleri amortisman yoluyla 5 yıl içinde eşit taksitlerle yapılır. Niteliği: Bir işletmenin iyi bir kuruş yerinin olması, iyi bir iş hacmine sahip olması ve müşterilerinde gücen yaratması sonucunda kar eden bir durumda olması, yeni kurulan bir işletmeye nazaran üstünlüklerin bulunması durumunda bu gibi maddi olmayan değerlerin izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Şerefiye, bir işletme devralınırken katlanılan maliyet devralınan işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıkları (öz varlık) arasındaki olumlu farktır. Rayiç bedelin tespiti mümkün olmazsa net defter değeri esas alınır. Devralınan İşletmede Şerefiye Payının Olması : Örnek : İşletme (b) işletmesini devralırken, rayiç bedelle hesaplanan 5.000 liralık net varlığına (özkaynağına) 7.500 lira ödemiştir. ===================//========================= 261 ŞEREFİYE 250 100 KASA 250 ===================//========================= Şerefiye İtfası : Şerefiye itfası, 5 yılda eşit tutarlar üzerinden yapılır ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 50 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 50 ===================//========================= 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ Bu hesapta, işletmenin kuruluş, şube açması gibi durumlarda katlandığı maddi karşılığı olmayan giderlerin aktifleştirilen kısmı izlenir. İşleyişi : Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yok edilmeleri amortisman yoluyla 5 yıl içinde eşit taksitlerle olur. Niteliği: İşletmenin kuruluşu, yeni bir şube açılması veya işletmenin genişletilmesi amacıyla yapılan noter, harç vb giderlerin izlendiği aktif karakterli varlık hesabıdır. Örnek: İşletme yeni bir şube açma çalışmaları sırasında 5.000 TL + %18 KDV tutarında kuruluş ve örgütlenme gideri yapmış, 3.000 TL çek düzenlemiş, 1.000 TL çek ciro etmiş, kalanı için de senet yazmıştır. ===================//========================= 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI 5.000 191 İNDİRİLCEK KDV HESABI 900 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HS (-) 101 ALINAN ÇEKLER HS 321 BORÇ SENETLERİ HS ===================//========================= 3.000 1.000 1.900 122 FİNANSAL MUHASEBE 263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Bu hesapta, yeni ürün ve teknoloji oluşturulması mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan harcamaların aktifleştirilen kısmı izlenir. İşleyişi : Maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yok edilmeleri amortisman yoluyla 5 yıl içinde eşit taksitlerle yapılır 264 ÖZEL MALİYETLER Kiralanan gayrimenkulun ekonomik değerinin artırıcı veya sürekli olarak geliştirici yönde yapılan harcamalar özel maliyet olarak kayıtlanır. Bu harcamaları kira süresi sonunda mal sahibine bırakılacak harcamaları kapsar. İtfası kira süresinin belli olmadığı durumlarda, beş yılda eşit tutarlar halinde yapılır. Kira müddeti beş yılın altında ise, kira müddetince eşit tutarlarla itfa edilir. İşleyişi : Yapılan harcamalar hesaba borç kaydedilir. Bu harcamalar kira süresi içerisinde, kira süresinin beş yıldan fazla olması durumunda da beş yılda eşit tutarlarla yok edilir Özel Maliyete Konu Harcamanın Yapılması Örnek : İşletme, B A.Ş.'nden 01.01.2012 tarihinden itibaren 4 yıl süre ile kiraladığı işyerine kalorifer tesisatı yaptırmıştır. Bunun için 17.02.2012 tarihinde 300 lira, 25.07.2012 tarihinde 500 lira alım yapmıştır. Tesisatı 30.09.2012 tarihinde bitmiş ve işletme maliyet bedelini aktife almıştır. 17.02.2012 de Yapılacak Kayıt ===================//========================= 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 300 191 İNDİRİLECEK KDV 54 100 KASA 354 ===================//========================= 25.07. 2012 de Yapılacak Kayıt ===================//========================= 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR 500 191 İNDİRİLECEK KDV 90 100 KASA 590 ===================//========================= 30.09. 2012 de Yapılacak Kayıt ===================//========================= 264 ÖZEL MALİYET BEDELİ 800 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR ===================//========================= 800 123 FİNANSAL MUHASEBE 267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) 269 VERİLEN AVANSLAR HESABI 267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Bu hesapta, yukarıda sayılanların dışında kalan diğer maddi olmayan duran varlık kalemleri izlenir 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) Bu hesapta, maddi olmayan duran varlık bedellerinin itfa payları izlenir. İşleyişi : Ayrılan amortismanlar, gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak; kullanım hakkı sona erenler veya elden çıkarılma anında hesaba alacak kaydedilir. Örnek: İşletme bir markanın patent hakkı için 10.000 TL ödemiştir. KDV % 18 hariç. Patent hakkı süresi 5 yıldır. Amortisman hesaplamasını ve muhasebe kaydını yapınız. PATENT HAKKI ALINMASI ===================//========================= 260 HAKLAR HESABI 10.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 1.800 100 KASA HESABI 11.800 ===================//========================= Amortisman oranı: 1 / Ekonomik Ömür 1 / 5 = 0,20 yani % 20 dir. 10.000 x % 20 = 2.000 TL yıllık amortisman tutarı veya; Amortisman tutarı: Tutar / Ekonomik Ömür 10.000 / 5 = 2.000 TL yıllık amortisman tutarı Amortisman Tablosu: Yıllar 2009 2010 2011 2012 2013 Yıllık Amortisman Tutarı 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 Birikmiş Amortisman Kalan Tutar 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 FİNANSAL MUHASEBE Dönem sonundaki muhasebe kaydı: (5 yıl boyunca bu amortisman kaydı yapılır) HAKLAR İÇİN AMORTİSMAN AYRILMASI ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ HESABI 2.000 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 2.000 ===================//========================= HAKLARIN TAMAMEN AMORTİ EDİLEREK HESAPLARIN KAPATILMASI 5 yıl sonundaki muhasebe kaydı: Maddi olmayan duran varlıklar tamamen amorti edildiğinde birikmiş amortismanlar ve ilgili varlık hesabı kapatılır. ===================//========================= 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 10.000 260 HAKLAR HESABI 10.000 ===================//========================= 269 VERİLEN AVANSLAR HESABI Bu hesapta, maddi olmayan duran varlıklarla ilgili yurtiçi/yurtdışı verilen avanslar izlenir. İşleyişi :Ödeme yapıldığında bu hesaba borç; varlıklar ediniminde ilgili varlık hesabının borcu karşılığı bu hesaba alacak kaydedilir. Örnek: Bir işletme 10.04.2012 tarihinde yeni kiraladığı bir işyerine dekorasyon yaptırmak için 10.000 TL ye anlaşıyor. 3.000 TL yi avans olarak ödüyor. 01.05.2012 tarihinde dekorasyonu tamamlanıyor ve avans mahsup edilerek kalanı peşin olarak ödeniyor. KDV % 18 hariç. DEKARASYON İÇİN AVANS ÖDENMESİ ===================//========================= 269 VERİLEN AVANSLAR HESABI 3.000 100 KASA HESABI 3.000 ===================//========================= DEKARASYONUN TAMAMLANARAK KALAN PARANIN ÖDENMESİ ===================//========================= 264 ÖZEL MALİYETLER HESABI 10.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 1.800 269 VERİLEN AVANSLAR HESABI 3.000 100 KASA HESABI 8.800 ===================//========================= 124 FİNANSAL MUHASEBE 27 125 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR Bu grupta, tamamen tüketime tabi varlıklar için yapılan, üretim çalışmalarının zaman ve yoğunluğu ile sınırlı bir ömre sahip olan giderler izlenir. 271 ARAMA GİDERLERİ Ar-Giderleri, yeni ürün ve teknoloji oluşturulması ya da mevcutların geliştirilmesi gibi amaçlarla yapılan harcamaların aktifleştirilen kısımlarından oluşur .Yapılan harcamaların aktifleştirilmeyen kısımları ise 750 Ar-Ge Giderleri hesabında izlenir 272 HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Bu hesapta, maden işletmelerinde maden cevherlerinin ortaya çıkarılmasına ilişkin olarak yapılan harcamalar izlenir. 277 DİĞER ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR Bu hesapta, 27 Grupta tanımlanmayan özel tükenmeye tabi diğer varlıklar izlenir. İşleyişi : Yapılan harcamalar bu hesaba borç, özelliğini yitirerek kayıtlardan çıkarılanlar ise alacak kaydedilir 278 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR Bu hesapta, özel tükenmeye tabi varlıklar grubundaki kalemlerin tükenme payları izlenir. İşleyişi : Tükenme payları ilgili gider hesaplarına borç, bu hesaba alacak; kayıtlardan çıkarılmaları halinde ise bu hesaba borç kaydedilir. 279 VERİLEN AVANSLAR Bu hesapta, özel tükenmeye tabi varlıklarla ilgili verilen avanslar izlenir. 28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI Bu grupta, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak, gelecek yıllara ait giderler ile faaliyet dönemine ait olup da ileriki yıllarda tahsil edilebilecek gelirler izlenir 126 FİNANSAL MUHASEBE 280 281 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER GELİR TAHAKKUKLARI GELECEK YILLARA AİT GİDERLER Bu hesapta, 180 Gelecek Aylara Ait Giderler hesabının bir yılı aşan tutarları izlenir Örnek: İşletme 1 Ekim 2012 tarihinde 1 yıllık kira bedeli olarak 72.000 TL ödüyor. (stopaj kesintileri hariç tutulmuştur) 12 aylık kira: 72.000 TL olduğuna göre; aylık kira bedeli: 72.000/12 = 6.000 TL dir. Çalışılan Yıl (2012) ekim kasım aralık ocak şubat 3 aylık: 18.000 mart Gelecek Yıl (2013) nisan mayıs haziran temmuz ağustos 9 aylık: 54.000 PEŞİN ÖDENEN KİRA BEDELİ ===================//========================= 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI 18.000 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI 54.000 100 KASA HESABI 72.000 ==================//========================= 2008 yılındaki 3 aylık kira bedelini 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına, 2009 yılındaki 9 aylık kira bedelini gelecek yıla ait olduğu için 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabına kaydederiz. PEŞİN ÖDENEN KİRALARIN GİDERE AKTARILMASI ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 18.000 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI 18.000 ==================//========================= Çalışılan yıldaki kira tutarları dönem sonunda ilgili gider hesabına aktarılır. Ya da ilk kayıtta 3 aylık kira bedelini direk olarak 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabınada kaydedebiliriz. GİDERLERİN AKTARILMASI ===================//========================= 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI 54.000 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI ==================//========================= 54.000 Dönemin sonunda 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabında yer alan tutarlarda 1 yılın altına düşeceği için 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabına aktarılır. Yani duran varlıklardan dönen varlıklara aktarılır. eylül 127 FİNANSAL MUHASEBE PEŞİN ÖDENEN KİRALARIN GİDERE AKTARILMASI ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 54.000 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI ==================//========================= 281 54.000 GELİR TAHAKKUKLARI 281 Gelir Tahakkukları Hesabı: İçinde çalışılan dönemde ortaya çıkmış olmakla birlikte üçüncü kişilerden tahsili ya da bunların adına borç kaydı gelecek yıllarda yapılacak gelirlerin izlendiği hesaptır. 281 Gelir Tahakkukları Hesabının İşleyişi: Dönem sonunda, döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir. Bu hesapta bekletilen gelir tahakkukları karşılığındaki alacaklardan, bilanço tarihi itibariyle bir yıl içersinde gelire dönüşecek olanlar 181 Gelir Tahakkukları Hesabına aktarılır Örnek: İşletme 1 Kasım 2012 tarihinde elinde bulundurduğu bir binayı 16 aylığına 160.000 TL ye kiraya veriyor, ücretini kira dönemi sonunda alacağı belirtiliyor. Kira süre sonunda peşin olarak ödeniyor. 16 aylık kira: 160.000 TL olduğuna göre; aylık kira bedeli: 160.000/16 = 10.000 TL dir. Çalışılan Yıl Gelecek Yıl Gelecek Yıl (2013) (2012) (2014) kasım aralık ocak şubat mart nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül ekim kasım aralık ocak şubat 2 aylık: 2 aylık: 12 aylık: 120.000 20.000 20.000 KİRA TUTARININ TAHAKKUKU ===================//========================= 281 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI 20.000 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 20.000 ==================//========================= 2 aylık kira geliri bu yıla ait olduğundan ilgili gelir hesabına kaydedilirken, tutar gelecek dönemde kapatılmak üzere 281 Gelir Tahakkukları Hesabına kaydedilir. KİRA TUTARININ TAHAKKUKU ===================//========================= 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI 120.000 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 120.000 ==================//========================= 12 aylık kira geliri bu yıla ait olduğundan ilgili gelir hesabına kaydedilirken, tutar gelecek dönemde kapatılmak üzere 181 Gelir Tahakkukları Hesabına kaydedilir. AKTARMA KAYDI ===================//========================= 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI 20.000 281 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI 20.000 ==================//========================= 2013 yıl sonunda 2012 yılı sonundaki 281 Gelir Tahakkukları hesabına kaydedilen tutar Bir yılın altına düştüğünden 181 Gelir Tahakkuklarına aktarılması gerekir. 128 FİNANSAL MUHASEBE KİRA TUTARININ TAHSİLİ ===================//========================= 100 KASA HESABI 160.000 181 GELİR TAHHAKKUKLARI HESABI 140.000 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 20.000 ==================//========================= Kira tahsilinde 181 Gelir Tahakkuklarında biriken tutar kapatılarak kasaya aktarılır, ve o dönemki 2 aylık kirada kar olarak kasaya aktarılır ve sonuçta 160.000 TL kira bedeli Kar olarak yazılır ve kasaya kaydedilir. Fakat Burada önemli olan dönemsellik kavramı gereği her dönemin karı o döneme kaydedilmiştir. 29 DİĞER DURAN VARLIKLAR Bu grupta, bundan önceki bölümlerde sayılan duran varlık kalemlerine girmeyen özellikle kendi bölümünde tanımlanmamış olan diğer duran varlık kalemleri izlenir 291 GELECEK YILLARDA İNDİRİLECEK KATMA DEĞER VERGİSİ Bu hesapta, satın alınan veya imal edilen, amortismana tabi iktisadi kıymetlerle ilgili, bir yıldan daha uzun sürede indirilebilecek nitelikteki KDV’leri izlenir. (Uygulamadan kalkmıştır). 292 DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ Bu hesapta, ertelenen, iadesi gereken, tahsil edilen ve çeşitli şekillerde ortaya çıkan diğer KDV’'nin bir yılı aşan kısmı izlenir 293 GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR Bu hesapta, stok dönüş hızı düşüklüğü nedeniyle işletmede bulunan ve işletmenin bir yıllık kullanımından daha fazla olan kısımları izlenir Gelecek Yıllar İhtiyacı Stokların Alımı : Örnek : İşletmenin yıllık hammadde tüketimi 5 ton olmasına rağmen işletme, 10 ton katı yakıtı 600 lira ödeyerek satın almıştır. ==================//========================= 293 GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR 600 191 İNDİRİLECEK KDV 108 100 KASA ==================//========================= 708 İzleyen Yılda Yapılması Gereken Kayıt : ==================//========================= 150 İLK MADDE MALZEME 300 293 GELECEK YILLAR İHTİYACI STOKLAR ==================//========================= 300 FİNANSAL MUHASEBE 294 ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLAR Bu hesapta, kullanılma ve satış imkanları kalmayan stoklar ile duran varlıklar izlenir İşleyişi : Hesapların dan alacakları karşılığında çıkarılarak bu hesaba borç kaydedilirler 295 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR Bu hesapta, yıllara yaygın inşaat ve hakediş bedelleri üzerinden kesilen izleyen yıllarda mahsup edilecek vergiler izlenir. İşleyişi : Kesinti yapıldığında bu hesaba borç, süresinin bir yılın altına düşmesi halinde bu hesaba alacak 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabına borç kaydedilir 297 DİĞER ÇEŞİTLİ DURAN VARLIKLAR Bu grupta, 29 Grubunda sayılanlar dışında kalanlar izlenir. 298 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-) Bu hesap, Dönen Varlıklar Grubundaki 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı hesabı gibi çalışır. 299 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR (-) Bu hesapta, 29 Grubu içerisinde sayılmayan diğer çeşitli duran varlıklar izlenir 129 130 FİNANSAL MUHASEBE KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Bu grup, dönen varlıkların ayrılmasında kullanılan ölçü doğrultusunda, en çok bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi sonunda ödenecek yabancı kaynakları kapsar. 30 MALİ BORÇLAR Bu grupta, kredi kurumlarına olan kısa vadeli borçlar, kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler, vadesine bir yıldan daha az bir süre kalan uzun vadeli mali borçların anapara taksit ve faizleri izlenir. 300 303 304 305 306 308 309 300 BANKA KREDİLERİ UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI DİĞER MALİ BORÇLAR BANKA KREDİLERİ Bu hesapta, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan kısa vadeli krediler izlenir. İşleyişi : Alınan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir BANKA KREDİSİ KULLANILMASI Örnek : İşletme A bankasında kendisine tahsis edilen 5.000 liralık kredi limitinden 700 lira kullanmış ve kredi tutarı aynı bankadaki mevduat hesabına geçmiştir ===================//========================= 102 BANKALAR 700 300 BANKA KREDİLERİ 700 ==================//========================= 131 FİNANSAL MUHASEBE KULLANILAN KREDİNİN GERİ ÖDENMESİ : Örnek : İşletme A bankasından kullandığı 700 lira anaparanın 500 lirası teminata verilen müşteri senetle, 200 lirası ise teminata verilen müşteri çekiyle ödemiştir. ===================//========================= 300 BANKA KREDİLERİ 900 121 ALACAK SENETLERİ 500 101 ALINAN ÇEKLER 200 ==================//========================= KULLANILAN KREDİ İÇİN DÖNEM SONU FAİZ TAHAKKUKU : Örnek : İşletme A bankasından gelen dekonttan, 200 liralık faiz tahakkuk ettiğini bu faiz kredi vadesi sonunda ödeneceğini öğrenmiştir. ===================//========================= 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 200 381 GİDER TAHAKKUKLARI 200 ==================//========================= KULLANILAN KREDİ FAİZİNİN VADE BİTİMİNDE ÖDENMESİ : Örnek : Daha önce tahakkuk eden faiz kredi vade bitiminde banka hesabından ödenmiştir. ===================//========================= 381 GİDER TAHAKKUKLARI 200 102 BANKALAR 200 ==================//========================= 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ Bu hesapta, uzun vadeli kredilerin, dönem sonundan itibaren bir yıl içinde ödenecek anapara taksitleri, vadesi bir yılın altına düşen anaparaları ve bunların tahakkuk eden ve henüz ödenmeyen faizleri izlenir. İşleyişi : Bir yıl içinde ödenecek olanlar anapara taksitleri ve faizleri bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde borç kaydedilir 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ Bu hesapta, dönem sonundan itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizleri izlenir. Örnek: İşletmenin 4 yıl vadeli olarak çıkartmış olduğu 100.000 TL lik tahvillerin vadesi izleyen dönemin 01.03.2012 tarihinde dolacaktır KISA VADELİ BORÇ HALİNE GELEN TAHVİLLERİN AKTARILMASI ===================//========================= 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HESABI 100.000 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HESABI ==================//========================= 100.00 TAHVİL BEDELLERİNİN BANKA İLE ÖDENMESİ ===================//========================= 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HESABI 100.000 102 BANKLAR HESABI 100.000 ==================//========================= 132 FİNANSAL MUHASEBE 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER Bu hesapta İşletmelerin (A.Ş.) ve kamu kurumlarının uzun vadeli finansman ihtiyacını karşılamak amacıyla çıkarmış oldukları menkul kıymetler izlenir. İşleyişi : İhraç edilme esnasında nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak; ilgili hesaplara borç; ödenmeleri halinde bu hesaba borç kaydedilir. 306 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER Bu hesapta, 30 Grubu kapsamına alınmayan diğer menkul kıymetler izlenir. İşleyişi : Nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç; ödenmeleri halinde bu hesaba borç kaydedilir. 308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI Bu hesapta, nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vb. diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek döneme ait olan kısmı bu hesapta izlenir. İşleyişi : Menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farklardan gelecek döneme ait olanlar ve 408 Menkul Kıymet İhraç Farkı hesabından bu hesaba aktarılanlar bu hesabın borcuna, itfa tutarları, 66 Finansman Giderleri grubundaki hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir FİNANSMAN BONOSU İHRACI : Örnek : İşletme 3 ay vadeli 100 liralık finansman bonosu ihraç etmiş ve banka aracılığı ile 85 liraya satmıştır. ===================//========================= 102 BANKALAR 85 308 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKI 15 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER ==================//========================= ÖDEME YAPILDIĞINDA : ===================//========================= 780 FİNANSMAN GİD. 15 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER 100 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI 100 KASA ==================//========================= 309 100 15 100 DİĞER MALİ BORÇLAR Bu hesapta, 30 Gurup kapsamına alınmayan mali borçları izlenir. İşleyişi : Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir 32 TİCARİ BORÇLAR Bu grupta, ticari ilişkiler sonucunda ortaya çıkan senetli ve senetsiz borçlar izlenir. FİNANSAL MUHASEBE 320 321 322 326 329 320 133 SATICILAR BORÇ SENETLERİ BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR DİĞER TİCARİ BORÇLAR SATICILAR İşletmenin senetsiz (açık hesap) borçları izlenir. İşleyişi : Senetsiz borcun doğması ile bu hesaba alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir. VADELİ MAL ALIŞI : Örnek : İşletme, 600 lira ve 0,18 KDV si malı vadeli olarak satın almıştır. ===================//========================= 153 TİCARİ MALLAR 600 191 İNDİRİLECEK KDV 108 320 SATICILAR 708 ==================//========================= ALIŞ BEDELİNİN NAKİT ÖDENMESİ : Örnek : İşletme, kredili olarak satın aldığı maldan 408 lirasını nakden ödemiştir. ===================//========================= 320 SATICILAR 408 100 KASA 408 ==================//========================= ALIŞ BEDELİNİN BANKA HAVALESİYLE ÖDENMESİ : Örnek : İşletmenin (A) bankasındaki hesabından, daha önce yapmış olduğu alış bedelinin 150 liralık kısmını satıcıya havale etmiştir. ===================//========================= 320 SATICILAR 150 102 KASA 150 ==================//========================= ALIŞ BEDELİNİN ÇEK CİRO EDEREK ÖDENMESİ: Örnek : İşletme, kredili olarak satın aldığı maldan 200 lirasını müşteri çeki ciro ederek ödemiştir. ===================//========================= 320 SATICILAR 200 101 ALINAN ÇEKLER 200 ==================//========================= Hesapların incelenmesi sonucunda borç kalanı veren hesaplardan, avans niteliğinde olanlar 159 Verilen Sipariş Avansları hesabına aktarılır. : Örnek : İşletmenin dönem sonu Satıcılar ana hesabının (X) Alıcısına ait muavin hesabı 30 lira borç kalanı vermiştir. Yapılan inceleme neticesinde, peşin ödenen söz konusu tutar için satıcı tarafından düzenlenmesi gereken alış faturasının ertesi dönemde düzenlendiği görülmüştür. FİNANSAL MUHASEBE 134 ===================//========================= 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 30 320 SATICILAR 30 ==================//========================= Hesapların incelenmesi sonucunda alacak kalanı veren hesaplardan, avans niteliğinde olmayanlar 129 Diğer Ticari Alacaklar Hesabına aktarılır. : Örnek : İşletmenin dönem sonu Satıcılar ana hesabının (Y) Satıcısına ait muavin hesabı 5 lira borç kalanı vermiştir. Yapılan inceleme neticesinde, söz konusu tutarın fazladan ödendiği anlaşılmıştır. ===================//========================= 129 DİĞER TİC. ALACAKLAR 5 320 SATICILAR 5 ==================//========================= 321 BORÇ SENETLERİ İşletmenin senetli borçları izlenir. İşleyişi : Senet tutarları bu hesaba alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir. ALIŞ BEDELİNİN SENET KARŞILIĞI ÖDENMESİ : Örnek : İşletme daha önce kredili olarak satın aldığı mal bedeli için 800 liralık senet düzenleyerek vermiştir. ===================//========================= 320 SATICILAR 800 321 BORÇ SENETLERİ 800 ==================//========================= SENEDİN ELDEN ÖDENMESİ : Örnek : İşletme, daha önce düzenlemiş olduğu ödeme vadesi gelen 150 liralık senedini, satıcının ibrazı üzerine elden nakden ödemiştir. ===================//========================= 321 BORÇ SENETLERİ 150 100 KASA 150 ==================//========================= BORÇ SENEDİNİN YENİLENMESİ (TEMDİT İŞLEMİ) : Örnek : İşletme, ödeme güçlüğü nedeniyle daha önce düzenlediği vadesi gelen 500 liralık senedi için satıcı işletme ile anlaşma yoluna giderek, 600 liralık bir senet düzenleyerek eski senedini geri almıştır. ===================//========================= 321 BORÇ SENETLERİ 500 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 100 321 BORÇ SENETLERİ 600 ==================//========================= 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) Dönem sonunda, senetli borçların tasarruf değeri ile değerlenmesi sonucunda ortaya çıkan farkın izlendiği hesaptır. 135 FİNANSAL MUHASEBE İşleyişi : Reeskont tutarları bu hesaba borç, 647 Reeskont Faiz Gelirleri hesabına alacak, izleyen dönemde bu hesaba alacak 657 Reeskont Faiz Giderleri hesabına borç kaydedilir BORÇ SENEDİNİN TASARRUF DEĞERİYLE DEĞERLENMESİ : Örnek : Kayıtlı değeri 250 lira olan senetli borçların tasarruf değeri 200 lira olarak hesaplanmıştır. ===================//========================= 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 50 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ ==================//========================= 50 İZLEYEN YILDA BORÇ SENETLERİ REESKONT İPTALİ : ===================//========================= 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 50 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 50 ==================//========================= 326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR Bu hesapta, üçüncü kişilerden bir işin yapılması veya bir sözleşme gereği geri ödenmek üzere alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerler izlenir. İşleyişi : Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba sayılanlar borcuna kaydedilir. 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR Bu hesap grubu; herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş ve en çok bir yıl içinde ödenmesi düşünülen borçların kaydedildiği hesapları kapsar. Bunlar arasında özellikle işletme tarafından keşide edilen ileri tarihli çekler yer alır 33 DİĞER BORÇLAR Bu grupta, herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş ve en çok bir yıl içinde ödenmesi düşünülen borçlar izlenir. 331 332 333 335 336 337 ORTAKLARA BORÇLAR İŞTİRAKLERE BORÇLAR BAĞLI ORTAKLARA BORÇLAR PERSONELE BORÇLAR DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR DİĞER BORÇ SENETLERİ KARŞILIĞI (-) FİNANSAL MUHASEBE 331 136 ORTAKLARA BORÇLAR Bu hesapta, esas faaliyet konusu işlemler dışında ortaklardan alınan borçlar izlenir. İşleyişi : Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir Örnek: İşletme ortağı işletmeye ait 1.200 TL tutarında elektrik faturasını FATURANIN ORTAK TARAFINDAN ÖDENMESİ ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ HESABI 1.200 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 216 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 1.416 ==================//========================= 332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR Bu hesapta, esas faaliyet konusu işlemler dışında iştiraklerden alınan borçlar izlenir. İşleyişi : Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir. 333 BAĞLI ORTAKLARA BORÇLAR Bu hesapta, esas faaliyet konusu işlemler dışında bağlı ortaklıklardan alınan borçlar izlenir. İşleyişi : Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir. 335 PERSONELE BORÇLAR İşletmenin personeline olan çeşitli borçları bu hesapta izlenir. İşleyişi : Tahakkuk eden borçlar hesabın alacağına, ödenmesi halinde borcuna kaydedilir. Örnek: İşletme nakit ihtiyacı için personeli A.dan 4.000 TL borç para alıyor. Daha sonra bu borcunu çek keserek ödüyor. PERSONELDEN BORÇ ALIMI ===================//========================= 100 KASA HESABI 4.000 335 PERSONELE BORÇLAR HESABI 4.000 ==================//========================= PERSONELE BORCUN ÇEK İLE ÖDENMESİ ===================//========================= 335 PERSONELE BORÇLAR HESABI 4.000 103 VERİLEN ÇEKLER HESABI 4.000 ==================//========================= Örnek: İşletmenin nisan ayı ücret bordrosunda işçilerine ödenecek tutarı 22.000 TL olarak hesaplanıyor. 2 gün sonra personeline ücretlerini peşin olarak ödüyor. ÜCRET BORDROSUNU KAYDI ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERİ HESABI 22.000 335 PERSONELE BORÇLAR HESABI 22.000 ==================//========================= 137 FİNANSAL MUHASEBE ÜCRET ÖDEMELERİ ===================//========================= 335 PERSONELE BORÇLAR HESABI 22.000 100 KASA HESABI 22.000 ==================//========================= 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR Ticari olmayıp, yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin kapsamına alınmayan çeşitli borçların izlendiği hesaptır. İşleyişi : Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde borç kaydedilir Örnek: İşletme 15.04.2009 tarihinde işletmede kullanmak üzere 1.200 TL tutarında bir bilgisayar veresiye olarak satın alınıyor. KDV %18 hariç. 1 ay sonra borç peşin olarak ödeniyor. VERESİYE DEMİRBAŞ ALIMI ===================//========================= 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 1.200 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 216 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 1.416 ==================//========================= BORCUN PEŞİN ÖDENMESİ ===================//========================= 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 1.416 100 KASA HESABI 1.416 ==================//========================= 337 DİĞER BORÇ SENETLERİ KARŞILIĞI (-) Bu hesapta 37 Grubundaki senetli borçların değerleme (reeskont) farkları izlenir. İşleyişi : Reeskont tutarları hesaba borç, 647 Reeskont Faiz Gelirleri hesabına alacak, izleyen dönemde hesaba alacak 657 Reeskont Faiz Giderleri hesabına borç kaydedilir. Örnek: İşletme 2012 yılının dönem sonunda ticari olmayan bir nedenle 50.000 TL tutarında senet almıştır. Senedin vadesi 10.02.2013 tarihli ve faiz oranı yıllık % 30 dur. Faiz Faiz Faiz (*31 tutarı = A.n.t / 100 x 365 tutarı = (50.000 x 30 x 41*) / 36500 tutarı = 1.684,9 gün Ocak ayı + 10 gün şubat ayı = 41 gün) REESKONT KAYDI ===================//========================= 337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI 1.684,90 647 REESKONT FAZİ GELİRLERİ HESABI 1.684,90 ==================//========================= REESKONTUN GİDER YAZILMASI ===================//========================= 657 REESKONT FAZİ GİDERLERİ HESABI 1.684,90 337 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI ==================//========================= 1.684,90 138 FİNANSAL MUHASEBE 34 ALINAN AVANSLAR Bu hesapta, satış amacıyla gelecekte yapılacak mal/hizmet teslimlerine peşin tahsil edilen avanslar izlenir. İşleyişi : Alıcılardan alınan avanslar bu hesabın alacağına; mal/hizmetin teslim edilmesi halinde borcuna yazılır. 340 349 350 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI ALINAN DİĞER AVANSLAR YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI Yurtiçinde/yurtdışında satmak üzere siparişe bağlanan “mal stoklarına” ilişkin yapılan avans tahsilatları bu hesapta izlenir. MAL SİPARİŞİNE İSTİNADEN AVANS TAHSİLİ : Örnek : İşletme, müşterisi tarafından sipariş edilen (A) ticari mali için alıcısından 150 liralık sipariş avansını banka hesabı aracılığı ile tahsil etmiştir. ===================//========================= 102 BANKALAR 150 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 150 ==================//========================= SİPARİŞ EDİLEN MALIN SATIŞI : Örnek : İşletme, daha önce sipariş avansı olarak 150 lirasını tahsil ettiği müşteri siparişi malı 500 liraya fatura etmiştir. Kalan kısım için müşteriden senet almıştır ===================//========================= 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 150 121 ALACAK SENETLERİ 440 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 500 391 HESAPLANAN KDV 90 ==================//========================= Hesapların incelenmesi sonucunda alacak kalanı veren hesaplardan, avans niteliğinde olanlar 340 Alınan Sipariş Avansları hesabına aktarılır. Örnek : İşletmenin dönem sonu Alıcılar ana hesabının (X) Alıcısına ait muavin hesabı 30 lira alacak kalanı vermiştir. Yapılan inceleme neticesinde, peşin tahsil edilen söz konusu tutar için düzenlenmesi gereken satış faturasının ertesi dönemde düzenlendiği görülmüştür. ===================//========================= 120 ALICILAR 30 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 30 ==================//========================= FİNANSAL MUHASEBE 139 Hesapların incelenmesi sonucunda alacak kalanı veren hesaplardan, avans niteliğinde olmayanlar 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabına aktarılır. Örnek : İşletmenin dönem sonu Alıcılar ana hesabının (Y) Alıcısına ait muavin hesabı 5 lira alacak kalanı vermiştir. Yapılan inceleme neticesinde, söz konusu tutarın fazladan tahsil edildiği anlaşılmıştır. ===================//========================= 120 ALICILAR 5 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR 5 ==================//========================= 349 ALINAN DİĞER AVANSLAR Bu hesapta, 39 Gurubunda tanımlanana avanslar dışında kalan avanslar izlenir. İşleyişi : 340 Alınan Sipariş Avansları hesabı gibi işler. 350 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ Bu grupta, yıllara yaygın taahhüt işleri yapan işletmelerin, gerçekleşen taahhüt kısmına isabet eden hakediş bedelleri izlenir. Örnek: İşletme 10.01.2012 tarihinde işini yaptığı bir firmanın inşaatı için 25.000 TL tutarında birinci hakediş bedelini nakit olarak alıyor. İşletme 20.03.2012 tarihinde firmadan ikinci hakediş olarak 10.000 TL nakit alıyor. 25.05.2012 tarihinde inşaatın geçici kabulü yapılıyor. (KDV ve vergiler hariç tutulmuştur) BİRİNCİ HAKEDİŞ BEDELİNİN NAKİT ALINMASI ===================//========================= 100 KASA HESABI 25.000 350 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM 25.000 ==================//========================= İKİNCİ HAKEDİŞ BEDELİNİN NAKİT ALINMASI ===================//========================= 100 KASA HESABI 10.000 350 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM 10.000 ==================//========================= İNŞAATIN GEÇİCİ KABÜLÜNÜN YAPILMASI ===================//========================= 350 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞ BEDELLERİ HESABI 35.000 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 35.000 ==================//========================= 140 FİNANSAL MUHASEBE 36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER Bu grupta, işletmenin sorumlu veya mükellef sıfatıyla ödeyeceği vergi, resim, harç, kesinti, sigorta primi, sendika aidatları, icra taksitleri ve benzeri borçları izlenir. 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361 ÖDENECEK SOSTAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜLÜLÜKLER 369 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR İşletmenin mükellef veya sorumlu sıfatıyla kendisine, personeline ve üçüncü kişilere yönelik olarak ödenmesi gereken vergi, resim harç ve fonlar bu hesapta izlenir. İşleyişi : Vergilerin tahakkuku esnasında bu hesaba alacak, ödenmesi halinde ya da ertelenmesi/takside bağlanması halinde borç kaydedilir. VERGİNİN HESAPLANMASI : Örnek : İşletmenin dönem sonu kurum kazancından 800 liralık vergi hesaplanmıştır. ===================//========================= 691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ KARŞILIĞI 800 370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ KARŞILIKLARI 800 ==================//========================= VERGİNİN TAHAKKUKU : Örnek : İşletmenin dönem sonu kurum kazancından 800 liralık vergi hesaplanmıştır. ===================//========================= 370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ 800 371 DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ 750 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 50 ==================//========================= DÖNEM İÇİNDE ÖDENE GEÇİCİ VERGİNİN MAHSUBU : Örnek : Dönem içinde ödenen geçici vergi tutarı ise 750 liradır ===================//========================= 371 DÖNEM KARININPEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR ==================//========================= 750 750 141 FİNANSAL MUHASEBE VERGİNİN ÖDENMESİ : Örnek : İşletme tahakkuk eden 50 liralık kurumlar vergisin banka hesabından ödemiştir ===================//========================= 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 50 102 BANKALAR 50 ==================//========================= 361 ÖDENECEK SOSTAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ İşletmenin, iş görenlerinin ücretlerinden kestiği SSK primleri, İşsizlik Sigorta Primleri, Sosyal Güvenlik Destekleme Primleri (SGDP) ve bunlara ilişkin işveren katılma payları bu hesapta izlenir. İşleyişi : SSK kesintileri tahakkuk ettikçe hesaba alacak, ödenmesi halinde ya da ertelenmesi/takside bağlanması halinde borç kaydedilir. ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ İşletmenin, iş görenlerinin ücretlerinden kestiği SSK primleri, İşsizlik Sigorta Primleri, Sosyal Güvenlik Destekleme Primleri (SGDP) ve bunlara ilişkin işveren katılma payları bu hesapta izlenir. Örnek : İşletmenin Ekim’12 ayı sonu ücretlerine ilişkin bilgiler şöyledir : BRÜT ÜCRETLER 600,00 KESİNTİLER 295,00 SSK İşveren Payı 120,00 SSK İşçi Payı 70,00 İşsizlik Sig İşveren Payı 15,00 İşsizlik Sig İşçi Payı 10,00 Ücret Gelir Vergisi 75,00 Ücret Damga Vergisi ÖDENECEK NET ÜCRET AGİ: Asgari Geçim İndirimi 5,00 305,00 142 FİNANSAL MUHASEBE ÜCRET TAHAKKUKU : ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 735 - Esas Ücret : 600 - SSK İşv. Payı : 120 - İşz.Sig.İşv.Payı : 15 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR - Ücret G.V. : 75 - Ücret D.V. : 5 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ - SSK Primleri : 190 - İşz.Sig.Prm. : 25 335 PERSONELE BORÇLAR ==================//========================= 80 215 305 ÜCRET ÖDEMESİ YAPILDIĞINDA ===================//========================= 335 PERSONELE BORÇLAR 305 100 KASA 305 ==================//========================= 368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜLÜLÜKLER Bu hesapta, kanuni süresi içinde ödenmeyen vergi ve yükümlülükler ile erteleme ve taksitlendirme süresi bilanço tarihinde bir yıldan az olan vergi ve yükümlülükler 368 Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi Ve Diğer Yükümlülükler hesabında izlenir. Erteleme veya takside bağlama süresi bir yılı aşanlar ise 438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Takside Bağlanmış Borçlar hesabında izlenir. İşleyişi : Hesaba aktarımlarda bu hesaba borç, ödenmeleri halinde alacak kaydedilir. VADESİ GELDİĞİ HALDE HENÜZ ÖDENMEYEN YÜKÜMLÜLÜKLER : Örnek : İşletmenin dönem içinde vadesi geldiği halde dönem sonunda henüz ödenmemiş 250 liralık SSK primi mevcuttur. ===================//========================= 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 250 368 VADESİ GEÇMİŞ ERTELENMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER ==================//========================= 369 250 ÖDENECEK DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER Bu hesapta, 36 Grubunda tanımlananlar dışında kalan yükümlülükler izlenir. İşleyişi : Tahakkuk anında hesabın alacağına, ödemeler yapıldıkça borcuna kaydedilir 143 FİNANSAL MUHASEBE 37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Bu grupta, bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği bilinemeyen kısa vadeli borçlar veya giderler için ayrılan karşılıklar izlenir. 370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIKLARI 371 DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) 372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI 379 DİĞER BOÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Bu hesapta, dönem karı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi, diğer vergi ve kesintiler, fonlar ve benzeri diğer yükümlülükler için ayrılan karşılıkları izlenir. İşleyişi : Bu hesap, 691 Dönem Karının Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabının borcu karşılığında alacaklandırılır. Vergi tahakkukunun kesinleşmesi halinde ise hesabın borcuna; 371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabının alacağına, ödeme çıkması halinde ödeme tutarının da 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabının alacağına kayıt yapılır. 371 DÖNEM KARININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) Bu hesapta, Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir ve kurumlar vergisi ile diğer yükümlülüklerin izlendiği hesaptır. İşleyişi : 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabından yapılan aktarmalar bu hesabın borcuna, tahakkuk eden vergilere mahsup edilmeleri halinde ise alacağına kayıt yapılır. 372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI Bu hesapta, belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılan ve bir yıl içinde ödeneceği öngörülen kıdem tazminatları karşılıkları izlenir. İşleyişi : "472 Kıdem tazminatı Karşılığından ayrılan yukarda yapılan tanım çerçevesinde yapılan aktarmalar bu hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir. 144 FİNANSAL MUHASEBE KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI : Kıdem Tazimatı : Asgari bir yıllık çalışma süresini dolduran işçinin hizmet akdinin, İş Kanununda sayılan nedenlerden dolayı feshedilmesi halinde, işverence işçiye ya mirasçılarına ödenmesi gereken paradır. Kıdem Tazminatının Şartları : - İş Kanununa tabi olmak, - Belirli fesih halleri ya da işçinin ölümü, - En az bir yıl çalışmış olmak. * Dönem içinde ayrılan kıdem tazminatı karlıkları KKEG dir *Kıdem tazminatları ancak, ödendiği dönemlerde gider yazılabilir. İş görenler için İş Kanunu hükümleri uyarınca ayrılması gereken kıdem tazminatları karşılıkları izlenir. Bir yıl içinde ödenmesi öngörülenler 327 Kıdem Tazminatı Karşılığı hesabında, izleyen yıllarda ödenmesi öngörülenler ise 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı hesabında izlenir. KIDEM TAZMİNATI AYRILMASI : Örnek : İşletmede çalışan personelin 2012 yılı kıdem tazminatı yükü 700 lira olarak hesaplanmıştır. ===================//========================= 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 700 472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 700 ==================//========================= PERSONELİN KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANARAK İŞTEN AYRILMASI : ===================//========================= 472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 700 372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI ==================//========================= ===================//========================= 372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 700 100 KASA 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR ==================//========================= 700 695,80 4,20 PERSONELİN KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMADAN İŞTEN AYRILMASI : ===================//========================= 472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 700 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 700 ==================//========================= 373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI Bu hesapta, aylık maliyetlerin belirlenmesinde, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlere ilişkin tahmini gider karşılıkları izlenir. İşleyişi : Tahmini gider karşılıkları bu hesaba alacak, giderlerin kesin tutarlarının belli olmasıyla borç kaydedilir. Hesap dönem sonunda kapatılır. FİNANSAL MUHASEBE 379 145 DİĞER BOÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Bu hesapta, 37 Grubunda tanımlanmayan kısa vadeli diğer borç ve gider karşılıklarının izlendiği hesaptır. İşleyişi : Borç ve gider karşılıkları bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde de borç kaydedilir. 38 39 38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI Bu grupta, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek aylara ait gelirler ile faaliyet dönemine ait olup, ödenmesi gelecek aylarda yapılacak giderler izlenir 39 DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Bu grupta, özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar izlenir. 380 381 391 392 393 397 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER GİDER TAHAKKUKLARI HESAPLANAN KATMA DEĞER VERGİSİ DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır. İşleyişi : Peşin tahsil olunan gelirler hesabın alacağına ait olduğu dönemde ilgili gider hesaplarının borcu karşılığında hesabın alacağına kaydedilir KİRA GELİRİNİN PEŞİN TAHSİLİ : Örnek : işletme aktifinde kayıtlı bulunan gayrimenkulü 600 liraya B işletmesine 01.06.2012 tarihinde bir yıllığına kiraya vermiş ve bedelini peşin almıştır. ===================//========================= 100 KASA 708 649 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 50 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 300 480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 250 391 HESAPLANAN KDV 108 ==================//========================= 146 FİNANSAL MUHASEBE TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL-EKİM-KASIM-ARALIK AYI KAYITLARI: 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler hesabındaki tutarlar her ay sonunda 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar hesabına alınır ===================//========================= 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 50 649 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 50 ==================//========================= İZLEYEN DÖNEMDE YAPILACAK KAYIT 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı, 380 Hesaba Aktarılarak Kapatılır ===================//========================= 480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER 250 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER 250 ==================//========================= 381 GİDER TAHAKKUKLARI Gelecek aylarda ödemesi yapılacak gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır. İşleyişi : Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesapları karşılığında bu hesaba alacak, ödemeler gerçekleştiğinde ise alacak kaydedilir. GİDERİN DÖNEME AİT TAHAKKUKU VE İZLEYEN DÖNEMDE ÖDENMESİ : Örnek : İşletme Aralık’12 ayına ait fabrika elektrik giderini 900 lira olarak ölçmüştür. Ancak fatura 2013 yılının Ocak Ayında gelmiştir. Gelen faturada ise elektrik giderinin 800 lira olduğu görülmüştür. ===================//========================= 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİİ 900 381 GİDER TAHAKKUKLARI 900 ==================//========================= İZLEYEN DÖNEMDE ELEKTRİK FATURASININ ÖDENMESİ : ==================//========================= 381 GİDER TAHAKKUKLARI 900 100 KASA 800 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI 100 ==================//========================= FATURA BEDELİ 950 LİRA OLSA İDİ AŞAĞIDAKİ KAYIT YAPILACAKTI : ==================//========================= 381 GİDER TAHAKKUKL. 900 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI 100 KASA ==================//========================= 391 50 950 HESAPLANAN KATMA DEĞER VERGİSİ Bu hesapta, teslim edilen mal/hizmet KDV si ile iade edilen mal/hizmet KDV si izlenir. İşleyişi : Hesaplanan katma değer vergisi bu hesaba alacak, vergilendirme döneminde borç kaydedilir. Hesabın bakiyesi, 191 İndirilecek KDV ve/veya 190 Devreden KDV hesaplar ile karşılaştırılır. Karşılaştırma sonucunda hesabın bakiyesi 191 İndirilecek KDV ve/veya 190 FİNANSAL MUHASEBE 147 Devreden KDV hesaplarının bakiyesinden fazla ise ödeme söz konusu olur ve tutar 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabına aktarılır. Örnek: BNM işletmesi 05.03.2012 tarihinde 50.000 TL tutarındaki malı peşin olarak alıyor. KDV % 18 hariç. İşletme 07.03.2012 tarihinde 25.000 TL tutarındaki malı 10 ay vadeli senet ile alıyor. KDV % 18 hariç. İşletme 08.03.2012 tarihinde 50.000 TL tutarındaki malı çek alarak satıyor. KDV % 18 hariç. İşletme 10.03.2012 tarihinde işyerinde kullanmak için 4.000 TL değerinde bir yazar kasayı peşin alıyor. KDV % 8 hariç. İşletme 11.03.2012 tarihinde 20.000 TL tutarındaki malı peşin olarak satıyor. KDV % 18 hariç. PEŞİN MAL ALIMI ==================//========================= 153TİCARİ MALLAR HESABI 50.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 9.000 100 KASA HESABI 59.000 ==================//========================= SENET İLE MAL ALIMI ==================//========================= 153 TİCARİ MALLAR HESABI 25.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 4.500 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 29.500 ==================//========================= ÇEK KARŞILIĞI MAL SATIMI ==================//========================= 101 ALINAN ÇEKLER HESABI 59.000 600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI 50.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 9.000 ==================//========================= PEŞİN DEMİRBAŞ ALIMI ==================//========================= 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 4.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 320 100 KASA HESABI 4.320 ==================//========================= PEŞİN MAL SATIMI ==================//========================= 100 KASA HESABI 23.600 600 Y.İ. SATIŞLAR HESABI 20.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 3.600 ==================//========================= Dönem içi işlemlerden sonra ay sonlarında KDV tahakkuku yapılır. 191 İndirilecek KDV Hesabı ve 391 Hesaplanan KDV Hesabı ters kayıt yapılarak kapatılır. 148 FİNANSAL MUHASEBE BORÇ 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI ALACAK 391 HESAPLANAN KDV HESABI ALACAK 9.000 4.500 320 13.820 BORÇ 9.000 3.600 12.600 AY SONU KDV TAHAKKUKU ==================//========================= 391 HESAPLANAN KDV HESABI 12.600 190 DEVREDEN KDV HESABI 1.220 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 13.820 ==================//========================= Böylece 191 İndirilecek KDV Hesabı ve 391 Hesaplanan KDV Hesabı kapanmış olur. 191 İndirilecek KDV daha fazla olduğu için Devreden Katma Değer Vergisi ortaya çıkar. Bu tutarda 190 Devreden KDV Hesabında izlenir. 392 DİĞER KATMA DEĞER VERGİSİ Bu hesapta, teşvikli malların iptalinden doğan ve ertelenen katma değer vergisi ve ihraç kaydıyla satış nedeniyle ertelenen ve terkin edilecek KDV izlenir. İşleyişi : Tarh ve tahakkuk ettirilen KDV hesabın alacağına, yapılacak terkin sonucunda hesabın borcuna kaydedilir. 393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI Bu hesapta, merkezin şubelerle, şubelerin merkezle veya kendi aralarındaki borç ve alacak ilişkileri izlenir. Karşılıklı çalışırılar. İşleyişi : Merkez ve şubelerin birbirlerinden alacakları hesaba borç, borçları alacak kaydedilir. Örnek: Bir işletmenin Mersin Merkez şubesi, Mezitli şubesinin aldığı bir mal dolayısıyla 20.000 TL olan borcunu ödüyor. MERSİN MERKEZ ŞUBESİNİN KAYDI: ==================//========================= 393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 20.000 393.01 ANKARA ŞUBESİ 100 KASA HESABI 20.000 ==================//========================= 149 FİNANSAL MUHASEBE MEZİTLİ ŞUBESİNİN KAYDI: ==================//========================= 320 SATICILAR HESABI 20.000 393 MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI 20.000 393.02 İSTANBUL ŞUBESİ ==================//========================= 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI Bu hesapta, sayım sonucu kasa, stok ve maddi duran varlıklar ile birimler arası mal sevki esnasında otaya çıkan fazlalıklar izlenir. İşleyişi : Fazlalığın ortaya çıkmasıyla bu hesaba alacak, ilgili hesaba borç kaydedilir. Fazlalık sebebinin bulunması halinde ilgili hesabın alacağı karşılığı bu hesaba borç, fazlalık nedeninin dönem sonuna kadar bulunamaması halinde, 679 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar hesabı, izleyen dönem sarkması halinde ise 671 Önceki Dönem Gelir ve Karlar hesabı karşılığında hesaba borç kaydedilir. Örnek: İşletme 31.10.2012 tarihinde yaptığı envanter sonucu kasasında toplam 6.000 TL nakit olduğunu saymış, kasa hesabının mizandaki borç kalanının da 5.700 TL olduğu belirlenmiştir. Buna göre kasa farkı nasıl olur. Yevmiye kaydını yapınız. Fiili Kasa Sayım Sonucu = 6.000 TL Kasa Hesabı Borç Kalanı = 5.700 TL Kasa Fazlası = 300 TL Çıkan bu kasa fazlası aşağıdaki gibi muhasebe kaydı yapılır. KASADAKİ SAYIM FAZLASININ KAYDI ==================//========================= 100 KASA HESABI 300 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABI 300 ==================//========================= Kasanın borcuna yazdığımız 300 TL sayesinde kasa hesabının kalanı 6.000 TL olarak envanter ile eşit duruma getirilmiştir. FAZLALIĞIN SEBEBİ BULUNDUĞUNDA: Buradaki kasa fazlasının nedeninin, bir alıcıdan 300 TL tahsil edildiği fakat kaydının yapılmadığından kaynaklandığı anlaşılmıştır. ==================//========================= 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABI 300 120 ALICILAR HESABI ==================//========================= 300 Sebebi bulunamayan kasa fazlası 690 Dönem Kâr Zararı Hesabına ertesi yılsonunda devir edilir. ==================//========================= 397 SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABI 300 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HS ==================//========================= 300 FİNANSAL MUHASEBE 150 UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Bu grupta, kredi kurumlarından, sermaye piyasasından ve üçüncü kişilerden sağlanan, vadesi bir yıldan uzun olan borçlar izlenir. Tesise Katılma Payları Hesabı” (493) hariç, bu bölümdeki hesapları tamamı “Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar” grubundaki hesaplar gibi envanteri yapılarak değerlenir 40 MALİ BORÇLAR 400 BANKA KREDİLERİ 401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR HESABI 402 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETİ HESABI 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER 407 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKI HESABI 409 DİĞER MALİ BORÇLAR HESABI 400 BANKA KREDİLERİ Bu hesap, banka ve diğer finans kuruluşlarından sağlanan uzun vadeli (12 aydan fazla vadeli) kredilere ilişkin tutarların izlendiği hesaptır 400 Banka Kredileri Hesabının İşleyişi: Alınan uzun vadeli krediler bu hesaba alacak olarak kaydedilir. Bilanço tarihinde vadesi bir yılın altına inen krediler 303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri Hesabına aktarılarak bu hesaba borç olarak kaydedilir. Örnek: İşletme 01.01.2012 tarihinde A bankasından 14 ay vadeli olarak 5.000 TL tutarında krediyi peşin olarak çekiyor. 01.03.2013 tarihinde kredinin anaparasını ve 1.800 TL faizini ödüyor. UZUN VADELİ KREDİ ÇEKİMİ ==================//========================= 100 KASA HESABI 5.000 400 BANKA KREDİLERİ HESABI 5.000 ==================//========================= KREDİNİN VE FAİZİNİN ÖDENMESİ ==================//========================= 400 BANKA KREDİLERİ HESABI 5.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI 1.800 100 KASA HESABI 6.800 ==================//========================= 151 FİNANSAL MUHASEBE Örnek: İşletme 10.01.2012 tarihinde bankadan 18 ay vadeli krediye yıllık % 15 faiz oranı üzerinden 10.000 TL peşin olarak çekmiştir. İşletme vade sonunda anaparayı ve faizi peşin olarak ödemiştir. Faiz = A. n. t. / 100 ( 10.000 x 15 x 18 ) ------------------------( 100 x 12 ) = 2.250 UZUN VADELİ KREDİ ÇEKİMİ ==================//========================= 100 KASA HESABI 10.000 400 BANKA KREDİLERİ HESABI 10.000 ==================//========================= UZUN VADELİ KREDİNİN KISA VADELİYE AKTARILMASI ==================//========================= 400 BANKA KREDİLERİ HESABI 10.000 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLER VE FAİZLERİ HESABI 10.000 ==================//========================= KREDİNİN VE FAİZİNİN ÖDENMESİ ==================//========================= 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ HESABI 10.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI 2.250 100 KASA HESABI 12.250 ==================//========================= 401 FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDEN BORÇLAR HESABI Finansal kiralama sözleşme tutarı bu hesaba alacak, finansal kiralamaya konu olan ilgili varlık hesabına kira ödemelerinin bugünkü değeri ile borç ve bu iki tutar arasındaki fark da "402-Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri" hesabına borç kaydedilir. Dönemsellik varsayımına uygun olarak dönem sonlarında, izleyen dönemi ilgilendiren tutar; "301 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar" hesabına alacak, bu hesaba borç kaydedilir. 402 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRALAMA BORÇLANMA MALİYETİ HESABI Finansal kiralama sözleşme tutarı ile finansal kiralamaya konu olan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki fark "Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri" olarak bu hesaba borç kaydedilir. Kiralama sözleşmesine uygun olarak tamamlanana ve her dönem sonunda izleyen döneme ilişkin tutar "302 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri" hesabına borç, bu hesaba alacak kaydedilir. 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER Sermayesi paylara bölünmüş şirketlerle, Kamu iktisadi teşebbüslerinin uzun vadeli kaynak sağlamak amacıyla tahvil çıkartmaları durumunda, çıkarılan tahvillerin izlendiği hesaptır. 152 FİNANSAL MUHASEBE Hesabın İşleyişi: Çıkarılmış tahviller nominal değerleri üzerinden bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinde bir yılın altına inen anapara geri ödeme taksiti ve faizleri 304 Tahvil Anapara Borç Taksit ve Faizleri Hesabına aktarılırken bu hesaba borç kaydedilir. TAHVİL ÇIKARILMASI : ÖRNEK : işletme, çıkarmış olduğu 600 liralık tahvili A aracı bankası aracılığıyla çıkararak bedeli bankaya yatmıştır ==================//========================= 102 BANKALAR 600 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER 600 ==================//========================= DÖNEM SONLARINDA ÇIKARILMIŞ TAHVİLLERE FAİZ TAHAKKUKU Örnek : İşletmenin, çıkarmış olduğu tahvillere dönem sonunda 50 lira faiz tahakkuk etmiştir ==================//========================= 780 FİNANSMAN GİD. 50 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER 50 ==================//========================= DÖNEM SONLARINDA ÇIKARILMIŞ TAHVİLLERİN TAKSİT ÖDEME TAHAKKUKU Örnek : İşletmenin, çıkarmış olduğu tahvillerin ilk taksidi olan 100 lira 50 liralık faiz ödemesinin süresi gelmiştir ==================//========================= 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER 150 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ ==================//========================= 150 ÖDEME YAPILDIĞINDA Örnek : İşletmenin, çıkarmış olduğu tahvillere dönem sonunda 50 lira faiz tahakkuk etmiştir ==================//========================= 304 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ 100 KASA ==================//========================= 150 150 407 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI Çıkarılmış bonolar ve senetler kapsamına alınamayan diğer uzun vadeli menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır. Hesabın İşleyişi: Yukarıda tanımlananlar dışında çıkarılmış diğer uzun vadeli menkul kıymetler nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak kaydedilir, ilgili hesaplara borç kaydedilir. Ödenmeleri halinde ise borç olarak kaydedilir 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKI HESABI (-) Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vs. diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek döneme ait olan kısmı bu hesapta izlenir 409 DİĞER MALİ BORÇLAR HESABI Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınmayan uzun vadeli mali borçların izlendiği hesaptır. Hesabın İşleyişi: Bu hesaba, uzun vadeli borcun doğması halinde alacak kaydedilir, ödenmesi halinde borç kaydedilir 153 FİNANSAL MUHASEBE 42 420 421 422 426 429 TİCARİ BORÇLAR Satıcılar Borç Senetleri Borç Senetleri Reeskontu (-) Alınan Depozito ve Teminatlar Diğer Ticari Borçlar 43 431 432 433 437 438 439 DİĞER BORÇLAR Ortaklara Borçlar İştiraklere Borçlar Bağlı Ortaklıklara Borçlar Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) Kamuya Olan Ertelenmiş ve Taksitlendirilmiş Borçlar Diğer Çeşitli Borçlar 44 ALINAN AVANSLAR 440 Alınan Sipariş Avansları 449 Alınan Diğer Avanslar 47 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 472 Kıdem Tazminatı Karşılıkları 479 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları 48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler 481 Gider Tahakkukları 49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 492 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilen KDV 493 Tesise Katılma Payları 499 Diğer Çeşitli Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 154 FİNANSAL MUHASEBE ÖZ KAYNAKLAR Bu grupta, işletme sahip ve ortaklarının bilanço tarihinde işletmeye koymuş oldukları sermaye ile, yedekler ve kar/zarar izlenir. Yedekler; sermaye yedekleri ve kar yedekleri, kar/zarar ise; geçmiş yıl ve dönem kar/zararı olarak izlenir. Özsermaye (özkaynaklar); işletme sahip ve sahiplerinin işleme kişiliğinin aktifleri üzerindeki, toplam haklarının parasal ifadesidir. Özsermaye, işletme sahip yada sahiplerinin işletmeye sermaye olarak verdiği değerler ile işletme çalışmaları sonucu sağlanan ve henüz işletmenden çekilmemiş, o dönem karı(zarar eksi) dağıtılmamış önceki dönem karları(önceki dönem zararları: eksi) ve önceki dönem karlarından ayrılan yedekler ile sermaye yedekleri vb. kaynaklardır. Tekdüzen Hesap Planında Özkaynaklar Sınıfı aşağıdaki hesaplara ayrılmıştır. 50 500 501 502 503 ÖDENMİŞ SERMAYE SERMAYE HESABI ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) SERMAYE DÜZELTMESI OLUMLU FARKLARI SERMAYE DÜZELTMESI OLUMSUZ FARKLARI(-) Bu grupta, Taahhüt edilen sermayeden ödenmemiş sermayenin düşülmesiyle oluşan fark izlenir. Şirket ana sözleşmesinde ortakların taahhüt ettiği sermayeden ödenmeyen sermaye düşüldüğünde ödenmiş sermaye bulunur. Bu grupta hem ödenmiş sermaye hem de geriye kalan ödenmemiş sermaye yar alır. Ödenmiş sermaye hesap grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır: 500 SERMAYE HESABI İşletme sahibi ya da sahiplerinin işletmeye tahsis edilen ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. Sermaye miktarı bireysel işletmelerde istenildiği anda ve herhangi bir resmi işleme gerek olmaksızın değiştirilebilir. Şirketlerde, sermayenin değiştirilmesi bir takım hukuki işlemlerin yerine getirilmesini gerektirir. FİNANSAL MUHASEBE 155 Hesabının İşleyişi: Taahhüt edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak kaydedilir, sermaye artırımında bu hesap yine alacak kaydedilir, sermayenin azaltılmasında ise bu hesaba borç olarak kaydedilir 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI (-) İşletmeye tahsis edilen veya ortaklarca taahhüt edilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır. Hesabın kalanı ortakların sermayeye olan borçlarıdır. Hesabının İşleyişi: Taahhüt edilen sermaye tutarı 500 Sermaye Hesabı alacağına karşılık bu hesaba borç kaydedilir, ödenen tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir. Örnek: X Kollektif Şirketinin 1.000 TL’lik sermayesi iki ortak tarafından yarı yarıya taahhüt edilmiştir. Ortak A taahhüdünü nakden ortak B ise Ticari mal vermek üzere yerine getirmiştir. ==================//========================= 501 ÖDENMEMĐS SERMAYE (-) 1.000 500 SERMAYE HESABI 1.000 ==================//========================= ==================//========================= 100 KASA HESABI 500 153 TİCARİ MALLAR HESABI 500 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-) 1.000 ==================//========================= 52 520 521 522 523 529 52 SERMAYE YEDEKLERİ HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ HİSSE SENEDİ İPTAL KARLARI MDV YENİDEN DEĞERLEME DEĞER ARTIŞLARI İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME DEĞER ARTIŞLARI DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ SERMAYE YEDEKLERİ Bu grupta, sermaye hareketleri dolayısı ile ortaya çıkan ve işletmede bırakılan tutarların izlendiği hesap grubudur. 520 HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ Bu hesapta, yeni çıkan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan nominal bedel ile satış tutarı arasındaki olumlu fark izlenir. İşleyişi : Olumlu fark ilgili hesap karşılığında bu hesabın alacağına kaydedilir. Yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarlarının izlendiği kaynak hesabıdır. Diğer ifadeyle hisse senedinin başa baş fiyatını aşan tutarların izlendiği hesaptır. FİNANSAL MUHASEBE 156 Örnek: A aş tarafından çıkartılan 60 TL nominal değerli hisse senetleri peşin olarak 65 TL’ye ihraç edilmiştir. ==================//========================= 100 KASA HESABI 3.300 500 SERMAYE HESABI 3.000 520 HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ HESABI 300 ==================//========================= 521 HİSSE SENEDİ İPTAL KARARLARI Bu hesapta, iptal edilen hisse senedi bedelleri izlenir. İşleyişi : İptal edilen hisse senetlerinin ödenmiş bedelleri bu hesaba alacak, sermayeye ilavesi ya da başka bir amaçla işletmeden çekilmesi halinde borç kaydedilir. Bir anonim şirkette ortaklardan biri sermaye taahhüdünü yerine getirmezse bu ortağın hisse senetleri iptal edilerek yerine yeni bir ortak alınır. Yeni ortağın söz konusu hisseler için ödediği bedel ile hisse senedinin nominal bedelleri arasındaki fark hisse senedi iptal karı olarak değerlendirilir. TAAHHÜT BORCU SÜRESİNDE YERİNE GETİRİLMEYEN ORTAKLIK PAYININ İPTALİ : Örnek : 900 lira sermaye taahhüdünde bulunan ortak (A) 400 liralık kısmını ödemiş, kalan 500 liralık kısmını ise süresi içinde ödememiştir. Bunun üzerine işletme, ortak (A)’yı çıkarıp, ==================//========================= 500 SERMAYE 900 501 SERMAYE TAAHHÜDÜ 500 521 HİSSE SENEDİ İPTAL KARARLARI 400 ==================//========================= ==================//========================= 100 KASA 900 500 SERMAYE 900 ==================//========================= 522 MADDİ DURAN VARLIK YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI Bu hesapta, aktifte kayıtlı maddi duran varlıkların yeniden değerlemesi sonucu oluşan değer artışları izlenir. İşleyişi : Değer artışı ilgili aktif varlık karşılığında bu hesaba alacak, sermayeye ilave veya başka bir amaçla kullanılması halinde borç kaydedilir. 523 İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI Bu hesapta, işletmenin iştirakleri ile bağlı ortaklıklarının bünyesinde yapılan yeniden değerleme dolayısıyla oluşan değer artışının sermayeye eklenmesi sonucunda, bu sermayeden işletmeye isabet eden kısım. İşleyişi : Değer artışının sermayeye eklenmesi sonucunda, işletmeye bedelsiz olarak verilen hisse senetleri ve payları bu hesabın alacağına, 242 İştirakler veya 245 Bağlı Ortaklıklar hesaplarının borcuna kaydedilir. İŞTİRAK SERMAYE ARTIRIMININ YENİDEN DEĞERLEME FONUNDAN YAPILMASI Örnek : İşletmenin iştiraki olan (B) A.Ş. sermaye artırımına gitmiş ve sermaye artırımını yeniden değerleme değer artış fonundan karşılamıştır. İşletmenin iştirakine düşen bedelsiz ortaklık payı 300 liradır. 157 FİNANSAL MUHASEBE ==================//========================= 242 İŞTİRAKLER 300 523 İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME DEĞER ARTIŞLARI ==================//========================= 529 300 DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ Örnek: İşletmenin kuruluşunda ortaklar 1.000 TL nominal değerli kar zarar ortaklığı belgesini 1100 TL ‘ye satmıştır. ==================//========================= 100 KASA HESABI 1.100 306 ÇIKARILMIS DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI 529 DİĞER SERMAYE YEDEKLERİ ==================//========================= 54 540 541 542 548 549 54 1.000 100 KAR YEDEKLERİ YASAL YEDEKLER STATÜ YEDEKLERİ OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER DİĞER KAR YEDEKLERİ ÖZEL FONLAR KAR YEDEKLERİ Bu grupta, Kanun, ana sözleşme hükümleri ya da ortaklıkların yetkili organları tarafından alınan kararlar uyarınca, dağıtılmamış ya da işletmede alıkonulmuş karlar izlenir. 540 YASAL YEDEKLER Kanun hükümleri uyarınca ayrılan yedekler bu hesap kaleminde gösterilir İşleyişi : Dönem karından ayrılan yedekler bu hesaba alacak sermayeye eklenmesi halinde ise borç kaydedilir. 541 STATÜ YEDEKLERİ Bu hesapta, ana sözleşme hükümleri çerçevesinde ayrılan yedekler izlenir. İşleyişi : Dönem karından ayrılan yedekler bu hesaba alacak sermayeye eklenmesi halinde ise borç kaydedilir. 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER Bu hesapta, genel kurul kararı ile ayrılması kararlaştırılan olağanüstü yedek akçeler ile dağıtım dışı kalan karlar izlenir. İşleyişi : Dönem karından ayrılan yedekler bu hesaba alacak sermayeye eklenmesi halinde ise borç kaydedilir. FİNANSAL MUHASEBE 158 Örnek: İşletme genel kurulunda alınan karar gereğince ayrılması gereken yedek 5.000 TL ve işletmede bırakılan kar ise 3.000 TL’dir. ==================//========================= 570 GEÇMİŞ YIL KARLARI 8.000 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER 8.000 ==================//========================= 548 DİĞER KAR YEDEKLERİ Bu hesapta, 52 Grubunda tanımlanmamış diğer yedekler izlenir. İşleyişi : karından ayrılan yedekler bu hesaba alacak sermayeye eklenmesi halinde ise borç kaydedilir Elden çıkarılan gayrimenkul ,iştirak hisseleri ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin vergi mevzuatı çerçevesinde arttırılan maliyet bedelinin izlendiği hesaptır 549 ÖZEL FONLAR Bu hesapta, işletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile başka amaçlar için ayrılan fonlar izlenir. İşleyişi : Ayrılan fonlar bu hesabın alacağına, mahsubunda ise borcuna kaydedilir. İşletmede bırakılması ve tasarrufu zorunlu yasal fonlar ile diğer maksatlarla ayrılan fonlar bu hesapta izlenir. Kooperatiflerin mevzuatı gereği ayrılmaları gereken fonlar ile ortak işlemlerden oluşan karların izlendiği hesaptır. Yenisini almak amacıyla maddi duran varlık satışında elde edilen kar, 3 yıl süreyle yenisi alınıncaya kadar bu hesapta izlenir. Yasal süre içinde yenisi alınan malın amortismanı hesap bakiyesi yeterli olduğu müddetçe bu hesaptan karşılanır. Örnek: İşletme 400 TL maliyeti olan makinesini kredili olarak 300 TL + %18 KDV’ye kredili olarak satmıştır. Satış anında makinenin 150 TL’lik kısmı itfa edilmiştir. ==================//========================= 127 DİĞER DİCARİ ALACAKLAR 354 257 BİRİKMİS AMORTİSMANLAR(-) 150 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZ 400 391 HESAPLANAN KDV 54 549 ÖZEL FONLAR 50 ==================//========================= Örnek: A işletmesi elinde bulunan bir demirbaşı yenilemek amacıyla 40 TL kar ile satmıştır. Elde ettiği karı gelir hesabında izlememiş, kar yedeği olarak kayıtlara almıştır. Yasal süre içinde ise yeni demirbaş almamıştır. ==================//========================= 549 ÖZEL FONLAR 40 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HESABI 40 ==================//========================= FİNANSAL MUHASEBE 57 571 58 580 59 590 591 571 159 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI GEÇMİŞ YILLAR KARLARI GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI DÖNEM NET KARI / ZARARI DÖNEM NET KARI DÖNEM NET ZARARI GEÇMİŞ YILLAR KARLARI Bu hesapta, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan karlar izlenir Bu hesap, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: hesap açılış kaydında önceki dönem net karının doğrudan “570 Geçmiş Yılları Karları” alacak hesabına yazılması şeklinde açılabilir. Net karın “590 Dönem Net Karı” hesabında devretmesi, dönem başı söz konusu hesabın borcuna karşılık “570 Geçmiş Yıllar Karları” hesabına alacak yazılması şeklinde bir uygulama da mümkündür. Örnek: İşletmenin dönem karı 3.000 TL’dir dönem başında yapılması gereken kayıt ==================//========================= 590 DÖNEM NET KARI 3.000 570 GEÇMİS YILLAR KARI 3.000 ==================//========================= 580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI Bu hesapta, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan zararlar izlenir Bu hesap, önceki yıllara ait zararların; yedeklere, daha sonraki yılların karlarına yada sermayeye mahsup edilerek kapatılıncaya kadar tutulması için açılmıştır. Borç karakterli bir hesap olduğu için özkaynakta azalmayı temsil eder ve bilançoda özkaynakların bir indirim biçiminde gösterilir. Hesabının İşleyişi: 591 Dönem Net Zararı Hesabının alacağına karşılık bu hesabın borcuna kaydedilir. Açılış kaydında önceki dönem net zarar doğrudan bu hesabın borcuna kaydedilir Örnek: İşletmenin geçen dönem yılı sonundaki net zararı 15.000 TL dir. ==================//========================= 580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HESABI 15.000 591 DÖNEM NET ZARARI HESABI 15.000 ==================//========================= 590 DÖNEM NET KARI Bu hesapta, işletme faaliyetleri sonucu ortaya çıkan vergi sonrası net kar izlenir. İşleyişi : Oluşan kar, 692 Dönem Net Karı veya Zararı hesabı karşılığında bu hesaba alacak, izleyen yılda ise 570 Geçmiş Yıllar Karları hesabı karşılığında borç kaydedilir. FİNANSAL MUHASEBE 160 590 Dönem Net Kârı Hesabı: İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin vergi sonrası net kâr tutarının izlendiği hesaptır. 590 Dönem Net Kârı Hesabının İşleyişi: Sonuç hesaplarında yer alan 692 Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir. 692 Dönem Net Kârı Veya Zararı Hesabı alacak kalanı verirse net kar var demektir ve bu kar 590 Dönem Net Kârı Hesabının alacağına kaydedilir. 692 Dönem Net Kârı Veya Zararı Hesabı borç kalanı verirse net zarar var demektir ve bu zarar 591 Dönem Net Zararı Hesabının borcuna kaydedilir. Örnek: İşletmenin dönem karı 3.000 TL’dir dönem başında yapılması gereken kayıt ==================//========================= 590 DÖNEM NET KARI 3.000 570 GEÇMİS YILLAR KARI 3.000 ==================//========================= 591 DÖNEM NET ZARARI Bu hesapta, işletme faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan net zarar izlenir. İşleyişi : Oluşan zarar, 692 Dönem Net Karı veya Zararı hesabı karşılığında bu hesaba borç, izleyen yılda ise 580 Geçmiş Yıllar Zararları hesabı karşılığında alacak kaydedilir. 591 Dönem Net Zararı Hesabı: İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin net zarar tutarının izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Sonuç hesaplarında yer alan 692 Dönem Net Kârı veya Zararı Hesabı'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba borç olarak kaydedilir. 692 Dönem Net Karı Veya Zararı Hesabı alacak kalanı verirse net kar var demektir ve bu kar 590 Dönem Net Karı Hesabının alacağına kaydedilir. 692 Dönem Net Karı Veya Zararı Hesabı borç kalanı verirse net zarar var demektir ve bu zarar 591 Dönem Net Zararı Hesabının borcuna kaydedilir 161 FİNANSAL MUHASEBE GELİRLER Gelir Tablosunun Tanımı ve Kapsamı Gelir tablosu, işletmenin belli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net karı veya zararını gösteren bir tablodur. Gelir Tablosu Hesapları • Gelir tablosu, hesaplarına sonuç hesapları da denilmektedir. • Bu hesaplar, işletmenin sermayesinde meydana gelen artış, başka bir ifadeyle gelirleri ve sermayedeki azalışları bir başka ifadeyle giderleri gösterir. • Bu bakımdan gelir tablosu hesapları gider ve gelir hesapları olarak ikiye ayrılmaktadır. Gelir Hesapları ve Hesapların İşleyişi • • • Gelir, işletmenin ana faaliyet konusuna giden mal ve hizmet satışlarından ve ana faaliyet konusu dışında kalan faiz, kira vs. biçimde elde edilen hasılat olarak ifade edilebilir. İşletmenin faaliyetleri sonucunda varlıklarında artış meydana getiren unsurlara gelir, bu unsurların izlendiği hesaplara gelir hesapları denir. İşletme gelirleri; ana faaliyetten elde edilen gelirler, ana faaliyet konusu dışında elde edilen gelirler olarak ikiye ayrılabilir. Tekdüzen Hesap Planında Yer Alan Gelir Grupları: • • • 60 BRÜT SATIŞLAR (ANA FAALİYETLE İLGİLİ GELİRLER) – 600 Yurtiçi Satışlar Hs. – 601 Yurtdışı Satışlar Hs. – 602 Diğer Gelirler Hs. – 64 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR (ANA FAALİYET DIŞINDAKİ GELİRLER) – 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hs. – 641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri Hs. – 642 Faiz Gelirleri Hs. – 643 Komisyon Gelirleri Hs. – 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs. – 645 Menkul Kıymet Satış Karları Hs. – 646 Kambiyo Karları Hs. – 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hs. – 648 Diğer Olan Gelir ve Karlar Hs. – 67 OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR – 670 Önceki Dönem Gelir ve Karları Hs. – 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hs. 162 FİNANSAL MUHASEBE GELİR HESAPLARININ ÇALIŞMA KURALLARI BORÇ GELİR HESAPLARI Azalışlar(-) (Kapanışta) ALACAK Artışlar (+) Gelirlerdeki artışlar, hesabın alacak tarafına kaydedilir. Düzeltme yada ayarlama kayıtlarında borçlandırılır. Dönem sonunda borçlandırılarak 690. Dönem Kar veya Zarar Hesabına devredilir. Kalan vermezler. BORÇ GELİR HESAPLARI AZALIŞLAR(-) (KAPANIŞTA) 1.000(2) ALACAK ARTIŞLAR (+) 1.000(1) BORÇ 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI ALACAK GİDERLER GELİRLER 1.000(2) 60 BRÜT SATIŞLAR 600 601 602 YURTİÇİ SATIŞLAR YURTDIŞI SATIŞLAR DİĞER GELİRLER Bu gurupta, işletmenin esas faaliyetleri sonucunda satılan mal/hizmet karşılıkları izlenir. Bunlar; - Mal/hizmet satışları, - Satılan mal ve hizmetlerle ilgili sübvansiyonlar, - Satış tarihindeki kur farkları, vade farkları ve vergi iadeleri. Brüt satışlar; - Yurtiçi satışlar, - Yurtdışı satışlar, - Diğer Gelirler şeklinde bölümlendirilir 60 Brüt satışlar grubu işletmenin ana faaliyet konusunu oluşturan yurtiçi ve yurt dışı mal ve hizmet satışlarının toplam değeri ile holding ilişkisinde yan ve bağlı kuruluşlara yapılan yurtiçi ve yurt dışı satışları içerir. Brüt satışlar içinde işletmenin mal ve hizmet satışlarının yanında ayrıca satışlarla ilgili diğer gelirlerde vardır. Bunlar devletin ihracatı teşvik amacıyla işletme lehine tahakkuk eden veya ödenen sübvansiyonlar, vergi iadeleri, vade farkları, ihracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur farklarıdır. FİNANSAL MUHASEBE • • • • • 600 163 Brüt satışların oluşması için ödemenin yapılmış olması koşulu gerekli olmayıp, satışların gerçekleşmiş olması yeterlidir. Satışlar, hangi dönemde gerçekleşmiş ise o dönemin gelir tablosunda yer almalıdır. Brüt satışlara "Katma Değer Vergisi" dahil edilmez. Brüt satışlar; yurt içi satışlar, yurt dışı satışlar ve diğer gelirler şeklinde bölümlenir. Brüt satışlar grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır: – 600 Yurtiçi Satışlar Hs. – 601 Yurtdışı Satışlar Hs. – 602 Diğer Gelirler Hs. YURTİÇİ SATIŞLAR Bu hesapta, mal/hizmet karşılığı alınan ve tahakkuk ettirilen bedeller izlenir. 600 Yurt İçi Satışlar Hesabının İşleyişi: Satış yapıldığında hasılat tutarı bu hesaba alacak olarak kaydedilir. Dönem sonunda bu hesap borç kaydedilerek kapatılır ve 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılır. Örnek İşletmenin 14.05.2012 tarihinde 20.000 TL tutarındaki malı peşin olarak satmıştır. KDV %18 hariç. PEŞİN OLARAK MAL SATIMI ==================//========================= 100 KASA HESABI 23.600 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 20.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 3.600 ==================//========================= Örnek : İşletmenin 10.05.2012 tarihinde 7.000 TL tutarındaki malı çek karşılığında satmıştır. KDV %18 hariç. ÇEK KARŞILIĞI MAL SATIMI ==================//========================= 101 ALINAN ÇEKLER HESABI 8.260 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 7.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.260 =================//========================= Örnek : İşletmenin dönem sonundaki 600 Yurt İçi Satışlar Hesabının alacak kalanı 125.000 TL dir. GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 125.000 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 125.000 ==================//========================= 601 YURTDIŞI SATIŞLAR • Yurt dışında satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan toplam değerlerin izlendiği hesaptır. • İşletmenin gerek yurt dışına kendisinin yaptığı ihracat tutarları, gerekse ihracat kaydıyla aracı ihracatçı firmalara yapmış olduğu satışlar bu hesapta izlenir. FİNANSAL MUHASEBE • Dönem içinde ihracat bedelinin transferlerinin gecikmesi nedeniyle ortaya çıkan lehteki kur farkları da bu hesapta izlenir. • Yurtdışına satılan mal ve hizmetlerin karşılığında alınan ve alınacak değer Katma Değer Vergisi Kanunun 11/a maddesi gereğince katma değer vergisinden istisna tutulmuştur. 164 İşleyişi: Satışlar gerçekleştikçe hasılat tutarı bu hesaba alacak yazılır. Satış tutarının Türk Lirası karşılığı malın gümrükten çıktığı tarihteki kur dikkate alınarak hesaplanır. Mal bedelinin transferleri tarihi ile malın gümrükten çıkış tarihi arasında ortaya çıkan olağan kur farkları da bu hesabın “601. 90 İhracattan Doğan Kur Farkları” tali hesabında izlenir. Dönem sonlarında hesap “690 Dönem Karı veya Zararı” hesabına devredilerek kapatılır. Örnek : İşletme yurt dışındaki bir alıcısına 20.05.2009 tarihinde 15.000 TL tutarındaki malı banka aracılığı ile satmıştır. KDV %18 hariç. YURT DIŞINA MAL SATIMI ==================//========================= 102 BANKALAR HESABI 17.700 601 YURT DIŞI SATIŞLAR HESABI 15.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 2.700 ==================//========================= 602 DİĞER GELİRLER Bu hesapta, Sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerinden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme primi vb. hasılat kalemleri izlenir. İşleyişi : İşletme lehine tahakkuk eden değerler ilgili hesaplar karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir. Örnek : İşletmenin 12.05.2009 tarihinde 20.000 TL tutarındaki malı 3 ay vadeli olarak 25.000 TL ye peşin olarak satmıştır. KDV %18 hariç. İşletme vade farklarını diğer gelirlerde izlemektedir. PEŞİN OLARAK MAL SATIMI ==================//========================= 100 KASA HESABI 29.500 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 20.000 602 DİĞER GELİRLER HESABI 5.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 4.500 ==================//========================= FİNANSAL MUHASEBE 61 610 611 612 165 SATIŞ İNDİRİMLERİ SATIŞTAN İADELER (-) SATIŞ ISKONTOLARI (-) DİĞER İNDİRİMLER (-) Bu grupta, brüt satışlardan indirilmesi gereken tutarlar izlenir. Bunlar; - Satıştan iadeler, - Satış ıskontoları, - Diğer indirimler şeklinde bölümlenir 610 SATIŞTAN İADELER (-) Bu hesapta, satılan malların iade edilen tutarları izlenir. İşleyişi : İadeler ilgili hesabın karşılığında bu hesaba borcuna kaydedilir Örnek : İşletmenin 01.06.2012 tarihinde daha önceden sattığı 5.000 TL tutarındaki mal alıcı tarafından iade ediliyor. İade bedeli peşin ödeniyor. KDV %18 hariç. (İşletme aralıklı envanter yöntemini uygulamaktadır) ==================//========================= 610 SATIŞTAN İADELER HESABI 5.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 900 100 KASA HESABI 5.900 ==================//========================= Örnek : İşletmenin daha önceden 10.000 TL maliyeti olan malı 12.000 TL ye satmıştır. 21.05.2012 tarihinde mal alıcı tarafından iade ediliyor. İade bedeli alıcının hesabından düşülüyor. KDV %18 hariç. (İşletme sürekli envanter yöntemini uygulamaktadır) ==================//========================= 610 SATIŞTAN İADELER HESABI 12.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 2.160 120 ALICILAR HESABI 14.160 ==================//========================= SATIŞLARIN İADESİNİN MALİYET KAYDI ==================//========================= 153 TİCARİ MALLAR HESABI 10.000 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MAİYETİ HESABI 10.000 ==================//========================= 611 SATIŞ ISKONTOLARI (-) Bu hesapta, fatura düzenlendikten sonra ortaya çıkan kasa ve miktar ıskontoları izlenir. Kasa ıskontosu; kredili satışlarda mal bedelinin alıcı tarafından vadesinden önce yapılması halinde alıcıya yapılan indirimdir. Miktar ıskontosu; kredili satışlarda alıcının belli tutarlar üzerinde alışlarda bulunması nedeniyle belli oranlarda kendisine yapılan indirimdir. İşleyişi : Iskonto tutarı, ilgili hesabın alacağı karşılığında bu hesabın borcuna kaydedilir FİNANSAL MUHASEBE 166 Örnek: İşletmenin 11.06.2012 tarihinde müşterisi A.'dan 50.000 TL tutarındaki mal satımından doğan alacağını vadesinden önce tahsil ediyor. Bu nedenle müşterisine %5 ıskonto uyguluyor. SATIŞLARIN İSKONTO KAYDI ==================//========================= 100 KASA HESABI 45.000 611 SATIŞ İNDİRİMLERİ HESABI 5.000 120 ALICILAR HESABI 50.000 ==================//========================= 612 DİĞER İNDİRİMLER (-) Bu hesapta, malın sevki sırasında alıcı hesabına satıcı tarafından ödenen giderler ile satılan mallara ait sevk giderleri, satış esnasında ortaya çıkan noksanlık, bozulma, hasar, hata vb. nedenlerle yapılması zorunlu indirimler, satış vergileri (KDV hariç) izlenir. İşleyişi : Yapılan indirim hasılatla ilişkilendirilmeden bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir. Dönem sonunda 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına devredilerek kapatılır. Örnek: İşletmenin 10.05.2009 tarihinde 25.000 TL tutarındaki malı müşterisi K.'ya veresiye olarak satıyor. KDV %18 hariç. Müşteri K aynı gün malların 1.000 TL lik kısmının hasarlı olduğunu bildiriyor ve bu tutar müşterinin hesabından düşülüyor. KDV %18 hariç. VERSİYE MAL SATIMI ==================//========================= 120 ALICILARHESABI 29.500 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 25.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 4.500 ==================//========================= İNDİRİMLERİN KAYDI ==================//========================= 612 DİĞER İNDİRİMLER HESABI 1.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 180 120 ALICILAR HESABI 1.180 ==================//========================= 62 620 621 622 623 SATIŞLARIN MALİYETİ (-) SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-) SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) SATILAN HİZMET MALİYETİ (-) DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-) Bu grupta, dönem içindeki stok hareketleri ile ilk madde malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mal ve hizmet satışlarının maliyetleri izlenir. 620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-) Bu hesapta, imalat işletmelerinde üretilen ve satılan mamul maliyetleri izlenir. İşleyişi : Satılan mamul maliyeti bu hesaba borç 152 Mamuller hesabına alacak kaydedilir. FİNANSAL MUHASEBE 167 Örnek: İşletme 25.05.2012 tarihinde 5.000 TL kayıtlı bulunan mamüllerini 6.000 TL ye peşin satıyor. KDV %18 hariç. (İşletme sürekli envanter yöntemini uygulamaktadır) MAMÜLLERİN SATILMASI ==================//========================= 100 KASA HESABI 7.080 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 6.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.080 ==================//========================= MAMÜLLERİN MALİYETİ KAYDI ==================//========================= 620 SATILAN MAMÜLLER MALİYETİ HESABI 5.000 152 MAMAÜLLER HESABI 5.000 ==================//========================= 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) Bu hesapta, herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan alınıp satılan ticari malların (emtia) maliyetleri izlenir. İşleyişi : Satılan mamul maliyeti bu hesaba borç 153 Ticari Mallar hesabına alacak kaydedilir. Satılan mallarla ilgili olarak satış ve maliyet hesaplarının kullanılması gerekir. Ticari mallar stoklarının izlenmesi ve maliyetlerinin hesaplanması için iki yöntem mevcuttur. 1. Sürekli envanter yöntemi 2. Aralıklı envanter yöntemi PEŞİN MAL SATILMASI Örnek : İşletme 20.05.2012 tarihinde 13.000 TL maliyeti olan malı 15.000 TL ye peşin olarak satıyor. KDV %18 hariç. İşletme sürekli envanter yöntemini kullanmaktadır. ==================//========================= 100 KASA HESABI 17.700 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 15.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 2.700 ==================//========================= MALİYET KAYDI ==================//========================= 621 SATILAN TİCARİ M.ALALR MALİYETİ HESABI 13.000 153 TİCARİ MALLAR HESABI 13.000 ==================//========================= Örnek : İşletmenin dönem sonundaki ticari mallar hesabının borç kalanı 35.000 TL dir. Yapılan envanter sonucu dönem sonu mal mevcudu 8.000 TL dir. Maliyet kaydını yapınız. Çözüm: Ticari mallar 35.000 TL olduğuna göre işletme 35.000 TL lik mal almıştır ve dönem sonu mal mevcudu 8.000 TL olduğuna göre 8.000 TL lik malı kalmıştır. Bunun sonucunda 35.000 - 8.000 = 27.000 TL tutarındaki malı satmış durumdadır, yani satılan ticari malların maliyeti 27.000 TL dir. FİNANSAL MUHASEBE 168 MALİYET KAYDI ==================//========================= 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ HESABI 27.000 153 TİCARİ MALLAR HESABI 27.000 ==================//========================= 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-) Bu hesapta, üretilen hizmetlerle ilgili yapılan giderleri izlenir. İşleyişi : Eş zamanlı kayıt sistemine tabi olan ve 7/A seçeneğini uygulayan hizmet işletmelerde oluşan giderler; 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma hesabının alacağı ile, 7/B seçeneğini uygulayan küçük işletmeler ise 749 Üretim Maliyeti hesabının alacağı ile, bu hesaba borç kaydedilir. 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-) Bu hesapta, esas faaliyet konusu ile ilgili diğer satış gelirlerinin elde edilmesi için yapılan giderler izlenir. İşleyişi : Satışların maliyeti ilgili hesaplar karşılığında bu hesaba borç kaydedilir 63 630 631 632 FAALİYET GİDERLERİ (-) ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-) PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-) Bu grupta, Esas faaliyetlerle ilgili olan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen araştırma ve geliştirme giderleri; pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ve genel yönetim giderleri izlenir. Dönem sonlarında yansıtma hesaplarının alacağı karşılığında ; - 750 Ar-Ge Giderleri; 630 Ar-Ge Giderleri - 760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri; 631 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri - 770 Genel Yönetim Giderleri; 632 Genel Yönetim Giderleri Gelir Tablosu hesaplarına borç kaydedilir. 630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-) Bu hesapta, yeni üretim araçları ve teknolojik geliştirmeler için yapılan araştırma ve geliştirme giderlerinin aktifleştirilmeyen kısımları izlenir Bu giderler dönem boyunca maliyet hesabı olan 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabında izlenir. Dönem sonunda 7/A seçeneğinde 751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı, 7/B seçeneğinde 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı alacağı ile bu hesapların borcuna devredilir. En son yansıtma hesaplarında 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabına devredilerek kapatılır. 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabı'da 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. Örnek: İşletmenin dönem sonundaki maliyet hesabı olan 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Hesabının kalanı 22.000 TL dir. Dönem sonu muhasebe kayıtlarını yapınız. 169 FİNANSAL MUHASEBE GİDERLERİN YANSITILMASI ==================//========================= 751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER. YANSITMA HS 22.000 750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI 22.000 ==================//========================= GİDERLERİN GELİR TABLOSUNA AKTARILMASI KAYDI ==================//========================= 630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI 22.000 751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER. YANSITMA HS 22.000 ==================//========================= Gelir tablosundan sonra bütün 6 ile başlayan hesaplar 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına devredilerek kapatılır. Dolayısıyla bu gider hesabı da 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına devredilerek kapatılır. GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 22.000 630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI ==================//========================= 631 22.000 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-) Bu hesapta, mal/hizmetlerin pazarlama, satış ve dağıtımlarıyla ilgili yapılan giderler izlenir İşleyişi: Bu giderler dönem boyunca maliyet hesabı olan 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabında izlenir. Dönem sonunda 7/A seçeneğinde 761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı, 7/B seçeneğinde 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı alacağı ile bu hesapların borcuna devredilir. En son yansıtma hesaplarıda 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabına devredilerek kapatılır. 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı'da 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. Örnek: İşletmenin dönem sonundaki maliyet hesabı olan 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabının kalanı 13.000 TL dir. Dönem sonu muhasebe kayıtlarını yapınız. GİDERLERİN YANSITILMASI ==================//========================= 761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDER. YANSITMA HS 13.000 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HS ==================//========================= 13.000 GİDERLERİN GELİR TABLOSUNA AKTARILMASI KAYDI ==================//========================= 631 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI 13.000 761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDER. YANSITMA HS 13.000 ==================//========================= 170 FİNANSAL MUHASEBE GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 13.000 631 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI ==================//========================= 632 13.000 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-) Bu hesapta, üretim, pazarlama ve satılan malın maliyeti ile ilgili olmayan genel yönetim giderleri izlenir. Örnek: İşletmenin dönem sonundaki maliyet hesabı olan 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabının kalanı 45.000 TL dir. Dönem sonu muhasebe kayıtlarını yapınız. GİDERLERİN YANSITILMASI ==================//========================= 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HS 45.000 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 45.000 ==================//========================= GİDERLERİN GELİR TABLOSUNA AKTARILMASI KAYDI ==================//========================= 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 45.000 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HS 45.000 ==================//========================= GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 45.000 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI ==================//========================= 45.000 64 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ 642 FAİZ GELİRLERİ 643 KOMİSYON GELİRLERİ 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI 646 KAMBİYO KARLARI 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 649 FAALİYETLERLE İLGİLİ DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR İşletmenin esas faaliyeti dışında, olağan faaliyetlerinden elde ettiği gelirlerin ve karların izlendiği gruptur. İşletmenin ana faaliyet dışı gelir ve karlarını, iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan elde edilen temettü gelirleri ile faiz ve diğer temettüler, kira gelirleri, menkul kıymet satış karları, kambiyo karları, gibi diğer faaliyetlerden elde edilen olağan gelir ve karlar oluşturur. 171 FİNANSAL MUHASEBE 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ Hesabın Kapsamı: İşletmelerin, sermayelerine katıldıkları iştiraklerden elde ettikleri temettü (kar payı) gelirlerinin izlendiği hesaptır. Hesabın İşleyişi: işletmenin iştirakinden aldığı temettü gelirleri bu hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonunda 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. Örnek: İşletmenin iştiraki olan bir şirketin 2012 yılı kar payının 50.000 TL olduğu ve bunun banka hesabına yatırıldığı belirtiliyor. KAR PAYININ GELİR OLARAK KAYDEDİLMESİ ==================//========================= 102 BANKALAR HESABI 50.000 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI ==================//========================= 50.000 GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI 50.000 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 50.000 ==================//========================= 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ Bu hesapta, bağlı ortaklıklardan elde edilen temettü gelirleri izlenir. Hisse senedi ve tahvil gibi menkul kıymet satışından doğan kar/zarar bu hesapta izlenmez Örnek: İşletmenin bağlı ortağı olan bir şirketin 2012 yılı kar payının 8.000 TL olduğu ve bunun banka hesabına yatırıldığı belirtiliyor. KAR PAYININ GELİR OLARAK KAYDEDİLMESİ ==================//========================= 102 BANKALAR HESABI 8.000 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI ==================//========================= 8.000 GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI ==================//========================= 642 8.000 8.000 FAİZ GELİRLERİ Bu hesapta, her türlü kısa ve uzun vadeli mali yatırımlardan sağlanan faiz gelirleri izlenir. İşleyişi: Faiz gelirleri ortaya çıktığında tahakkuk ettirilerek bu hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonunda bu hesap 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. Örnek: İşletmenin bankadaki parasına 3.500 TL faiz tahakkuk ettirildiği ve bu paranın işletmenin bankadaki hesabına yatırıldığı hesap özetinde belirlenmiştir. 172 FİNANSAL MUHASEBE FAİZİN GELİR OLARAK KAYDEDİLMESİ ==================//========================= 102 BANKALAR HESABI 3.500 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 3.500 ==================//========================= GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 3.500 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI ==================//========================= 643 3.500 KOMİSYON GELİRLERİ Bu hesapta, işletme lehine tahakkuk eden komisyon gelirleri izlenir. Örnek: İşletmenin faaliyet konusu dışında bir işlem yapmış ve işlemden 5.000 TL komisyonu peşin olarak salmıştır. KOMİSYON ÜCRETİNİN GELİR OLARAK KAYDEDİLMESİ ==================//========================= 100 KASA HESABI 5.000 643 KOMİSYON GELİRLERİ HESABI 5.000 ==================//========================= GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 643 KOMİSYON GELİRLERİ HESABI 5.000 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI ==================//========================= 644 5.000 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR Bu hesapta, daha önce aktif hesaplarda ayrılan karşılıklardan iptal edilenler izlenir Örnek: İşletme 31.04.2012 tarihinde 6.000 TL tutarında bir alacak senedini ödenmediği için protesto ettirmiş ve bu senedi şüpheli hale getirmiştir. Bu alacağın tamamı için karşılık ayrılmıştır. 30.12.2012 tarihinde şüpheli hale getirilen senet ödenmiştir. Örnek: İşletmenin faaliyet konusu dışında bir işlem yapmış ve işlemden 5.000 TL komisyonu peşin olarak salmıştır. SENEDİN ŞÜPHELİ HALE GETİRİLMESİ ==================//========================= 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 6.000 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 6.000 ==================//========================= ŞÜPHELİ ALACAĞA KARŞILIK AYRILMASI ==================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 6.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HS 6.000 ==================//========================= 173 FİNANSAL MUHASEBE ŞÜPHELİ ALACAĞIN TAHSİLİ ==================//========================= 100 KASA HESABI 6.000 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI ==================//========================= 6.000 ŞÜPHELİ ALACAĞIN KARŞILIĞININ GELİR YAZILMASI ==================//========================= 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HS 6.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HESABI 6.000 ==================//========================= Karşılıklar Hesabınada yazılarak gelir olarak kaydedilmiştir, ve işletmenin gelir tablosunda yer alacaktır. Bu sayede 654 Hesabı ve 644 Hesabı birbirine dengeleyerek gider veya gelir olmayacaktır. 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI Bu hesapta, menkul kıymet satış karları izlenir. İşleyişi : Menkul kıymet satışıyla oluşan kar bu hesaba alacak yazılır. Örnek: İşletme tanesi 20 TL den 500 adet hisse senedini peşin olarak satın alıyor. Daha sonra hisse senetlerinin hepsini tanesi 22 TL den peşin olarak satıyor. HİSSE SENETLERİNİN ALIMI 20 X 500 = 10.000 ==================//========================= 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 10.000 100 KASA HESABI 10.000 ==================//========================= HİSSE SENETLERİNİN SATIMI 22 X 500 = 11.000 ==================//========================= 100 KASA HESABI 11.000 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HESABI ==================//========================= 10.000 1.000 GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HESABI 1.000 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 1.000 ==================//========================= 646 KAMBİYO KARLARI Bu hesapta, kambiyo işlemlerinden doğan lehteki kur farkları izlenir. İhracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur farkları 601 Yurtdışı Satışlar hesabına aktarılır. İşleyişi : Kambiyo işlemlerinden doğan karlar bu hesaba alacak yazılır. Dönem sonunda bu hesap 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. FİNANSAL MUHASEBE 174 Örnek: İşletme 01.06.2012 tarihinde 500 $ tutarında mal satıyor. KDV %18 hariç (Döviz kuru 1 $ = 1,50 TL). 10.06.2012 tarihinde 500 $ Türk Parasına çevriliyor (Döviz kuru 1 $ = 1,60 TL). YABANCI PARA İLE PEŞİN MAL SATIMI 500 $ x %18 = 90 $ KDV 500 x 1,50 = 750 TL 90 x 1,50 = 135 TL ==================//========================= 100 KASA HESABI 885 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 750 391 HESAPLANAN KDV HESABI 135 ==================//========================= YABANCI PARANIN TL'YE ÇEVRİLMESİ 590 $ x 1,60 = 944 TL 944 - 885 = 59 TL Kambiyo karları ==================//========================= 100 KASA HESABI 944 100 KASA HESABI 885 646 KAMBİYO KARLARI HESABI 59 ==================//========================= GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 646 KAMBİYO KARLARI HESABI 59 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 59 ==================//========================= 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ Bu hesapta, borç senetlerinin nominal bedeli ile tasarruf değeri arasındaki reeskont farkları izlenir. İşleyişi : Reeskont faiz geliri hesabın alacağına, izleyen dönemde ise borcuna yazılır. Dönem sonunda bu hesap 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. Örnek: İşletme 1 Ekim 2012 tarihinde 15.000 TL tutarındaki malı 17.000 TL ye 4 ay vadeli senet ile satıyor, KDV tutarını peşin alıyor. KDV % 10 hariç. KDV Sİ PEŞİN SENET İLE MAL SATIMI ==================//========================= 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 17.000 100 KASA HESABI 1.700 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 17.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.700 ==================//========================= Senetlerin nominal değerinin tamamı 600 Yurt İçi Satışlar Hesabına yazılarak gelir kaydedilmiştir. Senet 4 aylık vadeli olduğundan aylık faizi 500 TL olur. Fakat vadeye göre 3 aylık kısmı 2012 yılına ait, 1 aylık kısmı 2013 yılına aittir. Buradaki 2013 yılına ait olan 500 TL nin 2012 yılı gelirlerinden çıkartılıp 2012 yılına aktarılması gerekir. İşte bu işleme reeskont işlemi denir. 175 FİNANSAL MUHASEBE 31.12.2012 TARİHİNDEKİ ENVANTER KAYDI: ALACAK SENETLERİNİN REESKONT KAYDI ==================//========================= 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI 500 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS 500 ==================//========================= Böylece 500 TL yi 2012 yılı karından düşürmüş oluyoruz. 01.01.2013 tarihinde 122 Alacak Senetleri Reeskontu hesabında yer alan 500 TL, 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına devredilerek kapatılır. 500 TL de 2013 yılında gelir olarak kaydedilmiş olur. REESKONT KAYDININ İPTALİ ==================//========================= 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS 500 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ HESABI ==================//========================= 649 500 FAALİYETLERLE İLGİLİ DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR Bu hesapta, 64 Grubundaki hesap tanımlarına girmeyen diğer olağan faaliyetlerden sağlanan gelir ve karlar izlenir. İşleyişi: Ortaya çıkan diğer gelir ve karlar bu hesabın alacağına kaydedilir. Dönem sonunda bu hesap 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. Örnek: İşletme aktifinde kayıtlı bir binayı 10.05.2009 tarihinde 15.000 TL tutarına 6 aylığına kiraya veriyor. Kirayı peşin olarak alıyor. KDV %18 hariç. BİNANIN KİRAYA VERİLMESİ ==================//========================= 100 KASA HESABI 17.700 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 15.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 2.700 ==================//========================= GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR HESABI 15.000 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 15.000 ==================//========================= FİNANSAL MUHASEBE 176 65 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) 653 654 655 656 657 659 66 660 661 KOMİSYON GİDERLERİ (-) KARŞILIK GİDERLERİ (-) MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-) KAMBİYO ZARARLARI (-) REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) FİNANSMAN GİDERLERİ (-) KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) Bu grupta, esas faaliyet dışında elde edilen olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararlar izlenir. 653 KOMİSYON GİDERLERİ (-) Bu hesapta, diğer olağan faaliyetlerle ilgili ödenen komisyon giderleri izlenir. Örnek: İşletmenin bir taşıt alabilmek için bir otomobil acentasına 1.000 TL komisyonu peşin olarak ödemiştir. KOMİSYON GİDERİ ÖDENMESİ ==================//========================= 653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI 1.000 100 KASA HESABI 1.000 ==================//========================= GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 1.000 653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI 1.000 ==================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ (-) Bu hesapta, aktifle ilgili olarak ayrılan karşılık giderleri izlenir. Örnek: İşletme 31.12.2012 tarihinde 5.000 TL tutarında bir alacak senedini ödenmediği için protesto ettirmiş ve bu senedi şüpheli hale getirmiştir. Bu alacağın tamamı için karşılık ayrılmıştır. SENEDİN ŞÜPHELİ HALE GETİRİLMESİ ==================//========================= 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI 5.000 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 5.000 ==================//========================= ŞÜPHELİ ALACAĞA KARŞILIK AYRILMASI ==================//========================= 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 5.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HS 5.000 ==================//========================= 177 FİNANSAL MUHASEBE GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 5.000 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 5.000 ==================//========================= 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-) Bu hesapta, menkul kıymet satış zararları izlenir. Örnek: İşletme tanesi 50 TL den 500 adet hisse senedini peşin olarak satın alıyor. Daha sonra hisse senetlerinin hepsini tanesi 45 TL den peşin olarak satıyor. HİSSE SENETLERİNİN ALIMI 50 X 500 = 25.000 ==================//========================= 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 25.000 100 KASA HESABI 25.000 ==================//========================= HİSSE SENETLERİNİN SATIMI 45 X 500 = 22.500 ==================//========================= 100 KASA HESABI 22.500 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS 2.500 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 25.000 ==================//========================= GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 2.500 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI HS ==================//========================= 656 2.500 KAMBİYO ZARARLARI (-) Yabancı paralı işlemlerle ilgili olarak ortaya çıkan kur farkları, yabancı paralı satış zararları gibi ortaya çıkan giderler bu hesaba kaydedilir. İşleyişi : Bu giderler ortaya çıktığında hesabın borcuna kayıt yapılır. Dönem sonunda 690 Dönem Karı veya Zarar Hesabına devredilerek bu gider hesabı kapatılır Örnek: İşletme 01.06.2012 tarihinde 500 $ tutarında mal satıyor. KDV %18 hariç (Döviz kuru 1 $ = 1,50 TL). 10.06.2012 tarihinde 500 $ Türk Parasına çevriliyor (Döviz kuru 1 $ = 1,40 TL). YABANCI PARA İLE PEŞİN MAL SATIMI 500 $ x %18 = 90 $ KDV 500 x 1,50 = 750 TL 90 x 1,50 = 135 TL 178 FİNANSAL MUHASEBE ==================//========================= 100 KASA HESABI 885 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 750 391 HESAPLANAN KDV HESABI 135 ==================//========================= YABANCI PARANIN TL'YE ÇEVRİLMESİ 590 $ x 1,40 = 826 TL 826 - 885 = -59 TL Kambiyo zararı ==================//========================= 100 KASA HESABI 826 656 KAMBİYO ZARALARI HESABI 59 100 KASA HESABI 885 ==================//========================= GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI 590 $ x 1,40 = 826 TL 826 - 885 = -59 TL Kambiyo zararı ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 59 656 KAMBİYO ZARALARI HESABI ==================//========================= 657 59 REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) Bu hesapta, alacak senetlerinin nominal bedeli ile tasarruf değeri arasındaki reeskont farkları izlenir. İşleyişi : Reeskont faiz gideri hesabın borcuna, izleyen dönemde ise alacağına yazılır Örnek: İşletme 1 Ekim 2012 tarihinde 15.000 TL tutarındaki malı 17.000 TL ye 4 ay vadeli senet ile satıyor, kdv tutarını peşin alıyor. KDV % 10 hariç. KDV Sİ PEŞİN SENET İLE MAL SATIMI ==================//========================= 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 17.000 100 KASA HESABI 1.700 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 17.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.700 ==================//========================= ALACAK SENETLERİNİN REESKONT KAYDI ==================//========================= 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HESABI 500 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS 500 ==================//========================= REESKONT KAYDININ İPTALİ ==================//========================= 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS 500 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ HESABI ==================//========================= 500 179 FİNANSAL MUHASEBE 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) Bu hesapta, 65 Grubundaki hesap tanımlarına girmeyen diğer olağan faaliyetlerden sağlanan gider ve zararlar izlenir. Örnek: İşletme diğer stoklarda bulundurduğu 15.000 TL lik stokları 12.000 TL ye peşin olarak satıyor. KDV %18 hariç. DİĞER STOKLARIN SATIŞI ==================//========================= 100 KASA HESABI 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARALAR HESABI 157 DİĞER STOKLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI ==================//========================= 14.160 3.000 15.000 2.160 GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 3.000 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARALAR HESABI ==================//========================= 66 3.000 FİNANSMAN GİDERLERİ (-) Bu grupta, borçlanma nedeniyle katlanılan ve maliyetlere eklenmeyen faiz, kur farkı, kredi komisyonları vb. diğer giderler izlenir. 660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) Bu hesapta, kısa vadeli borçlanma için katlanılan faizler izlenir. İşleyişi :7/A seçeneğini uygulayan işletmelerde, 781 Finansman Giderleri Yansıtma hesabı karşılığında bu hesabın borcuna kaydedilir. 661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) Bir yılı aşan vadeli borçlanmalarla ilgili faiz ve benzeri giderlerin izlendiği hesaptır. 180 FİNANSAL MUHASEBE 67 671 679 OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR 68 OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR 680 681 689 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-) ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI (-) DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-) 69 DÖNEM NET KARI VE ZARARI 690 DÖNEM NET KARI VE ZARARI 691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIKLARI (-) 692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI Bu hesapta, önceki dönemlere ait olan ve cari dönemin mali tablolarına hata ya da unutulma nedenleriyle yansıtılamayan gelir ve karlar izlenir. Örnek: İşletme 01.06.2012 tarihinde 2011 yılına ait bir aylık kira bedeli olan 2.000 TL nin eksik tahsil edildiği ve kayıtlara eksik olarak kaydedildiği anlaşılmıştır. Bu para kiracı tarafından peşin ödenmiştir. 2011 YILI KİRA GELİRİ ==================//========================= 100 KASA HESABI 2.000 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HESABI ==================//========================= 2.000 GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI HESABI 2.000 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 2.000 ==================//========================= 679 DİĞER OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR Bu hesapta, 67 Grubunda tanımlanmayan arızi olarak ortaya çıkan olağandışı gelir ve karlar izlenir. Örnek: İşletme kayıtlarında bulundurduğu 4.000 TL lik birikmiş amortismanı bulunan 10.000 TL lik demirbaşı 7.500 TL ye satıyor. KDV % 18 hariç. DEMİRBAŞIN SATILMASI ==================//========================= 100 KASA HESABI 8.850 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 4.000 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 10.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 1.350 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 1.500 ==================//========================= 181 FİNANSAL MUHASEBE GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR HS 1.500 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 1.500 ==================//========================= 68 OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR Bu grupta, olağan olmayan, zaman zaman ortaya çıkabilen arızi nitelikteki olay ve işlemlerden kaynaklanan gider ve zararlar izlenir. 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-) Bu hesapta, üretimle ilgili giderlerden çalışılmayan döneme ve çalışmayan kısımlara ait giderler izlenir. 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI (-) Bu hesapta, önceki dönemlere ait olan ve cari dönemin mali tablolarına hata ya da unutulma nedenleriyle yansıtılamayan gider ve zararlar izlenir. Örnek: İşletme 01.06.2012 tarihinde 2011 yılına ait bir aylık kira bedeli olan 1.000 TL nin ödemediğini anlamıştır. Bu para peşin ödenmiştir. 2011 YILI KİRA GİDERİ ==================//========================= 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI HESABI 1.000 100 KASA HESABI 1.000 ==================//========================= GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABI 1.000 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI HESABI ==================//========================= 689 1.000 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-) Bu hesapta, 67 Grubunda tanımlanmayan arızi olarak ortaya çıkan olağandışı gider ve zararlar izlenir. Örnek: İşletme kayıtlarında bulundurduğu 3.000 TL lik birikmiş amortismanı bulunan 10.000 TL lik demirbaşı 6.000 TL ye satıyor. KDV % 18 hariç. DEMİRBAŞIN SATILMASI ==================//========================= 100 KASA HESABI 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HS 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI ==================//========================= 7.080 3.000 1.000 10.000 1.080 182 FİNANSAL MUHASEBE GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI ==================//========================= 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI 1.000 689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HS ==================//========================= 69 1.000 DÖNEM NET KARI VE ZARARI Bu grupta, dönem net karı ve zararı ile dönem karı üzerinden hesaplanan vergiler izlenir 690 DÖNEM NET KARI VE ZARARI Bu hesaba, dönem sonlarında sonuç hesaplarında yer alan gelir ve gider hesaplarının bakiyeleri aktarılır. İşleyişi : Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider hesapları borcuna kaydedilir. Hesabın alacak kalanı vergiden önceki dönem karını, borç kalanı ise dönem zararını gösterir Faaliyet dönemi karla kapanırsa öz sermaye artar, zararla kapanırsa öz sermaye azalır. İşletmenin tüm gelir ve gider hesapları bir gelir tablosu hesabı olan “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı” na devredilerek kapatıldıktan sonra söz konusu hesap alacak kalanı verirse bu işletmenin vergi öncesi karını oluşturur. İşletmenin tüm gelir ve giderlerin “690 Dönem Karı veya Zararı Hesabı”na aktarıldıktan sonra bu hesap borç kalanı verirse faaliyet dönemi zararla sonuçlanmış demektir. Not: Dönem Karı veya Zararı Hesabı, öncelikle Dönem Net Karı veya Zararı Hesabına aktarılır. Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı ise faaliyet sonucuna göre ya Dönem Net Karına, ya da Dönem Net Zararına aktarılır. 691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIKLARI (-) Bu hesapta, dönem karı üzerinden hesaplanan vergi ve diğer yasal yükümlülükler izlenir. İşleyişi : Hesaplanan vergi ve yasal yükümlülükler hesabın borcuna, 370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları hesabının alacağına kaydedilir. Daha sonra bu hesabın alacağına 692 Dönem Net Karı veya Zararı hesabının borcuna kayıt yapılır. 692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI Bu hesapta, dönem sonlarında 690 Dönem Kar veya Zararı hesabı ile 691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükleri Karşılıkları hesaplarının karşılaştırılması sonucu oluşan fak izlenir. Olumlu fark, 590 Dönem Net Karı hesabı ile, olumsuz fark 591 Dönem Net Zararı hesabı ile kapatılır. 183 FİNANSAL MUHASEBE GİDERLER Gider, gelir sağlama amacıyla meydana gelen varlık tükenmeleridir. Giderler işletmelerin öz sermayelerinde azalışa yol açar. Tek düzen hesap planındaki diğer gruplar: 1. Satışların maliyeti, 2. Faaliyet giderleri, 3. Diğer faaliyetlerden oluşan gider ve zararlar, 4. Finansman giderleri, 5. Olağandışı gider ve zararlar” Tek düzen hesap planında faaliyet ve finansman giderlerinin dönem içinde 6 kod numarasıyla başlayan gider hesaplarına kaydedilmeyip, 7. gruptaki maliyet hesaplarına kaydedilmesi öngörülmüştür. Dönem içinde oluşan maliyet giderleri 7. gruptaki 7/A veya 7/B seçeneklerinden biriyle izlenir. Ticaret işletmeleri aktif ve satış toplamları ne olursa olsun 7/A veya 7/B seçeneklerinden istedikleri birini uygulayacaklardır. 7/A seçeneğinde giderler büyük defterde fonksiyon esasına göre bölümlendirilir. Faaliyet giderleri, üretim ve satış maliyetlerine yüklenmeyen işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili giderleri ifade eder. 7/A seçeneğini benimseyen bir ticaret işletmesinin kullanacağı faaliyet ve finansman giderlerine ilişkin hesaplar şunlar olacaktır; 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri Hs. 770 Genel Yönetim Giderleri Hs. 780 Finansman Giderleri Hs. 7/B seçeneğinde maliyet giderleri büyük defterde çeşit esasına göre izlenmektedir. Bu hesaplarda biriken giderler dönem sonlarında düzenlenen gider dağıtım tabloları aracılıyla fonksiyonlarına dönüştürülür 79 GİDER ÇEŞİTLERİ 790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hs. 791 İşçi Ücret ve Giderleri Hs. 792 Memur Ücret ve Giderleri Hs. 793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Hs. 794 Çeşitli Giderler Hs. 795 Vergi Resim ve Harçlar Hs. 796 Amortisman ve Tükenme Payları Hs. 797 Finansman Giderleri Hs. 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hs. Gider Hesaplarının tümü dönem içinde borç yanlı çalışır. 700 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESABI Bu hesap, genel muhasebe ile maliyet muhasebesi arasında bağlantıyı sağlayan ve genel muhasebe tarafından tutulan hesaptır. FİNANSAL MUHASEBE 184 Maliyet muhasebesinin genel muhasebeden ayrı izlendiği durumlarda maliyetlerle ilgili giderler genel muhasebe tarafından bu hesaba borç kaydedilir. İşleyişi : Oluşan maliyetler tahakkuk ettikçe bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak kaydedilir. 701 MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı hesabında izlenen maliyetlerin ilgili fonksiyonel hesaplara yansıtılmasını sağlayan hesaptır. İşleyişi : İlgili fonksiyonel hesabının borcu karşılığında bu hesap alacaklandırılır. 700 Maliye Muhasebesi Bağlantı hesabının alacağı karşılığında ise borçlandırılarak kapatılır. 710 DİREKT İLK MADDE MALZEME GİDERLERİ Bu hesapta, üretilen mamulün temel ögesini oluşturan ve mamulün bünyesine doğrudan yüklenebilen ilk madde ve malzemeler izlenir. İşleyişi : Üretimde kullanılmak üzere ana ve yardımcı üretim yerlerinden çekilen direkt ilk madde ve malzemeler bu hesabın borcuna, 150 İlk Madde ve Malzeme hesabının alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında 711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma hesabının alacağı ile burada biriken tutar 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabına alınır. 711 DİREKT İLK MADDE MALZEME YANSITMA HESABI Bu hesap, 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri hesabında yer alan tutarın üretim hesabına yansıtılmasında kullanılır. 712 DİREKT İLK MADDE MALZEME FİYAT FARKI Bu hesapta, önceden saptanmış maliyet hesaplama yönteminin kullanılması halinde; fiili maliyet ile önceden saptanmış ve maliyet arasındaki olumlu/olumsuz miktar farkları izlenir. İşleyiş : Olumsuz fiyat farkları bu hesabın borcuna, olumlu fiyat farkları ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyet hesaplarına aktarılarak kapatılır. 713 DİREKT İLK MADDE MALZEME MİKTAR FARKI Bu hesapta, önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu/olumsuz ilk madde malzeme maliyet farkları izlenir. İşleyişi : Olumsuz farklar hesabın borcuna, olumlu farklar alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır. 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ Bu hesapta, esas üretim gider yerleri ile ilgili olan, belli bir mamul veya üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderleri izlenir. İşleyişi : Ücret tahakkukları hesabın borcuna kaydedilir. Bu hesapta toplanan giderler, 721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma hesabının alacağıyla 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabına aktarılır. 721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 720 Direkt İşçilik Giderlerinin 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabına yansıtılmasında kullanılır. FİNANSAL MUHASEBE 722 185 DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET FARKLARI Bu hesapta, önceden saptanmış maliyet hesaplama yöntemlerinin uygulandığı durumlarda, fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu veya olumsuz ücret farkları izlenir. İşleyişi : Olumsuz ücret farkları bu hesabın borcuna, olumlu ücret farkları alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır 723 DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLARI Bu hesapta, önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulandığı durumlarda fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu/olumsuz süre (zaman) farkları izlenir. İşleyişi : Olumsuz farklar hesabın borcuna, olumlu farklar alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır. 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ Bu hesapta, mamul maliyetlerine doğrudan yüklenemeyen üretim giderleri izlenir. İşleyişi : Oluşan gideler hesabın borcuna kaydedilir. Bu hesapta toplanan giderler, 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma hesabının alacağıyla 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabına aktarılır. 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 730 Genel Üretim Giderlerinin 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabına yansıtılmasında kullanılır. 732 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI Bu hesapta, fiili üretim giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu/olumsuz bütçe farkları izlenir. İşleyişi : Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır. 733 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI Bu hesapta, fiili üretim giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu/olumsuz verimlilik farklarının izlenir. Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır 734 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI Bu hesapta, fiili üretim giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu/olumsuz kapasite farkları izlenir. İşleyişi : Olumsuz farklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap ilgili stok ve satış maliyeti hesaplarına aktarılarak kapatılır 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Bu hesapta, hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili tutarları bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap "741 Hizmet Üretim maliyeti Yansıtma" hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. FİNANSAL MUHASEBE 741 186 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 740 Hizmet Maliyeti hesabının borcuna kaydedilen tutarların 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabına aktarılmasında kullanılır. 742 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESAPLARI Bu hesapta, üretim maliyetlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış tutarları arasındaki olumlu/olumsuz farklar izlenir. İşleyişi : Olumsuz farklar hesabın borcuna, olumlu farklar alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabına aktarılarak kapatılır 750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ Bu grupta, araştırma ve geliştirmeye yönelik yapılan harcamaların aktifleştirilmeyen kısımları izlenir. İşleyişi : Aktifleştirilmeyen ar-ge giderleri ile aktifleştirilmiş olanların itfa payları bu hesabın borcuna kaydedilir. Dönem sonlarında hesabın bakiyesi 751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabı ile gelir tablosu hesabına aktarılır 751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 750 Araştırma ve Geliştirme Giderlerinin gelir tablosu hesabına yansıtılmasında kullanılır. Dönem sonlarında 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. 752 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDER FARKLARI Bu hesapta, ar-ge fiili giderleri ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu/olumsuz farklar izlenir. İşleyişi : Olumsuz farklar hesabın borcuna, olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri hesabına aktarılarak kapatılır 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ Bu grupta, mamulün tamamlanarak stoklara verildiği andan alıcılara teslimine kadar yapılan giderler izlenir. Bu grup, yönetim fonksiyonu ile ilgili gider, yansıtma ve fark hesaplarından oluşur. 762 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI Bu hesapta, pazarlama, satış ve dağıtım giderlerinin fiili tutarları ile önceden saptanmış giderler arasındaki olumlu/olumsuz farklar izlenir. İşleyişi : Olumsuz faklar hesabın borcuna olumlu farklar ise alacağına kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabıyla kapatılır. 761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderlerinin gelir tablosu hesabına yansıtılmasında kullanılır. Dönem sonlarında 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. FİNANSAL MUHASEBE 770 187 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ Bu hesapta; işletmenin yönetim fonksiyonlarına yönelik giderleri izlenir. İşleyişi: Gider oluştuğunda hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında hesap bakiyesi 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma hesabı karşılığında gelir tablosu hesabına yansıtılır. 772 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ FARK HESABI Bu hesapta, fiili genel yönetim giderleri ile önceden saptanmış genel yönetim giderleri arasındaki olumlu/olumsuz farklar izlenir. Dönem sonlarında 632 Genel Yönetim Giderleri hesabına aktarılarak kapatılır. 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 770 Genel Yönetim Giderlerinin gelir tablosu hesabına yansıtılmasında kullanılır. Dönem sonlarında 770 Genel Yönetim Giderleri hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. 780 FİNANSMAN GİDERLERİ Bu hesapta, kullanılan kredilere tahakkuk eden faizler ile katlanılan kur farkları, komisyon ve benzeri giderler izlenir. İşleyişi : Oluşan giderler bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında 781 Finansman Giderleri Yansıtma hesabı karşılığında gelir tablosu hesabına aktarılır. 781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI Bu hesap, 780 Finansman Giderlerinin gelir tablosu hesabına yansıtılmasında kullanılır. Dönem sonlarında 780 Finansman Giderleri hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır. 782 FİNANSMAN GİDERLERİ FARK HESABI Bu hesapta, finansman giderlerinin tutarları ile önceden saptanmış tutarları arasındaki olumlu/olumsuz farklar izlenir. Dönem sonlarında 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri hesabına aktarılarak kapatılır. 79 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 GİDER ÇEŞİTLERİ (7 / B Seçeneği) - İlk Madde ve Malzeme Giderleri İşçi Ücret ve Giderleri Memur Ücret ve Giderleri Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Çeşitli Giderler Vergi, resim ve Harçlar Amortisman ve Tükenme Payları Finansman Giderleri Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları Üretim Maliyeti Hesabı Hesapların İşleyişi Giderler tahakkuk ettikçe “çeşit esasına göre bölümlenmiş” 790 - 797 Nolu hesaplar arasında yer alan ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir. Dönem sonlarında çeşit hesaplarının “maliyete” tekabül eden toplam tutarı 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabının alacağı ile 799 Üretim Maliyet Hesabına, diğer gider hesapları ise gelir tablosu hesapları olan 630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri, 631 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri, 632 Genel Yönetim Giderleri, 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri hesaplarının ilgili olanlarına yansıtılır. 188 FİNANSAL MUHASEBE Dönem sonlarında 799 Üretim Maliyet Hesabı; - Üretim işletmelerinde 151 Yarı Mamuller-Üretim hesabına buradan da 152 Mamuller hesabına, - Hizmet işlemlerinde ise 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabına aktarılarak kapatılır. - Ticaret işletmelerinde gider çeşitleri hesaplarının borcundaki tutarlar; dönem sonlarında gelir tablosu hesaplarından 630 Ar-Ge Giderleri, 631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri, 632 Genel Yönetim Giderleri ve 66 Grubundaki Kısa ve Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri hesaplarının borcuna, 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabının alacağına kaydedilir. Daha sonra gider çeşitleri hesabı ile yansıtma hesabı karşılaştırılarak kapatılır. ENVANTER - DEĞERLEME Muhasebe Dışı Envanter : İşletmenin varlıklarının ve borçlarının miktar olarak tespiti ve tespitlerin değerlemesidir. Muhasebe İçi Envanter : Muhasebe dışı envanterde miktar ve değer olarak tespit edilen varlık ve borçların, gerçek durumu gösterecek şekilde kayıtlara alınması ve dönem sonunda mali tablolar aracılığı ile rapor edilmesidir. Türk Ticaret Kanununa Göre Envanter (m.73) Envanter çıkarmak; saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek yoluyla, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları kesin bir şekilde ayrıntılı olarak saptamaktır. Vergi Usul Kanununa Göre Envanter (m.186) Envanter çıkarmak; bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak, ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir. Şu kadar ki, ticari teamüle göre tartılması, sayılması ve ölçülmesi mutat olmayan malların değerleri tahminen tespit olunur. Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye dahil iktisadi kıymetleri ifade eder Türk Ticaret Kanununa Göre Değerleme (m.75) İlgililerin, işletmenin iktisadi ve mali durumu hakkında mümkün olduğu kadar doğru bir fikir edinebilmeleri için, envanter ve bilançoların ticari esaslar gereğince eksiksiz, açık ve kolay anlaşılır bir biçimde memleket parasına göre düzenlenmesi şarttır. Bütün aktifler, en çok, bilanço gününde işletme için haiz oldukları değer üzerinden kaydedilir. Borsada kota edilen emtia ve kıymetler o günün borsa rayicine göre ve tahsil edilemeyen ve ihtilaflı bulunanlar hariç olmak üzere, bütün alacaklarda itibari değerlerine göre değerlenir. Pasifte yer alan hesaplar, şarta bağlı veya vadeli olsalar da itibari değeri ile kayda geçirilir. Vergi Usul Kanununa Göre Değerleme (m.258) FİNANSAL MUHASEBE 189 Değerleme, vergi matrahının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir. Vergi Usul Kanununda Değerleme Ölçüleri (m.261) Maliyet Bedeli; (VUK m.262) Borsa rayici; (VUK m.263) Tasarruf değeri; (VUK m.264) Mukayyet değer; (VUK m.265) İtibari değer; (VUK m.266) Vergi değeri; (VUK m.268) Rayiç bedel; (mük. m.266) Emsal bedeli ve emsal ücreti. (VUK m.267) DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ : Borsa Rayici : Borsada oluşan değeri ifade eder. Ülkemizde borsa, İMKB’dir. Tasarruf Değeri : İşletmede kayıtlı bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki, işletme için ifade ettiği değeridir. VUK açısından tasarruf değeri, sadece alacak ve borç senetleri için kabul edilmiş bir değerdir. Mukayyet (Kayıtlı) Değer : Bir iktisadi kıymetin, muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeridir. İtibari (Nominal) Değer : Kıymetli evrakın üzerinde yazılı olduğu değerdir. Her nevi senetlerle, hisse senedi ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değeri ifade eder. Vergi Değeri : Yalnızca Vergi Hukukunda kullanılan bu değer, bina ve arazinin rayiç bedelini ifade eder. Rayiç Bedel : Bir iktisadi kıymetin, değerleme günündeki normal alım-satım değeridir.Değerleme ölçütü olarak yalnızca maliyet bedeli bilinmeyen bina ve arazinin değerlemesinde kullanılır. Emsal Bedeli : Borsa rayici ve mukayyet değeri bulunmayan iktisadi kıymetlerin değerlemeye konu gerçek değerinin bilinmemesi veya doğru olarak belirlenememesi halinde başvurulan bir yöntemdir. VUK m.289’a göre; “bu bölümde yazılı olmayan veyahut yazılı olup da kendi ölçüleriyle değerlenmesine imkan bulunmayan iktisadi kıymetlerden bina ve arazi vergi değeriyle, diğerleri, varsa borsa rayici, yoksa mukayyet değerleri, o da yoksa emsal bedelleriyle değerlenir.” FİNANSAL MUHASEBE 190 ŞİRKETLER MUHASEBESİ KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE SERMAYE VE KAR DAĞITIMI Kuruluş: Örnek : A, B, C, D isimli iki ortak payları eşit olmak üzere 800 lira sermayeli bir kolektif şirket kurmuşlardır. Ortaklalar sermayelerini şu şekilde yerine getirmeyi taahhüt etmişlerdir Ortak A : Yarısını ticari mal karşılığı yarısını senet imzalamak suretiyle Ortak B : Binası karşılığı Ortak C : Demirbaşları karşılığı Ortak D : Yarısını hisse senedi yarısını nakit karşılığı Sermaye Taahhüt Kaydı : ==================//========================= 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 800 500 SERMAYE 800 ==================//========================= Sermaye Taahhüdünün Tamamen Yerine Getirilmesi : ==================//========================= 153 TİCARİ MALLAR 100 121 ALACAK SENETLERİ 100 252 BİNALAR 200 255 DEMİRBAŞLAR 200 110 HİSSE SENETLERİ 100 100 KASA 100 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 800 ==================//========================= Sermaye Taahhüdünün Kısmen Yerine Getirilmesi : Örnek : A Kolektif şirketi ortaklarından (X), sermaye artırımında taahhüt ettiği 500 liralık sermayenin 200 lirasını düzenlediği bir senetle ödemiştir. Kalanını ise 3 ay içinde ödeyeceğini ifade etmiştir. ==================//========================= 121 ALACAK SENETLERİ 200 131 ORT. ALACAKLAR 300 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 500 ==================//========================= FİNANSAL MUHASEBE 191 Kar Dağıtımı : 1 2 3 4 – – – – Eşit Dağıtım Sermaye Payıyla Orantılı Dağıtım Sermaye Paylarına Faiz Ayrıldıktan Sonra Dağıtım Yönetici Ortağa Prim Verildikten Sonra Dağıtım Karın Ortaklara Eşit Dağıtımı : Örnek : Dağıtılacak şirket karı 300 liradır. Bu kar A ve B ortakları arasında eşit dağıtılacaktır. ==================//========================= 590 DÖNEM NET KARI 300 331 ORTAKLARA BORÇLAR 300 ==================//========================= Karın Sermaye Paylarıyla Oranlı Dağıtımı : Örnek : A Kollektif şirketinin sermayesi 800 lira olup ortakların sermaye payları şu şekildedir : - Ortak (X)’in sermayesi 200 lira, - Ortak (Y)’nin sermaye payı ise 600 liradır. Dağıtılacak kar 500 lira. Kar Payı Hesabı : - Ortak (X)’in kar payı = 200 / 800 x 500 = 125 - Ortak (Y)’nin kar payı = 600 / 800 x 500 = 375 ==================//========================= 590 DÖNEM NET KARI 500 331 ORTAKLARA BORÇLAR 500 ==================//========================= Sermaye Paylarına Faiz Ayrıldıktan Sonra Kalan Karın Dağıtımı : Örnek : A Kollektif şirketinin sermayesi 800 lira olup ortakların sermaye payları şu şekildedir - Ortak (X)’in sermayesi 200 lira, - Ortak (Y)’nin sermaye payı ise 600 liradır. Dağıtılacak kar 500 liradır. Kar dağıtımından önce sermayeye 0,20 faiz hesaplanacaktır. Faiz tutarları toplam kardan düşüldükten sonra kalan kısım ortakların sermayeleriyle orantılı olarak dağıtılacaktır. Kar Payı Hesabı : Sermaye Faizi : 800 X 0,20 = 160 lira Dağıtılacak Kar : 500 – 160 = 340 lira Faiz Sonrası Kardan Ortaklara Düşen Pay : - Ortak (A) = 200 / 800 X 340 = 85 lira - Ortak (B) = 600 / 800 X 160 = 255 lira Ortak (A)’nın kar payı : 200 X 0,20 = 40 + 85 = 125 Ortak (B)’nin kar payı : 600 x 0,20 = 120 + 255 = 375 ==================//========================= 590 DÖNEM NET KARI 500 331 ORTAKLARA BORÇLAR 500 ==================//========================= FİNANSAL MUHASEBE 192 LİMİTED ŞİRKETLERDE SERMAYE VE KAR DAĞITIMI İŞLEMLERİ Limited Şirketin Belli Başlı Özellikleri En az 2 ortak en fazla 50 ortala kurulurlar. Ortak sayısı 50 den fazla olamayacağı için halka açılamazlar. Hisse senedi çıkaramazlar. En az 5.000 TL sermaye ile kurulurlar. Ortakların koyacakları en az sermaye payı 25 TL ve katları şeklindedir. Pay devri Noterden hisse devri ve Ticaret Sicilinde Tescil ve İlan ile olur. Borçlanmak amacıyla tahvil çıkaramazlar. Kamu borçlarından dolayı ortakları sınırsız sorumludur Şirketi müdürler temsil eder. Kuruluş - Sermaye Artırımı – Kar Dağıtımı Anonim şirketlerin kuruluş, sermaye artırımı (tedrici kuruluş işlemleri hariç) ve kar dağıtım işlemleri anonim şirketlerle paralellik arz etmektedir ANONİM ŞİRKETLERDE SERMAYE VE KAR DAĞITIMI İŞLEMLERİ Anonim şirketlerin tanımı: Sermaye şirketi olmanın tüm özelliklerini taşıyan, büyük hedefleri gerçekleştirmek için kurulan, her türlü ekonomik faaliyette bulunabilen kurullarla çoğunluk esasına göre yönetilen, menkul kıymet (hisse senedi, tahvil vb.) çıkartabilen şirketlerdir. Bir unvana sahip, esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mal varlığı ile ortaklarının sorumluluğu, taahhüt etmiş oldukları sermaye payı ile sınırlı bulunan şirkettir. (Türk Ticaret Kanunu 269. madde) Anonim şirketlerin özellikleri: Anonim şirketler kanunen yasak edilmeyen her türlü iktisadi ve ticari konuların gerçekleşmesi amacıyla kurulabilir. Ana sözleşmede şirket konusunun açıkça gösterilmesi zorunludur. Anonim şirketlerde, tüzel kişinin tacir olmasının bir sonucu olarak, bir ticaret unvanı altında kurulmak ve bu ticaret unvanını ticaret sicilinde tescil ettirmek zorundadır. Anonim şirket sermaye şirketi olduğundan, ticaret unvanı iş konusu ile ilgili olmalıdır. "Anonim şirket" ibaresinin açık veya kısaltılmış "AŞ" olarak yazılması gerekir. Anonim şirketler, şirkette pay sahibi olan en az beş kurucu ortakla kurulabilir. Ortak sayısının beşin altına düşmesi, anonim şirketi sona erdiren kanuni bir sebeptir (T.T.K. Madde 434/4). Anonim şirket bir sermaye şirketi olup sözleşmesinde ortaklar tarafından konulması taahhüt edilen sermayenin bütünü, esas sermayeyi oluşturur. Anonim şirketlerde esas sermaye belirli ve paylara bölünmüştür. En az sermaye sınırı 50.000 TL'dir. Anonim şirketlerde hisse devri kolaydır. Menkul kıymet olarak el değiştirir. Kuruluş sırasında ayni (mal, eşya) olarak konan sermaye karşılığında alınan hisse senetleri iki yıl geçmedikçe satılamaz. Anonim şirketler, kurumlar vergisi mükellefidir. Verginin muhatabı şirkettir. Hisse senedi ve tahvil çıkarma hakkı sadece anonim şirketlere verilmiştir. Anonim şirketler tüzel kişiliğe sahiptir. Tüzel kişilik ticaret siciline tescille gerçekleşir. Anonim şirketin, borçlarına karşı sorumluluğu mal varlığı ile sınırlıdır. Ortakların sorumluluğu ise taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır. Sermaye, her biri 1 Kr'luk paylara ve katlarına bölünür. Anonim şirket, sermayesi paylara bölünerek hisse senetleri ile temsil edilebilir. Şirket sermayesinin tamamı ödenmedikçe hamiline yazılı hisse senedi çıkarılamaz. FİNANSAL MUHASEBE 193 Anonim şirketlerin sınıflandırılması: Anonim şirketlerin sınıflandırılması çeşitli şekillerde yapılabilir. Kuruluş şekline göre ve ortakların sayısı ve özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Kuruluş Şekline Göre Anonim Şirketler: - Ani kuruluş yöntemiyle kurulan anonim şirketler - Tedrici kuruluş yöntemiyle kurulan anonim şirketler - Tür değiştirme yoluyla kurulan anonim şirketler - Birleşme yoluyla kurulan anonim şirketler - Özel kanunlarla kurulan anonim şirketler Ortakların Sayısı ve Özelliklerine Göre Anonim Şirketler: - Aile anonim şirketleri (kapalı anonim şirketler) Halka açık anonim şirketler Özel yasalarla kurulan anonim şirketler Holdingler Çok uluslu anonim şirketler Yönetim ile İgili Organlar: Anonim şirketlerin başlıca organları şunlardır: - Genel kurul - Yönetim kurulu - Genel müdür ve diğer müdürler - Denetçiler T.T.K ’na göre; yukarıda sıraladığımız organlardan genel kurul, yönetim kurulu ve denetçiler, anonim şirketlerin bulundurmak zorunda oldukları organlardır. Müdürler ise kanuna göre zorunlu değildir. Fakat anonim şirketlerin yapısı ve değişik şubelerinin olması sebebiyle gerekli olmaktadır. Genel Kurul: Anonim şirketlerde bütün ortakların toplanarak karar aldıkları bir organdır. En yüksek karar organıdır. Olağan genel kurul toplantısı şirketin hesap devresi sonundan itibaren üç ay içinde en az yılda bir kez, olağanüstü genel kurul toplantıları ise gerekli görülen durumlarda toplanabilir. Genel kurulun yetkileri şunlardır: - Şirket ana sözleşmesinin değiştirilmesi - Şirketin feshine karar verilmesi - Şirket organlarının seçimi, değiştirilmesi ve azledilmesi - Hisse senedi ve tahvillerin ihracına karar verilmesi - Yönetim kurulu üyelerinin faaliyetlerinin denetimi ve ibrası - Bilanço, kar ve zarar hesaplarının onaylanması - Tasfiye kararı alındığında tasfiye memurlarının seçimine veya azline karar verilmesi - Şirketin genel olarak denetiminin yapılması Yönetim Kurulu: Yönetim kurulu, şirketin yönetiminden ve üçüncü kişilere karşı temsil edilmesinden sorumlu olan organdır. Yönetim kurul üyeleri genel kurul tarafından seçilir. Görev ve yetkileri bakımından genel kuruldan sonra en önemli organ yönetim kuruludur. Yönetim kurulu üyeleri gerçek kişilerden oluşur. Yönetim kurulu üyelerinin pay sahipleri arasından seçilmesi kuraldır. Pay sahibi olan tüzel kişi yönetim kurulu üyesi olamaz, ancak tüzel kişinin temsilcisi olan gerçek kişiler yönetim kuruluna üye olabilir. Ölüm, istifa veya farklı sebeplerle yönetim kurulu üyeliği açıldığı takdirde, ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapmak üzere, boşalan yer için yönetim kurulu tarafından atama yapılabilir. Yönetim kurulunun teşkilinden sonra yapılması gereken ilk şey, üyeleri arasından bir “Başkan” ve “Başkan Vekili” FİNANSAL MUHASEBE 194 seçilmesidir. Yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl için seçilebilir. Yönetim kurulu toplandıktan sonra, mevcut üyelerinin çoğunluğu ile karar alabilir. Yönetim kurulunun teşkilinden sonra yapılması gereken ilk şey, üyeleri arasından bir “Başkan” ve “Başkan Vekili” seçilmesidir. Yönetim kurulunun görevleri şunlardır: - Genel kurulun toplantıya çağrılması - Şirket yöneticilerinin atanması ve azilleri - Şirketin denetlenmesi - Yıllık raporların düzenlenmesi, - Bilanço ve kâr zararın tablolarının düzenlenmesi - Karın dağıtımı için öneride bulunulması - Şirketin defterlerinin tutulması - Yönetim kurulu üyeliğinin açılması halinde yeni üye seçimi - Şirkete ilişkin tescil ve ilan işlerinin yapılması - Şirketin mali durumunun bozulması halinde, gerekli tedbirlerin alınması Genel Müdürler ve Diğer Müdürler: Türk Ticaret Kanununa göre, müdürler anonim şirketlerin zorunlu organlarından sayılmamaktadır. Günümüz şartlarında şirketler genel müdür ve müdürlere ihtiyaç duymaktadır. Sözleşmede aksi bir hüküm bulunmadıkça genel müdür ve müdürler, genel kurul kararı ile veya yönetim kurulu tarafından seçilebilir. Müdürlerin atanması ticaret siciline tescil ettirilerek Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirilir. Müdürler yönetim kurulu üyelerinden, ortaklardan veya üçüncü kişilerden olabilir. Müdürlerin görev süreleri sözleşmede belirtilmemişse en fazla yönetim kurulu üyelerinin görev süreleri kadardır. Müdürler şirketin ticari temsilcisidir. Denetçiler: Anonim şirketlerde, yönetim kurulu ve genel kurulun yanı sıra yasal olarak bulunması gereken organlardan biri de denetim organıdır. Denetçiler, anonim şirketlerde pay sahiplerinin haklarını korumak üzere geliştirilmiş bir organdır. Şirket işlerini denetlemek üzere bir veya birden fazla denetçi seçilmesi yasal zorunluluktur. Denetçilerin mutlaka pay sahipleri arasından seçilmesi yasal olarak zorunlu değildir. Tek denetçi seçilmesi halinde seçilecek kişinin Türk vatandaşı olması şarttır. Birden fazla denetçi seçilmesi halinde ise yarıdan bir fazlasının Türk vatandaşı olması lazımdır. Denetçiler normal olarak genel kurul tarafından seçilir. Denetçi sayısı birden fazla ise ve bir denetçiliğin her hangi bir nedenle açılması halinde, diğer denetçiler ilk genel kurula kadar görev yapmak üzere yerine birini seçebilir. Tek denetçi olması ve bu denetçinin ayrılması halinde ise, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeden, ilk genel kurula kadar görev yapmak üzere denetçi tayini istenmesi gerekir. Denetçiler, görevleri gereği şirketin işleriyle ilgili bilgi ve her çeşit belgeyi, sözlü ya da yazılı açıklamayı isteyebilir. Denetçilerin Görevleri: - Yönetim kurulu üyeleri ile işbirliği içerisinde bilançonun şeklini tayin etmek, - Üç aydan fazla ara vermemek kaydıyla sık sık ve ansızın şirket veznesini teftiş etmek, - Şirket defterlerinin Vergi Usul Kanunu’na ve diğer kanunlara uygun olarak tutulup tutulmadığını, kayıtların doğru olarak yapılıp yapılmadığını en az altı ayda bir kontrol etmek, - En az ayda bir defa şirketin defterlerini inceleyerek rehin veya teminat olarak teslim olunan her türlü evrakın mevcut olup olmadığını kontrol etmek, - Bütçe ve bilançoyu denetlemek, - Genel kurul toplantılarına katılmak, - Pay sahiplerinden gelebilecek şikâyetleri inceleyerek rapor etmek, - Tasfiye işlemlerine nezaret etmek, - Yönetim kurulunun ihmali veya suistimali halinde genel kurulu toplantıya davet etmek, - Genel kurula denetleme raporu sunmak. FİNANSAL MUHASEBE 195 Anonim şirketlerin tutmak zorunda oldukları defterler şunlardır: - Yevmiye defteri Büyük defter Envanter ve bilanço defteri Genel kurul karar defteri Yönetim kurulu karar defteri Pay sahipleri defteri Pay defteri Tahvil defteri Anonim şirketler kuruluş aşamalarına göre iki şekilde kurulurlar. Bunlar ani kuruluş ve tedrici kuruluş şekilleridir. 1. Ani kuruluş: Ani kuruluş, şirket sermayesinin tamamının kurucu ortaklar tarafndan taahhüt edilmesiyle kurulur. Tedrici kuruluşa göre kuruluş süresi kısa ve formaliteleri daha azdır. Genellikle birbirini tanıyan gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulur. En az beş kurucu ortak tarafından kurulur. Taahhüt edilen sermayenin 1/4'ü kuruluş tarihinden itibaren üç ay içerisinde, geri kalanı da üç yılda eşit taksitlerle ödenmek zorundadır. Ani kuruluşta sırasıyla yapılması gereken işlemler: - En az, beş gerçek veya tüzel kişi bir araya gelerek yazılı bir ana sözleşme hazırlanır. Bu ana sözleşme ortaklar tarafından noter huzurunda imzalanır (Ana sözleşme 7 nüsha olarak düzenlenir.). - Şirketin tescili için ticaret siciline bir dilekçe ile başvurulur. Sermayenin %004'ü (on binde dördü) rekabet kurulu adına Ziraat Bankasına yatırılır. - Şirketin tescili için ticaret siciline bir dilekçe ile başvurulur. - Şirket Ticaret Siciline tescil ettirilir. - Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirilir. Ticaret siciline verilen dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenir: - İki adet ana sözleşme - Kurucuların nüfus cüzdanı suretleri ile ikametgâh belgeleri - Şirketi temsile yetkili olanların imza sirküleri - Sermayenin %004'ünün Rekabet Kurulu adına yatırıldığını gösteren dekont Ana sözleşmenin hazırlanması: Uygulamada ana sözleşme örnekleri ticaret müdürlüklerinde tip olarak hazır verilmektedir. Kurucu ortaklar bu sözleşmeyi en az yedi nüsha olarak doldurulup imzalayarak notere tasdik ettirir. Ana sözleşmede bulunması zorunlu olan hususlar şunlardır: - Şirketin kurucularının adı, soyadı, ikametgâh adresleri ve uyrukları - Şirketin ticaret unvanı - Şirketin amacı ve faaliyet konusu - Kurulacak şirketin merkez ve şubelerinin adresleri - Şirketin süresi - Şirketin esas sermayesinin tutarı, kaç paya ayrıldığı, payların değerleri ile şirkete ödenme şekil ve şartları - Şirketin yönetim kurulu üyeleri, seçim şekli ,görevleri, hakları, yetkileri, görev süreleri ve toplanma zamanları - Denetçilerin seçilmesi ve görevleri - Genel kurul toplantılarının ne şekilde yapılacağının belirtilmesi zorunludur . - Şirkete ait ilanların ne şekilde yapılacağının belirtilmesi zorunludur . - Kârın dağıtım şekli, hesap dönemi, yedek akçelerin ayrılması gibi diğer hususlar da belirtilebilir. - Her ortağın taahhüt ettiği sermaye türü ve pay miktarı FİNANSAL MUHASEBE 196 Aşağıdaki kuruluşlara gerekli müracaatlarda bulunma: - Ana sözleşmeler noterden onaylandıktan sonra, onay tarihinden itibaren 15 gün içerisinde Ticaret Sicili Memurluğuna tescil ettirilmelidir. 1. Dilekçe (bağlı olacağı vergi dairesi belirtilmeli, yetkili tarafından veya vekaleten imzalanmalı, vekaletin aslı veya onaylı sureti eklenmelidir) 2. Kuruluş bildirim formu (ilgili yerler doldurularak yetkili tarafından imzalanmalıdır - 3 nüsha) 3. Noter tasdikli ana sözleşmez (3 nüsha) 4. Kurucuların ve yetkililerin nüfus sureti (noter veya muhtar onaylı 2 nüsha) 5. Yetkililerin şirket unvanı altında imza beyannamesi (2 nüsha) 6. Tahsil edildi kaşeli ve imzalı banka dekontu (sermayenin on binde dördünün rekabet kurumunun Ziraat Bankası Bilkent Plaza Şubesinde bulunan............ nolu hesaba yatırıldığını gösteren banka dekontu veya bankadan onaylı EFT makbuzu) 7. Oda kayıt beyannamesi (Yetkililerce İmzalanmalı – ortakların resimleri bulunmalıdır) 8. Taahhütname (yetkili tarafından imzalanmış olmalıdır) 9. Özel mevzuatı gereğince ödenmiş sermaye ile kurulan şirketlerin ödenen sermayeye ait banka dekont aslı veya onaylı sureti Ayrıca; aşağıdaki hususlara dikkat edilmeli ve belirtilen durumlarda sayılan belgeler eklenmelidir. - Ticaret Unvanıyla İlgili Hatırlatma Türk ticaret kanunu hükümleri gereğince ticaret unvanının Türkiye genelinde herhangi bir sicil dairesinde tescil edilmiş unvanlardan farklı olması gerekmektedir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı talimatları gereğince; bir şirket unvanının diğer bir şirket unvanından farklı olup olmadığının değerlendirilmesi çekirdek unvanlardan sonra gelen (sektör bazında) iki kelimenin (sıralamaya bakılmaksızın )aynı olmaması esasına göre yapılmaktadır. Ticaret unvanlarında noktalama işaretleri ve şekillere yer verilmemelidir. Şirket ortakları arasında yabancı uyruklu gerçek veya tüzel kişi bulunmaması halinde yabancı dilde kelimelere yer verilmemelidir. Kurulacak şirketin unvanını taşıyan daha önceden kurulmuş bir şirket olup olmadığı ticaret odası web sitesinden sorgulanmalıdır. - Kurulacak şirkete sermaye olarak konan her türlü hak menkul ve gayrimenkul malların olması halinde bunların değerlerinin tespitine ilişkin bilirkişi raporu ve mahkeme bilirkişi atama yazısı. - Özel kanunlarda, sermayesinin tamamının veya bir kısmının belli bir süre de ödenmesi şart kılınan şirketlerin ana sözleşmelerinin sermayeye ilişkin maddeleri buna göre düzenlenir. Şirket kuruluşunda, sermaye olarak her türlü hak, menkul ve gayrimenkul malların taahhüt edilmesi halinde bu taahhüt şirketin kuruluşunun tescil tarihinden itibaren yerine getirilir. Sermaye olarak konulan mal ve haklar özel bir sicile (tapu siciline, gemi siciline, trafik siciline, sınai mülkiyet sicili gibi)kayıtlı ise, kuruluşun tescil tarihinden itibaren ilgili sicilde şirket adına tescil ettirilir. - Sermaye olarak menkul kıymetin konulması halinde bunun tespitine ilişkin bilirkişi raporu, bilirkişi atanmasına ilişkin mahkeme kararı veya YMM raporu ve faaliyet belgesi. - Aynı sermaye gayrimenkul ise üzerine takyidat olmadığına dair ilgili tapu dairesinden, nakil vasıtası ise mülkiyeti muhafaza kaydının olmadığına dair ilgili trafik müdürlüğünden alınacak yazı - Merkezi İstanbul dışında olan tüzel ortak için buna ilaveten Anonim şirket ise en son yönetim kurulu seçimini, limitet şirket ise en son müdür seçimini gösterir Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi veya şirkete ait noter onaylı sirküler - Gümrük müşavirliği şirketlerinde ortakların ve dışarıdan atanan gümrük işlemlerinde yetkili müdürlerin noter tasdikli gümrük müşavirliği izin belgesi - Şirket fuarcılık alanında faaliyet göstermek amacıyla kuruluyorsa şirket ortakları ile imza yetkisine sahip ortak olmayan görevlilerin müflis konkordato ilan etmemiş ve taksirli suçlar hariç olmak üzere zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlardan dolayı hüküm giymemiş olduklarını gösterir belge(İstanbul iflas müdürlüklerinin tamamında) - Bu şirketler sözleşmelerinde münhasıran fuar ve sergi, tanıtım, organizasyon, reklam, yayıncılık vb. faaliyetlerde bulunacaklarını belirtmiş olmalı ve yurtiçi fuar organizasyonu yapan şirketlerde en az 250.000 YTL, yurtdışı fuar organizasyonu yapan şirketlerde en az 200.000 YTL sermayesi olmalı. FİNANSAL MUHASEBE 197 - Özel güvenlik alanında faaliyette bulunacak şirketlerin faaliyet konusu sadece güvenlik ve koruma hizmeti olmalı. Ayrıca, hisse senetleri nama yazılı olmalıdır. - Şirket amaç ve konusunda üretim bulunması halinde unvanda sanayi kelimesi kullanılabilir. - Dış ticaret firmaları amaç ve konusunda ticareti yapılan tüm malları saymak yerine sektör adı belirtilmelidir. Örneğin "gıda sektöründeki her türlü malın alımı, satımı, ithali, ihracı" gibi. - Kurulacak şirketin kurucuları arasında belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bunların kurdukları birliklerin bulunması halinde bu kuruluşların iştirakine izin veren Bakanlar Kurulu Kararının bir örneği 2. Tedrici kuruluş: Anonim şirketlerin kuruluş şekillerinden diğeri de tedrici kuruluştur. Tedrici kuruluşta Türk Ticaret Kanunu’na ve Sermaye Piyasası Kanunu’na uyulması zorunludur. Ülkemizde gelişmeye paralel olarak sermaye piyasası alanında da gelişmeler olacaktır. Sermaye Piyasası Kanunu sermaye piyasasının işlemesini ve halkın finans kuruluşlarına güvenini sağlamayı amaçlamaktadır. Böylece tasarrufçu ile sermaye talep edenler arasında güvenli bir köprü oluşmuş olacaktır. Atıl duran küçük tasarruflar ülke ekonomisinin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Kısaca Sermaye Piyasası Kanunu, sermayenin halka yayılmasını amaçlar. Tedrici kuruluşta sermayenin 1/10’unu kurucu ortaklar taahhüt eder, kalan kısmı için ise halka başvurulur. Bir anonim şirketin tedrici şekilde kurulabilmesi için yapılması gerekli işlemler şunlardır: - En az beş kurucu ortak tarafından yazılı bir ana sözleşme hazırlanır. - Hazırlanan bu yazılı ana sözleşme notere tasdik ettirilir. -Kurucu ortaklar tarafından sermayenin 1/10’unu temsil eden hisse senetleri satın alınarak bedeli şirketin bankada açtırılan hesabına bloke ettirilir. - Şirket sermayesinin %004’ü Rekabet Kurulu adına T.C. Ziraat Bankasına yatırılır. - Halkın şirkete ortak olmasını sağlamak için "izahname" düzenlenir. - Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınır. - Hisse senetleri halka sunulur. - Satılamayan hisse senetleri kurucu ortaklar tarfından satın alınarak bedelleri nakit olarak ödenir. - Kurucu ortaklar tarafından kuruluş genel kurulu yapılır. - Şirket, ticaret siciline tescil ettirilir. - Şirket, tescil ettirildikten sonra Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan ettirilir. İzahname: Şirketin amacı, konusu, esas sermayesinin tutarı, kuruluş genel kurullarının yeri, kurucu ortaklar ve yönetim kurulu üyelerine ne gibi ekonomik çıkarlar sağladığı vb. konuların açıklandığı bir belgedir. Tedrici kuruluşun muhasebeleştirilmesi de ani kuruluşta olduğu gibidir. Farklı olan hisse senetlerinin satışı süresince bastırılan hisse senetleri, geçici hesap olan "NAZIM HESAPLAR"da takip edilir. Satış işlemi bittikten sonra "NAZIM HESAPLAR" kapatılır. 1. Anonim Şirketlerde Sermaye Taahhüdü: Anonim şirketlerde en az sermaye sınırı 50.000 TL'dir. Anonim şirket kurabilmek için kurucu ortakların en az 50.000 TL sermaye taahhüdünde bulunmaları zorunludur. Bu tutarın altındaki tutarlarla şirket kurulamaz. Anonim şirketlerin ani kuruluşunda sermayenin tamamı kurucu ortaklar tarafından taahhüt edilir. Anonim şirketlerin tedrici kuruluşunda ise kurucu ortaklar sermayenin 1/10’unu taahhüt etmek zorundadır. Sermayenin kalanı ise halka arz edilir. Anonim şirketlerin kuruluş işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde bütün şirketlerde olduğu gibi önce taahhüt kaydı yapılır. Anonim şirketlerde taahhüt kaydı şöyle yapılır: "501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI" borçlandırılır, "500 SERMAYE HESABI" alacaklandırılır. Sermaye Taahhüdünün Yerine Getirilmesi: Kurucu ortaklar şirket sermayesinin 1/10 temsil eden hisseleri satın alarak bedellerini şirketin bankada açtırılan hesabına yatırır. Sermaye olarak nakit para konulabileceği gibi kıymetli evrak ve menkul şeyler, gayrimenkuller, ticari işletmeler, her çeşit mal, emtia, makine vs. iktisadi değeri olan sair haklar da konabilir. Paradan başka sermaye olarak konan her türlü hak ve malların değeri mahkemece atanacak bilirkişi tarafından tespit edilir. Anonim şirketlerde sermaye FİNANSAL MUHASEBE 198 taahhüdünün yerine getirilmesi kaydı şöyle yapılır: "501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI" alacaklandırılır, sermaye olarak konulan unsur ile ilgili hesap borçlandırılır. Kuruluş Gideri: Anonim şirketlerde kuruluş sırasında yapılan giderler "262 KURULUŞ VE ÖRĞÜTLENME GİDERLERİ HESABI"nda takip edilir. Kuruluş ve örgütlenme giderleri hesabı aktif karakterli bir hesap olduğu için borçlandırılarak açılır. Her yıl eşit tutarlarda amorti edilerek 5 yılda tüketilir. Bilânçonun aktifinde, duran varlıklar içerisinde, maddi olmayan duran varlıklar bölümünde yer alır. Kuruluş giderleri şunlardan oluşur: - Etüt giderleri - Proje giderleri - Statü giderleri - Kuruluşla ilgili yolculuk giderleri - Kuruluş sırasında avukat, danışman gibi kişilere ödenen ücretler - Kuruluş sırasında ödenen noter, harç ve ilan giderleri - Halka açık anonim şirketlerin hisse senetlerinin halka satışı sırasındaki giderleri, baskı ve ilan giderleri Örnek : (ani kuruluş): KŞM Anonim Şirketi 5 kurucu ortak tarafından 01.01.2012 tarihinde ani biçimde kurulmuştur. Ana sözleşmeye göre şirket sermayesi 500.000 TL'dir. Ortakların sermaye payları eşittir. 01.01.2012 tarihinde sermayenin %004’ü ortak A tarafından Rekabet Kurulu adına T.C. Ziraat Bankasına yatırılmıştır. Şirketin kuruluşu sırasında noter ve tescil gideri olarak 3.000 TL ve 540 TL KDV olmak üzere 3.540 TL kurucu ortaklardan ortak B tarafından 05.01.2012 tarihinde ödenmiştir. Ortaklar, sermayenin tamamını ödemeyi taahhüt etmişlerdir. Kurucu ortaklar sermaye taahhütlerini 10.01.2012 tarihinde şöyle ödemişlerdir: Kurucu ortaklardan ortak A 30.000 TL değerinde otomobil ve 70.000 TL değerinde demirbaş vermiştir. Kurucu ortaklardan ortak B 100.000 TL değerinde arsa vermiştir. Diğer kurucu ortaklar, ortak C, ortak D ve ortak E ise sermaye taahhütlerini nakit olarak ödemişlerdir. Kuruluş İşlemlerinin Muhasebe Kayıtları SERMAYE TAAHHÜDÜ ==================//========================= 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 500.000 500 SERMAYE HS. 500.000 ==================//========================= KURULUŞ GİDERLERİ ==================//========================= 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS 3.000 191 İND. KDV HS. 540 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. 3.540 ==================//========================= ORTAK A ‘ NIN TAAHHÜDÜ YERİNE GETİRMESİ ==================//========================= 254 TAŞITLAR HS. 30.000 255 DEMİRBAŞLAR HS. 70.000 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 100.000 199 FİNANSAL MUHASEBE ==================//========================= ORTAK B ‘ NIN TAAHHÜDÜ YERİNE GETİRMESİ ==================//========================= 250 ARAZİ VE ARSALAR HS. 100.000 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 100.000 ==================//========================= ORTAK C , D, E ‘ NIN TAAHHÜDÜ YERİNE GETİRMESİ ==================//========================= 100 KASA HS. 300.000 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 300.000 ==================//========================= AKTİF KŞM ANONİM ŞİRKETİ 10.01.2012 TARİHLİ KURULUŞ BİLANÇOSU I. DÖNEN VARLIKLAR.............300.540 II. DURAN VARLIKLAR............203.200 PASİF III. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 3.740 IV. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR V. ÖZ KAYNAKLAR...............................500.000 A.TOPLAM: 503.740 P.TOPLAM 503.740 Örnek: (tedrici kuruluş) DCD Anonim Şirketinin 600.000 TL sermaye ile beş kurucu ortak tarafından 05.01.2009 tarihinde tedrici şekilde kurulmasına karar verilmiştir. Şirket sermayesinin, nominal değeri 10 TL olan 60.000 adet hisse senedi temsil edecektir. Bunun için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan 10.01.2009 tarihinde izin alınmış ve hisse senetleri bastırılmıştır. 10.01.2009 tarihinde sermayenin %004'ü Rekabet Kurulu adına T.C. Ziraat Bankasına Kurucu ortaklardan ortak A tarafından yatırılmıştır. Hisse senetlerinin basım ve ilanı için 4.000 TL gider, 720 TL KDV, olmak üzere toplam 4.720 TL ortak B tarafından 10.01.2009 tarihinde ödenmiştir. Kurucu ortaklar, hisse senetlerinin 1/10’unu teşkil eden 6.000 adedini 15.01.2009 tarihinde satın almış ve bedellerini bankada şirket adına açtırılan hesaba yatırmışlardır. Kalan 54.000 adet hisse senedinin satışı için banka ile 20.01.2009 tarihinde % 03 komisyon karşılığında anlaşma yapılmıştır. Banka, hisse senetlerinin tamamını satmış, kendi komisyonunu kestikten sonra kalan tutarı 30.01.2009 tarihinde şirketin bankadaki hesabına yatırmıştır. Kurucu ortakların hisseleri şöyledir: Ortak Ortak Ortak Ortak A: 2.000 adet hisse senedi X 10 TL = 20.000 TL B: 2.000 adet hisse senedi X 10 TL = 20.000 TL C: 1.000 adet hisse senedi X 10 TL = 10.000 TL D: 500 adet hisse senedi X 10 TL = 5.000 TL FİNANSAL MUHASEBE Ortak E: 500 adet hisse senedi X 10 TL = 5.000 TL Kuruluş İşlemlerinin Muhasebe Kayıtları şöyle yapılır: SERMAYE TAAHHÜDÜ ==================//========================= 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 60.000 500 SERMAYE HS. 60.000 ==================//========================= KURULUŞ GİDERLERİ ==================//========================= 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS 240 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. 240 ==================//========================= KURULUŞ GİDERLERİ ==================//========================= 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS 4.000 191 İND. KDV HS. 720 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS. 4.720 ==================//========================= TAAHHÜDÜN YERİNE GETİRMESİ ==================//========================= 102 BANKALAR HS.. 60.000 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 60.000 ==================//========================= Toplam 60.000 adet hisse senedinden 6.000 adedi kurucu ortaklar tarafından satın alınmıştır. Geriye kalan 54.000 adet hisse senedi halka arz edilmiştir. Satışa sunulan hisse senetleri geçici hesap olan “NAZIM HESAPLAR”da gösterilmek zorundadır. ==================//========================= 900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR 540.000 Satıştaki hisse senetleri 950 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR 540.000 Satıştaki hisse senetlerinden alacaklılar ==================//========================= Halka arz edilen hisse senetlerinin tamamı satılmıştır. 540.000 TL değerindeki hisse senedlerinin alıcılar tarafından satın alınma taahhüt kayıtları şöyle yapılır. ==================//========================= 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI(-) 540.000 500 SERMAYE HS. 540.000 ==================//========================= Banka %03 komisyonunu kestikten sonra kalan tutarı şirketin bankadaki hesabına yatırmıştır Önce bankanın komisyonunu hesaplayalım: Banka tarafından satışa sunulan hisse senetlerinin tutarı 540.000 TL. 200 FİNANSAL MUHASEBE 201 540.000 x %03 = 1.620 TL komisyon tutarı 540.000 -162 = 538.380 TL şirket hesabına yatan tutar Ödenen komisyon gideri kuruluş sırasında ödendiği için "262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI"nda izlenir. ==================//========================= 102 BANKALAR HS 538.380 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS 1.620 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS (-) 540.000 ==================//========================= Nazım hesaplar ters kayıt yapılarak kapatılır. ==================//========================= 950 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR 540.000 Satıştaki hisse senetlerinden alacaklılar 900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR 540.000 Satıştaki hisse senetleri ==================//========================= KÂR DAĞITIM Kâr: İşletmenin faaliyet döneminde öz kaynaklarında oluşan artıştır. Kâr, safi kâr, dönem kârı şeklinde de ifade edilir. Kâr dağıtımında yasaların ön gördüğü koşullar yerine getirilir. Yönetim kurulu kârın nasıl dağıtılacağını kanunlara uygun olarak öneri şeklinde hazırlar. Genel kurul bunu kabul eder veya değiştirerek başka şekilde kâr dağıtım kararı alabilir. Kâr Dağıtım Tablosu: yasal yükümlülüklerin, ana sözleşmede belirtilenlerin ve genel kurulda alınan kararların sonucuna bakılarak düzenlenen dönem kârının, nasıl ve nerelere dağıtıldığını gösteren finansal tablodur. Dönem kârı, bilançolarda ve gelir tablosunda yer alır. Dönem kârından ayrılan yedekler ve özellikle kâr paylarının (temettü) hisselere dağıtılmasının nasıl yapıldığı bu tabloda görülmez. Bu nedenlerden dolayı kârın nasıl ve nerelere dağıtıldığı, hangi tür hisselerle hangi payların verildiği ayrıntılı olarak kâr dağıtım tablosunda görülür. Kâr dağıtım tablosu tekdüzen muhasebe ilkelerine uygun olarak ve standart şeklinde düzenlenir. Kâr Dağıtım Tablosu Düzenleme Kuralları: - "Dönem Kârının Dağıtımı" bölümünde: dönem kârından yapılacak yasal kesintiler ortaklara da kâr payları ile genel kurul kararıyla şirkette bırakılacak kârlar belirtilir. - "Yedeklerden Dağıtım" bölümünde, isteğe dayalı yedeklerden nasıl dağıtım yapılacağı gösteri bölümü uygulamada fazla yer verilmez. - Diğer bölümlerde ise hisse başına düşen kâr ve temettüler bulunmaktadır. Bu da dağıtabilir hisse senedine bölünmesiyle hesaplanır. Mali Kârın Hesaplanması: Anonim şirketler, kurumlar vergisi mükelleftir. Şahıs şirketleri, kârı ortaklarına dağıtır ve her kâr payının vergisini kendisi öder. Anonim şirketlerde ise vergi kâr dağıtılmadan hesaplanır ve şirket tarafından vergi dairesine ödenir. Kurumlar vergisi şirketin faaliyet döneminde elde edilen safi kâr veya mali kâr üzerinden hesaplanır. Şirketin bilançoda gösterilen kârı ile aynı olmayabilir. Mali kâr belirlenirken ;dönem kârından vergi kanunlarına göre vergiden istisna ve muafiyet tutarları indirilir, kanunen kabul edilmeyen giderler bu yolla mali kâra (safi kurum kazancıma ) ulaşılmış olur. Kurumlar vergisinden istisna tutulan kazançlar şunlardır: Kurumların, tam mükellefiyete tabi başka bir kurum sermayesine iştiraklerinden elde ettikleri kazançlar Kooperatiflerin ortakları için hesapladıkları risturnlar Portföyünün en az % 25'i hisse senetlerinden oluşan menkul kıymet yatırım fonları (döviz yatırım fonları hariç) ile aynı nitelikteki menkul kıymetler yatırım ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançlar FİNANSAL MUHASEBE 202 Üçüncü madde dışında kalan menkul kıymetler yatırım fonları ile menkul kıymetler yatırım ortaklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları Risk sermayesi yatırım fonları veya ortaklarının kazançları Emeklilik yatırım fonlarının kazançları Gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklarının kazançları Kurumların rüçhan hakkı kuponlarının satışından elde ettikleri kazançları ile anonim şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları hisse senetlerinin itibari değerlerinin üzerinde elden çıkarılmasında sağlanan kazançlar Yurt dışında yapılan inşaat onarma, montaj işleri ve teknik hizmetlerden sağlanan kazançlar Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim ve ortaöğretim özel okulları ile bakanlar kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara veya kamu yararına çalışan derneklere bağlı rehabilitasyon merkezlerinin işletilmesinden elde edilen kazançlar, Millî Eğitim Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çevresinde beş vergilendirme dönemi kurumlar vergisinden muaftır. İstisna, okulların faaliyete geçirdiği vergilendirme döneminden itibaren başlar. Anonim şirketlerin kurumlar vergisinden istisna tutulan iştirak kazançları, risturnlar ile yatırım fon ve ortaklarının portföy işletmecilik kazançlarının elde edilmeleri sırasında yapılan giderler, kanunen kabul edilmeyen gider kabul edilmiştir.(KVK madde 8) bu giderler kurumlar vergisi hesaplanırken bilanço kârına ilave edilir. Kurumlar vergisi matrahı bulunurken bilanço kârına ilave edilecek giderler (vergi açısından kanunen kabul edilmeyen giderler) şunlardır: Öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler (KVK, madde 15/1) Örtülü sermeye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler (KVK, madde 15/2) Sermaye şirketlerince dağıtılan örtülü kazançlar (KVK, madde 15/3) Her ne şekilde olursa olsun ayrılan ihtiyat akçeleri (KVK, madde 15/4 Dar mükellefiyete tabi kurumlara özgü bazı giderler (KVK, madde 15/5) Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre hesaplanan kurumlar vergisi ile her türlü para cezaları, vergi cezaları, gecikme zamları ve faizleri(KVK, madde 15/6) Kanunlara ve kanunların verdiği yetkiye dayanılarak tespit edilen haller saklı kalmak üzere, menkul kıymetlerin itibari değerlerinin altında satışından doğan zararlar ile ödenen komisyonlar ve benzeri her türlü giderler (KVK, madde 15/9) Vergi Usul Kanunu’na göre ödenen gecikme faizleri (KVK, madde 15/10) Her türlü alkol ve alkolü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin %50’si (90/1081 sayılı bakanlar kurulu kararı ile (0) sıfır) (KVK, madde 15/1) Yat, kotra, tekne sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları (KVK, madde 15/12) Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’na bağlı, (1), (2) ve (4) sayılı tarifelerde yer alan taşıtlardan alınan vergi ve cezalar ile gecikme zamları (MTVK, madde 14) Sosyal Sigortalar Kurumuna ödenmeyen SSK primleri (506 sayılı kanunu madde 80) Hırsızlık olaylarından kaynaklanan kayıplar Kanunu sınırların üzerinde yapılan bağış ve yardımlarla gerekli şartları taşımayan her türlü giderler Mali Kârın Vergilendirilmesi: Mali kâr üzerinden % 20 kurumlar vergisi hesaplanır. "Kurumlar Vergi Beyannamesi" hesap döneminin kapandığı ayı izleyen nisan ayının 15. gününe kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilir. Beyanname üzerinden tahakkuk ettirilen kurumlar vergisi de nisan ayı sonuna kadar ödenir. Kurumlar vergisi mükellefleri, kâr dağıtım kararı aldıktan sonra, dağıtılacak kâr üzerinden ayrıca gelir vergisi hesaplayarak muhtasar beyanname ile beyan edip öderler. Kâr dağıtım kararı olmadan gelir vergisi stopajı yapılmaz. Gelir vergisi stopaj oranı anonim şirketlerde % 15 ‘tir. FİNANSAL MUHASEBE 203 Örnek: HHB Anonim Şirketinin 2012 yılı dönem kârı 80.000 TL‘dir. Şirketin gelirleri arasında 5.000 TL iştirak kazancı istisnası, ayrıca 1.000 TL de kabul edilmeyen gideri vardır. Dönem kârı.......................................... 80.000 TL İstisnalar (-)...................................... (5.000 TL) (iştirak kazancı) İlaveler (+).......................................... 1.000 TL (Kanunen Kabul edilmeyen giderler) ______________ Kurumlar vergisi matrahı.............76.000 TL 76.000 TL x 0, 20 = 15.200 TL kurumlar vergisi Örnek: RT Anonim Şirketinin 2008 yılı dönem kârı 40.000TL olup bunun 20.000 TL ‘si iştirak kazancıdır. Şirketin 10. 000 TL yatırım indirimi bulunmaktadır. Kanunen kabul edilmeyen gideri yoktur. Dönem kârı.......................................40.000 TL İstisnalar (-)...................................... (5.000 TL) (iştirak kazancı) İndirimler (-).....................................(10.000 TL) (yatırım indirimi) ______________ Kurumlar vergisi matrahı.................25.000 TL 25.000 TL x 0, 20 = 5.000 TL kurumlar vergisi KÂR DAĞITIM İŞLEMLERİ VE MUHASEBE KAYITLARI: Anonim şirketler, bütün sermaye şirketleri gibi kâr dağıtımı yapmadan önce yedeklerini hesaplar ve ayırır. Yedekler özelliklerine göre yasal yedekler ve isteğe bağlı yedekler olmak üzere iki grupta toplanır. Yasal yedekler: TTK’ye göre dönem kârından ayrılan yedek akçelerdir. Yasal yedekler, I. Tertip ve II. Tertip yedek akçe olmak üzere ikiye ayrılmıştır. I.Tertip yedek akçe: Her yıl safi kârın % 5 i I.tertip yedek akçe olarak ayrılır.Safi kâr, dönem kârdan varsa geçmiş yıllara ait zararlar düşülerek bulunur. I. tertip yedek akçe, ödenmiş sermayenin beşte biri (1/5) buluncaya kadar ayrılır. Ödenmiş sermayenin beşte birini bulduktan sonra I. tertip yedek akçe ayrılması bir zorunluluk olmaktan çıkar. II. Tertip yedek akçe: Kurumlar vergisi, 1.tertip yedek akçe ve 1. temettü şirketin dönem kârından ayrıldıktan sonra ortaklara ve kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısmın %10'u 2. tertip yedek akçe olarak ayrılır. 2. tertip yedek akçenin ayrılması, kârın dağıtılmasına bağlıdır. Eğer şirket kârı dağıtmıyorsa, 2. tertip yedek akçe ayrılmaz. İsteğe Bağlı Yedekler: İsteğe bağlı olarak yönetim kurulunun teklifi ve genel kurul kararı ile ayrılabilecek yedek akçelerdir. Anonim şirketlerin kâr dağıtımı, özellikle gelir vergisi stopajı bakımından kapalı ve halka açık anonim şirketlerde farlılık göstermektedir. Örnek: GA Anonim Şirketi bir aile şirketi olup 2012 dönem kârı 100.000 TL’dir. Yönetim kurulunun 31.12.2012 tarihli kâr dağıtımı kararı bulunmaktadır. Şirketinin sermayesi 100.000 adet hisseden oluşmaktadır. Şirketin ödenmiş sermayesi 500.000 TL’dir. Şirket kârının tamamı ticari kâr olup ilaveler ve indirimler yoktur. Ortaklara kâr ödenmesi 10.01.2013 tarihinde yapılacaktır. Şirketin şimdiye kadar ayırdığı 1. tertip yedek akçe tutarı 70.000TL’dir. FİNANSAL MUHASEBE Kurumlar vergi matrahının hesaplanması aşağıdaki şekilde olur: Dönem karı....................................................100.000 TL İndirimler (-).................................................-------İlaveler (+).....................................................-------Mali kâr (kurumlar vergisi matrahı)......100.000 TL Kurumlar vergisi......... 100.000 x 0, 20 = 20.000TL I. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması: Ödenmiş sermaye................................... 500.000 TL 1. tertip yedek akçe ayırma sınırı...... 500.000/5= 100.000 TL’dir. Şirket 31.12.2008 tarihine kadar 70.000 TL I. tertip yedek akçe ayrıldığına göre: 100.000 - 70.000 = 30.000 TL daha I. tertip yedek akçe ayırma zorunluluğu vardır. Bu dönem I.tertip yedek akçe tutarı ise şöyledir: Dönem kârı 100.000 x %5 = 5.000 TL I. Temettü Hesaplaması: Anonim şirketler ayrıca ödenmiş sermayenin %5’i kadar da I. temettü ayırmak zorundadır. I temettü: 500.000 x %5 =25.000 TL’dir II. Tertip Yedek Akçe Hesaplanması: II. Tertip yedek akçe, dönem kârından, kurumlar vergisi ve I.tertip yedek akçe ile I.temettü düşüldükten sonra kalan kârın % 10’u kadar ayrılır. Buna göre: Dönem karı....................................................................100.000 TL Kesintiler toplamı..................................................... (50.000 TL) Kurumlar vergisi (-)............. 20.000 TL I.tertip yedek akçe (-)......... 5.000 TL Ortaklara I. temettü (-).... 25.000 TL II. Tertip yedek akçe matrahı................................. 50,000 TL II.Tertip yedek akçe..................... 50.000 x %10 = 5.000 TL II.Temettü Hesaplanması: II.temettü hesaplanması, II.tertip yedek akçe matrahından II.tertip yedek akçe çıkârılarak bulunur. II.temettü.......................................50.000 – 5.000 = 45.000 TL Gelir Vergisi Stopajının Hesaplanması: I. temettü.................................................................... 25.000 TL II.temettü....................................................................45.000 TL Gelir vergisi stopajı matrahı..25.000 + 45.000 =70.000 TL Gelir vergisi stopajı...............70.000 TL x %15 = 10.500 TL Hisse başına temüttünün hesaplanması şöyledir: Hisse başına temüttü = (I.temüttü + II.temüttü) / Hisse senedi sayısı Hisse başına temüttü = (25.000 + 45.000) / 100.000 = 0.7 TL Hisse senedinin değeri = 500.000 / 100.000 = 5 TL 204 FİNANSAL MUHASEBE 205 Hisse başına düşen temettü yüzdesi = Hisse başına temettü tutarı / Hisse senedi değeri Hisse başına düşen temettü yüzdesi = 0, 7 / 5 = %14 KAR DAĞITIM TABLOSU A.DÖNEM KÂRININ DAĞITIMI 1. DÖNEM KÂRI............................................................................................... 100.000 2.ÖDENECEK VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER (-)........................................(20.000) - Kurumlar vergisi....................................... 20.000 DÖNEM NET KÂRI............................................................................................... 80.000 3. GEÇMİŞ DÖNEM ZARARI (-)............................................................................ ------4. I. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-)................................................................... (5.000) 5. İŞLETMEDE BIRAKILMASI VE TASARRUFU ZORUNLU YASAL FONLAR (-)........ ------DAĞITABİLİR NET DÖNEM KÂRI......................................................................... 75.000 6. ORTAKLARA BİRİNCİ TEMETTÜ (-)............................................................... (25.000) KALAN KÂR........................................................................................................ 50.000 7. PERSONEL TEMETTÜ (-)................................................................................. ------8. YÖNETİM KURULUNA TEMETTÜ (-).................................................................. ------9. ORTAKLARA İKİNCİ TEMETTÜ.................................................................... . (45.000) 10. II. TERTİP YASAL YEDEK AKÇE(-)............................................................... (5.000) B.YEDEKLERDEN DAĞITIM.................................................................................. -------C. HİSSE BAŞINA TEMETTÜ - Hisse başına temettü tutarı................................................................................... 0,7 - Hisse başına temettü yüzdesi ............................................................................ %14 KÂR DAĞITIMININ MUHASEBE KAYITLARI: ==================//========================= 691-DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI 20.000 370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASALYÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. 20.000 Kurumlar Vergisi ==================//========================= ==================//========================= 690-DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS 100.00 691- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. 20.000 692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS. 80.000 ==================//========================= ==================//========================= 692-DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS. 80.000 590-DÖNEM NET KÂRI HESABI 80.000 ==================//========================= 2013 yılında yapılması gerekli kayıtlar şöyledir: ==================//========================= 590-DÖNEM NET KÂRIHESABI 80.000 570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI 80.000 ==================//========================= 206 FİNANSAL MUHASEBE Ortaklara ödenecek kâr payının tahakkuk kaydının yapılması şöyledir: ==================//========================= 570-GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HESABI 80.000 331-ORTAKLARA BORÇLAR HS 70.000 1. Temettü 25.000 2. Temettü 45.000 540-YASAL YEDEKLER 10.000 1. Tertip yedek akçe 5.000 2. Tertip yedek akçe 5.000 ==================//========================= Ortaklara kâr payı ödendiğinde aşağıdaki kayıt yapılır: ==================//========================= 331-ORTAKLARA BORÇLAR HS 70.000 1. Temettü 25.000 2. Temettü 45.000 100-KASA HESABI 360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. Gelir vergisi stopajı ==================//========================= 59.500 10.500 Gelir vergisi stopajının muhtasar beyanname ile ödenmesi gerekir. Ödeme kaydı şöyle yapılır: ==================//========================= 360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. 10.500 Gelir vergisi stopajı 100-KASA HESABI 10.500 ==================//========================= Kurumlar vergisinin tahakkuk ettirilip ödenmesi halinde yapılması gerekli yevmiye kaydı aşağıdaki gibi yapılır: ==================//========================= 370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER 20.000 YASALYÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. Kurumlar vergisi 360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. 20.000 Kurumlar vergisi ==================//========================= ==================//========================= 360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. 20.000 Kurumlar vergisi 100-KASA HESABI 20.000 ==================//=========================
© Copyright 2024 Paperzz
