KardiyovaskülerSistemHastanelerdeKullanılanİlaçlarİleEndodontideSistemikOlarakKullanılanİlaçlarArasındakiİlaçEtkileşimleri SAĞLIKBİLİMLERİDERGİSİ JOURNALOFHEALTHSCIENCES ErciyesÜniversitesiSağlıkBilimleriEnstitüsüYayınOrganıdır Derleme2014;23:38-46 KARDİYOVASKÜLERSİSTEMHASTALIKLARINDAKULLANILANİLAÇLARİLEENDODONTİDE SİSTEMİKOLARAKKULLANILANİLAÇLARARASINDAKİİLAÇETKİLEŞİMLERİ DRUGINTERACTIONSBETWEENDRUGSUSEDINCARDIOVASCULARSYSTEMDISEASESAND DRUGSUSEDINENDODONTICTREATMENTSYSTEMATICALLY GökhanSAYGILI1,HüseyinERTAŞ2,HakanARSLAN3,YusufCemKAPLAN4, ElifTARIMERTAŞ5,İsmailDavutÇAPAR2 1Arş.Gör.Dt.,İzmirKatipÇelebiÜniversitesi,DişHekimliğiFakültesi,EndodontiAnabilimDalı,İzmir,Türkiye. 2Yrd.Doç.Dr.,İzmirKatipÇelebiÜniversitesi,DişHekimliğiFakültesi,EndodontiAnabilimDalı,İzmir,Türkiye. 3Yrd.Doç.Dr.,AtatürkÜniversitesi,DişHekimliğiFakültesi,EndodontiAnabilimDalı,Erzurum,Türkiye. 4Doç.Dr.,İzmirKatipÇelebiÜniversitesi,TıpFakültesi,FarmakolojiAnabilimDalı,İzmir,Türkiye 5Yrd.Doç.Dr.,İzmirKatipÇelebiÜniversitesi,DişHekimliğiFakültesi,AğızDişveÇeneRadyolojisiAnabilimDalı,,İzmir, Türkiye. ÖZET:Endodontiktedavisü resincekardiyovaskü ler sistem rahatsızlığ ı bulunan hastalara çeşitli ilaçlarreçeteedilebilmektedir.Bugibidurumlarda endodontide sistemik olarak kullanılan ilaçlar ile kardiyovaskü ler hastalığ a bağ lı olarak reçete edi- ilacın birlikte kullanımı ilaç etkileşimlerine sebep olabilir. Bu derlemenin amacı kardiyovaskü ler sistem hastalıklarında kullanılan ilaçlar ile endodontide sistemik olarak kullanılan ilaçlar arasındakiilaçetkileşimleriü zerinebilgisunmaktır. Anahtar kelimeler: Analjezik, antibiyotik, endodonti, ilaç etkileşimi, kardiyovaskü ler hastalıklar, kö kkanaltedavisi,sistemikdişhekimliğ i GİRİŞ Kardiyovaskü ler sistem (KVS) hastalıkları gelişmiş ve gelişmekte olan ü lkelerde ö lü mlere sebepolansağ lıkproblemlerininbaşındagelmektedir. Jemal ve ark.(1) 1970 ve 2002 yıllarındaki ö lü m sebeplerini araştırdıkları çalışmalarında; 1970yılında,kalphastalıklarınıntü mö lü mlerin% 40’ındansorumluolduğ unuifadeetmişlerve2002 Makale Geliş Tarihi : 15.08.2013 Makale Kabul Tarihi: 21.03.2014 38 ABSTRACT:Duringendodontictreatmentvarious drugs could be prescribed to the patients with cardiovascular diseases. These prescribed drugs could be used together with the drugs which has alreadyusedbythepatient.Combineduseoftwo drugscancausedruginteractionsaswellasother drugreactions.Theaimofthisreviewistoprovide information on drug interactions between drugsusedincardiovascularsystemdiseasesand drugs used in endodontic treatment systematically. Key words: Analgesic, antibiotics, endodontics, drug interaction, cardiovascular diseases, root canaltherapy,systemicdentistry yılında bu oranın %28’e dü ştü ğ ü nü belirtmişlerdir. 2010 yılında yapılan bir çalışmada ü lkemizde tü m ö lü mlerin yarısından fazlasının KVS hastalıklarındankaynaklandığ ıveTü rkiye’deAvrupaü lkelerine nazaran KVS hastalık kaynaklı ö lü m oranının daha yü ksek olduğ u bildirilmiştir (2). Arslan veark.(3),yaşlılardailaçkullanımınıinceledikleri çalışmada;ilaçkullananhastaların%27’sininKVS hastalıkilaçlarını,%23’ü nü nise endodontiktedaCorrespondingAuthor:Araş.Gö r.Gö khanSAYGILIEndodontiAnabilim ersitesi,DişHekimliğ iFakü ltesi, K YE Tel:+05556392319Fax:+90(232)3254040-2352 E-posta:[email protected] Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) Saygılı G, Ertaş H, Arslan H, Kaplan Y C, Ertaş Tarım E, Çapar İ D vide sistemik olarak verilen (analjezikmatuarilaçlarileantibiyotikler)ilaçlarıkullandığ ı bildirilmiştir. EndodontikTedavideKullanılanİlaçlar: Endodontik tedavide sistemik ilaç olarak genellikle antibiyotikler ve analjeziktuarlarkullanılmaktadır. Antibiyotikler: Endodontik kaynaklı enfeksiyonların tedavisinde çoğ u zaman antibiyotik kullanılmadan sadece endodontik tedavi yeterli olabilmektedir. Sağ lıklı bireylerde semptomatik varlığ ı,lokalizeşişlikveendodontikcerrahisonrası antibiyotik kullanımı tavsiye edilmemektedir. Antibiyotikler; sistemik nedenler (ateş, halsizlik, lenfodenapati ve trismus gibi) ile lokal nedenlerden (şişlikte artma, selü lit ve osteomyelit gibi) dolayı endodontik tedaviye ek olarak verilmektedir.Endodontiktedavisırasındaimmü nyetmezliğ i kortikosteroid tedavisi), nakil hastalarında, diyabetlilerde(tipI-II),kalpprotezibulunanhastalarda, endokardit ve romatizmal ateşli hastalarda antibiyotik kullanılması endikedir. Endodontik tedavide penisilin V, amoksisilin, amoksisilinklavulanat, eritromisin, klaritromisin, makrolidler (eritromisin,klaritromisinveazitromisin),klindakullanılabilmektedir. Penisilinin ve klindamisinin kullanılması odontojenik enfeksiyonlarda iyi sonuçlarvermektedir(4). Analjezikler- Endodontide analjezikler tedavi ö ncesi tedavisonrasıağ rınınazaltılmasıamacıylaverilir. Bu amaçla endodontik tedavide non-steroid anti hekimleri tarafından çok fazla reçete edilmeyen sebebiyle endodontik tedavide parasetamol ve tedir. Aspirinin ağ rı kesici ö zelliğ inin diğ er Bununla birlikte tolere edilmesinin gü ç olması ve kısa etkilerinden dolayı endodontik tedavide çok kullanılmamaktadır(4). -ilaç etkileşimi, en genel anlamda, bir ilaç kombinasyonu içindeki iki veya daha fazla ilacın birbirlerinin etkilerinde klinik ya da farmakolojik anlamda farkedilebilir veya ö lçü lebilir bir değ işiklikten kasıt, ilacın etki gü cü nde ya da etki nasyonu içinde etkileşen ilaçlar aynı anda uygulanmış olabileceğ i gibi birbirlerinden belirli birzamanö nceyadasonrauygulanmışolabilirler. Epidemiyolojikaçındanbakıldığ ında,hastaneye yatışların % 0.1–2.6’sı ilaç-ilaç etkileşimi kaynaklıdır. Hastaneye yatış gerektiren ciddi yan etkilerin%5-20’siilaç-ilaçetkileşimlerinedeniile ortaya çıkmaktadır (5,6). Ciddi yan etkilerin frekansıhesabakatıldığ ındahastanedeyatanher200 hastadanbirininilaç-ilaçetkileşiminedeniileciddi bir yan etki yaşadığ ı gö rü lmektedir (7,8). Bu verileri ö lü mcü l yan etkiler için değ erlendirdiğ imizde,hastanedegerçekleşenher10.000ö lü mden bir tanesinin ilaç-ilaç etkileşimi kaynaklı olduğ u tespit edilmektedir (9). Bu veriler, ilaç-ilaç etkileşiminin ne denli ö nemli bir sorun olduğ unu gö stermektedir. Bu derlemenin amacı endodontik tedavide kullanılan antibiyotik-analjeziklerle kardiyovaskü lerrahatsızlıklardasü rekliolarakkullanılan ilaçlar arasındaki etkileşimi gü ncel literatü r ışığ ındatartışmaktır. 1-Antiaritmikİlaçlar Antiaritmik ilaçlar, kardiyak dokulardaki iletimyollarınıveotomatisiteyietkileyerekaritminin kesilmesi, tekrarının ö nlenmesi ve klinik so(10). Bu ilaçların dar terapotik etkisinden dolayı, diğ er ilaçlarla muhtemel ilaç etkileşimleri klinik açıdanoldukçaö nemlidir(11). Antiaritmik ilaçların metabolizmasında; karaciğ erde ve gastrointestinal sistemde bulunan sitokrom P450 enzimlerinin (CYP enzimleri) ve birçok ilacın transportunu gerçekleştiren ATP bağ ımlı bir transmembran olan Pglikoproteinlerinbü yü kbirö nemivardır.CYPenzim çeşitleri ilaçlarla ve besinlerle indü klenebilir ya da inhibe edilebilir (12). Antiaritmik ilaçların Antiaritmik İlaçlar ile Antibiyotiklerin İlaç Etkileşimleri: Antiaritmik ilaçların antibiyotiklerle etkileşimleri CYP enzimlerine ve P-glikoprotein transportunadayanmaktadır(14).Makrolidgrubuantibiyotiklerin metabolizması CYP enzimine bağ lı olduğ undandolayı,buantibiyotikgrubuçoğ uantiaritmik ilaçla etkileşim içerisindedir. Kinidin ve disopiramidkullananhastalardaeritromisinalımı sonucu bu antiaritmik ilaçların yarılanma sü relerinde azalma gö rü lmü ştü r. Potasyum kanal blokerlerinin P-glikoprotein transportu aracılığ ıyla eritromisinin biyoyararlanımını azalttığ ı, klaritromisininisebiyoyararlanımınıartırdığ ıbelirtilmiştir(15,16).Birvakaçalışmasındadisopiramidkul- Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) 39 KardiyovaskülerSistemHastanelerdeKullanılanİlaçlarİleEndodontideSistemikOlarakKullanılanİlaçlarArasındakiİlaçEtkileşimleri lananhastalardaaltıgü nboyunca250mgklaritromisin verilmiş, hastalarda QT aralığ ı (ventrikü llerin depolarizasyonu ve repolarizasyonu için geçen toplam sü re) uzamış ve ventrikü ler disritmigö rü lmü ştü r(17).Makrolidantibiyotiklerin(ö zellikleeritromisinveklaritromisin),antihipertansif birilaçolanvearitmitedavisindekullanılan kalsiyum (Ca) kanal blokerleri ile kullanımındahipotansifetkininartacağ ınıbildirilençalışmalarmevcuttur(18,19).Sonuçolarakantiaritmik ilaç kullanan hastalarda makrolid kullanımı tavsiye edilmemektedir. Ancak bu durum bü tü n antiaritmiklerin makrolidler ile etkileştiğ i anlamına lariçinetkileşimbilgisikontroledilmelidir. Antiaritmik İlaçlar ile Analjezik- -glikoprotein transportlarıileilişkiliolmadığ ından,antiaritmikler ile beraber kullanıldığ ında belirgin bir etkileşimoluştuğ unugö sterenherhangibirçalışmayoktur. Fakat bir antiaritmik olan beta blokerlerin artacağ ıbildirilmiştir(20). Opioid grubu analjezikler antiaritmik ilaçlarınbirkısmıileetkileşimiçerisindedir.Çokyö nlü etkileşimesahipolanmetadon(21),kardiyakantiaritmiklerle beraber kullanıldığ ında bu opioidin etkisi artar (22). Etkileşimin kaynağ ı tam olarak bilinmemekle ile birlikte, antiaritmik ilaç kullananlarda metadon kullanımının risk faktö rü olup olmadığ ıdaaçıkçabellideğ ildir(23).Yinedeantiaritmik kullananlarda metadon kullanımından kaçınmakgerekir. Metadonunantiaritmiklerleberaberkullanıldığ ındaetkisininartması,bü tü nopioidlerinantiaritmiklerle kullanıldığ ında etkilerinin artacağ ını gö stermez. Kodein, kinidin ile birlikte alındığ ında ğ ındandolayı)analjeziketkisiazalır(24). 2-OralAntikoagülanlar Antikoagü lanilaçlarpıhtılaşmafaktö rlerinin etkinliğ ini ve sentezini bozarak kanın koagü lasyon yeteneğ ini azaltan ilaçlardır. Heparin ve oral antikoagü lanlar olarak ikiye ayrılır. Heparin akut durumlarda parenteral olarak verildiğ inden dolayı rutin olarak pek kullanılmaz. Oral antikoagü lanlar indandion tü revleri ve sodyum warfarin olarakikiyeayrılır.Warfarinenfazlatercihedilendir(25). Warfarinin molekü l yapısı K vitaminine çok benzediğ inden dolayı vü cuda girdiğ inde bu vitaminin yerini alır. K vitamini koagü lasyon için gerekliolanfaktö rII-VII-IX-X’unyapımındaö nem40 li rol oynar. Warfarin, K vitamininin yerini aldığ ı için bu faktö rlerin yapımını sekteye uğ ratır. Warfarininantikoagü lanetkisiuluslararasınormalleştirilmişoran(INR)ileizlenir.INRayrıcaoluşabilecekkanamariskihakkındadabilgiverir(26). Oral Antikoagülanlar ile Antibiyotiklerin İlaç Etkileşimleri: sını bozduğ undan dolayı barsakta ü retilen K vitamininineksikliğ inenedenolurlar(27).Warfarinin dar spektrumlu penisilinlerle etkileşimine dair veri bulunmamaktadır. Penisilin G’nin intravenö z verilmesi haricinde dar spektrumlu penisilinlerin warfarin kullanan hastalarda gü venli olduğ u gö rü lmektedir(28). Warfarin kullanan hastalarda klindamisinintekdozkullanımınıngü venliolduğ u,fakatçoklu dozlarda kullanılacak ise, INR takibinin gerekli olduğ u belirtilmiştir (26). Geniş spektrumlu penisilinler, sefalosporinler ve tetrasiklinler warfarin ile etkileştiklerinde, warfarinin etkisini artırdığ ı; eğ erbuantibiyotiklerverilecekseINRdeğ erlerinin kontrolü nü n gerektiğ i bildirilmiştir (26,29). Siprinin etkisiniartırdığ ıbildirençalışmalarmevcuttur(26,29,30). Yapılan randomize kontrollü bir çalışmadaamoksisilinklavulonikasitilewarfarininetkileşimi incelenmiş; bu iki ilacı kullanan hastalarda yonbulunmayan)INRdeğ işikliğ iolmadığ ıbildirilmiştir(31). Oral Antikoagülanlar ile Analjezik- etkisiniartırıpartırmadığ ıhakkındaçelişkiliçalışmalarmevcuttur(32,33).Bazıaraştırmacılarwarfarin kullanan hastalara selekoksib ve naproksen kullanımını ö nermişlerdir (32). Fakat bü tü n yı, mide mukozasında kanama eğ ilimi yapmaktadırlar. Yapılan bir panelde, 2009 yılında bu konu ele alınmış, mideyi tahriş etmeyen parasetamol tavsiyeedilmiştir(34). Parasetamol ile warfarin arasında etkileşimi inceleyen pek çok araştırma mevcuttur. Bir çalışmada parasetamolü n artmış kanama riski ile ilişkiliolduğ ufakatINRyü kselmesiileilgiliistatikselbirverinineldeedilemediğ ibelirtilmiştir(35). Başka bir çalışmada parasetamol kullanan hastalarda warfarin tedavisine başlandığ ında kanamanın4.6kat,warfarinkullananhastalardaparasetamol kullanımında kanama riskini 2.7 kat artırdığ ı belirtilmiştir (36). 650 mg parasetamolü n iki doz Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) Saygılı G, Ertaş H, Arslan H, Kaplan Y C, Ertaş Tarım E, Çapar İ D kullanımınınhastalardaplaseboyagö reINRdeğ eriniartırmadığ ı,fakatgü nde2-4gr’lık14-28gü nlü kparasetamolkullanımındaINR’yiö nemliderecedeartırdığ ıçeşitliçalışmalardabildirilmiştir(37 -39).Gü nde2gr’danfazla,enazü çgü nparasetamolalanhastalarınINR takibininyapılmasıtavsiyeedilmektedir(40). 3-KalpGlikozitleri(Dijitaller) Kalp glikozitleri atriyoventrikü ler iletiyi yavaşlatarak, kalp atım hızını azaltırlar. Aynı zamanda kalp kasının kontraktilitesini artırırlar. Kalpglikozitiolandigoksinyaşlılardaençokreçeteedilenaltıncıilaçtır(41).Digoksindiğ erilaçlara gö redahadarterapö tikaralığ ındandolayı;digoksinin biyoyararlanımını ve klirensini değ iştiren ilaçlarhastanınzehirlenmesinezeminhazırlayabilir(42). Kalp Glikozitleri ile Antibiyotiklerin İlaç Etkileşimleri: Oral yolla alınan makrolid antibiyotiklerin (eritromisin-klaritromisin-roksitromisin digoksinin oral biyoyararlanımını artırdığ ı belirtilmiştir (43,44).Sunulanbirvakaraporundadigoksinkullanan hastaların eritromisin alımı sonrası bulantı, gö rü ldü ğ ü , yapılan incelemeler sonrasında hastanın digoksin seviyesinin yü ksek olduğ u, sorunun digoksinantidotuolan‘digibind’kullanımısonrası geçtiğ i belirtilmiştir (44). Benzer bir vaka raporundadigoksinin,klaritromisinledeetkileşimiçerisindeolduğ ugö sterilmiştir(45).Ayrıcatetrasiklin grubu antibiyotiklerin digoksinin serum seviyeleriniartırdığ ıdabelirtilmiştir(46). KalpGlikozitleriileAnaljezikİlaçlarınİlaçEtkileşimleri: Digoksin kullanan hastalarda indometazin kullanımısonrasıdigoksinseviyeleriileilgiliçelişkili çalışmalar mevcuttur (47,48). Etadolakdiklofenakrın digoksin seviyelerinin artırdığ ı bildirilmiştir etkileşimibildirenyeterliderecedeçalışmabulunmamaktadır. Bir opioid tü revi olan tramadolü n digoksinin etkisini artırdığ ı belirtilmesine rağ men, etkileşiminmekanizmasıbilinmemektedir.Ayrıcabuetkileşime dair bir insan çalışması mevcut değ ildir (23). 4-Antihipertansifİlaçlar Hipertansiyon dü nyada ö lü m riski bulunan hastalıkların başında gelmektedir (51). Felç yapmasının yanısıra kardiyak ve renal bozukluklarınıninsidansınınartmasınasebepolur(52).Yaygın olarak 50 yaş ve ü zeri etkilenir (53). Hipertansiyon tedavisinde anjiotensin converting enzyme (ACE) inhibitö rleri, diü retikler, santral etkili ilaçlar, α-adrenerjik reseptö r blokerler, β-adrenerjik reseptö r blokerler, Ca kanal blokerleri, vazodilatö rlerveanjiotensinIIreseptö rblokerlerikullanılmaktadır(54). Antihipertansif İlaçlar ile Antibiyotiklerin İlaç Etkileşimleri: Antihipertansif ilaçlar ile beta laktam antibiyotiklerin (penisilin-sefalosporin) kullanılması ö nerilmektedir (55). Makrolid antibiyotiklerin (ö zellikle eritromisin ve klaritromisin) antihipertansifilaçolanCakanalblokerleriilekullanımında hipotansif etkinin artacağ ı bildirilen çalışmalar mevcuttur (18, 19). Aminoglikozitlerin diü retiklerle kullanımı ototoksisiteyi artırdığ ı bildirilmiştir(30). Antihipertansif İlaçlar ile Analjezik- blokerleri hariç) beraber kullanıldıklarında kan basıncı artar (25). Ca kanal blokerleri kullanan naz (COX) inhibitö rlerinin salınmasını engelleyerek ağ rının kesilmesinde rol oynarlar (57). COX inhibitö rleribö breklerdensodyum-suatılımınında tarafından engellenmesi,vü cuttasodyum-sututulumuna(hiperkalemi)nedenolur(58,59).Buyü z- kanbasıncınıortalamabeşmmHgarttırırlar(61). Birkaçyılboyuncakanbasıncının5-6mmHgyü ksekolmasıfelçriskini%67,koronerkalphastalıklarriskini%15artırır(62). Yapılan bir çalışmada parasetamol, asetil salisilik asit, ketaprofen ve sulindak’ın yapmış olduğ u hipertansif etkinin ibuprofen, indometazin, naproksenvepiroksikam’ınyapmışolduğ uhipertansifetkidendahaazolduğ ugö sterilmiştir(60). Bir Ca kanal blokeri olan diltiazem, CYP enzimini inhibe ederek opioid tü revi analjezik olan alfentanilin etki sü resini artırır. Metadon ise yine CYP enzimini inhibe ederek beta blokerlerin etkisü resindeuzamayanedenolur(63). 5-Antitrombositikİlaçlar Non-fatal miyokard infarktü sü , non-fatal inmevevaskü lerö lü mgibiciddivaskü lerolaylarda, aterosklerotik alanda gelişen arteriyel trombü sler ciddi rol oynamaktadırlar. Arteriyel trombuslarınoluşummekanizmasındaisetrombositler Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) 41 KardiyovaskülerSistemHastanelerdeKullanılanİlaçlarİleEndodontideSistemikOlarakKullanılanİlaçlarArasındakiİlaçEtkileşimleri ö nemlibiryeresahiptir.Kardiyovaskü lerhastalıklardaprimervesekonderkorumaamacıylauygulanan antitrombositik ilaçların, vaskü ler olayları anlamlı bir şekilde azalttığ ı bilinmektedir (64). Genelliklehastalaraakutbirdö nemgeçtiktensonra,yenienfarktü soluşmariskiniazaltmakamacıyla oral antikoagü lanlar verilir. Antitrombositiklerin kullanımı oral antikoagü lanlara nazaran daha gü venilirdir(25). Antitrombositik ilaçlar arasında en sık kullanılanasetilsalisilikasit(aspirin)’tir.Aspirinin analjezik-antipiretik ö zelliklerinin yanı sıra antiagregan etkisi de vardır. Aspirin kullanımına bağ lı olarak vaskü ler mortalitenin % 15,fatalolmayanvaskü lerolaylarında%30oranındaazaldığ ıklinisyenlertarafındanbildirilmiştir (65).Fakatşunudabelirtmekgerekirki;hastalardasü rekliolarakaspirinkullanılmasıgastrointesHattakardiyovaskü lerolayların,arttığ ıdabildirilmiştir(66). AntitrombositikİlaçlarileAntibiyotiklerinİlaç Etkileşimleri: Antitrombositikilaçlarınantibiyotiklerleetkileşime girdiğ ine dair herhangi bir literatü r bilgisi bulunmamaktadır. Antitrombositik İlaçlar ile Analjezik- hayli etkileşim içerisindedir. Etkileşim mekanizması trombositlerin COX-1 enzimine dayanır. As-1 enzimini bloke -1enziminigeridö nü şlü bir şekilde etkiler (67,68). Aspirinin ise geri dö yovaskü lersistemü zerindekoruyucuolarakdü şü nü lebilir.Bununlabirlikterandomizedeneyselbir artırdığ ıbildirilmiştir(69). bağ lanaraktrombositlerinaspirinileetkileşmesini engellerler (70). Aspirin ile istenmeyen etki oluşberaber ibuprofen kullanan hastalarda aspirinin etkisininazaldığ ı,kardiyovaskü lerolaylarınartığ ını bildiren çalışmalar mevcuttur (70,71). Catella ve ark. (72) yaptıkları bir çalışmada ibuprofenin aspirinle etkileşim derecesinin diclofenakparasetamol-naproksen- arasında naproksen gü çlü bir COX-1 inhibitö rü olduğ u için, miyokard enfarktü sü ve kardiyovaskü lerolaylarnaproksenkullananhastalardadaha az gö rü lü r (73). Sulindak kullanımının aspirinin 42 etkisinibozmadığ ıbildirilmiştir(74). Bununla beraber birçok çalışmada birçok araştırmacı da ibuprofenin aspirinle etkileşime girmediğ ini ya da ö nemsiz derecede etkileştiğ ini, nisavunmuşlardır(75-77).Yapılanbirçalışmada alanhastalaragö redahafazlamiyokardenfarktü sü riskitaşıdığ ıgö zlenmiştir(78). AspirininileberaberbirCOX-2inhibitö rü arttığ ı, fakat diklofenak-ibuprofen-naproksen kul- miştir (79). Antitrombosit ö zelliğ inde ilaç olan Selective Serotonin Re-uptake Inhibitors (SSRI) nalkanamanınarttığ ıbelirtilmiştir(80).Birbaşka antitrombositik ilaç olan dipiridamol tü revinin maktadır. Sonuç olarak aspirin kullanan hastalar- aktiviteyi bozacağ ından dolayı ibuprofenden kaçınmakgerekir.Tekdozveyabirgü ndebirkaçdoz aspirinle beraber sü rekli kullanılmasından daha gü venligö rü nmektedir. SONUÇ KVS hastalıklar toplumumuzda sık gö rü len hastalıklardandır. KVS hastalıklarına sahip bireylerin kullandıkları ilaçlar ile endodontik tedavi sü resincereçeteedilecekilaçlararasındakietkileşimaçısından,hekimiyibirdeğ erlendirmeyapmalıdır.Şudaunutulmamalıdırki;rapor edilmemesi nedeniyle ilaç etkileşim insidansı hakkında literatü rde kısıtlı bilgi bulunmaktadır. Hayvanlar ü zerindeyapılançalışmalardaneldeedilenbilgilerde hayvanlarveinsanlararasındakimetabolikfarklılıklardan dolayı direkt olarak kullanılamaz. Bu nedenle hekim hastasına meydana gelebilecek muhtemel istenmeyen reaksiyonları anlatmalıdır. resi’ni(FoodandDrugAdministration-FDA)takip etmeli ve yeni keşfedilen ilaç etkileşimlerini ö ğ renmelidir(81).Hekimşü pheliilaçetkileşimlerini FDA’yabildirmelidir. KAYNAKLAR 1. 2. JemalA,WardE,HaoY,etal.Trendsinthe leadingcausesofdeathintheUnitedStates, 1970-2002. JAMA 2005; 294: 12551259. OnatA,UgurM,CicekG,veark.Kırsalkesim ve kentlerde benzer kardiyovaskü ler ö lü m riski. Tü rk Kardiyol Dern Arş 2010; 38:159-163. Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) Saygılı G, Ertaş H, Arslan H, Kaplan Y C, Ertaş Tarım E, Çapar İ D 3. ArslanS,AtalayA,KutsalY.Yaşlılardailaç kullanımı.Geriatri2000;3:56-60. 4. Ingle JI, Glick DH. Different diagnosıs and treatmentofdentalpain.In:IngleJI,Taintor FC (eds). Endodontics. (3rd ed), Philadelphia,Lea&Febiger1985;pp288-289. 5. Classen DC, Pestotnik SL, Evans RS, et al. Adverse drug events in hospitalized patients. Excess length of stay, extra costs, and attributable mortality. JAMA 1997; 277:301-306. 6. LevyM,KewitzH,AltweinW,etal.Hospitaladmissionsduetoadversedrugreactions:AcomparativestudyfromJerusalem andBerlin.EurJClinPharmacol1980;17: 25-31. 7. SchneeweissS,HasfordJ,GottlerM, etal. Admissions caused by adverse drug events to internal medicine and emergencydepartmentsinhospitals:alongitudinal population-based study. Eur J Clin Pharmacol2002;58:285-291. 8. van der Hooft CS, Sturkenboom MC, van GrootheestK,etal.Adversedrugreactionrelated hospitalisations: A nationwide study in The Netherlands. Drug Saf 2006; 29:161-168. 9. Fuhr U. Improvement in the handling of drug-druginteractions.EurJClinPharmacol2008;64:167-171. 10. Delpó nEGCF.Fá rmacosantiarrı́tmicos. En:TamargoJ.(coord).Farmacologı́acardiovascular. Acció n Mé dica 2009; pp. 1538. 11. Trujillo TC, Nolan PE. Antiarrhythmic agents:Druginteractionsofclinicalsigni-532. 12. Yamreudeewong W, de Bisschop M, Mar13. 14. 15. 16. interactions of class III antiarrhythmic drugs.DrugSaf2003;26:421-438. Singh BN, Vaughan Williams EM. A third classofanti-arrhythmicaction.Effectson atrial and ventricular intracellular potentials, and other pharmacological actions on cardiac muscle, of MJ 1999 and AH 3474.BrJPharmacol1970;39:675-687. CazzolaM,BlasiF,EwigS.Antibioticsand the Lung. European Respiratory Society Monograph(Pharmacologicalinteractions between antibiotics and other drugs in the treatment of lower respiratory tract infections)2004;28:229-254. Rubinstein E. Comparative safety of the different macrolides. Int J Antimicrob Agents2001;18:S71-S76. von Rosensteil NA, Adam D. Macrolide 17. 18. 19. 20. 21. 22. antibacterials. Drug interactions of clini122. Paar D, Terjung B, Sauerbruch T. Lifethreatening interaction between clarithromycin and disopyramide. Lancet 1997; 349:326-327. Henneman A, Thornby KA. Risk of hypotension with concomitant use of calciumchannel blockers and macrolide antibiotics. Am J Health Syst Pharm 2012; 69: 1038-1043. Wright AJ, Gomes T, Mamdani MM, et al. The risk of hypotension following coprescription of macrolide antibiotics and calcium-channel blockers. CMAJ 2011; 183:303-307. Jean-PascalFAS,RobertB,Sté phaneO,et al.Non-steroidalanti(NSAIDs) and hypertension treatment -basedcohort study. Eur J Clin Pharmacol 2012; 68: 1533-1540. Wolff K,Rostami-Hodjegan A,HayAW, et al. Population-based pharmacokinetic approach for methadone monitoring of opiate addicts: potential clinical utility. Addiction2000;95:1771-1783. Herrlin K, Segerdahl M, Gustafsson LL, et drug reactions. Lancet 2000; 356: 20692070. 23. LakshmanD,SimonC,UrsulaC,etal.Adverse drug interactions: a handbook for prescribers.BrJClinPharmacol2011;71: 301-302. 24. MaurerPM,BartkowskiRR.Druginteracanalgesics.DrugSaf1993;8:30-48. 25. Tokgö zM.DişHekimliğ iveSistemikHas- -66 26. RicePJ,PerryRJ,AfzalZ,etal.Antibacterial prescribing and warfarin: A review. BrDentJ2003;194:411-415. 27. Conly J, Stein K. Reduction of vitamin K2 concentrations in human liver associated withtheuseofbroadspectrumantimicrobials.ClinInvestMed1994;17:531-539. 28. BrownMAKED,MillerDR.Interactionof penicillin-G and warfarin. Can J Hosp Pharm1979;32:18-19. 29. HylekEM.Oralanticoagulants.Pharmacologicissuesforuseintheelderly.ClinGeriatrMed2001;17:1-13. 30. Alpaslan C. Diş Hekimliğ inde Sık Kullanı- Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) 43 KardiyovaskülerSistemHastanelerdeKullanılanİlaçlarİleEndodontideSistemikOlarakKullanılanİlaçlarArasındakiİlaçEtkileşimleri 73,74,77. 31. Zhang Q, Simoneau G, Verstuyft C, et al. Amoxicillin/clavulanicacid-warfarindrug interaction:Arandomizedcontrolledtrial. BrJClinPharmacol2011;71:232-236. 32. ChoiKH,KimAJ,SonIJ,etal.Riskfactors ofdruginteractionbetweenwarfarinand nonsteroidal antipractical setting. J Korean Med Sci 2010; 25:337-341. 33. Turck D, Su CA, Heinzel G, et al. Lack of interaction between meloxicam and warfarin in healthy volunteers. Eur J Clin Pharmacol1997;51:421-425. 34. Anon.Pharmacologıcal management of persistent Pain in older persons. AmericanGeriatrySociety2009;57:1331-1346. 35. Shalansky S, Lynd L, Richardson K, et al. Risk of warfarin-related bleeding events and supratherapeutic international normalized ratios associated with complementary and alternative medicine: a longitudinal analysis. Pharmacotherapy 2007;27:1237-1247. 36. LauniainenT,SajantilaA,RasanenI,etal. Adverseinteractionofwarfarinandparacetamol: Evidence from a post-mortem study.EurJClinPharmacol2010;66:97103. 37. ParraD,BeckeyNP,StevensGR.Theeffect of acetaminophen on the international normalizedratioin patientsstabilized on warfarin therapy. Pharmacotherapy 2007;27:675-683. 38. AntlitzAM,AwaltLF.Adoubleblindstudy of acetaminophen used in conjunction with oral anticoagulant therapy. Curr TherResClinExp1969;11:360-361. 39. Mahe I, Bertrand N, Drouet L, et al. Interaction between paracetamol and warfarin in patients: A double-blind, placebocontrolled,randomizedstudy.Haematologica2006;91:1621-1627. 40. Lopes RD, Horowitz JD, Garcia DA, et al. Warfarin and acetaminophen interaction: A summary of the evidence and biologic plausibility.Blood2011;118:6269-6273. 41. Passmore AP, Crawford VLS, Beringer TRO, et al. Determinants of drug utilisationinanelderlypopulationinNorthand West Belfast. Pharmacoepidemiol Drug Saf1995;4:147-160. 42. AndrewP,TenEickDS,TamarPreminger, et al. Possible drug interaction between digoxin and azithromycin in a young child.ClinDrugInvest20002000;20:6164. 44 43. Nawarskas JJ, McCarthy DM, Spinler SA. Digoxintoxicitysecondarytoclarithromycintherapy.AnnPharmacother1997;31: 864-866. 44. ZandF,AsadiS,KatibehP.Goodoutcome after digoxin toxicity despite very high serumpotassiumlevel.IranRedCrescent MedJ2011;13:680-681. 45. Lee CYW, Marcotte F, Giraldeau G, et al. Digoxin toxicity precipitated by clarithromycin use: Case presentation and reviewoftheliterature.CanadianJournalof Cardiology2011;27:870,e15-16. 46. Aronow WS, Frishman WH, Cheng-Lai A. Cardiovascular drug therapy in the elderly.CardiolRev2007;15:195-215. 47. FinchMB,JohnstonGD,KellyJG,McDevitt DG. Pharmacokinetics of digoxin alone andinthe presenceof indomethacintherapy. Br J Clin Pharmacol 1984; 17: 353355. 48. Jorgensen HS, Christensen HR, KampmannJP.Interactionbetweendigoxinand indomethacinoribuprofen.BrJClinPharmacol1991;31:108-110. 49. NadeemA,AllegrettiP.Blurredvisionand weakness in a 60-year-old woman. Am J EmergMed2010;28:536,e1-2. 50. Davies NM. Clinical pharmacokinetics of nabumetone.Thedawnofselectivecyclooxygenase-2inhibition?ClinPharmacokinet1997;33:404-416. 51. Lawes CM, Vander Hoorn S, Rodgers A. Global burden of blood-pressure-related disease, 2001. Lancet 2008; 371: 15131518. 52. BenowitzB.BasicandClinicalPharmacology, Appleton and Lange 1998; pp 253257. 53. Laurence DR, Bennet P. Clinical Pharmacology. Churchill Livingstone, England 1992;pp249-260. 54. Atamer Ş, Gü ven Y. Hangi hastada, hangi ilaç,hangitest77ProblemVakaveÇö zü m bul2008;ss169,307. 55. MorganT,AndersonA.Theeffectofnonsteroidalantipressureinpatientstreatedwithdifferent antihypertensive drugs. J Clin Hypertens (Greenwich)2003;5:53-57. 56. Houston MC, Weir M, Gray J, et al. The effects of nonsteroidal antidrugsonbloodpressuresofpatientswith hypertension controlled by verapamil. ArchInternMed1995;155:1049-1054. 57. ZhangASS,PortanovaJ,etal.Inhibitorsof Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) Saygılı G, Ertaş H, Arslan H, Kaplan Y C, Ertaş Tarım E, Çapar İ D cyclooxygenase- lammation hyperalgesia and prostaglandin E2 production. J Pharmacol Exp Ther 1995;283:1059-1075. SandlerDP,BurrFR, WeinbergCR.Nonsteroidal antirisk for chronic renal disease. Ann Intern Med1991;115:165-172. Harris RC, McKanna JA, Akai Y, et al. Cyclooxygenase-2 is associated with the maculadensaofratkidneyandincreases with salt restriction. J Clin Invest 1994; 94:2504-2510. Chalmers JP, West MJ, Wing LM, et al. Effectsofindomethacin,sulindac,naproxen, aspirin,andparacetamolintreatedhypertensive patients. Clin Exp Hypertens A 1984;6:1077-1093. JohnsonAG,NguyenTV,DayRO.Dononsteroidal antiblood pressure? A meta-analysis. Ann InternMed1994;121:289-300. CollinsR,PetoR,MacMahonS,etal.Blood pressure,stroke,andcoronaryheartdisease. Part 2, Short-term reductions in blood pressure: Overview of randomised drug trials in their epidemiological context.Lancet1990;335:827-838. LakshmanD,KaralleiddeSFJC,UrsulaC,et al. Adverse Drug Interactions: A Handbook for Prescribers. Taylor and Francis Group,UK,2010;pp477-478. Anon.AntithromboticTrialists’Collaboration.Collaborativemetaanalysisofrandomised trials of antiplatelet therapy for preventionofdeathMI,andstrokeinhigh riskpatients.BrMedJ2002;324:71-86. risk and inhibition of cyclooxygenase: A systematic review of the observational studiesofselectiveandnonselectiveinhibitors of cyclooxygenase 2. JAMA 2006; 296:1633-1644. 70. Ray WA, Stein CM, Hall K, et al. Nonsteroidal antiriskofseriouscoronaryheartdisease:An observational cohort study. Lancet 2002; 359:118-123. 71. MacDonaldTM,WeiL.Effectofibuprofen oncardioprotectiveeffectofaspirin.Lancet2003;361:573-574. 72. Catella-LawsonF,CroffordLJ.Cyclooxygenaseinhibitionandthrombogenicity.AmJ Med2001;110:S28-S32. 73. AntmanEM,BennettJS,DaughertyA,etal. 1990;ss36-38. 66. BaronJA,ColeBF,SandlerRS,etal.Arandomized trial of aspirin to prevent colorectaladenomas.NEngJMed2003;348: 891-899. 67. for prevention of reinfarction and reocclusion after successful thrombolysis or angioplasty in acute myocardial infarction. The Flurbiprofen French Trial. Eur HeartJ1993;14:951-957. 68. Cataldo G, Heiman F, Lavezzari M, et al. Indobufen compared with aspirin and dipyridamoleongraftpatencyaftercoronary artery bypass surgery: Results of a combined analysis. Coron Artery Dis 1998;9:217-222. 69. McGettigan P, Henry D. Cardiovascular aspirin when used for secondary preventionofmyocardialinfarction.JRheumatol 2005;32:1589-1593. 78. KurthT,GlynnRJ,WalkerAM,etal.Inhi- 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. statementfromtheAmericanHeartAssociation.Circulation2007;115:1634-1642. 74. Gladding PA, Webster MW, Farrell HB, et al. The antiplatelet effect of six nonsteroidal antitheir pharmacodynamic interaction with aspirininhealthyvolunteers.AmJCardiol 2008;101:1060-1063. 75. Garcia Rodriguez LA, Varas-Lorenzo C, matory drugs and the risk of myocardial infarction in the general population. Circulation2004;109:3000-3006. 76. Fischer LM, Schlienger RG, Matter CM, et matory drugs and the risk of acute myocardial infarction. Pharmacotherapy 2005;25:503-510. 77. Hudson M, Baron M, Rahme E, Pilote L. 2003;108:1191-1195. 79. Schnitzer TJ, Burmester GR, Mysler E, et al. Comparison of lumiracoxib with naproxen and ibuprofen in the Therapeutic Arthritis Research and Gastrointestinal Event Trial (TARGET), reduction in ulcer complications: Randomised controlled trial.Lancet2004;364:665-674. 80. MortJR,AparasuRR,BaerRK.Interaction between selective serotonin reuptake Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1) 45 KardiyovaskülerSistemHastanelerdeKullanılanİlaçlarİleEndodontideSistemikOlarakKullanılanİlaçlarArasındakiİlaçEtkileşimleri torydrugs:Reviewoftheliterature.Pharmacotherapy2006;26:1307-1313. 81. FDA.DrugInteractions:WhatYouShould Know? http://www.fda.gov/drugs/ resourcesforyou/ucm 163354.htm (ErişimTarihi:03/03/2014) 46 Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (1)