4.Bölüm

ÖLÇME BİLGİSİ
DERS NOTLARI
4.DERS
KOORDİNAT HESAPLAMALARI
KOORDİNAT SİSTEMİ
• Harita koordinatları, dolayısıyla Ölçme Bilgisi
çalışmalarında kullanılan koordinat sistemi,
matematiktekinden farklıdır.
• Birinci eksen X, aşağıdan yukarıya doğru, Y
ekseni de soldan sağa doğru olan dik
koordinat eksenidir.
• Doğruların yönleri ise, X ekseninden saat
yönünde ölçülen, kuzey açısı, ya da açıklık açısı
verilen bir açı ile ölçülür.
KOORDİNAT SİSTEMİ
Şekil 4/1 : Koordinat sistemi
KOORDİNAT FORMÜLLERİ
X  AB cos( AB )
Y  AB sin( AB )
X B  X A  X  X A  AB cos( AB )
YB  YA  Y  YA  AB sin( AB )
Y
tan( AB ) 
X
AB  ( Y ) 2  ( X ) 2
Y
X

sin( AB ) cos( AB )
AB : Doğru parçasının yatay uzunluğu
(AB) : Doğru parçasının açıklık açısı
TEMEL ÖDEVLER
• Birinci Temel Ödev : A noktasının koordinatları ile B noktasına
olan açıklık açısı ve AB kenarı verilmiştir. B noktasının
koordinatlarının hesaplanması.
• Sayısal Örnek :
YA  4327.38m
X A  2190.06m
AB  145.74m
( AB )  42 .5407
g
YB  4327.38  145.75*sin(42 .5407)  4417.68 m
g
X B  2190.06  145.75* cos(42 g.5407)  2304.45 m
TEMEL ÖDEVLER
İkinci Temel Ödev : A ve B noktalarının koordinatları verilmiştir. AB
doğrusunun açıklığı ve AB kenarının hesabı.
Sayısal Örnek :
YA  1000.00
X A  1000.00
YB  1150.48
X B  1185.35
( AB )  ?
AB  ?
tan(AB) 
AB 
YB  YA
 43g.4134
XB  XA
Y
X

 238.74m
sin( AB ) cos( AB )
TEMEL ÖDEVLER
• Bu iki ve diğer temel ödevler yardımı ile ve
arazide kenarlar ve açılar ölçerek, poligon adı
verilen nokta dizilerinin koordinatları bulunur.
• Poligon noktalarından açı ve kenarlar ölçerek
ayrıntı noktalarının koordinatları bulunur.
• Yersel ölçmeler için bu noktalar dayanak
noktalarıdır.
• Poligon noktaları da, daha üst düzeyde
dayanak olacak nirengi noktalarına dayanır.
ÜLKE TEMEL AĞLARI
• Harita çalışmalarının yapılabilmesi için, önce,
ülke düzeyinde, koordinatları ve yükseklik
değerleri bilinen nokta ağlarının oluşturulması
gerekir. Bu ağlara, NİRENGİ ve NİVELMAN
ağları denir.
• Nirengi noktaları yüksek dağların tepelerinde
yapılır. Bunların zeminde ve zemin altında
işaretleri bulunur. Oluşturulan üçgenlerin
açıları, çok duyarlı yöntemlerle ölçülür.
ÜLKE TEMEL AĞLARI
• Nirengi ağının bazı noktalarında yıldız
gözlemleri yapılarak, çok duyarlı bir biçimde
enlem, boylam ve kuzey açıları ölçülür.
• Nivelman ağları ise, yüksekliği bilinen noktalar
ağıdır. Bu noktaların ortalama deniz
düzeyinden olan yükseklikleri bulunmuştur.
• Ülkemiz nirengi ve nivelman ağları konusunda,
Ölçme Bilgisi kitaplarında bilgileri okumanız
önerilir.
GPS AĞLARI
• Klasik Nirengi ve Nivelman ağları yerine,
günümüzde GPS ağlarından yararlanılmaktadır.
• GPS sistemi, yeryüzünden yaklaşık 20000 km
yükseklikte, 6 farklı yörüngeye yerleştirilmiş
toplam 24 yapay uydudan oluşmuştur.
• Herhangi bir yer noktasında, anten aracılığı ile
en az 4 yapay uydudan alınacak sinyallerle,
gözlem noktasının konumu belirlenmektedir.
GPS ÖLÇMELERİ
• Son yıllarda, yatay ve düşey kontrol ağları adı
da verilen nirengi ve nivelman ağları kurmak
ve bu noktaları kullanmak yerine GPS
olanağından yararlanılmaktadır.
• Ayrıntı ölçmelerinde de GPS yöntemi
günümüzde çok kullanılmaktadır.
• Bu sistemle ilgili ayrıntılı bilgi almak için Ölçme
Bilgisi kitaplarındaki ilgili bölümlerin okunması
önerilir.
ÖZET
• Ölçme çalışmalarında ve harita işlerinde
kullanılan koordinat sistemi, matematik
derslerinde alıştığımızdan biraz farklı : Düşey
eksen X, sağa doğru giden eksen Y eksenidir.
Doğruların konumları ise, X-ekseninden ve saat
yönünde ölçülen açılarla ifade edilir. Bu açılara,
açıklık açısı, ya da Kuzey açısı adı verilir.
• Her ülkede, daha sonra yapılacak arazi ölçme
çalışmalarında ve harita yapımında kullanılmak
üzere temel nirengi ve nivelman ağları
kurulmuştur.
SORULAR
1) Ölçme çalışmalarında ve haritacılıkta
kullanılan koordinat sistemini alıştığımız
koordinat sistemi ile karşılaştırınız.
2) Ülke temel ağları konusunda özet bilgi veriniz.
3) GPS sistemi konusunda özet bilgi veriniz.
4) Koordinatları verilen A ve B noktaları
arasındaki uzaklığı ve AB doğru parçasının
kuzey açısını bulunuz. A(Y=245.16, X=373.85),
B(Y=386.43, X=468.58).
TERİMLER
Yatay uzunluk : Horizontal length,
Yatay uzaklık : Horizontal distance
Açıklık, açıklık açısı : Bearing, bearing angle
Poligon : Polygon, traverse
Nirengi noktası : Triangulation point
Nirengi ağları : Horizontal control networks
Nivelman ağları : Vertical control networks
Küresel Konumlama Sistemi : GPS
Ülke temel ağları : National control networks

Download Report