B12 Vitamini(Kobalamin) ZİRVE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ BESLENME VE DİYETETİK Biyokimyası Ders: Beslenme Dersin Sorumlusu: Yrd.Doç.Dr.Bekir Engin Eser Şule Sağlam 070112005 B12 Vitamini(Kobalamin) I.  II.  III.  IV.  V.  VI.  Tanımı,yapısı ve özellikleri Emilimi,taşınması ve atılımı İşlevleri Yetersizlik nedenleri Yetersizlik-hastalıklar ilişkisi Gereksinim ve kaynakları 1.TANIMI,YAPISI VE ÖZELLİKLERİ   1948 yılında karaciğerden izole edilmiştir.   Genel olarak kırmızı renkte,kristal bir bileşiktir.   Su ve alkolde çözünür.   Isıya,alkaliye hassastır.   ‘Co’ kobalt mineralini içerir.   Bitkilerde bulunmaz.’Hayvansal protein etmeni’ olarak tanımlanmıştır.   Antibiotik üreten küfler ve bakterilerin birçoğu B12 üretebilirler. 2.EMİLİMİ,TAŞINMASI VE ATILIMI   Yetişkin kimselerin vücudunda ortalama 3-5 mg B12 bulunur.   Karaciğer,kalp,böbrek gibi dokularda B12 saklanabilmektedir. EMİLİMİ   Yiyeceklerde (hayvansal dokularda) proteine bağlı olarak ko-enzim yapısında bulunur. Pişirme Mide asidi proteinden ayrılır. Proteolitik enzimler EMİLİMİ   Midedeki serbest B12 vitamini önce mide tükürük bezlerinden salgılanan R proteinine,daha sonra midenin parietal hücrelerinden salgılanan intrinsik faktöre IF(bir çeşit glikoprotein) bağlanır.   R proteini vitaminin intestinal bakteriler tarafından kullanımını önler.   İleuma gelen B12 IF ile bağlanarak ileumun mukozal hücrelerinin reseptörleri tarafından algılanarak emilim gerçekleşir.   1 mol IFà 2 mol B12 bağlar. Beslenme Biyokimyası,Prof.Dr. Meral Aksoy,Hatipoğlu Basın ve Yayım,Ankara,2011 TAŞINMASI   Dolaşıma geçen vitamin,bağırsak duvarında sentezlenen transkobalamin denen plazma proteinine bağlanarak karaciğer ve diğer dokulara taşınır. ATILIMI   Yiyeceklerle alınan vitaminin %65-75’i emilir.Emilemeyen miktar safra içinde intestinale çıkarılır ve dışkıyla atılır.   Farmakolojik yüksek düzeyde alınmadığı sürece idrarla atımı çok düşüktür.   İnsanda;safra ve böbrek yoluyla kaybı vücuttaki miktarının %0,1-0,2’si kadardır.Bu miktar günlük diyetle karşılanabilir. 3.İŞLEVLERİ   Cobalt atomuna ‘metil’ veya ‘5-adenosil’ bağlandığında vitamin ko-enzimleri meydana gelir.Bu yapılarıyla B12 pek çok tepkimede yardımcı enzim olarak görev alır.   Metil bağlananàmetilkobalamin   5-adenosil bağlananàadenosilkobalamin ADENOSİLKOBALAMİN GEREKTİREN TEPKİMELER 1.Metil malonil-CoA (Metil malonil-CoA mutaz) Süksinil-CoA Tek karbon atomu içeren yağ asitlerinden gelen metil malonil-CoA’nın izomerizasyonunda kullanılır.B12 yetersizliğinde bu enzim sisteminin çalışmaması kan ve idrarda metilmalonik asit artmasına ve merkezi sinir sisteminde bozukluğa neden olur. 2.DNA sentezinde görev alır. METİLKOBALAMİN GEREKTİREN TEPKİMELER 1.Homosisteinden metionin sentezini sağlayan enzim sistemi B12 gerektirir.   B12 yetersizliğinde bu dönüşüm bloke edilir,kanda homosistein düzeyi yükselir ve kemik iliğinde,bilişsel işlevlerde,kalp sağlığında bozukluklar meydana gelir. 2.Bağışıklık sisteminde fagositik etkiyi artırmada etkindir. 4.YETERSİZLİK NEDENLERİ   Vejetaryenlik (yıllar içinde ortaya çıkar) *Karaciğerdeki vitaminin biyolojik yarılanma ömrü 400 gündür.Yetersiz beslenme sonucu eksikliği az görülür.   Gastrik etken (IF yetersizliği)   İntestinal etken(distal ileal bölge harabiyeti) *İleum mukozasındaki IF reseptörlerinin yapısı bozulur. *Pankreasın sağladığı proteolitik etkinin bozulması sonucu R proteini sindirilememesi   Vitaminin taşınmasındaki sorunlar *Taşıyıcı protein olan transkobalamin eksikliği 5.YETERSİZLİK-HASTALIKLAR İLİŞKİSİ   Vitamin eksikliği belirtileri gastrointestinal mukoza,eritrositler,epitel doku gibi hücreleri hızlı bölünen dokularda çabuk görülür.   Folik asit eksikliğinde görülen megaloblastik anemiden farklı olarak sinir sistemi bozuklukları ile pernisiyöz anemi oluşur. PERNİSİYÖZ ANEMİ   Midede intrinsik faktör IF sentezleyen parietal hücrelerin otoimmun harabiyeti sonucu gelişir.   IF eksikliğiyle birlikte vitamin B12 emilimi baskılanır.   Anemi+nöropsikiyatrik bulgular   Klinikte kendini ellerde,ayaklarda titreme,kaslarda zayıflık,unutkanlık,dengesizlik olarak gösterir. NÖROPATİ   Homosisteinden metionin sentezini sağlayan enzim sistemi B12 gerektirir.B12 eksikliğinde homosistein vücutta birikir ve nörotoksin bir madde olduğundan nöropatiye yol açabilir.   Kolin+AsetilKoA kolin asetilaz Asitilkolin+CoA *B12 nin asetilkolin sentezinde rolü vardır.Bir çeşit nörotransmitter madde olan asetilkolin parasempatik sinir sisteminde önemlidir.Eksikliğinde nöropatiye yol açabilir. 6.GEREKSİNİM VE KAYNAKLARI GEREKSİNİM Yaş ve Durum Günlük Miktar (mcg) 0-12 ay 0.5 1-3 yıl 0.9 4-9 yıl 1.2 10 yıl ve yukarı 2.4 Gebelik için ek 0.2 Emziklilik için ek 0.4 Beslenme Biyokimyası,Prof.Dr.Meral Aksoy,Hatipoğlu Basın ve Yayım,Ankara,2011 KAYNAKLARI Besin Vitamin B12 (mcg) Besin Vitamin B12 (mcg) Karaciğer 50-130 Süt 0.1-0.6 Böbrek 20-50 Peynir 1.2-3.6 Yürek 15-30 Yumurta Sarısı 1.0-1.2 Et 2.0-8.0 Balık 2.0-8.0 ü  100g’da ü  Karaciğer,böbrek,yürek başlıca kaynaklarıdır. (Sakatatlar) Beslenme Biyokimyası,Prof.Dr.Meral Aksoy,Hatipoğlu Basın ve Yayım,Ankara,2011 KAYNAKÇA   Beslenme Biyokimyası,Prof.Dr.Meral Aksoy,Hatipoğlu Basın ve Yayım,Ankara,2011.   Beslenme,Prof.Dr.Ayşe Baysal,Hatipoğlu Basın ve Yayım,Ankara,2012.   Yüz Soruya Yüz Yanıtla Sağlıklı Beslenme, Prof.Dr.Ayşe Baysal,Hatipoğlu Basın ve Yayım,Ankara,2013.   http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4198708/ J Clin Neurol. Oct 2014; 10(4): 281–288.   http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3257642/ Vitamin B12 in Health and Diease.