– DİL ve ANLATIM – – TÜRK EDEBİYATI – – MATEMATİK – – FİZİK –

– DÝL ve ANLATIM –
1. ÜNÝTE :
Ýletiþim, Dil ve Kültür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
2. ÜNÝTE :
Dillerin Sýnýflandýrýlmasý ve
Türkçenin Dünya Dilleri Arasýndaki Yeri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
3. ÜNÝTE :
Ses Bilgisi ve Telaffuz (Söyleyiþ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
4. ÜNÝTE :
Kelime Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
5. ÜNÝTE :
Cümle Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
6. ÜNÝTE :
Paragraf Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
– TÜRK EDEBÝYATI –
1. ÜNÝTE :
Güzel Sanatlar ve Edebiyat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58
2. ÜNÝTE :
Coþku ve Heyecaný Dile Getiren Metinler (Þiir) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
3. ÜNÝTE :
Olay Çevresinde Oluþan Edebî Metinler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Genel Tarama Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
– MATEMATÝK –
1. ÜNÝTE :
Kümeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
2. ÜNÝTE :
Denklem ve Eþitsizlikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
3. ÜNÝTE :
Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
4. ÜNÝTE :
Üçgenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
5. ÜNÝTE :
Vektörler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
6. ÜNÝTE :
Veri Sayma ve Olasýlýk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
– FÝZÝK –
1. ÜNÝTE :
Fizik Bilimine Giriþ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178
2. ÜNÝTE :
Madde ve Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180
3. ÜNÝTE :
Kuvvet ve Hareket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
4. ÜNÝTE :
Enerji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202
5. ÜNÝTE :
Isý ve Sýcaklýk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214
Ýçindekiler
– KÝMYA –
1. ÜNÝTE :
Kimya Bilimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226
2. ÜNÝTE :
Atom ve Periyodik Sistem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232
3. ÜNÝTE :
Kimyasal Türler Arasý Etkileþimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .248
4. ÜNÝTE :
Maddenin Hâlleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258
– BÝYOLOJÝ –
1. ÜNÝTE :
Yaþam Bilimi Biyoloji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270
2. ÜNÝTE :
Canlýlarýn Dünyasý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281
3. ÜNÝTE :
Güncel Çevre Sorunlarý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .304
– TARÝH –
1. ÜNÝTE :
Tarih Bilimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314
2. ÜNÝTE :
Uygarlýðýn Doðuþu ve Ýlk Uygarlýklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .318
3. ÜNÝTE :
Ýlk Türk Devletleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324
4. ÜNÝTE :
Ýslam Tarihi ve Uygarlýðý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .332
5. ÜNÝTE :
Türk Ýslam Devletleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .338
6. ÜNÝTE :
Türkiye Tarihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .344
– COÐRAFYA –
1. ÜNÝTE :
Doða ve Ýnsan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .352
2. ÜNÝTE :
Harita Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354
3. ÜNÝTE :
Yerküre'nin Þekli ve Hareketleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .362
4. ÜNÝTE :
Ýklim Bilgisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .366
5. ÜNÝTE :
Yer'in Þekillenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .376
6. ÜNÝTE :
Beþerî Yapý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388
7. ÜNÝTE :
Ortak Payda: Bölge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .390
8. ÜNÝTE :
Ýnsan ve Çevre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392
CEVAP ANAHTARI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395
1. ÜNÝTE
1.
4.
Her dilin kendine özgü atasözleri, deyimleri, vecizeleri, nüktelerinin olmasý ve bunlarýn baþka dillere aktarýlmasýndaki zorluklar, her dilin ayrý bir
inanç yapýsýnýn, bakýþ açýlarýnýn ayrý bir imkanlar
ve yöneliþler dünyasýnýn esiri ve aynasý olduðunu
göstermektedir.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde boþ býrakýlan yere, ayraç içinde verilen sözün getirilmesi anlamca uygun olmaz?
AAA - 294
A) Ýletiyi hazýrlayan, gönderen kiþiye ---- denir.
(baðlam)
B) Ýletinin gönderildiði kiþiye, iletinin hedefine
---- denir. (alýcý)
Bu cümleden aþaðýdakilerden hangisine ulaþýlabilir?
AAA_Dil kültür iliþkisi - 217
A) Dilin ulusal nitelikler taþýdýðýna
C) Ýletiþimde gönderilmek istenen bilgiye, mesaja ---- denir. (ileti)
D) Ýletinin göndericiden alýcýya ulaþtýðý yola veya
araca ---- denir. (kanal)
B) Kültürün deðiþken olduðuna
C) Geliþmiþ dillerin evrensel olduðuna
E) Ýletinin göndericiden alýcýya ulaþýp ulaþmadýðýný gösteren sonuca ---- denir. (dönüt)
D) Dil deðiþtikçe kültürün de deðiþtiðine
E) Bireylerin ayný anda iki ana dile sahip olamayacaðýna
Beylerbeyi Sarayý, Sultan Abdülaziz tarafýndan
yaptýrýlmýþtýr. Saray genellikle yaz aylarýnda, özellikle de yabancý devlet baþkanlarýnýn aðýrlanmasýnda kullanýlmýþtýr. Harem ve Selamlýk olarak iki
ana bölümden oluþan sarayda Selamlýk, donatým
ve süsleme açýsýndan Harem’den daha zengin
tutulmuþtur. Sarayda 3 giriþ, 6 salon ve 26 oda
bulunmaktadýr. Rutubete ve sýcaða karþý döþemeleri, Mýsýr’dan getirtilen hasýrlarla kaplanmýþtýr.
Çoðunluðu Hereke yapýmý büyük boyutlu halý ve
kilimleri, kristal avizeleri, Fransýz saatleri; Çin, Japon, Fransýz Yýldýz vazolarý gibi görülmeye deðer
sanat yapýlarý vardýr sarayda.
Bu parçada dil hangi iþlevde kullanýlmýþtýr?
CCC - dilin iþlevleri-217
A) Þiirsel iþlevde
B) Heyecana baðlý iþlevde
C) Göndergesel iþlevde
D) Kanalý kontrol iþlevinde
E) Alýcýyý harekete geçirme iþlevinde
3.
Aþaðýda verilen gösterge ve türü eþleþtirmelerinin hangisinde yanlýþlýk yapýlmýþtýr?
AAA - iletiþim-217
A) Yön levhasý – doðal gösterge
8
© Coþku Yayýnlarý
5.
2.
TEST
Ýletiþim, Dil ve Kültür
Kendi dýþýnda baþka bir þeyi gösteren, düþündüren ya da onun yerini alabilen nesne, görünüþ ve
olgular gösterge olarak kabul edilir.
Buna göre aþaðýdakilerden hangisinin bir gösterge olduðu söylenebilir?
AAA - 293
A) Trafik iþaretleri
B) Ormanlar
C) Parklar
D) Çocuklar
E) Taþlar
6.
Bir toplumda dil anlayýþý, o toplumun yaþama düzeninin bir ürünü olarak ortaya çýkar. Dil, insanlarýn hayat karþýsýndaki davranýþ özelliðine göre biçimlenir. Doða ile iç içe, göçer bir kültür yaþayan
toplumun dili, bu yaþam biçimine göre biçimlenir.
Kentte, yerleþik kültüre göre yaþam süren bir toplumun dili de o yaþam tarzýnýn bir sonucu olarak
þekillenir. Söz geliþi Türklerde erkek-diþi ayrýmý
gözetilmemesi Türkçeye de yansýmýþtýr. Türklerin
göçebe olmalarý ve hareketli bir yaþam sürmeleri Türkçede fiillerin zengin olmasý sonucunu ortaya çýkarmýþtýr. Türklerin doðayla iç içe yaþamalarý da Türkçede renk isimlerinin çok zengin olmasý sonucunu doðurmuþtur.
Bu parçada asýl anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
CCC-25
A) Kültürel deðerler dille korunur.
B) Kasýrga – doðal gösterge
B) Diller arasýnda sözcük alýþveriþi olabilir.
C) Sözcükler – dil göstergesi
C) Dil, toplumsal yaþama göre þekillenir.
D) Bayramlaþma – sosyal gösterge
D) Toplumlar dünyayý farklý farklý algýlar.
E) Ýlkbahar – doðal gösterge
E) Her dilin kendine özgü bir yapýsý vardýr.
1. Ünite : Ýletiþim, Dil ve Kültür
Test
7.
Ýletiþim, Dil ve Kültür
10.
I. Büyüklerin yanýnda ayak ayak üstüne atmamak
II. Polislerin kendine özgü kýyafet giymesi
III. Trafik kazasýndan sonra tutanak tutmak
IV. Güneþli havalarda gözlük takmak
V. Hastanelere sessiz olmak gerektiðini belirten
hemþire resmi asmak
Yukarýda verilenlerden hangisi sosyal göstergeye örnek gösterilebilir?
AAA - 217
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
8.
Aþaðýdakilerden hangisi iletiþimin ögelerinden biri deðildir?
DDD - 293
A) Baðlam
B) Dönüt
C) Kanal
Bu parça için aþaðýdakilerden hangisi söylenemez?
AAA-297
A) Dil, kanalý kontrol iþlevinde kullanýlmýþtýr.
D) Simge
B) Düþünceler açýklayýcý anlatýmla dile getirilmiþtir.
© Coþku Yayýnlarý
E) Ýleti
9.
Yaklaþýk on bin yýldýr iþlenerek günümüze kadar
gelen dilimiz, bundan binlerce yýl öncesinde yaþayan atalarýmýzýn kültür miraslarýnýn da günümüze ulaþmasýný saðlamýþtýr. Töre, inanç, kültür,
toplumsal deðerler, yaþayýþ biçimi ve benzer
ögelerin tümü, dilimiz aracýlýðýyla geçmiþten geleceðe taþýnmaktadýr. “Adý saný yok olmak” gibi
bir deyimi, binlerce yýldýr taþýyan dilimiz, ayný zamanda Bilge Kaðan’ýn kutlu sözlerini bugün okuyabilmemizi saðlayan güçlü bir araçtýr. Atalarýmýzýn binlerce yýl öncesinde, giysilerindeki kýrýþýklýklarý gidermek için “ütü” benzeri bir alet kullandýklarýný Kaþgarlý Mahmut’un Divan’ýndan bugüne
aktaran yine dildir. Biz bugün Dede Korkut’ta görüyorsak töremizi ve destanlarýmýz yaþatýyorsa
bize Altaylarýn efsanesini, bunlar kutlu dilimiz sayesindedir.
Bu parçada asýl anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
EEE-25
A) Dil zamanla deðiþir ve geliþir.
Sanayi tesislerinden atmosfere býrakýlan gazlar,
bir tabaka oluþturur. Bu gaz tabakasýnýn güneþ
ýþýnlarýnýn dünyaya çarpýp geri dönmesini engellemesi sonucunda, dünya yüzeyinde sýcaklýðýn
artmasýna küresel ýsýnma denir. Küresel ýsýnma
eskiye oranla daha da arttý. Birkaç yýl öncesine
göre atmosferdeki karbondioksit, metan gibi
gazlar azken bugün oran iki katýna çýktý. Küresel
ýsýnma hem dünyaya hem dünyada yaþayan
canlýlara zarar veriyor. Dünyanýn bazý bölgelerinde kasýrgalar, seller olurken bazý bölgeleri kuraklýk yaþýyor. Kutuplardaki buzullar hýzla eriyor.
Böyle giderse yakýn bir gelecekte deniz seviyesi
yükselecek, birçok toprak parçasý sular altýnda
kalacaktýr. Bunun için bütün ülkelerin bir an önce
önlem almasý gerekmektedir. Öncelikle insanlar
bilinçlendirilmelidir. Zararlý gazlarýn önüne geçmek için çalýþma yapýlmalýdýr. Dünyayý tehdit
eden kimyasal atýklarýn önüne geçilmeli hatta
nükleer denemeler durdurulmalýdýr.
C) Söyleyenin duygularýna yer verilmemiþtir.
D) Ýleri sürülen fikir, tanýmlama ve karþýlaþtýrmalardan hareketle anlatýlmýþtýr.
E) Somut verilerden hareketle öngörüde bulunulmuþtur.
11.
Kardeþlerim, evlatlarým! Ruhu göklerde olan yedi
yüz senelik þanlý tarihimiz bu minarelerden bugün, Osmanlý tarihinin faciasýný seyrediyor. Bu
muazzam tarihî meydanda, zafer alaylarý tertip
eden ecdadýmýzýn ruhu bizi seyrediyor. Dünyalarýn öbür ucuna at süren namaðlup erlerin evlatlarý önünde baþ eðiyor ve yemin ediyorum: Millet
namýna, ecdadýmýzýn bizi seyreden ruhlarýna yemin ediyorum. Bugün kollarý kesilmiþ olan bu
milletin kalbi, eski cesaret ve þecaatini kaybetmemiþtir.
Bu parçada dil hangi iþlevde kullanýlmýþtýr?
CCC - 217
A) Göndergesel iþlev
B) Deyimler zaman içinde ortaya çýkar.
B) Kanalý kontrol iþlevi
C) Tarihsel kiþilikler dil ile yaþar.
C) Heyecana baðlý iþlev
D) Dilimizin binlerce yýllýk bir geçmiþi vardýr.
D) Sanatsal iþlev
E) Dil, kültürün taþýyýcýlýðýný yapar.
E) Alýcýyý harekete geçirme iþlevi
9. Sýnýf Soru Dünyasý / Dil ve Anlatým
9
2. ÜNÝTE
1.
Dillerin Sýnýflandýrýlmasý,
Türkçenin Dünya Dilleri Arasýndaki Yeri
5.
----, 15. yüzyýl ile 19. yüzyýlýn sonlarýna kadar devam eden döneme verilen isimdir. Bu dönemde
Türkçeye Arapça, Farsça gibi dillerden sözcük
ve tamlamalar girmiþ, sanatçýlar eserlerinde bunlara sýklýkla yer vermiþ, bu da dilin aðýrlaþmasýna
yol açmýþtýr.
Bu parçanýn baþýna aþaðýdakilerden hangisi
getirilmelidir?
ccc - türkçenin tarihi geliþimi-219
A) Doðu Türkçesi
B) Eski Anadolu Türkçesi
C) Osmanlý Türkçesi
D) Türkiye Türkçesi
TEST
XII. yüzyýlýn ortalarýndan itibaren, Moðol baskýsý
yüzünden sürekli batýya doðru akan Oðuz boylarý, Anadolu’daki Türk nüfusunun artmasýný ve önceden burada var olan edebî geleneklerin yeni
gelenlerle beslenerek daha da zenginleþmesini
saðladýlar. Böylece artan Türk nüfusunun tesiriyle Türkçe, Farsça karþýsýnda gittikçe kendini kabul ettirmeye ve Farsçanýn hâkimiyetine son vererek bir yazý dili olarak yavaþ yavaþ filizlenmeye
baþladý. Beyliklerin baþýnda bulunan hükümdar
ve beylerin kendi millî dil ve kültürlerine deðer verip Türkçe yazan ilim adamlarý ve þairleri koruyup
teþvik etmeleri de filizlenmeye baþlayan bu yazý
dilinin geliþmesine yardým etti.
Bu parçadan Türk dili ile ilgili olarak aþaðýdaki yargýlarýn hangisine ulaþýlamaz?
DDD - 217
A) Siyasi geliþmelerden dolaylý olarak etkilendiðine
E) Kuzey Türkçesi
B) Geliþmeye açýk bir yapýsýnýn olduðuna
C) XII. yüzyýlda yazý dili olarak kullanýldýðýna
2.
Aþaðýdaki dillerden hangisi, Türkçenin baðlý
olduðu dil ailesi içinde yer almaz?
AAA - 218
A) Çince
B) Korece
D) Japonca
E) Tunguzca
E) Farsçanýn kullaným sahasýný etkilediðine
© Coþku Yayýnlarý
C) Moðolca
D) Bilinmeyen bir dönemde kendinden ayrýlmýþ,
büyük farklýlýklar gösteren kollarýnýn olduðuna
6.
Aþaðýdakilerden hangisi “Eski Türkçe” olarak
isimlendirilen dönemde yazýlmýþtýr?
CCC - 218
A) Atabetü’l-Hakayýk
B) Kitab-ý Dede Korkut
C) Orhun Kitabeleri
3.
Aþaðýdakilerden hangisi tek heceli diller arasýnda yer alýr?
eee - dillerin sýnýflandýrýlmasý-218
A) Arapça
B) Habeþçe
C) Fince
E) Kutadgu Bilig
D) Türkçe
E) Çince
4.
Aþaðýdakilerden hangisi Batý Türkçesinin kollarýndan biri deðildir?
EEE Türk Dilinin Tarihi geliþimi - 218
A) Türkiye Türkçesi
10
D) Divan-ý Hikmet
7.
---- asýl öge sözcük kök ve ekleridir. Tek veya çok
heceli eklerin olduðu bu dillerde, yeni sözcükler
ekler aracýlýðý ile türetilir. Yine ekler aracýlýðý ile
sözcüklere çeþitli anlam ve görevler yüklenir. Korece, Mançuca, Tunguzca, Estonca bu dil grubu
içinde yer alýr.
Bu parçada boþ býrakýlan yere aþaðýdakilerden hangisi getirilmelidir?
BBB - 218
A) Tek heceli dillerde
B) Türkmen Türkçesi
B) Eklemeli dillerde
C) Gagavuz Türkçesi
C) Sami dillerinde
D) Azeri Türkçesi
D) Çekimli dillerde
E) Kazak Türkçesi
E) Hint dillerinde
2. Ünite : Dillerin Sýnýflandýrýlmasý ve Türkçenin Dünya Dilleri Arasýndaki Yeri
Dillerin Sýnýflandýrýlmasý,
Türkçenin Dünya Dilleri Arasýndaki Yeri
Test
8.
11.
---- dil ailesi, dünyanýn en büyük dil ailesidir. Yüzlerce dil ve lehçe içerir. Dünyada 2,5 milyarý aþkýn
kiþinin ana dili bu dil ailesine aittir. Avrupa’nýn en
büyük dilleri, Güney ve Batý Asya dilleri, Kuzey ve
Güney Amerika ve Okyanusya’da en çok konuþulan diller bu dil grubundandýr. Günümüzde
dünyada en çok konuþulan 20 dilden 12’si bu dil
grubuna aittir. Bunlar Ýngilizce, Ýspanyolca, Hintçe, Portekizce, Bengalce, Rusça, Almanca, Fransýzca, Marati, Ýtalyanca, Puncapca ve Urduca’dýr.
Aþaðýdakilerin hangisinde bir bilgi yanlýþý yapýlmýþtýr?
CCC
A) Eski Türkçe devresinin bilinen ilk metinleri 8.
yüzyýlda dikilmiþ olan Orhun Anýtlarý’dýr.
B) Uygur Türkleri; Göktürklerin millî yazý dillerini
býrakmýþ Ýranlýlarla akraba olan bir kavim
Soðdlarýn yazýsýný ve Mani-Buda dinlerini kabul etmiþlerdir.
C) Batý Türkçesi, Kýpçak Türkleri’nin konuþma diline dayanmaktadýr; 13. asýrdan itibaren yazý
dili olarak kullanýlmýþtýr.
Bu parçada boþ býrakýlan yere aþaðýdakilerden hangisi getirilmelidir?
BBB - 218
A) Ural-Altay
D) Doðu Türkçesi, Eski Türkçenin ve Karahanlý
Türkçesinin bir devamý olarak ortaya çýkmýþtýr.
B) Hint-Avrupa
E) Çaðatay Türkçesinin en önemli sanatçýsý Ali
Þir Nevai’dir.
C) Hami-Sami
D) Bantu
E) Çin-Tibet
9.
Aþaðýdaki dil - dil ailesi eþleþtirmelerinden
hangisinde yanlýþlýk yapýlmýþtýr?
AAA - 218
A) Arapça – Hint-Avrupa dil ailesi
B) Türkçe – Ural-Altay dil ailesi
© Coþku Yayýnlarý
12.
Aþaðýdaki dillerden hangisi ötekilerden farklý
bir dil ailesine aittir?
EEE - 218
A) Türkçe
B) Moðolca
C) Japonca
D) Korece
E) Almanca
C) Fransýzca – Hint-Avrupa dil ailesi
D) Japonca – Ural-Altay dil ailesi
E) Yunanca – Hint-Avrupa dil ailesi
13.
10.
(I) 11. yüzyýlda yazýlmýþ olan eserlerden biri de
Karþgarlý Mahmut’un Divanü Lügati’t-Türk adlý
eseridir. (II) Kaþgarlý Mahmut bu eserini Türklere
Arapçayý öðretmek amacýyla kaleme almýþtýr. (III)
Aslýnda bir lügat olan Divanü Lügati’t-Türk’te örnek olarak verilen halk þiirleri, atasözleri, deyimler dil ve kültür tarihimiz bakýmýndan son derece
önemlidir. (IV) Kaþgarlý Mahmut ayný zamanda ilk
Türk dili bilginidir. (V) Eserini “Türk dili ile Arap dilinin at baþý yürüdükleri bilinsin” diye yazdýðýný
söylemektedir.
Yeryüzündeki dillerde ses, yapý ve söz dizimi bakýmlarýndan bazý benzerlik ve yakýnlýklar görülür.
Bunlara dil akrabalýðý (ailesi) denir. Dünya dilleri
iki bölümde incelenir. Köken bakýmýndan tek heceli diller, eklemeli (bitiþken) diller ve çekimli (bükümlü) diller olmak üzere üçe ayrýlýr. Yapý bakýmýndan Hint-Avrupa dilleri, Hami-Sami dilleri,
Bantu dilleri, Çin-Tibet dilleri ile Ural-Altay dilleri
olmak üzere beþe ayrýlýr.
Bu parçadaki bilgi yanlýþý aþaðýdaki deðiþikliklerden hangisinin yapýlmasýyla giderilebilir?
EEE
A) “Çin-Tibet” sözü atýlmalý.
B) “tek heceli diller” yerine “çok heceli diller” sözü getirilmeli.
C) “Ural-Altay” sözü atýlmalý.
Bu parçadaki numaralanmýþ cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlýþý yapýlmýþtýr?
D) “Bantu dilleri” yerine “Afrika dilleri” sözü getirilmeli.
A) I.
E) “Köken bakýmýndan” sözüyle “Yapý bakýmýdan” sözü yer deðiþtirmeli.
BBB
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
9. Sýnýf Soru Dünyasý / Dil ve Anlatým
11
3. ÜNÝTE
Ses Bilgisi ve Telaffuz (Söyleyiþ)
1.
TEST - 1
4.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde hem ünsüz
yumuþamasýnýn hem ünlü düþmesinin örneði
vardýr?
EEE - 20
A) Ýþe girmek isteyenleri süzdükten sonra odasýna geçti.
Aþaðýdaki dizelerin hangisinde ünsüz benzeþmesi ya da ünsüz yumuþamasý yoktur?
DDD-68
A) Ýçimi titreten bir sestir her gün
Saat her çalýþýnda tekrar eder
B) Ne yaptýn tarlaný, nerede hasadýn
B) Taþý topraðý altýn denen bu þehirde yýllarca
yaþam mücadelesi verdi.
Elin boþ mu gireceksin geceye
C) Bir düþünsen yarýyý buldu ömrün
C) Gönlü zengin insanlarýn sohbetlerine doyum
olmazdý.
Gençlik böyledir iþte, gelir gider
D) Aklýný kullanýrsan, en zor sorunlarýn bile üstesinden gelebilirsin.
D) Gölgeler yerleþiyor pencereme
Çaðýnýz baþlýyor ey hatýralar
E) Marmara’ya doðru açýlan yelkenli güneþ batarken ufuktan kayboldu.
E) Eserken yelken açmadýðým rüzgâr
Gel gör ki, sular batýya meyleder
5.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde ünlü düþmesine uðramýþ bir sözcük yoktur?
ddd-68
A) Þehrin gürültüsünden kaçan insanlar yaylalara çýkýyor.
2.
Aþaðýdakilerin hangisindeki altý çizili sözcükte ünsüz düþmesi vardýr?
DDD - 20
A) Elindeki kitapçýkta yararlý bilgiler var.
C) Biricik oðlunun üzülmesine gönlü razý olmadý.
D) Karanlýk ve küçücük bir odada üç kiþi kalýyordu.
E) Gencecik insanlara aðýr sorumluluklar yüklenmemelidir.
© Coþku Yayýnlarý
B) Bu mahallenin daracýk sokaklarý vardýr.
B) Kederini dýþarý aksettirmeyen bir kiþiliðe sahipti.
C) Kýrlarda gezmenin ayrý bir güzelliði vardýr.
D) Yemyeþil doðanýn ortasýnda, aþýlmaz sanýlan
derelere köprüler yapýlmýþ.
E) Bu resmi odamýn en güzel yerine asacaðým.
6.
3.
Ömür yurdunun yaz esenlik ili
Suyun çaðlayýþtýr konuþkan dili
Bu dizelerdeki altý çizili sözcükte aþaðýdaki
açýklamalarýn hangisine uygun bir ses olayý
vardýr?
EEE-68
A) Sözcüðün aslýnda bulunduðu hâlde, bir ekin
gelmesiyle sözcükteki bir sesin düþmesi
Üçüncü kiþi iyelik eki alan sözcüklere “-e” hâl eki
eklendiðinde, iki ek arasýna “n” kaynaþtýrma sesi
girer.
Aþaðýdakilerin hangisinde bu kurala örnek
olabilecek bir kullaným vardýr?
BBB - 228
A) Karþýya geçmek isteyen kadýna yardým etti.
B) Trafik sorununa bir çözüm bulunmalý.
C) Kendine çok güzel bir kitap almýþ.
D) Dün ormana yüzlerce keklik býrakýlmýþ.
E) Þunlarý sýnýfa götürmem gerekiyor.
B) Sözcükte yuvarlak ünlüden sonra düz - geniþ
ünlülerden birinin gelmesi
C) Sert ünsüzle biten sözcüðe ünsüzle baþlayan
bir ek gelmesiyle ekin baþýndaki ünsüzün
sertleþmesi
D) Ýki heceli olan sözcüðe ünlüyle baþlayan bir
ek gelmesiyle ikinci hecede bulunan ünlünün
düþmesi
E) Sert ünsüzle biten sözcüðe ünlüyle baþlayan
bir ek gelmesiyle sözcüðün sonundaki ünsüzün yumuþamasý
12
3. Ünite : Ses Bilgisi ve Telaffuz (Söyleyiþ)
7.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesi vardýr?
EEE_68
A) Çok tatsýz olaylar yaþadýk bu gezi sýrasýnda.
B) Bahçede elli kadar öðrenci toplanmýþtý.
C) Sen ne kadar da hissiz birisin böyle!
D) Her yazarýn belli bir okur kitlesi vardýr.
E) Þiirden aldýðým hazzý hiçbir þeye deðiþmem.
Test - 1
8.
Ses Bilgisi ve Telaffuz (Söyleyiþ)
12.
Geçmiþ zamanlar geleceklerden parlak deðil
Halime bakýp da gurbet diyorlar.
Vakte þahadet edercesine yükselmiþ
Yaralý gönlümü hiç sormuyorlar.
Akþam parýltýsýndan bütün zaferler üzerine
Dostluðu unutmuþ, köpükten dostlar,
Daðlar dalgalanmakta, bayrak deðil
Acýmý paylaþýp, dinleyen mi var?
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisinin örneði yoktur?
AAA - 68
A) Ünlü daralmasý
Bu dizelerde aþaðýdaki ses olaylarýndan hangisinin örneði yoktur?
CCC - 20
A) Ünsüz yumuþamasý
B) Ünlü daralmasý
B) Kaynaþtýrma ünsüzü
C) Ünsüz türemesi
C) Ünsüz düþmesi
D) Ünlü düþmesi
E) Ünsüz benzeþmesi
D) Ünlü düþmesi
E) Ünsüz yumuþamasý
13.
Bir pýnar serinliðinde, küçücük ve ak pak
9.
Aþaðýdaki atasözlerinin hangisinde hem ünsüz uyumunun hem ünsüz yumuþamasýnýn örneði vardýr?
BBB - 68
A) Her yiðidin bir yoðurt yiyiþi vardýr.
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangilerinin örneði vardýr?
D 68
A) Ünsüz yumuþamasý – ünlü daralmasý
B) Bir ambar buðdayýn örneði bir avuçtur.
B) Ünsüz benzeþmesi – ünlü düþmesi
C) Borçtan korkan kapýsýný büyük açmaz.
C) Ünlü türemesi – ünsüz benzeþmesi
D) Çanaða ne doðrarsan kaþýðýnda o çýkar.
D) Ünsüz düþmesi – ünsüz yumuþamasý
E) Erken kalktým iþime, þeker kattým aþýma.
E) Ünsüz yumuþamasý – ünsüz benzeþmesi
Bir gün bulutlar geldi habersiz
Sonra incecikten aðdý üstüme
Büyüdü içimde zamanla yeri
© Coþku Yayýnlarý
10.
14.
Bir gül yapraðýndan güzel elleri
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisinin örneði yoktur?
BBB - 20
A) Ulama
B) Ünlü daralmasý
C) Ünsüz benzeþmesi
Yine denizler sessiz ve sakindi
Denizler bir daha mutluluk ve huzur verecekti
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisinin örneði yoktur?
BBB - 68
A) Kaynaþtýrma ünsüzü
B) Ünlü daralmasý
C) Ünsüz benzeþmesi
D) Ünlü düþmesi
D) Ünlü düþmesi
E) Ünsüz yumuþamasý
E) Ünsüz yumuþamasý
Evin önünde ark vardý
Denizler karanlýk geceye sitem etti
O zaman karanlýk yerini aydýnlýða devretti
Ýki mýsra gibi aldý gönlümü
11.
Ben senin en çok ellerini sevdim
15.
Alnýnýn ortasýnda ayrýlan ipek saçtan
Arkýn üstünde alçacýk köprü
Leman’ýn solgun yüzü ay gibi görünüyor
Köprünün üstündeki çocuklar
Süreyya elindeki þiþeden yudum yudum
Hayalet gibi bir kuþ gördü
Ýçirirken, diyor ki: “Bugün biraz uyudum!”
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisinin örneði vardýr?
DDD - 68
A) Ünsüz türemesi
Bu dizelerde aþaðýda verilen ses olaylarýndan
hangisi yoktur?
BBB- 68
A) Ünlü düþmesi
B) Ünsüz yumuþamasý
B) Ünsüz düþmesi
C) Ses daralmasý
C) Ünlü daralmasý
D) Ünsüz düþmesi
D) Ünsüz benzeþmesi
E) Ünsüz benzeþmesi
E) Sert ünsüz yumuþamasý
9. Sýnýf Soru Dünyasý / Dil ve Anlatým
13
Ses Bilgisi ve Telaffuz (Söyleyiþ)
1.
5.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisindeki altý çizili
sözcük ek alýrken bu sözcüðün ünsüzlerinden
biri düþmüþtür?
bbb-20
A) Bu zor iþten de alnýmýn akýyla çýkmýþtým.
TEST - 2
Bulutlar geçiyor, aklýma sen geliyorsun
Bir köhne zaman geçiyor senden uzakta
Hâlâ o rýhtýmda bekliyor musun
O bembeyaz gemi kaybolurken uzakta
B) Ýniþe geçen yolcu uçaðý giderek alçalýyor.
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisinin örneði yoktur?
eee-20
A) Hece düþmesi
C) Tarihî kentin daracýk sokaklarýnda bir süre
dolaþtýk.
D) Devrilen araç, uzun uðraþlardan sonra kenara çekildi.
B) Ünlü daralmasý
C) Ünsüz yumuþamasý
E) Ýlerlemenin yolu gençlerin eðitiminden geçmektedir.
D) Ünsüz benzeþmesi
E) Ünsüz düþmesi
2.
Anne sinesidir ilk barýnaðýn
6.
Gözlerin uykulu, baþýn yaslýdýr
Yine de orasý bil son duraðýn
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisinin örneði yoktur?
dd 20
A) Ünlü düþmesi
B) Ulama
C) Ünsüz yumuþamasý
D) Ünlü türemesi
E) Kaynaþtýrma ünsüzü
© Coþku Yayýnlarý
Baþka ufuk simsiyahtýr, paslýdýr
Otobüsümüz, kuzeydeki daðlara doðru yöneldiI
ðinde temmuzun kavurucu sýcaðý ve sahilin neII
fes kesen nemi geride kalmýþtý. Asfalt bozulup da
III
toprak yola girince yolculuðun seyiri de deðiþti.
IV
Zýplaya zýplaya ilerleyerek çýktýk Kaçkarlar’a.
V
Bu parçadaki altý çizili sözlerden hangisinin
yazýmý yanlýþtýr?
DDD-69
A) I.
B) II.
C) III.
D) IV.
E) V.
3.
Aþaðýdaki dizelerin hangisinde “hece (ünlü)
düþmesi” vardýr?
dd - 20
A) Aðarmayan saçýmý güneþe tutuyorum
B) Gözlerinden göðüme sayýsýz yýldýz akar
C) O þarkýya özenip söylenecek mýsralar vardýr
D) Benim gönlüm gök gibidir, açýk deniz gibidir
7.
O, yaþamayý arzu ettiði hayatýn romanýný yazmak
istiyordu.
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisi yoktur?
DDD - 20
A) Ünlü daralmasý
B) Kaynaþtýrma ünsüzü
E) Görüyorsun ya, bir sevdayý büyütüyoruz birlikte
C) Ünsüz yumuþamasý
D) Ünsüz türemesi
E) Ünsüz benzeþmesi
4.
Aþaðýdakilerin hangisinde “dostça, uyku, biricik, tabaðý, geliyor” sözcüklerinin herhangi birinde görülmeyen bir ses olayý verilmiþtir?
AAA - 20
A) Ünlü daralmasý
B) Ünsüz benzeþmesi
C) Ünlü (hece) düþmesi
D) Ünlü (hece) türemesi
E) Ünsüz (deðiþimi) yumuþamasý
14
3. Ünite : Ses Bilgisi ve Telaffuz (Söyleyiþ)
8.
Yüz bin atlý saf saf yürür
Mezarlýklar arasýndan
Davullarla, zurnalarla
Edirnekapý’dan geçtim
Bu dörtlükte kaç yerde ulama vardýr?
BBB_
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
Test - 2
9.
Ses Bilgisi ve Telaffuz (Söyleyiþ)
13.
Her an, yaz ortasýnda hayal ettiðim Boðaz
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralmasýnýn örneði yoktur?
BB-68
A) Mesai uygulamasýnýn bittiðini kim söylüyor?
Masmavi, gözkapaklarýmýn arkasýndadýr
Bu dizelerdeki altý çizili sözcükte aþaðýdaki
ses olaylarýndan hangileri vardýr?
EE / 20
A) Ünsüz türemesi - ünsüz düþmesi
B) Hasta olduðu için yataðýndan güçlükle doðruluyor.
C) Salondakiler, konuþmacýyý can kulaðýyla dinliyor.
B) Ünlü daralmasý - ünlü düþmesi
C) Ünsüz benzeþmesi - ünsüz türemesi
D) Yaþlý kadýn, aylardýr oðlunun yolunu gözlüyor.
D) Ünsüz yumuþamasý - ünlü düþmesi
E) Evindeki eski eþyalarý bir ay önce yeniliyor.
E) Ünsüz benzeþmesi - ünsüz yumuþamasý
14.
Sen oldun o körün bakan gözleri
10.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde ünsüz düþmesinin örneði vardýr?
CC-20
A) Kazayý küçük sýyrýklarla atlatmanýza sevindik.
Ýçime sinmiyor, bir güzel yeri
Sen yanýmda yokken gezemiyorum
Bu dizelerde aþaðýdaki ses olaylarýndan hangilerinin örneði vardýr?
cc - 202
A) Ünsüz yumuþamasý – ünlü daralmasý
B) Sizden çocuklarý affetmenizi istiyorum.
C) Bir uzman, enflasyonun yükseleceðini söyledi.
D) Küçükken kaðýttan gemiler yaparlardý.
B) Ünsüz benzeþmesi – ünsüz yumuþamasý
E) Aðaçtan büyük bir elma koparýp bana verdi.
Aþaðýdaki sözcüklerden hangisine ayrýlma
durumu eki getirilirse ünsüz benzeþmesi meydana gelmez?
EEE - 222
A) hafif
B) aðaç
C) incecik
D) kafes
E) dokuz
C) Ünlü düþmesi – ünlü daralmasý
© Coþku Yayýnlarý
11.
Bir senden alýyor gönlüm haberi
D) Ünlü türemesi – ünsüz türemesi
E) Ünlü daralmasý – ünsüz düþmesi
15.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesine örnek olabilecek bir kullaným vardýr?
eee - 219
A) Tam elli yýl ayný fabrikada çalýþmýþtý.
B) Her milletin kendine özgü bir kültürü vardýr.
C) Çocuklara sessiz olmalarý gerektiðini söyledim.
D) Oyuncular sette yoðun bir çalýþma içindeydi.
12.
Þehrin uðultusundan usanmýþ ruhumuzun
E) Gözlerimde bir an yanma hissi oluþtu.
Nadir duyabildiði taze bir heyecanla...
Karýþtým o gün bugün bu zavallý çobanla
Bingöl yaylalarýnýn mavi dumanlarýna,
Gönlümü yayla yaptým Bingöl çobanlarýna!
Bu dizelerde aþaðýdakilerden hangisinin örneði yoktur?
ccc 20
A) Ulama
B) Ünlü düþmesi
C) Ünlü daralmasý
D) Ünsüz yumuþamasý
E) Kaynaþtýrma ünsüzü
16.
Sonunda süreksiz sert ünsüzlerden (p, ç, t, k) biri bulunan sözcük, ünlü ile baþlayan bir ek aldýðýnda sondaki sert ses yumuþar.
Aþaðýdaki sözcüklerden hangisi bu kurala
uyar?
ddd - 68
A) Kürk
B) Tok
C) Dut
D) Yurt
E) Çap
9. Sýnýf Soru Dünyasý / Dil ve Anlatým
15
4. ÜNÝTE
1.
Sözcük Anlamý
4.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde “açmak” sözcüðünün anlamý ile kullanýmý birbirine uymamaktadýr?
TEST - 1
Aþaðýdaki altý çizili sözcüklerden hangisi sesteþ deðildir?
dd
A) Annem kýr çiçeklerini çok severdi.
aa
Anlam
Kullaným
B) Kýþlarý dolu olan otellerin sayýsý çok az.
C) Arabanýn sað tarafýna bir kamyon çarpmýþ.
A) Bir rengin koyuluðunu azaltmak
Deniz mavisi, çocuklarýn odasýný açtý.
D) Babamýn erken gelmesine çok sevindik.
B) Bir þeyi kapalý durumdan kurtarmak
Çaðýrdýklarý çilingir
kapýyý açmýþ.
E) Öðleden sonra çocuklarý yat limanýna götürmeyi düþünüyorum.
C) Bir konu ile ilgili
konuþmak
Bütün dertlerini, sýkýntýlarýný bana açardý.
D) Bir iþ yerini, kurumu
faaliyete geçirmek
Yeni yapýlan hastaneyi bakan açacak.
E) Bir nesneyi çalýþýr
duruma getirmek
Televizyonu aç da, haberleri seyredelim.
5.
Aþaðýdaki cümlelerde geçen altý çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamýnýn dýþýnda (mecaz anlamýyla) kullanýlmýþtýr?
aa
A) Bu savaþ, bölge halkýnýn yaþamýnda derin izler býraktý.
B) Anneme yazdýðým mektuplar, bu kutunun
içindeydi.
I. Kitaptaki makaleleri okurken bazý yerlere not
düþmüþ.
C) Yaðmurlu bir nisan akþamýnda doðmuþ kardeþim.
II. Çocukken aðaçtan düþmüþtüm ve ayaðým kýrýlmýþtý.
D) Ameliyathanenin önünde hepimiz endiþeyle
bekliyorduk.
III. Ekmek parasý kazanmak uðruna bütün aile
gurbet ellere düþmüþtü.
E) Çevreyi kirleten vatandaþlara artýk ceza kesilecekmiþ.
IV. Elektrikçi, sigortayý onarýrken dengesini kaybedip düþtü.
V. Piknik eþyalarýný arabaya yerleþtirmek bana
düþtü.
Yukarýdaki numaralanmýþ cümlelerin hangilerinde “düþmek” sözcüðü ayný anlamda kullanýlmýþtýr?
CC-4
A) I. ve II.
B) I. ve III.
C) II. ve IV.
D) III. ve V.
© Coþku Yayýnlarý
2.
6.
Bir müzik yapýtýnýn en küçük birimi ----, bunlar birleþince ---- ortaya çýkar, o da nihayetinde ---- beraberinde getirir.
Bu cümlede boþ býrakýlan yerlere baðlama göre aþaðýdakilerden hangisi getirilmelidir?
AA - 05
A) notadýr – beste – güfteyi
B) beste – müzisyen – müziði
E) IV. ve V.
C) müzisyendir – beste – þarkýyý
D) notadýr – müzik – müzisyeni
E) konservatuvardýr – beste – güfteyi
3.
Aþaðýdaki altý çizili sözcüklerden hangisi terim deðildir?
dd
A) Bir þiirin olmazsa olmaz parçasýdýr kafiye.
B) Ressam fýrçayý tuvaline usulca sürüyordu.
C) Dünkü derste çözelti elde etmek için deney
yapmýþlar.
D) Her sanat dalýnýn kendine göre kurallarý vardýr.
E) Meridyenler arasýndaki mesafe kutuplara
doðru azalýr.
16
4. Ünite : Kelime Bilgisi
7.
O, sanatýmýzýn en üretken kalemlerinden biridir.
Bu cümlede altý çizili sözcükte görülen söyleyiþ özelliði, aþaðýdakilerin hangisinde vardýr?
ddd-4
A) Yeþil Türbe, çinileriyle göz kamaþtýrýyor.
B) Bursa kadar tarihle iç içe bir þehir yoktur.
C) Çocuklar okul bahçesinde top oynuyor.
D) Bu araba ne zamandýr bizi izliyor.
E) Kýsa zamanda bir þirket sahibi olmuþtu.
Test - 1
8.
Sözcük Anlamý
11.
Ayný dönemde sanat hayatýna baþladýðý pek çok
þair arkadaþý týkandýðý, eski þiirleriyle oyalandýðý
hâlde o, yazdýklarýyla daima genç kalmasýný bilmiþtir.
I. Yaralanan yolcuyu ambulansa kadar sýrtlarýnda taþýdýlar.
II. Dedesi, bu üniformayý tam otuz yýl þerefle taþýmýþ.
III. Ýþçiler, bir kamyon eþyayý beþinci kata iki saatte taþýmýþ.
Bu cümlede “týkanmak” sözüyle anlatýlmak istenen, aþaðýdakilerden hangisidir?
eee - 3
A) Sanatsal içerikten yoksun olmak
IV. Koskaca takýmý maçlarda sadece üç oyuncu
taþýdý.
B) Kapalý bir anlatýmý benimsemek
V. Projeyi vaktinde yetiþtiremediði için içinde bir
suçluluk duygusu taþýyordu.
C) Karamsar konularý iþlemek
D) Ayný konularý tekrar tekrar ele almak
Yukarýdaki numaralanmýþ cümlelerin hangilerinde “taþýmak” sözcüðü ayný anlamda kullanýlmýþtýr?
E) Üretkenliðini, yaratýcýlýðýný yitirmek
BB-4
A) I. ve II.
B) I. ve III.
C) II. ve IV.
D) III. ve V.
E) IV. ve V.
9.
Aþaðýdaki altý çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamýnýn dýþýnda (mecaz anlamýyla) kullanýlmýþtýr?
DD - 01
A) Tüm televizyon kanallarý, deniz kazasý ile ilgili geliþmeleri aktarýyor.
12.
C) 1990’lý yýllarda bu tür þarkýlar epey ilgi görüyordu.
D) O, görüþlerini okura dayatan bir yazar olmadý hiçbir zaman.
E) Yerlere dökülen sarý yapraklar, âdeta doðal
bir halý oluþturmuþtu.
© Coþku Yayýnlarý
B) Buradaki evlerin balkonlarý oldukça geniþti.
Þairin özgün bir anlatýmý var, düþündürücü, sarsýcý ve esprili. Ýnsaný döndürüp dolaþtýrýp en temel
gerçeðe davet ediyor: Ýnsanlarýn birbirini sevmesine.
Aþaðýdakilerden hangisi, bu cümlede geçen
sözcüklerden birinin anlamý deðildir?
CCC-1
A) Nitelikleri bakýmýndan benzerlerinden ayrý
B) Belli baþlý, ana
C) Tasalandýran, kaygýlandýran
D) Etkileyebilecek özellikte olan
10.
E) Bir duyguyu, bir düþünceyi, bir konuyu söz
veya yazý ile bildirme
Dökülür köpüklü sular yarýndan
Baharlar yaratýr kýþýn karýndan
Ýçenler sihirli pýnarlarýndan
Þöyle bir silkinir ceylan olurlar
Bu dörtlüðe “dökülmek” sözcüðünün kattýðý
anlam aþaðýdakilerin hangisinde vardýr?
BBB - 262
A) Ülkemizin pek çok yöresinde nisan geldi mi
köylüler tarlalara dökülür.
13.
Aþaðýdaki altý çizili sözcüklerden hangisi gerçek anlamýyla kullanýlmýþtýr?
EEE - 1
A) Bu yolculuðun nereden estiðini ben de bilmiyorum.
B) Tankerdeki delikten akþama kadar denize
tonlarca petrol dökülmüþ.
B) Genç ressamý artýk parlak bir gelecek bekliyordu.
C) Her tarafým dökülüyor, birkaç günlük rapor
alýp evde dinleneceðim.
C) Þoför, direksiyonu bir anda kýrdýðý için otobüs
devrilmiþ.
D) Asýrlýk konaðýn sývalarý, boyalarý yer yer dökülmüþ.
D) Aðacýn yola vuran gölgesinde biraz serinlemek istediler.
E) Bu araba dökülüyor, böyle bir arabayý bedava verseniz kimse almaz.
E) Ustalar, bahçenin etrafýna sapasaðlam bir
duvar ördüler.
9. Sýnýf Soru Dünyasý / Dil ve Anlatým
17
Sözcük Anlamý
1.
4.
Daha çok, romanlarýyla tanýdýðýmýz Dickens,
Müþterek Dostumuz adlý yapýtýnda sanayileþme
döneminde halk yýðýnlarýnýn çektiði acýlarý ve yoksulluðu derin bir gözlem gücüyle dile getirir. Çevirmenler olarak bugüne kadar atladýðýmýz bir yapýttýr bu. Zamanýnýn sýnýfsal ve salt paraya dayalý
deðerlerini kýyasýya eleþtiren bu yapýtýn dilimize geç de olsa- kazandýrýlmasý, hem Türk okuru
hem de kitap için bir þanstýr.
TEST - 2
Kadýn, yavrusunu yýllar sonra ilk defa görüyordu.
Çok sýkýntýlar çekmiþ, çok üzüntüler yaþamýþtý.
Ama o, gözyaþlarýný içine akýtmayý tercih etmiþ,
hiçbir þey olmamýþ gibi yavrusuna sarýlmýþtý.
Bu parçada geçen “gözyaþlarýný içine akýtmak”
sözüyle anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden
hangisidir?
AAA - 2
A) Üzüntüsünü çevresindekilere yansýtmamak
Bu parçada geçen altý çizili sözle anlatýlmak
istenen aþaðýdakilerin hangisinde verilmiþtir?
CCC-2
A) Çok okunmak
B) Duygusal bir yapýya sahip olmak
C) Ýçindeki üzüntüyü hafifletmeye çalýþmak
D) Ölümün acý gerçeðiyle karþý karþýya kalmak
E) Aðlayarak iç dünyasýný huzura kavuþturmak
B) Dikkate almak
C) Göz ardý etmek
D) Üzerinde durmak
E) Dikkatlice okumak
5.
Okurun duygu dünyasýný yansýtan ve okurca benimsenen eserde okur, yazarýn aynasýnda kendini görür.
Bu cümlede geçen “yazarýn aynasýnda kendini
görmek” sözüyle anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
AAA - 2
A) Eserde kendi duygu ve düþüncelerini bulmak
B) Toplumun beklentilerine cevap bulmak
C) Yazarla ayný coðrafyada yaþamak
© Coþku Yayýnlarý
2.
Bu parçadaki altý çizili bölümde söyleþilerle ilgili olarak anlatýlmak istenen, aþaðýdakilerden
hangisidir?
EEE - 2
A) Yazarlarý tanýtmaktan yoksun olduðu
B) Kitaplarýn tanýnmasýný saðlayamadýðý
C) Hiçbir hazýrlýk yapýlmadan gerçekleþtirildiði
D) Eseri sýký bir þekilde eleþtirmek
D) Yazarlar hakkýnda ayrýntýlý bilgi içermediði
E) Eserin konusunu ilginç bulmak
3.
Öyle gezi yazýlarý vardýr ki, insanýn elinden tutar,
anlattýðý yerlere götürür insaný. Yazar, öyle cümleler kurar ki, sayfalar sinema perdesine döner;
kentler, sokaklar, insanlar satýrlarýn arasýnda canlanýr.
Bu parçadaki altý çizili sözle anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
DD - 11
A) Yazar, okuyucuyu sýkmamak için yapýtlarýnda
sürükleyici bir anlatýmý tercih eder.
B) Yazar, gezi ile sinema arasýnda gizli bir bað
olduðunun farkýnda olduðu için bunu okuruna duyurur.
C) Yazar, gezi yazýlarýnýn ufuk açýcý bir özelliði olduðunu bildiðinden sýk sýk geziye çýkar.
D) Yazar, gezdiði yerlerle ilgili izlenimlerini, zihinde canlanacak biçimde okura aktarýr.
E) Yazar, gözlemlerini yapýtýna aktarýrken mutlaka okurun beðenilerini dikkate alýr.
18
4. Ünite : Kelime Bilgisi
Son zamanlarda yazarlarla yapýlan söyleþilerle sýkça karþýlaþýr olduk. Kitaplarýyla kendimize bir dünya kurduðumuz yazarlarýmýzla yapýlan bu sýð söyleþiler, kitaplarla kurduðumuz pembe dünyanýn yýkýlmasýna yol açýyor.
E) Kitaplarýn oluþturduðu olumlu havayý ortadan
kaldýrdýðý
6.
Yeni yazarlarýn pek çoðu, genç deðildi; ama bunlar kendilerini genç sayýyorlardý. Çünkü karþýlarýnda ne yazarlarsa kabullenen bir genç kitle vardý. Onlar için, uyuyan bu kitleyi avutmak iþten bile sayýlmazdý.
Bu parçadaki altý çizili sözle anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
AAA - 02
A) Genç okurlarý etkilemenin kolay olduðu
B) Niteliksiz eserlerin bile her çaðda ilgi gördüðü
C) Okurun, gereksinim duyduðu yapýtlara ilgi
gösterdiði
D) Her yapýtýn okur üzerinde bir etkisinin olduðu
E) Her eserin mutlaka yararlanýlacak bir yanýnýn
olduðu
Test - 2
7.
Sözcük Anlamý
10.
Þiiri anlamsýzlýða kurban edenlerin ya da içerikli
þiir yazdým diyerek övünenlerin; en iyi benim þiirimdir diye öteki þairlerin þiirlerine burun kývýranlarýn almasý gereken daha çok yol vardýr.
Usta sanatçý, dergilerde yayýmladýðý þiirlerinin hemen hepsinde yaþadýðý olaylarýn kendi aynasýndaki yansýmasýný dile getiriyor.
Bu cümlede “yaþadýðý olaylarýn kendi aynasýndaki yansýmasýný dile getirmek” sözüyle anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
ddd - 2
A) Yazýlarýnda anýlarýna geniþ yer ayýrmak
Bu cümlede, “þiiri anlamsýzlýða kurban etmek”
sözüyle anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden
hangisidir?
AAA - 2
A) Anlamsýzlýk için þiiri feda etmek
B) Þiirde estetiði öne çýkarmak
B) Dýþ dünyayý fotoðraf gerçekliðiyle yapýtlarýna
yansýtmak
C) Müzikalitesi fazla olan þiirler yazmak
C) Anlatýmda düþsel ögelere aðýrlýk vermek
D) Anlamý geri plana itmek
D) Gerçek yaþamý kendi süzgecinden geçirerek
aktarmak
E) Þiirde anlamý gereksiz görmek
E) Ýzlenimlerini farklý bir anlatýmla ortaya koymak
11.
Gerçek þair, toplumun sözcüsüdür; þiirlerinde
halkýn duygu ve düþüncelerini, hem kendi duygu
ve düþünceleriymiþ gibi hem de söylemek istediðini imgeler arkasýna gizlemeden yansýtýr.
Bu cümledeki altý çizili sözün yerine, aþaðýdakilerden hangisi getirilirse cümlenin anlamý
deðiþmez?
CCC - 2
A) özlü bir yaklaþýmla
B) özgün bir anlatýmla
© Coþku Yayýnlarý
8.
Sanatta, özellikle de þiirde, bir kýsýrdöngü içerisine girdiðimiz kesin. Birçok þair, sanat sahnesinden silinip gitti bile. Onun þiiri ise sanatsal olarak
sürekli filiz veren bir aðaç gibi bize hep yeni tatlar sunuyor.
Bu parçada altý çizili sözle, söz konusu þairle
ilgili olarak anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
AAA - 2
A) Hep yeni bir anlayýþla þiir yazarak varlýðýný
sürdürdüðü
C) anlaþýlýr bir þekilde
B) Þiirlerinde alýþýlmýþ kullanýmlarýn dýþýna çýktýðý
D) yerel bir anlayýþla
C) Þiirlerini, eski birikimlerden yararlanarak yazdýðý
E) etkileyici bir üslupla
D) Þiirlerinde baþkasýndan aldýðý imgeleri kullandýðý
E) Duygularýný anlaþýlýr bir üslupla dile getirdiði
9.
Her þair gibi ben de þiir kitaplarým çok okunsun
isterim. Çünkü okur, þairi tartan bir terazidir. Üstelik de hep doðru tartan bir terazi. Þairin, kaç santim olduðunu, kaç kilo çektiðini ortaya koymada
onun üstüne yoktur.
Bu parçada geçen altý çizili bölümde okurla ilgili olarak anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden
hangisidir?
CCC - 02
A) Usta þairlerin þiirlerini okuduðu
B) Þiirde kendi özlemlerini aradýðý
C) Þairlerin gerçek deðerini belirlediði
12.
Bir yazýn yapýtýnda yazýnsal ilkelere baðlý kalmak
önemlidir çünkü bir yazýn eseri ----.
Bu cümle aþaðýdakilerden hangisi ile sürdülürse farklý bir düþünce ortaya çýkar?
dd - 13
A) ancak ustaca kullanýlan dili ile öne çýkar
B) üslubu ile deðer kazanýr
C) sözcüklerin ustaca kullanýlmasýyla kendini ortaya koyabilir
D) Þairler konusunda seçici davrandýðý
D) içeriðinin okuru kendisine çekmesiyle kalýcý
olabilir
E) Þiiri biçimsel açýdan deðerlendirdiði
E) gücünü anlatýmýnýn baþarýlý olmasýndan alýr
9. Sýnýf Soru Dünyasý / Dil ve Anlatým
19
Sözcük Anlamý
1.
4.
I. Bu yazý, hafta sonuna kadar yetiþmez.
II. Bu hýzla gidersek uçaða yetiþmemiz imkansýz.
III. Çok iyi bir arkadaþ ortamýnda yetiþtim ben.
IV. Çocuk, masanýn üzerindeki kaleme yetiþmeye
çalýþýyor.
Yukarýdaki numaralanmýþ cümlelerin hangilerinde “yetiþmek” sözcüðü ayný anlamda kullanýlmýþtýr?
DDD - 01
A) I. ve II.
B) I. ve III.
C) III. ve IV.
B) Polisiye eser yazmaya eðilimli olduðu
C) Olaylarý bir polis gibi deðerlendirdiði
D) Olaylarý kurgulamada baþarýlý olamadýðý
E) IV. ve V.
E) Daha çok, polislerin hayatýný kaleme aldýðý
5.
2.
Aþaðýdakilerin hangisinde “nasýl” sözcüðü
cümleye “ne kadar çok” anlamý katmýþtýr?
aaa-3
A) Doðduðum topraklarý nasýl seviyorum, bilemezsin.
C) Evi bir ay içinde teslim ederim dediðin hâlde
nasýl teslim etmezsin?
D) Sessiz ve sakin birinden böyle bir eser nasýl
çýktý, anlamadým.
Aþaðýdaki cümlelerin hangisinde “atmak” sözcüðü, “geliþigüzel, daðýnýk bir þekilde koymak”
anlamýyla kullanýlmýþtýr?
cc_3
A) Türk ordusu düþmanlarý ülkemizden attý.
B) Arkadaþlarýyla konuþurken ayak ayak üstüne
atardý.
© Coþku Yayýnlarý
B) Bu kazanýn nasýl olduðunu tekrar anlatabilir
misin?
Polisiye türde kendini sýnayan, birçok polisiye dizide senaristlik yapan ve suçu da en az aþk, sevgi kadar hayatýn içinde bir durum olarak deðerlendiren yazar, “Benim kalemim polisiyeye yatkýn.” diyor.
Bu cümledeki altý çizili sözle, sözü edilen sanatçýnýn hangi yönü anlatýlmak istenmiþtir?
BB - 2
A) Polisiye eserlerin yararýna inandýðý
V. Milli takýmýn maçýna son anda yetiþtik.
D) II. ve V.
TEST - 3
C) Eline geçen her þeyi dolaplara atarsan aradýðýný bulamazsýn.
D) Güvenlik güçleri olay çýkaranlarý staddan attý.
E) Görevini yerine getirmeyenleri iþten attýlar.
E) Etrafý selin götürdüðü bir ortamda nasýl yola
çýkabildin?
6.
3.
Aþaðýda verilen dizelerin hangisindeki altý
sözcük ilk anlamýyla (temel anlamýyla) kullanýlmýþtýr?
BBB-1
A) Adýnda tutuþur en yakýn sözüm
Hitabým, kalbini yakmak içindir
B) Aðaçlar bir derin hülyaya varmýþ
Saçýnda yepyeni teller aðarmýþ
C) Hava keskin bir kömür kokusuyla dolar
Kapanýrdý daha gün batmadan kapýlar
D) Ellerim takýlýrken rüzgârlarýn saçýna
Asýldý arabamýz bir daðýn yamacýna
E) Toplanýrken göklerde bulutlar yýðýn yýðýn
Hýrçýn bir fýrtýnayý düþünüyordu deniz
20
4. Ünite : Kelime Bilgisi
Cumhuriyet Döneminde hem tarihsel belgeciliðin
izlerini romanýna yansýtan hem de kendi kurgu
dünyasýnda siyasal tavýrlarýný aktaran isimlerden
biri Halide Edip’tir. Halide Edip, romanýmýzda
kendi siyasal gelgitleri kadar, kadýnýn özneleþtiði
metinlerinde âdeta kendi öncüllüðünü de ortaya
koymaya çalýþmýþtýr. Metinlerinde yansýttýðý kadýn
kahramanlar aslýnda yazarýn ta kendisidir.
Bu parçadaki altý çizili sözle anlatýlmak istenen aþaðýdakilerden hangisidir?
EE - 02
A) Yapýtlarýnda kadýn kahramanlara aðýrlýk vermek
B) Kahramanlarýný oluþtururken çocukluk anýlarýndan yararlanmak
C) Kadýn kahramanlarý yapýtlarýnda baþarýyla anlatmak
D) Yapýtlarýnda kadýn kahramanlarý kullanarak
kadýnlarýn sorunlarýna dikkat çekmek
E) Yapýtlarýnda kendi yaþamýna uygun kiþiler yaratmak

Download Report