Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA KIRSAL TURĠZM POTANSĠYELĠNĠN SWOT ANALĠZĠ ĠLE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ: BALIKESĠR ÖRNEĞĠ Eray POLAT1, Sami Sonat ÖZDEMĠR1, Meltem ÖZDEMĠR2 ÖZET Kırsal turizm, ülkemizde geliĢtirilebilir bir turizm türü olarak oldukça önemli bir konumda bulunmaktadır. Ülkemiz coğrafyası içerisinde birçok bölge ve Ģehrin kırsal turizm aktivitelerine uygun olması, bu turizm türüne yönelik potansiyeli artırmakta; ancak bu potansiyelin etkin kullanımının sağlanması açısından çeĢitli altyapı ve üstyapı geliĢtirmelerini zorunlu kılmaktadır. Ülke çapında kırsal turizmin geliĢtirilmesi, turizmin mevsimselliğinin azaltılması, kırdan kente göçün engellenmesi, kırsal bölgelerde ekonomik canlılık yaratılması gibi faydalar sağlayabilirken; aynı zamanda doğal yaĢam alanlarının korunmasına yönelik toplumsal bilinç yaratılmasında da etken olabilir. Türkiye genelinde Balıkesir ili sahip olduğu doğal güzellikleri, kültürel mirası, farklı iklim özelliklerini barındırması ve kentsel yaĢamın yoğun olduğu Ģehirlere yakın bir coğrafyada bulunması gibi özellikleriyle kırsal turizmin geliĢtirilebileceği alanlar içerisinde bir adım öne çıkmaktadır. Bu çalıĢmada Balıkesir ilinde kırsal turizme yönelik gerçekleĢtirilebilecek aktiviteler açıklanarak, ilin mevcut durumunun SWOT analizi yardımıyla belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Son aĢamada ise SWOT analizi çıktıları birbirleriyle iliĢkilendirilmiĢ, Balıkesir‘de kırsal turizmin geleceğine yönelik bir takım önerilerde bulunulmuĢtur. Söz konusu öneriler; ulusal turizm plan ve stratejileri kapsamında gerekli yatırımların sağlanması, doğal alanların korunmasına yönelik toplumsal bilinç oluĢturulması, ulusal ve uluslararası tanıtım faaliyetlerinin gerçekleĢtirilmesi ve il genelinde bir kırsal turizm koridorunun oluĢturulması Ģeklinde özetlenebilir. Anahtar Kelimeler: Kırsal Alan, Kırsal Turizm, SWOT Analizi, Balıkesir. ABSTRACT Rural tourism is a prominent tourism type that can be quite developed in our country. Because of having many proper regions and cities for rural tourism activities, Turkey increasing its potential, but also requires various infrastructural and superstructural improvements in order to use this potential effectively. Improvement of rural tourism activities throughout the country not only ensure reducing tourism‘s seasonality, preventing rural-urban migration and creating economic vitality; but also be active for creating common consciousness about the protection of natural habitats. Balikesir across Turkey, is a step forward from other provinces thanks to its natural beauties, cultural heritage, various climatic characteristics and being close to the dense centers of city life. This study, by explaining rural tourism activities that can be performed in the province of Balikesir, aims determining the current situation using SWOT analysis. In the final stage, the outputs obtained from SWOT matrix associated with each other and numbers of suggestions were made for the future of rural tourism in Balikesir. Mentioned recommendations can be summarized as, realization of required investments within the national tourism plans and strategies, obtaining social awareness on conservation of natural areas, making national and international promotion and creating a rural tourism route extending throughout the city. Keywords: Rural Area, Rural Tourism, SWOT Analysis, Balikesir. 1. GĠRĠġ Alternatif bir turizm türü olarak ortaya çıkan kırsal turizm kavramının, ülkeler açısından farklı tanımlamalarla ifade edilmesi, kırsal turizm kapsamında uygulanacak faaliyetlerin de çeĢitlenmesi sonucunu doğurmaktadır. Bu bağlamda söz konusu faaliyetleri en çok uygulama potansiyeline sahip olan ve bu faaliyetlerin turistikleĢmesi için geliĢtirme çalıĢmaları yapılan bölgelerde, kırsal turizmin geliĢiminin önü açılmıĢ olacaktır. Balıkesir ili kırsal turizm uygulamalarına yönelik sahip olduğu geniĢ coğrafya, doğal ve kültürel kaynaklar, turistik arz potansiyeli gibi özellikleriyle bu alanda oldukça güçlü bir potansiyele sahip olmakla birlikte; bu turizm türünden hak ettiği payı alabilmesi ancak yerel halk, yerel yönetimler, sivil toplum örgütleri ve turizm paydaĢlarının ortak çalıĢmalarıyla mümkün olabilecektir. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye, [email protected], [email protected] 2 Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye, [email protected] 1 143 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA Bu çalıĢmada öncelikle kırsal turizmin kavramsal analizi gerçekleĢtirilerek; kırsal alan ve kırsal turizm kavramları tanımlanmıĢ, kırsal turizmin olumlu ve olumsuz etkileri değerlendirilmiĢ ve kırsal turizm yöresinin özellikleri açıklanarak, bu yörelerde gerçekleĢtirilen kırsal turizm etkinlikleri özetlenmiĢtir. ÇalıĢmada, Balıkesir ilinde kırsal turizm potansiyeli kapsamında gerçekleĢtirilen faaliyetlerin sıralanmasının ardından, bir SWOT matrisi oluĢturulmuĢ ve Balıkesir‘in kırsal turizme yönelik güçlü ve zayıf yönleriyle, kırsal turizme yönelik fırsat ve tehditler belirlenmiĢtir. Ayrıca oluĢturulan SWOT matrisinde ortaya konulan faktörlerin birbirleriyle etkileĢimi neticesinde, Balıkesir ilinin kırsal turizmdeki geleceğine yönelik bir takım öneriler geliĢtirilmeye çalıĢılmıĢtır. 2. KIRSAL TURĠZMĠN KAVRAMSAL ANALĠZĠ 2.1. Kırsal Alan ve Kırsal Turizm Kavramları Kırsal turizm, genellikle ―kırsal alanlarda yapılan bir turizm türüdür‖ Ģeklinde tanımlansa da (Aikaterini vd., 2001), bu tanımın tüm olguları karĢıladığını söylemek pek de mümkün değildir (OECD, 1994). Bunun yanında tüm ülkeler ve tüm kırsal bölgeler için kırsal turizmin ortak bir tanımını yapmak oldukça zordur. Hatta kırsal alan tanımı bile ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Örneğin, Kanada kırsal alanı km2 baĢına 400 kiĢiden daha düĢük bir nüfus yoğunluğuna ve 1000 kiĢiden daha az nüfusa sahip yerler olarak tanımlarken; Danimarka ve Norveç 200'den daha az haneye sahip olan yerleĢim yerleri (OECD, 1994); Ġtalya, Ġspanya, Ġsviçre ve Portekiz 10.000 kiĢiden daha az nüfusu olan bölgeler; Ġskoçya km² baĢına 100 kiĢiden daha az nüfusa sahip olan bölgeler; Ġrlanda ise en çok 100 haneli yerleĢim yerleri olarak belirlemiĢlerdir (ġerefoğlu, 2009). Ülkemizde ise ulusal kırsal kalkınma stratejisi ile nüfusu 20.000 kiĢiden az olan yerler kırsal alan olarak kabul edilmiĢtir (Kayıkcı, 2009). Tanımlarda görüldüğü gibi ülkelerin kırsal alanları belirlemelerinde; km2 baĢına nüfus yoğunluğu, bölge nüfusu ve hane sayısı gibi kriterler baz alınmıĢtır. Üzerinde fikir birliğine varılan tek bir tanım bulunmamakla birlikte; kırsal alan; "kent olarak tanımlanan yerleĢme alanının dıĢında kalan, tarımsal etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren, köy, mezra, kom vb. adlarla anılan, insan yerleĢimlerinin var olduğu alanlar" Ģeklinde tanımlanabilir (ġerefoğlu, 2009). Kırsal alanlara yönelik ortak bir tanımının yapılamaması, kırsal turizm tanımının da ülkelere göre farklılık göstermesine neden olmuĢtur. Dünya Turizm Örgütü‘ne göre yalnızca tarımsal veya çiftlik turizmi değil kırsal alandaki tüm turizm faaliyetlerini kapsayan kırsal turizm kavramı (OECD, 1994), AB tarafından yapılan çalıĢmalarda ―Amacı tarımsal ya da yerel değerlerle iç içe bulunmak olan turistlere, beklentileri doğrultusunda konaklama, yiyecek-içecek ve diğer hizmetleri veren küçük ölçekli iĢletmelerin yer aldığı küçük yerleĢimlerde gerçekleĢtirilen faaliyetler bütünü‖ Ģeklinde tanımlanmaktadır (Avcıkurt ve Köroğlu, 2008). Kırsal turizm kavramına yönelik farklı tanımlamaların yanı sıra, dünya turizm literatürü incelendiğinde kırsal turizmin; yeĢil turizm, eko-turizm, tarım turizmi, macera turizmi, çiftlik turizmi, yayla turizmi ve alternatif turizm gibi farklı kavramlarla ifade edildiği görülmektedir (Akça vd., 2001; Aikaterini vd., 2001; Dimitrovskia vd., 2012; Haven-Tang ve Jones, 2012). Buna neden olarak, uzmanlar arasında kırsal turizmin kapsamı konusunda ortak bir görüĢ birliğine varılamaması gösterilebilir (Maestro vd., 2007). Kırsal turizmin, turizmde geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerde var olan turizm türlerinin tamamlayıcısı ve alternatifi olarak, önemi her geçen gün artmaktadır (Macdonald ve Jolliffe, 2003). Bu önemin farkında olan ülkeler kırsal turizm faaliyetlerini arttırmak, çeĢitlendirmek ve geliĢtirmek için çaba göstermektedirler. Kırsal turizm geliĢtikçe olumlu etkileri görülebildiği gibi beraberinde olumsuz etkiler de ortaya çıkabilmektedir. Bu etkiler ise genel manada turizmin olumlu ve olumsuz etkileri ile benzerlik göstermekle birlikte, bazı farklılıklara da sahiptir (Soykan, 1999). Kırsal turizmin olumlu etkileri genel olarak, turistik yoğunlaĢmayı azaltması, turizmin coğrafi dağılımını dengelemesi, yapıldığı bölgedeki yerel halka gelir bakımından katkı sağlaması, kırdan kente doğru gerçekleĢen göçü azaltması, bölgenin korunması için yerel halktaki bilinci artırması ve iç turizmi canlandırması Ģeklinde sıralanmıĢtır (Soykan, 1999; Sharpley, 2002; Soykan, 2003; Morgül, 2006; Soykan, 2006; Randelli vd., 2014). Kırsal turizmin olumsuz etkileri ise, ekim alanların boĢalması veya tahribi sonucu tarımsal üretimin azalması, arazi ve gayrimenkul fiyatlarında artıĢ, bölge ekosisteminin bozulması, yerel halkta kültürel yozlaĢmaya neden olması ve dıĢ yatırımcıların aĢırı Ģekilde artmasıyla yerli yatırımcıların olumsuz etkilenmesi olarak sıralanabilir (Soykan, 1999; Soykan, 2006). 144 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA Kırsal turizmin bir bölgede planlanma yapılmadan geliĢtirilmeye çalıĢılması, olumlu etkilerini azaltmasının yanında, olumsuz etkilerinin artmasına neden olacaktır. Bunun yanı sıra yerel halkın turizmin geliĢimine, faaliyetlerine ve ziyaretçilere karĢı tutum ve davranıĢları da olumlu veya olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu sebeple planlama çalıĢmaları yapılırken, kırsal turizmde aktif katılımı gereken yerel halkın turizmin geliĢimine karĢı tutumları bilinmeli ve bu bilgiler ıĢığında gerekli planlar hazırlanmalıdır (Andriotis ve Vaughan, 2003). Ayrıca yerel halkın, turizmin olumlu ya da olumsuz geliĢiminden ilk etkilenecek kesim olduğu düĢünülürse, görüĢleri alınarak yapılacak olan planların bölgedeki turizmin geliĢimini de pozitif yönde etkileyebileceği sonucuna varılabilir. 2.2. Kırsal Turizm Yöresinin Özellikleri ve Kırsal Turizm Etkinlikleri Kırsal turizm; doğal ortamlarda konaklama, farklı yiyecek ve içecekleri deneyimleme gibi çok çeĢitli aktiviteler sunan kapsamlı bir turizm faaliyetleri bütünüdür. Günümüzde kapsamlı bir turizm türü olarak kırsal turizmin sunduğu avantajlardan faydalanabilmek için çeĢitli özel ve kamu kurumlarının bir araya gelerek, kırsal turizm açısından avantajlı bölgelerde gerekli olan giriĢimleri gerçekleĢtirmeleri gerekmektedir (Lane vd., 2013). Bu giriĢimlerin gerçekleĢtirileceği kırsal turizm yöresinin ise bazı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu özellikler Macdonald ve Jolliffe (2003); Garrod vd. (2006); Soykan (2006) ve Avcıkurt ve Köroğlu (2008) tarafından Ģu Ģekilde belirtilmiĢtir:         Coğrafi konumun ve kuruluĢ yerinin uygunluğu, UlaĢım, konaklama, yiyecek-içecek iĢletmelerinin ve altyapının uluslararası standartlara uygunluğu, Özgün ve yerel gelenek-görenekler, kıyafetler, yiyecekler, üretim biçimleri, zanaatlar ve festivaller, Biyolojik çeĢitlilik, zengin flora ve fauna varlığı, Peyzajın ilgi çekiciliği (doğal parklar, dağlar, akarsular, göller, ormanlar, yaylalar, adalar), Kültürel miras (köyler, kasabalar, tarihi yapılar vb.), Sportif olanaklar (av, at binme, doğa yürüyüĢü, kayak, balıkçılık vb.) ve buna uygun tesisler, Ülke, bölge ve yerel yönetimlerinin konuya ilgisi. Ayrıca söz konusu özellikleri bünyesinde barındıran kırsal turizm destinasyonlarında kırsal turizme yönelik olarak gerçekleĢtirilen baĢlıca faaliyetler ise Soykan (1999) tarafından Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır;      Tarımsal çiftliklerde veya köylerde; tarıma ya da hayvancılığa dayalı etkinlikler (sebze-meyve toplama, hayvan besleme, hayvansal ürünleri elde etme ve peynir-yoğurt yapma gibi iĢlemler). Yerel el sanatları ile ilgili uygulamalar (dokumacılık, dikiĢ-nakıĢ iĢleri, bakır, ahĢap, cam iĢleri vb.). Sportif etkinlikler (binicilik, avcılık, balıkçılık, trekking, yelken, bisiklet vb.). Animasyon gösterileri (köy düğünü, halk dansları vb.) ve yarıĢmalar (sportif, kültürel). ÇeĢitli kurslar (geleneksel el sanatları, yemek, halk dansı, yerel üretim teknikleri) 3. BALIKESĠR ĠLĠNĠN KIRSAL TURĠZM POTANSĠYELĠ Balıkesir, Anadolu‘nun kuzeybatısında bir kıyısı Marmara, diğer bir kıyısı Ege Denizi‘ne dayanan coğrafi konumu, eĢsiz güzellikte koylara sahip adaları, endemik florası ve Hristiyan ve Türk dönemlerine özgü zengin kültür varlıkları ile Türk turizminin en etkileyici destinasyonlarından biridir (Gürdal, 2006). 2023 Türkiye Turizm Stratejisinde belirtildiği üzere, Balıkesir ilinin de bulunduğu ―Troya Kuzey Ege Kültür ve Termal Turizm GeliĢim Bölgesi‖nin sağlık ve termal turizmin yanı sıra kırsal turizm çerçevesinde de geliĢtirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda bölgenin en önemli doğal potansiyeli olarak ele alınabilecek Kazdağları‘nın klimatik özelliği ve pek çok endemik türün yer aldığı flora-fauna özelliği de esas alınıp, termal ve kıyı potansiyeli ile bütünleĢtirilerek bölgede düĢük yoğunlukta yüksek nitelikli turizm geliĢiminin oluĢturulması hedeflenmektedir. Ayrıca bölgenin mevcut konaklama kapasitesinin termal turizm ve kültür turizminin yanı sıra kırsal turizme yönelik yapılacak planlama ve uygulamalarla da artırılması planlanmaktadır (Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı, 2007). 145 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA Balıkesir ilinin sahip olduğu kırsal alanlar, bugün kırsal turizm kapsamında değerlendirilen, kampkaravan turizmi, eko-turizm, yeĢil turizm, mağara turizmi, akarsu turizmi, av turizmi, dağ turizmi, yayla turizmi gibi birçok turizm türüne ev sahipliğini yapabilme potansiyeline sahip olmakla birlikte, il endemik bitki gözlemciliği, kuĢ gözlemciliği, dağ yürüyüĢü gibi kırsal aktiviteler açısından da elveriĢlidir (Yılmaz ve Gürol, 2012). Bunlara ek olarak Balıkesir ilinin tarım turizmi bakımından elveriĢli olduğu da söylenebilir. 3.1. Mağara Turizmi Sağlık ve merak amacıyla mağaralara yapılan seyahatlerdir (Usta, 2009). Balıkesir ilinde bulunan mağaralar içerisinde bugüne kadar yapılan çalıĢmaların ıĢığında, görsel amaçlı kullanılabilecek ve turizm potansiyeline sahip mağaralar tespit edilmiĢtir. Bunlar turizm potansiyeli açısından önem sırasına göre ele alınırsa Kepsut Ulupınar Mağarası, Gönen Dereköy mağaraları, Havran Ġnboğazı mağaraları ve Bigadiç Meyvalı Mağarası‘ dır (Soykan vd., 2008). Ayrıca Ġncirlikuyu, Dedekırantepe, Kocain Mağaraları (Avcıkurt ve Gürol, 2012) ile Burhaniye ilçesinde bulunan ve doğal bir kaya kitlesi olup insan eliyle düzenlemeler yapılarak oluĢturulan Ġnkaya mağarası da turizm açısından elveriĢli alanlardandır (Uğuz, 2011). 3.2. Dağ Turizmi Dağ turizmi, dağlık ortamlarda bulunma, dinlenme ve tatil ile dağ sporları yapma uğraĢlarını kapsayan bir turizm hareketi olarak, genellikle orta ve yüksek dağlık yöreler üzerinde planlanır ve uygulanır (Çontu, 2006). Balıkesir‘ de, il merkezinde, Bandırma ilçesinde ve Balıkesir Üniversitesi bünyesinde olmak üzere üç adet dağcılık kulübü bulunmaktadır. Bu kulüpler ve ilde bulunan seyahat acentaları aracılığı ile dağ turizmine yönelik etkinlikler ve turlar düzenlenmektedir. Erdek-Kapıdağ yarımadası, Dursunbey-Alaçam Dağları, Bigadiç-Ulus Dağı, Burhaniye-Madra Dağı ve Edremit-Kazdağları, dağ turizmi açısından elveriĢli bölgeler olarak sıralanabilir (balikesirkulturturizm.gov.tr). 3.3. Trekking (Doğa YürüyüĢü) Trekking, Ģehrin stresinden kurtulmak isteyenlerin günübirlik olarak, Ģehre yakın parkurlarda ya da yabancı ülkelerde 2-3 haftalık turlar Ģeklinde, profesyonel bir rehber eĢliğinde gerçekleĢtirilen bir spor olarak tanımlanmaktadır (Avcıkurt ve Gürol, 2012). Balıkesir‘de, Ayvalık Cunda Adası, ġahin Deresi Kanyonu ve Kazdağları Milli Parkı trekking için elveriĢlidir (Gürdal, 2006). Ayrıca Alaçam Dağları (Avcıkurt ve Gürol, 2012) ile Kapıdağ Yarımadası‘ nda trekking yapılabilmektedir (Yücel, 2005). Kazdağlarının trekking konusunda özel bir önemi vardır. Çünkü burada hemen her bir patika trekking rotası olma özelliği taĢımaktadır. Bunun yanı sıra bölgede jeep-safari ve atlı doğa yürüyüĢü imkanları da bulunmaktadır (Balıkesir Doğa Turizmi Master Planı, 2013). 3.4. Av Turizmi Av turizmi, bilinçli ve belirli bir eğitime dayanan, doğaya zarar vermeden yapılan ve sadece olgunluğa eriĢmiĢ hayvanların avlanmasıdır (Kozak vd., 2012). Balıkesir ilinde Dursunbey, Edremit, Altınoluk ve Bandırma ilçelerinde avcılık kulüpleri bulunmaktadır. Ayvalık ilçesinde deniz ürünleri ile yaban domuzu, karatavuk, bıldırcın, Edremit ve Burhaniye ilçelerinde bıldırcın, kınalı keklik, çakal, ayı, geyik, Kapıdağ yarımadasında ise yaban domuzu avlanabilmektedir (balikesirkulturturizm.gov.tr). 3.5. Yayla Turizmi Tatillerini Ģehir dıĢında geçirmek isteyen insanların, bu amaçla belirli iklim ve doğa özellikleri olan yaylalara yaptıkları seyahatler (Usta, 2009) olarak tanımlanan yayla turizmine yönelik Balıkesir ilinde Kapıdağ yarımadasındaki Kirazlı Yaylası (Yücel, 2005), Burhaniye‘de Madra Dağı civarında bulunan Ayaklıören, Tilkicik, Burunören yaylaları (Uğuz, 2011), Dursunbey‘ de Gölcük, Yayla, Aktuzla, Karaveli, Hacıkerim, Karyağmaz yaylaları ile Kazdağlarında Tozluyurt Yaylası (Gürdal, 2006) turizm faaliyetlerine uygundur. 3.6. Kamp – Karavan Turizmi ġehirlerin yorucu ve gürültülü yaĢantısından doğanın dinlendirici ve rahatlatıcı ortamı içine yönelme ihtiyacıyla doğan kamp-karavan turizmine yönelik Kazdağları ve Cunda adasında elveriĢli alanlar 146 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA bulunmaktadır (Gürdal, 2006). Ayrıca ilde bulunan 32 adet kamu kampı ile 22 adet özel kamp alanı (isay.icisleri.gov.tr) kamp-karavan turizmi açısından Balıkesir‘i oldukça çekici kılmaktadır. 3.7. Eko-turizm Çevreyi koruyan ve yerel halkın refahını arttıran, doğal alanlara duyarlı seyahat olarak tanımlayabileceğimiz eko-turizm kapsamında Kapıdağ yarımadası, Kazdağları Milli Parkı, Manyas KuĢ Cenneti Milli Parkı (Gürdal, 2006) ile Madra Dağı potansiyeli oldukça yüksek olan yerlerdir. 3.8. Endemik Bitki Gözlemciliği Ġldeki göl kıyılarında bitki topluluğunun en yoğun olduğu yer Manyas KuĢ Cennetidir. Özellikle yaz aylarında sular çekildiği zaman zengin bir bitki örtüsü ortaya çıkmaktadır. En çok görülen bitki türü söğüttür. Kıyılarda ise düğün çiçeği, ılgın, hasır otu, kızılçam, karaçam, kızılağaç görülmektedir. Kazdağlarında özel koruma alanı içinde bulunan ―Kazdağı Göknarı‖ sadece Kazdağı‘nda görülmektedir. Bu bölge 1988 yılında ―Kazdağı Göknarı Tabiat Koruma Alanı‖ ilan edilmiĢtir (balikesir.gov.tr). Ayrıca bölgede ―Kazdağı Göknarı‖ndan baĢka 31 adet endemik bitki türü bulunmasının yanında endemik olmayan fakat ülkemizde sadece Kazdağları‘nda yetiĢen 15 bitki türü de bulunmaktadır (Balıkesir Doğa Turizmi Master Planı, 2013). Burhaniye-Ören‘deki doğal bitki örtüsü ise ―doğal ve tarihi sit alanı‖ kapsamında koruma altına alınmıĢtır. Ayrıca ilde bulunan sarıçiçekli orman gülü, ĢimĢir, akzambak, boylu ve kokar ardıç ve kayın dikkate değer diğer türlerdendir (Sönmez, 2006). 3.9. KuĢ Gözlemciliği KuĢ gözlemciliği, doğayı kuĢların dünyasından tanımayı sağlayan bir gözlem sporu olarak mevsim ya da zaman sınırlaması olmadan 365 gün 24 saat yapılabilir. (Kozak vd., 2012). Balıkesir, kuĢ gözlemciliği açısından oldukça elveriĢlidir. Bandırma Ġlçesi‘ne 18 km. uzaklıktaki Manyas KuĢ Cenneti, Türkiye‘de kuĢ gözlemciliği bakımından önemli bir turist çekim merkezidir. 1959 yılında koruma altına alınarak milli park ilan edilen Manyas KuĢ Cenneti Milli Parkı, 1976 yılında Avrupa Konseyi‘nin en iyi korunan doğal alanlara verdiği ―A Sınıfı Doğal Alan‖ diploması ile ödüllendirilmiĢtir. Manyas KuĢ Cenneti Milli Parkı; tepeli pelikan, gri balıkçıl, kaĢıkçı kuĢu, su tavuğu, saz bülbülü, boz kaz, yeĢilbaĢ ve karabatak gibi kuĢ nüfusunun önemli yerli üyelerini barındırmasının yanı sıra, göç yolları üzerinde olması nedeniyle her yıl 273 kuĢ türünden yaklaĢık 2-3 milyon kuĢa ev sahipliği yapmaktadır (Arı, 2003). 3.10. Tarım Turizmi Balıkesir, kendine yetebilen ve çevresini de besleyebilen, tarıma oldukça elveriĢli bir kenttir. Tarımın ekonomi içindeki payı %49, çalıĢan kesimin tarımla uğraĢma oranı ise %56,7‘dir. Bu bakımdan ilin tarımsal etkinliği oldukça fazladır ve bunu ―Türkiye‘yi Doyuran Ġl‖ sloganı ile ortaya koymaktadır (balikesir.gov.tr). Ayrıca Balıkesir ili bu kapasitesini çeĢitli aktiviteler aracılığı ile turizm ile bütünleĢtirmek açısından oldukça elveriĢli bir konumdadır. Tarım turizmi, bağ, bahçe, tarla gibi tarımsal üretim alanları ile küçük ölçekli ve geleneksel gıda iĢleme tesisleri gibi faaliyet alanlarını ziyaret etmek, buradaki günlük iĢlere katılmak, çiftlik evinde geceleme, eğlenme, alıĢ veriĢ ve bazen de eğitim gibi aktiviteleri kapsayan bir turizm Ģeklidir (Türkben vd., 2012). AvĢa adası Balıkesir iline bağlı 3 büyük adadan biridir. Ada, özel bir mikro klimaya sahip en eski bağ ve Ģarap bölgelerinden biridir. Dünya Ģarapçılık literatüründe sadece AvĢa adasına özgü olarak bilinen, çok kaliteli, aromatik, kısa sürede içilmeye hazır hale gelen, yumuĢak ve yıllandırmaya uygun Ģaraplar veren Adakarası üzümü yaygın olarak yetiĢtirilmektedir. Son yıllarda adada bağcılığın geliĢmesiyle, Syrah ve Merlot gibi Ģaraplık değeri yüksek üzüm çeĢitleri de yetiĢtirilmeye baĢlanmıĢtır (Türkben vd., 2012). Bu bölge; üzüm bağı gezileri, bağ bozumu ve Ģarap tadım turları ile Ģarap eğitimi amaçlı turların düzenlenebilmesi açısından ciddi bir potansiyel taĢımaktadır. Ayvalık ve Edremit zeytinyağları, bölge ikliminin elveriĢliliği ve toprak yapısının uygunluğu gibi etkenlerin varlığı sayesinde kalitesi üst düzeyde olan zeytinyağlarıdır. Bu kalite, Türk Patent Enstitüsü tarafından coğrafi iĢaretli olarak tescillenmiĢtir. Bölgede; kırsal turistlere yönelik düzenlenebilecek ve yerel üretim biçimlerini tanımaları ve uygulayabilmeleri açısından önemli olan zeytin toplama, zeytin sıkma, zeytinyağı yapımı ve sofralık zeytin hazırlanması gibi etkinlikler için ciddi bir tur potansiyeli vardır. Ayrıca Edremit Körfezinde zeytinyağının ana tema olduğu birçok festival de düzenlenmektedir (tanitma.gov.tr) 147 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA Ülkemizde, tarım turizmi kapsamında Buğday Ekolojik YaĢamı Destekleme Derneği tarafından BM Kalkınma Programı‘nın desteğiyle 2002 yılından itibaren Ta-Tu-Ta (Tarım-Turizm-Takas) projesi hayata geçirilmiĢtir. Bu proje ile Türkiye‘deki ekolojik tarım ile geçinen çiftçi ailelerine mali, gönüllü iĢgücü veya bilgi desteği sağlayarak ekolojik tarımı teĢvik etmek ve sürdürülebilirliğini sağlamak amaçlanmıĢtır (Selvi ve Demirer, 2012). Bu proje kapsamında SavaĢtepe‘ de bulunan Ali TaĢköylü Çiftliği organik tarım meraklılarına kapılarını açmıĢtır. Çiftlikte organik tarımın yanı sıra geleneksel el sanatları, Ģifalı ot yetiĢtirme, yerli tohum ve geleneksel üretim faaliyetleri de yapılmaktadır (bugday.org) Çiftlik bu hali ile tarımsal faaliyetlerin ağırlıkta olduğu ve çeĢitli kırsal turizm etkinlikleri yapılabilen kapsamlı bir kırsal turizm mekânı olarak değerlendirilebilir. 4. SWOT ANALĠZĠ TEKNĠĞĠ VE KIRSAL TURĠZME YÖNELĠK UYGULAMALAR SWOT, ―güçlü yönler, zayıf yönler, fırsatlar ve tehditler‖ kavramlarının Ġngilizce yazımdaki karĢılıklarının ilk harflerinden (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) oluĢan bir akronim olup; stratejik planlamada yöneticiler ve uzmanlar tarafından yaygın Ģekilde kullanılan analitik bir araçtır (Piercy ve Giles, 1989). Analizin gerçekleĢtirilmesi, oluĢturulan SWOT matrisi doğrultusunda iç faktörler (güçlü ve zayıf yönler) ile dıĢ faktörlerin (fırsat ve tehditler) belirlenmesiyle sağlanır. Söz konusu faktörlerin belirlenmesinin ardından stratejik önerilerin geliĢtirilmesi, satır ve sütunlardaki parametrelerin birbirleriyle iliĢkilendirilerek analiz edilmesi ile mümkün olur (Uçar ve Doğru, 2005). Ġlk olarak Albert Humprey tarafından SOFT (Satisfactory, Opportunity, Fault, Threat) analizi olarak ortaya atılan kavram, Urick ve Orr (1964) tarafından SWOT analizi olarak yeniden düzenlenmiĢtir (rapidbi.com). Bir analiz ve planlama aracı olarak öncelikle iĢ yönetimi alanında kullanılan SWOT analizi, zamanla birçok farklı uygulama alanına sahip olmuĢ (Uçar ve Doğru, 2005) ve kırsal turizme yönelik olarak gerçekleĢtirilen çalıĢmalara da katkı sağlamıĢtır. Kırsal turizmde SWOT analizine yönelik çalıĢmalara gerek yerli gerekse de yabancı literatürde rastlamak mümkündür. Kırsal turizmle ilgili yerli literatürde SWOT analizine yer veren çalıĢmalar genellikle destinasyonların kırsal turizm potansiyellerinin araĢtırılmasına yoğunlaĢmaktadır. Örneğin Çeltek (2004) Tokat ilinin, Akça (2005) Burdur ilinin, Kiper ve Mükerrem (2007) ise Safranbolu Yörükköyü‘nün kırsal turizm potansiyellerini araĢtırmıĢlardır. Ayrıca Akça (2006) Türkiye‘nin kırsal turizmdeki mevcut ve geleceğe yönelik durumunu incelemiĢtir. Diğer yandan destinasyonlarda kırsal turizmin geliĢtirilmesinin etkilerini ekonomik ve sosyal açıdan ele alan çalıĢmalar da mevcuttur. Turistik ürün çeĢitlendirmesi kapsamında kırsal turizmde iĢgören potansiyelinin belirlenmesi (Çolak, 2009); Türkiye gibi geliĢmekte olan ülkelerde kırsal turizmin ekonomik geliĢmeye etkisinin araĢtırılması (Ün vd., 2012); kırsal turizmin geliĢiminin yerel halklara etkisinin incelenmesi (Torun, 2013) gibi araĢtırmalar söz konusu çalıĢmalara örnek olarak gösterilebilir. Bunların yanı sıra kırsal turizm geliĢtirilmesine yönelik öneriler içeren çalıĢmalar; Harbalıoğlu vd. (2013)‘nin Kilis iline yönelik; Türker (t.y.)‘in Devrek ilçesinde kırsal turizmin geliĢtirilmesine yönelik bir model önerisi içeren çalıĢması ile örneklendirilebilir. Kızılaslan ve Özyurt (2012) diğerlerinden farklı olarak kırsal kalkınma kapsamında Tokat ilinde yer alan Küçükağa Çiftliği‘nin ekoturizme yatkınlığının araĢtırılmasına yönelik çalıĢmalarıyla literatüre katkı yapmıĢtır. Yabancı literatürde kırsal turizm ile ilgili SWOT analizine yer veren çalıĢmalarda ise, Güneydoğu Romanya‘da kırsal turizmin etkileri araĢtırılmıĢ (Spaleriu vd., 2010); Ġran‘da kırsal turizm aracılığıyla gelir ve refahın artırılmasının kentsel alanlara göçün engellenmesindeki etkisi incelenmiĢ (Mahmoudi ve Haghsetan, 2011); Ġspanya‗da kırsal turizmin sürdürülebilirliği araĢtırılmıĢ (Fons vd., 2011) ve Çin, Suzhou‘da kırsal turizmin geliĢiminin kapsamlı olarak değerlendirilmesine çalıĢılmıĢtır (Zhang, 2012). Yerli ve yabancı literatürde gerçekleĢtirilen kırsal turizmde SWOT analizine yönelik çalıĢmalar ıĢığında Balıkesir ilinin kırsal turizmdeki mevcut durumunu ortaya koyması açısından oluĢturulan SWOT matrisi Tablo 1‘de gösterilmiĢtir. 148 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA Tablo 1. Balıkesir Ġli Kırsal Turizm Potansiyelinin Belirlenmesine Yönelik SWOT Matrisi Güçlü Yönler – (S) SO Stratejileri Güçlü yönler fırsatları avantaja çevirmek için kullanılır 1 Balıkesir ili geniĢ bir alana WO Stratejileri Zayıf yönlerin üstesinden gelmek için fırsatlardan yararlanılır 2 Balıkesir ili, kırsal turizmle ilgili ST Stratejileri Tehditlerden kaçınmak için güçlü yönler kullanılır 3 Kazdağları gibi klimatik WT Stratejileri Tehditlerden kaçınmak için zayıf yönler minimize edilir 1 2 3 Zayıf Yönler – (W) 1 yayılan coğrafyasıyla farklı iklim özellikleri göstermektedir. 2 Potansiyel kırsal turizm birçok farklı turizm çeĢidine yönelik faaliyet alanına sahiptir. özellikleri ve bünyesinde barındırdığı endemik türler açısından önemli çekicilikleri içeren bir tabiat alanına sahiptir. Önemli kentsel merkezlerle ulaĢımı sağlayacak kapsamlı bir havaalanına sahip değildir. ziyaretçilerine yönelik tanıtım eksikliği vardır. 3 Merkez ilçeler baĢta olmak üzere, kırsal turizm potansiyeline sahip bölgelerde konaklama olanakları yetersizdir. Fırsatlar – (O) SO Stratejileri WO Stratejileri 2023 Turizm stratejilerinde Balıkesir ili kırsal turizminin de geliĢtirilmesi hedeflenmektedir. Balıkesir ilinin coğrafi konumunun bir sonucu olarak, farklı iklim koĢullarına sahip bölgelerinde kırsal turizme yönelik çekicilikler tespit edilerek, bir kırsal turizm koridorunun oluĢturulması sağlanabilir. 2023 turizm hedefleri kapsamında Balıkesir ili dahilinde bir çok turizm türünün geliĢtirilmesine yönelik olarak gerçekleĢtirilecek planlamalar esnasında, bölgeye ait konaklama, ulaĢım ve tanıtım problemlerinin daha kapsamlı olarak ele alınması ve söz konusu konularda gerekli çözümlerin üretilmesi mümkün olabilir. Balıkesir kırsal turizme yönelik faaliyetleri destekleyecek doğal ve kültürel çekiciliklere sahiptir Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığının ―Gölsu Projesi‖ kapsamında 29 adet gölet yapılması planlanmaktadır. Tehditler – (T) 1 Manyas Gölü‘nde suların çekilmesi doğal yaĢam için tehlike yaratmaktadır. 2 Ayvalık çevresindeki 22 adanın yapılaĢmaya ve RES‘lere açılacağı öne sürülmektedir. 3 TerkedilmiĢ Balıkesir kurĢun ve çinko maden sahası atıklarının çevreye ve yer altı sularına zarar vermesi söz konusudur. ST Stratejileri Ayvalık çevresindeki adalara ait doğal çevre kapsamında geliĢtirilebilecek sürdürülebilir turizm faaliyetleri ile elde edilecek kazanımlar ile rüzgar enerjisi sistemleri sayesinde elde edilecek sosyal ve ekonomik kazanımlar karĢılaĢtırılarak uygun seçenek belirlenebilir. Bu sayede söz konusu yapıların daha az turistik bölgelere kaydırılması söz konusu olabilir. 149 WT Stratejileri Balıkesir ili kırsal turizmi için tespit edilen tehditler genellikle doğal yaĢam ve ekosistemin bozulması endiĢesine yöneliktir. Ġlin sahip olduğu kırsal turizm potansiyeline yönelik tanıtımın artması sonucunda ortaya çıkacak doğayı korumaya yönelik çevreci anlayıĢ sayesinde, toplumda ortak bilinç yaratılarak söz konusu tehditlerin ortadan kaldırılması sağlanabilir. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA OluĢturulan SWOT matrisiyle Balıkesir ilinde kırsal turizmin geliĢimini destekleyebilecek güçlü yönler genel olarak, ilin coğrafi yapısıyla alakalı çeĢitlilik gösteren iklimsel Ģartlar ile, Kazdağları gibi benzersiz klimatik ve endemik özellikler taĢıyan bölgelere sahip olması olarak değerlendirilebilir. Ġlin zayıf yönleri arasında göze çarpan en önemli noktalar ise genellikle üstyapı eksiklikleri ile ilgilidir. ġehirde kapsamlı bir havaalanının yokluğu ve özellikle iç bölgelerdeki konaklama kapasitesinin düĢük olması söz konusu eksikliklere örnek olarak gösterilebilir. Bunların yanı sıra Balıkesir ilinde kırsal turizmin geliĢmesine yönelik fırsatlar arasında ise Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı‘nın Balıkesir‘e yönelik projeleri gösterilebilir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2023 hedefleri kapsamında Balıkesir için oluĢturduğu planlarda kırsal turizmin geliĢtirilmesine de yer ayırmıĢ (Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı, 2007); Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı ise ―Gölsu Projesi‖ ile il genelinde 29 adet gölet oluĢturarak, sulama için yeni imkanlar sağlamayı hedeflemiĢtir (dsi.gov.tr). Diğer yandan gelecekte Balıkesir kırsal turizmini tehdit edebilecek birtakım unsurlar da söz konusudur. Bunlar genellikle doğal yaĢam alanlarındaki bozulmaya yönelik faktörler olup; Manyas gölü sularının çekilmesi (aa.com.tr), Ayvalık civarındaki adalarda yapılaĢma ve rüzgâr enerjisi sistemleri kurulmasına yönelik giriĢimler (bianet.org) ve terk edilmiĢ Balya maden sahası kurĢun ve çinko atıklarının çevreyi ve yer altı sularını kirletmesi (SimĢek vd., 2012) yönündeki bulgularla desteklenmektedir. 5. SONUÇ VE ÖNERĠLER Kırsal turizm, geliĢmekte olan alternatif turizm türleri içerisinde faaliyet alanı olarak oldukça geniĢ bir alana yayılmaktadır. Ülkemiz turizminin de deniz-kum-güneĢ üçlüsüne olan bağımlılığının azaltılmasında ve farklı turizm türlerine yönelik var olan potansiyelin talebe dönüĢtürülmesinde kırsal turizm önem arz etmektedir. Bu bağlamda Balıkesir‘de var olan kırsal turizm potansiyelinin kırsal turizm arzına dönüĢtürülerek etkin bir Ģekilde sunulması, ulusal turizm arzının çeĢitlenmesine katkı sağlayacağı gibi, yerel bazda da doğal ve kültürel sürdürülebilirliğini sağlayacak ve turizmden elde edilen gelirin artması sonucunu doğuracaktır. Balıkesir‘in kırsal turizmdeki durumunun tespiti doğrultusunda gerçekleĢtirilen SWOT analizi ile belirlenen faktörler birbirleriyle iliĢkilendirilerek, geleceğe yönelik bazı önerilerde bulunulabilir; Balıkesir‘in coğrafyası itibariyle birden çok iklim özelliği göstermesi, gerek üretilen tarım ürünlerinin çeĢitliliğini, gerekse de kırsal turizm faaliyetleri açısından zenginliği beraberinde getirmektedir. Bu durumun bir sonucu olarak, turizm iĢletmeleri, yerel yönetimler ve ulusal turizm kurumlarının birlikte hareket ederek bir kırsal turizm koridoru belirlenmeleri, turist sayısında ve turizm gelirlerinde artıĢ sağlayabilecektir. 2023 Türkiye Turizm Stratejisi kapsamında Balıkesir‘ de, termal turizm ve sağlık turizmi ile birlikte kırsal turizmin de, geliĢtirilmesi planlanan turizm türleri arasında olması, söz konusu turizm türlerine yönelik birtakım yatırımların gerçekleĢtirileceğinin göstergesidir. Planlanan yatırımlara ek olarak, Balıkesir ili genelinde konaklama kapasitesinin artırılmasına ve iĢlek bir havaalanı oluĢturulmasına yönelik çalıĢmalar, ilin bu konulardaki eksikliğinin giderilmesini sağlayacak, aynı zamanda ulaĢılmak istenen hedefler açından destekleyici ve tamamlayıcı olacaktır. YapılaĢmaya ve rüzgar enerjisi sistemlerinin kurulmasına yönelik planlar kapsamında Ayvalık adaları tabiat parkında mutlak koruma statüsünden çıkarılan alanların, doğal ve kültürel hazinesinin analiz edilerek, planlanan yatırımların bölgenin benzer rüzgar özelliklerine sahip farklı noktalarına kaydırılması sağlanabilir. Balıkesir ilinde kırsal turizm aktivitelerinin doğal çevreyle iliĢkilendirilerek tanıtılması sayesinde, kırsal turizme yönelik sürdürebilir bir bilincin ortaya çıkarılması ve doğal yaĢamı tehdit eden etkenlerin ortadan kaldırılmasına yönelik ulusal düzeyde ortak hareket bilinci yaratılması sağlanabilecektir. 150 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA KAYNAKÇA Aikaterini, G., Ioannis, S., & Thanazis, K. (2001). Is agrotourism ‗Agro‘ or ‗Tourism‘? Evidence from agrotourist holdings in Lesvos, Greece. Anatolia: An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 12, 6-22. Andriotis, K. & Vaughan, D.R. (2003). Urban residents‘ attitudes towards tourism development: The case of Crete. Journal of Travel Research, 42, 172-185. Akça, H., Esengün, K. & Sayılı, M. (2001). Kırsal alanların kalkındırılmasında kırsal turizmin rolü: Ankara. Standart Dergisi, 40, 29-35. Akça, H. (2005). Burdur ilinin kırsal turizm potansiyeli ve değerlendirilmesi. I. Burdur Sempozyumu (pp. 515-517). Burdur, 16-19 Kasım. Akça, H. (2006). Assessment of rural tourism in Turkey using SWOT analysis. Journal of Applied Sciences, 6, 2837-2839. Avcıkurt, C., & Köroğlu, Ö. (2008). Kırsal turizm. N. Hacıoğlu & C. Avcıkurt (Edt). Turistik ürün çeşitlendirmesi içinde (pp. 61-82). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Avcıkurt, C., & Gürol, N. (2012). NiĢ pazarlamanın turizm sektöründe uygulanma süreci ve Balıkesir ili örneği. VI. Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi (pp. 39-62). Kemer, Antalya, 12-15 Nisan. Çeltek, E. (2004). Kırsal turizm ve Tokat ilinin kırsal turizm potansiyelinin Swot analizi. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Çolak, Ö. F. (2009). 2008 krizinin 1929 krizi ile benzerlikleri üzerine bir analiz. TİSK Akademi, 4, 50-69. Çontu, M. (2006). Alternatif turizm çeşitleri ve Kızılcahamam termal turizmi örneği. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu. Dimitrovski, D. D., TodoroviĤ, A. T.,, & ValjareviĤ, D. (2012). Rural tourism and regional development: Case study of development of rural tourism in the region of Gruža, Serbia. Procedia Environmental Sciences, 14, 288-297. Fons, M. V., Fierro, J. A., & Patino, M. G. (2011). Rural tourism: A Sustainable alternative. Applied Energy, 88, 551-557. Garrod, B., Wornell, R., & Youell, R. (2006). Re-conceptualizing rural resources as countryside capital: The case of rural tourism. Journal of Rural Studies, 22, 117–128. Gürdal, M. (2006). Türkiye‘de turizmin öncü Ģehri Balıkesir‘e yönelik yeni açılımlar ve fırsatlar. 2. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi (pp. 229-244). Balıkesir, 20-22 Nisan. Harbalıoğlu, M., Özel, G., & Erkan, B. (2013). Kilis ilinin kırsal turizm potansiyeli ve sosyo-ekonomik kalkınma açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 3, 55-61. Haven-Tang, C., & Jones, E. (2012). Local leadership for rural tourism development: A case study of Adventa, Monmouthshire, UK. Tourism Management Perspectives, 4, 28-35. Kayıkcı, S. (2009). Türkiye‟de kırsal alan yönetimi. YayımlanmamıĢ doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Kızılaslan, N., & Özyurt, Ç. (2012). Sürdürülebilir Kırsal Kalkınmada Ekoturizmin Önemi: Tokat Ġli Örneği. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 1, 50-62. Kiper, T., & Arslan, M. (2007). The expectations of the local community and visitors from tourism in rural areas: Case of Safranbolu-Yörükköyü village. Journal of Applied Sciences, 7, 2544-2550. Kozak, N., Kozak, M. A., & Kozak, M. (2012). Genel turizm: İlkeler, kavramlar (12. baskı). Ankara: Detay Yayıncılık. Lane, B., Lima, J., & Majewsjki, J. (2013). Industrial heritage and “Agri/Rural Tourism” in Europe. Brussels: European Parliament. 151 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA Maestro, R. M. H., Gallego, P. A. M., & Requejo, L. S. (2007). The moderating role of familiarity in rural tourism in Spain. Tourism Management, 28, 951-964. MacDonald, R., & Jolliffe, L. (2003). Cultural rural tourism: Evidence from Canada. Annals of Tourism Research, 30, 307-320. Mahmoudi, B., & Haghsetan, A. (2011). Investigation of obstacles and strategies of rural tourism development using SWOT matrix. Journal of Sustainable Development, 4, 136-141. Morgül, ġ. (2006). Trakya bölgesinde kırsal turizm potansiyelinin değerlendirilmesine ilişkin analiz: Kırklareli örneği. YayınlanmamıĢ yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Piercy, N. & Giles, W. (1989). Making SWOT analysis work. Marketing Intelligence and Planning, 7, 5-7. Randelli, F., Romei, P., & Tortora, M. (2014). An evolutionary approach to the study of rural tourism: The case of Tuscany. Land Use Policy, 38, 276-281. Selvi, M. S., & Demirer, D. (2012). Ekolojik tatil çiftliklerinin ―TATUTA Projesi‖ deneyimine iliĢkin örnek olay incelemesi. Anatolia: Turizm AraĢtırmaları Dergisi, 23, 187-202. SimĢek, C., Gündüz, O., & Elçi, A. (2012). TerkedilmiĢ Balya (BALIKESĠR) Pb-Zn maden atıklarının ağır metal ve doğal radyoaktivite içeriği ve çevre kalitesi açısından değerlendirilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 2, 43-55. Sharpley, R. (2002). The challenges of economic diversification through tourism: the case of Abu Dhabi. International Journal ofTourism Research, 4, 221-235. Soykan, A., Efe, R., Sönmez, S., & Cürebal, I. (2008). Balıkesir ilinin mağara turizm potansiyeli. III. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi (pp. 393-400). Balıkesir, 17-19 Nisan. Soykan, F. (1999). Doğal çevre ve kırsal kültürle bütünleĢen bir turizm türü: Kırsal turizm. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 10, 67-75. Soykan, F. (2003). Kırsal turizm ve Türkiye turizmi için önemi. Ege Coğrafya Dergisi, 12, 1-11. Soykan, F. (2006). Avrupa‘da kırsal turizme bakıĢ açısı ve kazanılan deneyim. II. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi (pp. 71-87). Balıkesir, 20-22 Nisan. Sönmez, S. (2006). Botanik turizmi potansiyeli bakımından Balıkesir ili. II. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi (pp. 405-430). Balıkesir, 20-22 Nisan. Spatariu, E. C., Trandafir, R. A., & Lazar, C. M. (2010). The Swot analysis of the rural tourism in the South- Eastern Romania. Ovidius University Annals, 10, 1315-1319. ġerefoğlu, C. (2009). Kalkinmada kirsal turizmin rolü: 2007-2013 yillari arasinda ülkemizde uygulanacak olan IPARD kirsal kalkinma programindaki yeri, önemi ve beklenen geliĢmeler. Uzmanlik tezi, T.C Tarim ve Köy iĢleri Bakanliği DiĢ ĠliĢkiler ve Avrupa Birliği Koordinasyon BaĢkanliği, Ankara. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2007). 2023 Türkiye turizm stratejisi eylem planı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. T.C. Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı (2013). Balıkesir doğa turizmi master planı. Balıkesir. The Organisation for Economic Cooperation and Development (1994). Tourism Strategies and Rural Development. Paris. Torun, E. (2013). Kırsal turizmin bölge insanına katkıları. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15, 31-37. Türkben, C., Fulya, G., & Uzar, Y. (2012). Türkiye‘de bağcılığın tarım turizmi (Agro-Turizm) içinde yeri ve önemi. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştirmalar Dergisi, 14, 4750. Türker, N. (t.y.). Devrek‟te kırsal turizmin geliştirilmesinde bir model önerisi. Karabük Üniversitesi. 152 Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı 4-6 Haziran 2014, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, MUĞLA Uçar, D., & Doğru, A. Ö. (2005). CBS projelerinin stratejik planlaması ve SWOT analizinin yeri. 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı. Ankara, 28 Mart-1 Nisan. Uğuz, S. Ç. (2011). Sürdürülebilir turizm kapsamında Burhaniye‘nin alternatif turizm potansiyeli. Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 332-353 Usta, Ö. (2009). Turizm: Genel ve yapısal yaklaşım. Detay Yayıncılık: Ankara. Ün, E., Tutar, F., Tutar, E., & Erkan, Ç. (2012). Ekonomik kalkınmada kırsal turizmin rolü: Türkiye örneği. International Conference on Eurasian Economies (pp. 345-350). Kazakistan, 11-13 Ekim. Yılmaz, G. Ö., & Gürol, N. K. (2012). Balıkesir ilinin kırsal turizm potansiyelinin değerlendirilmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi14, 23-32. Yücel, C. (2005). Yanıbaşınızdaki doğayı keşfedin; Erdek. Türsab Ar-Ge Departmanı. Zhang, X. M. (2012). Research on the development strategies of rural tourism in suzhou based on SWOT analysis. International Conference on Future Energy, Environment, and Materials, 16, 1295-1299. http://www.balikesirkulturturizm.gov.tr/TR,90615/kara-sporlari.html, EriĢim Tarihi, 02.02 2014. http://www.balikesirkulturturizm.gov.tr/TR,90617/av-turizmi.html, EriĢim Tarihi, 02.02 2014. http://www.balikesir.gov.tr/ustsayfa.php?id, EriĢim Tarihi, 04.02 2014. http://www.bugday.org/bugdaygil/Tatuta/?p=11&ID=126&lang, EriĢim Tarihi, 05.02 2014. http://www.bianet.org/biamag/siyaset/127120-ayvalik-adalari-tabiat-parki-res-tehdidi-altinda, EriĢim Tarihi, 07.02 2014. http://www.dsi.gov.tr/haberler/2013/08/31/bal%C4%B1kesir'imize-%C3%A7anakkale'mizeyat%C4%B1r%C4%B1mlar-h%C4%B1zla-devam-ediyor, EriĢim Tarihi, 05.02 2014. http://www.isay.icisleri.gov.tr/ortak_icerik/balikesir/kultur%20bilgileri/Kamp%20Alanlar%C4%B1.p df, EriĢim Tarihi, 03.02 2014. http://www.rapidbi.com/swotanalysis, EriĢim Tarihi, 05.02 2014. http://www.tanitma.gov.tr/TR,22448/balikesir.html, EriĢim Tarihi, 05.02 2014. 153