Konu Başlıkları 3. Birleşik Sözcüklerin Yazılışı 1. Bitişik Yazılan Birleşik Sözckler 2. Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler 4. Büyük Harflerin Kullanıkları Yerler 5. Kısaltmalar Temel Kavramlar Bu bölümde; imla kurallarının ne olduğu, bir yazıda doğabilecek yazım yanlışlarının neler olduğu, yazım yanlışlarının nasıl giderilmesi gerektiği konularına değinilecektir. Birleşik Sözcüklerin Yazılışı Birleşik kelimeler belirli kurallar dahilinde bitişik ve ayrı yazılırlar. Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler Birleşik kelimeler ses düşmesine uğradıkları durumda bitişik yazılırlar: kahvaltı (<kahve altı), niçin (<ne için), Cumartesi (<Cuma ertesi). Bir kelime, et-, ol- yardımcı eylemlerinden birini aldığında ses düşmesine veya ses türemesine uğruyorsa bu kelimeler bitişik yazılır: kaydolmak (< kayıt olmak), emretmek (<emir etmek), sabretmek (<sabır etmek). Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerden biri ya da her ikisi birleşik kelime oluştururken benzetme yoluyla anlam değişmesine uğruyorsa bu birleşik kelimeler bitişik yazılır: camgüzeli, keçiboynuzu, danaburnu, karafatma, balıksırtı, kadınbudu köfte, camgöbeği. -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, görmek ve yazmak eylemleriyle yapılan eylemler bitişik yazılır: okuyabilmek, donakalmak, gidivermek. Sıfat-fiil eklerinden -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş’in kalıplaşmasıyla oluşan birleşik kelimeler bitişik yazılır: varyemez, güngörmüş, kadirbilmez. İkinci kelimesi –dı/ -di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: gecekondu, şıpsevdi. Birleşik sözcüğü oluşturan her iki sözcük de -dı/ -di / -du / -dü/ -tı / -ti / -tu / -tü belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik sözcükler bitişik yazılır: dedikodu, uyurgezer. Alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır ve bu kelimeler yer bildirmez: yüzüstü, olağanüstü. İki veya daha çok sözcüğün biraraya gelmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır: Gündoğdu, Gülnur, Tanrıbuyurdu. İki veya daha çok sözcükten oluşmuş Türkçe yer adları bitişik yazılır: Kadıköy, Bahçelievler. Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır: güneybatı, güney¬doğu, kuzeybatı, kuzeydoğu. Hane, name, zade sözcüklerle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır: yemekhane, kahvehane, kumarhane, pastahane, beyanname. vb. hane sözcüğüyle kurulan birleşik kelimelerden pastahane, postahane, hastahane, eczahane gibi sözcükler yaygın olarak kullanıılmaları sebebiyle pastane, postane, hastane, eczane biçiminde yazılmaktadır. Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler Etmek, edilmek, eylemek, kılmak, kılınmak, olmak, olunmak yardımcı eylemleriyle kurulan birleşik fiiller herhangi bir ses düşmesine veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: arz etmek, fark etmek, söz etmek. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır: ağustos böceği, çoban yıldızı, kuş üzümü. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır: tükenmez kalem, görünmez kaza, çıkmaz sokak. Deyimler ayrı yazılır: boy ölçüşmek, baş göz etmek, göz yummak. İkilemeler ayrı yazılır: aşağı yukarı, teker teker, yavaş yavaş. Büyük Harflerin Kullanıldıkları Yerler Cümle büyük harfle başlar: Ayşe okula gitti. Özel adlar büyük harfle başlar: 1.Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: Yahya Kemal Beyatlı, Yaşar Kemal. 2. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar: Avukat Selen Hanım, Doktor Yavuz Bey. 3. Millet, boy, dil ve lehçe adları büyük harfle başlar: Türk, Türkçe, İngiliz. 4. Devlet adları büyük harfle başlar: Türkiye Cumhuriyeti, Almanya. 5. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Müslüman, Musevilik. 6. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Allah, Cebrail. 7. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Dünya, Güneş. 8. Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak, semt vb.) büyük harfle başlar: Sivas, Safranbolu, Karadeniz Bölgesi. 9. Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar : Topkapı Sarayı, Ankara Kalesi. 10. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Karabük Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu. 11. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Medeni Kanun. 12. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle başlar: Sabah, Varlık, Kuyucaklı Yusuf, Yalnızız. 13. Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, Anneler Günü. 14. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Yakın Çağ, Milli Edebiyat. 15. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar: Türkçe, Türklük, Adanalı. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar, belirli bir tarihi bildirmeyen ay ve gün adları ise küçük harfle yazılır: 19 Mayıs 1919, 22 Eylül 1982. Kısaltmalar Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her sözcüğün ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK (Türk Dil Kurumu). T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve T. (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz. Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: kg’ı. Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın en sonundaki harfin okunuşu esas alınır: THY'de, TRT'de. Sonunda nokta bulunan kısaltmalara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek, noktadan sonra ve sözcüğün okunuşuna uygun olarak yazılır: İng.den.
© Copyright 2024 Paperzz