Arapça II konu 2 ve 3

Murat eğitim kurumları
2
Arapça II konu 3
Sahih fiillerin çekimleri
Fiillerin irabları
Mazi tablo
I. Dönemde gördüğümüz anlattığımız çekim ilkeleri
bugün de bizim yardımımıza koşacak. Ne yapacağız?
1. Herhangi bir mazi fiilin çekimini sadece tabloda
koyu/turuncu arka fonlu eklerden anlayacağız.
2. Mazi fiilin irabı dediğimiz şey koyu zeminden
önceki blogun harekesi/harekesizliğidir.
Dolayısıyla mazi fiil ya fetha ya da sükun üzere
mebnidir diyeceğiz.
Muzari tablo
Tablolarda 321 olarak görülenler fiillerin asli kökleridir. Soruda 321 değil
bizim asıl göreceğimiz ekler olacaktır. Bu harfler sahih olursa hiçbir sorun
yok. Ama illet dediğimiz ‫ ا و ي‬den biri olursa o zaman işler sarpa sarar. Asli
kök 2ye hatta 1e kadar düşebilir.
Herhangi bir sebeple fiilin kök ya da eklerinden birinin düşmesine hazif
denir.
Sonu değişebilen fiile murab, olduğu gibi kalana da mebni denir.
Muzari fiilin çekiminde de yine fiile bir bütün
olarak değil baş ve sondaki eklere bakıyoruz.
Fiil ister sahih ister sakat isterse de hayalet
olsun farketmez. Herkes gidebilir fakat ekler
nöbettedir. Oradadır. Yeterki bakın ve görün
Bize alttan alta gülücük atan fiillere efal-i hamse
(maskeli beşler- beş fiil) adını veriyoruz.
Bunların önemi şu. Bu fiillerin merfu harici
bütün irabları nunların düşmesiyle gerçekleşir.
Muzari fiiller irab kabul eder yani sonu
değişebilir. Şunları aklımızdan hiç
çıkarmayacağız.
a. Merfu demek olduğu gibi kalmış demek
b. Mansub oluyorsa kesin başına bir şey
gelmiştir. Gelenin tipine bakıp öyle karar
vereceğiz.
c. Fiil mecrur olmaz, meczum olur. Fiili
muzariyi cezm yapan sebepler gerçekleşirse
cezm olur.
Muzarinin meczum olma nedenleri
Dur yolcu. Bak hoca ne diyor. Başlıkları bir daha oku istersen ve farkı gör. Şair
demek istiyor ki muzari sadece başındaki bir edatla mansub olur, fakat
meczum olması için ille de edata ihtiyacı yoktur. Muzariyi cezm eden edatlar da
vardır. Bu ikisini lütfen aklından çıkarmayıver.
Muzari fiil emir sigasına sokulduğunda sonu cezmlenir, nunları düşer. En çok
karşımıza çıkacak cezm edatı ‫ لَم‬ve emr-i gaib için başına bitişen ‫ ِلـ‬dir.
Cezm için gerekli siga da emirdir. Nasıl emir yapıldığını bir sonraki sayfada
göreceğiz.
Muzariyi nasb eden edatlar
‫أَن‬
ِ‫لـ‬
ْ‫لَن‬
ْ‫َكي‬
‫اذا‬
Mansub olduğunda
Gülücüklü fiillerin nunları
düşer.
Cemi müenneslere hiçbir
şey olmaz.
A1, b1 ve c1 hücrelerinin
sonundaki ötre fetha/üstün
olur.
Emir fiiller
Emri gaib
Yapsın, olsun demek istiyorsan
Emri hazır
Yap, ol demek istiyorsan
1. Kim için emir yapmak istiyorsan muzari fiil kalıbını al
Başına ‫ ِلـ‬getir. Sonunu cezmet
Muzari harfini at, sonunu cezmet
‫ ِلـــيـَكتُبـــــ‬-- ‫ب‬
ُ ُ ‫يَكت‬
Hareke değişti
‫ب – كتُبـــ‬
ُ ُ ‫تَكت‬
‫ ِلــــــيَكتُبــَا‬-- ‫ان‬
ِ َ‫يَكتُب‬
Nun düştü
‫ ِلـــيـَكتُب َن‬-- ‫يَكتُب َن‬
Değişim yok
Ortaya böyle bir şey çıkıyorsa (arap nine
sakin bir harfle başlayamaz)bir işlem daha
gerekiyor.
Sakin bir harf başta kalakaldığında hemen
bir elif imdada yetişir. Elif’in nasıl
harekeleneceğini fiilin orta harfinin
harekesi belirler.
321 harfli bir fiilin 2 konumu
ötre/damme ise ötreli elif
Fetha-üstün/kesra-esreli ise esreli elif
getirilir.
Örnek emri gaip çekimi
ْ‫ََجع‬
‫لِيَ ْكتُ بُوا‬
َْ ْ ُ‫لِيَ ْكت‬
‫ب‬
‫لِيُ ْكتَ بُوا‬
َْ ْ َ‫لِيُ ْكت‬
‫ب‬
‫تَـثنِيَْة‬
‫لِيَ ْكتُ بَا‬
‫لِتَ ْكتُ بَا‬
‫لِيُ ْكتَ بَا‬
‫لَتُ ْكتَ بَا‬
‫مفرد‬
ِ
ْ‫ب‬
ْ ُ‫ليَ ْكت‬
ْْ ُ‫لِتَ ْكت‬
‫ب‬
ْْ َ‫لِيُ ْكت‬
‫ب‬
‫لِتُ ْكتَ بَا‬
Örnek emri hazır çekimleri
‫اُ ْكتُ بُوا‬
ْ‫ب‬
َ ْ ُ‫اُ ْكت‬
‫اِ ْغ ِسلُوا‬
ِ ِ
ْ‫ْن‬
َ ‫ا ْغسل‬
‫اِفْ تَ ُحوا‬
‫اِفْ تَ ْح َْن‬
‫اُ ْكتُ بَا‬
‫اُ ْكتُ بَا‬
ْ ‫اِ ْغ ِس‬
َ‫ل‬
ْ ‫اِ ْغ ِس‬
َ‫ل‬
‫اِفْ تَ َحا‬
‫اِفْ تَ َحا‬
ْ‫ب‬
ْ ُ‫اُ ْكت‬
ْ‫اُ ْكتُِب‬
‫اِ ْغ ِس ْْل‬
‫اِ ْغ ِسلِى‬
ْْ َ‫اِفْ ت‬
‫ح‬
‫اِفْ تَ ِحى‬
Emir fiillerin irabı için fiilin sonuna bakıyoruz. Her halükarda mebni olmak zorundadır zaten.
(seçeneklerde mebni ifadesi geçmezse emir fiil için hemen üstünü çiz demektir yani ille her şeyi
açık açık mı söyleyelim ) hareke varsa hareke yoksa sükun üzere mebnidir.
- Hocam bir şey sorabilir miyim
- Tabi ki çekirge
- Şimdi mesela sonunda cezim yok ama hareke de yok ne yapacağız o zaman
- Unutma çekirge ki harekesi olmayan her yer sakin, meczum muamelesi görür.
- Hocam bir tane örnek yapsanız.
- Tabi ki çekirge. Mesela
- Emir fiil-cemi müzekker gaib- sükun üzere mebni
C
D
C
D
C
D
1. Aşağıdaki cümlelerdeki fiillerden hangisi
mebnî değildir?
a. ‫اجبَاتِ ُكن‬
ِ ‫ا ُ ْكت ُ ْب َن َو‬
b. ‫َر َج ْعنَا ِم َن القَرْ َي ِة‬
َ ‫؟ َماذَا ت َ ْكت ُ ِب‬
c. ‫ين يَا لَ ْيلَى‬
d. ُ‫الَ ت َ ْج ِلسِي ُهنَا َيا َز ْينَب‬
e. ‫اب‬
َ َ‫ِليَ ْفت َ ْح الب‬
2
‫ِليَرْ ِميَا‬
fiili için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a. İllet harfinin hazfiyle meczûm muzâri fiilin tesniye
siygası
b. Nûn’un hazfi üzere mebnî emr-i gâibin tesniye siygası
c. Sükûn üzere mebnî emr-i gâibin cemi müennes siygası
d. Fetha ile mansûb muzâri fiilin tesniye siygası
e. Tesniye elifi ile merfu‘ muzâri fiilin tesniye siygası
3. Aşağıdaki fiillerden hangisi illet harfinin hazfi ile
meczûmdur?
ُ ‫أ َ ْن يَ ْد‬
a. ‫ع َوا‬
َ ‫لَ ْم يَرْ ِم‬
b. ‫ين‬
c. ‫ا ُ ْكت ُ ِبي‬
d. ‫لَ ْم نَرْ ِم‬
e. ‫أ َ ْن أَرْ ِم َي‬
Sorunun türkçesi
Aşağıdakilerden hangisi muzari fiildir.
Neden?
Çünkü sadece muzari fiiller (b3, d3 hücreleri hariç)
irab olur. Mazi ve emirler mebnidir. Aklına, defterine,
kalbine yaz, mühürle.
Bu soru kafa karıştırmak için sorulmuş bir soru. Öğrenci
o kadar arapça kavramı okusun. Midesi bulansın soruyu
bırakıp kaçsın.
Ama anadolu çocuğu yemez. Bakalım fiilin başında bir li
var. Bu li emri gaib yapmak için gelen li. O zaman ben ilk
önce emri gaip arayacağım seçenekte. Sadece b ve c de
var. Yermiyâni muzarisinden yapıldığı için de tesniye
olduğunu biliyorum ve b’yi alkışlarla yerine
uğurluyorum.
İllet harfi ne idi.
Fiilin asıl harflerinde bulunan, bazen değişerek bazen de
‫اوي‬
kaybolarak adamı illet eden
üçlüsüydü. Şimdi
sorunun şifrelerini çözelim. Hazif yok etmek, düşürmek
demek. Yani bir fiil olacak. O fiilin asli harflerinden biri
olmayacak. Sayınca 2 çıkacak. D seçeneğinde nun muzari
harfi. Ondan sonra kalanlar asli harf. Saydık 1, 2.
alkışlıyoruz. Tebrikler. Meşhur oldunuz.