ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR Erkan ERDİK (Bilim ve Sanat Merkezi) 0 .505. 454 93 55 [email protected] E>WT.4N7a vv KUZEY DENİZİ tmnimarka atlas t OK YAV USU :sviçRfl V MUSTU8 VA i o n Jğjf liffiL ISr^ w ' AKDENİZ M AM * £ > \ rij 6 \ % '•> \ If/> a n?pi^ 3 DİLEK HAKKI • 1. Sonsuz dilek hakkı •2. Sonsuz dilek haklarımı istediğim an kullanabilmek •3. Bu dileklerimi miras olarak bırakabilmek 9 YAŞ ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • Üstün yetenekliler farklı türden insanlar değil, bazı özelliklerin dağılımı, sıklığı, zamanlaması ve kompozisyonu açısından faklılık gösteren kişilerdir. • Üstün yeteneklilik, normal standartlardan nitelik ve nicelik olarak farklı içsel deneyimler ortaya koyan ve ileri becerileri içeren uyumsuz gelişimdir. Üstün yetenekli öğrencilerin %99,4’ü hızlı öğreniyor. %99,3’ü geniş bir kelime hâzinesi var. %99,3’ünün mükemmel bir hafızası var. %99,3’ü mantığını çok iyi kanıtlıyor. %97,9’u çok meraklı %96,1’ yaşlarına göre çok olgun %95’9’unun mükemmel bir espri anlayışı var %93,8’i gözlemleme yeteneğine sahip %93,5’i başkalarına karşı merhametli %85,3’ü çok okuyor. Dr. Karen Rogen Rogers %93,4’ünün renkli bir hayal gücü var. %92’9’u sayılar konusunda yetenekli %90,3’ü adalet ve dürüstlük kaygısı yaşıyor %89,4’ü bulmaca ve Legoları rahatlıkla yapabiliyor %88,4’ünün yüksek bir enerji seviyesi var %88,3’ü işlerinin mükemmel olması kaygısını yaşıyor %85,9’u ilgi duyduğu alanlarda azimli %84,1’i otoriteyi sorguluyor. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • Genel Zeka • Geleneksel zeka testlerinin ölçtüğü üç temel yetenek alanı vardır. Sözel, sayısal ve uzay ilişkileri. • Zeka ölçüsü birimi olarak kullanılan IQ (Intelligence Ouotient) sözcüklerinin baş harflerinden oluşur. Binet ya da VVechsIer ölçekleri gibi standartlaştırılmış testlerde ortalama puana 100 verilir. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • • • • 90 IQ Sınır zeka 90-110 IQ Normal Zeka 110-130 IQ Parlak Zeka 130 IQ ve üstü Üstün Zeka PARLAK VE ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR PARLAK ÇOCUK İlgilidir Sorulara cevap verir Cevapları bilir Grubun en iyisidir Anlamı kavrar Dikkatlidir Çalışmayı tamamlar İyi fikirleri vardır Okuldan hoşlanır İyi bir hafızaya sahiptir Öğrenerek mutlu olur Çabuk kavrar Kolay öğrenir Belli bir sırayla öğrenmekten hoşlanır Akranlarıyla olmaktan hoşlanır Bilgiyi özümser ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUK Çok meraklıdır Soruları detaylı bir şekilde tartışır Sorular sorar Gruptakilerin çok üstündedir Çıkarımlarda bulunur Meraklı bir gözlemcidir Projeler başlatır Sıra dışı ve uçuk fikirleri vardır Öğrenmekten hoşlanır İyi bir tahmincidir Öğrenirken oldukça eleştireldir Öğrenirken coşkuludur ve dikkatlidir Verileni zaten bilmektedir Karmaşık ve giriftlik onu coşkulandırır Büyük yaştakileri ve yetişkinleri seçer Bilgiyi değiştirip uygular. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • Kültürel farkların zeka testlerindeki etkileri belirgin olduğu için farklı ülkelerde ve kültürlerde uygulanmadan önce bu testlerin puan ve yüzdelik değerlerinin ve ortalama uygun normların çıkarılması gerekir. • Bu testlerin üstün yetenekliler için uygun olmayan yanı, en üst düzeyde yüzdelik dilimlerde yer alan bu tür çocuklar için ince ayar ölçmeye izin vermemesidir. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • Çoklu Zeka • 20. yüzyılın ortasından itibaren Piaget, Vigotsky, Dabrovvski gibi bilim adamlarının zekaya ve zihinsel, duyuşsal, devinimsel, sosyal, sanatsal, ahlaki ve dille ilgili yeteneklere bakışları bütüncül ve gelişimsel bir hal aldı. 1970’ lerden sonra Amerikalı bilim adamları genel bir zeka yerine çoklu zeka kavramını ortaya koydular. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • Marland raporunda ise üstün yetenek aşağıdaki alanların birinde yada bir kaçında yüksek performans gösterme şeklinde tanımlanmıştır. • Genel Zihinsel Yetenek • Özel Akademik Yetenek • Yaratıcı Düşünce Yeteneği • Liderlik Yeteneği • Görsel Sanatlarda Yetenek • Psikomotor Yetenek ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR • • • • Renzuli’nin Üçlü Çember Modeli Normalin üzerinde yetenek Yaratıcılık İşe sarılma ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ • Aşağıdaki özellikler tüm çocuklarda belli bir ölçüde gözlenebilen özelliklerdir. Üstün yeteneğin bir göstergesi olabilmesi için bu özelliklerin birçoğunun çocukta ilgili yaş grubunun doğal olarak gösterdiği ölçülerin üstünde bir düzeyde gözleniyor olması gerekir. ERKEN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ • • • • • • • • Erken yürüme Gelişmiş dil Okuma ve bilgiye ilgi Özerklik Erken konuşma Yüksek enerji ve hareket düzeyi Gelişmiş bellek Duyarlılık GENEL ÖZELLİKLER • • • • • • • • Merak Geniş ilgi alanı Hızlı öğrenebilme Soru sorma Güçlü bellek Problem çözebilme Soyut düşünebilme Yaratıcılık GENEL ÖZELLİKLER • • • • • • Gözlem gücü Akademik başarı Geniş hayal gücü Gelişmiş mizah duygusu Eleştirisel düşünebilme İlgisiz gibi görülen şeyler arasında ilişki kurabilme • Aynı anda birkaç işi yapabilme DUYUŞSAL ÖZELLİKLER • • • • • • • Öğrenmekten zevk alma Yüksek motivasyon Kendine güven Duygusal tepkilerinde aşırıya kaçma Empati Risk alabilme Maceraya atılma n r r j 3> ç v,\\ 'O * r - o * - \ b d> c\>o> • r~- •’ O P » C ; iL > i^ ç v C. / - i -L». ’ \ • (. L 1* + ^ » V^> rv -'IJi. - <•V. 'Jc ^^ , , c , tO O * 1 ^J2=^^~^WrAe~=^lo.r>< * .- ^ 0 t— ■_ M ö ' V' Q l f v>ı ' r~ r ^ >->« rnr^C'-V* *~C> l o r ' l c ^ ^ . oh^ /« - /O B u .^ o c J o o —r-, ' cJoö^ f 4 f / / y o / 1 . -«a ^ l^v.ı v ı'n *ti- y*\ V.y vTÎT ^ hr-.U'__i o r~' ^o C = * < * 'v " vf0 ::> ^^1 o .y ' <--=*• J ^ O İ i C > ' « >^ e: ' ı-p» » r / ' • <^C*~ L ♦■»T1 4-rA — x ^ - o Jr ' \ca_>o» >^'Cs*^r*-•''*----J İ U A V -1 » o . - T ^ c + C ^ r f O (,G2 >.rX> o» 4?'-' 3gS “ C ^ y * f v -— £ _ ^ -J ;l» I —5u« «£32 ^ TZ~ o ^ jL iı / n ^ ^ / r»l ı tc W " C^Cİ< l /“ > * <=& »(«* ^ < * . o c * Z r . , u 0 M P ı K) ^ > . —E l DUYUŞSAL ÖZELLİKLER • • • • • • • Yalnız kalmaktan hoşlanma Güçlü sezgi Tekdüzelikten sıkılma Liderlik Dünya sorunlarına ilgi Gelişmiş ahlaki değerler Yaşından büyüklerle arkadaşlık DUYUŞSAL ÖZELLİKLER • • • • • • • Yoğun ilişkiler kurabilme Doğaya ilgi Estetik duyarlılık Yenilikten hoşlanma Kendisiyle ilgili farkındalık Haksızlığa katlanamama Keşfetmekten hoşlanma MATEMATİK YETENEĞİ KONTROL LİSTESİ • Bir problemi gözerken en iyi ve basit çözümü bulmak için ısrarcı mı? • Matematiğe yeteneği olan çocuklar, matematikle uğraşırken kolay kolay yorulmazlar. • Örneğin, 11 ya da 12 yaşındaki öğrenciler performanslarında hiç azalma göstermeden 3 saate kadar aralıksız çalışabilirler. MATEMATİK YETENEĞİ KONTROL LİSTESİ • Farklı şeylerle baş edecek inisiyatifi kullanmasını gerektirecek yeni bir matematik işlemiyle karşılaştığında öz güvene sahip mi? • Açık fikirli mi? Matematiksel yeteneği olan çocuklar bulguları/kanıtları ölçüp biçerler ve bulgu/kanıta göre bakış açılarını değiştirmeye hazırdırlar. MATEMATİK YETENEĞİ KONTROL LİSTESİ • Derslerde ya da evde kendi kendilerine sürekli yeni problemler soruyorlar mı? Mesela: • “Bir insan hayatı boyunca toplam kaç saniye yaşar?” MATEMATİK YETENEĞİ KONTROL LİSTESİ • Sayılara genel bir ilgi duyarlar mı? (Örneğin, farklı özellikleri olan araba plakalarına, 219’un 3’e bölünebilmesine, vb.) • Şekillerdeki desenlere genel bir ilgi duyarlar mı? • Standart yöntemleri kullanmak yerine problemlere sıklıkla kısa yoldan çözümler bulabilirler mi? BİLİMSEL YETENEK KONTROL LİSTESİ • Çocuk hızlı ve doğru bir şekilde düşünüyor mu? • Merak duyuyor mu ve geniş ilgi alanları var mı, yakından gözlem yapıyor mu? • Hiç kimse yol göstermeden ya da çok az bir yönlendirmeyle ilgi duydukları alanlardaki çalışmalarını gerektiğinden fazla devam ettiriyorlar mı? BİLİMSEL YETENEK KONTROL LİSTESİ • (a) Bireysel olarak ya da (b) küçük bir grupla keyifle çalışabiliyor mu? • Yeni durumlarla karşılaştığında okulda ya da okul dışında öğrendiklerini kullanabiliyor mu? • Problem çözmenin herhangi bir türünde yaratıcılık ya da orijinallik sergiliyor mu? • Teşvik edildikleri zaman, bir problemle ilgili farklı bakış açılarını değerlendiriyor mu (örneğin, alternatif hipotezler ve çözüme ulaşmak için farklı yollar önerme gibi)? YARATICI YAZMA KONTROL LİSTESİ • Genel olarak yazı dilini kullanırken çocuğun üslubu akıcı mı? • Çocuk hikaye, şiir ve/ya da oyun replikleri yazma konusunda gerçekten hevesli mi? Sınıf projelerinde şaşırtıcı ve sıra dışı çalışmalar yapıyor mu ve boş zamanlarında da yazmaya devam ediyor mu? • Ritim, metafor, öykü, diyalog ve ses oyunlarıyla yapılan eğlenceli drama vb. etkinliklerde, dil ve edebiyata duyduğu ilgiyi gösteriyor mu? YARATICI YAZMA KONTROL LİSTESİ • Kendi deneyimleriyle ilgili çarpıcı ya da kendine özgü söyleyecekleri genellikle var mı? YARATICI YAZMA KONTROL LİSTESİ • Çocuk yazma, gözden geçirip düzeltme ya da canlandırma konularında başkalarıyla çalışma fırsatlarına sıcak bakıyor mu? Onun küçük bir mekan değişikliğinden ya da verilecek ek bir uyarıcıdan veya yazma konusunda üç günün üzerinde bir süre boyunca aralıksız çalışmadan yararlanacağı kanısında mısınız? RESİM YETENEĞİ KONTROL LİSTESİ • Çocuk aşağıdaki özellikleri gösteriyor mu: • Nesneler, fikirler, durumlar ya da olaylar hakkında yüksek düzeyde merak? • Düş kurma yeteneği? RESİM YETENEĞİ KONTROL LİSTESİ • Güzelliklere karşı duyarlılık? • Tek bir tema/ konu üzerinde uzun zaman çalışmaya karşı istek? • Daha önceden düşüncelerini ifade etmek için çizimler ya da modeller kullandığını gösteren kanıtlanmış bir eğilim? ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 1.Yeteneğin erken fark edilememesi ve müdahalede gecikme: Beyin gelişimi olarak altın değerindeki erken çocukluk (0-3 yaş) dönemi, çocuğun içinde bulunduğu doğal ortam ne katabiliyorsa o kadarlık bir yaşantı çeşitliliği ile sınırlı kalmaktadır. Erken fark edilemeyen üstün yeteneklilerin potansiyellerinin ortaya çıkarılması ve geliştirilmesi güçleşmektedir. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI Yaşıtlarından farklı hissederek yalnız ve yetersiz bir sosyal hayat yaşayabilirler. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 3. Eğitim sisteminin kalıpçı yaklaşımı: Tek tip müfredat uygulaması, sınıfların kalabalıklığı, öğretmenlerin ortalama öğrenciye göre dersini planlama durumu üstün yeteneği köreltmektedir. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 4. Ölçülü zorlukla karşılaşmama: Zorluklarla karşılaşmayan üstün yetenekliler bir süre sonra ‘ben her şeyi yapabilirim’ düşüncesine kapılabilirler. Bu durumda işin kolayına kaçan, sabırsız ve şişirilmiş bir ego ile karşımıza çıkarlar. Ölçülü zorluklarla onları karşı karşıya getirmek gerekir. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 5. Beklenenden düşük performans: Yaş ilerledikçe daha sık görülen bu durum çoğu kez yaşamdaki düşük performansa gidebilmektedir. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 6 .Sistematik çalışma ve düzen eksikliği: Zeka ile sorunların üstesinden gelme becerisi sistematik çalışmayı engellemektedir. Yeteneğin yaratıcılığa dönüşmesi için bu durum engel teşkil etmektedir. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 7. Ters çalışan ödül ve ceza ortamı: Toplum tarafından farklılığın değil aynılığın, sorgulamanın değil cevapları bilmenin, kendi başına davranmanın değil gruba uymanın, yaratıcılığın değil geleneği sürdürmenin onaylanmasından dolayı üstün yetenekliler cezalandırılmaktadır. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 8. Gerçekçi olmayan hedefler: Gerçekçi olmayan hedefler koyarak kendilerini baskı altına alabilirler. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 9. Kendini gerçekleştirememe ve hayal kırıklığı: Ergenlikten sonraki dönemlerde gözlenen sorunlardan birisi de yeteneklerin geliştirilmemesinden ya da işe yaramamasından kaynaklanan hayal kırıklığı, umutsuzluk ve bezginlik gibi duyguların öne çıkmasıdır. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 10. Ebeveyn idealleri Anne veya baba kendi hayatında gerçekleştiremediği ya da tam tersine çok yetenekli olduğu alanlardaki başarıları üstün yetenekli çocuklardan beklerler. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SORUNLARI • 11. Başarı baskısı: Üstün yetenekli çocukların farklılığı aileleri veya çevreleri tarafından fark edildiğinde, çocukların her alanda başarılı olması yönünde baskıya alınmaya başlarlar. ÜSTÜN YETEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNİN SORUNLARI • Ailenin Üstün Yetenekli Çocukla Baş Etmesi Farklılığın bedeli döngüsü Reddetme ya da abartma ÜSTÜN YETEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNİN SORUNLARI • Ailenin Kendi İçinde Farklılıkla Baş etmesi Kardeş kıskançlığı ÜSTÜN YETEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNİN SORUNLARI • Ailenin Çevreyle Baş Etmesi (Onlar zekalarıyla her problemi çözebilirler, kimsenin yardımına ihtiyaçları yok kanısı) AİLELER NE YAPABİLİR? • Farklılığı kabul etme • Yaparak yaşayarak öğrenmenin önemi • Gelişimin önünü kapatmama • Çok Yönlü gelişimi özendirme AİLELER NE YAPABİLİR? • Yapılandırma engellemeksizin sınırlar çizme • Bir uzman bulma • Diğer üstün yeteneklilerle ve aileleri ile dayanışma ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN AİLELERİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN DURUMLAR • Üstün yetenekli çocuklarda diğer çocuklar gibidir. Onlarında diğer çocuklar gibi sevgi, anlayış, güven ve okşanmaya ihtiyaçları vardır. • Aileler çocuklara karşı ne ilgisiz kalmalı, ne de aşırı düşkünlük göstermemelidirler. ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN AİLELERİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN DURUMLAR • Ebeveynler kendi başaramadıkları idealleri çocuklardan beklememelidirler. • Çocuklara okulda başarılı olma yönünde baskı yaparak beklentiler arttırılmamalıdır. Hayatın diğer alanlarında da onların gereksinimleri (örneğin oyun) olduğu hatırlanmalıdır. ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN AİLELERİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN DURUMLAR • Beklentilerin mantıklı düzeyde tutulması gerekir. Unutulmamalıdır ki, zeka becerileri hızla ilerlerken bazı becerileri (motor becerileri) yaşına uygun olacaktır. • Aileler tarafından başarıların abartılmaması ya da görmezlikten gelinmemesi gerekir ÜSTÜN YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN AİLELERİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN DURUMLAR Onların yalnız yetenekleri açısından değil, her yönüyle bir bütün olarak düşünülmesi ve doğrudan iletişim kurulması gerekir. ŞU DÜNYADA HERŞEYİN İYİSİNE LAYIK ÇOK GÜZEL VE ÖZEL BİR ÇOCUK VAR! O DA SİZİN EVİNİZDE YAŞIYOR
© Copyright 2024 Paperzz
