HİPERPROLAKTİNEMİ VE KORPUS LUTEUM VETERSİZLİGİ Prof. Dr. T. ATASÜ c•J Doç. Dr. D. KÖSEBAY c•1 Doç. Dr. M. F. AKSU c•J G,İRİŞ: Korpus luteum yetersizliği olayı ve bunun meydana getirebileceği sonuçlar ilk defa endometriyum patolojisi açısırıdan değerlendirilmiş ve ovulasyon, sterilite ilgisi ortaya konmuştur (12, 33). Araştırmalar göstermiştir ki korpus luteum yetersizliği sterilite vakalarında %3,5 - 35 arasında rol oynamaktadır (17, 29, 31, 63, 64). Korpus luteum yetersizliğinde bir tek sebebin rol oynadığını söylemek mümkün değildir (20, 23, 64). Uzun yıllar sterilite açısından progesteronun yetersizliği olaya neden olduğu düşünüldüğünden tedavisi için direkt ve indirekt progesteron suptitisyonu uygulanmıştır (20, 34). Bu gaye ile böyle sterilite vakalarında progesteron, CClomiphene Cit.. rate) (HCGJ, (HMG) uygulamaları yapılmıştır (8, 49). İlk defa 1975 Wenner Hiperprolaktineminin de korpus luteum yetersizliğinde rolü olacağını işaret etti (63). Bu yayından evvel yapılan araştırmalar artan bu kan prolaktininin hipotalamo • hipofizer düzeyde gonadotropin ve gonad düzeyinde de progesteron ifrazına etkili olabileceğini belirtmiş olmasına rağmen (18, 51), insanda hiperprolaktinemi ve korpus luteum yetersizliği arasındaki ilişki Wenner'in yayınından sonra kliniğe girmiştir. 1976 del Poza ve ark. hiperprolaktine· misi ve korpus luteurn yetersizliği bulunan 4 kadının 3 günde Bromokriptin ile prolaktin supresyonu yaparak kısa tedavi süresi içinde gebelik oluş turduğunu gösterdiler (16) konu üzerinde gerek klinik ve gerekse laboratuar araştırmalarda bu yayından sonra gittikçe artmıştır. Hiperprolaktineminin korpue luteumun gelişmesini ve fonksiyonunu bozduğunu ve ömrünü kısalttığını daha sonra yapılan çeşitli yayınlar da göstermiştir (51, 52, 54). Normal siklusta siklusu etkileyecek kan prolaktin değişiklikleri olmadığını söyliyenler çoğunluktadır (28, 43, 44, 52). (*) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları Doğum Kliniği. .21 Ancak artan prolaktin ifrazı hipotalamusta östrojen (feedbeck) mekanizmasını bozmaktadır (1, 11, 39. 50) diğer taraftan da overlerde yeterli progesteron ifrazı için in vivo ve in vitro yapılan deneylerle belirli seviyede prolaktine ihtiyaç olduğu gösterilmiştir (41, 42) prolaktin artışı overlerde de olumsuz bir etki meydana getirebilmektedir. Bu çalışmada Bromokriptin kullanılarak hiperprolaktinemi ve korpus luteum disfonksiyonu olan vakalarda elde edilen klinik sonuçlar daha evvelki çalışmalarımızın devamı olarak ortaya konmuştur (6). MATERYEL METOT Vakalarımız rutin sterilite tetkikleri yapılmış vakalar arasından seçilmiştir. Bu vakalar arasından korpus luteum yetersizliği gösteren ve hiperprolaktinemisl bulunan 46 vaka incelemeye alınmıştır. Korpus Juteum yetersizliği olan bu vakalarda sterilite yönünden hi~ perprolaktinemiden başka hiç bir patolojik bulgu tesbit edilememiştir. Kor.. pus luteum yetersizliği teşhisi endometriyum biopsisi ve bazal temparatur bulguları ile konulmuştur. Endometriyum biopsileri, beklenen adete 2 .. 4 gün kala (2 ayrı ayda) yapılmış daha sonra hiperprolaktinemi çifte metotla iki kere radyoimmun öleme metodu ile değerlendirilmiştir [AIA metodu Searle, Diag .. Clin .. Path .. Londra normal değer .. 100 .. 500 iT /mil PRL üst seviyesi bu yöntemde 500 mlU/ml olmasına rağmen 450 mlU/lt üstündeki vakalar serimize alın .. mıştır. Bu vakalara günde 1,25 mgr başlanarak 5 mgr çıkıncaya kadar Broma.. kriptin verilmiştir. Kullanılma süresi gebe kalan vakalarda 1 ay ile 9 ay ara.. sıdır. Gebelik elde edilmeyen vakalarda her ay PAL ölçümü kontrol edilmiş 3 av geçtiği halde gebe kalmayan vakalarda endometriyum biopsisi ba .. zal temparatürde sağlıksız sonuçlar düşünüldüğü takdirde tekrar edilmiştir. BULGULAR Vakalarrmız endometriyum bulguları patolojik bulunan 628 infertilite vakası arasından seçilmiştir (Tablo 1). Burada görüldüğü gibi yetersiz sekresvoıı oranı bütün patolojik durumlara göre %42'dir. Endometrivumu vetersiz sekresyon gösteren vakaların ancak %31 (46 vakal hioerorolaktinemi bulunmuştur (450 mlU/ml üzerinde). Bu vakaların yasları 24 .. 38 arasında değişmektedir. Bazal temparatür bulgularına göre post ovulatuar faz 3 - 14 qOn arasında bulunmuştur. Vakaların 31 tanesi pri· mer ·infertilite (%67) 15 tanesi (%33] sekonder infertilitedir. 46 vakanın 7 tanesinde galaktorea görülmüş ve bunların hepsinde de PRL 500 mlU/ml üzerinde bulunmuftur [Tablo il). 22 TABLO 1 İNFERTİLİTE NEDENİ İLE P.C. VAPILAN 628 YAKADA ENDOMETRİUM BULGULARI LFD (Luteral faz defekti) 268 (%42) MONO ~ HORMONAL SİKLUS ENDOMETRİT Tbc. 184 (%29) KRONİK ENDOMETRİTİS ATROFİK ENDOMETRİUM YETERLİ SEKRESYON 4 (% 1) 2 (% 1) 3 (% 1) 167 (%26) TABLO il LFD OLAN 46 YAKADA GALAKTOREA ( + l GALAKTOREA (-) 7 (%15) 39 (%85) Gebe kalan bir vaka ile gebe kalmayan bir vakada bazal temparatur bul. guları bir tanesi Şekil 1 ve IJ'de görülmektedir. Vakaların 18 tanesinde gebelik görülmüş 9 tanesinde doğum gerçekleşmiştir. Gebe kalan vakalar 1 ~ 9 ay arasında gebe kalmışlardır. Vakaların 13 tanesi ilk 1 ~ 3 ay içinde ilaç kullanırken gebe kalmışlardır. Gebe kalmasına raÇlmen 5 vaka 7 pünle 36 gün arası Bromokriptin kullanmaya farkında olmadan devam etmiştir. Doqum yapan vakaların yeni doğanlarında hiç bir anomali çıörülmemfştir. Tüm gebelikler tekiz gebelik olup 3 qebelik düşükle sonuçlanmıştır. va . kaların hepsinde Bromokriptin kullandıktan sonra PAL normal düzeye inmiş veya gebelik meydana gelmiştir (Şekil 3). Gebe kalmayan vakalardan endometriyum bulgusu tetkik edilenlerin hepsinde normoprolaktinemi ve normal sekresyon düzeyi tesbit edilmiştir. TARTIŞMA luteal faz yetersizliği konusunda tarif anJasma:dıqı vardır. Luteaf fazm 8 veya 11 günden az olması kısa luteal fazdır (20, 36, 40l. Luteal faz.. süresi normal gözükse de korpus Juteum fonksivon bakımından yetersiz olabilir' Ckorpus luteum disfonksiyonu (20, 53, 58, 59, 60). Her iki durumda da yeterli miktarda progesteron yapamıvan korpus luteumun yetersizliği söz konusu olmaktadır. Bu durumda da endometrivum nidasyon açısından fonksiyonunu yapamadığından fekonde ovum endomet· 23 T. K. 30 YAŞ es. E. 4 SENE) ADET mokriptin 2.5mg/gl!n E.8. zs TS 150 400 . 14 14 14 ·------~......- - - ' ~·--·-------ı.__...··~-··-=-'--- SIKLUS P.E. B.V.I. E.B. ZS. TS : primer enfertilite bazal vücut ısısı endometrium biopsi zayıf· tam sekresyon Şekil: 1 riyumda tutunamamakta ve siklus bazen belli olmayan abortusla sonuçlanarak ortaya sterilite tablosu çıkmaktadır. Bu durum böyle kadınlarda B • 1 · Glikoprotein, (HCG) ölçülerek bir çok kere gösterilmiştir (3, 57). Hiperprolaktineminin bu tablonun· meydana gelmesinde yeri kesin olmasına rağmen (27) bu etkiyi daha ziyade hangi mekanizmalar ile meyda-. na getirdiği tartışma konusudur· (4, 1O). Bu nedenle hiperprolaktinemisi ve korpus luteum yetersizliğine bağlı sterilitesi olan kadınlarda bromokriptinle elde edilen normoprolaktinemi de bizce önemli olan gebelik elde edilmesidir. Zira bilindiği gibi bir çok vakada normoprolaktinemi elde edilmiş, bazal temparatur düzelmiş, progesteron ifrazı artmış, endometriyum yeterli sekresyon göstermiş olmasına karşın gebelik meydana gelmemiştir (16, 56, · 64). Bazı vakalarda da hiperprolaktinemi Bromokriptin tedavisine olumlu cevap verdiği halde progesteron ifrazının ve endometriyumun sekresyon fazının normale dönmediği iddia edilmiştir (2) . ve 24 . Değişik kadınlarda endometriyum reseptörlerinin aynı kan östrojen progesteron seviyesine değişik oranda cevap verdikleri gösterilmiştir S. G. 30 YAŞ avı~ / ADET t - . br mok riptın 2.5 mg/gün E.B. Z.S. PRLniJ/L 550 14 14 1 SIKLUS S.E. : Sekonder enfertltite B.V.I. : bazal vücut E.B. z.s. G.T. ısısı endometrlum blopsi : zayıf sekre.syon : gebelik testi Şekll: 2 (37). Ayrıca bu da korpus luteum yetersizliğfn klinik sonuçlar açısından teş histeki endometrlyum biopsisinin yerine dikkati çekmektedir. Bu bilgilerin ışığı altında biz vakaları pratik açıdan bazal temparatür ve endometriyum bulgusunu teşhiste ön planda tutarken Bromokrlptin tedavisi ile gebelik oluşmasını sonuç olarak değerlendirdik. Nitekim ülkemizin şart larında vakaları takipte güçlük olmasına rağmen 46 vakanın 18 tanesinde gebelik görülmüştür. Hiperprolaktinemide hangi oranların anovulasyon hangi oranların korpus Juteum yetersizliği yaptığı tartışma konusudur. Araştırmalarda kandaki 60 - 70 ngr/ml üzerindeki prolaktinln amenoreye meydana getirdiği iddia edi.. lirken bunların bazılarında Bromokriptin tedavisi esnasında doğrudan prolaktin düşmesine bağlı normal ovulasyonlu siklus elde edilirken bazılarında yetersiz korpus luteumlu siklus elde edildiği, görülmüştür (13, 15). Bu riS 25 buna benzer araştırmalar göstermiştir ki reseptör açısından (22), kadın larda prolaktine karşı over hassasiyeti değişiklik göstermektedir. Bizim vakalarımızda o nedenle 450 mlU/ml civarında prolaktini olan kadınlarda bulunmaktadır (Şekil 3). Sonuçta bunlarda da Bromokriptin suppresyonu gebelik olmasını sağlamıştır. Reseptörler açısından aynı hassasiyet memeler için geçerlidir. Görüldüğü gibi her vakada galaktorea yoktur. Galaktorea ora- w C!J .o - CJ'I z CL CJ t- Q..ı o: • il •1 • • •• • • • ta @ ., .. Q..ı L. ı.n 1 CJ 11"1 \Q'l CJ 'O ...J er.: a.. 1 1 1 1 @ • .Y::. CJ &") ~ :o c: c::: :.; 1 w 1 @ @ en L. ._J ' @ 9 ·- 8~ :?: F o c: ..,,; ., "°... c: :> 1 • 1 1 • • ' (i) ·•.. • • '!) • •f) • @> • <!> •• <f> • • • @ I> • - • .. , CJ .u 1 1 > r\J 1 1 il» uCJ L'. ro 1 .J.J 1 1 {i) 1 c: 1 L 1 • 1 cu 8 00 26 -T~- f~~ı---_- oüi ' - ~ ... 8 t;.... 54- 8 &l 8 '° '° "' "' 5t ... --' f'O y (\) > ru cro __) ~ _J f'O f'O y ('.'.1 1 c! 1 8 .... > ~ .fit 8 f") ~ N 8N - 8- fil fi' nı bizim vakalarda 0ıo 1S'tir. Del Pozo kendi vakalarında bu oranı %30 bulmuş tur (17). Ayrıca hiperprolaktinemi bulunan tüm vakalarda galaktorea oranı 0/030-40 kabul edilir (7, 14, 25, 30). Galaktorea ile hiperprolaktinemi arasındaki korelasyon bulunmayışını meme guddelerinin reseptörlerin hassa.. siyeti ile izah edilmiştir 24). es. Doğum yapan 9 hastada farkında olmadan gebelik sırasında alman Bromokriptinin doğan çocuklarda olumsuz etkisi -görülmemesi daha önce yayınlanan bilgilere uymaktadır (9, 32). 3 gebede meydana gelen düşük oranı da istatistik açısından normal de.. ğerlere göre anlamlı bulunmamıştır. Korpus luteum yetersizliği hiperprolaktinemi vakalarında yapılan Bromokriptin suppresyonu ve elde edilen gebe.. lik oranı 1976 yılından beri yapılan klinik çalışmalarda %8'den %60 kadar değişmektedir (19, 21, 26, 38, 46, 47, 48, 55, 56, 60, 61). Bizim vakalarımızda bu sonuç %39 olmuştur. Çalışmalar arasında bu kadar farklılı ğın izahı güçtür, gerçek olan hangi mekanizma ile olursa olsun böyle vakalarda prolaktin seviyesinin Bromokriptin ile suppresyonu gebeliği sağla mada klinik pratiği açısından da bu sonuç büyük başarı olmaktadır. KAYNAKLAR 1. Agnati, L.• Fuxe, K., Löfströrn, A., Hökfelt, T.: Doparninergic drugs and ovalation Studies on FMS induced ovulation and changes in rnedian erninence DA and NE' turnover in irnrnature rats, in Advances in bioohernical psychopharrnacology, Vol. 16. Ed. E. Costa, G. l. Besser Raven press New York, 159, 1977. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Andersen, A. N., larsen, J. f;, Eskildsen, P. C., Knoth, M., Micic, S., Sevenstrup, B., Nlelsen, J.: Treatment of hyperprolactinemic luteal insufficiency with brornocriptin3. Acta Obstet. Gynec. Scand. 58, 379, 1979. Anthony, F., Masson. G.M .. Wood, P. J.: The radioirnrnunoassay of a pregnancy speciflc B. glycoprotein in Plasrna as a Pregnancy test for substerll women. Brit. J. Obstet. Gynecol. 87 : 498, 1980. Aono, T.• Minagawa, J., Rinugasa, T. Tiyake, A., Kurachi, K.: The diagnostic significance of LH. RH test in patients with amenorrhea Am. J. Obstet. Gynecol. 119: 740, 1974. Aragona, C., Bohnet HG, Friesen HC. : Prolactin binding sites in the mele rat liver following castration .. Endoorinology. 99;., 1017, 1976. Atasü, T., Aksu, F.: Luteral faz yetmezliği bromocriptin tedavisi. Uluslararası Bromocriptine sempozyumu. 1.6.1979, İstanbul. Banamondes, L, Sabaoya, W., Tambascia, M. & Trensan, M.: Galactorrhea, infertmty and short luteal phases in diagnosis and Gynecology. 55, 705, 1979. Bettendorf, G.: lnduction of ovulation. in ovulation in the Human (Ed). Crosignanl, P. G: & Mishell, D:,R., 293, london Acadernic ·Press, 1976. Bigazzi, M., Ronga, R., Lancrangan, ı.. Ferraro, J., Branconi, F.• Buzzoni, P., Martorana, G., Scarselll, G. F., 'del Pozo, E.:· Pregnancy in an acromegalic women during bromoc- 27 riptine tretment effact on growth hormona and prolactln in the maternal fetal, and amniotlc compartments. J. Clin. Endocrinol. Matab. 48, 9, 1979. 10. Bohnet, H. G.. Wiest. H. J., Dahlen, H. G.: Hyperprolactinemic anovulatory syndrome. J. Clin. Endocrinol .42 : 132, 1976. 11. Bohnat, HG, Friesen, HG.: Effect of prolactin and growth hormona on prolactln and LH receptors on the dwarf mouse. J. Reprod Fertil 48 : 307, 1976. 12. Buxton, C. L.: The atypical secretory phase (in) Engle, L.: Menstruation and its disor.; ders. Springfield (ili) Ch. C. Thomas. 220, 1950. 13. Corenblum, B., Pairaudeau, N., Shewchuk AB.: Prolactin hypersecretion and short luteal phase defects. Obstet. Gynecol. 47 : 486, 1976. , 14. Del Poza, E., Varga, L, Wyss, H., Tolis, G., Friesen, H.. Wenner, R., Vetter, L., Uetwi~ ler, A.: Clinical and hormona! response to bromocriptlne (CB - 154) in tha galactorrhea syndromes. J. Clin. Endocrinol Metab. 39 : 18, 1974. 15. Del Pozo, E., Goldstein, M., Friesen, H., Brun del Re R, Eppenbergar U.: Lack of action of prolactin suppression on the regulation of the human menstrual cycle. Am. J. Obstet. GynecoL 123 : 719, 1975. 16. Del Pozo, E., Wyss, H., Lancranjan, ·ı., Obolensky, W., Varge, L.: Prolactin - lnduced, Luteal lnsufficiency and its treatment with bromocriptin: Preliminary results. in : Proceedings on (Ovulation in the Human), Freiburg., (September 10 • 12), 1975. Publ.P. G. Crosignani. Academic Press, London. 297, 1976. 17. Del Pozo, E.• Wyss. H.. Tolis, G.. Alcaniz. J .. Campana, A., Naftalin. F.: Prolactin and deficient Luteal Function. Obstet. and Gynec. 53 : 282, 1979. 18. Delvoue, P., Taubert, H. D., Jürgensen, O., L'Hermite, M., Delogue, J., Robyn, C.: lnfluence of circulating prolactin increased by a psychotropic drug on gonadotropin and progesteron secretion, Acta Endocrlnol (Kbh) Suppl 184 : 110, 1974. 19. Diedrich, K., Leidenberger, F., Lohmenn, F., Bettendorf, G.: Klinisch experimentell Studlen zur Therapie ovarleller Funktionsstörüngen mit 2 • Br • a . Ergocryptln (Pra· videl). Geburtsh. u. Frauenheilk. 38 : 716, 1978. 20. Dlzeregon, S. G.• Ross, G.T.: luteal phase dysfunction Gllnic. in Obstetrics and Gynaecology, 8: 733, 1981.. 21. El Mahgoub, S.: Galactorrhea and the defective luteal phase of the menstrual cycle. lnt. J. Gynaecol. Obstet. 16. 124, 1978. 22. Flückiger, E., Del Pozo, E.: lnfluence on the endocrine syatem. Handbook of Experi· mental Pharmacology. Edited by B Berde, HO Schild, Berlin • Springer - Verlag, 615; 1978. 23. Flückiger, Pozo E. del, Werder, K. von: Prolactin (Physiology, Pharmacology and Cli· nical Findings), Springer - Verlag Berlin - Heidelberg, New York. 1982. 24. Forsbach, G., Soria, J., Canales ES, Guzman, V., Cabezas, A., Zarate A.: Gonadotropic responsiveness to clomiphene, LRH, estradiol, and bromocriptine in galactorrhelc women. Obstet. Gynecol. 50 : 137, 1977. 25. Franks, S., Murray, M. A. F., Jequier, A. M., Steeele, S. J., Nabarro, J. D. N., Jacobs, H. J.: lncidence and significance of hyperprolactlnemia in women with amenorrhea, Clin Endocrinol 4 : 597, 1975. 26. Fredrlcsson, B.. Björk, G., Carlström, K.: Short luteal phase and prolactln. Lancet 4: 1210, 1977. 27. Fredricsson, B., Carlstroem, K., Bjoerk, G., Messlnis, 1.: Effects of Prolactln and Bro· 28 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. mocriptine on the Luteal Phase in lnfertile women. Europ, J., Obstet. Gynec. Rep. rod. Biol. 11 : 319, 1981. Friesen, H., Guyda, H., Hwang, P., Tyson, J. E.: Functional evaluation of prolactin secretion, a guide therapy, J. Clin. lnvest. 51 : 706, 1972. Gigon, U., Herzer, H., Stamm, O. Zarro, O.: Endometriumveraenderung und luteotrope Sekretionsanomalien bei Gelbkörperinsuffizienz Z. Geburtsh Gynaek. 173 : 304, 1970. Glass, M. R., Shaw, R. W., Butt, W. R., Logan • Edwards, R., Lando R. O.: An abnor@ mality of estrogen feed back in amenorrhea • galactorrhea, Br. Med. J. 3 : 24, 1975. Goldstein, O., Zuckerman, H., Harpaz, S., Barkay, J., Geva. A., Gordon, S., Shalev, E.: Detecting luteal phase deficlency. 111. World. Congr. Human Repdoduction, 29 Abst. 1981. Griffith, R. W., Turkalp, 1., Braun, P.: Out come of pregnancy in mothers göven Bro· mocriptine. Br. J. Clin. Pharmacol. 5 : 227, 1978. Jones, G. E. S.: Some newer aspects of management of infertility JAMA, 141 : 1123, 1949. Jones, G. S. Aksal, S. & Wentz, A. C.: Serum progesterone values in luteal phase deM fects. Obstetrics and Gynecology. 44, 26, 1. Jones, G. E. S., Luteal phase defect, in Progress in infertility Ed. S. J. Behrman, R. W. Kistner, Little Brown and co ine. Boston 299, 1975. Jones, G. S.: The luteal defect. Fertillty and Sterility. 27 : 351, 1976. Kreitmann • Gimbal, B., Bayard, F., Nixon, W.E. & Hodgen, G. O.: Patterns of estrogen and progesterone receptors in monkey endometrium during the normal menstrual cycle. Sterolds, 35: 471, 1980. Lehtovirta, H., ArJomaa, P., Ranta, T., Lattikainen, T., Hirvonen, E., Seppae Lae, M.~ Prolactin levels and bromocriptine treatment of short luteal phase. lnt. J. Fertil. 24 : 1, 57, 1979. L'Hermite, M., Delogne Desnoeck, J., Michaux • Duchene A., Robyn, C.: Alteration of feedback mechanism of estrogen on gonadotropin by sulpiride • induced hyperpro'." lactinemia. J. Clin. Endocrlnol Metab. 47 : 1132, 1978. Marshall, J.: Luteal phase lnsufficiency. Br. Med. J. 1 : 102, 1063. McNatty KP, Sawers RS, McNeilly AS: A possible role for prolactin in the oontrol of steroid secretion by the human Graafian follicle. Nature 250 : 654, 1974. McNatty, K.P., Sawers, R. S.: Relationship between the endocrine enviroment within graafian follicle and the subsequent rate of progesteron secretion by human granu~ losa celi in vitro. J. Endocrinol. 66 : 391, 1975. McNeilly, A. S., Evans, G. E.• Chard, T.: Observatlon on profactin levels durlng the menstruel cycle. in human prolactin, Ed. J. L., Pasteels, C. Robyn, lnter Con Ser No 308 Exoerpta Medica Amsterdam, 231, 1973. MoNeilly, A.S., Chard, T.: Clrculating levels of prolaotın durlng the menstrual cycle. Clin. Endoorinol. 3 : 105, 1974. Moszkowski, E., Woodruff, J.D., Jones, G. E. S.: The inadaquate luteal phase. Am. J. Obstet. Gynecol. 83 : 363, 1962. Muehlenstedt, O., Wuttke, W. & Schneider, H. P. G.: Prolactin and short luteal lnfertility. Fertility and Steriliy, 28, 373, 1977. Muehlenstedt, O., Meissner, M., Schnedder, H. P. G.: Prolaktin und lutealphasende~ fekt. Geburtah. u. Frauenheilk. 39 : 580, 1979. M ,. 29 48. Nazzicone, U., Santuari, E., Nazzicone, P.: lnsufflcienza Luteinicae Prolattina. Riv. hal. Ginec. 59 : 1, 65, 1980. 49. Radwanska, E., McGarrigle, H. H. & Swyer, G. 1. M.: Plasnia, progasteron and oestradlol estimations in the diagnosis and treatment of luteal insufficiency. Acta Europaea Fertilitalls, 1 : 39, 1976. 50. Ranta, T., lehtovirta, P., Stenman, U.H., Seppala, M.: Serum prolactin and progesterone concentratlons in ovulatory infertility. J. Endocrinol. lnvest. 2 : 71, 1979. 51. Robyn, C., Vekemans, Mb., Delvoge, P.: Prolaktin and fertility control Growth hormona and Releadet Peptit. Excepta Medica. 396, 1976. in 'women , 52. Robyn, C., Delvoye, P., Vekemans, M., Caufriez A., Michaux- Duchene A., L'Hermite M.: Physiological aspects of human prolactin secretion. Prog Reprod Biol. 2 : 204, 1977. 53. Rock, J.,. Bartlett, N. K.: Biopsy Studies of human endometrium criteria of dating sn lnformation about amenorrhea menorrhagla and dissue of ovulation. JAMA. 108: 2021l, 1967. 54. Sarris, S.• Swyer, GIM., MacGarrlgle HHG., Lawrence, DM, Little V., Lachelin, GCL.: Prolactin and luteal insufficiency. Clin. Endocrinol. (Oxf.) 9 : 543, 1978. 55. Saunders, D.M., Hunter, H. C., Haase, H. K., Wilson, G. K. L.: Treatement of luteal phasa inadquacy with bromocyptine. Obstet. and Gynecology. 53 : 287, 1979. 56. Seppaelae, M., Hirvonen, E., Ranta, T.: Hyperprolactinameia and luteal insufficiency. Lancet. 1: 229, 1976. 57. Seppaelae, M., Lehtovirta, P., Rutanen, E. M.: Defection of chorionic gonadotropin like activity in infertile cycles with a short luteal phase. Acta Endocrinol. 88 : 164, 1978. 58. Seppala, P., Lehtovirta, T. Laatikainen, T. Ranta, E. Hirvonen, E., Ariomaa, P.: Bromocriptine treatment of luteal insufficiency. Acta endocr. (Kbh.) Suppl. 212 : 43, 1977. 59. Sherman, B. M. & Korenman, 8. G.: Measurement of plasma LH, FSH, estradiol and progesterone in disorders of the human menstrual cycle : the short luteal phase. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 38 :89, 1974 a. 60. Sherman, B. M. & Korenman, S. G.: Measurement of serum LH, FSH, estradiol and progesterone in disorders of the human men'strual cycle : the inadequate luteal phase. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 39, 145, 1974 b. 61. Strott, C. A., Yoshimi, T., Ross. G. T. & lipsett, M. D.: Ovarian physiology: rela& tionship between plasma LH and steroidogenesis by the follicle and corpus luteum: effect of HCG. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 29 : 1157, 1969. 62. Vidart, J. A .• Guadalix F. J., De Pablos. 1., Del Olmo, J., Cabranes, J. A., Borque M.: Sobre la esterilidad da orgien hiperplactinemico Y Su tratamiento con bromocripina: Resultados. Acta Ginec. (Madr.) 35: 189, 1979. 63. Wenner, R.: Les antiprolactines. Actualites gyecologiques. Sixieme serie. 91, 1975. 64. Wentz, A. C.: Physiologic and clinical considerations in luteal phase defects. Clinical Obstetrics. and Gynecology. 22: 169, 1979. 65. Wyss, H.I., del Poza, E., Huber, P., Eppenberger, U., Werner, 1.: Corpus luteum in· suffizienz bel, Hyperprolaktinamie. Gynakologie 10 : 109, 1979. 30 HİPOFİZ TÜMÖRLERİNİN TEDAViSİNDE BROMOCRİPTİNE (PARLODELJ UVGULAMASI Prof. Dr. H. Hüsrev HATEMİ (") Prof. Dr. irfan URGANCIOGLU (") Doç. Dr. Sadi GÜNDOÖDU (*) Dr. F. Sevil OZAN(*) Prof. Dr. Vensan SEYAHİ (*) Prof. Or. Tarık KAPICIOÖLU (*) Bugünkü konumuz olarak özellikle duracağımız tedavi konusuna geçme.. den önce, hipofiz tümörleri hakkında kısa bilgi vermeyi faydalı görüyoruz. HiPOFİZ TÜMÖRLERi Hipofiz tümörleri konusunun, ilk bakışta karmaşık bir izlenim vermesi bizce bu tümörlerin semptomatolojilerinin çeşitli görünümler arzetmesindendir. Hipofiz tümörleri bazan endokrinoloji açısından hiperfonksiyon tablolarına sebep olurlar (Jigantizm). Bazan bir nanizm tablosunun sebebi oıa.. rak, kranyofaringioma ile karşılaşırız. Hipofiz tümörü, beyin berrahı için özellikle yer işgal eden bir kitle oluşu ve çevre dokulara yayılması bakı mından ilgi çekicidir. Endokrin bulgular verdiği halde «mikroadenom» şek~ linde olan bir tümör, beyin cerrahı için ilgi çekici, olmayabilir. Histopatolog için tümörün sınıflamadaki yeri ve hücre tipi daha önemlidir. Bu saydığımız farklı bakış açıları hipoflz tümörleri konusunun karma~ şık (girift) görünme sebebidir. Şu halde, hipofiz tümörlerini sentetik bir yaklaşımla ele almak gerekir. Şimdi inceleyeceğimiz tablo, Dillon'dan alın~ mıştır ve konuya bir sınıflama, bir açıklık getirmektedir (1). C-) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, iç Hastalıkları Ana Bilim Dalı Endokrinoloji Kliniği. 31