Laboratuvar Hizmet Alım İhal

KBUD 2014
Kamu Hastane Birlikleri Klinik
Laboratuvar Modellemeleri ve Satın
Alma Süreçleri Paneli
‘’ Laboratuvar Hizmet Alım İhalelerine
Ulusal Firmaların Bakışı ‘’
Şeref ATİK
Genel Müdür, BioDPC A.Ş.
Kamu Hizmetinin Tanımı
• Kamu hizmetine yönelik üzerinde uzlaşmaya
varılmış genel bir tanıma varmak zordur. Ancak,
günümüzdeki uygulamaları da dikkate alarak şu
tanımı yapmak mümkündür (*);
‘’ Kamu hukuku kurallarıyla kurulan, devlet
tarafından veya onun denetim ve sorumluluğunda
yapılan, kamu yararına yönelik, toplumun
tamamına veya belli bir kısmına sunulan faaliyetler,
kamu hizmeti olarak tanımlanabilir.’’
* Türkiye’de Hizmet Alımı İhaleleri, Eren Toprak (Mart 2012)
Kamu Hizmetinin Tanımı
 Tanımda dört önemli başlık dikkat çekmektedir;
1. Kamu hukuku kurallarıyla kurulmalıdır
2. Faaliyetin devlet tarafından ya da onun denetim
ve sorumluluğunda yapılması gerekmektedir
3. Kamu yararını gözetmelidir
4. Toplumun tamamına ya da bir kısmına yönelen
faaliyetlerden oluşmalıdır
İhale Kavramı
 Türkçe’de kullanılan ihale sözcüğü, havale etme, bir işi
birine devretme şeklinde tanımlanabilir.
 Ancak, ihale sözcüğünün batı dillerinde ( procurement,
tender, bid, auction ) tam anlamıyla karşılık
bulamadığını görüyoruz.
 Sonuçta, gerek batı dillerinde gerekse Türkçe’de ihale
sözcüğünü; devletin, ‘’kendi sorumluluğunda’’ olan
herhangi bir edimi, bir başka gerçek veya tüzel kişiye
yaptırması olarak tanımlayabiliriz.
Hizmet Alımı İhalelerinin
Uluslararası Boyutu

Türkiye’de, özelde hizmet alımı ihaleleri, genelde ise tüm kamu
ihale politikası için, uluslararası örgütler önemli aktörlerdir.

Özellikle 1980 sonrası süreçte ülkenin küreselleşme etkisiyle
birlikte uluslararası örgütlerle yakınlaşması sözkonusudur. Bu
nedenle, Türkiye’nin kamu ihale politikasını belirleyen aktörler (
AB, Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü, Birleşmiş Milletler) aynı
zamanda hizmet alımı ihalelerini de kurgulamışlardır.

Bu örgütlerin aynı zamanda belirgin biçimde yeni pazarlar yaratma
kaygısı içinde oldukları da bir gerçektir.
Türkiye’de Hizmet Alımı İhaleleri
 1980 yılına kadar gelinen dönemde yapım işlerine yardımcı olarak tasarlanan,
proje ve küçük çaplı onarım işlerinde hizmet alımları yapılmaktaydı.
 Ancak, bu dönemde ortaya çıkan gelişmeler sonucunda Hizmet Alımları hızla
yayılmış ve özellikle 2000’li yıllarda hizmet alımlarının alanı genişlemiştir (
Sağlık Kurumlarında Temizlik, Güvenlik, Yemek ihaleleri)
 4734 sayılı kanunda yeralan 62. maddenin (e) bendi de doğrudan hizmet alımı
ihaleleriyle ilgilidir. Bu bentte; ‘’..idarelerce, kanun, tüzük ve yönetmeliklere
göre istihdam edilen personelin yeterli nitelik veya sayıda olmaması halinde,
bu kanunda belirtilen hizmetler için ihaleye çıkılabileceği’’ belirtilerek
personel çalıştırılmasına dayanan hizmet alımı kavramının önü açılmıştır.
 Sonuç olarak; ‘’hizmet alımı ihalelerinin, kamu personel politikasındaki
değişimle yakından ilgili’’ olduğu ortadadır!
Kamu Hastane Birlikleri Laboratuvar
Satın Alma Modelleri
1.
Mal Alımları: Laboratuvarda çalışılan testlerin ana guruplar (Biyokimya,
Hormon, Kan Sayımı, İdrar, Mikrobiyoloji vb) bazında bir veya birden fazla
hastane için toplu olarak yapıldığı alımlardır. Halihazırda laboratuvar
alımlarının çoğunluğu (yaklaşık %65) bu yöntemle yapılmaktadır.
2.
Laboratuvar Hizmet Alımları: Laboratuvarda çalışılan tüm testlerin ve bu
testleri çalışacak insan gücünün birden fazla hastane için numune transferi
de dahil toplu olarak yapıldığı alımlardır. Halihazırda laboratuvar alımlarının
%30’u bu yöntemle yapılmaktadır.
3.
Dış Laboratuvar Hizmet Alımları: Genellikle az sayıda çalışılan özel
testlerin, işletme maliyetlerinin yüksek olması, geri ödemelerin düşük
olması, alt yapı ve kalifiye işgücü eksiklikleri gibi nedenlerle, dış
laboratuvarlardan hizmet alınması türündeki alımlardır.
Mal Alımları
 Yöntemin avantajları;
– Birden fazla tedarikçi ile çalışılması nedeniyle riskin
dağıtılması
– Aynı ürün gruplarında deneyimli olan daha fazla sayıda
firmanın katılımının sağlanması ile rekabetin artması
– Laboratuvarların mevcut altyapı ve ihtiyaçlarına göre daha
esnek çözümler üretilmesi
– Yerli Malı tekliflerinde %15’e kadar fiyat avantajı
sağlanması
 Yöntemin dezavantajları;
– Birden fazla tedarikçi ile çalışılması nedeniyle oluşacak
ekstra iş yükü
Laboratuvar Hizmet Alımları

Yöntemin avantajları;
– Tek bir yüklenici ile çalışmanın getirdiği rahatlık!
– Satın alma prosedürlerini azaltması
– Laboratuvarların ürettiği test sonuçlarının maliyetinin daha kolay hesaplanması
– Laboratuvarların personel ihtiyaçlarının giderilmesi

Yöntemin dezavantajları;
– Tüm laboratuvar hizmetlerinin tek bir yükleniciye verilmesinin yarattığı işletme riski!
– İhalenin büyük olması ve rekabet oluşturma kaygısı ile cihaz ve kitlerin kalitesi, spesifik
özellikleri, sonuçların doğruluğu ve en önemlisi firma hizmet kalitesi gibi kriterlerden ödün
verilerek şartnamelerin oluşturulması
– Tedarikçi sayısının azalması ve sadece fiyata dayalı rekabet oluşmasından ötürü, spesifik
ürünlerle hizmet veren daha küçük ölçekli firmaların doğrudan rekabete dahil olamaması ve
var olma şanslarının azalması
– Ana yüklenicinin üstlendiği işin büyük bölümünün ( yaklaşık %60) alt yüklenici firmalara
yaptırılma zorunluluğu ve bunun yarattığı riskler ve maliyet artışı
– Merkezi laboratuvar oluşturulması istenilen ihalelerde numunelerin transferinde meydana
gelebilecek sorunlar
Dış Laboratuvar Hizmet Alımları
 Yöntemin avantajları;
–
–
–
–
Maliyetlerin düşürülmesi
Hızlı test sonucu alınması
Test kapasitesinde artış
Gereksiz cihaz ve ekipman kurulumu engellemesi
 Yöntemin dezavantajları;
– Numunelerin taşınmasında meydana gelebilecek
sorunlar
– Testlerin dış laboratuvarda yapılması nedeniyle
sonuçların doğruluğu konusunda oluşabilecek riskler
Laboratuvar Hizmet Alımları Genel
Değerlendirmesi
Hizmet alım uygulamalarında en çok karşılaşılan sorunları şu
şekilde sıralayabiliriz;
– İhale hazırlık ve onay sürecinin uzun ve yorucu oluşu
– Teknik ve idari şartnameler arasındaki bazı uyumsuzluklar
– Sağlık Uygulama Tebliğinde 2007 yılından buyana önemli güncelleme
yapılmamış olmasından ötürü; yeni geliştirilen testlerin çalışılamaması
– Şartnamelerde tedarikçilerden istenen malzeme ve alt yapı giderlerinin açık
bir şekilde belirtilmemesi sonucu yaşanan olumsuzluklar
– Şartname yazım aşamasında uzmanlar arasında var olan farklı görüşlerin ihale
sonrası firmaya negatif yönde yansıması
– Laboratuvar hizmet alımı ihalelerinde talep edilen mal ve hizmetlerin yaklaşık
%90’ının girdi maliyetleri dövize endeksli olduğu halde, ihale ve sözleşmelerin
Türk Lirası cinsinden yapılmasının yarattığı kur riski!
Hizmet Alımlarında Karşılaşılan Sorunların
Çözümüne Yönelik Öneriler
 Hizmet sunucusunun hakedişlerinin tam ve zamanında yapılması ve sadece LIS
üzerinden takip edilmesinde zorluk yaşanan bazı testlerin cihaz çıktıları da dikkate
alınarak gerçek rakamlar üzerinden oluşturulması
 Şartname ve sözleşmelerin karşılıklı olarak kurum ve tedarikçinin haklarını gözetecek
biçimde oluşturulması ve buna riayet edilmemesi durumunda ‘’ uygulanacak
yaptırımların’’ sözleşmelerde net ve açık biçimde ifade edilmesi
 İhale sözleşmelerinde, en çok kabul edilen yabancı para birimleri (Euro, USD) cinsinden
kur değişimine bağlı fiyat farklarının yansıtılmasının sağlanması
 İhale şartnamelerindeki taleplerin açık, net ve ölçülebilir olması (gerekli görüldüğü
miktarda, talep edilmesi halinde v.b. Muğlak ifadeler!)
 İhale listelerinde yer alan kalemlerin miktarlarının daha gerçekçi biçimde tespit
edilmesi ve kalemler arasında yapılması muhtemel değişiklikler için limit konulması
Torba Yasa (6552) ve Hizmet Alımları!
 Madde 10: Kamu kurumları açısından taşeron çalıştırılabilecek
yardımcı hizmetlerin hangileri olduğu yargı kararları da
dikkate alınarak işçi, işveren ve kamu görevlileri
konfederasyonları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,
Hazine Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığının görüşü
ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu
tarafından belirlenecektir. Ancak, belediyeler kendi özel
kanunları ve diğer kanunlarda yer alan özel hükümler
doğrultusunda da hizmet alımı yapabileceklerdir.
Laboratuvar Alımlarının Geleceği...
Şehir Hastaneleri ve Kamu Özel Ortaklığı
Projeleri
KHB’lerinin orta ve uzun vadedeki stratejileri
SGK ve Özel Sağlık Sigorta Sistemi
OECD 2013 Sağlık Raporu
Sağlık Sektöründe Harcama Artışından
Verim Artışına
 Global ekonomik kriz nedeniyle sağlık sektöründe kısıtlamalar yapılmakta
 Sağlık harcamalarındaki kesintiler ve yapılan sağlık reformlarının etkileri sağlık ve
nüfusun refahı hakkında belirsizliklere yol açmıştır!
 Senede ortalama 4% büyüyen sağlık harcamaları 2009-2013 arasında sadece 0.2%
büyümüştür
 Bu kısıtlamalar; tıbbi ürün fiyatlarında kesintiler, hastane harcamalarında kesintiler
(maaş kesintileri) ve önleyici uygulamalarda kesintiler ile mümkün olmuştur
 Önleyici uygulamalar sağlık açısından daha maliyet-etkin olmasına rağmen önleyici
uygulama giderlerinde 2009 yılından beri azalma olmuştur!
 Önleyici uygulamalar toplam sağlık harcamalarının sadece % 3-4'ünü oluşturuyor
 Böyle küçük kalemlerdeki kesintilerin uzun vadede etkileri çok büyük olacaktır!
 Daha verimli ve sürdürülebilir sağlık hizmeti sunmak ‘’daha kaliteli’’ sağlık hizmeti
vermekten geçer, bunun da katlanılabilir maliyeti vardır!
Editorial: FROM EXPENDITURE GROWTH TO PRODUCTIVITY GROWTH IN THE HEALTH SECTOR, HEALTH AT A
GLANCE 2013: OECD INDICATORS © OECD 2013 The Crisis Stefano Scarpetta
OECD Ülkeleri Toplam Sağlık
Harcamalarının GSMH’ya oranı
Kaynak: Health at a Glance 2013 OECD Indicators & EDMA 2012 European IVD Market Report
OECD Ülkeleri IVD Harcamaları (
Milyon Euro)
Kaynak: Health at a Glance 2013 OECD Indicators & EDMA 2012 European IVD Market Report
OECD Ülkeleri Kişi Başı Ortalama IVD
Harcamaları
Kaynak: Health at a Glance 2013 OECD Indicators & EDMA 2012 European IVD Market Report
SONUÇ ?
 Hastalıkların %80 ’inin teşhisinde, bir veya daha fazla laboratuvar tetkiki
istenmektedir!
 OECD ülkelerinde;
 Kişi başı yıllık ortalama IVD gideri 20.8 Euro iken Türkiye’de 4.8 Euro ‘dur!
 Laboratuvar giderlerinin toplam sağlık harcaması içindeki payı ortalama % 0.8
’dir
 TSG’nin GSMH’ya oranı ortalama %10.1 iken, Türkiye’de bu oran %5.8 ’dir
 Türkiye’nin toplam Sağlık Harcamaları 27.6 Milyar Euro ( 80 Milyar TL) iken
toplam IVD giderleri 363 Milyon Euro (900 Milyon TL) ‘dır!
 Etkinliği ve gerekliliği düşünüldüğünde maliyeti bu denli düşük bir unsur üzerinden
daha fazla tasarruf elde etmek için yapılacak hamlelerin ‘’ Sağlığımız ’’ üzerinde
uzun vadede ne tür etkileri olacağının çok dikkatli biçimde değerlendirilmesi
gerekir!..
Kaynak: EDMA 2012 European IVD Market Report & T.C. Sağlık Bakanliği, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2012
İnsanlar önce para kazanmak için
sağlıklarını, sonra da sağlıklarını
korumak için paralarını
harcarlar…
(Johan Wolfgang von Goethe)