ODTÜ GELİŞTİRME VAKFI ÖZEL MERSİN İLKÖĞRETİM OKULU REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA SERVİSİ Sayı: 4 Kademe: A-8 Veli Bülteni Konu: Adalet Değerli Velimiz, Ocak ayı bülten konumuz Adalet değeridir. Ay boyunca farklı derslerde değişik etkinliklerle kazanıma dönüştürmeye çalışacağımız konuyu sizlerle de paylaşarak çocuklarımızın adaletli olmasının yanı sıra, herhangi bir haksızlık karşısında nasıl bir tutumda olmalarını istediğimizi de tartışma olanağı bulacağız. “Adalet” günümüzde halen gerek hukuksal, gerekse toplumsal ve siyasal boyutlarda tartışılmakta olan bir kavramdır. Türk dil kurumunun sözlük tanımına baktığımızda adalet; 1. Yasalarla sahip olunan hakların herkes tarafından kullanılmasının sağlanması 2. Hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme 3. Bu işi uygulayan, yerine getiren devlet kuruluşları 4. Herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme, doğruluk gibi tanımlamalarla açıklanmaktadır. Düşünürler eski çağlardan beri adalet kavramıyla ilgilenmişlerdir. Eski Yunanlı düşünür Platon’a göre adalet en yüce erdemlerden biri, insanın ve devletin temel davranış kuralıdır. Aristoteles’in hareket noktasını ise eşitlik kavramı oluşturur. Ona göre, herkese eşit davranmak adalet için yeterli değildir. Bir hukuk düzeni güçsüzleri koruduğu ölçüde adaletli olabilir. 18. yüzyılda Aydınlanma Çağı düşünürleri adalet kavramını hukuka ve hukuksal eşitliğe uygunluk olarak tanımlamışlardır. Ne var ki, hukuk düzeni her zaman adil olmayabilir. kapsamaktadır. Sosyal Günümüzde adalet, adalet ekonomik, kavramı sosyal ve sosyal kültürel adaleti de değerlerin dağılımındaki dengesizliklerin giderilmesini, toplumdaki zayıf ve güçsüzlere devletçe yardım edilmesini içerir. Sosyal adaletin varlığı, toplumsal barış ve huzur için vazgeçilmezdir. Hukuki anlamda adalet, kanunların dil, ırk, din, etnik köken gözetilmeden, tüm insanlar arasında eşit olarak uygulanması demektir. 10 Aralık 1948’de ilan edilen sosyal adalet konusunda en kapsamlı belge niteliği taşıyan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinin oluşturulma gerekçeleri şöyle sıralanmıştır: * İnsanlık ailesinin bütün üyelerinin doğal yapısındaki onuru ile eşit ve devredilemez haklarını tanımanın, dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğu, * İnsan haklarını göz ardı etmenin ve hor görmenin, insanlığın vicdanında kızgınlık uyandırarak, barbarca eylemlere yol açtığı, * İnsanların korku ve yoksunluktan kurtulması, konuşma ve inanma özgürlüğüne sahip olacağı bir dünyanın ortaya çıkmasının sıradan insanların en yüksek özlemi olduğu, * İnsanın zorbalık ve baskıya karşı son çare olarak başkaldırmak zorunda kalmaması için, insan haklarının hukukun egemenliğiyle korunmasının önemli olduğu vurgulanmıştır. Hak ve adalet kavramlarını hukuksal ve toplumsal boyutta ele almanın yanında, kişiler arası iletişim açısından da önemli buluyoruz. Kişiler arası ilişkilerde; kendi haklarımızı korurken, çevremizdeki kişileri kırmadan ve onların haklarını ihlal etmeden davranma becerisine “atılganlık” diyoruz. İngilizce “assertiveness” kavramının karşılığı olarak kullanılan “atılganlık” literatürde; kişilerarası ilişkilerin ve etkileşimin sağlıklı olabilmesine olanak tanıyan, başkalarının haklarına saygılı olmayı ve bireyin duygu, inanç, ve düşüncelerini doğrudan, içtenlikle ve açıkça anlatımını içeren bir davranış biçimi olarak tanımlanmaktadır (Jakubowski & Lange, 1978; Akt. Tan, 2006). Lazarus (1973), atılgan davranışın birbirini tamamlayan dört özelliği olduğunu belirterek, bu özellikleri şöyle sıralamıştır: 1. Hayır diyebilme yeteneği 2. İsteyebilme, ricada bulunabilme yeteneği 3. Olumlu ve olumsuz duyguları ifade edebilme yeteneği 4. Bir davranışı başlatabilme, sürdürme ve sona erdirebilme yeteneği (Akt. Arı, 1989) Kendimizi uygun şekilde savunma, açıklama ve isteklerimizi belirtebilme becerisi de diyebileceğimiz atılganlık-girişkenlik mutlu ve dengeli bir yaşam için oldukça önemsediğimiz bir konu. Çocukluk yıllarında çevremizle etkileşim içinde deneyimleyerek ve model alarak geliştirdiğimiz bu beceriyi ileri yaşlarda bilinçli şekilde pekiştirerek, kendimizi eğiterek geliştirmemiz de mümkün. İletişimin temelinde yer alan “kişisel(fiziksel-duygusal-sosyal) ihtiyaçlarımız doğrultusunda isteklerde bulunma ve bu ihtiyacı karşılama” ile “çevremizden gelen taleplere uygun tepkilerde bulunarak çevremizle uyumlu bir dengeli ilişki kurmak”, bir anlamda da atılganlık becerimizin ne derece sağlıklı gelişip-gelişmediğine bağlıdır. Çocuklarımızda Adalet Duygusunu ve Atılganlık Becerisini Geliştirmek İçin Neler Yapabiliriz?  Cinsiyetinden ya da yaşından dolayı çocuklar arasında ayrımcılık yapmamak.  Gelişim çağı özelliklerine uygun beklentiler geliştirmek (örneğin üç yaşındaki birçocuğun ben merkezci davranışlarını bencillik olarak değil, onun gelişim özelliği olarak algılamak daha doğru olacaktır).  Özel alanına ve eşyalarına saygı göstermek.  Çocuğunuzun kendisi ile ilgili isteklerde bulunmasına ve kendini rahatlıkla ifade etmesine olanak sağlamak (Çocuğunuzun ihtiyacından fazlasını daha o istekte bulunmadan vermeyin!).  Çocuğa uygun bulmadığı şeyleri ifade etmesi ve reddetmesine izin verilmesi. Ona gerektiğinde “Hayır!” deme şansı tanımak.  Çocuğunuzun yaşına ve gelişimine uygun sorumluluklar üstlenmesine izin vermek.  Aile içinde tüm aile bireylerinin kendisini değerli hissetmesine özen göstermek.  Yetişkinlere gösterilen saygı ve özeni çocuklara (hatta diğer canlılara) da göstermek.  Yaşanan problem durumlarını çözümlerken adil olabilmek ve uygun çözüm yolları üretebilmek.  Tüm aile üyelerini dinlemek, çözüm sürecine katmak ve önerilen çözümlere karşı saygılı olmak.  Haksızlık yapmaktan kaçınmak. Bu konudaki duyarlılığınızı sözlerinizle de belirtmeniz.  Toplumsal yaşam alanlarında başkalarının haklarına saygı göstererek çocuğa model olmak.  Yaşanan bir haksızlık durumunda sessiz kalmayıp, uygun hak arama yöntemleri kullanarak çocuğa model olmak.  Çocuğa karşı gösterdiğiniz herhangi bir haksız tutumda kabul edici davranmak (Davranışınızı tanımlayarak ve nedenlerini açıklayarak, gerektiğinde ondan özür dileyin!). Yararlanılan Kaynaklar: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.52d929d59356 e2.74473636 http://www.ihd.org.tr/index.php/san-haklarylgeleri-mainmenu-96/156-insan-haklari-evrenselbeyannames.html http://www.felsefe.net/serbest-kursu/73754-platon-da-adalet-kavrami-ve-dusundurdukleri.html mebk12.meb.gov.tr/meb_iys.../05081851_atilganlikbireyselsunu.ppt FATMA ÖZBAY