Fen Okur Yazarlığı Örnek Soruları

4-5. SINIF
7, 8, ve 9. sorular a a daki “Salep” adl metne göre cevaplaynz.
SALEP
Salep, baz yabani orkide türlerinin kök yumurtalarndan (Tubera Salep) bir dizi i lemden sonra ö ütülerek elde ediliyor. Yüzyllardr geleneksel hekimlikte ilaç olarak ve gda sektöründe katk maddesi olarak
çe itli ekillerde kullanlmakta.
bni Sina’nn (980-1037) El- Kanun Fit Tp adl kitabnn 5. cildinde ilaç olarak kullanmna ili kin bilgi
verilmi tir.
Besin katk maddesi olarak kullanm Türk kültürünün etkisiyle, özelikle Osmanl Devleti egemenli indeki Balkan ve Ortado u ülkelerinde de halen kullanlmaktadr.
Salebin elde edildi i orkide türlerinde, bir önceki yla ait eski (ana,ebe yumru; o yln bitkisinin toprak
üstü sürgününü olu turdu undan büyük, buru uk) di eri genç
(karde ,hem ire yumru; o ylda meydana gelmi , gelecek yln bitkisini olu turacak genç, küçük, dolgun) olmak üzere iki yumru bulunur. Bitki çiçekteyken yeni yumru toplanr; daha büyük sert, buru uk
kirli beyaz renkte olan eski yumru braklr. Toplanan taze küçük kök yumrular, so uk suyla ykanarak
temizlenir, süt, peynir alt suyu veya ayranda, yumu atmak ve d kabu u gev etmek için, 15 dakika
ha lanr. pe dizildikten sonra da tercihen gölgede 7-10 gün kurutulur. Bu i lemler srasnda yumrular
a rlklarnn 9/10’unu kaybederler.
Bu yumrular daha sonra bir kaç kez dü ük devirli de irmende, son yllarda makinelerde, ö ütüldükten
sonra toz haline getirilir ve ince eleklerden geçirilerek kaba parçacklarndan ayrlrlar. Salep yumrularnn ortalama 1000 tanesinden 1kg toz salep elde edilir.
6
Fen Okuryazarl  Testi | 2012 - 2013
4-5. SINIF
Fen Okuryazarl  Testi | 2012 - 2013 7
4-5. SINIF
10, 11 ve 12. sorular a a daki “Bilgi Yar mas” adl metne göre cevaplaynz.
GER DÖNÜ ÜM
Baz yeniden de erlendirilme imkan olan atklarn, çe itli fiziksel ve/veya kimyasal i lemlerden geçirilip
ikincil hammaddeye dönü türülerek tekrar üretim sürecine dahil edilmesine geri dönü üm denir. Di er
bir tanmlamayla herhangi bir ekilde kullanlarak kullanm d  kalan geri dönü türülebilir atk malzemelerin çe itli geri dönü üm yöntemleri ile hammadde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandrlmas
olarak tanmlanabilir. Tabii kaynaklarn sonsuz olmad , dikkatlice kullanmad  takdirde bu do al kaynaklarn tükenece i akldan çkarlmamaldr.
Geri dönü üme olan ihtiyacn ba lamasnda, sava lar nedeniyle ortaya çkan kaynak skntlar etkili
olmu tur. Büyük devletler, II. Dünya Sava  srasnda ülke çapnda geri dönü ümle ilgili kampanyalar
ba latm lardr. Vatanda lar özellikle metal ve fiber maddeleri toplama konusunda te vik edilmi lerdir.
ABD’de geri dönü üm i lemi yurtseverlik anlay nda çok önemli bir yer edinmi tir.
Endüstriyel bir kod olarak kullanlan yukardaki geri dönü üm simgesi, 1969 ylnda çevre bilincini geli tirmek ve atk ka tlarn geri kazanmn sa lamak amacyla California’da düzenlenen bir yar ma
kapsamnda 23 ya nda bir tasarm ö rencisi olan Gary Anderson tarafndan yaratlm tr. Günümüzde
bu tasarm simgesi artk, dünyann en tannan ve bilinen simgelerinden biridir. Dünyada çevre bilincinin
ba lad  dönem olarak kabul edilen 1970’li yllardan beri rastlad mz bu simge, önceleri yanlzca
ka t ve ka t benzeri malzemeler için kullanlrken, kapsad  malzemeler giderek çe itlendi ve çevre
duyarll n arttrmak amacyla bütün dünyada yaygn biçimde kullanlr oldu.
8
Fen Okuryazarl  Testi | 2012 - 2013
4-5. SINIF
